Professional Documents
Culture Documents
Elementlerin Malzemeye Kattığı Özellikler
Elementlerin Malzemeye Kattığı Özellikler
php
Mukavemet artar artar artar artar artar artar - artar artar artar artar - artar
Akma Noktası artar artar azalır artar artar azalır - artar artar artar artar - artar
Uzama azalır değişmez azalır azalır değişmez artar - azalır değişmez azalır azalır azalır azalır
Darbe Direnci azalır değişmez - azalır değişmez artar azalır - artar azalır artar azalır azalır
Sıcaklığa artar değişmez - artar artar artar - artar artar artar artar - -
dayanım
Soğutma hızı azalır azalır azalır azalır azalır azalır - azalır azalır artar azalır - -
Aşınma direnci azalır azalır - artar azalır - - artar artar artar artar - -
Dövülebilirlik azalır artar azalır azalır azalır azalır azalır azalır artar azalır azalır azalır azalır
İşlenebilirlik azalır azalır azalır - azalır azalır - azalır - değişmez azalır artar azalır
Oksitlenme azalır değişmez azalır azalır azalır azalır azalır azalır azalır azalır artar - azalır
eğilimi
10 ÇELİKLER
10.1 Manyetik Yumuşak Çelikler (Magnetic Soft Steels)
10.2.1 Yapı çelikleri (Structural Steels) - İşlenebilirliği değişkendir. Karbon oranı arttıkça düzenli işlenebilir karakter kazanır /Variable machinability.
Improved uniform machinability character as well as Carbon % is increased.
Transmisyon. İnşaat sanayiinde çubuk yapımı, sıcak haddelenmiş 1.0036 St37-2 SS34 <200 360-440
profil imalatında kullanılır.
Miller, hassas olmayan dişliler, pres altlıkları imalatında kullanılır. 1.0050 St50-2 SS50 <200 <700
10.2.2 Sementasyon Çelikleri / Yüzeyine karbon emdirilebilir çelikler (Case carburizing steels) - Düzenli işlenebilir karakterdedir /Uniform
machinability material character
Cıvata, somun, konstrüksiyonda gövde olarak ıslah edilebilir makine 1.1121 Ck10 59 1010 <200 <700
parçaları imalatında. Aynı zamanda yapı çeliği olarak kabul edilir. CK/S10C
Alaşımsız sementasyon çeliğidir. Makine elemanlarında mukavemet
gerektiren yerlerde kullanılır. Isıl işlem uygulanabilir. Aynı zamanda 1.1141 Ck15 S15/S15CK 1015 <200 <700
yapı çeliği grubuna dahildir.
DAIRO
1.7147 20MnCr5 SEIKO 5120 170 210 <700
SMK21
Genel dişlilerde, şanzıman redüksiyon dişlilerinde, perno ve mil 1.7131 16MnCr5
imalatında kullanılır.
Otomobil ve traktör dişlileri vs yapımında kullanılır. Sementasyon SNCM
işlemi uygulanarak yüzeyine sertlik verilir. Çekirdeği yumuşak 1.6523 21NiCrMo2 21NiCrMo2 220(H) 8620
kalarak darbeye karşı tokluk özelliği sağlar.
10.2.3 Kolay İşlenebilir Çelikler (Free Machining Steels) - Talaş kaldırmaya karşı dirençleri düşüktür
10.3 Orta Karbon Çelikleri - TAVLANMIŞ (Plain Carbon Steels - TEMPERED) / Değişken ve düzenli işlenebilirlik karakteri (Variable and uniform
machinability character)
Cıvata, mil, dişli çarklar, taşıyıcı dingil imalatında kullanılır (ısıl işlem 1.0501 C35 S35C 1035 <250 <700
uygulanabilir).
Transmisyon milleri, raylar,dişliler vs yapımında kullanılır.İndiksiyon 1.0511 C40 C40 1040 <250 <850
ve alevle sertleştirilir.
Alaşımsız temperlenmiş çelik. Frezeli miller, raylar, yük kancaları.
Dişliler , kancalar,kazma,kürek,çapa vs yapımında kullanılır. 1.0503 C45 S45C/S45CM 1045 <250 <850
İndiksüyon ve alevle sertleştirilir.
Cer kancaları, kazmalar, frezeli miller ve dişli yapımında kullanılır. C50 <250 <850
Alaşımsız temperlenmiş çelik. Tipik çelik malzemelerin kullanıldığı 1.0601 C60 1060 <250 <1000
yerlerde kullanılır. Sertleşme kabiliyeti ve mukavemeti iyidir.
Makina, civata, somun imalatı (ısıl işlem uygulanabilir). 1.1151 Ck22 C22 S20CK 1020/1023 <250 <700
(Ç1020)
Makina, dingil, gemi şaftları, cıvata vs. yapımında kullanılır. 1.1181 C35E (CK35) Ck35 S 35C 1035/1038 <250 490
(Ç1030)
Transmisyon milleri, raylar, dişli imalatı (sertleştirilebilir) 1.1186 Ck40 Ç1040 S40C 1040 <850
Alaşımsız temperlenmiş çelik. Genel uygulamalarda kullanılır. Bazen 1.1191 C45E (Ck45) Ck45 S45C/S48CM 1045 <250 <850
enjeksiyon kalıplarında da bu malzemeden yararlanılır. (Ç1050)
Alaşımsız temperlenmiş çelik. 1.1221 Ck60 Ck60 S58C 1060 <250 <1000
(Ç1060)
Basma gerilimine maruz yüklerde, manivela, mil imalatında kullanılır. 1.0050 St50-2 SS50(SS490 - <200 <850
Mukavemet gerektiğinde, dişli çarklarda kullanılır. 1.0060 St60-2 SM570/SM58 - <200 <850
10.4 Alaşımlı Çelikler (Alloy Steels) / Düzenli işlenebilirlik karakteri (Uniform machinability character) HB250-300 - Çekme mukavemeti <850
SPK adı ile de anılır. 4mm'ye kadar sac kesme kalıpları, soğuk şekil
verme kalıpları, çapak alma kalıpları, kesme bıçakları, sac basma
kalıpları, talaş kaldırma ve aşınmaya dayanıklı kalıp elemanları, 1.2080 X210Cr12 X210Cr12 SKD1 D3 <250 60-64 <850
aşındırıcı tozları presleme takımlarında ve ahşap işleme
takımlarında kullanılır.
Kalıp çeliği. 4mm'ye kadar her türlü sac kesme, sıvama ve bükme 60-65
kalıplarında, vida cıvata ovalama tarakları, diş açma takımları, ağaç 1.2379 X155 CrVMo 12 1 SKD11 D2 <250 (HRc58 <1300
frezeleri, perçin ve cıvata başlarını şişirme vs işlemlerde kullanılır. yaygındır)
Enjeksiyon kalıplarında da yararlanılır.
Tokluk istenen 6mm'ye kadar metal sac kesme, koparma, ezme,
sıvama, derin çekme kalıplarında, soğuk ekstrüzyon kalıplarında,
aluminyum, çinko tüp imal kalıplarında, ovalama
taraklarında/makaralarında, markalama takımlarında, cıvata, somun, Sverker21
1.2379 210 <1300
perçin üretiminde delici-şişirici olarak, ezme ve profil ile boru imal
makaralarında, ahşap frezelerinde, aşındırıcı plastiklerde plastik
kalıplarında ve plastik kesme-ufalama bıçaklarında kullanılır.
Sert ve ince saçların laminasyon kalıpları gibi kesilmesinde yüksek
ömürlü ve nadir bakım isteyen kalıp malzemesi olarak; 3mm'ye 2200
kadar metal kesme, koparma uygulamalarında; uzun ömürlü pres (HRc62'de)
takımlarında; form verme takımlarında; aşındırıcı plastik ve seramik Sverker 3 240 HRc56-58 1850
kalıplarında kullanılır. Ayrıca demir-çelik tesislerinde ve 1.2436 (HRc55'de)
haddehanelerinde yolluk makarası olarak kullanılmaktadır. Tel 1600
erozyon ile işlenecekse mutlaka yüksek sıcaklık menevişi (HRc50'de)
yapılmalıdır. (en çok 56-58 HRc)
10.4.2 Yüksek Hız Çelikleri (High Speed Steels) / Kesici takım imalatında kullanılırlar
%10 Co'lı yüksek hız çeliği 1.3207 S10-4-3-10 T42 <250 <1300
%5 co'lı yüksek hız çeliği - Ağır talaş kesici takımlarının tamamı, 1.3243 S6-5-2-5 SKH55/SKH9 - <280 64-67 <1300
broşlar
%7 co'lı yüksek hız çeliği 1.3247 S2-10-1-8 SKH59 M42 <250 <1300
Daha iyi kaynak özelliği için 4140'tan daha düşük karbonlu 1.7218 GS-25Cr Mo4 SCM420 4130 <250 <850
tasarlanmıştır.
** Islah, koruyucu gaz altında belirli bir sıcaklıkta ( 820-1050°C) tutma ve çeliğin özelliğine göre uygun soğutma ortamında (Yağ,hava,su,
polimer,akışkan yatak,tuz, gaz) soğutulmasıdır. Bu işlemle çelik çekirdeğine kadar sertleşir.
1.5710 36NiCr6 SNC236 3135 <850
Isıl işlemli kullanılır. Alaşımda nikel vardır. 4140'tan daha fazla 1.6582 34CrNiMo6 (Ç4340) SNCM 447 <850
mukavemeti ve derin sertlik alma özelliği vardır. (HRc45'de1450)
Frezeli kayıcı miller yüksek torsiyon milleri ve kesici takım malafaları 1.7035 41Cr4 41Cr4 SCr440(H)(M) 5140 <250 HB280 <850
yapımında kullanılır. (Ç5140)
faydalanılır.
10.5 Yüksek Alaşımlı Çelikler - Takım Çelikleri/Tavlamış çelikler (High Alloy Steels - Tool steels/Tempered steels) / HB250-350; HRc25-38 / Çekme
mukavemeti 850-1200N/mm2
10.5.1 Kalıp ve Takım imalatında kullanılabilen alaşımlı çelikler (Alloy Steels for Moulds and Tools )
Kalıp çeliği - civa çeliği yerine daha yüksek aşınma direnci sunar. 1.2162 HRc52 660
Civa çeliği diye bilinen C ve Cr karışımı soğuk iş takım çeliğidir. 1.2210 115CrV3 250-350 64-66 850-1200
Pim,itici vs yapımında kullanılır. H8 ve H9 taşlanmış olarak kullanılır.
Plastik ve basınçlı döküm sanayinde enjeksiyon kalıplarında kalıp
hamili ve bağlantı parçaları olarak kullanılır. Yüzeye nitrasyon 1.2311 40CrMnMo7 250-350 54 1080
uygulanabilir. Sementasyon yapılabilir ve krom kaplanabilir.
Plastik kalıbı malz. Enjeksiyon kalıplarında kullanılır. HRc27-33'ye ön
sertleştirilmiş bulunur. Yüksek kükürt oranı içerir. İşlenebilirliği rahat 1.2312 40CrMnMo58-6 250-350 54 <1300
olan, orta ve büyük ölçekli plastik kalıp çeliğidir. Krom kaplanabilir.
Soğuk iş çeliğidir- 2mm'ye kadar sac kesme ve bükme kalıplarında 1.2436 X210 CrW 12 SKD2 - 250-350 >HRc38 850-1200
kull.
1.2080 in zayıf kaldığı noktalarda kullanılan hassas kesme ve ezme
kalıplarında soğuk ekstrüzyon kalıplarında derin çekme ve 1.2601 X165 CrMoV 12 - - 250-350 63-65 850-1200
sıvamalarda kullanılan soğuk iş çeliği malzemedir.
Form ve punch takımlarında tercih edilir. örn. Kalıp ve punch bükme Bohler
takımı -ovalama topları-endüstriyel bıçaklar-makine elemanları (örn. K340 HRc57-63
kızaklar) - yüksek tokluk-homojen yapı ve iyi işlenebilirlik, ISODUR
avantajlarıdır.
Mükemmel aşınma direnci ve çapaklanma direncini birlikte sunan
yüksek vanadyumlu PM (powder metallurgy) çeliğidir. Uddeholm Soft
Çok az miktarda ametal maddenini karışımını sağlayan PM Vanadis 10 Uddeholm Vanadis annealed 60–65
teknolojisinin ürünüdür.Takım imalatı için iyi taşlanabilirlik ve ısıl Soğuk iş 10 to
işlemde az çarpılma özelliği verir. 60–65 HRC'e kadar çeliği 280–310 HRC
sertleştirilebilir. Karbürün kırılganlık ya da çapaklanma gösterdiği HB
takım uygulamalarında tercih edilir.
Merdane topları ve takım imalatında kullanılabilen, yüksek baskı Soft
mukavemetine sahip malzemedir. işlenebilirliği ve taşlanabilirliğinin Uddeholm (AISI annealed
yanında ısıl işlemde çarpılmama özelliği iyidir. PM prosesi sayesinde Vanadis 23 M3:2/W.-Nr. to
ametal muhteviyatı çok azdır.Yapışmanın ve aşınmanın sorun (Sıcak iş 1.3395) approx.
olduğu uygulamalarda başarılıdır. Nozzle, ring valfleri, granuler çeliği) 260 HB
bıçaklar ya da vidalı millerde tercih edilir.
Yüksek Co alaşımlı bir PM yüksek hız - soğuk iş çeliğidir. Yüksek W.-Nr.
UDDEHOLMUddeholm Vanadis 1.3294
basınç mukavemeti, 67 HRC, ve iyi aşınma direnci AISI42'ye karşı VANADIS® HB300-320HRc67 <1300
iyi bir alternatif olma özelliği verir. P/M prosesi sayesinde ölçüsel 30 30 ~AISI M3:2 (tavlı)
stabilitesi iyidir. +Co
Plastik enjeksiyon kalıpları, form verme kalıpları, kalıp setleri, makine Toolox33 310 1080
parçaları, kesme ve sıvama kalıpları
Plastik enjeksiyon kalıpları, metal enjeksiyon kalıpları, soğuk iş Toolox44 500 1450
uygulamaları, makine parçaları, kesme ve sıvama kalıpları
Isıya dayanıklı alaşımdır. Hem aşınma direnci hem de tokluk
gereken durumlarda tercih edilir. Malzeme spektral analizi 20-32mm HARDOX400 370-430 HRc45 1250
kalınlığındaki plakalar için verilmiştir. Kalınlık arttıkça içerik değerleri
yükselir.
Aşınma direnci gereken kalıplarda tercih edilir. Malzeme spektral
analizi 20-32mm kalınlığındaki plakalar için verilmiştir. Kalınlık HARDOX500 470-530 HRc55
arttıkça içerik değerleri yükselir.
10.5.2 Sıcak iş için kullanılan alaşımlı çelikler (Alloy steels for hot work)
Yüksek verimli sıcak iş kalıpları ve maçalarda, enjeksiyon 1.2367 X40CrMoV5 3 250-350 >HRc38- 850-1200
kalıplarında. HRc56
Metal enjeksiyon kalıpları, plastik enjeksiyon kalıpları UPKR X38CrMoV51 H11 248 HRc53
1.2340 ESR MOD
Soğuk iş takım çeliği olarak da kullanılır. 1.2550 60 WCr V 7 S1 250-350 >HRc38 850-1200
Hardened, tempered steels 1200N/mm2 1.2581 X30 WCrV 9 3 SKD5 H21 250-350 >HRc38 850-1200
Taşıt, motor, aparat, direksiyon, şanzıman (zorlanmalı) parçaların 1.7361 32CrMo12 250-350 >HRc38 850-1200
imalatında.
Dayanım, süneklilik ve elastiklikte fazla beklentilerin olduğu parçalar. 1.7707 30CrMoV9 250-350 >HRc38 850-1200
Çok fazla zorlanan, büyük çaplı spiral, helis yaylar ve bilezik yaylar. 1.8161 58CrV4 HB240 HB240 850-1200
Aşınmaya zorlanan her türlü parçalar. 1.8515 31CrMo12 250-350 >HRc38 850-1200
20 Paslanmaz ve Isıya Dayanıklı Çelikler (Stainless Steels and Heat Resistant Steels )
20.1 Kolay işlenebilir paslanmaz çelikler (Free machining stainless steels) / HB250 / Çekme Dayanımı <850
20.2 Ostenitik paslanmaz çelik (Austenitic stainless steel) <HB30 / Çekme Dayanımı <850
1.4435 X2 CrNiMo18 14 3
1.4828 X15CrNiSi20 12
20.3 Martenzitik Paslanmaz Çelik (Martensitic stainless steels) / <HB320 <1100N/mm2/ (çelik gibi P40'la işlenir)
ferritic/martensitic (annealed&treated)/dificult to machine.
Sertleşebilir martensitik çeliktir. Tavlanmış durumda şekillenebilme 1.4021 X20Cr13 SUS420J1 420 200 680
özelliği yüksektir. Bıcaklar ponpa milleri ve ev eşyalar için uygundur.
HRc27-33 sertlikte ön sertleştirilmiş paslanmaz çelik martensitic 1.4034 X46Cr13 <320 <1100
(annealed&treated)
Nikellidir. Cam kalıbında kullanılır. Cıvata ve somunlar, pervane
şaftları, pompa şaftları, denizcilik donanımı, laboratuar ekipmanı X17 CrNiMo16.2 431
imalatında kullanılır. Tavlanmış durumda işlemesi çok kolaydır ancak 1.4057 (annealed) SUS431 (martensitic) 285 862
HRc30 üzerinde sertleştirildiğinde çok zorlaşır. 870°C civarında
sürekli kullanıa uygundur.
Martenzitik paslanmaz çelik. İşlenmesi zordur. 1.4112 X90CrMo V18 SUS440B <320 <1100
Martenzitik paslanmaz çelik. İşlenmesi zordur. 1.4116 X45Cr MoV15 <320 <1100
Çelik ve sülfürlü paslanmaz çelik 1.4125 X105Cr Mo17 SUS440C 440C <320 <1100
20.4 Ferritic Paslanmaz Çelik (Ferritic Stainless Steels)/ <HB320 - Çekme mukavemeti <1100N/mm2
Ferritik/martenzitik yapıda olup işlenmesi zordur. 1.4510 X3 CrTi 17 SUS 430Ti / 439 240 820
430LX
20.5 Ferritic-Ostenitik Paslanmaz Çelik (Ferritic-Austenitic Stainless Steels (DUPLEX))/ <HB320 - Çekme mukavemeti <1100N/mm2
20.6 Ostenitik ve Duplex Paslanmaz Çelik (Austenitic and Duplex Stainless Steel)
austenitic /Difficult to machine 1.4550 X6 CrNiNb 18 10 SUS347 347 / 348 180 600
Austenitic st. Steels <850 1.4728 X15 CrNiSi20 12 SUH309 309 <250 <850
Yüksek ısının söz konusu oluğu alanlarda kullanılırlar 1.4841 X15 CrNiSi20 12 SUH310 310/314 <250 <850
Yüksek sıcaklıklarda deformasyon istenmeyen yerlerde kullanılır 1.4845 X12 CrNi 25 21 SUS310 310 <250 <850
30 CAST İRON
30.1 Alaşımsız Gri Dökme Demir/Pik Döküm (Grey graphite cast irons) - Sertlik (Hardness) < HB150 - Çekme Mukavemeti (Tensile strength) < 500 N /mm2
ferritic/perlitic Lamelli grafitli gri dökme demir-Az zorlanan, kalite 0.6010 GG10 A 48- 20 B 120 100-350
şartnamesi olmayan parçalar, gövde, temel tablası, iskelet vb. (EN-GJL100)
ferritic/perlitic Lamelli grafitli gri dökme demir İyi işlenebilir ve yüksek GG15
zorlanmalara dayanıklı - Zorlanan ve sürtünerek aşınan parçalar, 0.6015 (EN-GJL150) A 48- 25 B 140 100-350
gövde, kızak, buhar silindiri, pistonu ve segmanı, vb.
perlitic Lamelli grafitli gri dökme demir - Zorlanan ve sürtünerek GG20
aşınan parçalar, gövde, kızak, buhar silindiri, pistonu ve segmanı, 0.6020 (EN-GJL200) A 48- 30B 160 100-350
vb.
perlitic Lamelli grafitli gri dökme demir - Isıya dayanıklı ve sürtünerek 0.6025 GG25 A 48- 40B 190 100-350
aşınan parçalar, piston, silindir, segman, v.b. (EN-GJL250)
perlitic Lamelli grafitli gri dökme demir - Isıya dayanıklı ve sürtünerek 0.6030 GG30 A 48- 45 B 220 <1000
aşınan parçalar, piston, silindir, segman, v.b. (EN-GJL300)
perlitic (martensitik) Lamelli grafitli gri dökme demir - Çok fazla 0.6035 GG35 A 48- 50 B 250 <1000
zorlanan parçalar ve özel haller için (EN-GJL350)
perlitic (martensitik) Lamelli grafitli gri dökme demir - Çok fazla 0.6040 GG40 290 <1000
zorlanan parçalar ve özel haller için (EN-GJL400)
30.2 Gri Dökme Demir (Grey graphite cast irons) - Sertlik (Hardness) < HB150 -300 - Çekme Mukavemeti (Tensile strength) < 500 - 1000 N /mm2
Beyaz temper döküm - Islah edilmiş olarak kullanılır. İnşaat madeni 0.8065 GTW- 65
aksamı, makine gövdeleri, vb.
ferritic Siyah temper döküm - İyi işlenebilir. Makine parçaları, vb. 0.8135 GTS35 FCMB35 130
ferritic Siyah temper döküm - Cıvata anahtarları,manivelalar Yüksek 0.8145 GTS45 FCMP45 130
dayanımlı perlitik temper döküm.
perlitic Siyah temper döküm - Dişli kutuları (Şanzuman Kutuları) 0.8155 GTS55 FCMP55 230
Kranklar
perlitic Siyah temper döküm - kalın cidarlı makine parçaları ,Mutfak 0.8165 GTS65 230
aletleri, fren balataları, vb.
perlitic Siyah temper döküm - Islah edilmiş olarak kullanılır. 0.8170 GTS70 FCMP70
30.3 Küresel Grafitli Dövülebilir Dökme Demir (Nodular graphite malleable cast irons) - Sertlik (Hardness) HB200 - Çekme Mukavemeti (Tensile
strength) < 700N /mm2
ferritic Döküm güvenliği, yüksek krank milleri, Kavrama parçaları, 0.7033 GGG-35.3 160
dökümle imal edilecek borular,Türbin kanatları v.s.
ferriticDöküm güvenliği, yüksek krank milleri, Kavrama parçaları, 0.7040 GGG40 FCD40 60-40-18 135-
dökümle imal edilecek borular,Türbin kanatları v.s. (EN-GJS400) 185
ferriticDöküm güvenliği, yüksek krank milleri, Kavrama parçaları, 0.7043 GGG- 40.3 FCD45 200
dökümle imal edilecek borular,Türbin kanatları v.s.
ferriticDöküm güvenliği, yüksek krank milleri, Kavrama parçaları, 0.7050 GGG50 FCD50 65-45-12 230
dökümle imal edilecek borular,Türbin kanatları v.s. (EN-GJS500)
perlitic Döküm güvenliği, yüksek krank milleri, Kavrama parçaları, 0.7060 GGG60 FCD60 80-55-06 260
dökümle imal edilecek borular,Türbin kanatları v.s. (EN-GJS600)
30.4 Küresel Grafitli Dövülebilir Dökme Demir (Nodular graphite malleable cast irons) - Sertlik (Hardness) < 200 -300 HB - Çekme Mukavemeti
(Tensile strength) < 700 - 1000 N /mm2