Baadiyyete Baatto Horonshi Lallawa

SIDAAMU DAGOOMU QOQQOWI MOOTIMMA
AFFINI GAAZEEXA
የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት አፍኒ ጋዜጣ
SIDAAMA NATIONAL REGIONAL STATE AFFINI GAZETA

Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma Amaalete
1 Diro Kiiro …
ki Mini Allaalshi Hundaanni Fulinoho 1ኛ ዓመት ቁጥር …
Hawaasa, Maaja…, 2014 M.D በሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት ምክር ቤት
ጠባቂነት የወጣ ሀዋሳ፣ ሐምሌ … ቀን ፳፻፲ 4
ዓ.ም
Mittu Waagi …. AFFINI GAAZEEXI P.S.K …..

ያንዱ ዋጋ አፍኒ ጋዜጣ ፖ.ሣ.ቁ. …..
Web address: www.affinigazet.gov.et
Affini Gaazeexa Kiiro ……Maaja 2014 M.D አፍኒ ጋዜጣ ቁጥር ሐምሌ … ቀን 2014 ዓ.ም
ማውጫ
Amado
lallawu Kiiro … /2014 አዋጅ ቁጥር … /፳፻፲ 4

የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት የገጠር
Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma
Baadiyyete Baatto Gashshootinna መሬት አስተዳደርና አጠቃቀም
Horonshi
አዋጅ ገጽ …
Lallawa Qoola …..
አዋጅ ቁጥር … /፳፻፲ 4

Lallawu Kiiro … /2014
የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት የገጠር መሬት
አስተዳደርና አጠቃቀም አዋጅ
Baadiyyete Baatto Gashshootinna Horonshi
Lallawa የመሬት ባለቤትነት መብት የመንግሥትና የህዝብ
Baattote annimma qoosso መሆኑ በኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ
mootimmannitanna dagannita ikkase ሪፐብሊክ ሕገ መንግስት እና በሲዳማ ብሔራዊ

Itophiyu Federaalete Dimokiraasete ክልላዊ መንግስት ሕገ መንግስት በመደንገጉ፣
Rippabilike Bayriidi seeriranna Sidaamu
መሬትንና የተፈጥሮ ሀብትን ለማስተዳደር ለክልሎች
Dagoomu Qoqqowi Mootimma Bayriidi
የተሰጠው ሥልጣን በሥራ ላይ ማዋል እና ዘመናዊ
seerira seeroonnihura,
የመሬት አስተዳደር ሰርዓት መዘርጋት በማስፈለጉ፣
Baattonna kalaqamu jiro gashshate
qoqqowubbate uynoonni biilloonye loosu
aana hosiisanna yannicha baattote በተለያዩ የክልሉ የሥነ ምህዳር ቀጠናዎች ላይ
gashshsooti amuraate diriirsa
ተመስርቶ የክልሉን ዘላቂ የገጠር መሬት መሪ ዕቅድና
hasiissinohura,
በወረዳ አሳታፊ ዝርዝር የመሬት አጠቃቀም
Babbaxxitino qoqqowu baattote gari ዕቅዶችን በማዉጣትና በመተግበር መሬትን ከፍተኛ

qooxeessubba kaima assine qoqqowunnita ጠቀሜታ በሚሰጥ መልኩ ለመጠቀም እንዲሁም
hegeraame baadiyyete baatto የተፈጥሮ ሀብቶችን በዘላቂነት በመጠበቅ ለመጭዉ
massagaancho mixonna woradda ትዉልድ ማስተላለፍ በማስፈለጉ፣
beeqqaancho assatenni tittirsha baatto
horonsi’rate mixo fushshatenninna loosu የገጠር መሬት መረጃ ጥራቱን በጠበቀ መልኩ
aana hosiisatenni baatto jawa horo uytanno በማደራጀትና ወቅታዊ በማድረግ ለተጠቃሚው
garinni horonsi’rate hattono kalaqamu jiro ህብረተሰብና ለመንግስት በአግባቡ ተደራሽ
2
hegeraamu garinni agaratenni dagganno ለማድረግ የሚያስችል ከክልል እስከ ታችኛዉ

ilamara saysa hasiissinohura, የአስተዳደር ዕርከን የሚዘልቅ ዘመናዊና ቀልጣፋ
የገጠር መሬት መረጃ ስርዓት መዘርጋት በማስፈለጉ፣

Baadiyyete baatto taje isilanchimma
agarino garinni tantanatenninna yannitte
የሴቶች፣ አቅመ ደካሞችና ለችግር ተጋላጭ የሆኑ
assatenni horoonsidhanno dagaranna
የህብረተሰብ ክፍሎች በመሬት ይዞታ ባለቤትነት
mootimmate garunni iillitanno assate
እኩል የመጠቀም መብት ያለምንም ተጽዕኖ
dandiisiissannota qoqqowunni kayse eeliidi
ማረጋገጥ እንዲቻል ግልጽና አሳታፊ የሆነ የአሰራር
gashshootu taqqi geeshsha dirritannota
ሥርዓት መዘርጋት በማስፈለጉ፣
yannittenna lifixa baadiyyete baatto taje
amuraate diriirsa hasiissinohura, በአዋጅ ቁጥር 456/1997 አንቀጽ 17 /1/ መሰረት
Meyaati, wolqa ajjinonsarinna qarraho ክልሎች የራሳቸውን ተጨባጭ ሁኔታ ባገናዘበ
reqecci yitinoti dagoomu bissa baattote መልኩ ሕግ የማውጣት ስልጣን የሰጠ በመሆኑ፣
amado annimmanni taalo horonsi’rate

የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት ምክር ቤት
qoosso mitte hekko nookkiha buuxisiisa
በክልሉ ሕገ-መንግሥት አንቀጽ 48 ንዑስ (1)
dandiinanni gede xawadonna mereersinoha
loosu amuraate diriirsa hasiissinohura, መሰረት የሚከተለውን አዋጅ አዉጥቷል።
Lallawu kiiro 456/1997 quwa 17 /1/ garinni

qoqqowubba uminsaha noo akata hedote
ክፍል አንድ
giddo worino garinni seera fushshate
biilloonye uynoha ikkasinni, ጠቅላላ ድንጋጌዎች
1. አጭር ርዕስ
Amaalete Mini qoqqowu Bayriidi Seeri ይህ አዋጅ "የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ
quwa 48 cinaancho quwa (1) garinni aane መንግስት የገጠር መሬት አስተዳደርና
noo lallawa fushshino. አጠቃቀም አዋጅ ቁጥር…… 2014 ዓ.ም"
ተብሎ ሊጠቀስ ይችላል፡፡

Gafa Mite
Xaphooma Woro 2. ትርጓሜ
1. Harancho Umo የቃሉ አገባብ ሌላ ትርጉም የሚያሰጠው
Konne lallawa “Sidaamu Dagoomu ካልሆነ በስተቀር በዚህ አዋጅ ውስጥ፦

Qoqqowi Mootimma Baadiyyete 1/ “ክልል” ማለት የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ
Baatto Gashshootinna Horonshi መንግስት ነው፡፡
Lallawa Kiiro------/2014 M.D” yine 2/ “ቢሮ” ማለት የክልሉ የእርሻና ተፈጥሮ
3
xawisa dandiinanni. ሀብት ቢሮ ነዉ፡፡
3/ “የገጠር መሬት” ማለት ከከተማ ክልል

2. Tiro
ዉጪ ያለ ማንኛዉም መሬት ነዉ፡፡
Konni lallawi giddo qaalu eo wole tiro
uysiissannoha ikka hoogguro: 4/ “የገጠር መሬት አስተዳደር” ማለት የገጠር
1/ “Qoqqowo” yaa Sidaamu Dagoomu መሬት ይዞታ መብት የሚሰጥበት፣
Qoqqowi Mootimmaati. ዋስትና የሚረጋገጥበት፣ የመሬት ሀብት

2/ “Biiro” yaa Qoqqowu Irshunna ዋጋ የሚተመንበት፣ የመሬት አጠቃቀም
Kalaqamu Jiro Latishshi Biirooti. ዕቅድ የሚተገበርበት፣ በመሬት
3/ ”Baadiyyete Baatto” yaa quchumu ተጠቃሚዎች መካከል የሚነሱ ግጭቶች
qoqqowi gobbaanni noo ayee
የሚፈቱበት፣ ግዴታዎች የሚተገበሩበት
baattooti.
እና መረጃ በመሰብሰብ በማደራጀት
4/ “Baadiyyete Baatto Gashshoote” yaa
የሚተነተንበትና ለተጠቃሚዎች
baadiyyete baatto amado qoosso
የሚሰራጭበት ሂደት ነው፡፡
uynanni, wowe buuxisiinsanni,
5/ “የመሬት አጠቃቀም” ማለት የገጠር
baattote jiro waaga bikkinanni,
መሬትን በእንክብካቤ ይዞ ዘላቂነት
baattote horoonshi mixo jeefinsanni,
baattote horonsi’raano mereero ባለው መንገድ የሰው ልጅ የተለያዩ
ka’anno kipho tirranni, gadacho ጥቅሞችን ለማግኘት በመሬት ላይ
jeefinsanninna taje gamba assine የሚያደርገው ማንኛውም የተግባር

tantanatenni fattallannitanna ክንዋኔ ነው፡፡
horonsi’raanote iillinshanni 6/ “ጎጅ የመሬት አጠቃቀም” ማለት
ha’rinshooti. የመሬትን ተፈጥሯዊ ይዘት ከመጠን
5/ “Baattote Horonsha” yaa baadiyyete በላይ በመጠቀም የመሬቱን ለምነት
baatto seekkine amadatenni
ወይም በዙሪያዉ ያሉ እጽዋትን ወይም
hegeraame doogoonni manchi beetti
ድንበርተኛዉን ወይም አካባቢዉን
babbaxitino horo afi’rate baattote
በሚጎዳ መልኩ መጠቀም ነዉ፡፡
aana assanno ayee assooteeti.
7/ “የገጠር መሬት አጠቃቀም ዕቅድ” ማለት
6/ “Gawajjaancho Baattote Horonsha”
የመሬትን አካላዊ፣ ኢኮኖሚያዊና
yaa baattonnita kalaqamu amado
bikku aleenni horonsi’ratenni ማሕበራዊ መረጃዎችን መሠረት
baattote shaqqille woy qooxeessaho በማድረግ የገጠር መሬት ሊሰጥ
noo mu’ro woy dannaho nooha woy ከሚችለው የተለያዩ የመሬት አጠቃቀም
qooxeessa gawajjanno garinni አማራጮች መካከል የመሬት
መጎሳቆልንና የአካባቢን ብክለት
4
horonsi’rate ሳያስከትሉ ከፍተኛ ኢኮኖሚያዊ

7/ “Baadiyyete Baatto Horonshi Mixo” ጠቀሜታ የሚያስገኙት አማራጮች
yaa baattote suude, miinjunna የሚወሰኑበትና ተግባራዊ የሚደረጉበት
dagoomitte tajubba kaima assatenni
የአሠራር ዘዴ ወይም ስርዓት ሲሆን
baadiyyete baatto uytara dandiitanno
ስልታዊ የአካባቢ ልማት ዕቅዶችን
babbaxxitino baattote horoonshi
ያጠቃልላል፡፡
doorshubba mereero baattote
8/ “የመሬት አጠቃቀም መሪ እቅድ” ማለት
gawajjamanna qooxeessu daafama
የመሬት ጥቅም አዋጭና ተስማሚ
kalaqqukkinni jawa miinju horo
ብሎም ጎጂ የመሬት አጠቃቀምን
afisiissanno doorshubba
gumullanninna loosu aana በሚከላከል መልኩ የተዘጋጀ ሀገራዊና
hosiinsanni hayyo woy amuraate ክልላዊ የመሬት አጠቃቀም እቅድ ነው፡፡
ikkanna hayyite qarqaru latishshi 9/ “ሞግዚት” ማለት ለአካለ መጠን

mixo hanqafanno. ያልደረሱና እናትና አባታቸውን በሞት
8/ “Baattote Horonshi Massagaancho ወይም በሌላ ምክንያት ያጡ ልጆችን
Mixo” yaa baattote horo እንዲያሳድግ በህግ እውቅና የተሰጠው
gumaamenna sumuu yitinota hattono የተፈጥሮ ሰው ነው፡፡
gawajjannoha baattote horoonsha
10/ “አርሶ አደር” ማለት መደበኛ ወይም
hooltanno garinni qixxaabbino
ቋሚ መተዳደሪያው የግብርና ሥራ
gobboomunna qoqqwu baattote
የሆነ ማናቸውም ሰው ሲሆን የግብርና
horoonshi mixooti.
ኢንቬስተርን አያጠቃልልም፡፡
9/ “Awuuto”yaa qeedhichimmate
11/ “ከፊል አርብቶ አደር” ማለት በዋናነት
iillitinokkirenna amanna annansa
reyoote woy wolu korkaatinni ከብት በማርባት እና በተወሰነ ደረጃ
hooggino ooso loossanno gede ከእርሻ በሚገኝ ምርት ላይ ኑሮውን
seerunni afansha uynoonnisi የመሠረተ የገጠር ህብረተሰብ ክፍል
kalaqamu manchooti. ነው፡፡

10/ “Baatto Loosi’re Galinoha” yaa 12/ “የግል ይዞታ” ማለት በአርሶ አደሮችና
qara woy uurrinshunni giwirinnu ከፊል አርብቶ አደሮች ወይም በዚህ
loosinni galannoha ayee mancho አዋጅ መሰረት የመጠቀም መብት
ikkanna giwirinnu investere
በተሰጠው አካል እጅ ሆኖ የይዞታ
dihanqafanno.
ማረጋገጫ የማሳ ካርታ ተዘጋጅቶለት
11/ “Gama Wido Saada Ce”e
በግል ወይም በጋራ የሚጠቀሙበት
Galinoha” yaa qara galtinosi saada
የገጠር መሬት ነው፡፡
5
ceatenninna bikku deerrinni irshunni 13/ “የወል ይዞታ” ማለት አርሶ አደሮች
afi’nanni laalchi aana heeshshosi ወይም ከፊል አርብቶ አደሮች በወል
safi’rino baadiyyete dagoomi bisooti. ይዞታነት ለግጦሽ፣ ለደንና ለማህበራዊ
12/ “Hallanyu Amado” yaa baatto
አገልግሎቶች የሚጠቀሙበት የገጠር
loosidhe galtinorinna gama wido
መሬት ነው፡፡
saada ce’e galtinori woy konni lallawi
14/ “የመንግሥት ይዞታ” ማለት ለሀገር፣
garinni horonsi’rate qoosso
ለአካባቢ ልማትና ዕድገት ተብሎ
uynoonnisi bisi anga heedhe amadote
ከፌዴራል ጀምሮ በተዋረድ የሚገኙ
buuxishshi xiinxote kaarta
በመንግሥት ይዞታነት ተከልሎ የተያዘና
qixxeessineenna hallanyunni woy
gutunni horonsi’nanni baadiyyete ወደፊት ሊከለል የሚችል የገጠር
baattooti. መሬትን የሚገልጽ ሲሆን፣ ጥብቅ የደን
13/ “Dannawu Amado” yaa baatto መሬቶችን፣ የዱር እንስሳት ጥብቅ

loosidhe galtannorinna gama wido ቦታዎች፣ ፓርኮች፤ የመንግሥት
saada ce’e galtannori እርሻዎችን፣ የማዕድን መሬቶችን፣
dannawimmatenni amadde saada ሃይቆችን፣ ወንዞችንና ሌሎችን
allaa’late, dubbohonna dagoomu በተመሳሳይ መልኩ የተያዙትን
owaantubbara horonsidhanno
ያጠቃልላል፡፡
baadiyyete baattooti.
15/ “ማሳ” ማለት በአንድ ቦታ ላይ የሚገኝ
14/ “Mootimmate Amado” yaa gobbate,
በድንበር የተወሰነና በባለይዞታው እጅ
qarqaru latishshinna lophpora
የሚገኝ መሬት ነው፡፡
yineenna federaaletenni hanafe eeli
16/ “የማሳ ጠቋሚ ካርታ” ማለት
geeshsha heedhanno mootimmate
amadonni qoqqonbe amandooninna ለባለይዞታው በአንድ ማሳ ላይ ያለው
albilliteno qoqqombara dandiinannita መብቱ ተረጋግጦ በይዞታዉ ስር የሚገኝ
baadiyyete baatto xawisannoha ማሳ የት እንደሚገኝ፣ የማሳውን ቅርፅ፣
ikkanna qoronboonni dubbu baatto, ስፋቱንና ሌሎች ተያያዥ መረጃዎችን

dubbu saadara qoronboonni baycho, በመያዝ በገጠር መሬት የመጠቀምን
paarkoota, mootimmate irshubba, መብት ለማረጋገጥ ጉዳዩ
shiilote baatto, garba, lagganna በሚመለከተው መንግሰታዊ ተቋም
wolootano insa lawanno garinni
የሚሰጥ ሆኖ መብትና ግዴታን የያዘ
amandoonnita hanqafanno.
ህጋዊ ሰነድ ነው፡፡
15/ ”Xiinxo” yaa mittu baychi aana
17/ “የመሬት ምዝገባ” ማለት የገጠር
heedhano dannunni bandoonninna
መሬትን በመለካት የሚገኝበትን ቦታ፣
6
amadote anni anga heedhanno የመጠቀም መብትን፣ ባለይዞታነትን፤

baattooti. የለምነቱን ደረጃና ስፋቱን ጨምሮ
16/ “Xiinxo Leellishanno Kaarta” yaa የተሟላ መረጃ በመዝገብ ላይ
amadote annira mitte xiinxo aana noo
የመመዝገብ ሥራ ነው፡፡
qoossosi buuxanteenna amadosi
18/ “አግባብ ያለዉ አካል” ማለት በክልሉ
hunda heedhanno xiinxo hiikko
በየአስተዳደር እርከኑ በእርሻና ተፈጥሮ
heedhannoro, xiinxote suude,
ሀብት ልማት አደረጃጀት ሥር የተደራጀ
hala’linyesinna woloota xaaddanno
ፍትሃዊና ዘለቄታዊ የገጠር መሬት
tajubba amadatenni baadiyyete
አስተዳደርና አጠቃቀም ሥርዓት
baattonni horonsi’rate qoosso
buuxisiisate hajo la’anno እንዲሰፍን የሚያደርግና ተግባሩንም
mootimmate uurrinshanni uynanniha ለመከታተል የተደራጀ የሥራ ክፍል
ikke qoossonna gadacho amaddino ነው፡፡

seeru gari tajeeti. 19/ “የማሳ ጠቋሚ ካርታ አሠጣጥ” ማለት
17/ “Baattote Maareekko” yaa በዉርስ፣ በክፍፍል እና በስጦታ የተገኘን
baadiyyete baatto bikkatenni ይዞታ በመመዝገብና በመቀየስ
heedhanno baycho, horonsi’rate ተደራጅቶ የተዘጋጀዉን የማሳ ጠቋሚ
qoosso, amadote annimma, shaqqillu
ካርታ በዚህ አዋጅ ሥልጣን በተሰጠዉ
deerranna hala’linyeseno lede
አካል ተረጋግጦ የሚሰጥበት ሂደት ነዉ፡፡
wo’ma taje tajete aana maareekkate
20/ “የመሬት መረጃ ሥርዓት” ማለት
loosooti.
የመሬት መረጃዎችን በማሰባሰብ፣
18/ “Haja La’annosi Biso” yaa
በመተንተን፣ የመረጃ ቋት ውስጥ
qoqqowoho mittu mittunku
gashshootu taqqira irshunna በማደራጀትና በአግባቡ እንዲያዙ
kalaqamu jiro latishshi tantano hunda በማድረግ ለተለያዩ ተጠቃሚ ክፍሎች
tanatanantino taashshitinotanna የማስተላለፍ ሥርዓት ነው፡፡
hegeraame baadiyyete baatto 21/ “ድልድል” ማለት በቀበሌ ዉስጥ በሚገኙ

gashshootinna horoonshu amuraati በወል ወይም በመንግስት ተመዝግቦ
hala’lanno assannohanna loosono የተያዘ መሬት በህግ አግባብና በአካባቢ
ha’ruunsate tantanantino loosu ማህበረሰብ ይሁንታ መሰረት መሬት
kifileeti.
ለሌላቸው ወይም ለህዝብ ጥቅም ሲባል
19/ “Xiinxo Leellishano Kaarta
ይዞታቸዉን ለለቀቁ ሰዎች መስጠት
Uynanni Gara” yaa raggete,
ነው፡፡
beehaachunninna eltotenni afi’noonni
22/ “ኪራይ” ማለት አርሶ አደር የመሬት
7
amado maareekkatenninna bikkatenni ይዞታዉን ለሌላ ሰው ለተወሰነ የጊዜ

tantanne qixxeessinoonni xiinxo ገደብ በውል ሰጥቶ የአይነት ወይም
leellishanno kaarta konni lallawinni የገንዘብ ጥቅም እየተቀበለ አገልግሎት
biilloonye uynoonnisi bisinni buunxe
ላይ እንዲውል የሚያደርግበት ዘዴ ነው፡
uynanni ha’rinshooti.
23/ “የመሬት ባለይዞታ” ማለት በአንድ
20/ “Baattote Taje Amuraate” yaa
የገጠር መሬት ላይ የይዞታ መብት ያለው
baattote tajubba gamba assatenni,
ግለሰብ፣ የሰዎች ስብስብ፣ ሕብረተሰብ፣
tittiratenni tajete maareekko giddo
የመንግስት አካል፣ ማህበራዊ ተቋም
tantannenna garunni amadantanno
ወይም ሌላ በሕግ ሰውነት ያለው አካል
gede assatenni babbaxxitino
horaameeyye kifillara saysate ነው፡፡
amuraateeti. 24/ “ባለሀብት” ማለት የገጠር መሬትን

21/ “Bebbeeha” yaa olluu giddo የኢንቨስትመንት ፈቃድ አውጥቶ
heedhanno gutunni woy ግብርናውን ከኢንዱስትሪው ጋር
mootimmatenni maareekkante በማስተሳሰር ዘርፉን ወደ ላቀ ደረጃ
amandantino baatto seeru garinninna የሚያሸጋግር ዕቅድ በመንደፍ መዋዕለ
qooxeessu dagoomi sumuume garinni ነዋዩን በገጠር መሬት ላይ እያፈሰሰ
baatto noonsakkirira woy dagate
ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ ባለው ሥራ
horora yineenna amadonsa agurtino
የተሰማራ ማንኛውም ሰው ነው፡፡
mannira aate.
25/ “በኢንቨስትመንት የመጠቀም መብት”
22/ “Kira” yaa baatto loosi’re galinohu
በአንድ በገጠር አስተዳደር አካባቢ ውስጥ
baattote amadosi wolu mannira
የኢንቨስትመንት ፈቃድ በተሰጠው
bikkantino yanna giddo
sheemaatunni ee danunni woy woxu ግለሰብ፣ ቡድን ወይም ድርጅት ስም
horo adhanni owaantete aana ተመዝግቦ የገጠር መሬትን በዉል
hossanno gede assanno hayyooti የመጠቀም መብት ነው፡፡፡
23/ “Baattote Amado Anna” yaa mitte 26/ “የመጠቀም መብት” ማለት በዚህ አዋጅ
baadiyyete baatto aana amadote መሠረት በመሬቱ የመገልገል፣ ለሶስተኛ
qoosso noosi mancho, gamba yiino ወገን በውርስ፣ በስጦታ፣ በኪራይ
manna, dagooma, mootimmate biso, ወይም በልዉዉጥ የማስተላለፍ
dagoomu uurrinsha woy seerunni
እንዲሁም በይዞታው ላይ ያፈራውን
mannimma noosi bisooti.
ንብረት ዋስትና በማስያዝ የመጠቀም
24/ “Jiraamessa” yaa baadiyyete
ወይም የመሸጥ መብት ነው፡፡
baattoha investimentete fajjo
27/ “የይርጋ ዘመን” ማለት ከገጠር መሬት
8
fushshi’re gibirinna industirete ledo ክርክር ጋር በተያያዘ አቤቱታ ማቅረብ

xaadise handaara hakka luphi yino የሚፈልግ ማንኛውም ባለይዞታ ስልጣን
deerrira reekkitanno mixo ላለው አካል አቤቱታውን
qixxeessatenni jajjasi baadiyyete
የሚያቀርብበት የጊዜ ገደብ ሲሆን በዚህ
baatto aana fushshe miinju horo noosi
ጊዜ ገደብ አቤቱታውን ካላቀረበ
loosira bobbahino ayee manchooti.
መብቱን የሚያጣበት ነው፡፡
25/ “Investimentetenni Horonsi’rate
28/ “የመሬት ተጠቃሚ” ማለት በገጠር
Qoosso” yaa mittu baadiyyete
መሬት የመጠቀም መብት የተሰጠው
gashshooti qoxeessi giddo
ማንኛውም ሰው ነው፡፡
investimentete fajjo uynoonnisi
manchi, gaamo woy uurrinsha 29/ “የመሬት አስተዳደርና አጠቃቀም
su’minni maareekkame baadiyyete ኮሚቴ” ማለት በቀበሌ የመሬት
baatto sheematunni horonsi’rate አስተዳደርና አጠቃቀም ጉዳዮችን በዚህ

qoossooti. አዋጅ በተሰጠዉ ስልጣን መሰረት
26/ ”Horonsi’rate Qoosso” yaa konni የሚያከናዉን አካል ነዉ
lallawi garinni baatto horonsi’rate, 30/ “ንብረት” ማለት ከመሬት በስተቀር
sayikki bisira raggetenni, eltotenni, በመሬቱ ላይ ባለይዞታዉ ያፈራዉ
kirunni woy soorrotenni saysate
ማንኛውም ንብረት ነው፡፡
hattono amadosi aana laashshino jajja
31/ “ቋሚ ተክል” ማለት ከአንድ አመታት
wowete amadisiise horonsi’rate woy
በላይ የሚቆይ ወይም ለተከታታይ
hirate qoossooti.
አመታት ምርት የሚሰጥ ተክል ነው፡፡
27/ ”Yanna Sa”a” yaa baadiyyete baatto
32/ “ጥብቅ ደን” ማለት ለአካባቢና ለዘረመል
yekkeero ledo amadaminohunni
woxaratto shiqishi’ra hasi’rannohu ሀብት እንዲሁም ለብዝሀ ህይወት ጥበቃ
ayee amadote anni biilloonyu noosi ሲባል በመንግስትና በማህበረሰብ
bisira woxarattosi shiqishi’ranno የሚከለል ወይም የተከለለ ደን ነው፡፡
yanna ikkitanna hatte yanna giddo 33/ “የጋራ በማሳረስ ምርት መጋራት” ማለት
woxarattosi shiqishi’ra hoogiro ባለይዞታዉ ይዞታዉን ለሌላ አካል
qoossosi hoogannote. በመፍቀድ ማሳዉን የማሳረስና የሰብል
28/ “Baattote Horonsi’raancho” yaa ምርት የማምረት ሂደት ሆኖ ሰብሉ
baadiyyete baatto horonsi’rate qoosso
ሲደርስ እንደ ዉላቸዉ የሚከፋፈሉበት
uynoonnisi ayee manchooti.
ሂደት ነዉ፡፡
29/ “Baattote Gashshootinna Horonshi
34/ “የቀበሌ ነዋሪ” ማለት መደበኛ
Komite” yaa olluu baattote
መኖሪያውን በአንድ ቀበሌ አድርጎ
9
gashshootinna horoonshi hajubba መሰረታዊ አገልግሎቶችንና ማህበራዊ

konni lallawira uynoonni biilloonyi ጥቅሞቹን በዚያው ቀበሌ የሚያገኝ
garinni loosanno bisooti. ማንኛውም ሰው ነው፡፡
30/ “Jajja” yaa baatto agurranna baattote
35/ “ልጅ” ማለት በሥጋ የተወለደ ወይም
aana amadote anni kalaqi’rino ayee
ጉዲፈቻ ነው፡፡
jajjaati.
36/ “ቤተሰብ” ማለት ባል፣ ሚስት፣ ልጆች፣
31/ “Uurrinshu Mu’ro” yaa mittu diri
የባል እና የሚስት እናትና አባት
aleenni keeshshitanno woy aantete
እንዲሁም እህትና ወንድምን
dirrara laalcho uytanno murooti.
ይጨምራል፡፡
32/ “Qoronboonni Dubbo” yaa
qooxeessahonna sirote jirora hattono 37/ “ሰው” ማለት የተፈጥሮ ሰው ወይም
batinye kalaqo agarooshshira በህግ የሰውነት መብት የተሰጠው አካል
yineenna mootimmatenninna ነው፡፡
dagoomunni qoqqomboonni woy 38/ በዚህ አዋጅ ውስጥ በአንድ ፆታ
qoqqombanni dubbooti. የተገለፀው ሌላኛውንም ፆታ ያካትታል፡፡
33/ “Guto Loosiinse Laalcho Beeqqa” 3. የተፈፃሚነት ወሰን

yaa amadote anni amadosi wolu ይህ አዋጅ በሲዳማ ብሄራዊ ክልልላዊ መንግስት
bisira fajje xiinxosi loosiisatenna በሚገኝ በማንኛውም የገጠር መሬት ላይ
laalote laalcho latisate ha’rinsho ikke
ተፈጻሚ ይሆናል፡፡
laalchu iillanno woyte sheematinsa
garinni beeqqittanno ha’rinshooti.
34/ “Olluu Teessaancho” yaa qara
ክፍል ሁለት
teessosi mittu olliira assi’re
የገጠር መሬት አስተዳደር
hasiissanno owaantenna dagoomitte
ንዑስ ክፍል አንድ
horosi hakkonni olliira afi’ranno ayee
manchooti. የገጠር መሬት ስለማግኘትና ስለመጠቀም
35/ “Ila” yaa muundeete ilaminoho woy 4. የይዞታ ዓይነቶች
lossi’noonniho. በክልሉ የገጠር መሬት ላይ ያሉ የይዞታ
36/ “Maate” yaa minaanna, minaama,
አይነቶች የግል፣ የወል እና የመንግስት
ooso minaanninna minaama amanna
ናቸው፡፡
anna hattono roduuwa hanqafanno.
37/ “Mancho” yaa kalaqamu mancho 5. የገጠር መሬት ስለማግኘት
woy seerunni mannimate qoosso 1/ በግብርና ስራ የሚተዳደሩ ሁሉ የገጠር መሬት
uynoonnisi bisooti. በነጻ የማግኘትና የመጠቀም መብት አላቸው፡፡
10
38/ Konni lallawi giddo mittu 2/ ዕድሜው 18 ዓመትና ከዚያ በላይ የሆነውና
kooteemmanni xawinsoonnihu wole በግብርና ሥራ የሚተዳደር ወይም ለመተዳደር
kooteemmano hanqafanno. የሚፈልግ ማንኛውም የክልሉ ነዋሪ የገጠር
መሬት በይዞታ የማግኘትና የመጠቀም መብት

3. Jeefishshu Mamigeeshsha
አለው፡፡
Kuni lallawi Sidaamu Dagoomu
3/ በዚህ አንቀፅ ንዑስ አንቀፅ (2) የተደነገገው
Qoqqowi Mootimma giddo heedhanno
ayee baadiyyete baatto aana ቢኖርም ዕድሚያቸው 18 ዓመት
jeefamannoha ikkanno. ያልሞላቸው እና አባት እና እናታቸውን
በሞት ያጡ ህፃናት የሚተዳደሩበት መሬት
በሞግዚቶቻቸው ወይም በወኪሎቻቸዉ

Gafa Lame
ወይም በአሳዳጊዎቻቸው አማካኝነት
Baadiyyete Baatto Gashshoote
የማግኘት መብት አላቸው፡፡
Cinaancho Gafa Mite
4/ በግብርና ሥራ መሰማራት የምትፈልግ
Baadiyyete Baatto Afi’ranna Horonsi’ra
ሴት መሬት በነጻ የማግኘትና የመጠቀም
4. Amadote Dana
መብት አላት፡፡
Qoqqowu baadiyyete baatto aana noo
5/ በግብርና ሥራ መሰማራት የሚፈልጉ
amadote dani hallanyunniho,
dannawunnihonna mootimmanniho. የገጠር ወጣቶች በየአካባቢው ካለው የወል
5. Baadiyyete Baatto Afi’ra ወይም የመንግሥት መሬት የማግኘትና
1/ Gibirinnu loosinni galtanno baali የመጠቀም መብት ይኖራቸዋል፡፡
baadiyyete baatto baatooshshiweelo
6/ ለስራ ዕድል ፈጠራ በማህበራት የተደራጁ
afi’ratenna horonsi’rate qoosso
ወጣቶች የመንግስትና የወል መሬቶችን
noonsa.
2/ Dirisi 18 dironna hakkonni ale ከለሙ ተፋሰሶች ጭምር አልምተው
ikkinosihunna gibirinnu loosinni የመጠቀም መብት አላቸው፡፡

galannohu woy galate hasi’rannohu 7/ ባልና ሚስት በይዞታቸው እኩል የመጠቀም
ayee qoqqowu teesaanchi baadiyyete
መብት አላቸው፡፡ ከጋብቻ በፊት
baatto amadote annimmanni afi’ratenna
የነበራቸውን ይዞታ ልዩ ስምምነት ከሌለ
horonsi’rate qoosso noosi.
በስተቀር የጋራ ይዞታቸው ይሆናል፡፡
3/ Konni quwi cinaanchu quwi (2) aana
worroonnihu hee’rirono dirinsa 18 diro 8/ እማወራ ወይም የቤተሰብ ኃላፊ ሴቶች
wo’minonsakkirinna annanna ama በይዞታቸው የመጠቀም ሙሉ መብት
11
reyootenni hooggino qaaqquulli አላቸው::

loosidhe heedhanno baatto awuutonsa 9/ የመሬት ይዞታ ያላቸው ባል ወይም ሚስት
widoonni woy riqiwaanonsa widoonni
በሌላ አካባቢ መኖራቸው በይዞታው
woy lossi’raanonsa widoonni qolte
የመጠቀም መብትን አያሳጣውም፡፡
afi’rate qoosso noonsa.
4/ Gibirinnu loosira bobbaha hasidhanno 10/ አርሶ አደሮችና ከፊል አርብቶ አደሮች
meyaati baatto baatooshshiweelo ለጋራ ጠቀሜታ የሚሆን ማለትም

afi’ratenna horonsi’rate qoosso noose. ለግጦሽ፣ ለማህበራዊ፣ ለባሕላዊና
5/ Gibirinnu loosira bobbaha hasidhanno
ለእምነት ጉዳዩች በባህልና ልማድ
baadiyyete wedelli qarqaraho noo gutu
መሰረት ሲጠቀሙበት የነበረውን ይዞታ
woy mootimmate baattonni afi’ratenna
horonsi’rate qoosso heedhannonsa. የመጠቀም መብት አላቸው፡፡
6/ Loosu kaayyo kalaqate maamarratenni 11/ አረጋውያን፣ አቅመ ደካማና አካል

tantanantino wedelli mootimmatenna ጉዳተኛ ዜጎች የገጠር መሬት ባለይዞታ
dannawu baattonni hattono lattino የመሆንና የመጠቀም መብት አላቸው፡፡
laayyote baatto lendanna latisse
12/ በገጠር ልማት ለመሰማራት የሚፈልጉ
horonsi’rate qoosso noonsa.
የግል ባለሃብቶች በፌደራልና በክልል
7/ Ayiddaanninna ayiddaama baattote
amadonsanni taalo horonsi’rate qoosso የኢንቨስትመንት ፖሊሲዎችና ህጎች
noonsa. Baxxitino sumuumme መሠረት በገጠር መሬት ላይ የማልማት

hoogguha ikkiro adhamate albaanni መብት ይኖራቸዋል፡፡
noonsa baatto gutu amadonsa
13/ መንግስት በይዞታ ሥር የሚገኙ የገጠር
ikkitanno.
መሬት ይዞታዎች እንደአስፈላጊነቱ ወደ
8/ Ayiddaama woy mine gashshino meenti
baattote amadonsanni horonsi’rate ግል ይዞታነት እንዲቀየሩ ሊያደርግ
wo’ma qoosso noonsa. ይችላል፡፡ ዝርዝሩ በደንብ ይወሰናል::

9/ Baattote amado noonsa ayiddaanni woy 14/ የአርሶ አደሩን መብት በማይጋፋ መልኩ
ayiddaama wolu qooxeessira hee’ransa መንግስታዊ፣ መንግስታዊ ያልሆኑ
amadonsa horonsi’rate qoossonsa
ደርጅቶችና ማህበራዊ ተቋማት
dikissanno.
ለዓላማቸዉ አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ የገጠር
10/ Baatto loosidhe galtinorinna gama
wido saada ce’e galtinori gutu horora መሬት የማግኘትና የመጠቀም መብት
ikkitannota yaano saada allaa’late, ይኖራቸዋል፡፡ ዝርዝሩ በደንብ ይወሰናል፡፡

dagoomittete, budunna amma’note 15/ በዚህ አንቀጽ ከንዑስ አንቀጽ ከ(1) እሰከ
12
hajubbara budunna rosichu garinni (5) የተደነገገው ቢኖርም መሬት በድልድል

horonsidhanni keeshshitino amado ሊገኝ የሚችለዉ በአካባቢዉ ለድልድል
horonsi’rate qoosso noonsa.
የሚሆን መሬት መኖሩ ሲረጋገጥና በዚህ
11/ Geedhitinori, wolqa ajjinorinna bisu
አዋጅ መሰረት ለግብርና ስራ ለመጠቀም
gawajjo noonsa qansooti baadiyyete
baatto amado anna ikkatenna የሚዉል መሆኑ ሲረጋገጥ ብቻ ነዉ፡፡
horonsi’rate qoosso noonsa. 6. የይዞታና የመጠቀም መብት ፀንቶ

12/ Baadiyyete latishshira bobbaha ስለሚቆይበት ጊዜ
hasidhanno hallanya dureeyye
1/ አርሶ አደሮችና ከፊል አርብቶ አደሮች
Federaaletenna Qoqqowu
በይዞታቸው ላይ ያላቸው መብት
investementete poolisenna seerubba
garinni baadiyyete baatto aana latisate የጊዜ ገደብ የለውም፡፡
qoosso heedhannonsa. 2/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ 1

13/ Mootimma amadose hunda noo የተደነገገዉ ቢኖርም በዚህ አዋጅ
baadiyyete baatto amado hasiishshu አንቀጽ 20 መሰረት በይዞታቸው ላይ
garinni hallanyu amadooshshi widira
ያላቸው መብት ሊገደብ ይችላል፡፡
soorritara dandiitanno. Tittirsha
3/ የገጠር መሬትን በኪራይ ያገኙ
wodhotenni gumullanni.
14/ Baatto loosi’re galinohu qoosso ባለሃብቶች አልምተው የመጠቀሚያ
xiiwannokki garinni mootimmaame, ጊዜ ገደብ በዚህ አዋጅ በተደነገገዉ

mootimmaame ikkitinokki መሰረት ይሆናል፡፡
uurrinshubbanna dagoomitte
4/ ለስራ ዕድል ፈጠራ በማህበር ለተደራጁ
uurrinshubba hexxonsara hasiisannoha
ወጣቶች የተሰጠ መሬት አልምቶ
ikke leelliro baadiyyete baatto
afi’ratenna horonsi’rate qoosso የመጠቀሚያ ጊዜ በስምምነት
heedhannonsa. Tittirsha wodhotenni ይወሰናል፤ ሆኖም ስምምነቱ ከ 5

gumullanni. ዓመት መብለጥ የለበትም፡፡
15/ Konni quwira cinaancho quwa (1) 5/ በማንኛውም የይዞታ ዓይነትና ገጸ-
kayse (5) geeshsha worroonnihu
ምድር ላይ ያሉ የተፈጥሮ ሀብቶች
heerirono, baatto bebbeehate doogonni
የልማት እና የአጠቃቀም ሁኔታው ግዜ
afirate dandiinannihu qooxeesaho
bebbeehate ikkitanno baatto noota ገደብ የአካባቢ ጥበቃ ህግን ያማከለ
buunxironna konni lallawi garinni መሆን አለበት፡፡

gibirinnu loosira horonsi’rate 6/ የዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (5) ድንጋጌ
13
injiitannota ikkase buunxiro callaati. እንደተጠበቀ ሆኖ የማዕድን ልማት

6. Baattote Amadonna Horonsi’rate ተጠቃሚዎች በገጠር መሬት የመጠቀም
Qoosso Kaajjite Keeshshitanno Yanna መብት በማዕድን ህግ መሠረት ይወሰናል፡፡
1/ Baatto loosidhe galtinoriranna gama
7. የገጠር መሬት ባለይዞታ በመሬቱ ላይ
wido saada ce’e galtinorira amadonsa
ስለሚኖረው መብት
aana noonsa qoosso yannate bikki
1/ አርሶ አደሮችና ከፊል አርብቶ አደሮች
dinoote.
2/ Konni quwi aana cinaanchu quwi 1 በይዞታቸው ላይ ሙሉ መብት
aana worroonniri hee’rirono konni አላቸው፡፡
lallawi quwa 19 garinni amadonsa 2/ የይዞታ ባለቤት የገጠር መሬትን የመጠቀም፣
annimma aana noonisa qoosso የማከራየት፣ በጋራ የማሳረስና ምርት
kiantara dandiitanno.
የመጋራት፣ የመጠቀም መብቱን በዕዳ
3/ Baadiyyete baatto kirunni afidhino
ዋስትና የማስያዝ፣ በውርስ ወይም በስጦታ
dureeyye latisse horonsi’rate yanna
የማስተላለፍ፣ በጋራ ከባለሀብት ጋር
bikki konni lallawi giddo worroonni
የማልማት፣ ኩታ ገጠም በማድረግ
garinni ikkanno.
መጠቀም፣ እንዲሁም በሌላ የገጠር መሬት
4/ Loosu kaayyo kalaqate mamaarunni
tantanantino wedellira uynoonni baatto የመለወጥ መብትን ያጠቃልላል፡፡
latise horonsi’rate noonsa yanna bikki 3/ የገጠር መሬትን በከራይ ያገኙ ባለሃብቶች
sumuummetenni gumullanni. Ikkirono ያፈሩትን ንብረት በህግ በተሰጣቸዉ

tini sumuumme ontu dirinni sa”a የጊዜ ገደብ ዉስጥ ከባለይዞታዉ ጋር
dinose.
የገቡትን ዉል በማስያዝ ዕዉቅና ካለዉ
5/ Ayee baattote amado daninna baattoote
የፋይናንስ ተቋም መበደር ይችላሉ፤
aanaanni nooti kalaqamu jiro
latishshunna horonsi’rate gari yannate 4/ ለስራ ዕድል ፈጠራ በማህበር የተደራጁ
bikki qarqaru agarooshshi seera ወጣቶች በዉሉ መሰረት በተሰጣቸዉ

mereersinoha ikka noosi. የጊዜ ገደብ መሬቱን ሳይጎዱ
1/ Konni quwira cinaancho quwa (5)
የመጠቀም በመሬቱ ላይ ያፈሩትን
worroonihu noowa hee’reenna
ሀብት በመሸጥ ካፒታል የመፍጠር
shiillote latishshi horonsi’raano
baadiyyete baatto horonsi’rate qoosso መብት አላቸው፡፡
shiilote seeri garinni gumulamanno. 5/ በንዑስ አንቀጽ 4 የተደነገገው ቢኖርም
የመጠቀም መብታቸዉን ለሌላ አካል

7. Baadiyyete Baatto Amado Anni
ማስተላለፍ አይችሉም፡፡
14
Baattosi Aana Noosi Qoosso

1/ Baatto loosidhe galtinorinna gama ንዑስ ክፍል ሁለት
wido saada ce’e galtinori amadonsa የገጠር መሬት የመጠቀም
aana wo’ma qoosso noonsa.
መብትን ስለማረጋገጥ
2/ Amadote anni baadiyyete baatto
8. የገጠር መሬትን ስለመለካት፣ ስለመመዝገብና
horonsi’rate, kirunni aate, guto
የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታ
loosi’ratenna guma beeqqate,
ስለመስጠት
horonsi’rate qoossosi asalu wowera
1/ በግል፣ በወልና በመንግስት ይዞታነት የተያዙ
amadisiisate, raggetenni woy
ማንኛውም የገጠር መሬት በዘመናዊ
eltotenni woleho saysate, guto
የቅየሣ መሣሪያ አግባብ ባለዉ አካል
dureessu ledo latisate, qasiiso assine
ተቀይሶና ተመዝግቦ የማሳ ጠቋሚ ካርታ
horonsi’rate hattono wole baadiyyete
ይዘጋጅለታል፡፡
baattonni soorri’rate qoosso
2/ ማንኛውም አግባብ ባለው አካል የሚዘጋጅ
hanqafanno.
3/ Baadiyyete baatto kirunni afidhino የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታ
dureeyye loosidhe afidhino jajja የመሬቱን ይዞታ ስፋት፣ የባለይዞታ
seerunni uynoonninsa yanna giddo ዝርዝር መግለጫ፣ እንዲሁም መብትና

baattote amado anni ledo e’ino ግዴታን የያዘ ሆኖ በባለይዞታዎች ስም
sheemaate amadisiisatenni afansha ይዘጋጃል፡፡
afidhino faynansete uurrinshuwanni 3/ በግል፣ በወል እንዲሁም በመንግሥት
liqii’rate dandiitanno. ይዞታዎች ሥር ያሉ የገጠር መሬት ከማን
4/ Loosu kaayyo kalaqate maamarunni
መሬት ጋር እንደሚዋሰን፣ ደረጃው ምን
tantanantino wedelli sheemaatu
ዓይነት እንደሆነ፣ ለምን ጥቅም
garinni uynoonninsa yanna giddo
እንደሚውልና ባለይዞታው ምን መብትና
baatto gawajjitukkinni horonsi’rate
ግዴታዎች እንዳሉበት፣ የመሬት
baattote aana kalaqidhino jajja
አጠቃቀማቸውና የለምነት ደረጃቸውን
hiratenni miinja kalaqi’rate qoosso
noonsaha. የሚገልጽ መረጃ ተመዝግቦ
5/ Cinaancho quwi 4 seeroonnihu በሚመለከተው አካል እንዲያዝ ይደረጋል፤
hee’rirono horonsi’rate qoossonsa 4/ የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታ

kayinni wolu bisira saysa የባለይዞታው ህጋዊ ማስረጃ ነው፡፡
didandiitanno.
5/ መሬቱ የባልና የሚስት የጋራ ይዞታ
ከሆነ የሁለቱንም ስም የያዘ አንድ
15
Cinaancho Gafa Lame የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ

Baadiyyete Baatto Horonsi’rate ካርታ ተዘጋጅቶ ይሰጣቸዋል፡፡
Qoosso Buuxisa
6/ መሬቱ በጋራ ባለይዞታዎች የተያዘ ከሆነ
8. Baadiyyete Baatto Bikka, የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታዉ

Maareekkanna Xiinxo Leellishano በጋራ ባለይዞታዎች ስም ተዘጋጅቶ
Kaarta Aa ባለይዞታዎቹ በሚስማሙት እጅ
1/ Hallanyunni, dannawunninna
ይቀመጣል፡፡
mootimmate amadonni amadantinoti
7/ በወል የተያዙ መሬቶችን በሚመለከት
ayee baadiyyete baatto yannite bikkote
በአካባቢው ተጠቃሚዎች በቦታዉ ልዩ
uduunnichinni haja la’annonsa bissanni
bikkanteennanna maareekkanteenna ስም ተመዝግቦና የይዞታ ማረጋገጫ
xiinxo leellishano kaarta የማሳ ጠቋሚ ካርታ ተዘጋጅቶ በቀበሌ
qixxeessinannise. አስተዳደር ጽ/ቤት እንዲቀመጥ
2/ Ayee hajo la’annosi bisinni
ይደረጋል፡፡
qixxaawanno amadote buuxishshi xiinxo
8/ በቤታቸዉ አባወራ ለለላቸዉ
leellishanno kaarti baattote amado
hala’linye, baattote amado anni tittirshu እማወራዎች የይዞታ ማረጋገጫ
xawishsha hattono qoossonna gadachosi የማሳ ጠቋሚ ካርታ በስማቸው

amaddinoha ikke su’misinni ተዘጋጅቶ ይሰጣቸዋል፡፡
qixxaawanno. 9/ ወላጆቻቸው በሞት የተለዩአቸው
3/ Hallanyunni, dannawunninna hattono
እድሜያቸው ከ 18 አመት በታች ያሉ
mootimmate amadooshshi hunda noo
ልጆች የመሬት ይዞታቸውን
baadiyyete baatto ayee baatto ledo faro
በሞግዚታቸው አማካይነት ተለክቶና
xaaddannoro, deerrise hiittoohoro, may
ተመዝግቦ በልጆቹ ስም የይዞታ
horora hossannoronna amadote annira
ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታ
may qoossonna gadacho noosiro, baatto
horonsi’rate akatinna shaqqillu deerrase ተዘጋጅቶ ይሰጣቸዋል፡፡
xawissanno taje mareekkante haja 10/ አረጋዊያንና አቅመ ደካሞች በቦታዉ
la’annosi bisi anga amadantanno gede ተገኝተዉ ይዞታቸዉን ማስመዝገብ

assinanni. ካልቻሉ በህጋዊ ተወካዮቻቸዉ
4/ Xiinxo leellishanno kaarti amadote
አማካይነት ተቀይሶና ተመዝግቦ
annira seeru tajeeti.
በስማቸዉ ይዞታ ማረጋገጫ የማሳ
5/ Baatto ayiddaanniranna ayiddamara
gutunnita ikkitinoha ikkiro lamunku ጠቋሚ ካርታ ተዘጋጅቶ ይሰጣቸዋል፡፡
16
su’ma amadinoha mitto xiinxo 11/ በኪራይ የተያዘ የገጠር መሬት

leellishanno kaarta qixxeessine መመዝገብ አለበት፡፡
uynanninsa.
12/ በከተማ ክልል ሆነዉ በገጠር
6/ Baatto gutu amado annimmanni
ወረዳዎችና ቀበሌዎች የተፈረጁ
amadantinoha ikkiro xiinxo leellishano
kaarti gutu amado annuwi su’minni የአርሶ አደር ይዞታዎች በመለካትና
qixxaawe amadote annuwa sumuu በመመዝገብ የማሳ ጠቋሚ ካርታ

yituhu anga ofollanno. ማግኘት ይችላሉ፤ ዝርዝሩ ይህን
7/ Dannawunni amadantino baatto
አዋጅ ተከትሎ በሚወጣው በደንብ
lainohunni qarqaru horonsi’raanonni
ይወሰናል፡፡
baychu addi su’minni maarreekkamenna
xiinxo leellishanno kaarta 13 ከፊል አርብቶ አደሩ ለእርሻለሚጠቀመዉ
qixxeessineenna olluu gashshooti borro መሬት የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ
mine ofollanno gede assinanni. ካርታ ይሰጠዋል፡፡
8/ Minensa annu nookki minu amuwira 9. የገጠር መሬት ቅየሳ፣ ምዝገባና ይዞታ
xiinxo leellishanno kaarta su’minsanni ማረጋገጥ ስርዓት
qixxeessine uynanninsa.
1/ በክልሉ የሚከናወኑ የገጠር መሬት ቅየሳ
9/ Annunna amansa rewotenni
ስራ ከአገር አቀፍ የመሬት መቆጣጠሪያ
baxxitinonsari dirinsa 18 diri woroonni
noo ooso baattote amado annimmansa ነጥቦች ጋር መተሳሰር አለበት፡፡
awuutonsa widoonni bikkinenna 2/ በክልሉ ዉስጥ የሚደረግ የገጠር መሬት

maareekkine oosote su’minni xiinxo ቅየሳና የምዝገባ ሂደት ማሳን መሰረት
leellishanno kaarta qixxeessine
ያደረገ መሆን አለበት፡፡
uynanninsa.
ንዑስ ክፍል ሶስት
10/ Geedhitinorinna wolqa ajjinori dargaho
leelte amadooshshensa በገጠር መሬት የመጠቀም መብትን ስለ
maareekkisiisi’rate dandaa hoogguro
ማስተላለፍ
seeru riqiwaanonsa widoonni
10. በገጠር መሬት ይዞታ የመጠቀም መብትን
bikkinenna maareekkine su’minsanni
በስጦታ ስለማስተላለፍ
xiinxo leellishanno kaarta uynanninsa.
11/ Kirunni amadantino baadiyyete baatto 1/ በገጠር መሬት ይዞታ የመጠቀም መብት
baattote gashshootinna horonshi ያላቸው ባለይዞታዎች የመጠቀም
መብታቸውን በዚህ አዋጅና በሌሎች
handaarinni maareekkama noose.
ህጎች መሰረት በስጦታ ማስተላለፍ
12/ Quchumu qoqqowi giddo heedhenni
የሚችሉት ለቤተሰብ አባላት ብቻ
17
baadiyyete woraddanna olluubba widira ነው፡፡

su’mantinota loosidhe galtinori amado 2/ የዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (1) ድንጋጌ
bikkinenna maareekkineenna xiinxo ቢኖርም ይዞታ በስጦታ ማስተላለፍ
leellishano kaarta afi’rate dandiitanno. የሚቻለው የመጀመሪያ ደረጃ
Tittirshu wodhotenni gumulamanno. የመውረስ መብት ያላቸው ልጆች

የሌሉ እንደሆነ ብቻ ነው፡፡
13/ Gama wido saada ce’e galannohu
3/ መሬቱ የባልና ሚስት ወይም የሌሎች
irshaho horonsi’ranno baattora
ሰዎች የጋራ ይዞታ ከሆነ ባልና ሚስት
amadooshu buuxishshi xiinxo
ወይም ሌሎች የጋራ ባለይዞታዎች
leellishano kaarta uynannisi. መስማማት አለባቸው፡፡
4/ በዚህ አንቀጽ ንኡስ አንቀጽ ከ (1) እስከ
9. Baadiyyete Baatto Bikkate,
(3) የተቀመጡት ቅድመ ሁኔታዎች
Maareekkatenna Amado Buuxisate
ቢሟሉም እንኳ ተቀባይነት የሚኖረው
Amuraate
ስጦታው በጽሁፍ ሆኖ ውልና ማስረጃ
1/ Qoqqowu giddo assinannihu baadiyyete ቀርቦ ሲፀድቅና የመብት ዝውውር
baatto bikkate loosi gobbate deerrinni ሂደቱም በወረዳው አግባብነት ባለው
noote baattote qorqorshi bixxillubba አካል እውቅና ሲሰጠው ነው፡፡
ledo xaada noosi.
2/ Qoqqowu giddo assinannihu baadiyyete 11. በገጠር መሬት ይዞታ የመጠቀም መብትን
baatto bikkate loosinna maareekkate በውርስ ስለማስተላለፍ

ha’rinsho xiinxo kaima assinoha ikka 1/ በገጠር መሬት የመጠቀም መብት
hasiissanno. የተረጋገጠላቸዉ አርሶ አደሮችና ከፊል
አርብቶ አደሮች የመጠቀም መብታቸዉን

Cinaancho Gafa Sase
በውርስ ሊያስተላልፉ ይችላሉ፡፡
Baadiyyete Baatto Horonsi’rate Qoosso
2/ በዉርስ የሚተላለፈው ይዞታ ህጋዊ
saysa
የሚሆነዉ በፍርድ ቤት ሲጸድቅ ነዉ፤ ሆኖም
10. Baadiyyete Baatto Amado Horoonsi’rate
ለወረዳው አግባብነት ላለው አካል ቀርቦ
Qoosso Eltotenni Saysa.
መመዝገብ አለበት፡፡
1/ Baadiyyete baatto amado horoonsi’rate
3/ በዚህ አዋጅ አንቀጽ 17 መሰረት በወራሾች
qoosso noonsa amadote annuwi
horoonsi’rate qoonsonsa konni መካከል የሚደረገው የውርስ ክፍፍል
lallawinna wolootu seerra garinni የመሬቱን ኢኮኖሚያዊና አካባቢያዊ ጥቅም
eltotenni saysa dandiitannohu maatete በማይጎዳ መልኩ ሊሆን ይገባል፡፡
miillara callaati.
2/ Konni quwira cinaanco quwi (1) woro 12. ኪራይ
heedhurono baattote amado eltotenni
18
saysa dandiinannihu umi deerimi 1/ በገጠር መሬት ይዞታ የመጠቀም

ragi’rate qoosso noonsa ooso nookkiha መብት ያላቸው አርሶ አደሮችና ከፊል
ikkiro callaati.
አርብቶ አደሮች የመጠቀም
3/ Baatto minanninna minaama woy
መብታቸውን በግብርና ሥራ ለመሰማራት
wolootu mannooti gutu amado ikkituro
minanninna minaama woy wolootu ለሚፈልጉ አርሶ አደሮችና የግል
gutu amado afidhinnori sumuu yaa ባለሃብቶች ለዓመታዊና ቋሚ ሰብል

noonsa. ልማት ማከራየት ይችላሉ፡፡ የኪራይ ዘመኑ
4/ Koonni quwira cinaanchu quwi (1)
እስከ 25 ዓመት ሊደረስ የሚችል ሆኖ፡-
kayse (3) geeshsha worroonni balaxote
ሀ) ለዓመታዊ ሰብል አርሶ አደር ለአርሶ
ikkitubba wo’mituro nafa haa’nannihu
elto borrotenni ikkite sheematunna አደር የሚያከራይ ከሆነ እስከ 2 ዓመት
tajete buuxishshiwa shiqe kaajjironna እንዲሁም አርሶ አደር ለባለሀብት

qoosso saysate ha’rinshono woradu ሲያከራይ እስከ 5 ዓመት የኪራይ
hajo la’annosi bisinni afamooshshe ዘመን ይሆናል፡፡
uynisirooti.
ለ) ለቋሚ ሰብል አርሶ አደር ለአርሶ አደር
እስከ 10 ዓመት እንዲሁም አርሶ አደር

11. Baadiyyete Baatto Amado Horonsi’rate
Qoosso Raggetenni Saysa ለባለሀብት ሲያከራይ እስከ 25 ዓመት
1/ Baadiyyete baatto horonsi’rate qoosso የኪራይ ዘመን ይሆናል፡፡

buuxantinnonsari loosidhe 2/ ማንኛዉም የኪራይ ውል ተቀባይነት የሚኖረው
galtinorinna gama wido saada ce’e በጽሁፍ ተዘጋጅቶ በውልና ማስረጃ ቀርቦ
galtinori horonsi’rate qoossonsa ሲፀድቅና በወረዳው አግባብነት ባለው አካል
raggetenni saysa dandiitanno.
እውቅና ሲሰጠው ነው፡፡
2/ Raggetenni sayinsanni amado seeru
3/ የይዞታ ተከራይ በወሰደዉ የጊዜ ገደብ የመጠቀም
garita ikkitannohu yoote mine
መብት ዉል ለዕዳ ማስያዝ ይችላል፤ ሆኖም ግን
kaajjiturooti; ikkeennano woradaho
የዕዳ ማስያዣ የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ
hajo la’annosi bisiwa shiqe
ካርታ መሆን የለበትም፡፡
maareekkama noose.
3/ Konni lallawi quwi 17 garinni 4/ የመሬት ኪራይ ዉል በብድር ዕዳ የያዘዉ አካል
ragi’raanote mereero assinannihu ተከራዩ እዳዉን መክፈል ባለመቻሉ ለሦስተኛ
raggete beehachi baattonniha miinjunna ወገን አሳልፎ ቢሰጥ ሶስተኛ ወገን መጠቀም
qooxeessu horo gawajjannokki garinni የሚችለዉ ለዋስትና ከተያዘበት ቀን አንስቶ
ikka hasiisanno. ለ 10 ዓመት ብቻ ይሆናል፡፡ ሆኖም በዋናው
19
የኪራይ ውል ላይ ከተቀመጠው የጊዜ ገደብ

12. Kira በላይ መሆን የለበትም፡፡
1/ Baadiyyete baatto amado horonsi’rate 5/ የገጠር መሬት ኪራይ ውል በሚገባበት ግዜ
qoosso noonsari loosidhe galtinorinna
መሬቱ የባልና ሚስት ወይም የሌሎች ሰዎች
gama wido saada ce’e galtinori
የጋራ ይዞታ ከሆነ ባልና ሚስት ወይም ሌሎች
horonsi’rate qoossonsa gibirinu loosira
የጋራ ባለይዞታዎች መስማማት አለባቸው፡፡
bobbahate hasidhaanno loosidhe
6/ የገጠር መሬት የኪራይ ዘመኑ ሲያበቃ
galtinoriranna hallanyu dureeyyera
yannatenna uurrinshu mu’ro latishshira ያለምንም የንብረት ካሳ ጥያቄ ወይም
kirunni aa dandiitanno. Kiru yanna 25 በስምምነት የሚነሳ ንብረቱን አንስቶ
diri geeshsha iilitara dandiitannota ይዞታውን ለአከራይ መመለስ አለበት፡፡
ikkite:-
7/ የዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (6) ድንጋጌ
a) Yannate mu’rora loosidhe galtinori
ቢኖርም በማሳዉ ላይ የለማዉ ምርት
loosidhe galtinorira kirunni
uytannoha ikkiro 2 diri geeshsha ለጥቅም ለመድረስ እስከ 6 ወራት ጊዜ
hattono loosidhe galtinori የሚቀረዉ ከሆነ ተከራዩ የቀሪዉን ጊዜ

dureeyyete kirunni uytanno woyte 5 ተጨማሪ ኪራይ በመክፈል ምርቱን
diri geeshsha kiru yanna ikkanno.
ማንሳት የሚችል ሲሆን በማንኛውም
b) Uurrinshate mu’rora loosidhe
ምክንያት ተካራዩ ከ 6 ወር በላይ ሊቆይ
galtinori loosidhe galtinorira 10
አይችልም፤ ነገር ግን ሁለቱ ተዋዋዮች
diri geeshsha hattono loosidhe
galtinori dureeyyete 25 diri ከተስማሙ ዉላቸዉን በዚህ አዋጅ መሰረት
geeshsha kiru yanna ikkanno. እንደገና ማሳደስ ይችላሉ፡፡
2/ Ayee kiru sheemaati haa’nanniha 13. ይዞታን ከባለሃብት ጋር በጋራ ስለማልማት
ikkannohu borrotenni qixxaawe
1/ በገጠር መሬት የመጠቀም መብት
sheematunna tajete buuxxishshiwa shiqe
የተረጋገጠለት ባለይዞታ በመሬቱ
kaajjironna hajo la’annosi bisinni
afamooshe uynisirooti. የመጠቀም መብቱን ይዞ ከባለሀብት ጋር
3/ Baattote amado kiruni adhinohu adhino በሚገባው ውል መሰረት የግብርና ሥራ

yanna giddo horonsi’rate qoosso ሊሰራ ይችላል፡፡
sheemate asaleho amadisiisa dandaanno; 2/ መሬቱ የባልና ሚስት ወይም የሌሎች ሰዎች
ikkirono kayinni asaleho
የጋራ ይዞታ ከሆነ ባልና ሚስት ወይም ሌሎች
amadisiinsannihu amadote buuxishshi
የጋራ ባለይዞታዎች መስማማት አለባቸው፡፡
xiinxo leellishanno kaarta ikka dinosi.
3/ በዚህ አንቀጽ ንኡስ አንቀጽ (1) መሰረት
20
4/ Baattote kiru sheemaate liqoote asalinni የሚፈፀም ውል ተቀባይነት የሚኖረው

amaddino bisi kirunni adhinohu asalesi በወረዳው ጉዳዩ በሚመለከተዉ አካል
baata hoogeenna sayikki bisira sayse
ቀርቦ ሲመዘገብ ብቻ ነዉ፡፡
uyro sayikki bisi horonsi’rate
14. የጋራ በማሳረስ ምርትን መጋራት
dandaannohu wowete amandi barrinni
hanafe 10 dirira calla ikkanno. 1/ ማንኛዉም የመጠቀም መብት
Ikkeennano qara kiru sheemati aana የተረጋገጠለት ባለይዞታ ይዞታዉን ለሌላ

worroonni yanna aleenni ikka dinosi. ሰዉ በዉል በመፍቀድ ምርት
5/ Baadiyyete baatto kiru sheemaate
እንዲመረት በማድረግ በዉሉ መሰረት
e’nanni woyte baatto minanninna
ምርቱን መጋራት ይችላል፡፡
minaama woy wolootu mannooti gutu
amado ikkituro minanninna minaama 2/ መሬቱ የባልና ሚስት ወይም የሌሎች
woy wolootu gutu amado afidhinnori ሰዎች የጋራ ይዞታ ከሆነ ባልና ሚስት
sumuu yaa noonsa. ወይም ሌሎች የጋራ ባለይዞታዎች
6/ Amadote kiri sheemaati kiru yanna መስማማት አለባቸው፡፡
gooffuro jajju kiiso xa’mo nookkiha
3/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (1)
woy sumuummetenni ka”anno; jajjasi
በተመለከተዉ በማንኛዉም የምርት
kaysire amado kirunni uynohura qola
መጋራት ሂደት ወቅት ከሶስተኛ ወገኖች ጋር
noosi.
የሚኖር የካሳ እና ሌሎች ጉዳዮች
7/ Konni quwira cinaanchu quwi (6) woro
የሚፈቱት በዉል ስምምነታቸው መሰረት
heedhurono xiinxote aana latisino
laalchi horo aate 6 agani gatannosiha ይሆናል፡፡
ikkiro kirunni adhinohu baattote amado 4/ በምርት መጋራት የይዞታ የመጠቀም መብት
annira lexxote baatooshshe baate laalcho እስከ 5 ዓመት ብቻ ይሆናል፡፡
kaysira dandaanoha ikkanna ayee 15. በይዞታ የመጠቀም መብትን ለብድር ዋስትና
korkaatinnino kira adhinohu 6 agani
ስለማስያዝ
aleenni keeshsha didandaanno;
1/ አበዳሪና ተበዳሪ የብድር መመለሻ ጊዜንና
Kayinnilla lamunku sheemaataano
ብድሩ በሙሉ ወይም በከፊል ባይመለስ
sumuu yituro sheemaatensa konni
አበዳሪ መሬቱን ሊይዝ የሚችልበትን የጊዜ
lallawi garinni wirro haaroonsi’ra
ገደብ በግልጽ በውላቸው ላይ ማስቀመጥ
dandiitanno.
13. Amado Dureessu Ledo Guto Latisa አለባቸው፡፡
1/ Baadiyyete baatto horonsi’rate qoosso 2/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (1) የተደነገገው
buuxantinosi amadote anni baatto እንደተጠበቀ ሆኖ ብድሩ ባለመመለሱ
21
horonsi’rate qoosso amade dureessu ምክንያት አበዳሪው በዋስትና የያዘውን

ledo eanno sheemaati garinni gibirinnu መሬት የመጠቀም መብት ከ 10 ዓመት
looso loosara dandaanno. ሊበልጥ አይችልም፡፡ ሆኖም በዋናው የኪራይ
ውል ላይ ከተቀመጠው የጊዜ ገደብ በላይ
መሆን የለበትም፡፡
3/ በዚህ አንቀጽ ንኡስ አንቀጽ (1) መሰረት
amado ikkituro minanninna minaama
የሚፈፀም ውል ተቀባይነት የሚኖረው
woy wolootu gutu amado afidhinnori
በወረዳው አግባብነት ባለው አካል እውቅና
sumuu yaa noonsa.
ሲሰጠው ነዉ፡፡
3/ Konni quwira cinaancho quwi (1)
garinni assinanni sheemaate
16. ይዞታን ስለመለዋወጥ
haa’nannihu woradu hajo la’annosi
1) ማንኛውም ባለይዞታ ይዞታውን በክልል
bisiwa shiqe borreessamiro callaati.
14. Gutunni Loosi’ratenni Laalcho Beeqqa ዉስጥ ካለዉ ከሌላ ባለይዞታ መሬት ጋር
1/ Ayno horoonsi’rate qoosso መለዋወጥ የሚችል ሆኖ ማንኛውም
buuxatinosihu amadote anni amadosi ባለይዞታ:-

wolu mannira sheemaatunni ሀ) ቀበሌዉ ውስጥ ያለውን ማሳ ከሌላ
fajjatenni laalcho laashshinanni gede ባለይዞታ ማሳ ጋር፣
assatenni sheemaatu garinni laalcho ለ) በሌላ ቀበሌ ውስጥ ያለውን ማሳ እና
beeqqa dandaanno. ከሌላ ባለይዞታ ማሳ ጋር፣
ሐ) በሌላ ወረዳ ባለ ቀበሌ ውስጥ ያለውን
ማሳ በሌላ ወረዳ ቀበሌ ውስጥ ካለ
ባለይዞታ ማሳ ጋር መለዋወጥ ይችላል፡፡
amado ikkituro minanninna minaama
ዝርዝሩ በደንብ ይወሰናል፡፡
woy wolootu gutu amado afidhinnori
2/ ማንኛውም የልውውጥ ውል በወረዳዉ
sumuu yaa noonsa.
አግባብነት ባለው አካል እውቅና ሊሰጠው
3/ Konni quwi cinaanchu quwira (1)
ይገባል፡፡
xawinsoonniha ayee laalcho beeqqate 3/ የገጠር መሬት ይዞታ ወይም ማሳ ልውውጥ
ha’rinsho yannara sayikki bissa ledo ሂደት የባልና የሚስት ወይም የሌሎች
heedhanno laalchu kiisonna wole ባለይዞታዎች የጋራ ይዞታ ከሆነ ልውውጡ
የባልና የሚስት ወይም የሌሎች ባለይዞታዎች
hajubba tidhantannohu sheemaatinsa
የጋራ ፈቃድ ላይ የተመሰረተ መሆን አለበት፡፡
garinni ikkanno.
4/ Laalcho beeqqatenni amado 17. ይዞታን ኩታ ገጠም ማድረግ
horonsi’rate qoosso 5 diri geeshsha 1/ አነስተኛ ማሳዎች ለልማት አመቺ እንዲሆኑ
22
calla ikkitanno. ባለይዞታዎች ይዞታቸውን ኩታ ገጠም
ለማድረግ ይችላሉ፡፡
15. Amado Horonsi’rate Qoosso Liqoote 2/ የገጠር መሬት ይዞታ ወይም ማሳ ኩታ ገጠም
Wowera Amadisiisa.
እንዲሆን ሲደረግ ይዞታው የባልና የሚስት
1/ Liqiissannohunna liqii’rannohu liqoote
ወይም የሌሎች ባለይዞታዎች የጋራ ይዞታ
qolo yannara liqoo wo’ma woy gama
qola hoogiro liqiissihu baatto amadate ከሆነ ባልና ሚስት ወይም ሌሎች
dandaanno yanna bikka xawadunni ባለይዞታዎች ፈቃድ ላይ የተመሰረተ መሆን
sheemaatinsa aana wora noonsa.
አለበት፡፡
2/ Konni quwira cinaanchu quwi (1) aana
3/ ማንኛውም ይዞታን ኩታ ገጠም የማድረግ
worroonni woro noo gede heedheenna
liqoo qola hoogate korkaatinni ውል ተቀባይነት የሚኖረው በወረዳው
liqiissinnohu wowete amadino baatto አግባብነት ባለው አካል እውቅና ሲሰጠው
horonsi’rate qoosso 10 diro roora
didandiitanno. Ikkirono qara kiru ነዉ፡፡
sheemati aana worroonni yanna aleenni ንዑስ ክፍል አራት
ikka dinosi.
18. የገጠር መሬት የይዞታ መጠን ስለመወሰን
3/ Konni quwira cinaanchu quwi (1)
garinni assinanni sheemaate 1/ ቀደም ሲል የነበረው በዝናብም ሆነ በመስኖ
haa’nannihu woradu hajo la’anno bisi የሚለማ የአንድ ቤተሰብ የመሬት ይዞታ
afamooshshe uyrooti. ስፋት እንደተጠበቀ ሆኖ ወደፊት የሚኖረዉ
የይዞታ መጠን፡-
16. Amado Soorri’ra
ሀ) በዝናብ የሚለማ ከሆነ አነስተኛ የይዞታ
1) Ayno amadote anni amadosi qoqqowu መጠን 0.25 ሄክታር በታች መሆን
giddo noo wole amado anni baatto ledo የለበትም፡፡
soorri’ra dandaannoha ikke ayee
ለ) በመንግሥት ወጪ ተሠርቶ ለአርሶ
amadote anni:- አደሮችና ከፊል አርብቶ አደሮች
a) Olluu giddo noosi xiinxo wolu የሚሰጥ የመስኖ መሬት ከሆነ መጠኑ
amadote anni xiinxo ledo, እንደየ አካባቢው ተጨባጭ ሁኔታ
ይሆናል፡፡
b) Wolu ollii giddo noosi xiinxo wolu
amadote anni xiinxo ledo, ሐ) በዚህ አንቀጽ ሀ እና ለ ሥር የተደነገገዉ
c) Wolu woradira noo ollii giddo noosi ብኖርም ባልና ሚስት ፍቺ
በሚፈጸሙበት ጊዜ የሚያደርጉትን
xiinxo wolu woradira noo ollii
የመሬት ይዞታ ክፍፍል
amadote anni xiinxo ledo soori’ra
አይመለከትም፡፡
dandaanno. Tittirsha wodhotenni
gumullanni.
2/ Ayee soorri’rate sheemaati woradu hajo ንዑስ ክፍል አምስት
la’annosi bisinni afamooshshe uynasira
23
hasiisanno. የይዞታ የመጠቀም መብት ስለሚታጣበትና

3/ Baadiyyete baatto amado woy xiinxo ስለሚታረምበት ሁኔታ
soorro ha’rinsho minanninna minaama
19. በስህተት የተፈጸመ የይዞታ ማረጋገጥ
woy wolootu gutu amado ikkituro
minanninna minaama woy wolootu gutu ተግባር ስለሚታረምበት ሁኔታ
amadote annuwi gutu fajjo aana kaima
1/ የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታ
assitinota ikka noose.
ለማንኛዉም አካል አግባብ ባልሆነ
17. Amado qasiiso assa
መንገድ መሰጠት የለበትም፡፡
1/ Manaadda xiinxo latishshaho
2/ የዚህ አንቀጽ ንኡስ አንቀጽ (1) ድንጋጌ
injaabbinnota ikkitanno gede amadote
እንደተጠበቀ ሆኖ የይዞታ መብት አግባብ
annuwi amadonsa qasiiso assitara
dandiitanno. ባልሆነ መንገድ ተሰጥቶ ከተገኘ በዚህ
2/ Baadiyyete baatto amado woy xiinxo አዋጅ ስልጣን የተሰጠዉ ተቋም አጣርቶ
qasiiso assinanni woyte amado ማረም ይችላል፡፡

minanninna minaama woy wolootu 20. የገጠር መሬት የይዞታና የመጠቀም መብት
mannooti gutu amado ikkituro የሚታጣባቸው ሁኔታዎች
minanninna minaama woy wolootu 1/ በገጠር መሬት የመጠቀም መብት
gutu amadote annuwi gutu fajjo aana የተረጋገጠላቸዉ የግል፣ የወልና የመንግስት
kaima assinoha ikka noosi.
ባለይዞታዎች በሚከተሉት ምክንያቶች፣
3/ Ayee amadono qasiiso assate sheemaate
መንገዶችና ሁኔታዎች በይዞታ የመጠቀም
haa’nannihu woradu hajo la’annosi bisi
መብታቸዉን ሊያጡ ይችላሉ፡-
afamooshshe uyrooti.
ሀ) መሬቱ ለህዝብ ጥቅም ሲፈለግ የክልሉ
Cinaancho Gafa Shoole
መስተዳድር ምክር ቤት ወይም ዉክልና
18. Baadiyyete Baatto Bikka Gumula የተሰጠዉ አካል በካሳ ህግ መሰረት
1/ Konni albaanni noohu xeenunnino ikko
ተመጣጣኝ ካሳ በቅድሚያ በመክፈል
gorsunni latannohu mitte maate amado
hala’linyi noo gede hee’reenna ሲወሰድ፣
albillicho hee’rannohu amadote bikki: ለ) የወል፣ የግልና የመንግስት ይዞታዎች
a) Xeenunni latannoha ikkiro በህገወጥ የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ
shiimiidihu amadote bikki 0.25 ጠቋሚ ካርታ አማካይነት ይዞታዉን
hekitaare woroonni ikka dinosi, ያገኘ ከሆነና ህገወጥነቱ አግባብነት
b) Moottimmate fulonni loosame
ባለው አካል ከተረጋገጠ፣
loosidhe galtinoriranna gama wido
ሐ) የይዞታ ማረጋገጥ ተግባር
saada ce’e galtinorira uynannita
ባልተካሄደባቸዉ ቦታዎች መሬትን
gorsu baatto ikkituro bikkise
24
qooxxeessu akati garinni ikkanno. በወረራና በህገወጥ መንገድ የያዙ

c) Konni quwira cinaancho quwa a አካላት ህገወጥ መሆናቸዉ በክልሉ
nna b hunda worroonnihu ዉስጥ በየአስተዳደር እርከኑ ባሉ
hee’rirono minaanninna minaama
የአስተዳደር አካላት ሲረጋገጥ፣
tidhamanno woyte assinanni
መ) የመሬት ይዞታ መብቱን በራሱ
baattote amado beehache
ፍቃድ ሲተው፣
dila’’anno.
ሠ) የውጭ አገር ዜግነት በማግኘት፣
ረ) ያለበቂ ምክንያት በዝናብ የሚለማ

Cinaancho Gafa Onte
ይዞታውን በተከታታይ ከ 3 ዓመት
Amado Horonsi’rate Qoosso
በላይ ወይም በመስኖ የሚለማ
Hoonganninna Taashshinanni Gara
መሬት ከ 2 ዓመት በላይ በጥቅም
19. So’rotenni Jeefinsoonni Amado Buuxate ላይ ያላዋለ ወይም ጾም ያሳደረ
Looso Taashshinanni Gara
ባለይዞታ የመጠቀም መብቱን ሊያጣ
1/ Amadote buuxishshi xiinxote kaarta
ይችላል፡፡ ዝርዝሩ በደንብ ይወሰናል፡፡
ayee bisirano doogimale aa
dihasiissanno.
ክፍል ሶስት
2/ Konni quwi cinaachu quwira (1)
worroonnihu noo gede hee’reenna የመሬት አጠቃቀም ዕቅድና ቁጥጥር
amadote qoosso doogimale
ንዑስ ክፍል አንድ
uynoonniha ikkiro konni lallawinni
የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ ዝግጅት እና ትግበራ
biilloonye uynoonni uurrinsha buuxxe
taashsha dandiitanno.
21. የመሬት አጠቃቀም መሪ ዕቅድ ስለማዘጋጀት
20. Baadiyyete Baatto Amadotenna
1/ የክልሉ የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ የክልሉን
Horonsi’rate Qoosso Hoonganni Gara
ተጨባጭ ሁኔታ ያገናዘበ ሆኖ ከአገሪቱ
1/ Baadiyyete baatto horonsi’rate qoosso የመሬት አጠቃቀም መሪ ዕቅድ ጋር
afidhinnori hallanyu, dannawunna በተጣጣመ መልኩ በክልሉ መንግስት
mootimmate amado annuwi aantino ይዘጋጃል፣ ይተገበራል፡፡ አተገባበሩ በደንብ
korkaatubbanni, doogonninna
2/ የገጠር መሬትን የሚያለሙ፣የሚጠቀሙና
akatubbanni amado horonsi’rate የሚቆጣጠሩ አካላት ተቀናጅተዉ
qoosso hooggara dandiitanno: የመስራትና ለክልላዊ የመሬት አጠቃቀም
a) Baatto dagate horora hansanni መሪ ዕቅድ ዝግጅትና ተግባራዊነት
woyte Qoqqowu Gashshooti ትብብር የማድረግ ኃላፊነት አለባቸዉ፡፡
3/ የክልሉ የገጠር መሬት መሪ ዕቅድ በክልሉ
Amaale Mini woy riqiwo
25
uynoonnisi bisi kiisote seeri ምክር ቤት መጽደቅ ይኖርበታል፡፡

garinni taaltino kiiso balaxxe
22. አሳታፊ አካባቢያዊ የመሬት አጠቃቀም
baatatenni haa’riro,
ዕቅድ ስለማዘጋጀት
b) Dannawu, hallanyunna
mootimmate amado seeru 1/ የክልሉ አግባብነት ያለው አካል በክልሉ
gobbaanni ikkino garinni xiinxo የሚገኙ ወረዳዎች፣ ከክልሉ የመሬት

leellishanno kaarta afi’noonniha አጠቃቀም ዕቅድ ትግባራ ጋር
ikkironna seeru gobbaanni ikkasi
በተጣጣመና በማይጋጭ መልኩ እንደ
hajo la’annosi bisinni buunxiro,
ወረዳዉ ነባራዊ ሁኔታ የሚፈጸም የወረዳ
c) Amado buuxisiisate looso
አካባቢያዊ አሳታፊ የመሬት አጠቃቀም
loonsoonikki basera baatto
horratenninna seeru gobbaanni ዕቅድ እንዲኖራቸዉ ያስተባብራል፡፡
ikkitino doogoni amaddino bissa 2/ በክልሉ ያሉ ቀበሌዎች አሳታፊ የቀበሌ
seeru gobbaanni ikkansa የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ ማዘጋጀት
qoqqowu giddo noo mitu
አለባቸዉ፡፡ የተዘጋጀው ዕቅድ በወረዳ
mittunku gashshooti taqqira noo
ምክር ቤት መጽደቅ ይኖርበታል፡፡
gashshootu bissanni buunxiro,
d) Baattote amado qoosso umisi 3/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (2)
fajjonni aguriro, የተደነገገው ቢኖርም ከፊል አርብቶ አደሩ

e) Gobbaaydi gobba qansichimma ለግጦሽ በሚጠቀምባቸው አካባቢዎች
afi’ratenni,
የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ በተመለከተ
f) Ikkadu korkaati nookkiha
በተለየ ሁኔታ ሊዘጋጅ ይችላል፡፡
xeenunni lattanno baatto
4/ የቀበሌ አሳታፊ የገጠር መሬት አጠቃቀም
aantetenni 3 diri aleenni woy
gorsunni lattanno baatto ዕቅድ ለማዘጋጀት የቴክኒክ ስራዉን
aantetenni 2 diri aleenni horote በበላይነት የሚመራ የመሬት አጠቃቀም
aana hosiisinokki woy mulla ዕቅድ የቴክኒክ ኮሚቴ በሁሉም
gashshino amadote anni qoossosi
ወረዳዎች ይቋቋማል፡፡
hoogara dandaanno. Tittirsha
5/ በቀበሌ ደረጃ ዕቅዱን ከባለሙያዎች ጋር
wodhotenni gumullanni.
በመተባበር የሚሠራና ጎጂ የመሬት
Gafa Sase
አጠቃቀም ላይ ቁጥጥር የሚያደርግ
Baattote Horonshi Mixonna Loosu Aana
Hosiisa ከተለያዩ የህብረተሰብ ክፍል የተዉጣጣ
አባላት ያሉበት ኮሚቴ በሁሉም
26
Cinaancho Gafa Mite ቀበሌዎች ተቋቁሞ ከመሬት አስተዳደርና

Baattote Horoonisiishshi Mixo Qixaawonna አጠቃቀም ክፍል ጋር ይሰራል፡፡
looso.
6/ የቀበሌ አሳታፊ የገጠር መሬት አጠቃቀም
21. Baattote Horoonshi Masagaancho Mixo ዕቅድ ከተጠናቀቀ በኋላ ለመሬቱ ተጠቃሚ
Qixxeessa
የማሳ ላይ የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ
1/ Qoqqowu baattote horonshi mixo
ተዘጋጅቶ ከይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ
qoqqowu akati gara hedote wortinota
ካርታ በተጨማሪነት ይሰጠዋል፡፡
ikkite gobboomu baattote horonshi
7/ የወል መሬቶች የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ
massagaancho mixo ledo sumuu
በጋራ ተጠቃሚዎች ወይም በቀበሌ
yitanno garinni qoqqowu mootimmanni
አስተዳደር ስም ተዘጋጅቶ ከወል ይዞታ
qixxaabbanno; loosantanno. Loonsanni
garano wodhotenni gumullanni. ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታ
2/ Baadiyyete baatto lattissannori, በተጨማሪነት ይሰጣል፡፡
horonsidhanorinna qorqorsha assittano 8/ በወረዳዉ ምክር ቤት የጸደቀዉን የቀበሌና

bissa qinaabbe loosatenna qoqowu የወረዳ አሳታፊ የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ
baatto horonshi masagaancho mixo የወረዳዉ የህብረተሰብ ክፍሎችና
qixxaawonna loosu aana hossanno gede የሚመለከታቸዉ ተቋማት ማክበርና
kaa’lamate yawo noonsa.
መፈጸም አለባቸዉ፡፡
3/ Qoqqowunniti baadiyete baatto
9/ በሁሉም ቀበሌዎች የሚኖሩ የህብረተሰብ
masagaancho mixo qoqowu Amaale
ክፍሎች ይህን አዋጅ ባከበረ መልኩ እና በዚህ
Mininni kaaja noose.
አዋጅ መሰረት በተቋቋሙ የቴክኒክ ኮሚቴ
22. Mereersitino Qooxeessu Baattote
እየተደገፉ መሬቱን ለመንከባከብና ለመጠበቅ
Horonshi Mixo Qixxeessa.
የሚያስችል እንደ አካባቢያቸዉ ተጨባጭ
1/ Qoqqowu hajo la’annosi bisi qoqqowoho
heedhanno woradda qoqqowu baattote ሁኔታ የሚፈጸም የመሬት አጠቃቀም
horonshi mixo loosi ledo sumuu የመተዳደሪያ ዉስጠ ደንብ ማዘጋጀትና
yitinotanna kibbantannokki garinni መተግበር አለባቸዉ፡፡

woradu akati garinni jeefantannota
23. የዉሃ አዘል መሬቶች አጠቃቀም
woradu qooxeessa mereersitino baattote
1/ ዉሃ የሚተኛባቸዉ መሬቶች የዉሃ
horonshi mixo heedhannonsa gede
ማንጣፈፍ ተግባር ሳይከናወንባቸዉ
qineessanno. ተጠብቀዉ ለተፈጥሮ አካባቢና ብዝሀ
2/ Qoqqowu giddo heedhano olluuba ህይወት ጥበቃ አገልግሎት መዋል
mereersitino olluu baattote horonshi mixo ይገባቸዋል፡፡
qixxeessa noonsa. Qixxaabbino mixo 2/ በጊዚያዊነት ዉሃ የሚተኛባቸዉ መሬቶች
27
woradu amaalete minini kaaja noose. የአካባቢ ተጨባጭ ሁኔታን ግምት ዉስጥ
3/ Konni quwi cinaancho quwi (2) woro ያስገባ የሶሽዮ-ኢኮኖሚና ባዮ ፊዚካል ጥናት
ላይ በተመሰረተ የአሳታፊ መሬት
heedhurono gama wido saada ce’e galtinori
አጠቃቀም ዕቅድ ላይ ለተቀመጠዉ ዓላማ
saada alaa’late horonsidhano
መዋል ይገባቸዋል፡፡
qooxxeesubbara baattote horonshi mixo 3/ በቋሚነት ዉሃ አዘል በሆኑና የዉሃ አካላት
baxxino garinni qixxeessa dandiinanni. መሬት ላይ የዉሃን መጠን የሚያዛባ
4/ Olluunnita mereersitino baadiyyete baatto ማናቸውንም ተግባር ማከናወን ክልክል
ነዉ፡፡
horonshi mixo qixxeesate tekinikete looso
4/ ከዉሃ አዘል መሬቶች ላይ ሳር አጭዶ
aliidimmatenni masaggano baattote
መጠቀም ይቻላል፡፡
horonshi mixo tekinikete komite baalante
24. የወል መሬቶች አጠቃቀም
woraddara uurritanno.
5/ Olluu deerrinni mixo ogeeyyete ledo 1/ በወል ይዞታነት የሚታወቁ የተራቆቱ
halamatenni loossannonna gawajjaancho ምርታማ ያልሆኑ መሬቶች በቀላሉ ሊጎዱ
የሚችሉ ተዳፋትና ተራራማ አካባቢዎች
baattote horonshi aana qorqorsha assitanno
በአግባቡ በመጠቀም በኀብረተሰብ ተሳትፎ
babbaxxitino dagoomu kifilenni gamba
በጋራ መልማት አለባቸው፡፡ ዝርዝሩ
yitanno miilla noose komite baalante
በደንብ ይወሰናል፣
olluubbara uurrinseenna baattote
gashshootinna horonshi kifile ledo 2/ የወል መሬቶች በአካባቢው ኀብረተሰብ
ተሳትፎና አግባብ ባለው አካል ተወስኖ
loossanno.
መሬቱን በማይጎዳ መልኩ ሳርን አጭዶ
6/ Olluu mereersitino baadiyyete baatto
ለመጠቀም፣ ለደን ልማት፣ ለንብ እርባታና
horonshi mixo gooffuhu gedensaanni
ለአሳ እርባታ ልማት ሊዉሉ ይችላሉ፡፡
baatto horonsi’ranohura xiinxote aani
baattote horonshi mixo qixeessine amadote 3/ የዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (2) ድንጋጌ
እንደተጠበቀ ሆኖ ከወል የደን መሬትን
buuxishshi xiinxo leellishshanno kaarti
ለሌላ የመሬት አጠቃቀም መቀየር
aana lende uynannisi.
የማይቻል ሲሆን ደንና የደን ዉጤቶችን
7/ Dannawu baatto baattote horonshi mixo
gutu horonsii’raano woy olluu gashshooti
su’minni qixxeessine dannawu amado 4/ የዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (3) ድንጋጌ
ቢኖርም አስገዳጅና ለህዝብ ጥቅም
buuxishshi xiinxo leellishshanno kaarti
የሚዉል የልማት ጥያቄ ሆኖ በክልሉ
aana lende uynanni.
እርሻና ተፈጥሮ ሀብት ቢሮ በጥናት ላይ
8/ Woradu amaale mininni kaaajitinota
የተመሰረተ ፍቃድ ሲገኝ ተግባራዊ
olluunna woradu mereersitino baattote
ይሆናል፡፡
horonshi mixo woradaho dagoomu
5/ ስራ አጥ ወጣቶች በማህበር ተደራጅተው
kifillanna la’anonsa uurrinshubba
የወል መሬቶችን በጋራ የመጠቀም ጥያቄ
28
ayirrissanna jeefisa noonsa. ሲያቀርቡ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (2) ላይ

9/ Baalante olluubbara heedhanno dagoomu በተዘረዘረው መልኩ አልምተው እንዲጠቀሙ
በጊዜ ገደብ ሊፈቀድላቸው ይችላል፡፡
kifilla konne lallawa ayirrisino garinninna
lallawu garinni uurritino tekinikete
komitenni irkisantanni baatto agaratenna 25. የተራቆቱና የተጎዱ መሬቶች አጠቃቀም
agarate dandiisiisannoha qooxeesu akati 1/ በማንኛዉም ተዳፋት ላይ የሚገኙ

garinni jefamannoha baattote horonshi የተራቆቱና የተጎዱ መሬቶች ተለይተዉና
galtinote giddoydi wodho qixxeessana ተከልለዉ ከሰዉና ከእንስሳት ንኪኪ ነጻ
ሆነዉ እንዲያገግሙ ይደረጋል፡፡ ዝርዝሩ
loosu aana hosiisa hasiissannonsa.
በደንብ ይወሰናል፤
23. Way Eelanno Baatto Horonsha
1/ Way eelanno baattonni waa darre 2/ የተራቆቱና ለእርሻ አመቺ ያልሆኑ
fushshate looso loonsikkinni agarante የተከለሉ መሬቶች ሳያገግሙ መጠቀምና
kalaqamu qooxxeesiranna batinye የተከለለዉን አካባቢ ጥሶ መግባት ክልክል
lubbuwate agarooshshi owaantera hosa
ነዉ፡፡
hasiissanno.
2/ Yannate geeshsha way eelanno baatto 3/ የተጎዱ መሬቶች የሚጠበቁበትና

qooxeessu akata hedote giddo wortinota የሚያገግሙበት ሂደት በመሬት
dagoomite miinjunna “bayo-fizikaalete” አጠቃቀም ዕቅድ መሰረት መሆን
xiinxallo kaima assitinota mereersitino አለበት፡፡
baattote horonshi mixo aana worroonni
hexxora hosa hasiissannose.
3/ Lowo yannara waa amaddanno baatto ንዑስ ክፍል ሁለት

aana way bikka soorrannore ayee
loosono loosa hoolloonnite. 26. ጎጂ የመሬት አጠቃቀሞችን ስለመለየትና
4/ Waa amaddanno baatto aaninni hayisso ሰለመቆጣጠር
mide horonsi’ra dandiinanni.
1/ በክልሉ የመሬት አጠቃቀምን በተመለከተ
24. Dannawu Baatto Horonsha አግባብነት ያለዉ አካል ባለድርሻ አካላትን
1/ Dannawu baattimanni egennantino በማስተባበር በአፈር፣ በዉሃ፣ በደን፣ በግጦሽ፣
በፓርክ፣ በእርሻና ሌሎችም መሬቶች ላይ
mulqantino laalcho uytannokki baatto
የሚከናወኑ ጎጂ አጠቃቀሞችንና ተግባራትን
shoturinni gawajjantara dandiitanno በጥናት ይለያል፡፡
eelallichonna ilaalaame qooxeesubba
2/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (1) መሰረት ጎጂ
garunni horonsi’rate dagate beeqqonni
የመሬት አጠቃቀም ተብለዉ የተለዩ
mittimma lata noonsa. Tittirshu ተግባራትን አግባብነት ያለው አካል ቁጥጥር
wodhotenni gumulamanno. ያደርጋል፡፡
2/ Dannawu baatto qooxeessu daga
3/ ማንኛቸዉም መሬትን ለተለያዩ ዓላማዎች
beeqqonninna hajo la’annonsi bisinni የሚጠቀሙ ተቋማት፣ የግብርና
29
gumullenna baatto gawajjantannokki ኢንቨስተሮች፣ የመሰረተ ልማት ግንባታ

garinni hayisso mide horonsi’rate, የሚያካሂዱ አካላት እና የገጠር መሬት
ባለይዞታዎች ጎጂ የመሬት አጠቃቀም
dubbo latisate, diishsho ceatenna
ተግባሮችን ከሚቆጣጠሩ አካላት ጋር
qulxu’me ceate latishshira hossara
የመተባበር ግዴታ አለባቸዉ፡፡
dandiitanno.
4/ የወረዳው አግባብነት ያለዉ አካል በወረዳዉ
3/ Konni quwi cinaancho quwi (2) woro
የሚከሰቱትን ጎጂ የመሬት አጠቃቀም
noo gedeenni heedheena dannawunnita
ተግባራትን የመለየትና የመቆጣጠር ግዴታ
dubbu baatto wole baattote horonshi አለበት፡፡
widira soorra dandiinannikkiha ikkanna
5/ እያንዳንዱ ቀበሌ በመሬት አጠቃቀም ዕቅድ
dubbonna dubbunni afi’nanni laalcho
መሰረት ጎጂ የመሬት አጠቃቀም
horonsi’ra dandiinanni. ተግባራትን መቆጣጠርና ማስቆም አለበት፡፡
noo gedeenni heedheena
ንዑስ ክፍል ሦስት
gadachitannonna dagate horora
hossanno latishshu xa’mo ikkite 27. በመሬት አጠቃቀም ላይ ስለተጣሉ ገደቦች
Qoqqowu Irshunna Kalaqamu Jiro 1/ በባለይዞታዎች ድንበር አካባቢ፣ በእርሻ፣

Latishi Biironni xiinxalote aana kaima በረግረጋማ ወይም ውሃ አዘል እና የሳር
asitino fajjo afi’niro loosu aana መሬቶች ላይ ማንኛውንም የባህር ዛፍ ተክል
hossanno. እና ሌሎች ጉዳት የሚያደርሱ ተክሎችን
5/ Looso hooggino weddeli maamaruni
መትከል እንዲሁም ጎጂ ተግባራትን
tantanante dannawu baatto gutunni
ማከናወን የተከለከለ ነው፡፡ ዝርዝሩ በደንብ
horonsi’rate xa’mo shiqishshuro konni
quwi cinaancho quwa (2) aana
2/ ይህ አዋጅ በሥራ ላይ ከመዋሉ በፊት
tittirroonni garinni latisse horonsidhara
yanna bikkine fajjinansara dandiinanni. የተተከሉ ባህር ዛፍና የተተገበሩ ሌሎች ጎጂ
25. Mulqantinonna Gawajjantino Baatto ተግባራት በአካባቢዉ ተጨባጭ ሁኔታ በእርሻ
Horonsha ማሳ እና በባለይዞታዎች ድንበር አካባቢ ጉዳት

1/ Ayee eelallicho aana heedhannoti የሚያደርሱ ከሆነ በአሳታፊ የመሬት
mulqantinonna gawajjantino baatto አጠቃቀም በሚወጣ መተዳደሪያ ደንብ
bandenna qoqqombe mannunna saada መሰረት ሊወገድ ይችላል፡፡
kissannokki gede assine woyyaabbanno
3/ ተዳፋትነቱ 30 በመቶና ከዚያ በታች
asinanni. Tittirsha wodhoteni
የሆኑ የገጠር መሬት ተጠቃሚዎች
gumullanni.
የመሬት አያያዝ የአፈር ብክለትን
2/ Mulqantinonna irshaho injiitannokki
30
qoqqomboonni baatto lattukkinni የሚቀንስ መሆን ያለበት ሲሆን እርጥበት

horonsi’ranna qoronboonni qooxeessa አጠር አካባቢዎች ውሀን የመያዝ ስልትን
tayse ea hoolloonnite.
የተከተለ መሆን አለበት፡፡
3/ Gawajjantino baatto agarantannonna
4/ ተዳፋትነቱ ከ 31 እስከ 60 በመቶ የሆነ
woyyaabbanno ha’rinsho baattote
horonshi mixo garinni ikka noose. የገጠር መሬትን የሚጠቀሙ ለዓመታዊ
Cinaancho Gafa Lame ሰብሎች ልማት ማዋል የሚችሉት
አግባብነት ያላቸውንና ደረጃቸዉን

26. Gawajaancho Baattote Horoonsishubba
Badanna Qorqorsha Assa የጠበቁ የአፈርና ውሃ ጥበቃ
1/ Qoqqowu baattote horonsha lainohunni ቴክኖሎጂዎችን በመስራት ብቻ ይሆናል፡፡
hajo la’annosi bisi gutamaano bissa 5/ ተዳፋትነቱ ከ 60 በመቶ በላይ የሆነ
qineessatenni bushshaho, waaho,
የገጠር መሬት ለዓመታዊ ሰብልና ለልቅ
dubboho, hayissote, paarkete, irshunna
ግጦሽ አገልግሎት መዋል የለበትም፡፡
wole baatto aana assinanni
gawajjitanno horonshubbanna loossa ሆኖም ለዛፍ፣ ለቋሚ ተክሎች፣ ለንብ
xiinxallotenni badanno. ማነብ፣ ለእንስሳት መኖ ልማትና

2/ Konni quwira cinaancho quwi (1) ለቱሪስት መስብነት ሊውል ይችላል፡፡
garinni gawajjitanno baattote horonsha
6/ ቦረቦራማና የተጎዱ የገጠር መሬቶችን
yine bandoonni loossa hajo la’annosi
በአካባቢው ማህበረሰብ ትብብር ስነ-
bisi qorqorsha assanno.
አካለዊና ሥነ-ሕይወታዊ ስራዎችን
3/ Ayetino baatto babbaxxitino hexxora
horonsidhanno uurrinshubba, gibirinnu በመስራት እንዲያገግሙና ጥቅም ላይ
investerooti, safote latishshi ijaarsha እንዲውሉ ሊደረግ ይገባል፡፡
loossanno bissanna baadiyyete baatto 7/ ማንኛውም የገጠር መሬት ተጠቃሚ በቂ
amado annuwi gawajjaancho baattote
የኤክስቴንሽን አገልግሎት ሲያገኝ
horonshi loossa qorqortanno bissa ledo
የተሻሻሉ ባህላዊና ሳይንሳዊ የመሬት
halamate gadacho noonsa.
4/ Woradu hajo la’annosi bisi woradu አጠቃቀምና አያያዝ ዘዴዎችን
giddo kalaqantannota gawajjaancho የመጠቀምና የእርሻና የግጦሽ መሬቶችን

baattote horonshi loossa badatenna ምርታማነት የመጠበቅ ግዴታ አለበት፡፡
qorqorate gadacho noosi.
8/ መንገድንና ሌሎች መሰረተ ልማቶችን
5/ Mittu mittunku ollii baattote horonshi
የሚገነቡ አካላት በመሬት ላይ ጉዳት
mixo garinni gawajjaancho baattote
በማያደርስ አኳኃን ተግባራቸዉን
horonshi loossa qorqoranna uurrisa
31
noosi. የማከናወን ግዴታ ያለባቸዉ ሲሆን

CINAANCHO GAFA SASE መሬቱ ተጎድቶ ከተገኘ ለደረሰዉ ጥፋት
27. Baattote Horonshi Aana Tungoonni ለአካባቢዉ ህብረተሰብ ካሳ የመክፈልና

Ittishsha መሬቱን እንዲያገግም የማድረግ ግዴታ
1/ Amadote danni qooxeessira, irshu,
አለባቸዉ፡፡
caffaame woy way eelannonna hayissote
baatto aana ayee baarzaafete mu’ronna wole 9/ በባህላዊ መንገድ የተፈጥሮ ማዕድናት፣
gawajjo iillishshanno mu’ro kaasa hattono
gawajjaancho loossa loosa hoolloonnite. ለግንባታ አገልግሎት የሚዉሉ እንደ አሸዋና
Tittirsha wodhotenni gumullanni. ድንጋይ የመሳሰሉትን በቁፋሮ እያወጡ
2/ Kuni lallawi loosu aana hosara albaanni የሚገለገሉ አካላት በመሬት ላይ ጉዳት
kaansoonni baarzaafenna loonsoonni
በማያደርስ አኳኃን የማከናወን ግዴታ
wole gawajjaancho loossa qooxxeessu
akati garinni irshu xiinxoranna amadote አለባቸዉ፡፡ ዝርዝሩ በደንብ ይወሰናል፡፡
annuwi danni qooxeessira gawajjo
10/ ማንኛዉም የገጠር መሬት ተጠቃሚ አፈሩ
iillishshannoha ikkiro mereersitino
baattote horonshinni fultanno wodho ተሸርሽሮ ወደ ገደልነት በተቀየረ አከባቢ
garinni hoollara dandiinanni. በቅርብ ርቀት ላይ የእርሻ ስራ ማከናወን
3/ Eelallichimmase xibbunni 30 anganna አይችልም፡፡ እንዲሁም የገደላማነት
hakkuy woro ikkitino baadiyyete baatto
መስፋፋትን የሚከላከሉ ስነ-ህይወታዊና ስነ
horonsi’raano baattote amadooshshi
bushshu hoshooshamme ajishannoha አካላዊ የአፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራዎችን
ikka noosiha ikkanna qunfete anje noo
ማከናወን ይኖርበታል፡፡ ዝርዝሩ በደንብ
qooxeessira waa amadate hayyono
ha’runsinoha ikka hasiissanno. ይወሰናል፡፡
4/ Eelallichimmase xibbunni 31 kayse 60 11/ ከሀይቆች፣ ከወንዞች፣ ከተፈጥሮ

anga ikkitino baadiyyete baatto ደኖችና ሁለንተናዊ ጠቀሜታ ካላቸዉ
horonsi’raano diru gidi latishshira
horonsi’ra dandiitannohu gara የብዝሀ-ህይወት ሀብቶች በተወሰነ
ikkitinorenna deerransa agadhitinore
ርቀት ነጻ ክልል መተዉ አለበት፡፡
bushshunna way agarooshshi
tekinolooje loosatenni calla ikkanno. ዝርዝሩ በደንብ ይወሰናል፡፡
5/ Eelallichimmase xibbunni 60 ale 12/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (11)

ikkitino baadiyyete baatto diru gidinna
በተደነገገው መሰረት የሚኖረው ነጻ
hayisso allaa’late owaantera hosa
dinose. Ikeennano haqqete, uurrinshu ክልል ርቀት እንደ ተፈጥሮ ሀብቱ
kaashshira, diishsho ceate, saadate
ስፋት፣ መጠንና ጠቀሜታ የሚለያይ
sagale latishshiranna daa”attote horora
hossara dandiitanno. ሆኖ በክልሉ በሚደረጉ ጥናቶችና
6/ Bobbooddanna gawajjantino baadiyyete በወረዳ አካባቢያዊ አሳታፊ የገጠር
32
baatto qarqaru dagoomi halammenni መሬት አጠቃቀም ዕቅድ መሰረት

baattote iima bushshunna way
agarooshshe tekinoloojubbanna haqqe ይተገበራል፡፡
kaasate loossa loosatenni wirro lattanno 13/ የሚመለከታቸው አካላት በገጠር
gedenna horote aana hossanno gede assa
hasiissanno. መሬት ላይ አዳዲስ የእርሻ
7/ Ayee baadiyyete baatto horonsi’raanchi ኢንቨስትመንቶች ሲያቋቋሙና

ikkado ekistenshiinete owaate afi’ranno ሲያስፋፉ እንዲሁም የመሰረተ ልማት
woyte woyyaabbinota budunna
sayinsaawe baattote horonshinna አውታሮች ሲዘረጉ የአካባቢ ደህንነትን
amadooshshi hayyo horonsi’ratenna ሊያናጉ የሚችሉ ችግሮች ሳይንሳዊ
irshunna hayissote baatto laalchimma
agarate gadacho noosi. ማስወገጃ ስልቶችንና ተግባራትን
8/ Doogonna wole safote latishshubba በዕቅዶቻቸው አካተው መተግበር

ijaarsitanno bissa baattote aana gawajjo አለባቸው፡፡
iillishannokki garinni loossansa loosa
hasiissannonsaha ikkanna baatto 14/ በመስኖ መሬቶች ላይ የከተማ፣
gawajjantuha ikkiro iillitino gawajjora የሰፈራና የአገልግሎት ሰጭ ተቋማት
qarqaru dagara kiiso baatanna baatto
wirro latisate gadacho noonsa. ግንባታ እንዲሁም ጎጂ ተክሎችን
9/ Baadillitte doogonni kalaqamu shiilo, መትከል የተከለከለ ነው፡፡

ijaarsu owaantera hossanno shaafanna 15/ በላይኛውና በታችኛው የተፋሰስ ክፍል
kincho labbannore unte fushshatenni
horonsidhanno bissa baattote aana ባለ ተጠቃሚ ህብረተሰብ መካከል
gawajjo iillishannokki garinni loosate
ፍትሃዊ የሆነ የውሃ አጠቃቀም ሥርዓት
gadacho noonsa. Tittirshu wodhotenni
gumulamanno. እንዲኖር መደረግ አለበት፡፡
10/ Ayno baadiyyete baatto 16/ የአፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራዎች

horonsi’raanchi bushshu hoshooshame
በተከናወነባቸውና በሚከናወንባቸው
boonu widira soorramino qooxeessira
muli xeertinyi aana irshu looso loosa እንዲሁም ቋሚ ተክሎች በለሙበትና
didandaanno. Hattonno boonna hala’la
በሚለሙበት በማንኛውም ዓይነት
hooltanno bushshunna way agarooshshe
tekinoloojubbanna haqqe kaasate loosso የገጠር መሬት ላይ ልቅ የእንስሳት ግጦሽ
loosa noosi. Tittirshu wodhotenni
gumulanno. የተከለከለ ነው፡፡ ሆኖም አጭዶ
11/ Garbuwatenni, laggatenni, kalaqamu
dubbinninna baalu ragi horo noonsa 17/ ለደን፣ ለዱር እንስሳት፣ ለአፈር ጥበቃና
batinye lubbuwa jironni bikkamino
xeertinye loonsannikki baycho agura ልማት፣ ለማዕድን ልማትና ለታሪካዊ
hasiissanno. Tittirshu wodhotenni ጠቀሜታ የተከለሉ መሬቶች
33
gumulamanno. ከአጠቃላይ ሥነ-ምህዳር ይዞታቸው

12/ Konni quwi cinaancho quwi (11) woro ጋር በዘላቂነት መጠበቅ አለበት፡፡
garinni hee’ranno loonsannikki baychi
18/ የደን መሬቶች አጠቃቀምን በተመለከተ
kalaqamu jiro hala’linyi, bikkinninna
horo garinni babbaxxannoha ikke ሀ/ በመንግሥት ወይም በወል ደን ዙሪያ
qoqqowunni assinanni xiinxallonninna ያሉ አርሶ አደሮች በደኑ ውስጥ
woradu qooxeessu mereersitno
baadiyyete baatto horonshi mixo garinni የሚገኙ የዛፍ ዝርያ ያልሆኑ የደን
loosamanno. ውስጥ ሀብቶችን ማለትም የጫካ
13/ Hajo la’annonsa bissa baadiyyete ቡና፣ ኮሮሪማ፣ ሚጥሚጣ፣ ሣርና

baatto aana haaruudde irshu ሌሎችንም በስምምነት መጠቀም
investimente uurrisidhannonna
halashshidhanno woyte hattono safote የሚችሉ ቢሆንም ደኑን
latishshuwa diriirsitanno woyte መጨፍጨፍና ወቅታዊ የመሬት
qooxeessu keeraanchimma hembeeltara
አጠቃቀሙን መቀየር የተከለከለ ነዉ ፡፡
dandiitanno qarrubba sayinsete garinni
hunate hayyonna loossa mixonsara ለ/ በመንግስት ወይም በወል ደን ዙሪያ
eessiteloosa noonsa.
የሚገኙ የገጠር መሬት ባለይዞታዎች
14/ Gorsu baatto aana quchumu, safarunna በማንኛዉም መልኩ የደን መሬቱን
owaante uytanno uurrinshubba ijaarsa
ወደ ግል ይዞታቸዉ ማካለል የተከለከለ
hattono gawajjanno kaashsho kaasa
hoolloonnite. ነዉ፡፡
15/ Aliidinna woriidi way laayyo ragaanni ሐ/ በማንኛውም ሁኔታ በመንግሥት

horonsi’ranno dagoomi mereero taalo ወይም በወል የተያዙ የደን መሬቶች
ikkitino way horonshi amuraati
በመሬት አጠቃቀም መሪ ዕቅድ
hee’ranno gede assa hasiissanno.
ካልተፈቀደ በስተቀር ለሌላ
16/ Bushshunna way agarooshshi loossa
loosantinnonna loonsanni hattono አገልግሎት ማዋል የተከለከለ ነዉ፡፡
uurrinshu kaashsho latinsoonniwanna
latinsanniwa ayee dani baaddiyyete 19/ ማንኛውም ተጠቃሚ መሬቱን በሕግ
baatto aana garimale saadatenni allaa’la ለተከለከለ ተግባር መጠቀም አይችልም፡፡
hooloonnite. Ikkirono minde horonsi’ra
dandiinanni. ንዑስ ክፍል አራት
17/ Dubboho, dubbu saadara, bushshu የገጠር መሬት መረጃ ስርዓት ስለመዘርጋት
agarooshshinna latishshira, shiilote
latishshiranna xaggete horora 28. የገጠር መሬት መረጃ ስለማሰባሰብና
qoqqomboonni baatto xaphoomu
ስለማደራጀት
akatinsa amado ledo hegerera agarama
noose. 1/ የገጠር መሬት ቅየሳ፣ ምዝገባ፣ የመሬት
ሀብቶችና የመሬት አጠቃቀም ዕቅድ
መረጃዎች አግባብ ባለው አካል በወረዳ፣
34
18/ Dubbu baatto horonsha Lainohunni በዞንና በክልል ደረጃ መሰብሰብና መደራጀት
አለበት፡፡
a/ Mootimmate woy dannawu dubbi
gaangaawira noo baatto loosidhe 2/ የተደራጀዉ የመሬት መረጃ ለሚመለከተው
galtinori dubbu giddo heedhanno አካል መተላለፍ ይኖርበታል፡፡
haqqete sircho ikkitinokkire 29. የገጠር መሬት መረጃ ቋት ስለማቋቋም

dubbu giddo jiro yaano: dubbu
1/ በሀገር አቀፍ ደረጃ ከሚቋቋመው የገጠር
buna, koroorima, barbare,
መሬት መረጃ ቋትጋር የሚናበብ
hayissonna wolootano
ክልላዊ የመሬት መረጃ ቋት
sumuummetenni horonsi’ra
dandiitannoha ikkirono dubbo ይቋቋማል፡፡
buujjanna yannitte baattote 2/ የተደራጀ የመሬት ቅየሳ፣ ምዝገባ፣ ይዞታ
horonsha soorra hoolloonnite. ማረጋገጥና የአሳታፊ መሬት
b/ Mootimmate woy dannawu dubbi
አጠቃቀም ዕቅድ መረጃ በወረዳ ደረጃ
gaangaawira heedhanno
በሚቋቋመዉ የመረጃ ቋት እንዲገባ
baadiyyete baatto amado annuwi
ayee daninnino dubbu baatto ይደረጋል፡፡
hallanyu amadonsa widira qole 3/ በክልል ደረጃ የሚዘጋጀዉ መሪ የመሬት

qoqqopha hoolloonnite. አጠቃቀም ዕቅድ መረጃ በክልሉ
c/ Ayee garinnino mootimmatenni
የመረጃ ቋት ዉስጥ እንዲገባ ይደረጋል፡፡
woy dannawunni amadantino
4/ በወረዳ ደረጃ ወደ መረጃ ቋት ዉስጥ
dubbu baatto baattote horonshi
የገባዉን መረጃ የማስተካከል ስልጣን
massagaancho mixonni fajja
hoongiro wole horora hosiisa ያለዉ የወረዳዉ የእርሻና ተፈጥሮ ሀብት
hoolloonnite. ጽ/ቤት ይሆናል፡፡ ሆኖም መረጃዎቹ
19/ Ayee horonsi’raanchi baattosi seerunni ክልላዊ የፍትህና የልማት ጉዳዮች ከሆኑ
hoolloonni hajora horonsi’ra didandaanno.
የክልሉ እርሻና ተፈጥሮ ሀብት ልማት
ቢሮ መረጃውን ማስተካከል ይችላል፡፡

Cinaancho Gafa shoole
5/ በየደረጃዉ የሚደራጀዉ መረጃ ጥራቱን
Baadiyyete Baatto Taje Amuraate Diriirsa
የጠበቀ፣ ተናባቢና የተቀናጀ መሆን
28. Baadiyyete Baatto Taje Gamba Assanna
Tantana አለበት፡፡
1/ Baadiyyete baatto bikka, maareekka, 6/ ከወረዳ በላይ ያሉ አግባብነት ያላቸው
baattote jironna baattote horonshi mixo አካላት የመረጃዉን ይዘት ሳይቀይሩ
tajubba hajo la’annosi bisinni
35
ለሪፖርት ዝግጅትና ለመረጃ ትንተና

woradaho, zoonetenna qoqqowu
deerrinni gamba yaanna tanatanama ሊጠቀሙ ይችላሉ፡፡
noosi. 30. የገጠር መሬት መረጃ ተደራሽ ስለማድረግ

2/ Tantanantinoti baattote taje hajo 1/ ማንኛውም የገጠር መሬት ባለይዞታ ማሳውን
la’annosi bisira sa”a noose. በተመለከተ መረጃ ማግኘት እንዲችል ክፍት
29. Baadiyyete Baatto Taje Maareekko መደረግ አለበት፡፡
Qixxeessa 2/ የማንኛውም ባለይዞታ ማሳ ተለክቶ የይዞታ

1/ Gobboommu deerrinni uurrrinsannihu ማረጋገጫ ማሳ ጠቋሚ ካርታ ከመሰጠቱ
በፊት የመረጃውን ትክክለኛነት ለማጣራት
baadiyyete baatto taje maareekko ledo
ሙሉ መረጃው አግባብነት ያለው አካል
xaadannoha qoqqowu baattote taje
ለህዝብ ክፍት አድርጎ ማስተቸት አለበት፡፡
maareekko uurrinsanni.
3/ በመረጃ ቋት የተደራጀው የመሬት መረጃ
2/ Tantanantino baattote bikki,
ሲጠየቅ አግባብነት ባለው አካል ሲፈቅድ ብቻ
maareekko, amado buuxisiisanna
ለጠያቂው አካል ተደራሽ ይደረጋል፡፡
mereersitino baattote horonshi mixo
4/ ከመሬት መረጃ ቋት መረጃውን ያገኙ አካላት
tajubba woradu deerrinni uurrinsanni
መረጃውን ለሶስተኛ ወገን ማስተላለፍ
tajete maarekkora e’anno gede
አይችሉም፡፡
assinanni.
31. የመሬት መረጃን ወቅታዊ ስለማድረግ
3/ Qoqqowu deerrinni qixxeessinanniti
1/ በመሬት ይዞታ የመጠቀም መብት ላይ
massagaancho baattote horonshi mixo
ማንኛውም ለውጥ ሲደረግ መረጃው ወቅታዊ
taje qoqqowu tajete maareekko giddora
መደረግ አለበት፡፡
e’anno gede assinanni.
4/ Woradu deerrinni tajete maareekko 2/ የባለይዞታና በማሳ መስፋት ወይም ማነስ
ምክንያት የሚመጣ ለውጥ ሲኖር
giddora e’ino taje taashshate biilonyi
የካዳስተር ቅየሳው መረጃ ወቅታዊ
noosihu woradu Irshunna Kalaqamu
መደረግ አለበት፡፡
Jiro Latishshi Borro Mine ikkanno.
Ikkollana tajubba qoqqowunnita 3/ የአሳታፊ መሬት አጠቀቀም ዕቅድ
farcotenna latishshu hajubba ikkituro መረጃዎች በህብረተሰቡ ጥያቄ ቀርቦ

በዕቅዱ ላይ ለውጥ ሲደረግበት መረጃዉ
Qoqqowu Irshunna Kalaqamu Jiro
ወቅታዊ መደረግ አለበት፡፡
Latishshi Biiro taje taashsha
dandiitanno. ንዑስ ክፍል አምስት
5/ Deerru deerrunkunni tantanantanno taje በገጠር መሬት ላይ የሚነሱ
isilaanchimma agarantinota,
xaaddinnonna qinaabbinota ikka noose. ክርክሮች አፈታት
6/ Woradu aleenni noo hajo la’annonsa
36
32. የገጠር መሬት ክርክር አፈታት

bissa tajete amado soorritukkinni
1/ ከገጠር መሬት ይዞታ መብት ጋር በተያያዘ
rippoortete qixxaaworanna tajete
ክርክር ሲነሳ አቤቱታ በመጀመሪያ ለቀበሌው
fattalara horonsidhara dandiitanno.
መሬት አስተዳደርና አጠቃቀም ኮሚቴ
መቅረብ አለበት፡፡
30. Baadiyyete Baatto Taje Tuqishsha
2/ አቤቱታ የቀረበለት የመሬት አስተዳደር
1/ Ayno baadiyete baatto amado anni ኮሚቴ ሁለቱ ወገኖች አስማሚ ሽማግሌዎች
xiinxosi lainohunni taje afi’ra dandaanno
እንዲመርጡ ያደርግና የተመረጡ
gede fano assa hasiissanno.
ሽማግሌዎች ጉዳዩን አጣርተው በ 14 ቀን
2/ Ayeetano baattote amado anni xiinxo ዉስጥ የሰጡትን የውሳኔ ሀሳብ ኮሚቴው
bikkine buuxaminoha baatto ለሁለቱም ወገኖች በጽሁፍ ይሰጣሉ፡፡
leellishanno kaarta uynara albaanni
tajete garimma buuxate wo’ma taje hajo 3/ አስማሚ ሽማግሌዎች በሚሰጡት የዉሳኔ
la’annosi bisi dagate fano asse hedo ሃሳብ ያልተስማማ ወገን ጉዳዩን ለወረዳ
uytanno gede assa noosi. ፍርድ ቤት ማቅረብ ይችላል፡፡
3/ Tajete maareekkora tantanantinoti 4/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ 3 ላይ የተገለጸዉ

baattote taje xa’miniro hajo la’annosi እንደተጠበቀ ሆኖ የገጠር መሬት ይዞታና
bisi fajjiro calla xa’mirino bisira አጠቃቀም መብትን በተመለከተ የሚነሱ
iillitanno assinanni. ክርክሮች ይግባኝና አቤቱታ አቀራረብ ሥነ
4/ Baattote maareekkonni taje afidhino ሥርዓት በፍርድ ቤቶች አዋጅ ላይ
bissa taje sayikki bisira saysa በተቀመጠዉ መሠረት ይሆናል፡፡
didandiitanno.
5/ በገጠር መሬት ይዞታና የመጠቀም መብትን
አስመልክቶ የሚነሱ ክርክሮች አስተዳደራዊ
31. Baattote Taje Yannitte Assa ጉዳዮች ከሆኑ አግባብነት ካላቸዉ አካላት
ዉጪ በሌላ ማናቸዉም አካል ሊታዩ
1/ Baattote amadonni horonsi’rate qoosso
አይችሉም፡፡
aana ayee soorro assiniro taje yannite
assa hasiissanno.
2/ Amadote anninna xiinxote hala’la woy

ንዑስ ክፍል ስድስት
ajate korkaatinni dagganno soorro
heedhuro kaadasiterete bikki taje የገጠር መሬት ተጠቃሚዎች ግዴታና
yannitte assa hasiissanno. አስተዳደራዊ እርምጃዎች
3/ Mereersitino baattote horonshi mixo
33. የገጠር መሬት ተጠቃሚዎች ግዴታ
tajubba dagate xa’monni shiqqeenna
mixote aana soorro assiniro taje yannitte 1/ ማንኛውም የገጠር መሬት ባለይዞታ መሬቱ
assa hasiissanno. አግባብ ባለው አካል የምዝገባና የቅየሣ ሥራ
እንዲካሄድ ሲጠየቅ የመተባበር ግዴታ አለበት፡፡

Cinaancho Gafa Onte 2/ ማንኛውም የገጠር መሬት ባለይዞታ
37
Baadiyyete Baatto Aana Ka’anno መሬቱን በአግባቡ የመጠቀምና

Yekkeero Tirranni Gara የመንከባከብ ግዴታ አለበት፡፡
32. Baadiyyete Baatto Yekkeero Tira
3/ የመስኖ ቦዮችና ሌሎች የመሠረተ ልማት
1/ Baadiyyete baatto amado qoosso ledo
አውታሮች በሚዘረጉበት ወቅት
amadaminohunni yekkeero ka’uro
woxaratto balaxxe olluu baattote በባለይዞታው መሬት ላይ የሚያልፉ ከሆነ
gashshootinna horonshu komitera shiqa ይህንኑ የመፍቀድ ግዴታ አለበት፡፡ ዝርዝሩ

noose. በደንብ ይወሰናል፡፡
2/ Woxaratto shiqqinonsa baattote
4/ ማንኛውም ባለይዞታ የመጠቀም መብቱን
gashshooti komiteno lamenta bissa
በፈቃዱ ሲተው ከተወበት ቀን ጀምሮ
araaru cimeeyye doodhitanno gede
assitenna doorantino cimeeyyeno hajo ባሉት 60 ቀናት ውስጥ የማሳወቅ እና
buuxxe 14 barri giddo uytino gumulote የይዞታ ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ

hedo komite lamunku widira borrotenni ካርታውንም አግባብነት ላለው አካል
uytanno. መመለስ አለበት፡፡
3/ Araaru cimeeyye uytino gumulote
5/ ግለሰቦች፣ መንግሥታዊና መንግሥታዊ
hedonni sumuu yiinokkihu hajosi
ያልሆኑ ድርጅቶች በመሬት ለመጠቀም
Woradu Yoo Minira shiqishi’ra
dandaanno. የሚያቀርቡት የልማት ዕቅድ የአካባቢ
4/ Konni quwira cinaancho quwa 3 aana ደህንነትን የማያናጋ መሆኑን አግባብ በሆነ
worroonnihu noo gede hee’reenna አካል መረጋገጥ አለበት፡፡
baadiyyete baatto amadonna
6/ የመሰረተ ልማት ግንባታ የሚያካሂዱ አካላት
horonsi’rate qoosso lainohunni ka’anno
መሬቱን ሲጠቀሙ የአካባቢውን ደህንነት
yekkeero kadonna keedo shiqisi’rate
ጐድተው ከተገኙ በዚህ አዋጅና አግባብ ባለው
amanyooti yoote mini lallawira
ሕግ የሚጠየቁ ሆኖ አካባቢውን ወደ ነበረበት
worroonni garinni ikkanno.
ሁኔታ የመመለስ ግዴታ አለባቸው፡፡
5/ Baadiyyete baatto amadonna
7/ ማንኛውም ግለሰብም ሆነ ድርጅት
horonsi’rate qoosso lainohunni ka’anno
yekkeero gashshootu hajubba ikkituro በተከራየው መሬት ላይ አግባብ ያለው የመሬት
hajo la’annonsa bissa gobbanni wolu አያያዝ ሥራዎችን በኪራይ ዘመኑ ተግባራዊ
ayee bisinni la”antara didandiitanno. የማድረግ ኃላፊነትና ግዴታ አለበት፡፡
እንዲሁም የኪራይ ዘመን ሲያበቃ ወይንም

Cinaancho Gafa Lee ውሉ ሲቋረጥ የመሬቱ የተፈጥሮ ይዘት
Baadiyyete Baatto Horonsi’raano እንደተጠበቀ ለአከራዩ የመመለስ ግዴታ
38
Gadachonna አለባቸው፡፡
Gashshootu Qaafo 8/ ማንኛውም የገጠር መሬት ተጠቃሚ መሬቱን
33. Baadiyyete Baatto Horonsi’raano በመሬት አጠቃቀም ዕቅድ መሠረት ተግባራዊ
Gadacho
የማድረግ ግዴታ አለበት፡፡
1/ Ayno baadiyyete baatto amado anni
9/ ማንኛውም የወል መሬት ተጠቃሚ በመሬቱ
baatto hajo la’annosi bisinni
ላይ ያለውን ሀብት በአግባቡ የመያዝና
maareekkatenna bikkisiisate looso
የመጠበቅ ግዴታ አለበት፡፡
ha’risate xa’miniro halamate gadacho
10/ ማንኛውም ግለሰብም ሆነ ድርጅት መሬቱን
noosi.
ከተፈቀደለት አላማ ውጪ መጠቀም
2/ Ayno baadiyyete baatto amado anni
baattosi garunni horonsi’ratenna አይችልም፡፡
gargarate gadacho noosi. 11/ የገጠር መሬት ተጠቃሚው የመሬትና
3/ Gorsu gadawenna wolootu safote የተፈጥሮ ሀብት መልካም አያያዝን

latishshi ijaarsa diriisinanni yannara በተመለከተ ከኩታ ገጠሙ ባለይዞታ ጋር
amadote anni baatto aananni ተባብሮ የመስራት ግዴታ አለበት፡፡
sa’annoha ikkiro fajjate gadacho 12/ የገጠር መሬትን ከመንግስት በኢንቨስትመንት
noosi. Tittirisha wodhotenni አግኝተው የሚጠቀሙ የውል ዘመኑ ሲያበቃ
gumullanni.
ወይንም ውሉ ሲቋረጥ የመሬቱ የተፈጥሮ
4/ Ayno baattote amado anni horonsi’rate
ይዘት እንደተጠበቀ ለመንግስት የመመለስ
qoossosi fajjosinni aguriro aguri
ግዴታ አለባቸው፡፡
barrinni hanafe heedhanno 60
13/ ማንኛዉም የገጠር መሬት ተጠቃሚ በህግ
barrubba giddo egensiisatenna
ከተሰጠዉ የይዞታና የመጠቀም መብት ዉጭ
amadote buuxxishsha leellishshanno
kaarta hajo la’annosi bisira qola noosi. አስፋፍቶ መያዝና ወሰናቸው የተከለለ
5/ Hallanyootu, mootimmaamenna, መሬቶችን ድንበር መግፋትና እንዲሁም
mootimmaame ikkitinokki ተለይተው የሚታወቁ መንገዶችን መዝጋት
uurrinshubba baattotenni horonsi’rate ክልክል ነዉ፡፡

shiqishidhanno latishshu mixo 14/ ማንኛዉም የዉሃ አካል መሬት ተጠቃሚ
qooxeessu keeraanchimma ግለሰብ ወይም ድርጅት ዉሃዉን በሚበክል፣
hembeeltannokkita ikkase hajo ጥራቱን በሚቀንስና በዉሃ ዉስጥ የሚገኙ
la’annosi bisinni buuxama noosi.
ዓሳዎችንና ሌሎች ብዝሃ ህይወታዊ ሀብቶች
6/ Safote latishshi ijaarsha ha’rissanno
መጠን በሚቀንስ መልኩ መጠቀም ክልክል
bissa baatto horonsidhanno woyte
ነዉ፡፡
qooxeessu keeranchimma gawajjite
15/ በእርሻ ሊለማ በሚችለዉ መሬት ላይ
39
leelturo konni lallawininna gara ikkino ማንኛውንም ዓይነት የባህር ዛፍ ተክል እና

seerinni xa’mantannoha ikke ሌሎች ጉዳት የሚያደርሱ ተክሎችን መትከል
qooxeessa noowa qolate gadacho እንዲሁም ጎጂ ተግባራትን ማከናወን
noonsa.
የተከለከለ ነው፡፡
7/ Ayee hallanyino ikko uurinsha kirunni
16/ ማንኛው ሰው በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ
adhitino baatto aana gara ikkitino
15 የተደነገገውን በመተላለፍ የባህር ዛፍ
baattote amadooshshi loossa kiru
yannansanni loosu aana hosiisate ተክል እና ሌሎች ጉዳት የሚያደርሱ
yawonna gadacho noonsa. Hattono ተክሎችን የተከለ እንዲሁም ጎጂ

kiru yanna gooffuro woy sheemaatu ተግባራትን ያከናወነ እንደሆነ በቀበሌ
uurriro baattote kalaqamu amadose
አስተዳደር ግብርና ጽ/ቤት በኩል ለሁለት
agarantino gedeenni heedheenanni kira
ዙር የጽሁፍ ማስጠንቀቂያ ይሰጠዋል፡፡
uyhura qolate gadacho noonsa.
17/ ማንኛዉም የመሬቱ ተጠቃሚ በይዞታዉ
8/ Ayno baadiyyete baatto
ወይም ከይዞታዉ ዉጪ በመንግስት፣
horonsi’raanchi baattote horonshi
mixo garinni loosu aana hosiisate መንግስታዊ ባልሆኑ ድርጅቶችና በህብረተሰቡ
gadacho noosi. የተገነቡትን የአፈርና ዉሃ ጥበቃ ህዳጎችን
9/ Ayno dannawu baatto amado ማፍረስ ክልክል ነዉ፡፡

horonsi’raanchi baattote aana noo jiro 18/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ 17 የተደነገገውን
garunni amadatenna agarate gadacho በመተላለፍ የአፈርና ዉሃ ጥበቃ ህዳጎችን
noosi. ያፈረሰ እንደገና እንዲሰራቸዉ በቀበሌ
10/ Ayee hallanyino ikko uurrinsha
አስተዳደር ግብርና ጽ/ቤት በኩል ለሁለት ዙር
baattosi fajjinoonnisi hexxo gobbaanni
የጽሁፍ ማስጠንቀቂያ ይሰጠዋል፡፡
horonsi’ra didandaanno.
11/ Baadiyyete baatto horonsi’raanchi ክፍል ሰባት
baattotenna kalaqamu jiro dancha
amadooshshe lainohunni qasiisote ልዩ ልዩ ድንጋጌዎች
amadote anni ledo halame loosate
34. የቅጣት
gadacho noosi.
12/ Baadiyyete baatto mootimmate 1/ ማንኛውም ሰው ይህን አዋጅ ወይም
አዋጁን ለማስፈጸም የወጡ ደንቦችንና
wiinni investimeentetenni afidhe
መመሪያዎችን ጥሶ ሲገኝ አግባብ ባለው
horonsidhannori sheematu yanna
ሕግ መሠረት ይቀጣል::
gooffuro woy sheematu uurriro
baattote kalaqamu amado agarantino 2/ የመሬት ይዞታውን በተገቢዉ አካል
40
garinni mootimmate qolate gadacho ሳያስመዘግብ ያከራየ ወይም በዚህ አዋጅ

noonsa. ከተደነገገው የጊዜ ገደብ ውጪ ዕድሳት
13/ Ayno baadiyyete baatto ሳይደረግ ያከራየ ወይም የተከራየ እስከ
horonsi’raanchi seerunni uynoonnsi ሶስት ወር የሚደርስ ቀላል እስራት
amado horonsi’rate qoosso gobbaanni ወይም በብር 1,000 ይቀጣል፡፡የኪራይ

ዉሉም ፈራሽ ይሆናል፡፡
halashshe amadanna dannansa
qoqqomboonni baatto danna xiiwanna 3/ ማንኛውም ሰው በዚህ አዋጅ መሰረት
hattono baxxite egenantino doogga ከተዘረዘሩ የቤተሰብ አባላት ዉጪ መሬትን
በስጦታ ያስተላለፈ ከሆነ እስከ ስድስት ወር
cufa hoollonnite.
በሚደርስ እስራት እና በብር 2,000 ሺህ
14/ Ayeetano way bisi baatto ይቀጣል፡፡ ስጦታዉም ፈራሽ ይሆናል፡፡
horonsi’ranno hallanyi woy uurrinsha
4/ በዚህ አዋጅ አንቀጽ (33) ንዑስ አንቀጽ (16)
waa daaffanno, isilaanchimmasi
መሰረት በተሰጠው ማስጠንቀቂያ
ajishshannonna way giddo heedhanno ማስተካከያ ያላደረገ እና ባህርዛፍና ሌሎች
qulxu’menna woloota batinye lubbo ጎጂ ተግባራት በእርሻ መሬት ላይና ከእርሻ
noonsa jiro geeshsha ajishanno garinni መሬቶች መካከል በህግ የተወሰነውን ርቀትና
ክልከላ ሳይጠብቅ የተከለ ወይም የተገበረ
horonsi’ra hoollonnite.
የመሬቱ ተጠቃሚ አስከ 3 ወር በሚደርስ
15/ Irshunni lata dandiitanno baatto aana
ቀላል አስራት እና ከብር 500 አስከ 1500 ብር
aye dani baarzaafete mu’ronna wole ተቀጥቶ የተከላቸውንና የተገበራቸውን
gawajjo iillishshanno mu’ro kaasa ተግባራት እንዲያነሳ ይደረጋል፡፡
hattono gawajjaancho loossa loosa
5/ በዚህ አንቀጽ ንዑስ (4) በተደነገገው መሰረት
hoolloonnite. በተሰጠው ቅጣት ያልታረመና በድጋሚ
16/ Ayee manchi konni quwi cinaancho ተመሳሳይ ተግባር ፈፅሞ ቢገኝ ከ 3 ወር
quwi 15 aana seerroonniha sa”atenni አስከ 6 ወር በሚደርስ ቀላል አስራት እና
ከብር 1500 አስከ 3000 ብር በሚደርስ
baarzaafete mu’ronna wole gawajjo
የገንዘብ መቀጮ ይቀጣል፡፡
iillishshanno mu’ro kaasinohu hattono
gawajjaancho looso loosinoha ikkiro 6/ በዚህ አዋጅ አንቀጽ (33) ንዑስ አንቀጽ
olluu gashshooti gibirinnu borro mini (18) በተደነገገዉ መሰረት በተሰጠው

ማስጠንቀቂያ ማስተካከያ ያላደረገ የመሬቱ
widoonni lame doychora borrote
ተጠቃሚ በይዞታዉ ወይም ከይዞታዉ
qorowishsha uynannisi.
ዉጪ በመንግስት፣ መንግስታዊ ባልሆኑ
17/ Ayno baattote horonsi’raanchi amadosi
ድርጅቶችና በህብረተሰቡ የተገነቡትን
woy amadosi gobbaanni mootimmate, የአፈርና ዉሃ ጥበቃ ህዳጎችን ያፈረሰ እስከ
mootimmaame ikkitinokki uurrinshanna ሶስት ወር በሚደርስ ቀላል እስራት ወይም
dagoomu beeqqonni loosantino ከብር 500 አስከ 1500 ብር በሚደርስ
የገንዘብ መቀጮ ይቀጣል፡፡ እንዲሁም
bushshunna way agarooshshi irkanna
41
diiga hoollonnite. ያፈረሰውን መልሶ እንዲሰራ ይደረጋል፡፡

18/ Konni quwi cinaancho quwi 17 aana
7/ የወልና የመንግስት መሬትን በህገ ወጥ
seerroonniha sa”atenni bushshunna way መንገድ ያከፋፈለ፣ የይዞታ ማረጋገጫ
agarooshshi irkanna diiginohu galagale ጠቋሚ የማሳ ካርታ ያለአግባብ የሰጠ፣ እንደ
loosanno gede olluu gashshooti giwirinnu ማስረጃ ያቀረበ እንደአግባብነቱ በወንጀል ህግ
እና በሌሎች ህጎች የበለጠ የሚያስቀጣ
borro mini widoonni lame doychora
ካልሆነ በስተቀር ከአንድ አመት አስከ ሦስት
borrote qorowishsha uynannisi.
አመት በሚደርስ እስራት እና ከብር 10,000
እስከ 20,000 ብር የገንዘብ መቀጮ ይቀጣል፡፡
መሬቱም ቀድሞ ወደ ነበረበት ይዞታ
Gafa Lamala
ይመለሳል፡፡
Addi Addi Woro 8/ የወልና የመንግስት መሬትን በህገ ወጥ

መንገድ የያዘ ወይም ያስፋፋ፣ የይዞታ
34. Qoricha.
ማረጋገጫ የማሳ ጠቋሚ ካርታ ያለአግባብ
1/ Ayee manchi konne lallawa woy lallawa የተቀበለ፣ በወንጀል ህግ የበለጠ የማያስቀጣ
jefisiisate fultino wodhonna ካልሆነ በስተቀር ከስድስት ወር አስከ አንድ
biddissubbaa sae leelliro gara ikkino አመት በሚደርስ እስራት እና 5000 ብር
seerinni qorichamanno.
የገንዘብ መቀጮ ይቀጣል፡፡ መሬቱም ቀድሞ
2/ Baattote amadosi haja la’annonsa ወደ ነበረበት ይዞታ ይመለሳል፡፡
bissanni maareekisiisikkinni kira
uynohu woy konni lallawira worroonni 35. የክልል እርሻና ተፈጥሮ ሀብት ልማት ቢሮ
yanna gobbaanni haaronsiisikkinni ኃሊፊነት
kiraho uynohu woy kira adhinohu sasu
agani geeshsha iillanno shota usura woy 1/ አግባብ ያላቸውን አካላት በማስተባበርና
1000 Birra qorichamanno.Kiru አስፈሊጊውን የሙያ ድጋፍ በመስጠት ይህን
sheemaatino digaminoha ikkanno. አዋጅ የማስፈጸም ኃላፊነት አለበት፡፡
3/ Ayee manchi konni lallawi garinni 2/ በዞንና ወረዳ ደረጃ የተሰባሰቡና በየጊዜው
xawinsoonni mini maate gobbaanni በክትትልና በግምግማ የሚገኙ መረጃዎችን
baattosi eltotenni saysinoha ikkiro lewu መሠረት በማድረግ አዳዲስ ሀሣቦች
agani geeshsha iillanno usurinninna እንዲነደፉና አስፈላጊም ሲሆን በሥራ ላይ
2000 Birra qorichamanno. Eltono ያለው አዋጅ በየጊዜው እንዲሻሻል ያደርጋል፡፡
diigantanno.
3/ በፌዴራልና በክልል እንዲሁም በዞኖችና
4/ Konni lallawi quwa (33) cinaancho
ወረዳዎች መካከል የገጠር መሬት አስተዳደርና
quwi 16 garinni uynoonnisi
አጠቃቀም መረጃ ልውውጥ ሥርዓት
qorowishshinni taashshinokkihunna
እንዲዘረጋ ያደርጋል፡፡
baarzaafenna woloota gawajjaancho
loossa irshu baatto aananna irshu baatto 4/ የገጠር መሬት አስተዳደርና አጠቃቀም
mereero seerunni gumullonni
ሥርዓትን የሚያስፈጽሙ ተቋሞች በተዋረድ
xeertinyenna ittishsha agarikkinni
እንዲቋቋሙና የተቋቋሙትም እንዲጠናከሩ
kaasinohu woy loosinohu baattote
42
horonsi’raanchi 3 agani geesha iillanno የማድረግ ኃላፊነት አለበት፡፡

shotu usurinninna 500 kayse 1500 birra
qorrichame kaasinorenna loosino loossa 5/ በቀበሌ ደረጃ የገጠር መሬት አስተዳደርና
hoolanno gede assinanni. አጠቃቀም ኮሚቴ የማዋቀር ኃላፊነት
አለበት፡፡ ዝርዝሩ በደንብ ይወሰናል፡፡
garinni uynoonnisi qorichinni 36. የመተባበር ግዴታ
seejjaminokkihunna marro lawanno
ማንኛውም ሰው ይህንን አዋጅ ለማስፈፀም
looso loose leelliro 3 agani kayse 6
geeshsha iillanno shotu usurinninna ከሚመለከታቸው አካላት ጋር የመተባበር ግዴታ
1500 kayse 3000 iillanno woxu አለበት፡፡
qorichinni qorichamanno.
6/ Konni lallawi quwa (33) cinaancho 37. ሰለ ይርጋ

quwa (18) garinni uynoonnisi 1) የገጠር መሬትን በህገወጥ መንገድ የያዘ
qorowishshinni taashsho assinokkihu
ግለሰብ ወይም ድርጅት መሬቱን እንዲለቅ
baattote horonsi’raanchi amadosi woy
amadosi gobbaanni mootimmate, አግባብ ባለዉ ህጋዊ አካል ሲጠየቅ የይርጋ
mootimmaame ikkitinokki ገደብን እንደመከላከያ ሊያነሳ አይችልም፡፡
uurrinshubbanninna dagoomittetenni
loosantinota bushshunna way 2) ይዞታዬ ያለአግባብ በሌላ ሰው
agarooshshe irkanna diiginohu 3 agani ተወስዶብኛል የሚል ሰው መብቱን መጠየቅ
geeshsha iillanno shotu usurinni woy
ከነበረበት ጊዜ ጀምሮ በ 10 ዓመት ውስጥ
500 kayse 1500 birra iillanno woxu
qorichinni qorichamanno. Hattono ክስ ካላቀረበ መብቱ በይርጋ ይታገዳል፡፡
diiginoha galagale loosanno gede
3) ሌሎች መብትን ለመጠየቅ በፍትሐብሄር
assinanni.
ህጉና በሌሎች ህጎች የተቀመጡት የይርጋ
7/ Dannawunna mootimmate amado
ድንጋጌዎች ተፈጻሚ ይሆናሉ፡፡
seerimale doogonni beehinohu, xiinxo
leellishanno kaarta garimala uynohu; 38. የፍትሐብሔር ህጉ አግባብነት
tajete gede shiqishi’rihu jaddote seeri
በዚህ አዋጅ ባልተሸፈኑ መሬት ነክ ጉዳዮች
roore qorichishannoha ikka hoogiro 1
diro ikkanno usurinninna 10000 Birrinni ላይ የፍትሐብሄር ሕግ እንደ አግባብነቱ
kayse 20000 Birra qorichamanno.
Baattono albaanni noo amado widira ተፈጻሚ ይሆናል፡፡
higganno.
39. አዋጁ ከሌሎች መሬት ነክ ህጎች ጋር
8/ Dannuwunna mootimmate baatto
seerimale doogonni amadinohu woy ስለሚኖረዉ ግንኙነት
halashshi’rinohu, xiinxo leellishano የመሬት ሀብት በሆኑት በደን፣ በዉሃ፣
kaarta garimale adhinohu, jaddote seeri
roore qorichishannoha ikka hoogiro 6 በብዝሃ ህይወት፣ በእርሻ፣ በማዕድን፣
agani geeshsha ikkanno usurinninna
በግጦሽና በሌሎችም በክልል ደረጃ
5000 Birra qorichamanno. Baattono
albaanni noo amado widira higganno. የሚወጡ ህጎች ከዚህ አዋጅ ጋር የተናበቡ
43
35. Qoqqowu Irshshunna Kalaqamu Jiro መሆን ይኖርባቸዋል፡፡

Latishshi Biiro Yawo
1/ Haja la’annonsa bissa qineessatenni 40. ስለተሻሩና ተፈጻሚ ስለማይሆኑ ሕጐች
hasiissanno ogimmate irko aatenni
konne lallawa jeefisiisate yawo noose. ይህን አዋጅ የሚቃረን ማንኛውም ሕግ፣ ደንብ፣
መመሪያ ወይም ልማዳዊ አሠራር በዚህ አዋጅ

2/ Zoonetenna woradu deerrinni yanna
yannantenni ha’runsotenna keenotenni የተደነገጉትን ጉዳዮች በተመለከተ ተፈጻሚነት
afi’noonni taje kaima assatenni haaro አይኖረውም፡፡
hedubba burqitannonna hasiisannoha
ikkiro loosu aana noo lallawi yanna 41. ደንብና መመሪያ የማውጣት ሥልጣን
yannantenni woyaawanno gede 1/ የክልሉ መስተዳድር ምክር ቤት ይህን አዋጅ
assitanno.
ለማስፈጸም የሚረዳ ደንቦችን ሊያወጣ
3/ Federaaletenna qoqqowu hattono ይችላል፡፡
zoonetenna woradu mereero baadiyyete
baattote gashshootinna horonshi tajete 2/ ቢሮ በዚህ አዋጅና አዋጁን ተከትሎ
soorro amuraate hee’ranno gede በሚወጣው ደንብ መሠረት የአፈጻጸም
assitanno.
መመሪያዎችን ሊያወጣ ይችላል፡፡
4/ Baadiyete baatto gashshootinna horonshi
amuraate jeefisiissanno uurrinshubba 42. የመሸጋገሪያ ድንጋጌ
deerru deerrunkunni uurritanno gedenna 1/ የዚህ ህግ ድንጋጌዎች ይህ አዋጅ ከመጽደቁ
uurritinorino jawaattanno gede assate
yawo noose. በፊት በተለያየ ደረጃ የዳኝነት አካላት ፊት
ቀርቦ ክርክር እየተደረገባቸው ባሉ ጉዳዮች

5/ Olluu deerrinni baadiyyete baattote
gashshootinna horonshi komite uurrisate ላይ ተፈጻሚ አይሆንም፡፡
yawo noose. Tittirsha wodhotenni 2/ የተለያዩ ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀም ይህ
gumullanni.
አዋጅ ከመውጣቱ በፊት የተሰጡ የይዞታ
36. Halamate Gadacho
ማረጋገጫ የምስክር ወረቀቶች ተቀባይነት
Ayee manchi konne lallawa jeefisiisate haja
አላቸው፡፡
la’annonsa bissa ledo halamate gadacho
43. አዋጅ የሚፀናበት ጊዜ
noosi.
ይህ አዋጅ ከሐምሌ---2014 ዓ.ም ጀምሮ የፀና
37. Yanna Sa”a ይሆናል፡፡
1/ Baadiyyete baatto seerimale doogonni
ሀዋሳ ሐምሌ ……. ቀን 2014 ዓ.ም
amadinohu hallanyu woy uurrinsha
baatto aguranno gede haja la’annonsa ደስታ ሌዳሞ
bissanni xa’minanni woyte yannate sao የሲዳማ ብሐራዊ ክልል መንግሥት ርዕሰ መስተዳድር
gargarooshshu garinni kaysa
didandaanno.
2/ Amado’ya garimale wolu manninni
44
adhantinoe yaanno manchi qoossosi

xa’mira hasiissannosi yannanni kayse 10
diri giddo kisse shiqishi’ra hoogiro
qoossosi yannate saoni uurritanno.
1) Woloota qoosso xa’mi’rate fitaabeerete

seeriranna wolootu seerira worroonni
yannate sa”a jeefantannoha ikkanno.
38. Fitaabeerete Seeri Garimma
Konni lallawira hanqafantinokkiti baatto
labbanno hajubba aana fitaabeerete seeri
hasiishshu garinni jeefamannoha ikkanno.
39. Lallawu Wolootu Baattonnire Labbanno

Seerubba Ledo Hee’rannosi
Xaadooshshi
Baattote jiro ikkitinori dubbu, way,
batinyi- lubbo, irshu, shiilote, saada
alaallanni baattonna wolootuno qoqqowu
deerrinni fultanno seerubba konni lallawi
ledo xaaddannore ikka noonsa.
40. Loosu Aana Hossannokki Seerubba
Konni lallawi ledo kiphi yaannohu ayee
seeri, wodho, biddissu woy rosamino rosichi
konni lallawira worroonni hajubba
lainohunni jeefishshu dihee’rannonsa.
41. Wodhonna Biddissa Fushshate Billoonye

1/ Qoqqowu Gashooti Amaalete Mini
konne lallawa jeefisiisate kaa’litanno
wodho fushshate dandaanno.
2/ Biiro konni lallawinna lallawa ha’runsite
fultanno wodho garinni jeefisiisate
bidissa fushsha dandiitanno.
42. Reekkote Seera
1/ Konni seeri woro kuni lallawi kaajjara
albaanni addi addi deerrinni yoo aate
45
bissa albaanni shiqqe yekkeero assinanni

hee’noonni hajubba aana
dijeefisantanno.
2/ Addi addi tekinooloje horonsi’ratenni
kunni lallawi fulara albaanni uynoonniti
amadote buuxishshi tajete woraqatta
loossanno.
43. Lallawu Loosu Aana Hosanna Yanna
Kuni lallawi Maaja… 2014 M.D kayse
kaajjinoha ikkanno.
Hawaasa Maaja….Barra 2014 M.D.
Desta Ledamo
Sidaamu Qoqqowi Moottimma Presidente.
46

Baadiyyete Baatto Horonshi Lallawa

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Baadiyyete Baatto Horonshi Lallawa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SIDAAMU DAGOOMU QOQQOWI MOOTIMMA

SIDAAMA NATIONAL REGIONAL STATE AFFINI GAZETA

Mittu Waagi …. AFFINI GAAZEEXI P.S.K …..

lallawu Kiiro … /2014 አዋጅ ቁጥር … /፳፻፲ 4

አዋጅ ቁጥር … /፳፻፲ 4

Baattote annimma qoosso መሆኑ በኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ

mootimmannitanna dagannita ikkase ሪፐብሊክ ሕገ መንግስት እና በሲዳማ ብሔራዊ

Babbaxxitino qoqqowu baattote gari ዕቅዶችን በማዉጣትና በመተግበር መሬትን ከፍተኛ

garinni horonsi’rate hattono kalaqamu jiro ህብረተሰብና ለመንግስት በአግባቡ ተደራሽ

hegeraamu garinni agaratenni dagganno ለማድረግ የሚያስችል ከክልል እስከ ታችኛዉ

የገጠር መሬት መረጃ ስርዓት መዘርጋት በማስፈለጉ፣

Meyaati, wolqa ajjinonsarinna qarraho ክልሎች የራሳቸውን ተጨባጭ ሁኔታ ባገናዘበ

amado annimmanni taalo horonsi’rate

Lallawu kiiro 456/1997 quwa 17 /1/ garinni

noo lallawa fushshino. አጠቃቀም አዋጅ ቁጥር…… 2014 ዓ.ም"

ተብሎ ሊጠቀስ ይችላል፡፡

Xaphooma Woro 2. ትርጓሜ

1. Harancho Umo የቃሉ አገባብ ሌላ ትርጉም የሚያሰጠው

Konne lallawa “Sidaamu Dagoomu ካልሆነ በስተቀር በዚህ አዋጅ ውስጥ፦

xawisa dandiinanni. ሀብት ቢሮ ነዉ፡፡

3/ “የገጠር መሬት” ማለት ከከተማ ክልል

1/ “Qoqqowo” yaa Sidaamu Dagoomu መሬት ይዞታ መብት የሚሰጥበት፣

Qoqqowi Mootimmaati. ዋስትና የሚረጋገጥበት፣ የመሬት ሀብት

ka’anno kipho tirranni, gadacho ጥቅሞችን ለማግኘት በመሬት ላይ

jeefinsanninna taje gamba assine የሚያደርገው ማንኛውም የተግባር

baattote shaqqille woy qooxeessaho በማድረግ የገጠር መሬት ሊሰጥ

መጎሳቆልንና የአካባቢን ብክለት

horonsi’rate ሳያስከትሉ ከፍተኛ ኢኮኖሚያዊ

hosiinsanni hayyo woy amuraate ክልላዊ የመሬት አጠቃቀም እቅድ ነው፡፡

ikkanna hayyite qarqaru latishshi 9/ “ሞግዚት” ማለት ለአካለ መጠን

hooggino ooso loossanno gede ከእርሻ በሚገኝ ምርት ላይ ኑሮውን

seerunni afansha uynoonnisi የመሠረተ የገጠር ህብረተሰብ ክፍል

kalaqamu manchooti. ነው፡፡

baattooti. መሬትን የሚገልጽ ሲሆን፣ ጥብቅ የደን

13/ “Dannawu Amado” yaa baatto መሬቶችን፣ የዱር እንስሳት ጥብቅ

albilliteno qoqqombara dandiinannita መብቱ ተረጋግጦ በይዞታዉ ስር የሚገኝ

baadiyyete baatto xawisannoha ማሳ የት እንደሚገኝ፣ የማሳውን ቅርፅ፣

ikkanna qoronboonni dubbu baatto, ስፋቱንና ሌሎች ተያያዥ መረጃዎችን

amadote anni anga heedhanno የመጠቀም መብትን፣ ባለይዞታነትን፤

mootimmate uurrinshanni uynanniha ለመከታተል የተደራጀ የሥራ ክፍል

ikke qoossonna gadacho amaddino ነው፡፡

kalaqamu jiro latishshi tantano hunda በማድረግ ለተለያዩ ተጠቃሚ ክፍሎች

tanatanantino taashshitinotanna የማስተላለፍ ሥርዓት ነው፡፡

hegeraame baadiyyete baatto 21/ “ድልድል” ማለት በቀበሌ ዉስጥ በሚገኙ

amado maareekkatenninna bikkatenni ይዞታዉን ለሌላ ሰው ለተወሰነ የጊዜ

amuraateeti. 24/ “ባለሀብት” ማለት የገጠር መሬትን

horo adhanni owaantete aana ተመዝግቦ የገጠር መሬትን በዉል

hossanno gede assanno hayyooti የመጠቀም መብት ነው፡፡፡

fushshi’re gibirinna industirete ledo ክርክር ጋር በተያያዘ አቤቱታ ማቅረብ

su’minni maareekkame baadiyyete ኮሚቴ” ማለት በቀበሌ የመሬት

baatto sheematunni horonsi’rate አስተዳደርና አጠቃቀም ጉዳዮችን በዚህ

ayee amadote anni biilloonyu noosi ሲባል በመንግስትና በማህበረሰብ

bisira woxarattosi shiqishi’ranno የሚከለል ወይም የተከለለ ደን ነው፡፡

gashshootinna horoonshi hajubba መሰረታዊ አገልግሎቶችንና ማህበራዊ

batinye kalaqo agarooshshira በህግ የሰውነት መብት የተሰጠው አካል

yineenna mootimmatenninna ነው፡፡

dagoomunni qoqqomboonni woy 38/ በዚህ አዋጅ ውስጥ በአንድ ፆታ

qoqqombanni dubbooti. የተገለፀው ሌላኛውንም ፆታ ያካትታል፡፡

33/ “Guto Loosiinse Laalcho Beeqqa” 3. የተፈፃሚነት ወሰን

woy seerunni mannimate qoosso 1/ በግብርና ስራ የሚተዳደሩ ሁሉ የገጠር መሬት

uynoonnisi bisooti. በነጻ የማግኘትና የመጠቀም መብት አላቸው፡፡

መሬት በይዞታ የማግኘትና የመጠቀም መብት

jeefamannoha ikkanno. ያልሞላቸው እና አባት እና እናታቸውን

በሞት ያጡ ህፃናት የሚተዳደሩበት መሬት