ตัวยาทีม่ คี ุณเสมอกัน

ขอบคุณอาจารย์ พพิ ฒ
ั น์ แก้ วอุดม (เจ้ าของบทกลอน)

โกฐสอ - ข่ าลิง

ชิงช้ า - บอระเพ็ด

เม็ดสลอด – พาดไฉน
ด่ างสลัดได – โคกกระสุ น

โคกกระสุ น – นมพิจิตร

ลูกบิด – กรวย
 ประดู่ – มะซาง

ยางเทพ - สลัดได

ไพล - โกฐเชียง

กระเทียม – โกศหัวบัว (ร้ อนขับลม)

ขมิน้ หัว - อ้อย ชัน

ลูกจันทร์ - กานพลู

แมงลัก - กระเพรา

ก้านพร้ าว - ชาลี
 นนทรี - ตาเสื อ

ฝิ่ นเครือ - ต้ นมะแว้ ง

โหมแดง - ดองดึง
 มะกรูด - ส้ มซ่ า

มะไฟเดือนห้ า - หญ้ าปากควาย

นา้ เต้ า - เปราะป่ า

เขมา - ทรงบาดาล (แก้สะอึก)

สารส้ ม - สั บปะรด

มะกรูด - มะนาว

สินเธาว์ - สมอทั้ง ๓
 ตีนนก - โกศจุฬา

กาหลง - จิก

กะเม็ง - คราด

ตายหยาก - กระเพียด
 เพิม่ เติมนอกเหนือจากคากลอน

โกศกระดูก หัวกระทือ

เกลือสมุทร เกลือประสะ

ดีปลี ขิง

เปลือกแคแดง เปลือกแคขาว
 หัสคุณเทศ หัสคุณไทย

ใบเงิน ใบทอง

ผักเสี้ยนทั้ง๒ หญ้ าพันงูท้งั ๒

ผักเสี้ยนผีเหลือง ผักเสี้ยนผีขาว หญ้ าพันงูเขียว หญ้ าพันงูแดง

นา้ ตาลทรายแดง นา้ ตาลทรายกรวด

เข็มแดง เข็มขาว

ฝิ่ นต้ น ฝิ่ นเครือ

สีเสียดเทศ สีเสียดไทย
 เปลือกขีอ้ ้าย เปลือกต้ นหว้า

รากบานไม่ รู้โรยป่ า(ขาว) หญ้ าพันงู

ตัวยาที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน หรื อมีสรรพคุณเสมอกันนั้น สามารถนามาใช้แทนกันได้ เพราะตัวยาบางอย่างที่ตอ้ งการ หรื อมีในตารายานั้น ไม่มีหรื อขาดไป
หรื อตัวยาบางอย่างต้องนามาจากต่างประเทศ บางครั้งตัวยาเกิดขาดตลาด จะรอให้ส่งมาจากต่างประเทศ คนไข้กค็ งจะไม่ได้รับประทานยาเป็ นแน่ ดังนั้น
แพทย์และเภสัชกรแผนโบราณ จึงได้คิดค้นหาตัวยาบางอย่างที่พอหาได้ พอจะมีสรรพคุณทัดเทียมกัน เพื่อจะได้นามาปรุ งเป็ นยาเพื่อรักษาโรค ตัวยาที่มี
สรรพคุณใกล้เคียงกัน และพอจะใช้แทนกันได้น้ นั มีดงั นี้ คือ

โกฐสอ มีสรรพคุณเสมอกับ ข่าลิง กะเม็ง มีสรรพคุณเสมอกับ ผักคราด

โกฐเขมา มีสรรพคุณเสมอกับ ทรงบาดาล กะเพรา มีสรรพคุณเสมอกับ แมงลัก
โกฐหัวบัว มีสรรพคุณเสมอกับ หัวกระเทียม แก่นประดู่ มีสรรพคุณเสมอกับ แก่นมะซาง
โกฐเชียง มีสรรพคุณเสมอกับ ไพล เกลือสมุทร มีสรรพคุณเสมอกับ เกลือประสะ
โกฐจุฬาลัมพา มีสรรพคุณเสมอกับ หญ้าตีนนก เกลือสิ นเธาว์ มีสรรพคุณเสมอกับ สมอทั้ง ๓
โกฐกระดูก มีสรรพคุณเสมอกับ หัวกะทือ ดีปลี มีสรรพคุณเสมอกับ ขิง
โกฐก้านพร้าว มีสรรพคุณเสมอกับ ชิงช้าชาลี บอระเพ็ด มีสรรพคุณเสมอกับ ชิงช้าชาลี
โกฐน้ าเต้า มีสรรพคุณเสมอกับ หัวเปราะป่ า ยางเทพทาโร มีสรรพคุณเสมอกับ ยางสลัดได

เปลือกตาเสื อ มีสรรพคุณเสมอกับ เปลือกนนทรี กานพลู มีสรรพคุณเสมอกับ ลูกจันทร์

เปลือกแคแดง มีสรรพคุณเสมอกับ เปลือกแคขาว หัสคุณเทศ มีสรรพคุณเสมอกับ หัสคุณไทย
สารส้ม มีสรรพคุณเสมอกับ เหง้าสับปะรด โคกกระสุ น มีสรรพคุณเสมอกับ นมพิจิตร
ใบเงิน มีสรรพคุณเสมอกับ ใบทอง น้ ามะกรู ด มีสรรพคุณเสมอกับ น้ ามะนาว
ด่างสลัดได มีสรรพคุณเสมอกับ ด่างโคกกระสุ น หนอนตายอยาก มีสรรพคุณเสมอกับ กะเพียด
ขมิ้นอ้อย มีสรรพคุณเสมอกับ ขมิ้นชัน กาหลง มีสรรพคุณเสมอกับ จิก