‫‪101‬روش برای آموزش مهارت ها اجتماعی به کودکان‬

‫تالیف ‪ :‬دکتر الرنس ا ‪ ،‬شاپیرو‬

‫ترجمه ‪ :‬اعظم فاضلی‬

‫انتشارات ‪ :‬ارجمند‬

‫چاپ دوم ‪1397‬‬

‫‪1‬‬
 ‫فهرست‬
‫مقدمه ‪6.......................................................................................................................................................................................‬‬
‫برقراری ارتباط ‪7....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪1‬ویژگی های خاص من‪8 ......................................................................................................................................................‬‬
‫‪2‬عالیق خاص من ‪8..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪3‬ارزش های من ‪9.....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪4‬معرفی کردن خود ‪10.............................................................................................................................................................‬‬
‫‪5‬به خاطر سپردن اسامی ‪10...................................................................................................................................................‬‬
‫‪6‬آشنا شدن با یکدیگر ‪11.........................................................................................................................................................‬‬
‫‪7‬آشنایی با یک فرد ‪11.............................................................................................................................................................‬‬
‫‪8‬ما چیزهای مشترکی با یکدیگر داریم ‪12..........................................................................................................................‬‬
‫‪9‬تعریف کردن از یکدیگر ‪13....................................................................................................................................................‬‬
‫‪10‬پذیرش تعریف دیگران ‪13...................................................................................................................................................‬‬
‫ارتباطاات غیر کالمی ‪15......................................................................................................................................................‬‬
‫‪11‬لحن صدا ‪16...........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪12‬میزان بلندی صدا ‪16...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪13‬برقراری تماس چشمی ‪17.................................................................................................................................................‬‬
‫‪14‬حاالت چهره ‪17....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪15‬ژست یا حاالت بدنی ‪18.....................................................................................................................................................‬‬
‫‪16‬حریم شخصی ‪18.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪17‬نوازش کردن ‪19..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪18‬طرز ایستادن و نشستن ‪20............................................................................................................................................‬‬
‫‪19‬تفسیر زبان بدن ‪20.........................................................................................................................................................‬‬
‫‪20‬تشخیص احساسات ‪21...................................................................................................................................................‬‬
‫‪21‬ظاهر افراد ‪21 ................................................................................................................................................................‬‬
‫عضوی از گروه بودن ‪23.................................................................................................................................................‬‬
‫‪22‬ملحق شدن به گروه ‪24................................................................................................................................................‬‬
‫‪23‬مالقات افراد جدید ‪25..................................................................................................................................................‬‬
‫‪24‬سوال پرسیدن ‪25..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪25‬به اشتراک گذاری ‪26...................................................................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪26‬مشارکت و همکاری ‪26 .......................................................................................................................................‬‬
‫‪27‬تبعیت از قوانین ‪27...............................................................................................................................................‬‬
‫‪28‬تصمیم گیری با یکدیگر ‪28.................................................................................................................................‬‬
‫‪29‬با جنبه بودن ‪28.....................................................................................................................................................‬‬
‫‪30‬پرورش هویت گروه ‪29..........................................................................................................................................‬‬
‫‪31‬پذیرش تفاوت ها ‪30..............................................................................................................................................‬‬
‫‪32‬الگوی من ‪30............................................................................................................................................................‬‬
‫‪33‬دوستان حقیقی ‪31.................................................................................................................................................‬‬
‫‪34‬آشنایی با دارودسته ‪32..........................................................................................................................................‬‬
‫ابراز احساسات ‪33...................................................................................................................................‬‬
‫‪35‬شناخت احساسات ‪33............................................................................................................................................‬‬
‫‪36‬بیان احساسات ‪34....................................................................................................................................................‬‬
‫‪37‬پیام های معطوف به خود ‪35.................................................................................................................................‬‬
‫‪38‬همدلی ‪35...................................................................................................................................................................‬‬
‫‪39‬احساسات متناقض ‪36..............................................................................................................................................‬‬
‫‪40‬خودگویی ‪37..............................................................................................................................................................‬‬
‫‪41‬خودکنترلی ‪38...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪42‬مقابله با احساس خشمی که نسبت به دیگران دارید ‪38...............................................................................‬‬
‫‪43‬کنار آمدن با خشم شخص مقابل ‪39...................................................................................................................‬‬
‫‪44‬کنار آمدن با تغییرات ‪41........................................................................................................................................‬‬
‫اهمیت قائل شدن برای خود و دیگران ‪42.........................................................................................‬‬
‫‪45‬کمک گرفتن از افراد بزرگسال ‪43........................................................................................................................‬‬
‫‪46‬درک تاثیر رفتار خود نسبت به دیگران ‪44.........................................................................................................‬‬
‫‪47‬درک رفتار دیگران ‪45...............................................................................................................................................‬‬
‫‪48‬اهمیت قائل شدن برای دیگران ‪46........................................................................................................................‬‬
‫‪49‬ابراز عالقه به دیگران ‪46............................................................................................................................................‬‬
‫‪50‬رفتار جامعه پسند ‪47.................................................................................................................................................‬‬
‫‪51‬مهربانی ‪47....................................................................................................................................................................‬‬
‫‪52‬کارت های مهربانی ‪48...............................................................................................................................................‬‬
‫‪53‬توصیه کردن ‪49...........................................................................................................................................................‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪54‬پاسخ دادن به توصیه های مثبت ‪49 ...................................................................................................................‬‬
‫‪55‬دوست بودن ‪50...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪56‬قرض گرفتن ‪51...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪57‬احترام گذاشتن به دیگران ‪52.................................................................................................................................‬‬
‫‪58‬پیشنهاد کمک کردن به دیگران ‪52.......................................................................................................................‬‬
‫‪59‬وابستگی به دیگران ‪53..............................................................................................................................................‬‬
‫حل مسئله ‪55.............................................................................................................................................‬‬
‫‪60‬شناسایی رفتار های مشکل آفرین ‪56.....................................................................................................................‬‬
‫‪61‬تمرکز مجدد بر نگرش خود ‪57................................................................................................................................‬‬
‫‪62‬فکر ها را روی هم گذاشتن ‪57................................................................................................................................‬‬
‫‪63‬یافتن راه حل های جایگزین ‪58..............................................................................................................................‬‬
‫‪64‬تصمیم گیری در مورد انتخاب بهترین راه حل ‪59.............................................................................................‬‬
‫‪65‬درس گرفتن از اشتباهات خود ‪59.........................................................................................................................‬‬
‫‪66‬تفکر قبل از عمل‪60.....................................................................................................................................................‬‬
‫‪67‬انتخاب های خردمندانه ‪61........................................................................................................................................‬‬
‫‪68‬پذیرش پیامد ها ‪61.....................................................................................................................................................‬‬
‫‪69‬حل مسئله گروهی ‪62................................................................................................................................................‬‬
‫گوش دادن ‪ :‬یک خیابان دو طرفه ‪64....................................................................................................‬‬
‫‪70‬شنیدن یا گوش دادن ‪65............................................................................................................................................‬‬
‫‪71‬نحوه گوش دادن در حین مکالمه ‪65......................................................................................................................‬‬
‫‪72‬گوش دادن برای کسب اطالعات ‪66........................................................................................................................‬‬
‫‪73‬تبعیت از دستورالعمل ها ‪67.....................................................................................................................................‬‬
‫‪74‬گوش دادن انعکاسی ‪68..............................................................................................................................................‬‬
‫‪75‬گوش دادن فعال ‪69......................................................................................................................................................‬‬
‫‪76‬باز خورد مثبت ‪70........................................................................................................................................................‬‬
‫حق خود را گرفتن ‪72 ................................................................................................................................................‬‬
‫‪77‬احساس خوب داشتن نسبت به خود ‪73...............................................................................................................‬‬
‫‪78‬ایجاد نگرش مثبت ‪73................................................................................................................................................‬‬
‫‪79‬عنوان کردن خواسته های خود ‪74.........................................................................................................................‬‬
‫‪80‬تشویق کردن خود ‪75..................................................................................................................................................‬‬

‫‪4‬‬
‫‪81‬اجتناب از دعوا ‪75...................................................................................................................................................‬‬
‫‪82‬وقتی کسی زورگویی می کند ‪76........................................................................................................................‬‬
‫‪83‬برخوردبا اذیت کردن ‪77.........................................................................................................................................‬‬
‫‪84‬تشخیص استرس ‪78...............................................................................................................................................‬‬
‫‪85‬فشار گروهی ‪79.......................................................................................................................................................‬‬
‫‪86‬یادگیری مهارت نه گفتن ‪80................................................................................................................................‬‬
‫‪87‬آزادسازی ایمن خشم ‪81.....................................................................................................................................‬‬
‫‪88‬حقوق و مسئولیت ‪81...........................................................................................................................................‬‬
‫‪89‬قاطع بودن ‪82.........................................................................................................................................................‬‬
‫مدیریت درگیری و تعاض ‪84.............................................................................................................‬‬
‫‪90‬تعارض چیست ؟ ‪85............................................................................................................................................‬‬
‫‪91‬تعارض های شخصی من ‪85..............................................................................................................................‬‬
‫‪92‬دو نفر دخیل هستند ‪86.....................................................................................................................................‬‬
‫‪93‬عذرخواهی ‪87.......................................................................................................................................................‬‬
‫‪94‬بدانیم که چه موقع درگیری ها را حل و فصل کنیم ‪88.........................................................................‬‬
‫‪95‬حل و فصل درگیری ها با آرامش ‪89.............................................................................................................‬‬
‫‪96‬توافق کردن ‪90.....................................................................................................................................................‬‬
‫‪97‬راه حل های برد – برد ‪90...............................................................................................................................‬‬
‫‪98‬مذاکره ‪91.............................................................................................................................................................‬‬
‫‪99‬وساطت ‪92...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪100‬مشاجره منصفانه ‪93........................................................................................................................................‬‬
‫‪101‬نتایج مثبت و منفی ‪94.................................................................................................................................‬‬

‫‪5‬‬
 ‫مقدمه‬

‫به نظر می رسد بسیاری از جنبه های رشد اجتماعی ‪ ،‬در ذات کودک نهفته است ‪ ،‬با این وجود می دانیم که‬
‫محیط می تواند نقش به سزایی درشکل گیری رشد اجتماعی کودک ایفا کند ‪ .‬در ‪ 10‬سال اخیر ‪ ،‬روان شناسان‬
‫دریافتند که می توان رفتار اجتماعی را آموزش داد ‪ .‬مطالعات بسیاری نشان داده است که در این صورت‬
‫کودکان خجالتی می توانند خوش رفتار تر شوند و بهتر معاشرت کنند ‪ .‬کودکان پرخاشگر می توانند خودکنترلی‬
‫را یاد بگیرند و کودکانی که از نظر اجتماعی گوشه گیر هستند ‪ ،‬می توانند نحوه دوست یابی را یاد بگیرند ‪.‬‬

‫این کتاب برای آموزش مهارت های اجتماعی به بسیاری از گروه های مختلف کودکان طراحی شده است ‪ .‬به‬
‫خصوص آنهایی که در روابط اجتماعی مشکالتی دارند ‪ .‬این کتاب برای استفاده گروه های کودکان ‪ ،‬مانند کالس‬
‫درس و یا گروه مشاوره نوشته شده است ‪ .‬این فعالیت ها در راستای کمک به رشد اجتماعی کودکان در تمامی‬
‫ابعاد تعیین شده است ‪ ،‬چرا که کودکان با همساالن ‪ ،‬والدین و معلمان خود ارتباط دارند‪.‬‬

‫که شامل ‪ 9‬بخش زیر می باشد ‪:‬‬

‫‪ ‬برقراری ارتباط‬
‫‪ ‬ارتباطات غیر کالمی‬
‫‪ ‬عضوی از گروه بودن‬
‫‪ ‬ابراز احساسات‬
‫‪ ‬اهمیت قائل شدن برای خود و دیگران‬
‫‪ ‬حل مسئله‬
‫‪ ‬گوش دادن ‪ :‬یک خیابان دو طرفه‬
‫‪ ‬حق خود را گرفتن‬
‫‪ ‬مدیریت درگیری و تعارض‬

‫‪6‬‬
 ‫برقراری ارتباط‬

‫ارتباط موثر که پایه و اساس موفقیت اجتماعی است ‪ ،‬از مهارت های مجزایی تشکیل شده است ‪ .‬روابط‬
‫اجتماعی نوعی (زبان) محسوب می شود و کودکان با توانایی های متفاوتی در یادگیری این زبان به دنیا می آیند‬
‫‪ ،‬اما بدون شک ارتباط موثر را می توان با تمرین و تشویق آموخت ‪.‬‬

‫این بخش برای کمک به درک کودکان در مورد چیزهایی که آنها را منحصر به فرد می کند ‪ ،‬آغاز می شود ‪.‬‬
‫کودکان با یادگیری ابراز عالیق ‪ ،‬ارزش ها و حتی مشکالت خود ‪ ،‬عزت نفس و اعتماد به نفس را در خود افزایش‬
‫می دهند ‪.‬‬

‫گام بعدی به کودکان کمک می کند مهارت هایی که در ایجاد ارتباط اولیه با کودکان دیگر دخیل هستند را یاد‬
‫بگیرد ‪ .‬آنها باید بدانند چگونه خود را معرفی کنند ‪ ،‬چگونه مکالمه خصوصی را با کودکی دیگر شروع کنند و‬
‫سپس یاد بگیرند که چگونه مکالمه ای را در گروه حفظ کنند ‪.‬‬

‫اینکه کودکان را به دلیل رفتار نادرست شان مورد انتقاد قرار دهیم ‪ ،‬روش خوبی نیست ‪ .‬انتقاد ممکن است‬
‫منجر به خود آگاهی و حتی رنجش شود‪ .‬روش بهتر این است که مهارت های جدیدی را به کودکان آموزش‬
‫دهیم و بگذاریم مزیت موفقیت های اجتماعی جدید را تجربه کنند ‪.‬‬

‫برقراری ارتباط شامل مهارت های زیر می باشد ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬روابط اجتماعی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬ویژگی های خاص من ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬خودآگاهی ‪ ،‬آگاهی نسبت به تفاوت ها ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬عالیق خاص من ‪ ،‬ارزش های من ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬معرفی کردن خود ‪ ،‬به خاطر سپردن اسامی ‪ ،‬آشنا شدن با یکدیگر ‪،‬آشنایی با یک فرد ‪،‬‬
‫ما چیز های مشترکی با یکدیگر داریم ‪ ،‬تعریف کردن از یکدیگر ‪ ،‬پذیرش تعریف دیگران ‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می با شد ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 1‬ویژگی های خاص من‬

‫مهارت ‪ :‬روابط اجتماعی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کسب اطالعات بیشتر درباره هریک از اعضای گروه ؛ تایید این موضوع که اگر چه انسان ها‬
‫عالیق متفاوتی دارند اما از بسیاری جهات شبیه یکدیگر هستند ‪.‬‬

‫از کودکان بخواهید" به سایر اعضای گروه نگاه کنند و تفاوت ها و شباهت های آنها را مالحظه کنند"‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬اکثر گروه ها چیزهای مشترکی دارند ‪ .‬مثل اعضای یک تیم ورزشی به یک ورزش خاص‬
‫عالقه مند هستند ‪ ،‬درعین حال هر یک از افراد این گروه دارای عالیق و ویژگی های خاص خود هستند ‪.‬‬
‫بنابراین هریک ازما علیرغم اینکه ویژگی های مشترکی با افراد گروه داریم اما به طور کامل منحصر به فردیم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کاغذ و قلم را توزیع کنید ‪ .‬از کودکان بخواهید چند جمله در مورد چیز خاص یا منحصر به فردی که‬
‫در خودشان سراغ دارند بنویسند ‪ ،‬مانند ‪ :‬سرگرمی مورد عالقه ‪ .‬از آنها بخواهید که پایین برگه دو یا سه ویژگی‬
‫فیزیکی خود را بنویسند ‪ ،‬مانند ‪ :‬چشم های قهوه ای ‪ ،‬موی بلند ‪ .‬تا دیگران راحت تر حدس بزنند که برگه چه‬
‫کسی را می خوانند‪.‬‬

‫برگه ها را در سبد قرار دهید و از کودکی بخواهید یک کاغذ را انتخاب کند و با صدای بلند بخواند ‪ .‬همان طور‬
‫که برگه خوانده می شود دیگران حدس بزنند برگه متعلق به چه کسی است‪ .‬وقتی یک نفر به درستی حدس زد‬
‫آن شخص خاص بیشتر در مورد آنچه نوشته توضیح می دهد ‪ .‬و به دیگر اعضا این فرصت داده می شود تا با‬
‫توجه به آنچه شخص خاص عنوان کرده از تجارب و عالیق مرتبط با خودشان به این مکالمه اضافه کنند ‪ .‬فردی‬
‫که درست حدس بزند برگه بعدی را انتخاب می کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 2‬عالیق خاص من‬

‫‪8‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬خود آگاهی ‪ ،‬آگاهی نسبت به تفاوت ها‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬امکان آشنایی با تجربیات و اولویت های منحصر به فرد هر یک از افراد گروه داده شود ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬همه افراد اولویت ها و عالیق منحصر به فرد خود را دارند ‪ .‬برخی افراد با فهمیدن عالیق‬
‫دیگران متوجه می شوند که عالیق مشترکی با آنها دارند ‪ .‬آگاهی از این شباهت ها می تواند به افراد کمک کند‬
‫که با دیگران صحبت کنند و حتی موجب ایجاد رابطه دوستی شود‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬روی تخته سیاه لیست زیر را یادداشت کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ها‬ ‫غذا‬ ‫ورزش‬ ‫رنگ‬ ‫مکان‬ ‫موسیقی‬ ‫درس های مدرسه‬

‫جای کافی بین هریک از موارد لیست باال قرار دهید تا افراد بتوانند در آن قسمت ‪ ،‬اسامی و عالیق خود را‬
‫بنویسند ‪ .‬به عنوان مثال ‪ :‬بسکتبال ‪ :‬آرین ‪ ،‬رامین ‪ ،‬سامان و ‪. ...‬‬

‫اگر زمان کافی در اختیار داشتید ‪ ،‬گروه های کوچکی از افرادی که عالیق مشابهی دارند تشکیل دهید و از آنها‬
‫بخواهید تا حدود پنج دقیقه تجارب خود را با هم درمیان بگذارند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 3‬ارزش های من‬

‫مهارت ‪ :‬خود آگاهی ‪ ،‬آگاهی نسبت به تفاوت ها‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬شناسایی ارزش های شخصی و دالیل اهمیت آن برای افراد ؛ سایر اعضا ی گروه امکان شناخت‬
‫یکدیگر را پیدا کنند‪.‬‬

‫از کودکان بخواهید" که تعریفی از ارزش ها ارائه دهند" ‪.‬‬

‫به آنها بگویید ‪ :‬ارزش به معنی باور شخصی و یا این احساس است که چیزی در زندگی شما مهم و یا ارزشمند‬
‫است ‪ .‬هیچ یک از ارزش ها درست یا غلط نیستند ‪ .‬ارزش ها ‪ ،‬به نحوه رفتار کردن و تصمیم گیری های شما‬
‫جهت می بخشد ‪ ،‬حتی بدون اینکه به این مسئله فکر کنید ‪.‬‬

‫چند نمونه از ارزش ها عبارتند از ‪ :‬ثروت ‪ ،‬صداقت ‪ ،‬داشتن دوست خوب ‪ ،‬شهرت ‪ ،‬داشتن نمرات خوب ‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫فعالیت ‪ :‬از چند کودک بخواهید تا یکی از مهم ترین ارزش های خود را انتخاب کرده و بگوید که چرا احساس‬
‫می کنند این مسئله برای آنها اهمیت دارد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 4‬معرفی کردن خود‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش شیوه مناسبی که کودکان بتوانند به وسیله آن خود را معرفی کنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬به طور معمول افراد برای معرفی کردن خود مراحل خاصی را طی می کنند ‪ .‬در اولین‬
‫جلسه دیدار ‪ ،‬به رسم ادب نام خود را به یکدیگر می گویند ‪ .‬سعی می کنند دوستانه به نظر برسند و خود را‬
‫عالقه مند به شخصی که مالقات کرده اند نشان دهند ‪ .‬برداشت اولیه ‪ ،‬باعث ایجاد احساسات متفاوتی در دیگران‬
‫می شود ‪.‬‬

‫هنگامی که یک فرد جدید را مالقات می کنید ‪:‬‬

‫‪ ‬از جای خود بلند شوید‪.‬‬

‫‪ ‬به چشمان فرد مقابل نگاه کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬بگویید سالم من ‪ ....................‬هستم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬دو کودک را انتخاب کنید تا ایفای نقش کنند و خود را به یکدیگر معرفی کنند ‪ .‬سپس از هر یک‬
‫بخواهید یک نفر دیگر را انتخاب کرده و آن شخص را به دیگری معرفی کند ‪ .‬این بازی را تا زمانی ادامه دهید‬
‫که تمام افراد گروه معرفی شده باشند‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 5‬به خاطر سپردن اسامی‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬یاد دادن اسم سایر اعضای گروه به کودکان‬

‫برای کودکان توضیح دهید ‪ :‬اولین گام برای شناخت ‪ ،‬دانستن نام یکدیگر است ‪ .‬وقتی افراد را با اسم شان‬
‫صدا می زنید نشان می دهید که به آنها عالقه دارید‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫فعالیت ‪ :‬کودکان به شکل دایره بنشینند ‪ .‬یک نفر را انتخاب کنید تا اسم کوچک خود را بگوید و سپس فردی‬
‫که کنار او نشسته و این کار تا آخرین نفر ادامه دارد ‪ .‬سپس اولین نفری که خود را معرفی کرده بود نام دوست‬
‫سمت راستش را می گوید و به همین ترتیب ادامه پیدا می کند‪.‬‬

‫یک برگه به اولین کودک بدهید تا اسم خود را یادداشت کند ‪ .‬برگه را در گروه دست به دست کنید تا همه اسم‬
‫خود را روی آن بنویسند ‪ .‬پس از پایان این کار ‪ ،‬از یکی از کودکان بخواهید اسم ها را بخواند ‪ .‬اسم هر فردی که‬
‫خوانده شد ‪ ،‬باید دست خود را باال برده و بگوید ‪ :‬من ‪ ........‬هستم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 6‬آشنا شدن با یکدیگر‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬امکان آشنایی اعضای گروه با بنیان روابط و همچنین آشنا شدن آنها با یکدیگر ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬کنار آمدن با افراد مختلف از اهمیت برخوردار است ‪ .‬یکی از اولین گام های این فرایند‬
‫آشنا شدن با یک فرد در یک برحه زمانی است ‪ .‬هر اطالعات کمی که درباره کسی به دست می آورید در‬
‫برقراری رابطه با او به شما کمک خواهد کرد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کودکان به صورت دایره با راهنمای خود می نشینند ‪ .‬راهنما رو به نفر سمت راستی خود می کند ‪ ،‬با‬
‫او دست می دهد و یک چیز شخصی و یا غیر شخصی درباره خود می گوید ‪ .‬مثال ‪ :‬اسم من سارا است و در‬
‫ساختمان کاج زندگی می کنم ‪ .‬شخصی که راهنما به او سالم کرده با سمت راستی خودش دست می دهد و‪...‬‬
‫این کار تا آخرین نفر ادمه میابد ‪ .‬یک نفر از اعضا برای یاداشت برداری انتخاب می شود و اطالعاتی که شخص‬
‫عنوان می کند را بدون ذکر نام او یادداشت می کند ‪.‬‬

‫وقتی همه خود را معرفی کردند ‪ ،‬کودکان به ترتیب افراد را به طور تصادفی انتخاب کرده و اسامی آنها و‬
‫همچنین اطالعاتی که در مورد خود اعالم کرده اند را بازگو می کنند ‪.‬‬

‫آن شخصی که اطالعات را یادداشت می کرد ‪ ،‬برگه را به دیوار یا تابلو اعالنات بزند ‪ .‬روز بعد کودکان فرصت‬
‫دارند فکر کنند هر یک از اطالعات مربوط به چه کسی بوده است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 7‬آشنایی با یک فرد‬

‫‪11‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬در یک مقطع زمانی خاص ‪ ،‬تا حد امکان شناخت بیشتری نسبت به یک فرد پیدا کنیم ‪.‬‬

‫برای کودکان توضیح دهید ‪ :‬شناخت افراد زمان می برد ‪ .‬تمرکز بر فردی در یک مقطع زمانی راه خوبی برای‬
‫شناخت افراد است ‪ .‬حتی اگر فکر کنید که می توان از روی طرز لباس پوشیدن ‪ ،‬حرف زدن ویا رفتار چیزی‬
‫درباره دیگران فهمید ‪ ،‬اما این موارد برای شناخت واقعی یک فرد کافی نیست ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬گروه را به صورت دو به دو تقسیم کرده و از آنها بخواهید تا هر فرد چیزهایی را که فکر می کند درباره‬
‫طرف مقابل می داند بنویسد ‪ .‬وقتی همه این کار را انجام دادند ‪ ،‬برگه خود را به طرف مقابل بدهید ‪ .‬شخص به‬
‫طرف مقابل خود می گوید کدام یک از ویژگی های نوشته شده درباره او صحیح است و کدام صحیح نیست ‪.‬‬
‫سپس تا حد امکان ویژگی های خود را برای فرد مقابل عنوان می کند ‪ .‬طرف مقابل نیز همین کار را انجام می‬
‫دهد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 8‬ما چیزهای مشترکی با یکدیگر داریم‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای دانستن چیزهای مشابهی که دوست دارند یا دوست ندارند‪.‬‬

‫به کودکان توضیح دهید‪ :‬عبارت داشتن چیزهای مشترک به این معنا است که دو نفر از انجام یک کار مشابه‬
‫لذت می برند یا یک چیز و یا یک توانایی مشابه و غیره ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬برگه فعالیت را توزیع کنید به عنوان مثال ‪:‬‬

‫می خواهم وقتی بزرگ شدم ‪ ............‬شوم‬ ‫من با ‪............‬زندگی می کنم‬

‫معلم‪،‬دکتر‪ ،‬آتش نشان‪،‬سایر موارد‬ ‫خواهر‪ ،‬برادر‪،‬پدر ‪ ،‬مادر‪ ،‬سایر موارد‬

‫غذای مورد عالقه من ‪ ............‬است‬ ‫درس مورد عالقه من ‪ .......‬است‬

‫ماکارونی‪،‬چلوکباب‪،‬جوجه‪،‬سایر موارد‬ ‫تاریخ‪،‬ریاضیات‪،‬هنر‪،‬سایر موارد‬

‫‪12‬‬
 ‫از کودکان بخواهید دور عالیق خود خط بکشند و وقتی این کار انجام شد از آنها بخواهید یک هم گروهی برای‬
‫خود انتخاب کند ‪.‬اعضای تیم دو نفره با همدیگر به برگه هایشان نگاه می کنند‪ ،‬عالیق مشابه خود را پیدا کرده و‬
‫درباره آنها با یکدیگر صحبت می کنند‪ .‬در آخر اعضای تیم دو نفره ‪ ،‬عالیق متفاوت خود را به اشتراک گذاشته و‬
‫درباره آنها گفت و گو می کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 9‬تعریف کردن از یکدیگر‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬درک اهمیت تحسین کردن دیگران ؛ ایجاد حس خوب در دیگران‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی از کسی تعریف می کنید ‪ ،‬چیز خوشایندی به او می گویید که حس خوبی در او به‬
‫وجود می آورد ‪ .‬مثل ظاهر فرد و یا خصوصیاتی مانند اینکه شوخ طبع است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کودکان را به گروه های چهار نفره تقسیم کنید ‪ .‬یکی از افراد گروه باید ‪:‬‬

‫‪ ‬به یکی از سه نفر مقابل نگاه کند و اورا با اسم صدا بزند ‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف مناسبی برای او پیدا کند ‪.‬‬
‫‪ ‬با لحنی صادقانه از او تعریف کند ‪( .‬من واقعا از کفش های تو خوشم می آید)‬
‫‪ ‬شخصی که مورد تعریف و تمجید قرار گرفته بود باید بگوید متشکرم و شخصی که تعریف کرده است‬
‫باید بگوید خواهش می کنم و به همین ترتیب بین بقیه اعضای گروه ‪.‬‬

‫وقتی فعالیت انجام شد ‪ ،‬از کودکان بخواهید بهترین تعریفی که تاکنون درباره خود شنیده اند عنوان کنند و‬
‫بگویند که چرا آن تعریف را انتخاب کرده اند؟‬

‫فعالیت ‪ : 10‬پذیرش تعریف دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬تقویت توانایی پذیرش تحسین‬

‫‪13‬‬
 ‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی از شما تعریف و تمجید شود تشویق می شوید که آن کار خوب را ادامه دهید ‪ .‬اما‬
‫گاهی اوقات پذیرش تعریف می تواند کار دشواری باشد ‪ .‬ممکن است فکر کنید که کودکان دیگر از اینکه از شما‬
‫تعریف و تمجید شده ‪ ،‬رنجیده خاطر شده اند و احساس کنند که شما متکبر هستید ‪.‬‬

‫ساده ترین روش پذیرش تعریف این است که بگویید متشکرم یا می توانید شما هم از آن فرد تعریف کنید ‪.‬‬
‫فعالیت ‪ :‬تمرین پذیرش تعریف دیگران مانند تمرین تعریف از یکدیگر است و همپوشانی دارد ‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ارتباطات غیر کالمی‬

‫تحقیقات صورت گرفته در حوزه ارتباطات اجتماعی نشان داده است که مهارت های غیر کالمی بسیار مهم تر از‬
‫مهارت های کالمی هستند ‪ .‬این موضوع می تواند با مشکالت جدی عاطفی ‪ ،‬اجتماعی و رفتاری همبستگی‬
‫داشته باشد ‪.‬‬

‫مهارت های غیر کالمی به دو بخش عمده تقسیم می شوند ‪ :‬زبان بدن و شبه زبان ‪ .‬زبان بدن شامل حرکات ‪،‬‬
‫تماس چشمی ‪ ،‬حالت بدن ‪ ،‬حالت چهره و آگاهی از فاصله فیزیکی و حتی ظاهر فیزیکی است ‪ .‬شبه زبان شامل‬
‫تمام مواردی است که به روش برقراری ارتباط زبانی کودکان مربوط می شود ‪ ،‬البته به جز کلمات واقعی که افراد‬
‫به کار می برند ‪ .‬مانند ‪ :‬لحن صدا ‪ ،‬میزان بلندی صدا ‪ ،‬آهنگ صدا ‪ ،‬لهجه و یا هر تفاوت بیانی غیر معمول ‪.‬‬

‫کودکان به منظور تقویت موفقیت های اجتماعی باید یاد بگیرند که از پیام های غیر کالمی ای که برای دیگران‬
‫می فرستند آگاه باشند و معنی هیجانی که در پس پیام های دیگران دریافت می کنند را تعبیر کنند ‪.‬‬

‫ارتباطات غیر کالمی شامل مهارت های زیر می شود ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی ‪ ،‬خود آگاهی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬لحن صدا ‪ ،‬برقراری تماس چشمی ‪ ،‬حاالت چهره ‪ ،‬نوازش کردن ‪ ،‬طرز ایستادن و‬
‫نشستن ‪ ،‬تفسیر زبان بدن ‪ ،‬ظاهر افراد ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی – خود کنترلی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬میزان بلندی صدا ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬ژست یا حاالت بدنی ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬خودآگاهی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬حریم شخصی ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬عاطفی ‪ ،‬همدلی‬

‫‪15‬‬
 ‫که شامل فعالیت ‪ :‬تشخیص احساسات ‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 11‬لحن صدا‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی ‪ ،‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای تشخیص اینکه نحوه بیان یک موضوع به اندازه آنچه بیان می شود‬
‫اهمیت دارد ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید" که فکر می کنند لحن صدا به چه معنایی است" ‪ .‬مثال هایی در مورد لحن های مختلف‬
‫صدا بیان کنید ‪.‬‬

‫توضیح دهید که ‪ :‬لحن صدای شما – یعنی نحوه گفتن مسائل – با آنچه احساس می کنید در ارتباط است ‪.‬‬
‫گاهی نحوه بیان یک موضوع می تواند معنی آنچه بیان می کنید را تغییر دهد یا حتی می تواند این پیام را در بر‬
‫داشته باشد که منظور شما با آنچه که عنوان می کنید متفاوت است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهی دایره وار بنشینند ‪ .‬دور آن دایره حرکت کنید و از آنها بخواهید مثال هایی را‬
‫عنوان کنند که نشان دهد چگونه لحن صدا می تواند معنی آنچه گفته شده است را تغییر دهد یا می تواند‬
‫احساس نادرستی را منتقل کند ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬یک نفر با لحنی شاد می گوید ( من کلی تکلیف دارم ) ‪ .‬نفر بعدی همان جمله را با لحنی ناراحت یا‬
‫عصبانی بیان کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 12‬میزان بلندی صدا‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی – خود کنترلی‬

‫‪16‬‬
 ‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان در مورد اهمیت استفاده از میزان بلندی صدا در حد مناسب‬

‫دلیل اهمیت استفاده از میزان بلندی صدای متناسب با موقعیت های مختلف را از کودکان بپرسید ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬کنترل میزان بلندی صدا مهارت بسیار مهمی برای کنار آمدن با دیگران است‪ .‬سه نوع‬
‫میزان اصلی برای بلندی صدا وجود دارد ‪ :‬صدای آرام ‪ ،‬صدای معمولی و صدای بلند که هر کدام از آنها برای‬
‫شرایط خاصی مناسب است ‪ .‬وقتی در موقعیتی از شدت صدای مناسبی استفاده کنید یعنی از قابلیت خود‬
‫کنترلی نیز استفاده کرده اید ‪ ،‬چند مثال بزنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از آنها بخواهید درباره شرایطی فکر کنند که ایجاب می کند بلندی صدای آنها در آن موقعیت ها تفاوت‬
‫داشته باشد و چرا‪.‬‬

‫فعالیت‪ : 13‬برقراری تماس چشمی‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی ‪ ،‬خودآگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای استفاده مناسب از تماس چشمی‬

‫از گروه بپرسید تماس چشمی به چه معنا است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬افراد عالوه بر کلمات شان با چشمان خود نیز صحبت می کنند ‪ .‬تماس چشمی به این‬
‫معنا است که هرازگاهی به چشمان طرف مقابل نگاه کنید تا متوجه شود آنچه را که می گوید درک می کنید و‬
‫به آن توجه دارید ‪.‬‬

‫افراد حتی بدون اینکه به شما چیزی بگویند ‪ ،‬به طور مداوم درباره کاری که انجام می دهید بازخورد می دهند ‪.‬‬
‫اگر با آنها تماس چشمی برقرار نکنید ‪ ،‬نمی توانید متوجه عکس العمل هایشان شوید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کودکان را به گروه های دو نفره تقسیم کرده و سه حالت زل زدن ‪ ،‬نگاه نکردن ‪ ،‬هر از گاهی نگاه‬
‫کردن به یکدیگر را در هنگام صحبت کردن طرف مقابلشان با هم تمرین کنند ‪ .‬سپس از آنها بخواهید احساسات‬
‫خود را درباره هر سه نوع تماس چشمی شرح دهند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 14‬حاالت چهره‬

‫‪17‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی ‪ ،‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش تفاوت حاالت چهره به کودکان ؛ آشنا شدن با دالیل احتمالی این حالت ها‬

‫از کودکان بپرسید وقتی به صورت افراد نگاه می کنید ‪ ،‬از حاالت چهره آنها متوجه چه مسائلی می شوید ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬حاالت چهره افراد نشان دهنده احساس آنها است ‪ .‬از چهره افراد بیشتر می توان به‬
‫احساسات آنها پی برد و متوجه عصبانیت ‪ ،‬ناراحتی یا خوشحالی آنان شد ‪ .‬به کار بردن حاالت چهره مناسب‬
‫هنگام گوش دادن به صحبت های دیگران از اهمیت برخوردار است ‪ .‬مثال اگر بی حوصله یا متکبر به نظر برسید‬
‫‪ ،‬فرد مقابل به احتمال زیاد تمایلی به ادامه صحبت با شما نخواهد داشت ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬عکس هایی از حاالت چهره مختلف به کودکان نشان دهید و از آنان بخواهید احساس شخص درون‬
‫عکس را حدس بزنند ‪ .‬از کودکان بخواهید سناریویی را در این زمینه بسازند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 15‬ژست یا حاالت بدنی‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان در مورد معنی ژست در ارتباطات غیر کالمی‬

‫از کودکان بپرسید ژست به چه معنا است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬ژست ها نقش مهمی در ارتباطات دارند ‪ .‬به عنوان مثال دست تکان دادن ‪ ،‬حرکتی برای‬
‫سالم یا خداحافظی کردن است ‪ .‬به منظور برقراری یک ارتباط موثر باید متوجه ژست ها و اشاره ها نیز باشیم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬چند داوطلب انتخاب کنید تا چند ژست را با بازوها و دستان خود نشان دهند ‪ .‬از بقیه سوال کنید که‬
‫فکر می کنند هر یک از این ژست ها نشان دهنده چه چیزی است ؟‬

‫فعالیت ‪ : 16‬حریم شخصی‬

‫مهارت ‪ :‬خودآگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش مفهوم حریم شخصی به کودکان‬

‫‪18‬‬
 ‫از کودکان بخواهید درباره حریم شخصی صحبت کنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬حریم شخصی به فاصله بین دو نفر اشاره دارد ‪ .‬این فضا شبیه یک حباب نامرئی است که‬
‫شما را احاطه کرده است ‪.‬‬

‫حریم شخصی به چهار ناحیه تقسیم می شود ‪:‬‬

‫ناحیه صمیمی ‪ :‬که در آن یک فرد می تواند تقریبا به شما بچسبد یا در حدود نیم متری از شما فاصله بگیرد‬
‫مثل افراد خانواده یا دوستان صمیمی‬

‫ناحیه شخصی ‪ :‬از نیم متر تا ‪ 1/20‬متری شما در نظر گرفته می شود ‪ .‬کسانی که به خوبی آنها را می شناسید ‪،‬‬
‫برای مکالمات روزمره در این ناحیه قرار می گیرند‪.‬‬

‫ناحیه اجتماعی ‪ :‬از ‪1/20‬تا ‪ 3/60‬متری شما است ‪ .‬آشنایان برای صحبت با شما در این ناحیه می مانند ‪.‬‬

‫ناحیه عمومی ‪ :‬از ‪ 3/60‬متر شروع شده تا جایی که در دید رس شما قرار داشته باشد ‪.‬افرادی در این ناحیه قرار‬
‫می گیرند که در اماکن عمومی صحبت می کنند ‪ ،‬مثل یک سخنران در مدرسه ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید بگویند چه افرادی در هر یک از این نواحی صحبت می کنند ‪ .‬آنها باید عالوه بر‬
‫دوستان و اعضای خانواده ‪ ،‬سایر افراد مدرسه و جامعه رانیز عنوان کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 17‬نوازش کردن‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی ‪ ،‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش صحیح نوازش دیگران‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬نوازش مناسب می تواند احساس دوستی ‪ ،‬محبت و مهربانی را به شخص مقابل منتقل‬
‫دارد ‪ .‬به طور مثال ‪ ،‬آهسته به پشت کسی زدن به طور معمول نشانه این است که فرد کار شما را تایید می کند‬
‫؛ اگر این کار محکم و به حالت سیلی زدن باشد عکس این معنی را دارد ‪.‬‬

‫بعضی با تماس فیزیکی احساس راحتی می کنند و افرادی این گونه نیستند ‪ .‬این قانون را بخاطر بسپارید ‪ :‬اگر‬
‫کسی طوری رفتار کرد که انگار نمی خواهد با او تماس فیزیکی برقرار کنید ‪ ،‬این کار را نکنید ‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫فعالیت ‪ :‬درباره قوانین تماس فیزیکی در مدرسه ‪ ،‬خانه و جامعه بحث کنید ‪ .‬یک لیست از انواع تماس فیزیکی‬
‫تهیه کنید و از کودکان بخواهید کدام مناسب است و کدام مناسب نیست ‪ ،‬اگر پاسخ آنها مثبت بود ‪ ،‬باید کسی‬
‫را انتخاب کنند که روش نوازش انتخاب شده مناسب او باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 18‬طرز ایستادن و نشستن‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی ‪ ،‬خودآگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش معنی و پیام هایی که طرز ایستادن و نشستن ‪ ،‬را به افراد منتقل می کند‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬طرز ایستادن و نشستن شما می تواند معنای بسیاری را در مورد احساسی که در یک‬
‫موقعیت خاص دارید ‪ ،‬نشان دهد ‪ .‬طرز ایستادن یا نشستن ‪ ،‬بسته به مکانی که در آن هستید ‪ ،‬می تواند پیام‬
‫های متفاوتی داشته باشد ‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬وقتی در کالس درس روی صندلی خم می شوید می تواند به این‬
‫معنی باشد که به درس عالقه ای ندارید و آن را جدی نمی گیرید ‪ .‬خم شدن در حین تماشای تلویزیون یا‬
‫خواندن کتاب ممکن است نشان دهنده احساس آرامش باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید به نوبت بگویند که طرز ایستادن یا نشستن در موقعیت های زیر چگونه باید باشد و‬
‫بگویند چرا فکر می کنند ایستادن یا نشستن بدین طریق اهمیت دارد ‪ .‬از آنها بخواهید مثال های بیشتری بزنند‪.‬‬

‫گوش دادن به معلم‬

‫صرف شام‬

‫ایستادن در دفتر مدیر مدرسه‬

‫فعالیت ‪ : 19‬تفسیر زبان بدن‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی ‪ ،‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به یادگیری کودکان در مورد پیام هایی که بدن ما به دیگران منتقل می کند ‪.‬‬

‫از کودکان بخواهید درباره اینکه زبان بدن چیست ‪ ،‬گفت و گو کنند ‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫به کودکان بگویید ‪ :‬زبان بدن به معنی ارتباط غیر زبانی است که ما در تمام برخورد هایی که با انسان های‬
‫دیگر داریم با آن سرو کار داریم ‪.‬افراد می توانند بدون استفاده از هیچ کلمه ای ‪ ،‬پیام هایی را بین یکدیگر‬
‫ردوبدل کنند و اینکه احساس واقعی آن فرد نسبت به شما چیست ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬در بازی پانتومیم کودکان می توانند به نوبت در حاالت متفاوتی قرار گیرند و با استفاده از زبان بدن و‬
‫حاالت چهره احساسات خود را ابراز کنند و دیگران حدس بزنند آنها چه احساسی را مد نظر دارند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 20‬تشخیص احساسات‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی ‪ ،‬همدلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬شناخت عالیم غیر کالمی برای اینکه متوجه شوید دیگران چه احساسی دارند‬

‫از کودکان بپرسید چگونه می توانید بگوییدکه یک فرد چه احساسی دارد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی می دانید افراد چه احساسی دارند ‪ ،‬می توانید با توجه به آن احساس به مناسب‬
‫ترین شیوه رفتار کنید ‪ .‬با این کار این حس را به آنها می دهید که درکشان کرده اید و به احساسات شان‬
‫اهمیت می دهید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکی بخواهید یکی از احساس های این فهرست را انتخاب کرده و موقعیتی را توصیف کند که‬
‫می تواند باعث این احساس شود ‪.‬‬

‫خوشحال ‪ ،‬عصبانی ‪ ،‬ناامید ‪ ،‬مغرور ‪ ،‬بهت زده ‪ ،‬راضی و‪. ...‬‬

‫سپس به اعضای دیگر گروه بگویید به این پرسش ها پاسخ دهند ‪:‬‬

‫اگر فردی این احساس را داشته باشد ‪ ،‬چهره اش چه شکلی خواهد بود ؟‬

‫اگر حرف بزند لحن صدایش چقدر خواهد بود ؟‬

‫میزان بلندی صدایش چقدر خواهد بود ؟ و‪...‬‬

‫فعالیت ‪ : 21‬ظاهر افراد‬

‫‪21‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی ‪ ،‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش این نکته به کودکان که ظاهرشان پیام های غیر کالمی را به دیگران منتقل می کند ‪.‬‬

‫از گروه بخواهید به لباسی که پوشیده اند نگاه کنند ‪.‬‬

‫از آنها بپرسید ‪ :‬دالیل شما در مورد انتخاب لباس هایی که امروز پوشیده اید چیست ؟ گاهی اوقات دالیل‬
‫عرفی وجود دارد ‪ :‬کالس ورزش دارید ‪ ،‬گاهی انتخاب شما چیزی باشد که برای دیگران مهم است ‪ .‬ظاهر افراد‬
‫– لباس ‪ ،‬مو ‪ ،‬زیورآالت و حتی آراستگی افراد – پیامی را به دیگران منتقل می کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید مواردی درباره ظاهر افراد زیر بیان کنند ‪.‬‬

‫معلم ‪ ،‬پلیس ‪ ،‬کارگر ساختمان ‪ ،‬کودک محبوب مدرسه ‪ ،‬پیش خدمت‬

‫سپس از آنها بخواهید درباره اینکه ظاهر هر فرد چه پیامی را به دیگران منتقل می کند گفت و گو کنند ‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫عضوی از گروه بودن‬

‫ناتوانی برای ملحق شدن به گروه در دوره دبستان می تواند تجربه دردناکی برای کودکان باشد ‪ .‬کودکانی که از‬
‫نظر اجتماعی منزوی هستند وقتی بزرگ می شوند ‪ ،‬در معرض مشکالت بیشتری قرار می گرند ‪ .‬این مشکالت از‬
‫افت تحصیلی تا سوء مصرف مواد را در بر می گیرد ‪ .‬در این بخش کودکان مهارت های متنوعی را یاد می گیرند‬
‫که می تواند به آنها کمک کند تا در گروه پذیرفته شده و حتی رهبر گروه شوند ‪.‬‬

‫مهارت گروهی به خصوص در محیط کالسی اهمیت زیادی دارد ‪ .‬این امر شامل برخی مهارت های داد و ستد و‬
‫همچنین توانایی ابراز وجود در زمان های مناسب است‪ ،‬و حتی با اینکه کودکان مهارت های جدید را یاد گرفته‬
‫و به آن عمل می کنند ‪ ،‬ممکن است الزم باشد زمان قابل توجهی را برای بهبود جایگاه اجتماعی خود در کالس‬
‫صرف کنند ‪.‬‬

‫به طور معمول کودکان در گروه هایی که اعضای آن همساالنی هستند که خصوصیات مشترکی با آنها دارند ‪،‬‬
‫عملکرد بهتری از خود نشان می دهند ‪ .‬کمک به کودکان برای شناسایی عالیقشان (مانند ‪ :‬کامپیوتر ‪ ،‬محیط‬
‫زیست ‪ ،‬خدمات اجتماعی ‪ ،‬حیوانات و ‪ ) ...‬اولین گام برای هدایت آنها به سمت عضویت در گروه کودکانی است‬
‫که بیشتر شبیه آنها است ‪.‬‬

‫گروه هایی که ترکیبی از کودکان و بزرگساالن است ‪ ،‬دقیقا مانند گروه هایی که فقط از کودکان تشکیل می‬
‫شود نیست ‪ ،‬اما می تواند در آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان مفید واقع شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬نشست های خانوادگی می تواند در رعایت کردن نوبت ‪ ،‬احترام به عقاید دیگران و ارائه پیشنهادات به‬
‫کودکان کمک کند و به تدریج آنها را در گروه های همساالن خود نیز به کار گیرند‪.‬‬

‫عضوی از گروه بودن شامل مهارت های زیر می شود ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬ملحق شدن به گروه ‪ ،‬مالقات افراد جدید ‪ ،‬دوستان حقیقی ‪ ،‬آشنایی با دارودسته ها ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬سوال پرسیدن ‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬همدلی ‪ ،‬تعامل اجتماعی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬به اشتراک گذاری ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬تعامل اجتماعی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬مشارکت و همکاری ‪ ،‬با جنبه بودن ‪ ،‬پرورش هویت گروه ‪ ،‬پذیرش تفاوت ها ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬احترام ‪ ،‬ایجاد توافق جمعی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬تبعیت از قوانین ‪ ،‬تصمیم گیری با یکدیگر ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬خود آگاهی‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬الگوی من‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 22‬ملحق شدن به گروه‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان در یافتن روش هایی برای جست و جوی افرادی با عالیق مشترک ؛ جهت‬
‫افزایش حضور در گروه‬

‫از کودکان بخواهید در مورد شیوه های پیدا کردن گروه هایی که دوست دارند به آنها ملحق شوند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬کالس نیز نوعی گروه محسوب می شود ‪ .‬همکالسی های شما بخشی از تجربه گروهی‬
‫روزمره شما در مدرسه هستند ‪ .‬برخی کودکان نیز در کالس های تخصصی مانند ‪ :‬هنر ‪ ،‬ورزش و ‪ ...‬شرکت می‬
‫کنند ‪ .‬زندگی یک کودک و همچنین یک بزرگسال با انواع گروه های مختلف آمیخته است ‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید درباره ملحق شدن یک کودک به یک گروه چه باید بکند در این باره بحث کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 23‬مالقات افراد جدید‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اصول برقراری رابطه با همساالن و بهبود کیفیت آن به کودکان‬

‫از گروه بپرسید ‪ :‬اگر فردی را ببینید که تمایل داشته باشید با او دوست شوید ‪ ،‬چه کار می کنید؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬بیشتر افراد تمایل دارند با دیگران رابطه دوستی برقرار کنند ‪ ،‬اما مالقات با افراد جدید‬
‫همیشه کار راحتی نیست ‪ ،‬چرا که برای شناخت دیگران زمان الزم است ‪ .‬اولین مرحله این است که شروع به‬
‫صحبت کنید ‪ .‬درمورد عالیق فرد مورد نظر فکر کنید ‪ ،‬مواردی که ممکن است هر دو نفر تجربه کرده باشید‬
‫مانند ‪ :‬دیشب بازی بیسبال را تماشا کردی ؟ یا دیدی چقدر تکلیف ریاضی داریم ؟ وقتی گفت و گو یی را شروع‬
‫کنید معموال طرف مقابل هم به شما ملحق می شود و در مسیر ایجاد رابطه دوستی قرار می گیرید ‪ .‬وقتی با‬
‫فردی احساس راحتی می کنید ‪ ،‬معموال می توانید برنامه ریزی کنید که کاری را با هم انجام دهید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از چند داوطلب بخواهید درباره دوستی های قدیمی یا جدید خود صحبت کنند و روند تکامل این‬
‫روابط را توضیح دهند ‪ .‬سپس با کودکانی که یکدیگر را به خوبی نمی شناسند ‪ ،‬تیم های دو نفره تشکیل دهید ‪.‬‬
‫به آنها بگویید درباره چیزهای مشترکی که با هم دارند صحبت کنند ‪ .‬سپس هر تیم می تواند مواردی را که‬
‫درباره یکدیگر فهمیده است را با گروه در میان بگذارد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 24‬سوال پرسیدن‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬درک اهمیت سوال پرسیدن در هنگام مکالمه‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬بهترین روش برای کسب بیشترین اطالعات درباره یک موضوع ‪ ،‬سوال پرسیدن است ‪.‬‬
‫این کار باعث می شود گفت و گو ادامه پیدا کند ‪ .‬همچنین از پاسخ های افراد متوجه مسائلی می شوید که‬
‫باعث می شود دوست بهتری برای آن فرد شوید ‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید به شخص سمت راستی خود بچرخند ‪ .‬یکی از آن دو نفر بدون اینکه بگوید ‪ ،‬یکی‬
‫از اشیاء اتاق ( مانند ساعت ) را در نظر بگیرد و سر نخی در مورد آن شی بدهد ‪.‬مثال به چیزی فکر می کنم که‬
‫روی دیوار است ‪ .‬فرد مقابل در مورد آن سواالتی می پرسد مثال چه رنگی است ؟ این کار تا وقتی که فرد مقابل‬
‫شی مورد نظر را حدس بزند ادامه خواهد یافت ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 25‬به اشتراک گذاری‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی ‪ ،‬تعامل اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای درک ارزش به اشتراک گذاری با یکدیگر‬

‫از کودکان بخواهید در مورد به اشتراک گذاری فکر کنند ‪ .‬آیا تصور می کنید به اشتراک گذاری می تواند کار‬
‫سختی باشد ؟ آیا با به اشتراک گذاشتن می توان در هر شرایطی به پیامد بهتری دست یافت ؟ چرا ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬اشتراک گذاری برای بسیاری از کودکان دشوار است ‪ ،‬زیرا به این معنی است که چیزی را‬
‫از دست می دهند ‪ .‬اما این کار به معنی سخاوتمندی و فکر کردن در مورد نیازهای دیگران نیز هست ‪ .‬وقتی‬
‫داشته های خود را با دیگران به اشتراک می گذارید ‪ ،‬احساس خوبی به شما دست می دهد چون در حق فرد‬
‫دیگری خوبی کرده اید ‪ .‬و وقتی فرد دیگری چیزی را با شما به اشترک می گذارد احساس خوبی دارید چرا که‬
‫مالحظه شما را کرده است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬مثال های زیر را برای گروه مطرح کنید ‪:‬‬

‫کل گروه در حال مطاله یک کتاب هستند اما به اندازه کافی کتاب نداریم تا به همه افراد برسد ‪.‬‬

‫سه نفر روی یک کاناپه نشسته اند و شخص چهارم جایی برای نشستن ندارد ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید که آیا به اشتراک گذاری در آن موقعیت برایشان آسان است یا سخت ‪ .‬چرا ؟‬

‫از گروه بخواهید موارد دیگری را عنوان کند که به اشتراک گذاری در آن مواقع الزم است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 26‬مشارکت و همکاری‬

‫مهارت ‪ :‬تعامل اجتماعی‬

‫‪26‬‬
 ‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان در مورد معنی و اهمیت همکاری برای دست یابی به یک هدف مشترک‬

‫از گروه بپرسید همکاری با یک فرد دیگر به چه معنی است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی افراد با یکدیگر همکاری می کنند یعنی برای دست یابی به هدف مشترک یا چیزی‬
‫که می خواهند به دست آورند تالش می کنند ‪ .‬مثال در یک تیم فوتبال همه با هم همکاری می کنند تا به‬
‫پیروزی دست پیدا کنند ‪ .‬در همکاری فکر هایتان روی هم میگذارید و در زمان صرفه جویی می کنید و بیشتر‬
‫خوش می گذرانید زیرا در حال تعامل با یک نفر و آشنا شدن با او هستید و احساس خوبی دارید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬گروه را تشویق کنید در مورد موقعیت هایی که مجبور بودند ‪ ،‬با شخص دیگری همکاری داشته باشند‬
‫فکر کرده و بیان کنند ‪ .‬مثل مدرسه ‪ ،‬خانه ‪ ،‬بازی و ‪...‬‬

‫گروه را به تیم های دو نفره تقسیم کنید ‪ .‬با تکه ای طناب ‪ ،‬مچ پای راست یک فرد را به مچ پای چپ دیگری‬
‫گره بزنید ‪ .‬از آنها بخواهید با هم را بروند و یادآوری کنید که باید برای رسیدن به هدف با یکدیگر همکاری‬
‫کنند‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 27‬تبعیت از قوانین‬

‫مهارت ‪ :‬احترام ‪ ،‬ایجاد توافق جمعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش قوانین انعطاف پذیری و انعطاف نا پذیری‬

‫از کودکان بپرسید تبعیت از قوانین یعنی چه ؟ اگر مردم از قوانین تبعیت نکنند ‪ ،‬چه اتفاقی می افتد؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬قوانین نحوه رفتار کردن را به ما نشان می دهند ‪ .‬مثل دزدی نکنید ‪ ،‬حقیقت را بگویید ‪،‬‬
‫از جمله قوانینی هستند که همواره باید از آنها تبعیت کنیم ‪ .‬در گروهی مثل گروه ما ‪ ،‬قوانین خاصی وجود دارد‬
‫و برای اینکه همگی بتوانیم با هم کنار بیاییم از آنها تبعیت می کنیم ‪ .‬مثل صحبت دیگران را قطع نکنید ‪ ،‬از‬
‫الفظ زشت استفاده نکنید ‪.‬بعضی از قوانین انعطاف پذیر تر هستند ‪ .‬مثال ساعت خواب شما ‪ 9:30‬شب باشد ولی‬
‫گاهی اجازه دهند بیشتر بیدار بمانید ‪ .‬تنها مواقعی می توان استثنا قائل شد که کسی در نتیجه این کار آزار یا‬
‫آسیب نبیند ‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بپرسید کدام یک از قوانین زیر همواره باید رعایت شوند و کدام گاهی اوقات می تواند تغییر‬
‫کند و چرا ؟‬

‫پشت سر مردم حرف نزنید‬ ‫هنگام عصبانیت کسی را نزنید ‪.‬‬

‫به معلم گوش دهید‬ ‫هر روز تختخواب خود را مرتب کنید ‪.‬‬

‫کودکان قوانین دیگری را در خانه و مدرسه عنوان کنند و علت همواره رعایت کردن و یا استثنا قائل شدن آن را‬
‫بیان کنند‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 28‬تصمیم گیری‬

‫مهارت ‪ :‬ایجاد توافق گروهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای ارزیابی گزینه ها و تصمیم گیری گروهی‬

‫کودکان را به گروه های ‪ 3‬الی ‪ 4‬نفره تقسیم کنید ‪ .‬یک فرد سخنگو و یک یادداشت بردار برای هر گروه انتخاب‬
‫کنید ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬به تازگی مبلغ زیادی پول به گروه شما داده شده است که برای هر هدفی که بخواهید می‬
‫توانید از آن استفاده کنید ‪ .‬مثال به خیره ببخشید ‪ ،‬یا بی حساب و کتاب خرج کنید و‪. ...‬‬

‫فعالیت ‪ :‬به کودکان ‪ 15‬دقیقه فرصت دهید ‪ .‬در پایان ‪ 15‬دقیقه گروه باید در یک نظر به توافق برسند وگرنه‬
‫پول را از دست خواهند داد ‪ .‬سپس سخنگوی هر گروه در مورد تصمیم شان با گروه بزرگتر صحبت می کند و‬
‫هر عضو گروه باید بگوید چرا فکر می کند که نظر او خوب است حتی اگر در ابتدا این نظر را نداشته است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 29‬با جنبه بودن‬

‫مهارت ‪ :‬تعامل اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش این مسئله به کودکان که با جنبه بودن در کنار آمدن با دیگران مفید است ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید با جنبه یعنی چه ؟‬

‫‪28‬‬
‫به کودکان بگویید ‪ :‬با جنبه بودن در مواقعی که کارها آن طور که شما می خواهید یا انتظار دارید پیش نمی‬
‫رود ‪ ،‬حائز اهمیت است ‪ .‬فرض کنید برای تیمی انتخاب نشده اید یا به طور تصادفی یک توپ به شما اصابت‬
‫کرده است ‪ .‬چنانچه بپذیرید که مواردی از این دست گهگاهی اتفاق می افتد – یعنی هیچ کس نمی خواهد‬
‫برای شما دردسر ایجاد کند – می توان گفت که شما فرد با جنبه ای هستید ‪.‬‬

‫اگر کارها مطابق میل شما پیش نرود ‪ ،‬طبیعی است که ناراحت شوید یا احساس خشم کنید بهتر است این‬
‫احساس را با کسی عنوان کنید که به شما اهمیت می دهد و شما را درک می کند ‪ .‬در عین حال ‪ ،‬اگر اتفاقی‬
‫که افتاده بپذیرید و نسبت به آن احساس خوشایندی داشته باشید به شما کمک می کند که با دیگران کنار‬
‫بیایید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از افراد گروه بخواهید به صورت داوطلبانه در مورد موقعیت هایی صحبت کنند که کاری که آنها می‬
‫خواستند مطابق برنامه پیش نرفته است ‪ .‬چطور واکنش نشان داده اند ؟ آیا مواقعی که با جنبه بودند ‪ ،‬کارها‬
‫بهتر پیش نرفته است ؟‬

‫فعالیت ‪ : 30‬پرورش هویت گروه‬

‫مهارت ‪ :‬تعامل اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬پرورش انسجام گروه از طریق رشد هویت گروه‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬با اینکه برخی از شما پسر و برخی دختر هستید و ویژگی های مختلفی دارید اما با این‬
‫وجود چیزهای مشترکی با یکدیگر دارید ‪.‬‬

‫توضیح دهید ‪ :‬تمام گروه ها بر مبنای خصوصیات و عالیق مشترک اعضا تشکیل می شوند ‪ .‬هر فرد حداقل یک‬
‫مورد مشترک با سایر اعضای گروه دارد ‪ .‬این عالیق مشترک مبنای هویت گروه شما محسوب می شود و باعث‬
‫می شود احساس خوبی نسبت به خود و گروه خود داشته باشید ‪.‬‬

‫گروه ها روش های متفاوتی برای بیان هویت خود دارند ‪ .‬این روش ها شامل ‪ :‬نام گروه ‪ ،‬لباس فرم و یا حتی‬
‫نوعی دست دادن رمزی است ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫فعالیت ‪ :‬گروه را به تیم های دو نفره تقسیم کنید و از هر تیم بخواهید نوعی دست دادن یا حرکت دیگری در‬
‫هنگام مالقات ابداع کنند ‪ .‬هر تیم باید ایده خود را به گروه ارائه کند و سپس گروه می تواند به بهترین مورد‬
‫رای دهد‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 31‬پذیرش تفاوت ها‬

‫مهارت ‪ :‬تعامل اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬افزایش درک تفاوت های فردی‬

‫از گروه بخواهید واژه تنوع را توضیح دهد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬برای کنار آمدن با دیگران ‪ ،‬باید نسبت به تفاوت هایی که افراد با شما دارند صبور باشید ‪.‬‬
‫دنیای ما از افرادی تشکیل شده است که به لحاظ فرهنگی ‪ ،‬نژاد و پیشینه با یکدیگر تفاوت دارند ‪ .‬تعصبات‬
‫باعث ایجاد احساسات بد در افراد می شود ‪ .‬اگر به تفاوت های دیگران احترام بگذاریم ‪ ،‬همگی می توانیم‬
‫چیزهایی را از یکدیگر بیاموزیم ‪.‬‬

‫ممکن است ظاهر افراد خیلی با ما متفاوت باشد یا متفاوت از ما رفتار کنند اماباید نسبت با آنها مهربان باشیم ‪.‬‬
‫تصور کنید ‪ :‬اگر همه شبیه یکدیگر بودند ‪ ،‬دنیا کسل کننده نمی شد ؟‬

‫فعالیت ‪ :‬گروه را به تیم های دو نفره تقسیم کنید ‪ .‬آنها باید روبروی یکدیگر بنشینند و هر یک صورت و موهای‬
‫فرد روبرویی خود را در برگه ای ترسیم کنند ‪ .‬بعد از پایان فعالیت ‪ ،‬کودکان را به سمت یک بحث گروهی در‬
‫مورد تفاوت ها و شباهت های قابل توجه سوق دهید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 32‬الگوی من‬

‫مهارت ‪ :‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬شناسایی ویژگی های مثبت الگو ها‬

‫بپرسید الگو چیست ؟‬

‫‪30‬‬
‫به کودکان بگویید ‪ :‬الگو ‪ ،‬افرادی هستند که شما آنها را واقعا تحسین می کنید ‪ .‬ممکن است ارزش ها ‪ ،‬روش‬
‫زندگی آنها ویا حتی بخواهند درست شبیه آنها شوید ‪ .‬سعی کنید در مورد فردی فکر کنید که واقعا فوق العاده‬
‫است و شما او را شخصا می شناسید ‪ .‬این فرد می تواند یکی از والدین ‪ ،‬معلم یا دوست شما باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از چند داوطلب بخواهید در مورد الگو های خود صحبت کنند‪ .‬و با پرسیدن سواالت زیر آنها را به‬
‫صحبت کردن تشویق کنید ‪.‬‬

‫آن شخص از چه نظر الگوی شما شده است ؟‬

‫آیا الگوی شما به دیگران کمک می کند ؟ چگونه ؟‬

‫مهم ترین خصوصیتی که یک الگو باید داشته باشد چیست ؟‬

‫چه کاری می توانید انجام دهید تا شبیه الگوی مورد نظرتان شوید ؟‬

‫فعالیت ‪ : 33‬دوستان حقیقی‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش این مسئله به کودکان که داشتن دوستان حقیقی از حضور در یک گروه محبوب مهم‬
‫تر است ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید محبوب بودن در مدرسه یعنی چه ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬گاهی اوقات کودکان واقعا دوست دارند عضو یک گروه محبوب باشند ‪ .‬اما وقتی نسبت به‬
‫اعضای گروه شناخت پیدا می کنند اغلب متوجه می شوند که خیلی از آن افراد را دوست ندارند ‪ .‬حضور در گروه‬
‫خاصی از کودکان موجب خوشحالی شما نمی شود ؛ اما داشتن دوستانی که به شما اهمیت می دهند و با شما به‬
‫خوبی رفتار می کنند باعث به وجود آمدن این احساس می شود ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬حاال در مورد دوستان واقعی خود فکر کنید ‪ .‬آیا آنها شما را دوست دارند ؟ آیا شما را پذیرفته اند؟ و‪...‬‬
‫‪ .‬وقتی دوستان حقیقی داشته باشید ‪ ،‬محبوب بودن یا نبودن گروه شما اهمیت چندانی نخواهد داشت ‪ .‬از‬
‫کودکان بخواهید پاسخ های خود را با گروه درمیان بگذارند‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫فعالیت ‪ : 34‬آشنایی با دارو دسته ها‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای آشنا شدن با جنبه های منفی حضور در دارودسته ها‬

‫از گروه بخواهید نظرات خود را در مورد اینکه دارودسته چیست ‪ ،‬عنوان کنند ‪ .‬آیا فکر می کنند در مدرسه شان‬
‫دارو دسته وجود دارد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬دارودسته ‪ ،‬به گروهی از دوستان می گویند که ممکن است به لحاظ ظاهر و رفتار ‪ ،‬شیوه‬
‫یکسانی داشته باشید ‪ .‬به طور معمول اعضای دارودسته دوست ندارند دیگران وارد گروه آنها شوند ‪ .‬نکته حائز‬
‫اهمیت این است که افراد دارودسته خیلی تالش می کنند که متناسب با گروه باشند و جایگاه خود را به عنوان‬
‫عضوی از آن گروه حفظ کنند ‪.‬آنها همیشه باید کاری را انجام دهند که مورد تایید گروه باشد ‪ .‬این موضوع می‬
‫تواند فشار زیادی به آنها تحمیل کند ‪ .‬چناچه نتوانند این حالت را حفظ کنند ‪ ،‬ممکن است از گروه دارودسته‬
‫اخراج شوند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از ‪3‬یا ‪4‬کودک بخواهید شبیه یک دارودسته ‪ ،‬وسط اعضا گروه بنشینند و در مورد فیلم یا برنامه‬
‫مورده عالقه شان صحبت کنند ‪ .‬وقتی داوطلبین می خواهند وارد گفت و گو شوند ‪ ،‬اعضای دارودسته نباید آنها‬
‫را به بحث راه دهند ‪ .‬بعد از ‪ 10‬دقیقه ‪ ،‬افراد به گروه اصلی بپیوندند ‪ .‬سپس درباره این موضوع بحث کنید که‬
‫حضور در دارودسته چه احساسی داشت و سایر اعضای گروه که آنها را به بحث راه ندادند چه احساسی داشتند‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ابراز احساسات‬

‫توانایی ابراز احساسات عامل مهمی در رشد عاطفی کودک محسوب می شود ‪ .‬تحقیقات انجام شده در مورد‬
‫هوش هیجانی ‪ ،‬بین این قابلیت و موفقیت اجتماعی و علمی همبستگی نشان داده است ‪.‬کنترل خشم مهارتی‬
‫است که در زمینه موفقیت اجتماعی اهمیت به سزایی دارد ‪ .‬کودکانی که بر خشم خود کنترلی ندارند ‪ ،‬اغلب‬
‫وارد سیکل منفی شکست اجتماعی می شوند ‪ .‬بسیاری از روانشناسان معتقدند مهارت های عاطفی و اجتماعی‬
‫که در دوران کودکی یاد گرفته می شود مبنای رشد روابط صمیمی در مراحل بعدی زندگی است ‪.‬‬

‫ابراز احساسات شامل مهارت های زیر می باشد ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬آگاهی هیجانی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬شناخت احساسات ‪ ،‬احساسات متناقض ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬بیان احساسات ‪ ،‬پیام های معطوف به خود ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬همدلی ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬کنترل هیجانی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬خودگویی ‪ ،‬خودکنترلی ‪ ،‬مقابله با احساس خشمی که نسبت به دیگران دارید ‪ ،‬کنار‬
‫آمدن با تغییرات ‪ ،‬کنار آمدن با خشم شخص مقابل ‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 35‬شناخت احساسات‬

‫‪33‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬آگاهی هیجانی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬تعریف احساساتی که یک فرد ممکن است در زمان های مختلف تجربه کند ؛ افزایش‬
‫شناخت این احساسات‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬هر فرد هیجانات و احساسات بسیار گوناگونی را تجربه می کند ‪ .‬مانند ‪ :‬غم ‪ ،‬خشم ‪،‬‬
‫شادی و ترس که هر یک تفاوت جزئی با دیگری دارند ‪ .‬به عنوان مثال ‪:‬‬

‫‪ ‬هنگامی که غمگین هستید ممکن است احساس کنید که ‪ :‬دلسرد ‪ ،‬افسرده ‪ ،‬ناخشنود ‪ ،‬شرمگین‬
‫‪ ‬برخی احساسات مرتبط با شادی ‪:‬هیجان زده ‪ ،‬با اعتماد به نفس ‪ ،‬راحت ‪ ،‬راضی‬
‫‪ ‬برخی احساسات مرتبط با خشم ‪ :‬دلخور ‪ ،‬حسادت ‪ ،‬سر خورده‬
‫‪ ‬هنگامی که ترسیده اید ‪ :‬وحشت زده ‪ ،‬مردد ‪ ،‬مضطرب ‪ ،‬عصبی‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید یکی از احساسات غم ‪ ،‬شادی ‪ ،‬خشم و ترس را انتخاب کرده و صورتی بکشد که‬
‫نمایانگر آن احساس باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 36‬بیان احساسات‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش این نکته به کودکان که بیان احساسات می تواند به کنار آمدن با احساسات کمک‬
‫کند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬تشخیص اینکه شما در زمان های مختلف چه احساسی دارید و احساسات خود را به چه‬
‫نحو ابراز کنید از اهمیت برخوردار است ‪ .‬ابراز احساسات کمک می کند که شما با آن احساسات کنار بیایید ‪.‬‬
‫وقتی نسبت به احساسات خود آگاهی دارید ‪ ،‬معموال می توانید با دیگران کنار بیایید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از چند کودک بپرسید ‪ ،‬در موقعیت های زیر چه احساسی خواهند داشت و چرا ؟‬

‫چنانچه مادر به خاطر انجام ندادن کارهای روزمره از شما عصبانی باشد ‪.‬‬

‫چنانچه فردی شما را دست انداخته باشد ‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫چنانچه معلم تان از شما سوالی پرسیده و جواب آن را نمی دانستید ‪ .‬و‪. ...‬‬

‫فعالیت ‪ : 37‬پیام های معطوف به خود‬

‫مهارت ‪ :‬روابط عاطفی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش استفاده از پیام های معطوف به خود به این منظور که افراد نظرات خود را بدون‬
‫اینکه تقصیر را به گردن کسی بیندازند ‪ ،‬بیان کنند ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید پیام منعطف به خود چیست ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی از دست کسی عصبانی هستید سرزنش کردن او کار آسانی است ‪ .‬اما هنگامی که‬
‫فرد مقابل را سرزنش می کنید ‪ ،‬اغلب از دست شما عصبانی می شود ‪ .‬از پیام های معطوف به خود می توانید‬
‫برای بیان آنچه واقعا می خواهید بگویید ‪ ،‬بدون اینکه افراد را قضاوت کنید ‪ ،‬با آنها مقابله کنید ‪ .‬یا مورد سرزنش‬
‫قرار دهید استفاده کنید ‪.‬‬

‫یک پیام معطوف به خود این گونه است ‪:‬‬

‫‪ ‬احساس خود را بگویید ( من احساس می کنم ‪) ...‬‬

‫‪ ‬بگویید شخص مقابل چه کار کرد که شما را دلخور کرده است ( وقتی تو ‪)...‬‬
‫‪ ‬توضیح دهید که چگونه این کار شما را متاثر کرده است ( به خاطر اینکه ‪) ...‬‬
‫‪ ‬بگویید که چه چیزی می تواند وضعیت شما را بهتر کند ( و من می خواهم که ‪) ...‬‬

‫کودکان را به تیم های دو نفره تقسیم کنید تا هر یک بتوانند به نوبت پیام های معطوف به خود را بیان کنند ‪.‬‬
‫این پیام های معطوف به خود می تواند در مورد شرایط واقعی یا خیالی باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 38‬همدلی‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش نحوه تشخیص و درک احساسات دیگران به کودکان‬

‫‪35‬‬
 ‫از گروه بپرسید خود را جای دیگران گذاشتن به چه معنا است ‪ .‬آنها را تشویق کنید نمونه هایی از تجربه های‬
‫خود را درمیان بگذارید ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬همدلی یعنی توانایی درک احساسات فردی دیگر به گونه ای که انگار خودتان در آن‬
‫موقعیت قرار دارید وبه این ترتیب بهتر می توانیم با آنها کنار بیاییم ‪ .‬افرادی که با دیگران همدلی می کنند ‪،‬‬
‫می توانند با آنها احساس ناراحتی کنند یا با شادی آنها احساس خوشحالی کنند وغیره ‪ .‬وقتی کودکان بتوانند‬
‫دیگری را درک کنند و برای احساسات او احترام قائل شوند ‪ ،‬احتمال کمتری دارد که شروع به دعوا کنند و‬
‫بیشتر احتمال دارد که به راحتی با دیگران دوست شوند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کودکان می توانند در مورد مواقعی که با دیگران همدلی کرده اند صحبت کنند ‪ .‬می توان برای آنان‬
‫مثال هایی هم زد ‪.‬‬

‫فکر می کنید مادر سارا از اینکه سارا به او بی محلی کرد ‪ ،‬چه احساسی پیدا کرد ؟‬

‫آیا می توان با مادر سارا همدلی کنید ؟‬

‫آیا تا کنون مورد مشابهی برای شما پیش آمده است ؟‬

‫فعالیت ‪ : 39‬احساسات متناقض‬

‫مهارت ‪ :‬آگاهی هیجانی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که افراد ‪ ،‬اغلب در آن واحد بیش از یک احساس دارند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬افراد می توانند در آن واحد بیش از یک احساس داشته باشند ‪ .‬مثال شما از اینکه طوطی‬
‫گم شده تان به خانه برگشته خوشحال می شوید ‪ ،‬اما به خاطر اینکه بالش شکسته ‪ ،‬ناراحت می شوید ‪ .‬نکته‬
‫مهم این است که سعی کنید نسبت به تمام احساساتی که دارید آگاه باشید و اگر این احساسات برای شما‬
‫مشکل آفرین هستند ‪ ،‬با کسی که به حرف های شما گوش می کند و می تواند به شما کمک کند ‪ ،‬صحبت‬
‫کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از داوطلبان بخواهید در مورد موقعیت هایی که احساسات متناقضی داشته اند ‪ ،‬صحبت کنند ‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫در هر یک از موقعیت های زیر ممکن است چه احساسی داشته باشید ؟‬

‫مادرتان یک بچه دیگر به دنیا آورده است ‪.‬‬

‫یک هدیه عالی به مناسبت تولدم گرفتم اما این هدیه آن چیزی نبود که انتظارش را داشتم وغیره‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 40‬خود گویی‬

‫مهارت ‪ :‬کنترل هیجانی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای استفاده از خودگویی مثبت به منظور هدایت افکار و رفتارشان‬

‫از گروه بخواهید که بگویند خودگویی چیست ؟ آنهارا به این سوق دهید که به دو کلمه خود و گویی به صورت‬
‫جداگانه فکر کنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬خود "گویی یعنی آنچه شما در هر لحظه از روز به خود می گویید ‪ .‬نام دیگر آن گفتار‬
‫درونی است ‪ .‬شاید نسبت به این موضوع آگاه نیستید ‪ ،‬اما به صورت مداوم به خود چیزهایی می گویید که روی‬
‫آنچه فکر می کنید ‪ ،‬می گویید و انجام می دهید تاثیر می گذارد ‪.‬‬

‫مثال اگر هراسان هستید می توانید با گفتن چیزی مثل به هیچ چیز دیگری توجه نکن و تمرکزت را بگذار روی‬
‫کاری که داری انجام می دهی ‪ .‬به خودتان کمک کنید تا بهتر تمرکز کنید ‪ .‬اگر مثبت فکر کنید به احتمال زیاد‬
‫موفق خواهید شد ‪ .‬اگر منفی فکر کنید به احتمال زیاد موفق نخواهید شد ‪ .‬اگر افکاری که باعث می شود‬
‫احساس خوبی پیدا کنید را تشخیص دهید ‪ ،‬می توانید احتمال وقوع این گونه افکار را بیشتر کنید ‪.‬‬

‫برخی افراد ‪ ،‬افکار مثبت خود را یاداشت می کنند و طی روز آنها را می خوانند ‪ .‬سایر افراد افکار مثبت را در‬
‫زمان های مختلف روز با خودشان تکرار می کنند تا اینکه این افکار به صورت عادت درآیند ‪ .‬می توانید یاد‬
‫بگیرید مواقعی که با مشکالتی مواجه می شوید ‪ ،‬خودتان را آرام کنید و بهترین دوست خودتان باشید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬گفته های زیر را بخوانید ‪ .‬برای هر یک از آنها یک خودگویی منفی بنویسید و سپس آن را به یک‬
‫خودگویی مثبت تبدیل کنید‬

‫جمعه امتحان ریاضی دارم ‪ .‬مطمئنم که قبول نمی شوم ‪ (.‬خودگویی منفی )‬

‫‪37‬‬
 ‫جمعه امتحان ریاضی دارم ‪ .‬اگر خوب مطالعه کنم ‪ ،‬امتحان را خوب خواهم داد ‪ ( .‬خودگویی مثبت )‬

‫دلم می خواهد یک طوطی داشته باشم ‪.‬‬

‫خودگویی منفی ‪ . .................................................. :‬خودگویی مثبت ‪. .................................................. :‬‬

‫کاش کمی قدم بلند تر بود ‪.‬‬

‫خودگویی منفی ‪ . .................................................‬خود گویی مثبت ‪. ........................................................:‬‬

‫فعالیت ‪ : 41‬خود کنترلی‬

‫مهارت ‪ :‬کنترل هیجانات ‪ ،‬خود کنترلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اهمیت حفظ آرامش در شرایط استرس آور و کنترل رفتار های تکانشی‬

‫از گروه بپرسید خود کنترلی چیست ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی خود کنترلی دارید به جای اینکه بدون فکر کردن عمل کنید ‪ ،‬می توانید بهترین‬
‫رفتار را انتخاب کنید ‪ .‬حتی اگر خیلی ناراحت یا عصبانی باشید ‪ ،‬دست نگه می دارید فکر می کنید و آرامش‬
‫خود را حفظ می کنید ‪ .‬این کار شاید فقط یک یا دو ثانیه وقت بگیرد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از چند داوطلب بخواهید در مورد شرایط زیر در مواقعی که ابتدا دست نگه می دارند و فکر می کنند‬
‫که چه کار کنند صحبت کنند ‪ ،‬تا بدین صورت خودکنترلی را تمرین کنند ‪.‬‬

‫کسی به بازوی شما می خورد ‪.‬‬

‫روی کل پیراهن نو شما شکالت می ریزد ‪.‬‬

‫خواهرتان فراموش می کند که در پنجره را ببندد و طوطی شما فرار می کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 42‬مقابله با احساسات خشمی که نسبت به دیگران دارید‬

‫مهارت ‪ :‬کنترل هیجانات‬

‫‪38‬‬
 ‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش مقابله با خشم به صورت مسالمت آمیز ‪ ،‬کالمی و غیر فیزیکی‬

‫از کودکان بپرسید وقتی عصبانی هستید چه احساسی دارید ؟ و یا چه چیزی شما را عصبانی می کند ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬همه افراد عصبانی می شوند و مقابله با خشم کار آسانی نیست ‪ .‬ابتدا باید محرک ها یا‬
‫چیزهایی که باعث عصبانیت شما می شوند را تشخیص دهید ‪ .‬هنگامی که نسبت به این محرک ها آگاهی‬
‫داشته باشید ‪ ،‬می توانید یاد بگیرید که به جای روش فیزیکی ‪ ،‬به صورت مسالمت آمیز و با استفاده از کلمات ‪،‬‬
‫افکار و رفتارهای غیر تهدید آمیز با خشم خود مقابله کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید در مورد موقعیتی که به تازگی در آن عصبانی بودند و به خوبی خشم خود را‬
‫مدیریت نکردند فکر کنند ‪ .‬چه اتفاقی افتاد ؟ چگونه واکنش نشان دادند ؟‬

‫حاال از آنها بخواهید یکی از جمله هایی را که می توانست به صورت مفید تری در مقابله با خشم شان کمک کند‬
‫انتخاب کرده و جای خالی را پر کند ‪.‬‬

‫کار سختی نیست چون ‪. ...................................................................................‬‬

‫یک نفس عمیق می کشم و احساس ‪......................................................‬خواهم کرد ‪.‬‬

‫می توان با ‪ ....................................................................‬آرامش خود را حفظ کنم ‪.‬‬

‫خودم را کنار می کشم و این باعث می شود احساس ‪ .....................‬داشته باشم ‪.‬‬

‫می توانم به چیز دیگری فکر کنم مثل ‪. .................................................................‬‬

‫می توانم در مورد خشم خود با ‪ ..........................................‬صحبت کنم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 43‬کنار آمدن با خشم شخص مقابل‬

‫مهارت ‪ :‬مقابله‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کنار آمدن با خشم شخص مقابل ‪ ،‬به صورت سازنده و غیر تهدید آمیز‬

‫‪39‬‬
 ‫از کودکان بپرسید آیا تا به حال مجبور شده اید با خشم شخص دیگری مقابله کنید ؟ آیا سخت بود که در آن‬
‫شرایط تصمیم بگیرید چه کاری باید انجام دهید ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی کسی از دست شما عصبانی است ‪ ،‬خودتان هم به راحتی می توانید خشمگین شوید‬
‫‪ .‬اما باید آرامش خود را حفظ کنید ‪ ،‬صبر کنید تا صحبت های آن فرد تمام شود و بپرسید که چرا عصبانی است‬
‫‪ .‬پس از اینکه به پاسخ اوگوش کردید ‪ ،‬می توانید یا معذرت خواهی کنید ( چنانچه موافق بودید که اشتباهی‬
‫مرتکب شده اید ) یا در مورد اتفاقی که افتاده است صحبت کنید و نقطه نظر خود را عنوان کنید ( اگر موافق‬
‫نیستید که کارتان اشتباه بوده )‪.‬‬

‫اگر متوجه شدید که دارید کنترل خود را از دست می دهید و عصبانی می شوید ‪ ،‬باید مدتی خود را کنار بکشید‬
‫و به طور مثال بگویید االن هر دو ما عصبانی هستیم ‪ .‬بگذار بعدا در این مورد صحبت کنیم ‪.‬این سناریو را برای‬
‫گروه بازی کنید ‪.‬‬

‫میترا ‪ :‬آی ‪ ،‬پامو لگد کردی !‬

‫سمانه ‪ :‬من ؟ متوجه نشدم ‪.‬‬

‫میترا ‪ :‬شوخی می کنی ؟ واقعا پام درد میکنه !‬

‫سمانه ‪ :‬ا ‪ ،‬گفتم که متوجه نشدم ‪.‬‬

‫نوع اصالح شده این سناریو را برای گروه اجرا کنید ‪.‬‬

‫میترا ‪ :‬آی ‪ ،‬پامو لگد کردی !‬

‫سمانه ‪ :‬من ؟ متوجه نشدم ‪.‬‬

‫میترا ‪ :‬راستش پام درد میکنه ‪.‬‬

‫سمانه ‪ :‬ببخشید ‪ .‬نمی خواستم پایت رو لگد کنم ‪.‬‬

‫میترا ‪ :‬اشکال نداره ‪.‬‬

‫‪40‬‬
‫فعالیت ‪ :‬هر بار دو کودک را برای ایفای نقش در سناریو انتخاب کنید ‪ .‬پس از اینکه نقش بازی کردن ها تمام‬
‫شد ‪ ،‬در مورد تفاوت بین برخورد های خشمگینانه و نواع اصالح شده بحث کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 44‬کنار آمدن با تغییرات‬

‫مهارت ‪ :‬مقابله ‪ ،‬کنترل هیجانات‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که تغییر را در زندگی بپذیرند ‪ ،‬چه خوب باشد و چه بد ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید آیا تا کنون تغییر اساسی مانند تغییرات خانوادگی یا مدرسه وغیره را تجربه کرده اند ‪ .‬از‬
‫کودکانی که پاسخ داداند بخواهید بگویند چگونه به این تغییرات واکنش نشان داده اند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬پذیرش تغییر دشوار است ‪ .‬وقتی فکر می کنید همه چیز عالی پیش می رود ‪ ،‬والدینتان‬
‫تصمیم به جابجایی می گیرند یا طالق می گیرند و ‪ . ...‬گاهی این موضوع ناامید کننده است ‪ ،‬چرا که بسیاری از‬
‫تغییرات زندگی را نمی توان کنترل کرد ‪.‬‬

‫وقتی یاد بگیرید تغییرات را بپذیرید ‪ ،‬بیشتر آمادگی تغییراتی که در زندگی پیش می آید را خواهید داشت ‪.‬‬
‫می توانید ببینید که خوبی و بدی هر تغییری چیست و به تدریج با آن تغییرات سازگار خواهید شد ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید در هر یک از شرایط چه احساسی خواهند داشت و چگونه با تغییرات برنامه خود را سازگار‬
‫خواهند شد‪.‬‬

‫مجبوری کت قدیمی ات را بپوشی چون کت جدیدت کثیف است ‪.‬‬

‫من احساس ‪ .........‬خواهم کرد ‪ .‬من می توانم ‪. ........................‬‬

‫می دانم که گفته بودم با تو به تماشای فیلم خواهم آمد اما فراموش کرده بودم که به علی گفته بودم امروز با او‬
‫کار دارم ‪.‬‬

‫من احساس ‪ ...........‬خواهم کرد ‪ .‬من می توانم ‪. .................................‬‬

‫اردوی کالسی ما به خاطر اینکه کارها ی زیادی باید انجام بدهیم ‪ ،‬لغو شد ‪.‬‬

‫من احساس ‪ ..............‬خواهم کرد ‪ .‬من می توانم ‪. .........................‬‬

‫‪41‬‬
 ‫اهمیت قائل شدن برای خود و دیگران‬

‫اهمیت قائل شدن و مهربانی ‪ ،‬ارزش های مهمی در فرهنگ ما هستند ‪ .‬این فضایل زیر بنای رشد اخالقی یک‬
‫کودک هستند ‪ .‬براساس گفته های ویلیام دیمون ‪ ،‬کودکان دوره ابتدایی باید قادر باشند تا ‪:‬‬

‫بدانند چه چیزی رفتار های خوب را از رفتار های بد متمایز می کند و عادت های رفتاری که خوب تلقی می‬
‫شود را پرورش دهند ‪.‬‬

‫احساس مسئولیت ‪ ،‬توجه و عالقه نسبت به آسایش و حقوق دیگران را افزایش دهند و این عالقه را در قالب‬
‫اهمیت قائل شدن ‪ ،‬خیر خواهی و مروت ابراز کنند ‪.‬‬

‫نسبت به شکستن قوانین اخالقی ‪ ،‬واکنش های هیجانی منفی داشته باشند از قبیل شرم ‪ ،‬احساس گناه ‪ ،‬خشم‬
‫‪ ،‬ترس و تحقیر ‪.‬‬

‫میل به اهمیت قائل شدن نسبت به دیگران ‪ ،‬حتی در حد از خود گذشتگی ‪ ،‬بخشی از رمز گذاری ژنتیکی ما‬
‫است ‪ .‬اگر می خواهیم که کودکان مهربان باشند ‪ ،‬همکاری کنند و همدالنه برخورد کنند ‪ ،‬باید در خانه و‬
‫مدرسه این ارزش ها را آموزش دهیم ‪.‬‬

‫اهمیت قائل شدن برای خود و دیگران شامل مهارت های زیر می باشد ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬روابط اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬کمک گرفتن از افراد بزرگسال ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬درک تاثیر رفتار خود نسبت به دیگران ‪ ،‬درک رفتار دیگران ‪ ،‬اهمیت قائل شدن برای‬
‫دیگران ‪ ،‬مهربانی ‪ ،‬کارت های مهربانی ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬ابراز عالقه به دیگران ‪ ،‬توصیه کردن ‪ ،‬پاسخ دادن به توصیه های مثبت ‪ ،‬وابستگی به‬
‫دیگران ‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬مفید واقع شدن ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬رفتار جامعه پسند ‪ ،‬پیشنهاد کمک کردن به دیگران ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬دوست بودن ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬احترام ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬قرض گرفتن ‪ ،‬احترام گذاشتن به دیگران ‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 45‬کمک گرفتن از افراد بزرگسال‬

‫مهارت ‪ :‬روابط اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای درک این موضوع که درخواست کمک به هنگام نیاز اشکالی ندارد ‪.‬‬

‫از افراد گروه بخواهید به صورت داوطلبانه بگویند که چه احساسی در مورد درخواست کمک کردن دارند ‪ .‬از آنها‬
‫بخواهید در مورد شرایطی فکر کنند که ممکن است به کمک نیاز داشته باشند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬اینکه درخواست کمک کنید هیچ اشکالی ندارد ‪ .‬هیچ گاه نباید نسبت به اینکه دیگران‬
‫چه فکری خواهند کرد نگران یا خجالت زده شوید ‪ .‬در عوض باید به این فکر کنید اگر کمک نگیرید چه اتفاقی‬
‫خواهد افتاد ‪ ،‬به این صورت اوضاع می تواند بدتر شود ‪.‬‬

‫به خاطر داشته باشید کسانی که از آنها کمک می خواهید به احتمال زیاد از کمک کردن به شما خوشحال‬
‫خواهند شد ‪ .‬افراد دوست دارند احساس کنند که دیگران به آنها نیاز دارند ‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫مراحلی که باید هنگام درخواست کمک از یک فرد بزرگسال در نظر داشته باشید ‪ ،‬بدین ترتیب است ‪:‬‬

‫‪ ‬ببینید مشکل چیست ‪.‬‬

‫‪ ‬ببینید به چه کمکی نیاز دارید ‪.‬‬
‫‪ ‬ببینید آیا واقعا به کمک نیاز دارید یا اینکه می توانید آن مشکل را خودتان حل کنید ‪ .‬به خاطر داشته‬
‫باشید اگر واقعا به کمک نیاز دارید ‪ ،‬اشکالی ندارد ‪.‬‬
‫‪ ‬فکر کنید از چه کسی می توانید کمک بگیرید ‪ .‬این شخص به احتمال زیاد کسی است که به او اعتماد‬
‫دارید و می داند چگونه به شما کمک کند ‪.‬‬
‫‪ ‬در مورد چیزی که قرار است بگویید ‪ ،‬فکر کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬مشکل خود را با آن فرد مطرح کنید و در خواست کمک کنید ‪.‬‬
‫فعالیت ‪ :‬کودکان در این فعالیت دو به دو تمرین کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 46‬درک تاثیر رفتار خود نسبت به دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش این موضوع به کودکان که چگونه رفتار های آنها روی دیگران تاثیر می گذارد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬از اعضای گروه بخواهید در مورد موقعیتی فکر کنند که رفتار شخص مقابل تاثیر مهمی بر‬
‫آنها گذاشته بوده است ‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬اگر نازنین طوری حواس سارا را پرت کند که او نتواند بشنود من چه‬
‫می گویم ‪ ،‬سارا نمی تواند متوجه شود که تکلیف فردا چیست ‪ .‬در واقع ‪ ،‬هیچ یک از آنها نمی توانند این موضوع‬
‫را بفهمند ‪ .‬افراد کارهای زیادی انجام می دهند که می تواند دیگران را به صورت مثبت و منفی تحت تاثیر قرار‬
‫دهد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬هر یک از این مثال ها را بخوانید و به این فکر کنید که آیا رفتار شخص اول تاثیر مثبت یا منفی بر‬
‫شخص دوم خواهد داشت سپس جلوی آن تیک بزنید ‪.‬‬

‫منفی‬ ‫مثبت‬ ‫سحر بدون اجازه ناهار مریم را بر می دارد ‪.‬‬

‫منفی‬ ‫مثبت‬ ‫فاطمه ماژیک های خود را با سارا استفاده می کند ‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫منفی‬ ‫سامان کتابی را که رامتین گم کرده بود به او پس می دهد ‪ .‬مثبت‬

‫منفی‬ ‫مثبت‬ ‫شایان در زمین بازی آرمین را دست می اندازد ‪.‬‬

‫حال چند مثال از خود بنویسید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 47‬درک رفتار دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش روش هایی برای اینکه کودکان بهتر دلیل نحوه رفتار کردن افراد را متوجه شوند ‪.‬‬

‫از اعضای گروه بپرسید آیا تا به حال به این مسئله فکر کرده اند که چرا افراد کارها را به نحو خاصی انجام می‬
‫دهند ‪.‬‬

‫توضیح دهید که ‪ :‬هیچ دو نفری کامال شبیه یکدیگر نیستند ‪ .‬همه ‪ ،‬مسائل را به گونه متفاوتی می بینند و‬
‫هیچ کس واقعا نمی داند که فرد دیگری چگونه در مورد مسئله ای می اندیشد ‪.‬‬

‫برای اینکه رفتار های دیگران را بفهمیم بهتر است ‪:‬‬

‫‪ ‬به آنچه آن فرد می گوید گوش دهیم ‪.‬‬

‫‪ ‬کارهای او را مشاهده کنیم ‪.‬‬
‫‪ ‬به دالیلی که آن فرد به خاطرش این حرف ها را می زند یا این کار ها را انجام می دهد ‪ ،‬فکر کنیم‪( .‬‬
‫اگر نمی دانید ‪ ،‬از او بپرسید )‬
‫‪ ‬ببینید که کدام دلیل ‪ ،‬توضیح بهتری برای رفتار او است ‪.‬‬
‫‪ ‬سپس ‪ ،‬ببینید آیا باید در جواب آن چیزی بگویید یا کاری انجام دهید ‪ .‬کاری را انجام دهید که فکر‬
‫می کنید از همه بهتر است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکانی که با یکدیگر آشنا هستند بخواهید تیم های دو نفره تشکیل دهند ‪ .‬کودک اول ‪ ،‬باید‬
‫کاری که کودک دوم به تازگی انجام داده را توصیف کند – مثال اینکه او برای ناهار چه چیزی خورده یا هر چیز‬
‫دیگری در مورد رفتار های فردی او ‪ .‬سپس بگوید ‪ ،‬فکر می کند چرا آن شخص آن گونه رفتار کرده یا اینکه از‬
‫آن شخص در مورد این مسئله سوال کند ‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫فعالیت ‪ : 48‬اهمیت قائل شدن برای دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اینکه کودکان در مورد روش های اهمیت قائل شدن برای دیگران فکر کنند و این‬
‫روش ها را تمرین کنند ‪.‬‬

‫از اعضای گروه بپرسید فردی که برای او اهمیت قائل هستید چه کسی است ؟ چرا برای این شخص اهمیت قائل‬
‫هستید ؟‬

‫توضیح دهید که ‪ :‬یکی از بهترین هدیه هایی که می توانید به دیگران بدهید این است که بگذارید آنها بدانند‬
‫برایشان اهمیت قائل هستید ‪ .‬کمک کردن ‪ ،‬گوش کردن به صحبت و‪ ...‬دیگران نشان می دهید که برایشان‬
‫اهمیت قائل هستید و آنها را بسیار خوشحال می کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از آنها بخواهید تجربیاتی که در مورد اهمیت قائل شدن برای کسی داشته اند را با سایر اعضا در میان‬
‫بگذارند ‪ .‬از آنها بخواهید برای افرادی که در رابطه شان ‪ ،‬برای آنها اهمیت قائل هستند چند یادداشت بنویسند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 49‬ابراز عالقه به دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش این موضوع به کودکان که چگونه عالقه خود را به دیگران نشان دهند ‪.‬‬

‫از افراد بخواهید که بگویند برای نشان دادن عالقه خود به شخص مقابل چه کار خواهند کرد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی کسی به شما توجه می کند ‪ ،‬احساس می کنید ارزش این را دارید که به حرف های‬
‫شما گوش کنند ‪ .‬هنگامی که دوستانه و مودبانه با دیگران صحبت می کنید ‪ ،‬به آنها نشان می دهید که به آنچه‬
‫به شما می گویند عالقه مند هستید ‪ .‬عالقه نشان دادن به آنچه افراد می گویند و انجام می دهند باعث ایجاد‬
‫احساس اعتماد و مهربانی می شود ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کودکان را به تیم های دو نفره تقسیم کنید و هر یک با گفتن چیزی عالقه خود را به طرف مقابل‬
‫نشان دهد ‪ .‬مثال سامان با پرسیدن نوع سوپی که لیال خورده ‪ ،‬عالقه خود را به او نشان می دهد ‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫فعالیت ‪ : 50‬رفتار جامعه پسند‬

‫مهارت ‪ :‬مفید واقع شدن‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اهمیت اینکه به نوعی به دیگران کمک کنیم‬

‫با پرسیدن این مطلب که فکر می کنند رفتار جامعه پسند به چه معنا است شروع کنید ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬رفتار جامعه پسند به معنای هر گونه اقدامی است که یک فرد برای کمک به دیگری انجام‬
‫می دهد ‪ .‬این امر مواردی مثل گذشتن از زمان ‪ ،‬محبت ‪ ،‬پول و‪ ...‬به نفع دیگری را در بر دارد‪.‬‬

‫اینجا مواردی از رفتار های جامعه پسندی که می توانید برای فرد دیگری انجام دهید را مشاهده می کنید ‪:‬‬

‫‪ ‬چیزی بگویید که آن فرد را خوشحال می کند ‪.‬‬

‫‪ ‬اگر او آزرده خاطر است ‪ ،‬چیز های خوبی که در زندگی دارد را به او یادآوری کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬بدون اینکه او را قضاوت کنید به صحبت هایش در مورد مسائلی که باعث آزار او می شود گوش دهید ‪.‬‬
‫‪ ‬به او اطمینان خاطر دهید که حق دارد عصبانی یا ناراحت باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬به او یادآوری کنید که اشکالی ندارد هیجانات خود را بروز دهد ‪.‬‬
‫‪ ‬به او کمک کنید که ببیند چه کاری باید انجام دهد تا وضعیت را بهبود ببخشد ‪.‬‬

‫هر چه بیشتر رفتار های جامعه پسند انجام می دهید بیشتر نسبت به خود عمل احساس خوبی پیدا می کنید ‪.‬‬
‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید مثال هایی در مورد مواقعی که نسبت به شخص دیگری رفتار جامعه پسند انجام داده‬
‫اند را عنوان کنند ‪ .‬سپس بپرسید بعد از آن کار چه احساسی داشتند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 51‬مهربانی‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬تشخیص و ترویج کنش های مثبت مهربانی ؛ آموزش به کودکان که مهربان بودن به خودی‬
‫خود نوعی پاداش است ‪.‬‬

‫از کودکان بخواهید مهربانی را تعریف کنند ‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫به کودکان بگویید ‪ :‬مهربانی ما وقتی به اثبات می رسد که با عشق ‪ ،‬عزت و احترام با یکدیگر رفتار کنیم و‬
‫انتظار هیچ چیزی برای جبران آن نداشته باشیم مهربانی عشق در عمل است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید درباره داستان های محبت آمیز نقاشی بکشند و آنها را با دیگران به اشتراک‬
‫بگذارند و درمورد اینکه چرا مهربانی در دوستی ها و خانواده ها مهم است بحث کنید ‪.‬‬

‫برگه هایی را برداشته و روی هر یک نام هر کودک را بنویسید و برگه ها را در سبد قرار دهید وبعد از کودکان‬
‫بخواهید چشمان خود را ببندند و هر یک برگه ای بردارند و نام نوشته شده را ببینند و بعد کار محبت آمیزی که‬
‫می توانند برای آن فرد انجام دهند پشت برگه بنویسید و بعد با صدای بلند چیزی را که نوشته اند را بخوانند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 52‬کارت های مهربانی‬

‫مهارت ‪ :‬همدلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اهمیت انجام یک کار محبت آمیز در هر روز‬

‫باالی یک فلش کارت بزرگ بنویسید کارت مهربانی ‪ .‬سپس برای هر یک از اعضای گروه یک دایره روی کارت‬
‫رسم کنید ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬در مورد این مطلب صحبت کنید که انجام حداقل یک کار محبت آمیز در روز چقدر آسان‬
‫است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬فهرستی از کارهای محبت آمیزی که کودکان می توانند انجام دهند را تهیه کنید مانند ‪:‬‬

‫‪ ‬تلفن کردن به پدربزرگ یا مادر بزرگ‬

‫‪ ‬تعریف کردن از کسی‬
‫‪ ‬نگهداشتن در برای کسی‬

‫برای پی گیری این فعالیت به هر یک از اعضای گروه یک کارت مهربانی بدهید که هفت دایره روی آن باشد و از‬
‫کودکان بخواهید این کارت را به همراه خود داشته باشند ‪ .‬از آنها بخواهید به مدت یک هفته ‪ ،‬هر روز یک کار‬

‫‪48‬‬
 ‫محبت آمیز انجام دهند و حروف اول اسم و فامیل خود را برای هر یک از کارهای محبت آمیز در یک دایره‬
‫بنویسند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 53‬توصیه کردن‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای تشخیص اینکه توصیه های آنها می تواند برای دیگران مفید واقع شود‪.‬‬

‫از اعضای گروه بپرسید توصیه کردن به چه معنا است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬توصیه کردن به این معنا است که تالش کنید راه حلی ارائه دهید که فکر می کنید برای‬
‫کمک به حل مشکل دیگری مناسب است ‪ .‬یا فکر می کنید فردی می خواهد مرتکب خطا یا اشتباهی شود و‬
‫شما می خواهید کمک کنید تا از آن کار اجتناب کند ‪ .‬توصیه باید باعث بهتر شدن یا آسانتر شدن اوضاع شود ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬وانمود کنید کسی سوال های زیر را از شما می پرسد ‪ .‬‬
‫‪ ‬توصیه شما چه خواهد بود ؟‬
‫‪ ‬من هنوز تکالیفم را تمام نکرده ام چه کار باید کنم ؟‬
‫‪ ‬اگر مادرم از دستم عصبانی شد چه باید کنم ؟‬

‫پس از توصیه کودکان به سواالت از آنها بخواهید در مورد چند سوال و توصیه فرضی دیگر نیز فکر‬
‫کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 54‬پاسخ دادن به توصیه های مثبت‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای پذیرش توصیه دیگران‬

‫از اعضای گروه بخواهید چند مثال در مورد مواقعی که توصیه های خوبی به آنها کرده اند ‪ ،‬عنوان کنند و بگویند‬
‫هنگامی که آن توصیه را شنیدند ‪ ،‬چه واکنشی نشان دادند ‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫به کودکان بگویید ‪ :‬گاهی اوقات افراد نمی توانند توصیه ای را بپذیرند چون فکر می کنند آن شخص خود را‬
‫عقل کل می داند یا دارد تعیین تکلیف می کند یا دارد ایشان را مورد انتقادقرار می دهد ‪ .‬ولی اکثر اوقات افراد‬
‫به این دلیل توصیه می کنند که می خواهند به دیگران کمک کنند ‪ .‬و طرف مقابل می تواند توصیه را بپذیرد یا‬
‫نپذیرد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید کنار بهترین گزینه برای پاسخ به توصیه های داده شده تیک بزنند و بعد راجع به‬
‫انتخاب هایشان توضیح دهند ‪.‬‬

‫توصیه ‪ :‬فکر می کنم باید به معلمت بگویی که اشتباه می کند ‪.‬‬

‫‪ ......‬درست می گویی ‪ .‬همین کار را خواهم کرد ‪.‬‬

‫‪ .....‬ممنون بابت توصیه ات ( و بعد راهت را بگیری و بروی )‬

‫‪ .....‬به نظرم توصیه خوبی برای من نیست‬

‫توصیه ‪ :‬وقتی که دوچرخه سواری می کنی باید کاله ایمنی سرت کنی‬

‫‪ .....‬تیپ آدم را خراب می کند‬

‫‪ .....‬می دانم ‪ .‬از نظر ایمنی خوب است‬

‫‪ .....‬علی هم کاله ایمنی خود را سرش نمی کند پس چرا من باید این کار را کنم ؟‬

‫فعالیت ‪ : 55‬دوست بودن‬

‫مهارت ‪ :‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش معنای دوستی های مثبت به کودکان‬

‫از کودکان بپرسید دوست کسی بودن به چه معنا است ؟‬

‫‪50‬‬
‫به کودکان بگویید ‪ :‬دوستی انواع مختلفی دارد با کسی دوست شوید که باعث می شود بهترین وجهه خود را‬
‫نشان دهید و هنگامی که به آنها نیاز دارید کنارتان باشند ‪ .‬معموال افرادی را به عنوان دوست انتخاب می کنید‬
‫که عالقه مندی های مشترکی با شما خواهند داشت ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید ویژگی های مورد عالقه دوستی انتخاب کنند و آن را با دیگران درمیان بگذارند ‪.‬‬

‫همیشه به دوست خود راست بگویید ‪.‬‬

‫همیشه هوای دوستتان را داشته باشید ‪.‬‬

‫همیشه نوبت را با دوستتان رعایت کنید ‪ .‬و ‪...‬‬

‫فعالیت ‪ : 56‬قرض گرفتن‬

‫مهارت ‪ :‬احترام‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬نحوه مناسب قرض گرفتن یک چیز و همچنین امانت دار بودن نسبت به اموال دیگری‬

‫از اعضای گروه بپرسید قرض گرفتن به چه معنا است ‪ .‬از آنها بخواهید در مورد اهمیت رضایت گرفتن ‪ ،‬قبل از‬
‫قرض گرفتن چیزی و پس دادن آن به همان صورتی که بوده صحبت کنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬هر گاه می خواهید چیزی از شخصی قرض بگیرید ‪ ،‬بپرسید این کار اشکالی ندارد ‪.‬‬
‫شخص باید ابتدا اجازه بدهد ‪ .‬اکثر افراد چنانچه اطمینان داشته باشند آن چیزی که به شما قرض می دهند را‬
‫به همان صورتی که داده اند پس می گیرند ‪ ،‬از قرض دادن خوشحال هم می شوند ‪ .‬با پس دادن آن چیز به‬
‫همان صورتی که بوده به آن شخص نشان می دهید که برای او و همچنین دارایی او احترام قائل هستید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بپرسید در شرایط زیر چه احساسی پیدا خواهند کرد ‪:‬‬

‫معلم تان به شما یک کتاب امانت می دهد اما شما آن را گم می کنید ‪.‬‬

‫دوچرخه دوستتان را قرض می گیرید ‪ .‬وقتی که آن را پس می دهید الستیکش پنچر است ‪ ،‬اما مطمئن هستید‬
‫که تقصیر شما نبوده است ‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫از گروه بخواهید به موارد دیگری از قرض گرفتن یا دادن فکر کنند ‪ ،‬سپس در مورد آنها بحث کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 57‬احترام گذاشتن به دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬احترام‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش این موضوع به کودکان که باید به افکار و احساسات دیگران احترام بگذارند ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید کلمه احترام به چه معنا است ؟ آنها را تشویق کنید که چند مثال بزنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬احترام گذاشتن به دیگران به معنای گوش دادن به آنچه دیگران می گویند و همچنین‬
‫درک این مطلب که نظرات ‪ ،‬عالقه مندی ها و چیزهایی که به آنها عالقه ندارند ‪ ،‬ممکن است با شما تفاوت‬
‫داشته باشد ‪ ،‬و این مسئله اشکالی ندارد ‪.‬‬

‫این مسئله همچنین به این معنا است که بدون اینکه افراد را تحقیر کنیم بگذاریم نظرات خود را بیان کنند و‬
‫کاری که می خواهندیا احساس می کنند درست است را بدون تالش برای اینکه آنها را متقاعد کنیم به گونه‬
‫دیگری عمل کنند ( تا جایی که به کسی آسیب نمی رساند ) انجام دهند ‪ .‬همیشه به گونه ای با افراد رفتار‬
‫کنید که می خواهید آنها با شما رفتار کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬بحثی پیش بکشید در مورد رفتار های احترام آمیزی که کودکان در مدرسه و خانه می بینند ‪ ،‬مانند‬
‫گوش دادن به معلم یا پدر و مادر و این بحث را هدایت کنید ‪ .‬در مورد اعمال غیر محترمانه مانند تحقیر کردن‬
‫افراد ‪ ،‬نادیده گرفتن آنها ‪ ،‬قلدری کردن و غیره نیز صحبت کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 58‬پیشنهاد کمک کردن به دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬مفید واقع شدن‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای تشخیص فرصت های کمک به دیگران‬

‫از گروه بپرسید چگونه به مردم کمک می کنید ؟‬

‫‪52‬‬
 ‫به کودکان بگویید ‪ :‬کمک کردن به دیگران احساس خوبی به فرد مقابل و هم احساس رضایت به شما می‬
‫دهد ‪.‬‬

‫این فرایند شامل چند مر حله می شود ‪ ،‬از جمله ‪:‬‬

‫‪ ‬آیا کسی به کمک شما احتیاج دارد یا کمک شما را می خواهد ‪.‬‬
‫‪ ‬فکر کردن به اینکه چه کمکی از دست شما بر می آید‬
‫‪ ‬بهترین زمان برای کمک را انتخاب کنید‬
‫‪ ‬پیشنهاد کمک را مطرح کنید‬
‫‪ ‬کمک کنید‬

‫پیشنهاد کمک می تواند به معنی داوطلب شدن برای کمک از طریق امور خیریه یا یادگیری خدمات باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بپرسید اگر در چنین شرایطی قرار داشتند چه کار می کردند ‪:‬‬

‫مامان ‪ ،‬برای شام درست کردن چه کمکی از دست من بر می آید ؟‬

‫یا دختری که با دوچرخه به زمین افتاده چه کمکی می توان به او کرد ؟ و ‪...‬‬

‫فعالیت ‪ : 59‬وابستگی به دیگران‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که کمک گرفتن از دیگران و وابستگی به آنها در صورت لزوم اشکالی‬
‫ندارد ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید وابسته بودن به دیگران به چه معنا است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬بسیاری از کارها را می توانید به تنهایی انجام دهید ‪ ،‬اما بعضی موارد نیازمند همکاری ‪،‬‬
‫کمک و بهره گرفتن از استعداد های خاص دیگران است ‪ .‬وقتی برای رسیدن به هدفی با دیگران همکاری می‬
‫کنید ‪ ،‬اعتماد و دوستی به وجود می آید ‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫فعالیت ‪ :‬از چند داوطلب بخواهید در مورد فردی که در موارد زیر بر او تکیه می کنند ‪ ،‬صحبت کنند و بگویند‬
‫چرا آن شخص را انتخاب کرده اند ‪.‬‬

‫انجام دادن تکالیف ‪ ،‬یادگرفتن دوچرخه سواری ‪ ،‬خرید لباس ‪ ،‬برف پارو کردن‬

‫‪54‬‬
 ‫حل مسئله‬

‫بیش از ‪ 40‬سال تحقیق نشان داده است که کودکان ‪ 5‬ساله ای که به آنها فرصت داده می شود و مورد تشویق‬
‫قرار می گیرند ‪ ،‬قادر هستند به جوانب مختلف یک مسئله نگاه کنند و مشکالت ساده و پیچیده بین فردی را‬
‫حل کنند ‪.‬‬

‫مهارت در موقعیت های اجتماعی ‪ ،‬ارتباط به نسبت کمی با رشد فکری کودک دارد ‪ .‬این موضوع با کسب تجربه‬
‫در زمینه حل مسئله اجتماعی و تشویق افراد بزرگسال برای اعتماد به نفس دادن به کودکان رشد می کند ‪.‬‬
‫تجارب زندگی واقعی کودکان درباره حل مسائل بین فردی باعث تکمیل این فرایند می شود ‪ .‬مانند ‪:‬‬

‫جلسات خانوادگی ‪ :‬این جلسات در شرایطی بیشترین بهره وری رادارند که به صورت هفتگی برگزار شوند و‬
‫دامنه گسترده ای از بحث و گفتگو را دربر داشته باشد ‪.‬‬

‫جلسات کالسی ‪ :‬این جلسات باید هر روز برگزار شوند و باید کودکان را تشویق کرد تا درمورد مسائل فعلی‬
‫کالس ‪ ،‬مدرسه و جامعه صحبت کنند ‪.‬‬

‫وساطت همساالن ‪ :‬نوعی آموزش رسمی است که در آن به کودکان آموزش داده می شود که چگونه به عنوان‬
‫یک تسهیل کننده عمل کنند و به دیگران کمک کنند تا در مورد اختالفات خود مذاکره کنند ‪.‬‬

‫آموزش تفریحگاهی ‪ :‬کودکان می توانند با نظارت بزرگساالن مشکالت رایجی که در شرایط غیر ساختار یافته‬
‫مانند ‪ :‬زمین بازی ‪ ،‬سرویس مدرسه و غیره را نقش بازی کنند ‪.‬‬

‫حل مسئله شامل مهارت های زیر می باشد ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬شناسایی رفتار های مشکل آفرین ‪ ،‬فکر ها را روی هم گذاشتن ‪ ،‬یافتن راه حل های‬
‫جایگزین ‪ ،‬تصمیم گیری در مورد انتخاب بهترین راه حل ‪ ،‬درس گرفتن از اشتباهات خود ‪ ،‬حل مسئله گروهی ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی ‪ ،‬تفکر مثبت ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬تمرکز مجدد بر نگرش خود ‪.‬‬

‫‪55‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬تصمیم گیری ‪ ،‬خود کنترلی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬تفکر قبل از عمل ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬تصمیم گیری ‪ ،‬حل مسئله اجتماعی‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬انتخاب های خردمندانه ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی ‪ ،‬حل تعارضات ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬پذیرش پیامد ها ‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 60‬شناسایی رفتارهای مشکل آفرین‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای شناسایی رفتارهای مشکل آفرین‬

‫از گروه بپرسید کدامیک از رفتارهای مردم شما را آزار می دهد ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬طبیعی است که گاهی با نحوه برخورد دیگران مشکل داشته باشیم ‪ .‬واکنش دو نفر که به‬
‫یک رفتار واحد نگاه می کنند ممکن است خیلی متفاوت باشد ‪ .‬نحوه بر خورد ما می تواند مشکل آفرین باشد ‪،‬‬
‫یا اینکه می تواند به کنار آمدن با دیگران کمک کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید درباره موارد زیر نقاشی بکشند و بعد درباره آن توضیح دهند ‪.‬‬

‫من ممکن است این گونه مشکل به وجود بیاورم ‪.‬‬

‫دیگران وقتی این کار را انجام می دهند برای من مشکل به وجود می آید ‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫فعالیت ‪ : 61‬تمرکز مجدد بر نگرش خود‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی ‪ ،‬تفکر مثبت‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان که به جای سرزنش دیگران به خاطر مشکل به وجود آمده ‪ ،‬فکر خود را برای‬
‫حل آن مسئله متمرکز کنند ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید از مقیاس ‪1‬تا ‪ 10‬که در آن ‪ 1‬به معنی نداشتن مشکل و ‪ 10‬به معنی داشتن مشکالت فراوان‬
‫است ‪ ،‬خود را چگونه تخمین می زنید ؟ از کسانی که ‪1‬را انتخاب کرده اند ‪ ،‬بخواهید دست هایشان را باال ببرند‬
‫‪ ،‬سپس آنهایی که ‪ 2‬را انتخاب کرده اند و بدین منوال ادامه دهید ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬نگرش مثبت در صورت وجود مشکالت جدی باعث می شود که راحت تر راه حلی پیدا‬
‫کنید ‪ .‬این موضوع زمانی به شما کمک می کند که نسبت به خودتان احساس تاسف نکنید و دیگران را مقصر‬
‫ندانید ‪.‬‬

‫این مثال را برای گروه بخوانید ‪:‬‬

‫شکایت ‪ :‬تمیز کردن اتاق خیلی زحمت دارد ‪ .‬ترجیح می دهم بیرون بروم و بازی کنم ‪.‬‬

‫بیان مثبت ‪ :‬می توانم سریع اتاقم را تمیز کنم ‪ .‬شاید حتی کتابی که گم کرده ام را پیدا کنم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬سپس از چند داوطلب بخواهید تا این شکایتها را به بیان های مثبت تری تغییر دهند ‪.‬‬

‫من واقعا در بیسبال خیلی بد هستم ‪.‬‬

‫از ظاهر مو هایم متنفرم ‪.‬‬

‫تعطیالت تابستانی همه بهتر از من خواهد بود ‪.‬‬

‫از گروه بخواهید شکایت های دیگری را عنوان کنند که می توان آنها را به بیانات مثبت تبدیل کرد‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 62‬فکر ها را روی هم گذاشتن‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی‬

‫‪57‬‬
 ‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای یادگیری تکنیک روی هم گذاشتن فکرها به منظور شناسایی راه حل‬
‫های مختلف یک مسئله‬

‫از گروه بپرسید فکر ها را روی هم گذاشتن به چه معنا است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬اکثر اوقات برای یک مشکل بیش از یک راه حل وجود دارد ‪ .‬فکر کردن به راه حل های‬
‫دیگر همیشه کار آسانی نیست و اینجا است که گذاشتن فکر ها روی هم می تواند مفید واقع شود ‪ .‬روی هم‬
‫گذاشتن فکر ها به این معنی است که هر چیزی که به ذهن تان می رسد را بدون اینکه نگران واکنش دیگران‬
‫باشید عنوان کنید ‪ .‬این کار به این منظور است که شما از الگوهای عادی تفکر خود رها شوید و شیوه های‬
‫جدیدی را برای نگاه کردن به مسائل پیدا کنید ‪.‬‬

‫همه باید سعی کنند تمام ایده های ممکن را مطرح کنند و هیچ کس نباید در مورد این ایده ها بحث و یا‬
‫قضاوت کند ‪.‬هیچ ایده ای مسخره یا مزحک نیست چون می تواند باعث شود که فرد دیگری به یک ایده دیگر یا‬
‫بهتر بیاندیشد ‪ .‬حتی همان می تواند بهترین ایده باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬یک مسئله را مطرح کنید و ایده همه گروه را بگیرید بعد راه حل ها را ارزیابی کرده و حذف کنید تا‬
‫زمانی که همه بر سر یک ایده به توافق برسند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 63‬یافتن راه حل های جایگزین‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬تقویت این مفهوم که برای یک مسئله راه حل های بسیاری می تواند وجود داشته باشد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی مشکلی برای شما به وجود می آید ‪ ،‬بهتر است به چندین روش برای حل کردن آن‬
‫فکر کنید ‪ .‬چنانچه راه حل های متعددی داشته باشید می توانید بهترین آن را انتخاب کنید و اگر با یکی از راه‬
‫حل ها به نتیجه نرسیدید راه حل دیگر را امتحان کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از هریک از کودکان بخواهید برای مثال های زیر سه راه حل بنویسند ‪.‬‬

‫ماندانا ‪ ،‬سارا ‪ ،‬و زهرا ‪ ،‬هر سه می خواهند پشت یک میز بنشینند ‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫بابک فراموش کرده که تحقیقش را با خود به مدرسه بیاورد ‪.‬‬

‫بعد از آنها بخواهید راه حل های جایگزین خود را با دیگران در میان بگذارند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 64‬تصمیم گیری در مورد انتخاب بهترین راه حل‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای اینکه چگونه متوجه شوند کدام راه حل بهتر از همه است ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید چرا داشتن بیش از یک راه حل مهم است ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬اگر هر دفعه به یک راه حل فکر کنید و بعد به این فکر کنید که با انتخاب این راه حل‬
‫چه اتفاقی خواهد افتاد ‪ ،‬می توانید بهترین راه حل را بر گزینید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کودکان را به تیم های دو نفره تقسیم کنید ‪ .‬سپس اولین مسئله از لیست زیر را بخوانید ‪ .‬از گروه اول‬
‫بخواهید هر یک راه حل جایگزین ارائه دهند ‪ .‬بعد از کودکان بخواهید درمورد این که کدام راه حل بهتر است‬
‫بحث کنند و رای دهند ‪ .‬و به همین ترتیب تا تمام گروه ها این فعالیت را نجام دهند ‪.‬‬

‫مینا به جشن تولد بهترین دوستش دعوت نشده است ‪ .‬او باید چه کار کند ؟‬

‫مهیار تازه به این مدرسه آمده است و نمی داند چطور دوست پیدا کند ‪ .‬او باید چه کار کند ؟‬

‫و ‪...‬‬

‫فعالیت ‪ : 65‬درس گرفتن از اشتباهات خود‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان که چگونه باید راه حل ها را ارزیابی کنند و در صورتی که مرتکب اشتباه‬
‫شدند واکنش مناسبی نشان دهند ‪.‬‬

‫‪59‬‬
‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی یک راه حل کار ساز نبود یا باعث بدتر شدن اوضاع شد باید چکار کرد ‪ .‬اگر مرتکب‬
‫اشتباهی شدید نباید ناراحت یا خجالت زده شوید فقط به خطایی که رخ داده و کاری که باید پس از آن انجام‬
‫دهید فکر کنید ‪ .‬همه اشتباه می کنند و می توان از اشتباهات درس گرفت و آنها را تکرار نکرد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بپرسید که به کودکان مثال های زیر چه پیشنهاداتی خواهند کرد ‪:‬‬

‫ویدا فکر می کرد برادر بزرگش با او مهربان نیست ‪ .‬این مسئله را به مادرش گفت و مادرش هم برادرش را تنبیه‬
‫کرد ‪ .‬اما بعد از آن برادرش حتی بدجنس تر هم شد ‪ .‬ویدا باید چکار کند ؟‬

‫رامین می خواست با پارسا دوست شود ‪ ،‬به خاطر همین یکی از بهترین اسباب بازیهایش را به او داد ‪ .‬اما پارسا‬
‫نمی خواست با او بازی کند ‪ .‬رامین باید چه کار کند ؟‬

‫و ‪...‬‬

‫فعالیت ‪ : 66‬تفکر قبل از عمل‬

‫مهارت ‪ :‬تصمیم گیری ‪ ،‬خودکنترلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اهمیت از قبل فکر کردن در مورد دالیل و عواقب کارها‬

‫از گروه بپرسید چرا فکر کردن پیش از اقدام به کار از اهمیت برخوردار است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬تفکر پیش از عمل مستلزم خود کنترلی است ‪ .‬پیش از اینکه به صورت تکانشی یا با‬
‫عصبانیت عمل کنید ‪ ،‬وقایع را در ذهن خود مرور کنید و بعد به صورت مقتضی عمل کنید ‪.‬این کار فقط چند‬
‫ثانیه طول می کشد چون وقتی در حال انجام کاری هستید ذهن شما دائم در حال پردازش این افکار است ‪.‬‬
‫مثال اگر به دنبال توپ خود در خیابان بدوید چه اتفاقی خواد افتاد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬به این سوال پاسخ دهید و تفکر قبل از عمل را نیز در ذهن خود داشته باشید ‪.‬‬

‫سارا ‪ :‬پدرام غذای من را دزدیده است ‪.‬‬

‫سارا از کجا این را می داند ؟‬

‫‪60‬‬
 ‫آیا این کار یعنی اینکه سارا به پدرام تهمت زده است ؟‬

‫آیا فکر می کنید سارا قبل از اینکه حرف بزند فکر کرده است ؟‬

‫از کودکان بخواهید در مورد عواقب ناشی از عمل کردن بدون تفکر بحث کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 67‬انتخاب های خردمندانه‬

‫مهارت ‪ :‬تصمیم گیری ‪ ،‬حل مسئله اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای فهمیدن پیامد های بدرفتاری ؛ تصمیم گیری در مورد اینکه آیا کاری‬
‫ارزش انجام دادن را دارد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬پیش از انجام کاری که فکر می کنید اشتباه است باید چیزهایی که ممکن است اتفاق‬
‫بیفتد را در نظر داشته باشید ‪ ،‬از جمله اینکه چه کسی ممکن است لطمه ببیند ‪ ،‬چه چیزی ممکن است آسیب‬
‫ببیند و غیره ‪ .‬انتخاب های خوب می تواند در حل مسئله مفید واقع شود یا از ایجاد مشکالت جدید جلوگیری‬
‫کند ‪ .‬اما چنانچه تصمیم بگیرید که انتخاب غیر خردمندانه ای داشته باشید باید آماده پذیرش پیامد های آن نیز‬
‫باشید و در نهایت چیزی یا کسی آسیب خواهد دید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬گزینه ای را که به نظرتان خردمندانه است انتخاب کنید ‪.‬‬

‫معلم تان از شما می خواهد که بعد از اتمام کالس ‪ ،‬صندلی ها را مرتب کنید ‪ .‬شما ‪:‬‬

‫‪ .....‬از کسی برای مرتب کردن صندلی ها کمک می گیرید ‪.‬‬

‫‪ .....‬می گویید ‪ ،‬چشم ‪ ،‬اما بعدا فراموش می کنید که این کار را انجام دهید ‪.‬‬

‫‪ .....‬به جای این کار ‪ ،‬تخته را پاک می کنید و تخته پاک کن را نیز می شویید ‪.‬‬

‫حال از آنها بخواهید در مورد دالیلی که فکر می کنند انتخاب شان خردمندانه بوده و پیامد هایی که ممکن است‬
‫سایر گزینه ها داشته باشند ‪ ،‬صحبت کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 68‬پذیرش پیامد ها‬

‫‪61‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی ‪ ،‬حل تعارضات‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬کمک به کودکان برای پذیرش پیامد رفتار های خود و اینکه در صورت لزوم تغییراتی ایجاد‬
‫کنند ‪.‬‬

‫توضیح دهید که ‪ :‬پیامد ‪ ،‬چیزی است که به طور طبیعی به دنبال یک عمل یا رفتار می آید ‪ .‬اگر تکالیف‬
‫درسی خود را انجام ندهید امتیاز مربوط به آن را نمی گیرید و ممکن است دچار دردسر شوید ‪ .‬این حادثه همان‬
‫پیامد رفتار شما است ‪ .‬درک این مطلب که تمام رفتار های شما دارای پیامدهایی است در حل ‪ -‬و حتی اجتناب‬
‫از به وجود آمدن – مشکالت بین فردی مفید خواهد بود ‪.‬‬

‫از آنجایی که دو نفر ممکن است به گونه متفاوتی به مسائل نگاه کنند ‪ ،‬ممکن است فکر کنید پیامد به وجود‬
‫آمده ناعادالنه است یا اینکه شما مرتکب اشتباهی نشدید ‪ .‬اختصاص دادن زمانی برای فکر کردن و صحبت‬
‫کردن در مورد اتفاقی که افتاده ‪ ،‬به شما و شخص مقابل در حل مسائل کمک خواهد کرد ‪ .‬اگر کسی فکر کند‬
‫که شما مرتکب اشتباهی شده اید ‪ ،‬این گونه می توانید اقدام کنید ‪:‬‬

‫‪ ‬ببینید آیا کاری که انجام دادید اشتباه بوده است ‪.‬‬

‫‪ ‬چنانچه اشتباه بوده ‪ ،‬به اشتباه خود اقرار کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬سعی کنید دلیل انجام آن کار را توضیح دهید ‪ ( .‬ممکن است دلیل آن را واقعا ندانید ‪ ،‬اما فکر کردن در‬
‫مورد آن مسئله به شما کمک می کند تا به دلیل آن پی ببرید ‪).‬‬
‫‪ ‬بدون گله و شکایت کردن ‪ ،‬پیامد های آن را بپذیرید ‪ .‬این مسئله می تواند به شما کمک کند که هیچ‬
‫وقت دوباره این کار را انجام ندهید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید در مورد تجارب شخصی در مواقعی که باید با پیامد رفتارهایشان مقابله می کردند‪،‬‬
‫صحبت کنند ‪ .‬آیا فکر می کنند پیامد ها منصفانه بوده یا نبوده ؟ و چرا این فکررا می کنند؟ مثال ‪ :‬تقلب کردن‬
‫در امتحان ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 69‬حل مسئله گروهی‬

‫مهارت ‪ :‬حل مسئله اجتماعی‬

‫‪62‬‬
 ‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای حل مشکالت در شرایط گروهی‬

‫از گروه بپرسید چرا یادگیری حل مشکالت به صورت گروهی از اهمیت بر خوردار است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬حل مسئله گروهی فرایندی است که کمک می کند افراد با یکدیگر کار کنند ‪ .‬این کار‬
‫معطوف به دو قانون اصلی است ‪ :‬بحث همیشه حول محور حل مسئله است و هیچ گاه محوریت آن این مسئله‬
‫نیست که چه کسی مقصر بوده است ‪ .‬گروه برای درک و احترام به نقطه نظرات دیگران ‪ ،‬تمرکز بر مسئله ‪،‬‬
‫مراوده کردن خواسته ها و احساسات همه افراد و همکاری برای حل مسئله کار می کند ‪ .‬راه حل می تواند ایده‬
‫های خوب تمام اعضای گروه را در خود بگنجاند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید به صورت دایره بنشینند و یک نفر قوانین را بخواند ‪ .‬سپس فرد دیگری یکی از‬
‫مشکالت روی برگه را انتخاب کند یا از گروه بخواهد که مشکالت مختلفی را پیشنهاد دهند ‪ .‬پس از اینکه در‬
‫مورد هر مشکل بحث شد ‪ ،‬از یک فرد بخواهید تا آنچه گفته شد را خالصه وار بیان کند ‪ .‬طبق قوانین ‪ ،‬گروه‬
‫باید به راه حلی دست پیدا کند که همه اعضا را خوشحال کند ‪.‬‬

‫قوانین‬

‫‪ ‬همه مسئولیت دارند به حرف های کسی که صحبت می کند گوش دهند ‪.‬‬
‫‪ ‬همه باید نقطه نظرات خود را در مورد مشکل با دیگران در میان بگذارند ‪.‬‬
‫‪ ‬هیچ کس اجازه ندارد صحبت های گوینده را قطع کند ‪.‬‬
‫‪ ‬همه به دیگران احترام می گذارند ‪ .‬هیچ کس نمی تواند نظر شخص دیگری را مسخره یا از آن انتقاد‬
‫کند ‪.‬‬

‫مسائل‬

‫‪ ‬گروه باید برای اردوی کالسی مکانی را انتخاب کند ‪.‬‬

‫‪ ‬تعداد افراد ‪ 10‬نفر است و فقط ‪ 6‬قطعه کیک داریم ‪.‬‬
‫‪ ‬در سالن تئاتر مدرسه صندلی کافی برای همه وجود ندارد ‪.‬‬

‫‪63‬‬
 ‫گوش دادن ‪ :‬یک خیابان دو طرفه‬

‫مهارت های گوش دادن از آنچه اکثر افراد تصور می کنند پیچیده تر است و مستلزم یک بده بستان عقالنی و‬
‫هیجانی است ‪ .‬بسیاری از کودکان آن قدر تمرکز شان بر این است که در یک گفت و گو خودشان نظرشان را‬
‫بیان کنند که دیگر برای در نظر گرفتن افکار ‪ ،‬احساسات و نیاز های دیگران وقت نمی گذارند ‪ .‬بزرگساالن از‬
‫کودکان ‪ 5‬سال به باال انتظار دارند آنچه را می گویند درک کنند و به صورت مناسبی پاسخ دهند یا رفتار کنند ‪.‬‬

‫در آموزش مهارت های گوش دادن باید در نظر داشته باشیم که احتمال دارد مشکل گوش دادن به خاطر‬
‫اختالل یادگیری یا سایر اختالالتی باشد که تشخیص داده نشده است ‪ .‬اگر چه علت معمول اینکه کودکان‬
‫شنوندگان اجتماعی ضعیفی هستند نیست اما اختالالت شنوایی جزء اولین عللی هستند که باید رد شوند ‪.‬‬
‫اختالالت یادگیری ‪ ،‬از جمله اختالالت پردازش شنوایی و پردازش اطالعات نیز باید رد شوند ‪.‬‬

‫گوش دادن ‪ :‬یک خیابان دو طرفه شامل مهارت های زیر است ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬شنیدن یا گوش دادن ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬خودکنترلی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬نحوه گوش دادن در حین مکالمه ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬گوش دادن برای کسب اطالعات ‪ ،‬گوش دادن انعکاسی ‪ ،‬گوش دادن فعال ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬احترام ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬تبعیت از دستور العمل ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬دوست یابی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬باز خورد مثبت ‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫‪64‬‬
 ‫ایجاد چالش ‪‬‬
‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 70‬شنیدن یا گوش دادن‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط عاطفی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش تفاوت بین شنیدن صرف و گوش دادن واقعی به کودکان‬

‫از کودکان بخواهید نظرات خود را درمورد تفاوت بین شنیدن و گوش دادن با اعضا در میان بگذارید ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬شنیدن و گوش دادن بسیار با هم متفاوت هستند ‪ .‬شما می توانید صحبت کردن افراد را‬
‫بشنوید اما آیا وقتی آن فرد در حال صحبت کردن است ‪ ،‬شما واقعا به او گوش می دهید ؟ هنگامی که به‬
‫صحبت های او گوش می دهید ‪ ،‬حرف های اورا هم می شنوید و هم می فهمید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید مواقعی را عنوان کنند که به جای شنیدن صرف باید واقعا گوش داد ‪ .‬مانند ‪:‬‬

‫هنگامی که معلم تکالیف درسی را توضیح می دهد ‪.‬‬

‫پس از اینکه داوطلبان نظرات خود را در میان گذاشتند از آنها بخواهید به مواقعی فکر کنند که شنیدن کفایت‬
‫می کند ‪ .‬مثل ‪ ،‬افراد می توانند موسیقی را بشنوند حتی بدون اینکه در مورد آنچه که دارند می شنوند فکر‬
‫کنند ‪ .‬سپس از آنها بپرسید که اگر افراد واقعا به صحبت های یکدیگر گوش نمی دادند چه اتفاقی می افتاد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 71‬نحوه گوش دادن در حین مکالمه‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬خود کنترلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای به نوبت صحبت کردن و گوش دادن هنگام مکالمه‬

‫از گروه بپرسید چرا گوش دادن در حین صحبت کردن با افراد از اهمیت برخوردار است ‪.‬‬

‫‪65‬‬
 ‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی با دقت به صحبت های دیگران گوش می دهید ‪ ،‬احساس می کنند که به گفته‬
‫های آنها عالقه مند هستید ‪.‬‬

‫برخی از قوانین مهمی که باید از آنها پیروی کنید به شرح زیر است ‪:‬‬

‫‪ ‬باید رو به روی فرد قرار داشته باشید و تماس چشمی را با او حفظ کنید ‪ ،‬با این کار می توانید عالقه‬
‫خود را نسبت به آنچه شخص می گوید نشان دهید ‪.‬‬
‫‪ ‬در حین صحبت هایش به حرف هایی که به شما می زند گوش دهید ‪.‬‬
‫‪ ‬چنانچه با چیزی که می گوید موافق هستید یا می خواهید نشان دهید که درک می کنید ‪ ،‬می توانید‬
‫سر خود را تکان دهید ‪.‬‬
‫‪ ‬وقتی صحبت هایش تمام شد ‪ ،‬سوال بپرسید یا در مورد آنچه او عنوان کرده نظر بدهید ‪.‬‬
‫‪ ‬وقتی شما شنونده خوبی باشید ‪ ،‬آنها شما را فردی شفیق و محترم می شمارند و راحت تر با شما ارتباط‬
‫برقرار می کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬گروه را به تیم های دو نفره تقسیم کنید و هر بار یک تیم را به جلوی کالس بیاورید و از آنها بخواهید‬
‫مکالمه ای داشته باشند ‪ .‬از کودکان بخواهید درباره گفتگوی آنها که خوب بوده یا نه بحث کنند و اگر گفت و گو‬
‫خوب نبوده پیشنهاداتی به آنها بدهند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 72‬گوش دادن برای کسب اطالعات‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای یادگیری اطالعات با به دقت گوش دادن‬

‫از کودکان بپرسید چرا گوش دادن برای کسب اطالعات در هنگام صحبت دیگران از اهمیت برخوردار است ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی فردی به شما چیزی می گوید ‪ ،‬باید به دقت گوش دهید ؛ به خصوص اگر در مورد‬
‫کاری که باید انجام دهید ‪ ،‬جایی که باید بروید و غیره اطالعات جدیدی می دهد ‪ .‬مثال اگر معلم در حال درس‬
‫دادن باشد ‪ ،‬اگر گوش ندهید و نفهمید ‪ ،‬آن مطلب را یاد نمی گیرید ‪.‬‬

‫‪66‬‬
‫فعالیت ‪ :‬از کودکی بخواهید شروع به گفتن یک داستان کند ‪ ،‬مثال بگوید ‪ ،‬یک روز دانش آموزی سوار اتوبوس‬
‫شد ‪ ...‬هر یک از کودکان باید به نوبت یک جمله به آن اضافه کنند تا هنگامی که داستان به پایان برسد ‪.‬‬
‫کودکان باید همان طور که داستان پیش می رود به کل داستان گوش دهند و مشارکت آنها باید به گونه ای‬
‫باشد که با اطالعاتی که از قبل داده شده مرتبط باشد ‪ .‬سپس می توانند خالصه اتفاقاتی که در داستان افتاده را‬
‫بنویسید یا از حفظ بگویند ‪.‬‬

‫از کودکان بخواهید در این مورد بحث کنند که آیا با دقت گوش کردن در مواقعی که باید اطالعات جدیدی به‬
‫دست بیاورند کار سختی است یا خیر ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 73‬تبعیت از دستورالعمل ها‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬احترام‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اهمیت تبعیت از دستور العمل ها‬

‫از کودکان بپرسید چرا تبعیت از دستورالعمل ها از اهمیت برخوردار است ؟ اگر افراد از دستورالعمل ها تبعیت‬
‫نمی کردند چه اتفاقی می افتاد ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی از دستورالعمل ها تبعیت می کنید ‪ ،‬زندگی هموارتر پیش می رود ‪ .‬اگر اعضای‬
‫گروه فقط کاری که خودشان می خواستند را انجام می دادند ‪ ،‬تحقق بخشیدن به اهداف کار سختی می شد ‪ .‬به‬
‫احتمال زیاد مشاجره و صدمه پیش می آمد و احساسات افراد لطمه می دید ‪ .‬وقتی فردی گوش نمی کند ‪ ،‬تمام‬
‫گروه تحت تاثیر آن قرار می گیرند ‪ .‬هنگامی که تمام اعضای گروه برای به انجام رساندن وظایف با هم کار می‬
‫کنند ‪ ،‬به طور معمول احساس خوبی در گروه به وجود می آید ‪.‬‬

‫پنج گام اصلی برای تبعیت از دستورالعمل ها وجود دارد ‪.‬‬

‫اول اینکه ‪ ،‬حتما به فردی که صحبت می کند نگاه کنید ‪ .‬دوم ‪ ،‬با دقت گوش دهید و سوم ‪ ،‬در مورد آنچه او‬
‫می گوید فکر کنید ‪ .‬چهارم ‪ ،‬در صورت لزوم سوال بپرسید ‪ .‬در آخر ‪ ،‬از دستورالعمل ها تبعیت کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید که از دستورالعمل ها تبعیت کنند ‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫کتاب علوم خود را از کیف تان بیرون بیاورید ‪ .‬صفحه ‪ 23‬کتاب را باز کنید ‪ .‬مداد خود را بیرون بیاورید ‪ .‬به‬
‫سواالت ‪ 15-1‬پاسخ دهید ‪ .‬کتاب هایتان را کنار بگذارید ‪.‬‬

‫حال بپرسید آیا تبعیت کردن از دستورالعمل ها آسان بوده یا دشوار صحبت کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 74‬گوش دادن انعکاسی‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که با دقت کامل گوش دهند و آنچه شخص مقابل گفته است را انعکاس‬
‫دهند‬

‫از گروه بپرسید فکر می کنید گوش دادن انعکاسی به چه معنا است ؟ از آنها بخواهید به این دو کلمه به صورت‬
‫مجزا فکر کنند ‪ ،‬احتمال دارد این کار در مشخص شدن معنی عبارت به آنها کمک کند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬گوش دادن انعکاسی یعنی اینکه با دقت کامل به صحبت های دیگری گوش کنید و‬
‫سپس آنچه او گفته را با کلمات خود تکرار کنید ‪ .‬چنانچه انعکاس شما درست باشد ‪ ،‬ممکن است بگوید بله ‪،‬‬
‫منظور من هم همین بود ‪ .‬اگر به طور کامل درست نباشد ‪ ،‬ممکن است بگوید نه منظور من این نبود ‪.‬‬

‫گوش دادن انعکاسی به طور معمول زمانی استفاده می شود که فرد مقابل در مورد چیزی صحبت می کند که او‬
‫را ناراحت کرده است ‪ .‬مثال اگر دوست شما بگوید خیلی ناراحت هستم چون بهترین دوستم به مدرسه دیگری‬
‫رفته است ‪ .‬می توانید بگویید از رفتن بهترین دوستت ناراحتی ‪ ،‬کنار آمدن با این مسئله برای تو سخت است ‪،‬‬
‫به جای اینکه بگویید باز هم می توانی دوست دیگری پیدا کنی ‪ .‬گوش دادن انعکاسی نشان می دهد که شما با‬
‫فرد مقابل همدلی می کنید ‪ .‬درک می کنید که او چه احساسی دارد و او احساس می کند که شما از او حمایت‬
‫می کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کودکان را به تیم های دو نفره تقسیم کنید و از آنها بخواهید در مورد هر یک از موضوع های زیر‬
‫صحبت کنند ‪ .‬پس از دو دقیقه ‪ ،‬یکی از آنها باید صحبت های فرد دیگر را با استفاده از زبان انعکاسی و همدالنه‬
‫بازگو کند و سپس موضوع دیگری را انتخاب کنند ‪.‬‬

‫چیزی که واقعا من را اذیت می کند این است که ‪...‬‬

‫‪68‬‬
 ‫یکی از مشکالتی که در مدرسه دارم این است که ‪...‬‬

‫یک بار یک نفر مرا به خاطر ‪ ...‬دست انداخت‬

‫فعالیت ‪ : 75‬گوش دادن فعال‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش شیوه ای از گوش دادن که باعث پیشبرد مکالمه ای پایدار می شود ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید فکر می کنید گوش دادن فعال به چه معنا است ؟ به آنها بگویید وقتی به صورت جداگانه به‬
‫کلمات آن فکر کنند می توانند معنی آن را متوجه شوند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬در گوش دادن فعال ‪ ،‬شما به آنچه فرد می گوید گوش می دهید و آن را تفسیر می کنید‬
‫یا سعی می کنید معنای پیام اورا متوجه شوید ‪ .‬گوش دادن فعال می تواند در ادامه پیدا کردن مکالمه و آشنایی‬
‫بهتر با افراد مفید باشد ‪.‬‬

‫چهار گام اصلی در گوش دادن فعال وجود دارد ‪.‬‬

‫توجه ‪ :‬توجه کردن به معنی شنیدن و درک کردن است ‪ .‬فرد می تواند از روی زبان بدن شما بفهمد که شما به‬
‫حرف های او گوش می دهید‬

‫‪ ‬تفسیر گفتار ‪ :‬تفسیر گفتار ‪ :‬پس از اینکه به صحبت های شخص گوش دادید آنچه که شنیدید را تفسیر‬
‫کنید یا آن را با کلمات خود عنوان کنید‬
‫‪ ‬روشن ساختن ‪ :‬روشن ساختن یعنی اطالعات بیشتری بخواهید تا اطمینان حاصل کنید که متوجه‬
‫منظور او شده اید ‪.‬‬
‫‪ ‬بازخورد دادن ‪ :‬باز خورد دادن مستلزم شرح چیزی است که از احساسات فرد متوجه شدید ‪.‬‬
‫‪ ‬توضیح بیشتر در باره این چهار گزینه در صفحات قبل آمده است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬گروه را به تیم های دونفره تقسیم کنید و از آنها بخواهید به نوبت یکی از شما صحبت کند ( گوینده‬
‫باشد ) و دیگری شنونده باشد ‪.‬‬

‫‪69‬‬
 ‫کسی که قرار است گوینده باشد ‪ ،‬جمله را بخواند ‪.‬‬

‫شنونده آن عبارت را با کلمات خودش بیان کند و سوال بپرسد ‪.‬‬

‫هنگامی که گوینده پاسخ داد ‪ ،‬شنونده باید برداشت خودش را از احساسات گوینده بیان کند ‪.‬‬

‫گوینده ‪ :‬در صف سالن غذا خوری مدرسه بودم و چند نفر آمدند توی صف جلوی من ایستادند‪.‬‬

‫شنونده ‪ :‬چند نفر در سالن غذا خوری آمدند جلوی تو ایستادند ‪.‬‬

‫میشه بیشتر در این مورد توضیح بدی ؟‬

‫بعد چه شد ؟‬

‫چه احساسی در این مورد داردی؟‬

‫فعالیت ‪ : 76‬باز خورد مثبت‬

‫مهارت ‪ :‬ارتباط اجتماعی ‪ ،‬دوست یابی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش نحوه باز خورد مثبت دادن به کودکان‬

‫از گروه بپرسید باز خورد مثبت چیست ؟ به آنها بگویید اگر به صورت جداگانه به این دو کلمه فکر کنند ‪ ،‬این‬
‫کار در تشخیص معنی به آنها کمک خواهد کرد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬شنونده خوبی بودن به این معنا نیست که صرفا گوش کنید و در مورد آنچه گفته می‬
‫شود نظر ندهید ‪ .‬وقتی باز خورد مثبت بدهید ‪ ،‬می توانید آنچه گفته شده را تقویت کنید ‪ .‬همچنین می توانید‬
‫از دیدگاه یا ایده های گوینده تعریف کنید و هر چیز مثبتی که نشان دهنده موافق بودن و حمایت شما می شود‬
‫را عنوان کنید ‪ .‬باز خورد مثبت بر عکس انتقاد است ‪.‬‬

‫همیشه از آن استقبال می شود و نشان می دهد که به حرف های آن فرد گوش می دادید ‪ ،‬این موضوع باعث‬
‫می شود گوینده ترغیب شود و صحبت خود را ادامه دهد و همچنین نشان دهنده این است که شما برای آن فرد‬
‫اهمیت قائل هستید ‪ .‬حتی اگر شخص چیزی منفی را عنوان می کند ‪ ،‬شما با باز خورد مثبت می توانید آن‬

‫‪70‬‬
‫تعامل منفی را به تعاملی مثبت تبدیل کنید ‪ .‬وقتی به کسی باز خورد مثبت بدهید خودتان هم احساس خوبی‬
‫خواهید داشت ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید به جمالت زیر پاسخ مثبت بدهند ‪.‬‬

‫من تا حاال چیز جدیدی نگرفتم‬

‫قرار است امشب مامانم یک شام مخصوص درست کند و مثال هایی از این دست‬

‫سپس درباره این پاسخ های مثبت بحث کنید ‪.‬‬

‫‪71‬‬
 ‫حق خود را گرفتن‬

‫بسیاری از کودکان حق خود را به شیوه مناسبی نمی گیرند ‪ .‬تمام کودکان ‪ ،‬حتی آنهایی که از مهارت های‬
‫اجتماعی مناسبی برخوردار هستند ‪ ،‬در معرض فشار همساالن قرار دارند و این موضوع می تواند آنها را در‬
‫معرض خطر مصرف الکل و مواد مخدر و تجربه های جنسی قرار دهد ‪.‬‬

‫توانایی برخورد قاطعانه به صورت مثبت و مودبانه مهارتی است که از اهمیت رشدی شگرفی برای هر کودک‬
‫برخوردار است ‪ .‬کودکان هنگامی که می خواهند حق خود را بگیرند نیز باید بین قاطع بودن و پرخاشگری‬
‫تفاوت قائل شوند ‪ .‬آنها باید بیاموزند که حقوق خاصی دارند که نباید نقض شود و عالوه بر این باید به حقوق‬
‫دیگران نیز احترام بگذارند و حتی از حقوق دیگران دفاع کنند ‪.‬‬

‫حق خود را گرفتن شامل مهارت های زیر می شود ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬خود آگاهی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬احساس خوب داشتن نسبت به خود ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬مثبت اندیشی ‪ ،‬خود آگاهی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬ایجاد نگرش مثبت ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬قاطعیت ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬عنوان کردن خواسته های خود ‪ ،‬وقتی کسی زورگویی می کند ‪ ،‬برخورد با اذیت کردن ‪،‬‬
‫فشار گروهی ‪ ،‬قاطع بودن ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬مثبت اندیشی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬تشویق کردن خود ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬اجتناب از دعوا ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬مقابله ‪.‬‬

‫‪72‬‬
 ‫که شامل فعالیت های ‪ :‬تشخیص استرس ‪ ،‬یادگیری مهارت نه گفتن ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬کنترل هیجانی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬آزاد سازی ایمن خشم ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬قاطعیت ‪ ،‬مسئولیت ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬حقوق و مسئولیت ها ‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬
‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 77‬احساس خوب داشتن نسبت به خود‬

‫مهارت ‪ :‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش مزایای داشتن خود پنداره مثبت‬

‫از گروه بپرسید چه کسی نسبت به خودش احساس خوبی دارد؟ و چه چیزی باعث این احساس شده ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬داشتن نگرش مثبت یعنی اینکه احساس خوبی در مورد خودتان ‪ ،‬کارهایی که انجام می‬
‫دهید ‪ ،‬نحوه انجام آن کارها و چیزها و افراد مهم زندگی خود داشته باشید ‪ ،‬این امر می تواند احساس اعتماد و‬
‫امنیت به شما بدهد ‪ .‬این مسئله می تواند در مدرسه و کنار آمدن با دیگران به شما کمک کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید در مورد تجارب اخیر خود که باعث شده احساس خوبی داشته باشند ‪ ،‬صحبت‬
‫کنند ‪ .‬مثل ‪ ،‬سفر ‪ .‬از کودکان بخواهید بگویند که چه تجربه ای بیشترین تاثیر را در مورد احساس آنها نسبت به‬
‫خودشان داشته و چرا ؟‬

‫فعالیت ‪ : 78‬ایجاد نگرش مثبت‬

‫‪73‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬مثبت اندیشی ‪ ،‬خود آگاهی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که رفتارشان بر نگرش آنها تاثیر می گذارد ‪.‬‬

‫از کودکان بپرسید به کارهایی که در این هفته انجام دادید و به نظرتان مثبت بوده ‪ ،‬فکر کنید ‪ .‬این کارها باعث‬
‫شد چه احساسی داشته باشید ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬برخی افراد به طور ذاتی دیدگاه مثبتی نسبت به زندگی دارند ‪ .‬چنانچه دیدگاه منفی داشته‬
‫باشید و فقط مشکالت یا ناامیدی های زندگی خود را ببینید ‪ ،‬می توانید یاد بگیرید که نگرش مثبت تری پیدا‬
‫کنید ‪ .‬می توانید بیاموزید که به جای مشکالت ‪ ،‬روی ویژگی های خوب خود تمرکز کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬کاری را روی برگه بزرگی بنویسید و از کودکان بخواهید برای مثبت تر شدن نگرش شان نسبت به‬
‫این موارد چیزی بنویسند یا نقاشی بکشند ‪ .‬مثل من خوب فوتبال بازی نمی کنم یا من خوب بلد نیستم موهایم‬
‫را ببندم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 79‬عنوان کردن خواسته های خود‬

‫مهارت ‪ :‬قاطعیت‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اهمیت عنوان کردن خواسته های خود‬

‫از گروه بپرسید عنوان کردن خواسته های خود به چه معنا است ؟ از آنها بخواهید که در این موارد چند مثال‬
‫بزنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬گاهی اوقات کودکان خجالت می کشند و چیزی که می خواهند یا الزم دارند را عنوان‬
‫نمی کنند اما بیان کردن خواسته ها و چیزهایی که الزم دارید ‪ ،‬می تواند گام مهمی در راستای به دست آوردن‬
‫آن باشد ‪.‬‬

‫کودکان به دالیل بسیاری خواسته های خود را عنوان نمی کنند مانند ‪ :‬احساس تحقیر شدن توسط دیگران یا‬
‫اینکه نیاز آنها خیلی مهم نیست ‪ .‬همه لیاقت این را دارند که برای به دست آوردن چیزی که نیاز دارند یا چیزی‬
‫که آنها را خوشحال می کند تالش کنند ‪.‬‬

‫‪74‬‬
 ‫فعالیت ‪ :‬از گروه بپرسید کودکانی که در شرایط زیر قرار دارند چگونه می توانند خواسته خود را عنوان کنند ‪:‬‬

‫کودکان دیگر هیچ وقت از سارا نمی خواهند که با آنها بازی کند ‪ ،‬اما سارا واقعا دوست دارد که با آنها بازی کند‪.‬‬

‫معلم هیچ وقت از سامان نمی خواهد که کاری انجام دهد ‪ ،‬حتی وقتی که اولین نفری است که دستش را باال‬
‫می برد ‪.‬‬

‫پریا احساس می کند که مادرش فقط به خواهر نوزادش توجه می کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 80‬تشویق کردن خود‬

‫مهارت ‪ :‬مثبت اندیشی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش اهمیت خودباوری‬

‫به گروه بگویید آهسته به پشت شانه یکدیگر بزنند ‪ .‬سپس از آنها بپرسید که این کار نماد چیست؟‬

‫این گونه ادامه دهید ‪ :‬همه ما انتقاد های درونی داریم که موارد این چنینی را به ما می گویند ‪ ،‬هر چقدر هم‬
‫که سخت مطالعه کنی باز هم بیست نمی گیری ‪ .‬وقتی فکری شبیه این در ذهن تان آمد ‪ ،‬می توانید یک‬
‫عالمت ایست را تصور کنید و فکر منفی خود را به یک فکر مثبت تبدیل کنید ‪ :‬می توانم برای گرفتن نمره‬
‫بیست تالش کنم ‪ ،‬اما نمره‪ 17‬هم خوب است ‪.‬‬

‫اینکه فرد دیگری متوجه کار خوب شما شود احساس خوبی دارد اما نکته مهم این است که باید برای کاری که‬
‫انجام دادهاید خود را ستایش کنید ‪ .‬پس اگر کار خوبی کردید و هیچ کس متوجه آن نشد ‪ ،‬خود را تشویق کنید‬
‫‪ .‬شما برای اینکه نسبت به خودتان احساس خوبی داشته باشید ‪ ،‬نیاز به توجه دیگران ندارید ‪.‬‬

‫حال از آنها بخواهید جاهای خالی را پر کنند ‪.‬‬

‫من ‪ ،..........................،‬کار واقعا بزرگی کردم ‪ .‬من ( کاری که انجام دادید را بنویسید ) ‪ .........................‬این کار باعث‬
‫شد که احساس ‪ ................................‬داشته باشم ‪ .‬حال به خود تبریک بگویید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 81‬اجتناب از دعوا‬

‫‪75‬‬
 ‫مهارت ‪ :‬حل تعارض‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان در پیدا کردن جایگزینی برای پاسخ دادن به خشونت فیزیکی‬

‫از گروه بپرسید اگر کسی شما را با دست بزند یا به شما لگد بزند ‪ ،‬چه کار می کنید ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬خشونت فیزیکی هیچ گاه پاسخ مناسبی برای زدن یا هل دادن نیست ‪ .‬اگر کسی شما را‬
‫بزند ‪ ،‬به احتمال زیاد واکنش اولیه تان خشم خواهد بود ‪ .‬احتمال دارد بخواهید که شما هم او را بزنید ؛ اما این‬
‫کار اوضاع را بدتر خواهد کرد ‪ .‬در عوض ‪ ،‬باید سعی کنید با فردی که شما را زده صحبت کنید ‪ ،‬یا خود را کنار‬
‫بکشید و این مسئله را به یک بزرگ تر بگویید ‪ .‬دعوا هیچ وقت راه حل مشکالت نیست ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از اعضای گروه بپرسید که در شرایط زیر چه کار خواهند کرد‪:‬‬

‫وقتی که داشتید توپ بازی می کردیدبازیکن تیم مقابل به طور عمدی پشت پا گرفت ‪.‬‬

‫یک کودک بزرگ تر ناهار شما را گرفت و شما را به زمین انداخت ‪.‬‬

‫کودکان را تشویق کنید مثال های دیگری را عنوان کنند و در مورد کاری که انجام خواهند داد بحث کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 82‬وقتی کسی زور گویی می کند‬

‫مهارت ‪ :‬قاطع بودن‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که چگونه از اینکه کسی به آنها زور بگوید جلوگیری کنند و اگر قربانی‬
‫زور گویی کسی شدند چه کار کنند‬

‫از گروه بپرسید زورگویی چیست ؟ می توانید چند مثال در این مورد بزنید که زورگویان یا سایر کودکان چه کار‬
‫می کنند ؟‬

‫توضیح دهید ‪ :‬زورگو ‪ ،‬کودکی است که برای ایجاد احساس بد در سایر کودکان از رفتارهای ظالمانه استفاده‬
‫می کند ‪ .‬این کار می تواند شامل متلک گفتن ‪ ،‬فحاشی ‪ ،‬تهدید ‪ ،‬دزدی و دعوا باشد ‪ .‬ممکن است زورگوها قوی‬
‫تر و کنترل کننده تر از سایر کودکان به نظر برسند ‪ ،‬اما آنها به طور معمول از خود مطمئن نیستند و کارهایشان‬
‫برای جلب توجه و کسب قدرت است ‪.‬‬

‫‪76‬‬
‫کنار آمدن با زور گوها می تواند خیلی دشوار باشد چرا که آنها می دانند چگونه مردم را بترسانند ‪ .‬برای اینکه به‬
‫شما زور نگویند ‪ ،‬نهایت سعی خود را بکنید تا از آنها فاصله بگیرید ‪ .‬می توانید به یک فرد بزرگسال بگویید که‬
‫کسی به شما زور می گوید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید در مورد زورگویی هایی که در مدرسه دیده اند صحبت کنند و سپس این سواالت‬
‫را بپرسید‪.‬‬

‫چه اتفاقی افتاد ؟‬

‫آیا فکر می کنی که تو ( یا آن کودک ) به عنوان قربانی انتخاب شده بودید ؟‬

‫چگونه واکنش دادی ( آن کودک چگونه واکنش نشان داد) ؟‬

‫چه کار دیگری می توانستی انجام دهی ( آن کودک می توانست انجام دهد)؟‬

‫اگر این اتفاق دوباره تکرار شود چه کار می کنی ( پیشنهاد می کنی آن کودک چه کار کند ) ؟‬

‫فعالیت ‪ : 83‬برخورد با اذیت کردن‬

‫مهارت ‪ :‬قاطع بودن‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای مقابله با اذیت کردن‬

‫از کودکان بپرسید اذیت کردن چیست و چرا بعضی افراد ‪ ،‬دیگران را اذیت می کنند ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬گاهی اوقات ‪ ،‬افراد با خوش طینتی و نیت خوب ‪ ،‬یکدیگر را اذیت می کنند ‪ .‬آنها ممکن‬
‫است بعد از اینکه واقعا افتاده اید به شما بگویند زمین نخوری ‪ .‬آنها با این نوع اذیت کردن ها سعی می کنند‬
‫شوخی کنند ‪ ،‬هر چند معموال این مسئله برای کسی که اذیت می شود شوخی نیست ‪.‬‬

‫وقتی افراد سعی دارند احساسات شما را جریحه دار کنند یا شما را عصبانی کنند ‪ ،‬نیت بدی دارند و شما را با‬
‫قصد و منظور خاصی اذیت می کنند ‪ .‬اذیت کردن با قصد و منظور شامل ‪ :‬فحش دادن ‪ ،‬تحقیر کردن و سایر‬
‫انواع مسخره کردن است ‪.‬‬

‫اگر دوست نداشته باشید که کسی شما را اذیت کند ‪ ،‬می توانید این کارها را انجام دهید ‪:‬‬

‫‪77‬‬
 ‫‪ ‬نادیده بگیرید و نگذارید آنهایی که شما را اذیت کرده اند از دیدن ناراحتی شما خرسند شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬تصور کنید سپری دارید که از شما محافظت می کند و به همین خاطر اذیت های آنها به شما اصابت‬
‫نمی کند ‪.‬‬
‫‪ ‬برای اینکه به افرادی که شما را اذیت می کنند نشان دهید چیزی که آنها می گویند برای شما اهمیتی‬
‫ندارد ‪ ،‬بگویید خب ؟‬
‫‪ ‬شوخ طبع باشید و بدانید که هیچ کس بی نقص نیست ‪.‬‬
‫‪ ‬اگر کسی شما را اذیت کرد و فکر کردید که به کمک احتیاج دارید ‪ ،‬می توانید به فرد بزرگسالی بگویید‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید بگویند اگر فردی این گونه شما را اذیت می کرد چه می گفتید ‪.‬‬

‫تو نور چشمی معلمی !‬ ‫عجب احمقی هستی !‬

‫حال از کودکان بخواهید چیزی که فردی برای اذیت کردن شما گفته را بیان کند ‪ .‬چه جواب دادید ؟ آیا شیوه‬
‫بهتری برای پاسخ دادن هست ؟‬

‫فعالیت ‪ : 84‬تشخیص استرس‬

‫مهارت ‪ :‬مقابله‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان برای تشخیص استرس و اینکه بتوانند آن را کاهش دهند ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید آیا کسی می تواند بگوید استرس چیست ؟ آیا کسی تا به حال استرس داشته است؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬استرس باعث می شود که احساس ناراحتی کنید ‪ .‬به احتمال زیاد وقتی که باید امتحان‬
‫بدهید استرس می گیرید ‪ .‬این نوع استرس ها طبیعی هستند ‪ .‬همچنین وقتی یکی از اعضای خانواده تان بیمار‬
‫است استرس می گیرید ‪ .‬انواع جدی تر استرس نیز وجود دارد مثل مشاجره والدین و یادگیری مقابله با آن از‬
‫اهمیت برخوردار است ‪.‬‬

‫حتی اگر نتوانید شرایطی که باعث ایجاد استرس شده را تغییر دهید ‪ ،‬راه هایی برای مقابله با آن وجود دارد ‪.‬‬
‫می توانید ‪:‬‬

‫‪ ‬در مورد چیزی که شما را آزار می دهد صحبت کنید ‪.‬‬

‫‪78‬‬
 ‫‪ ‬نفس های عمیق بکشید و آرام باشید ‪.‬‬
‫‪ ‬ورزش و فعالیت های فیزیکی استرس را کاهش می دهد ‪.‬‬
‫‪ ‬تغذیه خوب و خواب کافی داشته باشید ‪.‬‬
‫‪ ‬به چیز های مثبت و سرگرم کننده زندگی تان فکر کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬بیاموزید که مشکالت را به شیوه مثبتی حل کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از همه بخواهید در مورد یکی از مسائلی که باعث ایجاد استرس در زندگی انها شده فکر کنند ‪ .‬سپس‬
‫از چند داوطلب بخواهید در مورد استرس ها و روش بهتر مقابله کردن با آنها صحبت کنند ‪ .‬در صورت موافقت‬
‫فرد ‪ ،‬بقیه اعضای گروه می توانند پیشنهادات خود را در مورد مقابله با این استرس مطرح کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 85‬فشار گروهی‬

‫مهارت ‪ :‬قاطع بودن‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که چگونه فشار ناشی از همنوایی با گروه را تشخیص دهند ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید آیا تا به حال احساس کرده اند که فقط به خاطر اینکه کودکان دیگر کاری را انجام می دهند ‪،‬‬
‫آنها نیز مجبور به انجام آن کار شده اند ‪ .‬از آنها بخواهید چند مثال بزنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬فشار گروهی چیزی است که وقتی آن را احساس می کنید که کودکان دیگر سعی می‬
‫کنند شما را برای انجام کاری تحت تاثیر قرار دهند ‪ .‬این فشار می تواند خوب یا مثبت باشد مثل وقتی که‬
‫دوستان تان شما را برای امتحان کردن یک ورزش جدید تشویق می کنند ‪ .‬یا اینکه می تواند منفی باشد مانند‬
‫وقتی که دوستان تان از شما می خواهند کاری که فکر می کنید اشتباه است را انجام دهید ‪ ،‬مانند اینکه از‬
‫قوانین مدرسه تبعیت نکنید ‪.‬‬

‫همه افراد برای اینکه به روش خاصی عمل کنند یا کارهای خاصی انجام دهند احساس فشار می کنند ‪ .‬اما این‬
‫شما هستید که نحوه عملکرد خود را انتخاب می کنید ‪ .‬هیچ گاه نباید احساس کنید به خاطر اینکه کودکان‬
‫دیگر می گویند آن کار با حال است مجبور به انجام آن هستید ‪ .‬باید انتخاب کنید و ببینید آیا کاری که از شما‬
‫می خواهند انجام دهید برای شما خوب است یا خیر ‪.‬‬

‫‪79‬‬
 ‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بپرسید آیا در این موارد با گروه همراهی خواهند کرد ‪.‬‬

‫دوستان تان از شما می خواهند که دور یک میز ناهار بخورید ‪.‬‬

‫دوستان تان از شما می خواهند که با آنها از مغازه آب نبات بدزدید ‪.‬‬

‫دوستان تان از شما می خواهند که عضو یک انجمن سری شوید ‪.‬‬

‫از آنها بخواهید چند موقعیت دیگر را بیان کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 86‬یادگیری مهارت نه گفتن‬

‫مهارت ‪ :‬مقابله‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که چگونه وقتی از سوی همساالن تحت فشار قرار می گیرند تا کاری را‬
‫انجام دهند که نمی خواهند ‪ ،‬از انجام آن امتناع کنند ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید فکر می کنید چه وقت هایی حتی با وجود اینکه دیگران از شما می خواهند که با آنها همراه‬
‫شوید باید بگویید نه ‪ .‬از آنها بخواهید چند مثال بزنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬نه گفتن در مواقعی که دیگران از شما می خواهند کارهایی را انجام دهید که نمی‬
‫خواهید ‪ ،‬اغلب بسیار دشوار است ‪ .‬به نظر می رسد همراه شدن با گروه آسان تر باشد ‪ .‬اما اینکه بدانید همیشه‬
‫حق انتخاب دارید و اختیار با شما است و در انتخاب آن کار آزاد هستید ‪ ،‬از اهمیت بسیار برخوردار است ‪.‬‬

‫اگر بگویید نه و سایر کودکان دلیل آن را از شما بپرسند ‪ ،‬صادق باشید و به آنها بگویید که چرا نمی توانید یا‬
‫نمی خواهید کاری که آنها می گویند را انجام دهید ‪ .‬اکثر اوقات ‪ ،‬افراد به تصمیمات شما احترام می گذارند ‪.‬‬
‫هیچ وقت نباید به خاطر نه گفتن احساس گناه کنید ؛ باید به خاطر اینکه با خودتان روراست هستید به خود‬
‫افتخار کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از یک داوطلب بخواهید سعی کند سایر کودکان را طوری متقاعد کند که در برابر خواسته اوتسلیم‬
‫شوند ‪ .‬این داوطلب می تواند فقط ‪ 30‬ثانیه برای هر شرکت کننده وقت بگذارد و می تواند به هر نحوی ‪ ،‬به جز‬
‫استفاده از الفاظ بد یا تماس فیزیکی اعمال فشار کند ‪ .‬سپس داوطلب دیگری را صدا کنید ‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫فعالیت ‪ : 87‬آزاد سازی ایمن خشم‬

‫مهارت ‪ :‬کنترل هیجانی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش کودکان که خشم خود را به صورت غیر تهاجمی آزاد کنند ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید افراد به چه نحو خشم خود را آزاد می کنند ؟‬

‫توضیح دهید که ‪ :‬خشم یک واکنش سالم و طبیعی نسبت به ناامیدی و درماندگی است ‪ .‬عصبانی شدن‬
‫اشکالی ندارد و برای شما خوب نیست که خشم خود را نادیده بگیرید یا آن را پنهان کنید ‪ .‬اگر این کار را انجام‬
‫دهید ‪ ،‬ممکن است احساس غم یا حتی بیماری کنید ‪.‬چنانچه احساسات خود را بروز ندهید ‪ ،‬هیچ کس به هیچ‬
‫وجه نمی فهمد که شما عصبانی هستید ‪ .‬اما این مسئله که خشم خود را بدون آسیب رساندن به دیگران یا‬
‫لطمه زدن به احساسات آنها آزاد کنید از اهمیت برخوردار است ‪.‬‬

‫در اینجا چند شیوه آزاد سازی ایمن خشم را بیان می کنیم ‪.‬‬

‫‪ ‬با فردی که برای شما اهمیت قائل است و به صحبت های شما گوش می دهد حرف بزنید ‪.‬‬
‫‪ ‬یک نقاشی از چیزی که شما را عصبانی کرده بکشید یا در مورد آن بنویسید ‪.‬‬
‫‪ ‬بالشی را بزنید ‪.‬‬
‫‪ ‬ورزش کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬آهسته تا ‪ 10‬بشمارید ‪.‬‬
‫‪ ‬چند نفس عمیق بکشید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از چند دواطلب بخواهید در مورد مسائلی که آنها را عصبانی می کند صحبت کنند و بعد در مورد‬
‫اینکه چگونه می توانند خشم خود را به صورت ایمن ابراز کنند صحبت کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 88‬حقوق و مسئو لیت ها‬

‫مهارت ‪ :‬قاطعیت ‪ ،‬مسئولیت‬

‫‪81‬‬
‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که آنها حقوق خاصی دارند که نباید ضایع شود و مسئولیت هایی دارند که‬
‫با این حقوق همراه هستند ‪.‬‬

‫از گروه بخواهید مثال هایی در مورد حقوق و مسئولیت ها عنوان کنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬حق چیزی است که همیشه باید انتظار داشتن آن را داشته باشید ‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬حق‬
‫دارید که احساس امنیت داشته باشید ‪ .‬شما همراه با این حقوق وظایفی نیز دارید مثال شما حق دارید احساس‬
‫امنیت کنید و مسئول هستید کاری انجام ندهید که باعث آسیب رساندن به خود یا دیگران شود ‪ .‬مثال ‪ :‬شما‬
‫حق دارید احساس امنیت کنید و مسئول هستید کاری انجام ندهید که باعث آسیب رساندن به خود یا دیگران‬
‫شود ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید مثال های خاصی در مورد برخی از مسئولیت های خود عنوان کنند و بگویند که‬
‫انجام این مسئولیت ها چگونه بر خود یا دیگران تاثیر می گذارد ‪ .‬مثال ‪ :‬وقتی زباله ای ببینم آن را بر می دارم ‪،‬‬
‫به خاطر همین جامعه تمیزی خواهم داشت ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 89‬قاطع بودن‬

‫مهارت ‪ :‬قاطعیت‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که چگونه بدون نقض حقوق دیگران از حقوق خود دفاع کنند‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬قاطع بودن به این معنی است که حقوق خود و دیگران را بپذیرید و به معنی این نیست‬
‫که حقوق دیگران را ضایع کنید ‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬اگر کودکی کتاب شما را از دست تان گرفت و واکنش شما‬
‫این بود که او را هل دادید ‪ ،‬هر دو پرخاشگرانه رفتار کرده اید ‪ .‬اگر محکم و با صراحت به او بگویید تا کتاب شما‬
‫را پس بدهد ‪ ،‬برخورد قاطعانه ای داشته اید ‪.‬‬

‫قاطع بودن از اهمیت برخوردار است ‪ ،‬از حقوق خود و سایر کودکان دفاع کنید ‪ ،‬به خصوص اگر آنها کم سن و‬
‫سال تر و از نظر جسمی کوچکتر از شما هستند ‪ .‬می توانید از یک بزرگ تر بخواهید تا به شما کمک کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬هر بار از دوکودک بخواهید تا این نقش هارا بازی کنند یکی نقش قاطع و دیگری پرخاشگر ‪.‬‬

‫‪82‬‬
 ‫پرخاشگر ‪ :‬شکلک هایی در می آورید که کودک طرف مقابل را آزار دهد‪.‬‬

‫قاطع ‪ :‬چیزی می گویید تا این رفتار را تمام کند و اگر این کار ادامه پیدا کرد ‪ ،‬آن را نادیده می گیرید ‪.‬‬

‫پرخاشگر ‪ :‬شما چیزی ناخوشایندی در مورد خانواده کودک طرف مقابل می گویید ‪.‬‬

‫قاطع ‪ :‬محکم و با آرامش ‪ ،‬بدون اینکه عصبانی شوید احساس خود را می گویید ‪.‬‬

‫پرخاشگر ‪ :‬شما نوبت را رعایت نمی کنید و جلوی کودکان دیگر می ایستید ‪.‬‬

‫قاطع ‪ :‬شما می گویید که رعایت نکردن نوبت یعنی شکستن قانون ‪ .‬سپس بدون اینکه بحث یا دعوا کنید‬
‫بهترین راه حل را برای این موقعیت انتخاب می کنید ‪.‬‬

‫‪83‬‬
 ‫مدیریت درگیری و تعارض‬

‫تعارضات و درگیری ها بخش اجتناب ناپذیری از زندگی هستند ‪ .‬فعالیت های این بخش بخصوص برای کودکانی‬
‫که در کنترل خشم و پرخاشگری مشکل دارند ‪ ،‬اهمیت دارد ‪ .‬توافق به معنی تسلیم شدن یا پذیرش شکست‬
‫نیست ؛ بلکه به معنی پیشنهاد راه حل های جایگزینی است که باعث موافقت افرادی می شود که مخالف هستند‬
‫‪ .‬هر قدر کودکان بیشتر این مهارت ها را پرورش داده باشند بیشتر احتمال دارد که در گروه همساالن خود رهبر‬
‫شوند ‪.‬‬

‫مدیریت درگیری و تعارض شامل مهارت های زیر می باشد ‪:‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬تعارض چیست ؟ ‪ ،‬دونفر دخیل هستند ‪ ،‬عذر خواهی ‪ ،‬راه حل های برد – برد ‪ ،‬وساطت‬
‫‪ ،‬مشاجره منصفانه ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬آگاهی هیجانی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬تعارض های شخصی من ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬آگاهی اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت های ‪ :‬بدانیم که چه موقع درگیری ها را حل و فصل کنیم ‪ ،‬توافق کردن ‪ ،‬مذاکره ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬خود کنترلی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬حل و فصل درگیری ها با آرامش ‪.‬‬

‫مهارت ‪ :‬آگاهی اجتماعی ‪.‬‬

‫که شامل فعالیت ‪ :‬نتایج مثبت و منفی ‪.‬‬

‫تمام فعالیت ها مراحل زیر را شامل می شود ‪:‬‬

‫ایجاد چالش ‪‬‬

‫شرح موضوع ‪‬‬

‫‪84‬‬
 ‫انجام فعالیت ‪‬‬

‫فعالیت ‪ : 90‬تعارض چیست ؟‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش معنی تعارض به کودکان‬

‫از گروه بپرسید تعارض چیست ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬تعارض هنگامی آغاز می شود که دو نفر یک چیز را می خواهند ‪ ،‬یا افراد در مورد یک‬
‫چیز با هم اختالف نظر دارند ‪.‬تعارض ‪ ،‬بخشی از زندگی روزمره است و همه به نوعی آن را دارند ‪ .‬گاهی می توان‬
‫آنها را به راحتی حل کرد و گاهی حل کردن آنها مستلزم تفکر و گفت و گوی بسیاری است ‪.‬‬

‫وقتی با کسی درگیری دارید ‪ ،‬خوب است از خود بپرسید آیا به دست آوردن چیزی که می خواهم برای من مهم‬
‫است یا حفظ رابطه خوب با فرد مقابل ؟ این سوال مهمی است ‪ ،‬چرا که تعارض و درگیری با یک فرد می تواند‬
‫رابطه شما را تحت تاثیر قرار دهد ‪ .‬زمانی که افراد مشاجره می کنند‪ ،‬اغلب اوقات احساسات شان لطمه می بیند‬
‫‪ .‬اگر همیشه با دیگران مشاجره کنید ‪ ،‬به سختی می توانید دوست پیدا کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬بحثی در مورد تعارضات و درگیری هایی که کودکان در منزل ‪ ،‬مدرسه یا هر جای دیگر داشته اند‬
‫ترتیب دهید ‪ .‬بپرسید که آیا درگیری ها حل شده است و اینکه چگونه حل شده ‪ .‬اگر هنوز حل نشده بودند ‪ ،‬در‬
‫مورد ایده هایی برای حل این تعارض ها صحبت کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 91‬تعارض های شخصی من‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬آگاهی هیجانی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که تعارض های درونی آنها می تواند روی روابط شان با دیگران تاثیر‬
‫بگذارد‬

‫از کودکان بپرسید تعارض های شخصی چیست ؟ از آنها بخواهید چند مثال بزنند ‪.‬‬

‫‪85‬‬
 ‫به کودکان بگویید ‪ :‬هر روز ممکن است درگیری های شخصی با خود داشته باشید ‪ .‬دیگران ممکن است‬
‫ندانند که شما در حال تصمیم گیری برای انتخاب یک چیز یا چیز دیگر هستید و غیره ‪ .‬این تعارض های درونی‬
‫همیشه ادامه دارند و حتی گاهی ما متوجه آنها نیستیم ‪.‬‬

‫هنگامی که یک تعارضی درونی باعث به وجود آمدن ناراحتی یا نارضایتی بسیاری شود ‪ ،‬ممکن است احساس‬
‫ناامیدی کنید ‪ .‬ممکن است باعث شود تا در نهایت احساسات بد خود را بر سر دیگران تخلیه کنید ‪ .‬ممکن است‬
‫حتی متوجه نباشید که چه کار می کنید ‪ ،‬اما شخص مقابل متوجه این موضوع می شود ‪ .‬او ممکن است بدون‬
‫اینکه دلیل آن را بداند از دست شما عصبانی شود و در عوض ممکن است شما به خاطر اینکه نمی دانید چرا او‬
‫عصبانی است مستاصل شوید ‪.‬‬

‫از اعضای گروه بخواهید به موقعیت هایی فکر کنند که تصمیم گیری برای آنها دشوار بوده است ‪ .‬شاید هر دو‬
‫گزینه درست به نظر می رسیده ‪ ،‬یا شاید می خواستند هر دو کار را انجام دهند و االن باید یکی را انتخاب می‬
‫کردند ‪ .‬از آنها بپرسید وقتی در نهایت انتخاب کردند ‪ ،‬چه احساسی داشتند و اینکه آیا از انتخاب خود راضی‬
‫بودند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬سپس از کودکان بخواهید به افراد دیگری که می دانند تعارض درونی دارند فکر کنند ‪ .‬چنین مثال‬
‫بزنید ‪:‬‬

‫ممکن است مادر یا پدر شما به فکر تغییر شغل خود باشند ‪.‬‬

‫در مورد اینکه تعارض های درونی افراد چگونه اعضای گروه را تحت تاثیر قرار داده صحبت کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 92‬دو نفر دخیل هستند‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که در هر درگیری هر دو طرف مسئول هستند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬تعارض انواع مختلفی دارد ‪ .‬می توانید درون خود تعارض داشته باشید یا با شخص دیگر ‪.‬‬
‫گروه ها نیز می توانند تعارض و درگیری داشته باشند ‪ .‬حتی کشورها نیز درگیری و تعارض دارند ‪ .‬گاهی این‬
‫درگیری ها به حدی جدی هستند که باعث به وجود آمدن جنگ بین کشور ها می شوند ‪.‬‬

‫‪86‬‬
 ‫تعارض بین دو نفر ‪ ،‬به احتمال زیاد رایج ترین نوع تعارض است و حتی ممکن است وقتی که با دیگران از انجام‬
‫کاری لذت می برید هم اتفاق بیفتد ‪ .‬تعارض ها اجتناب ناپذیرند ‪ ،‬چرا که برخی مواقع افراد چیزهای متفاوتی را‬
‫می خواهند یا موقعیتی را به گونه متفاوتی می بینند ‪.‬‬

‫گاهی افراد ‪ ،‬دیگران را بخاطر تعارض ها مقصر می دانند ‪ .‬اما نمی توان به تنهایی تعارض و درگیری داشت ‪،‬‬
‫تعارض بخاطر اختالف نظر دو نفر به وجود می آید ‪ .‬یادگیری حل تعارض ها به صورت صلح آمیز ‪ ،‬بخش مهمی‬
‫از کنار آمدن با دیگران است ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید در مورد اقدامات مثبتی که فقط می توانند با دو یا چند نفر انجام دهند فکر کنند‬
‫‪ ،‬مثال ‪ :‬والیبال بازی کردن ‪ .‬سپس از آنها بخواهید برای هر مثال ‪ ،‬درگیری هایی که فکر کنند می توانسته اتفاق‬
‫بیفتد را عنوان کنند ‪ .‬مثال ‪ :‬در والیبال آرمین توپ را به سر رضا می زند و رضا فکر می کند که او از قصد این‬
‫کار را کرده است ‪ .‬از کودکان بخواهید در مورد تعارض ها و درگیری هایی که به تازگی داشته اند و به صورت‬
‫سریع و مثبت حل شده صحبت کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 93‬عذر خواهی‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که در برخی از تعارض ها و درگیری ها باید عذرخواهی کرد ‪.‬‬

‫از گروه بپرسید چه کاری انجام داده اید که باید بعد از آن عذر خواهی می کردید ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬اغلب اوقات عذرخواهی کردن کار دشواری است ‪ .‬وقتی که متهم به انجام کار اشتباهی‬
‫شده اید ‪ ،‬ممکن است حالت تدافعی بگیرید ‪ ،‬به خصوص زمانی که فکر کنید این اتهام منصفانه نیست ‪ .‬اما عذر‬
‫خواهی ‪ ،‬یعنی پی بردن به اینکه کار اشتباهی انجام داده اید ‪ ،‬اظهار تاسف و اینکه واقعا منظورتان همین است ‪،‬‬
‫نشان دهنده اهمیت قائل شدن شما است ‪.‬‬

‫چند چیز را باید در مورد عذرخواهی به خاطر داشت ‪:‬‬

‫‪ ‬سعی کنید کامال متوجه شوید که کار شما چگونه باعث لطمه دیدن شخص مقابل شده است ‪.‬‬
‫‪ ‬هیچ وقت دیگران را بخاطر کارهای خود مقصر ندانید ‪.‬‬

‫‪87‬‬
 ‫‪ ‬احساسات آن فرد را با گفتن اگر من هم بودم همین احساس را پیدا می کردم تایید کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬مسئله ای که در مورد آن متاسف هستید را روشن کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬انتظار نداشته باشید که شرایط به صورت آنی بهتر شود ‪ .‬ممکن است کمی زمان ببرد ‪.‬‬
‫‪ ‬پس از اینکه عذرخواهی کردید ‪ ،‬بگذارید شخص مقابل صحبت کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید حالت های زیر را بازی کنند ‪.‬‬

‫گفته بودید که با دوست تان تماس می گیرید اما فراموش کردید ‪.‬‬

‫کتابی را از دوست خود قرض گرفتید و بعد آن را گم کردید ‪.‬‬

‫روز بدی داشتید و به دوست تان خیلی کنایه زدید ‪.‬‬

‫سپس یک مکالمه گروهی در مورد اینکه چرا برخی از عذرخواهی ها به درگیری منجر می شوند و بقیه نه ترتیب‬
‫دهید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 94‬بدانیم که چه موقع درگیری ها را حل و فصل کنیم‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که برخی موقعیت ها زمان بهتری برای حل و فصل درگیری ها است ‪.‬‬

‫از گروه بخواهید در مورد زمان هایی فکر کنند که حل تعارض برای آنها بسیار دشوار بوده است ‪ .‬مثال ‪ :‬هنگامی‬
‫که پدر یا مادر سردرد دارد ‪ .‬سپس از آنها بخواهید زمان هایی را پیشنهاد دهند که حل تعارض آسان تر خواهد‬
‫بود ‪.‬مثل یک جلسه خانوادگی ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬برخی درگیری ها را باید فوری حل کرد ‪ .‬مثال شما و برادرتان بخواهید برنامه های‬
‫تلوزیونی متفاوتی ببینید ‪ ،‬باید همان موقع مسئله را حل کنید ‪ .‬سایر درگیری ها ‪ ،‬که به طور معمول جدی تر‬
‫هستند ‪ ،‬باید هنگامی حل و فصل شوند که افراد درگیر آن ‪ ،‬آمادگی دارند تا با آن مشکل به صورت منطقی و با‬
‫آرامش مقابله کنند ‪ .‬مثال اگر دوستان با شما رفتار ناخوشایندی داشته باشد ‪ ،‬ممکن است از او بخواهید بعد از‬
‫مدرسه به خانه شما بیاید تا در مورد آن مسئله صحبت کنید ‪ .‬وقتی درگیری های جدی بین افراد وجود دارد ‪،‬‬
‫بهتر است زمان خوبی را برای حل مشکالت شان پیدا کنند ‪.‬‬

‫‪88‬‬
 ‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید در مورد این صحبت کنند که چگونه برای حل یک درگیری شرایطی ایجاد کنیم‬
‫یا اینکه زمان هایی که برای حل یک مسئله بهتر هستند را بیان کنند ‪ .‬مثال ‪ ،‬دعوت به پیاده روی ‪ ،‬صبر کردن‬
‫تا بعد شام و ‪. ...‬‬

‫فعالیت ‪ : 95‬حل و فصل درگیری ها با آرامش‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬خود کنترلی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که حل مسئله هنگامی که هر دو فرد آرام هستند آسان تر است ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬تعارض و درگیری ها از مسائلی نشات می گیرد که افراد در آن زمینه اختالف نظر دارند‬
‫و احساساتی که به خاطر اختالف نظر آنها به وجود می آید ‪ .‬وقتی که سعی دارید درگیری را حل کنید ابراز‬
‫کردن احساسات کار دشواری است اما فرد مقابل باید احساسات شما را بداند ‪ .‬اگر شما و فرد مقابل آرام باشید‬
‫بهتر می توانید در مورد تعارض و احساسات تان صحبت کنید ‪.‬‬

‫در اینجا چند گام عنوان شده که برای حل درگیری ها در آرامش می توانید از آنها استفاده کنید ‪.‬‬

‫‪ ‬پیش از اینکه شروع به صحبت کنید ‪ ،‬پنج نفس عمیق بکشید و به آرامی نفس های خود را بیرون‬
‫بدهید ‪.‬‬
‫‪ ‬ماهیچه های صورت و بدن خود را شل کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬چیزی که می خواهید را شرح دهید ‪.‬‬
‫‪ ‬در مورد چیزی که شما را آزار می دهد و احساسی که دارید با طرف مقابل صحبت کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬با دقت به خواسته ها و احساسات شخص مقابل گوش دهید ‪.‬‬
‫‪ ‬به عنوان یک مشکل دوطرفه در مورد این درگیری صحبت کنید چرا که این مشکل هر دو شما است ‪.‬‬
‫‪ ‬اگر متوجه شدید که دارید عصبانی یا دلخور می شوید ‪ ،‬دوباره چند نفس عمیق بکشید و آرام باشید ‪.‬‬
‫‪ ‬اگر احساسات تان بر شرایط مستولی شده ‪ ،‬به خودتان استراحت بدهید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید تظاهر به عصبانیت کنند ‪ ،‬یعنی عظالت بدن خود را منقبض کنند ‪ ،‬چهره خود را‬
‫دلخور نشان دهند ‪ ،‬وضعیت بدنی خود را به صورت عصبانی در آورند و غیره ‪ .‬از یک داوطلب بخواهید مشکلی‬
‫که به تازگی با فردی داشته را با صدای عصبانی شرح دهد ‪.‬‬

‫‪89‬‬
 ‫سپس از گروه بخواهید آرام باشند ‪ ،‬پنج نفس عمیق بکشند و بدن شان را شل کنند ‪ .‬حاال ‪ ،‬به یک داوطلب‬
‫بگویید با صدای آرام ‪ ،‬مشکلی که به تازگی با فردی داشته را شرح دهد ‪ .‬در این دو موقعیت افراد احساس ‪ ،‬فکر‬
‫و صحبت های متفاوتی کردند ‪ ،‬در این مورد بحث کنید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 96‬توافق کردن‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش مزایای توافق کردن‬

‫از گروه بخواهید توافق کردن را تعریف کنند و مثال بزنند ‪:‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وقتی که افراد توافق می کنند یعنی با یکدیگر سازش کرده اند ‪ .‬هیچ یک از افراد به طور‬
‫دقیق آن چیزی را که می خواهند به دست نمی آورند اما هر یک مقداری از آن چیزی که می خواهند را به‬
‫دست می آورند ‪.‬‬

‫اغلب اوقات ‪ ،‬وقتی دو نفر در مورد اینکه چگونه باید کاری را انجام دهند یا وقتی در مورد کاری که می خواهند‬
‫انجام دهند اختالف نظر دارند ‪ ،‬باید توافق کنند ‪ .‬اگر بتوانید این مهارت را بیاموزید ‪ ،‬در کنار آمدن با افراد به‬
‫شما کمک خواهد کرد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید در مورد اینکه کودکان زیر چگونه می توانند توافق کنند نظر خود را بیان کنند ‪.‬‬

‫سهیل ‪ :‬من می خواهم االن از این رنگ استفاده کنم‪.‬‬ ‫سارا ‪ :‬من آن مداد رنگی را الزم دارم ‪.‬‬

‫آرسام ‪ :‬ما هر دو باید صبحانه بخوریم ‪.‬‬ ‫آرمان ‪ :‬تقریبا پنیر نداریم ‪.‬‬

‫سامان ‪ :‬من می خواهم مسابقه فوتبال را تماشا کنم ‪.‬‬ ‫سمانه ‪ :‬من می خواهم برنامه رنگین کمان را ببینم ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :97‬راه حل های برد – برد‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که هر دو طرف می توانند از نتیجه مثبتی در یک تعارض بهره مند شوند ‪.‬‬

‫‪90‬‬
 ‫از گروه بپرسید آیا می توانید به یکی از موقعیت هایی فکر کنید که با فردی مشکل داشتید و به نحوی آن را‬
‫حل کردید که هر دو احساس خوبی پیدا کردید ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬بسیاری از افراد فکر می کنند که در این مواقع یک نفر باید برنده باشد و دیگری بازنده ‪.‬‬
‫اما اگر هر دوی آنها با هم تالش کنند ‪ ،‬به یک راه حل برد – برد دست پیدا می کنند که هر دو نفر را خوشحال‬
‫می کند ‪.‬‬

‫مثال شما وبرادرتان هر یک برنامه تلوزیونی متفاوتی را دوست دارید و زمان پخش هر دوی این برنامه ها یکی‬
‫است چه می کنید ؟ راه حل توافقی یا برد –برد این است که یکی از شما چیزی که می خواهد را تماشا می کند‬
‫و بعد نوبت نفر بعدی است که برنامه تلوزیونی را انتخاب کند ‪ .‬فردای آن روز ‪ ،‬فردی که در تماشای برنامه ‪ ،‬نفر‬
‫دوم بود ‪ ،‬حاال نفر اول می شود ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از گروه بخواهید برای گزینه های زیر راه حل برد – برد بیان کنند‬

‫دو کودک همزمان می خواهند از یک دوچرخه استفاده کنند ‪.‬‬

‫سه کودک که جلوی آنها فقط یک بیسکوییت وجود دارد ‪.‬‬

‫اعضای خانواده ای برای رفتن به تفریح بر سر اینکه پارک بروند یا کوه اختالف دارند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 98‬مذاکره‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض ‪ ،‬ارتباط اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که با مذاکره تعارضات را حل کنند‬

‫از گروه بپرسید آیا تا کنون در مورد چیزی که می خواهید ‪ ،‬با کسی تبادل نظر متقابل داشته اید؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬مذاکره یک ارتباط دو طرفه است که به توافقی ختم می شود که همه افراد دخیل در آن‬
‫‪ ،‬مقداری از چیزی که می خواهند را به دست می آورند ‪.‬‬

‫مراحل مذاکره عبارتند از ‪:‬‬

‫‪91‬‬
 ‫‪ ‬مشکل را عنوان کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬آنچه می خواهید را عنوان کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬بگویید که چرا آن را می خواهید ‪.‬‬
‫‪ ‬روی چیزی هایی که هر دو می خواهید تمرکز کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬گزینه های برد ‪ -‬برد ایجاد کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬به توافق برسید و برای اجرای آن طرحی بریزید ‪.‬‬

‫از دو کودک بخواهید که با هم به توافق برسند و وقتی با استفاده از مراحل باال در حال مذاکره برای حل آن‬
‫مسئله هستند ‪ ،‬آنها را هدایت کنید ‪ .‬سپس گروه را به تیم های دو نفره تقسیم کنید تا مذاکره را با هم تمرین‬
‫کنند ‪ .‬در پایان تمرین از چند داوطلب بخواهید در مورد تجربه شان صحبت کنند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 99‬وساطت‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که با کمک یک شخص ثالث درگیری ها را حل کنند ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬وساطت همساالن ‪ ،‬روشی برای حل تعارضات است که با کمک فرد همسالی که در آن‬
‫درگیری دخالتی ندارد صورت می گیرد ‪ .‬این فرد میانجی گر همسال ‪ ،‬بدون جانبداری ‪ ،‬به افرادی که در‬
‫درگیری هستند کمک می کند تا به توافق برسند ‪ .‬وساطت ‪ ،‬محیط دوستانه ای را به وجود می آورد ‪ .‬به‬
‫صحبت های هر شخص گوش داده می شود و در نهایت هر دو می توانند با توجه به نقطه نظر فرد مقابل نسبت‬
‫به این درگیری واکنش نشان دهد ‪.‬‬

‫پیش از آغاز وساطت ‪ ،‬شرکت کنندگان توافق می کنند تا ‪:‬‬

‫‪ ‬روی زمان و مکان آن به توافق برسند ‪.‬‬

‫‪ ‬به اختیارات فرد میانجی ‪ ،‬برای اداره کردن جلسه احترام بگذارند ‪.‬‬
‫‪ ‬خواسته ها ‪ ،‬نیاز ها ‪ ،‬احساسات و دیدگاه خود را در مورد درگیری با هم در میان بگذارید ‪.‬‬
‫‪ ‬بدون قطع کردن صحبت های طرف مقابل ‪ ،‬به حرف های او گوش دهند ‪.‬‬
‫‪ ‬از برچسب زدن ‪ ،‬قضاوت کردن ‪ ،‬یا مقصر دانستن طرف مقابل خودداری کنند ‪.‬‬

‫‪92‬‬
 ‫‪ ‬آرام باشند و خشم خود را کنترل کنند ‪.‬‬
‫‪ ‬فکر های خود را در این مورد روی هم بگذارند و حین انجام این کار ‪ ،‬راه حل ها را ارزیابی نکنند ‪.‬‬
‫‪ ‬به راه حلی برسند که برای هر دو طرف خوشایند باشد ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬تعارضی را مطرح کنید و از دو کودک بخواهید تا به عنوان بازیگر برنامه وساطت همساالن ‪ ،‬نقش بازی‬
‫کنند ‪ .‬در ابتدا نقش میانجی گر را خودتان بازی کنید ‪ .‬سپس از یک داوطلب در گروه بخواهید تا به عنوان‬
‫میانجی گر عمل کند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 100‬مشاجره منصفانه‬

‫مهارت ‪ :‬حل تعارض‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که به مشکالت حمله کنند نه به افراد‬

‫از گروه بپرسید فکر می کنید مشاجره منصفانه به چه معنا است ؟‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬در مشاجره کالمی قوانینی وجود دارد ‪ .‬چنانچه دو کودک در حال جر و بحث کردن‬
‫هستند می توانند به صورت منصفانه ای این مشاجره را انجام دهند تا هیچ یک آسیب نبینند ‪.‬‬

‫قوانینی که باید در مشاجره رعایت شوند ‪:‬‬

‫‪ ‬به آنها ناسزا نگویید یا آنها را به هیچ وجه مسخره نکنید ‪.‬‬
‫‪ ‬حداقل به اندازه طول یک بازو با فاصله از یکدیگر بنشینید یا بایستید ‪.‬‬
‫‪ ‬با آنها تماس فیزیکی برقرار نکنید ‪.‬‬
‫‪ ‬آنها را تهدید نکنید ‪.‬‬
‫‪ ‬وقتی که در حال صحبت کردن هستید ‪ ،‬صحبت های آنها را قطع نکنید ‪.‬‬
‫‪ ‬وقتی نوبت صحبت شما است ‪ ،‬تا جایی که می توانید با آرامش صحبت کنید ‪.‬‬
‫‪ ‬وقتی هر دو فرصت این را داشتید تا نظرات خود را مطرح کنید ‪ ،‬سعی کنید به توافق برسید ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید در مورد در گیری هایی که به تازگی با اعضای خانواده یا دوستان داشتند فکر‬
‫کنند ‪ .‬از آنها بخواهید در این مورد صحبت کنند که آیا مشاجره آنها منصفانه بوده و اگر چنین نبوده ‪ ،‬چه‬

‫‪93‬‬
 ‫قوانینی شکسته شده بوده ‪ .‬اگر کودکان گزارش دادند که اغلب در موقعیت هایی قرار دارند که مستلزم مشاجره‬
‫هستند قوانین را کپی گرفته به آنها بدهید تا وقتی با کسی می خواهند وارد مشاجره شوند آن نسخه را بین خود‬
‫گذاشته و هر دو امضا کنند که به آن موارد در مشاجره موافق هستند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ : 101‬نتایج مثبت و منفی‬

‫مهارت ‪ :‬آگاهی اجتماعی‬

‫هدف یادگیری ‪ :‬آموزش به کودکان که اگر مشکالت حل نشده باقی بمانند چه اتفاقی می تواند بیفتد ‪.‬‬

‫به کودکان بگویید ‪ :‬حل تعارضات به دالیل بسیاری از اهمیت برخوردار است ‪ .‬اگر تعارضی حل نشده باقی‬
‫بماند ‪ ،‬احساسات منفی مرتبط با آن ادامه پیدا می کند ‪.‬‬

‫اینها مواردی هستند که می تواند اتفاق بیفتد ‪:‬‬

‫‪ ‬هر فردی به فکر خودش است و در این حالت ادامه پیدا می کند ‪.‬‬
‫‪ ‬هیچ کس به چیزی که می خواهد یا نیاز دارد دست نمی یابد ‪.‬‬
‫‪ ‬هیجانات ناگهان شعله ور می شود و مدیریت خشم از کنترل افراد خارج می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬اگر افراد برای حل تعارض با یکدیگر همکاری کنند ‪ ،‬احساسات و نتایج مثبتی به بار می آید ‪:‬‬
‫‪ ‬افراد به صحبت های یکدیگر گوش می دهند ‪ ،‬به یکدیگر احترام می گذارند و همکاری می کنند ‪.‬‬
‫‪ ‬نظرات شفاف سازی می شوند و به مشکالت رسیدگی می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬روابط و ارتباطات بهبود می یابند ‪.‬‬
‫‪ ‬ایده های بهتری برای حل تعارض به دست می آید ‪.‬‬
‫‪ ‬همه به چیزی که می خواهند یا نیاز دارند می رسند ‪.‬‬

‫فعالیت ‪ :‬از کودکان بخواهید برای هر یک از موقعیت های زیر یک نتیجه مثبت و یک نتیجه منفی بیان کنند ‪.‬‬

‫دختری به صورت تصادفی روی شلوار دوستش رنگ می ریزد ‪.‬‬

‫پسری چوب بیسبال پسر دیگری را قرض می گیرد و آن را گم می کند ‪.‬‬

‫دختری می گوید اتاقش را تمیز خواهد کرد اما این کار را نمی کند ‪.‬‬

‫‪94‬‬
95