‫سیستم انتخاباتی چند بعدی (‪ )MDR‬و مقایسه آن با ‪SNTV‬‬

‫رای واحد غیر قابل انتقال چیست؟‬

‫) ‪Single non-transferable vote‬یا ‪( SNTV‬نوعی نظام انتخاباتی است که هر رأیدهنده فقط یک رأی به یکی از نامزدان‬
‫میدهد و نامزدانی که بیشترین آرا را به دست آورده اند‪ ،‬پیروز انتخابات خواهند شد‪.‬‬
‫نظام ‪ SNTV‬در کجاها استفاده میشود؟‬
‫این نظام در دنیا تقریباً نظامی متروک است و در معدودی از کشورها استفاده میشود‪ .‬افغانستان‪ ،‬وانواتو‪ ،‬جزایر پیتکرن‪ ،‬مجالس‬
‫علیای اندونزی و تایلند از جاهای اند که هنوز این نظام در انجا تطبیق میگردد‪.‬‬
‫معایب سیستم ‪ SNTV‬چیست؟‬
‫‪. ۱‬جلوگیری از نقش احزاب در پارلمان؛‬
‫‪. ۲‬حسابده و مسوول نبودن نمایندهگان؛‬
‫‪. ۳‬نداشتن قابلیت الزم در اصل تأمین شفافیت مالی؛‬
‫‪. ۴‬مانع واقعشدن برای شکلگیری اپوزوسیون سیاسی در برابر حکومت؛‬
‫‪. ۵‬جلوگیری از نهادینه شدن فرهنگ دموکراسی درون حزبی و مانع شدن در برابر توسعۀ سیاسی؛‬
‫‪. ۶‬پایین بودن کارایی پارلمانهای بیرون آمده از این سیستم در امر قانونگذاری؛‬
‫‪. ۷‬فراهم شدن زمینه حضور افراد با استفاده از زور‪ ،‬تقلب و پول در پارلمان؛‬
‫‪. ۸‬رشد قومگرایی در پارلمان و پرداختن به آجندای محلی و قومی به جای آجندای ملی؛‬
‫‪. ۹‬رشد فساد از طریق مقرریهای غیر قانونی و همچنان دادن رای به وزرا به اساس روابط و مسایل شخصی؛‬
‫‪. ۱۰‬ضایع شدن بخش اعظم آرا؛ چنانچه در انتخابات گذشته ‪ ۶۳‬درصد مردم به کسانی رأی داده بودند که وارد پارلمان نشدند و‬
‫فقط رأی ‪ ۳۷‬درصد مردم در پارلمان تعیین کننده بود‪.‬‬
‫سیستم انتخاباتی چند بعدی )‪ (MDR‬چیست؟‬
‫این نظام در ذیل یا فرع نظام تناسبی قرار میگیرد و درعین حال که رگهها و ویژهگیهای نظام تناسبی را با خود حمل میکند‪ ،‬از‬
‫نظر نتایج‪ ،‬نسبت به نظام تناسبی متعارف‪ ،‬نتایج متفاوت به وجود میاورد‪ .‬ویژهگیهای این نظام قرار زیر است‪:‬‬
‫قابل انتقال بودن آرا در درون هر فهرست؛‬
‫حق داشتن کاندیدان مستقل که از طریق فهرستها نامزد شوند و رأی شان قابل انتقال باشد؛‬
‫قابلیت تطبیق در حوزههای کوچک؛‬
‫و داشتن این حق که شهروندان بتوانند خود را مستقالنه نامزد کنند‪ .‬این ویژهگیها نظام چندبعدی را بیشتر قابل تطبیق در وضع‬
‫موجود افغانستان ساخته است و از سوی کمیسیون اصالح انتخاباتی نیز به حکومت پیشنهاد شده است‪.‬‬
‫مزیتهای نظام چند بعدی چیست؟‬
‫‪- ۱‬حفظ سهم والیات مطابق نفوس آن والیت؛‬
‫‪- ۲‬حفظ تناسب قومی در کرسیهای مجلس؛‬
‫‪- ۳‬ایجاد زمینۀ رقابت عادالنه برای کاندیدان مستقل؛‬
‫‪- ۴‬ایجاد بستر حقوقی برای مشارکت و رقابت عادالنه برای احزاب؛‬
‫‪ - ۵‬ایجاد زمینه برای همه احزاب و جلوگیری از حذف شان از پارلمان از طریق تشکیل ایتالفهای بزرگ و فهرست مشترک؛‬
 ‫‪- ۶‬عدم تخصیص درصد خاص از کرسیهای پارلمان به احزاب و موکول کردن این امر به نتایج آرا؛‬
‫‪- ۷‬سادهگی و قابل فهم بودن در رأی دادن و شمارش آرا؛‬
‫‪- ۸‬انسجام و مسوولیتپذیری بیشتر پارلمان و فراهم شدن زمینۀ تعامل آسان با حکومت‪.‬‬
‫چرا هر والیت یک حوزۀ انتخاباتی باشد؟‬
‫‪- ۱‬مشخص بودن مرزها و جمعیت والیات؛‬
‫‪- ۲‬شکل نگرفتن جدال اجتماعی تازه؛‬
‫‪- ۳‬صرفهجویی در زمان برای برگزاری هرچه زودتر انتخابات‪.‬‬
‫چگونه میتوانند شهروندان افغانستان نامزد شوند؟‬
‫شهروندان افغانستان میتوانند‪:‬‬
‫‪- ۱‬شامل فهرستهای احزاب‪ ،‬ایتالفهای احزاب سیاسی و کاندیدای مستقل شوند تا از مزیت رأی قابل انتقال استفاده کنند‪.‬‬
‫‪- ۲‬به صورت مستقل نامزد شوند که در این صورت رأی که برای شان داده میشود‪ ،‬قابل انتقال نیست‪.‬‬
‫چگونه فهرستهای نامزدان تشکیل میشود؟‬
‫در این نظام سه نوع فهرست تشکیل شده میتواند‪ -۱.‬فهرست ایتالف کاندیداهای مستقل‪ :‬این فهرست به اساس ایتالف‬
‫کاندیداهای مستقل‪ ،‬برای اینکه بتوانند از مزیت انتقال رأی استفاده کنند‪ ،‬تشکیل میشود‪ .‬تشکیل این فهرست به کاندیداهای‬
‫مستقل زمینه میدهد که بتوانند در فضای رقابت عادالنه حضور بیابند‪.‬‬
‫‪- ۲‬فهرست ایتالف احزاب سیاسی‪ :‬این فهرست به همه احزاب فرصت میدهد که با ایتالف با همدیگر وارد عرصۀ رقابت شوند و‬
‫فرصت کامیابی شان را افزایش دهند ‪.‬همچنان این فهرست موجب میشود که طرفداران احزاب کوچک نیز خود شان را در‬
‫انتخابات سهیم بدانند و در رأیدهی حضور یابند‪.‬‬
‫‪- ۳‬فهرست احزاب سیاسی‪ :‬این فهرست به احزاب فرصت رقابت عادالنه را میدهد و به مردم نیز فرصت میدهد که گزینههای‬
‫بیشتری برای انتخاب داشته باشند‪.‬‬
‫شهروندان چگونه رای میدهند؟‬
‫رأیدهی در سیستم چندبعدی ساده و به شرح زیر است‪:‬‬
‫‪- ۱‬هر شهروند یک رأی دارد و از این لحاظ این سیستم نیز مزیت‪ ،‬سادهگی و قابل فهم بودن رأی واحد غیر قابل انتقال را دارد‪.‬‬
‫‪- ۲‬چاپ نامهای نامزدان مثل گذشته در یک کتابچه صورت میگیرد و از این لحاظ نیز هیچ پیچیدهگی را به وجود نمیآورد‪.‬‬
‫کوچیهای چگونه نامزد میشوند؟‬
‫تمام افغانستان برای کوچیها در نظام چندبعدی نیز مثل گذشته یک حوزه است و مثل سایر شهروندان و در مطابقت به پیشبینی‬
‫قانون اساسی خود شان را نامزد کنند‪.‬‬
‫شمارش آرا چگونه صورت میگیرد؟‬
‫شمارش آرا در این نظام انتخاباتی به گونههای مختلف صورت گرفته میتواند که یکی از آن روش (بزرگترین باقیمانده) است‪ ،‬به‬
‫اساس روش بزرگترین باقیمانده‪ ،‬نخست مجموع آراء یک حوزه‪ ،‬تقسیم بر تعداد کرسیهای آن حوزه میشود تا سهم یک کرسی‬
‫معین شود‪ .‬کاندیدان مستقلی که آن سهم را تکمیل کرده باشند‪ ،‬برندۀ حساب میشوند و رأی باقیمانده شان به دلیلی که شامل‬
‫فهرستی نیستند‪ ،‬قابل انتقال نمیباشد‪.‬‬
‫مجموع آرای هر فهرست تقسیم بر سهمیۀ یک کرسی معلوم میکند که آن فهرست چند کرسی را برنده شده است‪ .‬اعداد باقی‬
 ‫مانده از فهرستهای که یک یا چند کرسی برنده شده اند‪ ،‬فهرستها و کاندیداهای مستقلی که سقف را تکمیل نکرده اند و رأی‬
‫شان زیر سقف تعیین شده است‪ ،‬به اساس بزرگترین باقیمانده محاسبه میشود و با در نظرداشت تعداد کرسیهای باقیمانده در‬
‫آن حوزه‪ ،‬آرای بلند باقیمانده از فهرستها و کاندیدای مستقل به ترتیب برنده شناخته میشوند‪.‬‬
‫سهیمه زنان چگون مشخص میشود؟‬
‫در صورتی که تعداد زنان‪ ،‬مطابق آنچه پیشبینی شده است‪ ،‬در میان برندهگان یک حوزه وجود نداشته باشد‪ ،‬با اصل شمردن‬
‫سهمیه فهرستها‪ ،‬از میان زنانی که بلندترین رأی را دارند‪ ،‬برندهگان مشخص میشوند و به جای مرد همان فهرست‪ ،‬یا کاندیدای‬
‫مستقل‪ ،‬زنی که بلندترین رأی را داشته باشد برنده شناخته میشود‪.‬‬