CÔ NG NGHỆ XÂ Y DỰ NG MÔ HÌNH MÔ PHỎ NG

SIMULATION MODEL (SM)

1. Introduction
a. Khá i niệm
- Mô phỏ ng: Mô phỏ ng là mộ t mô hình bắ t chướ c hoạ t độ ng củ a mộ t hệ
thố ng hiện có hoặ c đượ c đề xuấ t, cung cấ p bằ ng chứ ng cho việc ra quyết
định bằ ng cá ch có thể kiểm tra cá c kịch bả n khá c nhau hoặ c thay đổ i quy
định. Điều này có thể đượ c kết hợ p vớ i cá c cô ng nghệ thự c tế ả o để có trả i
nghiệm nhậ p vai hơn.
o Mô phỏ ng có thể đượ c sử dụ ng để điều chỉnh hiệu suấ t, tố i ưu hó a
quy trình, cả i thiện độ an toà n, lý thuyết thử u nghiệm, đà o tạ o nhâ n
viện và để giả i trí. Cá c hệ thố ng mô hình hó a mộ t cá ch khoa họ c cho
phép ngườ i dù ng có cá i nhìn sâ u sắ c về tá c độ ng củ a cá c điều kiệ và
quá trình hà nh độ ng khá c nhau.
o Mô phỏ ng có thể đượ c sử dụ ng khi hệ thố ng khô ng thể truy cậ p
đượ c hoặ c quá nguy hiểm để đá nh giá hoặ c khi mộ t hệ thố ng vẫ n
cò n trong giai đoạ n thiết kế hoặ c lí thuyết.
- Mô hình mô phỏ ng:
o Mô hình mô phỏ ng là mộ t mô hình kinh doanh toá n họ c kết hợ p cả
cá c khá i niệm toá n họ c và logic cố gắ ng mô phỏ ng mộ t hệ thố ng
thự c tế thô ng qua việc sử dụ ng phầ n mềm má y tính.
o Có ba yếu tố cố t lõ i cho bấ t kì mô hình mô phỏ ng nà o.
 Đầ u tiên, xá c định cá c thà nh phầ n cơ bả n củ a hệ thố ng
 Thứ hai, cầ n hiểu rõ sự tương tá c giữ a cá c thà nh phầ n đó , cá c
bộ phậ n đó .
 Thứ ba, số lượ ng và bả n chấ t củ a đầ u và o.

b. Ưu điểm, nhượ c điểm củ a mô hình mô phỏ ng.

- Ưu điểm:
o Ít rủ i ro về tà i chính hơn
o Việc kiểm tra lặ p đi lặ p lạ i là m tă ng độ chính xá c
o Có khả nă ng nghiên cứ u cá c hệ thố ng phứ c tạ p, cá c yếu tố ngẫ u
nhiên, phi tuyến
o Có thể đá nh giá cá c đặ c tính củ a hệ thố ng là m việc trong cá c điều
kiện dự kiến trướ c, hoặ c ngay cả khi hệ thố ng chưa tồ n tạ i.
o Giú p hiểu đượ c quá trình vậ n hành củ a hệ thố ng
o Xá c định đượ c cá c điểm thắ t cổ chai củ a hệ thố ng
 o Có thể so sá nh, đá nh giá cá c phương á n khá c nhau củ a hệ thố ng.
o Có thể nghiên cứ u cá c giả i phá p điều khiển hệ thố ng.
- Nhượ c điểm:
o Phương phá p mô phỏ ng đò i hỏ i cô ng cụ mô phỏ ng đắ t liền như má y
tính, phầ n mềm chuyển dụ ng.
o Sự thà nh lậ p mô hình đò i hỏ i sự huấ n luyện đặ c biệt vì đâ y cũ ng là
vấ n đề nghệ thuậ t và khoa họ c
o Phương phá p mô phỏ ng thườ ng sả n sinh ra khố i lượ ng lớ n cá c dữ
liệu có tính thố ng kê xá c suấ t, do đó đò i hỏ i dù ng cá c cô ng cụ thố ng
kê để xử lí kết quả mô phỏ ng.
o Có thể tiêu tố n nhiều thờ i gian và chi phí
o Mô phỏ ng tuy khô ng phả i là cô ng cụ tố i ưu hiệu quả , nhưng lạ i hiệu
quả trong việc so sá nh cá c mô hình thay đổ i để lự a chọ n.
c. Lí do nên sử dụ ng mô hình mô phỏ ng?
- Mô hình mô phỏ ng giả i quyết cá c vấ n đề trong thế giớ i thự c mộ t cá ch an
toà n và hiệu quả . Nó cung cấ p mộ t phương phá p phâ n tích quan trọ ng dễ
dà ng đượ c xá c minh, truyền đạ t và hiểu. Trong cá c ngà nh và lĩnh vự c, mô
hình mô phỏ ng cung cấ p cá c giả i phá p có giá trị bằ ng cá ch cung cấ p thô ng
tin chi tiết rõ rà ng về cá c hệ thố ng phứ c tạ p.
o Mô i trườ ng khô ng có rủ i ro: Mô hình mô phỏ ng cung cấ p mộ t giả i
phá p an toà n để kiểm tra và khá m phá cá c tình huố ng “điều gì sẽ xả y
ra nếu khá c nhau”. Hiệu quả củ a việc thay đổ i mứ c độ nhâ n sự trong
mộ t nhà má y có thể nhìn thấ y mà khô ng gâ y rủ i ro cho sản xuấ t.
Đưa ra quyết định đú ng đắ n trướ c khi thự c hiện cá c thay đổ i trong
thế giớ i thự c.
o Tiết kiệm tiền bạ c và thờ i gian: Cá c thử nghiệm ả o vớ i cá c mô hình
mô phỏ ng ít tố n kém hơn và mấ t ít thờ i gian hơn so vớ i cá c thử
nghiệm vớ i tà i sả n thự c. Cá c chiến dịch tiếp thị có thể đượ c thử
nghiệm mà khô ng cầ n cả nh bá o đố i thủ cạ nh tranh hoặ c chi tiền mộ t
cá ch khô ng cầ n thiết.
o Visualization: Cá c mô hình mô phỏ ng có thể đượ c hoạ t hình ở chế
độ 2D/3D, cho phép cá c khá i niệm và ý tưở ng đượ c xá c minh,
truyền đạ t và dễ dà ng hơn. Cá c nhà phâ n và kĩ sư có đượ c niềm tin
và o mộ t mô hình bằ ng cá ch nhìn thấ y nó trong thự c tế và có thể
chứ ng minh rõ ràng nhữ ng phá t hiện cho ban quả n lý.
o Có cá i nhìn sâ u sắ c về độ ng lự c họ c: Khô ng giố ng như phâ n tích dự a
trên bả ng tính hoặ c bộ giả i, mô hình mô phỏ ng cho phép quan sá t
hà nh vi hệ thố ng theo thờ i gian, ở bấ t kỳ mứ c độ chi tiết nà o.
 o Tă ng độ chính xá c: Mộ t mô hình mô phỏ ng có thể nắ m bắ t nhiều chi
tiết hơn mộ t mô hình phâ n tích, cung cấ p độ chính xá c cao hơn và
dự bá o chính xá c hơn. Cá c cô ng ty khai thá c có thể cắ t giả m đá ng kể
chi phí bằ ng cá ch tố i ưu hó a việc sử dụ ng tà i sản và biết nhu cầ u
thiết bị trong tương lai củ a họ .
o Xử lý sự khô ng chắ c chắ n: Sự khô ng chắ n chắ n về thờ i gian và kết
quả hoạ t độ ng có thể dễ dà ng đượ c thể hiện trong cá c mô hình mô
phỏ ng, cho phép định lượ ng rủ i ro và tìm ra cá c giả i phá p mạ nh mẽ
hơn. Trong hậ u cầ n, mộ t bứ c tranh thự c tế có thể đượ c tạ o ra bằ ng
cá ch sử dụ ng mô phỏ ng, bao gồ m cả dữ liệu khô ng thể đoá n trướ c,
chẳ ng hạ n như thờ i gian giao hà ng.
d. Cá c loạ i mô hình mô phỏ ng
Ở đâ y nhó m sẽ nó i về 4 mô hình mô phỏ ng có thể tậ n dụ ng trong doanh nghiệp
- Monte Carlo/ Risk Analysis Simulation
o Là mộ t phương phá p phâ n tích rủ i ro. Cá c doanh nghiệp sử dụ ng nó
trướ c khi thự c hiện mộ t dự á n lớ n hoặ c thay đổ i trong mộ t mộ t quy
trình, chẳ ng hạ n như dâ y chuyền lắ p rá p sả n xuấ t.
o Đượ c xây dự ng trên cá c mô hình toá n họ c, cá c phâ n tích Monte
Carlo sử dự ng sử liệu thự c nghiệm củ a đầ u và o và đầ u ra củ a hệ
thố ng thự c. Sau đó , nó xá c định sự khô ng chắ c chắ n và rủ i ro tiềm ẩ n
thô ng qua phâ n phố i xá c suấ t.
- Agent-based Modeling & Simulation
o Mô phỏ ng dự a trên tá c nhâ n là mộ t mô hình kiểm tra tá c độ ng củ a
'tá c nhân' đố i vớ i 'hệ thố ng' hoặ c 'mô i trườ ng'. Nó i mộ t cá ch dễ
hiểu, chỉ cầ n nghĩ đến tá c độ ng củ a mộ t má y cắ t laser mớ i hoặ c mộ t
số thiết bị nhà má y khá c đố i vớ i dâ y chuyền sả n xuấ t tổ ng thể củ a
bạ n.
- Discrete event Simulation
o Mô hình mô phỏ ng sự kiện rờ i rạ c cho phép quan sá t cá c sự kiện cụ
thể dẫ n đến quy trình kinh doanh.
- System Dynamics Simulation Solutions
o Đâ y là mộ t hình thứ c mô hình mô phỏ ng rấ t trừ u tượ ng. Khô ng
giố ng như mô hình hó a dự a trên tá c nhâ n và mô hình sự kiện rờ i
rạ c, độ ng lự c họ c hệ thố ng khô ng bao gồ m cá c chi tiết cụ thể về hệ
thố ng. Vì vậ y, đố i vớ i mộ t cơ sở sả n xuấ t, mô hình nà y sẽ khô ng tính
đến dữ liệu về má y mó c và lao độ ng.
 o Thay và o đó , cá c doanh nghiệp sẽ sử dụ ng cá c mô hình độ ng lự c họ c
hệ thố ng để mô phỏ ng cho mộ t cá i nhìn dà i hạ n, cấ p chiến lượ c về
hệ thố ng tổ ng thể.
o Nó i cá ch khá c, ưu tiên là nhậ n thô ng tin chi tiết ở cấ p độ tổ ng hợ p về
toà n bộ hệ thố ng để đá p ứ ng vớ i mộ t hà nh độ ng - ví dụ : giả m
CAPEX, kết thú c dò ng sả n phẩ m, v.v.
2. Lợ i ích củ a Mô hình mô phỏ ng (SM)

- Mô phỏ ng cung cấ p rấ t nhiều khả nă ng. Đâ y là mộ t lý do tạ i sao mô phỏ ng

đang đó ng mộ t vai trò ngà y cà ng tă ng trong hầ u hết cá c nỗ lự c tá i cấ u trú c
chuỗ i cung ứ ng.
- Đầ u tiên, lợ i thế rõ rà ng nhấ t mà cá c ứ ng dụ ng mô phỏ ng mang lạ i là tiết
kiệm thời gian, vì cá c kịch bả n củ a hệ thố ng có thể đượ c mô phỏ ng chỉ
trong và i phú t.
- Như đã đượ c nhấ n mạ nh, mô phỏ ng có thể là mộ t công cụ mô phỏng giúp
bạn đưa ra quyết định dễ dàng. Trên thự c tế, nó đượ c sử dụ ng để xem
điều gì sẽ xả y ra khi bạ n đưa ra giả thuyết về cá c tình huố ng khá c nhau.
- Điều này có nghĩa là bằ ng cá ch thay đổ i cá c đầ u và o củ a mô phỏ ng và quan
sá t đầ u ra, bạ n có thể có được cái nhìn sâu sắc có giá trị về những thay
đổi nào quan trọng nhất.
- Bằ ng cá ch mô phỏ ng nhiều kịch bả n, các công ty có thể chuẩn bị cho một
tương lai không thể đoán trước.
- Hơn nữ a, đố i vớ i mộ t hệ thố ng thự c tế và hiệu quả , cá c mô hình toá n họ c
hoặ c phâ n tích có thể khô ng đủ để mô tả các mối liên hệ hoặc liên kết
phức tạp giữa các biến của hệ thống. Trong nhữ ng trườ ng hợ p nà y, mô
phỏ ng đạ i diện cho mộ t giả i phá p thay thế khả thi và ngay lậ p tứ c. Tính
nă ng cuố i cù ng nà y trở nên đặ c biệt khi phâ n tích phả i đượ c thự c hiện trên
cá c hệ thố ng tồ n tạ i trong thờ i gian ngắ n.
- Cuố i cù ng, cá c nghiên cứ u mô phỏ ng giú p chú ng ta thiết kế các mô hình
mô tả hệ thống một cách khách quan, thay vì dựa vào các giả định của
người khác. Cá c quyết định đượ c đưa ra từ phâ n tích khá ch quan hơn là
trự c giá c chủ quan. Bạ n có thể thêm thô ng số kỹ thuậ t mô tả hoặ c cá c yêu
cầ u khá c.
- Vì tấ t cả cá c lý do trên, mô phỏ ng cho phép chú ng ta lậ p mô hình hệ thố ng
chuỗ i cung ứ ng và kiểm tra cá c mứ c đầ u và o khá c nhau có thể mô phỏ ng
cá c mâ u thuẫ n trong thế giớ i thự c. Do đó , cá c bà i họ c kinh nghiệm từ việc
á p dụ ng cá c mô hình mô phỏ ng có giá trị lớ n trong việc đề xuấ t cá c lĩnh
vự c cầ n cả i thiện.
3. Xâ y dự ng mô hình mô phỏ ng trong chuỗ i cung ứ ng

Theo tham khả o cá c bướ c đề xuấ t củ a Peason và Olhager, xâ y dự ng mô hình

mô phỏ ng chuỗ i cung ứ ng bao gồ m cá c bướ c sau:
Bước 1: Định nghĩa vấn đề
Xá c định đượ c mô hình củ a doanh nghiệp, hiểu cá c thứ c hoạ t độ ng cũ ng
như vấ n đề gặ p phả i củ a chuỗ i cung ứ ng trong doanh nghiệp.
Bước 2: Thiết lập các mục tiêu
Thiết lậ p cá c mụ c tiêu cầ n đạ t đượ c, vấ n đề cầ n phả i giả i quyết củ a mô
hình chuỗ i cung ứ ng. Là m rõ mụ c đích sử dụ ng mô hình mô phỏ ng
chuỗ i cung ứ ng.
Bước 3: Mô hình hóa khái niệm
Mô tả hệ thố ng thự c và chuyển nó thà nh mộ t mô tả logic. Qua đó , nhằ m
nắ m bắ t logic và cá ch hoạ t độ ng phía đằ ng sau hệ thố ng.
Trong phầ n nà y, mô hình mô phỏ ng đượ c bổ sung. Mô hình khá i niệm
là kết quả củ a việc mô tả mộ t hệ thố ng thự c và cố gắ ng chuyển nó thà nh
mộ t mô tả logic. Do đó , phầ n củ a hệ thố ng thự c hoặ c hệ thố ng thự c
 đượ c kiểm tra đượ c mô tả bằ ng mộ t tà i liệu đơn giả n. Điều quan trọ ng
là nhà nghiên cứ u phả i sắ p xếp cá c vấ n đề, đưa ra cá c giả định chính xá c
và phá t triển mô hình thà nh mộ t giá trị gầ n đú ng hữ u ích củ a hệ thố ng
thự c tế (Banks, 1996). Mụ c tiêu củ a bướ c nà y là hiểu logic hệ thố ng và
nhữ ng gì đằ ng sau hệ thố ng. Ở giai đoạ n nà y, cá c hạ n chế củ a hệ thố ng
cầ n đượ c xem xét. Ví dụ , bạ n cầ n xá c định cá c điều kiện biên khi phá t
triển mộ t mô hình khá i niệm. Điều nà y trá nh nhìn thấ y cá c biến nằ m
ngoà i giớ i hạ n.
Bước 4: Thu thập dữ liệu:
Lự a chọ n cá c dữ liệu đầ u và o có liên quan, phù hợ p và cầ n thiết để xâ y
dự ng mô hình.
Nhậ p dữ liệu và o mô hình là điều cầ n thiết để có đượ c câ u trả lờ i chính xá c,
dự a trên mụ c tiêu. Trong nhiều tình huố ng mô phỏ ng, cầ n phả i quyết định dữ
liệu nà o có liên quan. Trong nhiều trườ ng hợ p, phạ m vi dữ liệu quá rộ ng nên
mộ t số dữ liệu có thể phù hợ p hơn nhữ ng dữ liệu khá c. Để phâ n biệt giữ a cá c
sả n phẩ m quan trọ ng đố i vớ i mô phỏ ng và nhữ ng sả n phẩ m khô ng quan
trọ ng, phả i sử dụ ng cá c quy tắ c nhấ t định (ví dụ : quy tắ c ABC hoặ c quy tắ c
80/20). Sử dụ ng cá c thiết bị nà y, bạ n có thể giả i quyết cá c mố i quan hệ định
lượ ng (chẳ ng hạ n như chi phí) củ a từ ng biến hệ thố ng để hiểu biến nà o có tá c
độ ng nhiều nhấ t đến hiệu suấ t.

Bước 5: Thẩm định mô hình khái niệm

Mô hình khá i niệm đượ c thẩ m định, kiểm tra và điều chỉnh nếu cầ n
thiết.
Bước 6: Mô hình hóa dịch
Chuyển đổ i mô hình khá i niệm sang mô hình mô phỏ ng trên má y tính
bằ ng ngô n ngữ mô phỏ ng hoặ c cá c phầ n mềm mô phỏ ng.
Bước 7: Xác thực
Kiểm tra mô hình trên má y tính so vớ i mô hình khá i niệm và hệ thố ng
thự c. Mô hình đượ c hiệu chỉnh lạ i nếu cầ n thiết. Đâ y là bướ c quan trọ ng
trong xâ y dự ng mô hình mô phỏ ng. Nếu cá c lỗ i mô hình xuấ t hiện và
khô ng đượ c sử a, kết quả mô phỏ ng sẽ khô ng chính xá c.
 Bước 8: Chạy và phân tích dữ liệu đầu ra
Chạ y mô phỏ ng và thu thậ p, phâ n tích dữ liệu đầ u ra. Phâ n tích đượ c
nhữ ng ả nh hưở ng từ dữ liệu đầ u và o dẫ n đến sự khá c nhau củ a dữ liệu
đầ u ra. Sau khi chạ y mô phỏ ng, tiến hà nh đá nh giá xem sự phâ n tích và
kết quả đưa ra có đá ng tin cậ y hay khô ng, có cầ n chạ y thêm khô ng.
Bước 9: Tài liệu hóa
Thự c hiện tà i liệu kèm theo giả i thích cho mô hình mô phỏ ng và cá ch
quả n lý nó .
Bước 10: Thực hiện mô hình và đưa ra quyết định
Sử dụ ng dữ liệu đượ c phâ n tích để đưa ra mộ t số đề xuấ t trong chuỗ i
cung ứ ng.
4. Ví dụ ứ ng dụ ng SM và o Chuỗ i cung ứ ng
5. Demo