‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫رسيزه ‪1 ....................................................................................................................‬‬

‫لومړی فصل ‪2 ...........................................................................................................‬‬

‫د تدارکاتو پيژندنه‪2 ................................................................................................... :‬‬
‫د تهیه او تدارکاتو تعریف ‪3 ...............................................................................................‬‬

‫مناسب کيفيت يا څرنګوالی‪3 ............................................................................................ :‬‬

‫مناسب کميت (مناسب مقدار يا مناسبه اندازه) ‪4 ........................................................................‬‬

‫مناسب ځای ‪5 .............................................................................................................‬‬

‫مناسب وخت ‪5 .............................................................................................................‬‬

‫مناسب قيمت ‪5 ............................................................................................................‬‬
‫د تهيه او تدارکاتو اهميت ‪6 ...............................................................................................‬‬

‫د تهېه او تدارکاتو موخې‪6 ................................................................................................‬‬

‫د تهيه او تدارکاتو اړوند اصطالحات (‪8 ......................................................... )Terminology’s‬‬

‫‪ .١‬تدارکات‪8 .............................................................................................................. :‬‬

‫‪ .۲‬آمر اعطاء (با صالحيته شخص)‪8 .................................................................................... :‬‬

‫‪ .۳‬داوطلب ‪8 ............................................................................................................ :‬‬

‫‪ .۴‬جګړې پاڼه‪8 .......................................................................................................... :‬‬

‫‪ .۵‬داوطلبي‪8 ............................................................................................................ :‬‬

‫الف‪ :‬آزاده (پرانيستي) داوطلبي‪9 ...................................................................................... :‬‬

‫ب‪ :‬مقيده داؤطلبي‪9 .................................................................................................... :‬‬

‫ج‪ :‬له واحدې منبعې (رسچينې) تدارکات‪9 ............................................................................. :‬‬

‫‪ .۶‬د تدارکاتو قرارداد‪9 .................................................................................................. :‬‬

‫‪ .۷‬د تدارکاتو پړاو‪9 ...................................................................................................... :‬‬

‫‪|Page‬أ‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ .۸‬قراردادي (ژمن)‪9 .................................................................................................... :‬‬

‫‪ .۹‬ځواب ورکوونکی پروپوزل‪11 ........................................................................................ :‬‬

‫‪ .۰۱‬تضمينونه‪11 ......................................................................................................... :‬‬
‫‪۰۰‬ـ تامينات‪11 .......................................................................................................... :‬‬

‫‪ .۰۲‬اجناس‪11 ........................................................................................................... :‬‬

‫‪ .۰۳‬مزايده(بويل) (حراج)‪11 ........................................................................................... :‬‬

‫‪ .۰۴‬د تدارکاتو هيئت (تدارکايت کمېټه)‪11 ............................................................................ :‬‬

‫‪ .۰۵‬د پروپوزل پرانيستنې هئيت‪11 .................................................................................... :‬‬

‫‪ .۰۶‬د پروپوزل آرزونې هئيت‪11 ....................................................................................... :‬‬
‫‪ .۰۷‬معاينې هيئت‪11 .................................................................................................... :‬‬

‫‪ .۰۸‬د تدارکاتو دفرت یا څانګه‪11 ........................................................................................ :‬‬

‫‪ .۰۹‬مشوريت خدمتونه‪11 ................................................................................................:‬‬

‫‪ – ۲۱‬غري مشوريت خدمتونه‪12 ......................................................................................... :‬‬

‫‪ .۲۰‬ودانيزې چارې‪12 ................................................................................................... :‬‬

‫‪ .۲۲‬خرڅوونکی‪12 ...................................................................................................... :‬‬

‫‪ .۲۳‬د تدارکاتو قانوين چوکاټ‪12 ........................................ Procurement Legal Framework :‬‬

‫‪ .۲۴‬داوطلبۍ کمیټه‪12 .......................................................................... Tender Boards :‬‬

‫‪ .۲۵‬د عامه تدارکاتو کارکوونکي‪13 ......................................... Actors Procurement of Public:‬‬

‫‪ .۲۶‬د عامه تدارکاتو برخه وال ‪13 ................................ Stakeholders of Public Procurement :‬‬
‫‪ .۲۷‬عامه تدارکاتو ګټه اخیستونکي‪13 ........................... Beneficiaries of Public Procurement :‬‬

‫‪ .۲۸‬د تدارکاتو ميل اداره‪13 ........................................................................................... :‬‬

‫‪ .۲۹‬د ميل تدارکاتو کمیسیون‪14 ...................................................................................... :‬‬

‫‪|Page‬ب‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ .۳۱‬رشط پاڼه‪15 ................................................................................................ )RFP (:‬‬

‫رشطپاڼې يا د پيشنهاد (‪ )RFP‬تيارول ‪15 ................................................................................‬‬

‫‪۰‬ـ د پروژې عنوان‪15 .................................................)Statement of work( ،Project Title :‬‬
‫‪۲‬ـ موخه‪16 ............................................................................................... Objective :‬‬

‫‪۳‬ـ د قبليدو معيار‪16 ...................................................................... Acceptance Criteria :‬‬

‫‪۴‬ـ د تصويب وړ مسايل‪16 .............................................................................................. :‬‬

‫‪۵‬ـ مهالويش‪16 ............................................................................ Milestone Schedule :‬‬

‫‪۶‬ـ د پروژې د پيل او پای نيټه ‪11 .......................................................................................‬‬

‫‪۷‬ـ د قرارداد شکل‪11 ................................................................................................... .‬‬
‫‪۸‬ـ د پيسو د تاديه کولو رشايط ‪11 .......................................................................................‬‬

‫‪۹‬ـ د پروپوزل د تسليميدو اخري نيټه ‪11 ................................................................................‬‬

‫‪۰۱‬ـ د پروپوزل د ارزونې معيارونه ‪11 ...................................................................................‬‬

‫‪ .۳۰‬پروپوزل يا پروپروزل‪18 .................................................................................(Offer) :‬‬

‫د پروپوزل محتويات(‪19 ...................................................................... )Proposal contents‬‬

‫تخنيکي برخه(‪19 .............................................................................. )Technical section‬‬

‫مديريتي برخه(‪19 ........................................................................ )Management section‬‬

‫د مصارفو برخه(‪19 ..................................................................................... )Cost section‬‬

‫دويم فصل ‪24 ..........................................................................................................‬‬

‫‪The Public Procurement Cycle‬د عامه تدارکاتو دوران‪24 ................................................ :‬‬

‫تدارکاتو پالن‪24 ..................................................................... : Procurement Planning :‬‬

‫د درخواستۍ پالن‪24 .................................................................. :Solicitation planning :‬‬

‫پروپوزلونو تر السه کول‪24 .......................................................................... : Solicitation :‬‬

‫‪|Page‬ت‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د قراردادي انتخاب‪24 ......................................................................... :Source selection :‬‬

‫قرارداد مدیریت‪25 ................................................................. :Contract administration :‬‬

‫د قرارداد ختمول‪25 ....................................................................... :Contract close-out: :‬‬
‫عامه تدارکاتو موخه‪26 ................................................ The Goal of Public Procurement:‬‬

‫د عامه او خصويص تدارکاتو توپیر‪26 ............................................................................... :‬‬

‫ټولنیز او خصويص ګټې‪26 ..................................................... social and personal benefit :‬‬

‫د متویل منبع په اساس د عامه او خصويص تدارک توپیر‪21 ............................... Source of funding :‬‬

‫قوانینو او قرارداد له نظره د عامه او خصويص تدارکاتو توپري‪21 ...................................................... :‬‬

‫د مسؤلیت له نظره د عامه او خصويص تدارکاتو تر منځ توپیر‪21 ......................................................:‬‬
‫د عامه تدارکاتو بنسټونه ‪28 ................................. Basic Principles Of Public Procurement:‬‬

‫روڼوالی یا شفافیت‪28 .............................................................................. Transparency :‬‬

‫رښتنويل‪ ،‬صداقت‪ ،‬سپیڅلتوب‪29 ........................................................................ Integrity :‬‬

‫د تدارکايت کارکوونکو صداقت‪29 .................... Practitioners Integrity of Public Procurement :‬‬

‫اقتصادیت‪29 ............................................................................................... Economy:‬‬

‫مناسب والی‪ ،‬انصاف ‪31 ................................................................................... Fairness :‬‬

‫رقابت‪31 .............................................................................................. Competition :‬‬

‫حسابدهي‪31 ...................................................................................... Accountability :‬‬

‫د درخواست اخيستلو طرز او طريقه)‪32 ............................................... (Scope of application‬‬

‫د تدارکايت سندونو ژبه )‪33 .......................................................... (procurement Language‬‬

‫تدارکايت معياري فورمې او سندونه ‪33 ..................................................................................‬‬

‫په تدارکاتو کې کورنیو رسچینو ته ترجیح ورکول ‪34 .....................................................................‬‬

‫په تدارکاتو کې داخيل کوچنیو تشبثاتو ونډه اخیستل ‪35 ..............................................................‬‬

‫‪|Page‬ث‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د تدارکاتو پالن جوړونه ‪35 ...............................................................................................‬‬

‫دريم فصل ‪31 ..........................................................................................................‬‬

‫د تدارکاتو د پړاوونو پيل ‪31 ...........................................................................................‬‬
‫د داوطلبانو رشايط او اهليت)‪38 .............................. (Eligibility And Qualification Of Bidders‬‬

‫په داوطلبۍ کې دګډون لپاره اعالن ‪39 ................................................................................‬‬

‫د داوطلب د اهليت دارزونې اسناد‪41 .................................................................................. :‬‬

‫د نرخ اخيستنې غوښتنليک‪41 .......................................................................................... :‬‬

‫د نرخ اخيستنې د سند محتويات‪42 ................................................................................... :‬‬

‫د تدارکايت ادارو مکلفيتونه(دندې) ‪42 ..................................................................................‬‬
‫د تدارکاتو د ادارې مرش منظوري‪44 ................................................................................... :‬‬

‫څلورم فصل ‪45 .........................................................................................................‬‬

‫)‪ (Procurement Method‬د تدارکاتو تګالرې ‪45 ................................................................‬‬

‫د تهيه او تدارکاتو ډولونه ‪Error! Bookmark not defined. .....................................................‬‬

‫‪ – ۰‬رقابتي تهيه او تدارکات ‪45 ...........................................................................................‬‬

‫‪ – ۲‬غري رقابتي تهيه او تدارکات ‪46 ......................................................................................‬‬

‫د پرچون نرخ ورکونې غوښتنليک ‪41 ................................................................................... :‬‬

‫آزاده داؤطلبي ‪49 ...................................................................................................... :‬‬

‫محدوده يا مقيده داؤطلبي )‪51 ......................................................... )Restricted Tendering‬‬

‫له واحدې منبع څخه تدارکات‪53 ............................................)Single-Source Procurement( :‬‬

‫له نړيوالو رسچينو څخه تدارکات (‪54 ............................................... )International Tendering‬‬

‫بې پايلې داؤطلبي‪54 ................................................................................................... :‬‬

‫رشطپاڼه )‪55 ................................................................................(Bidding Documents‬‬

‫‪|Page‬ج‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫دپروپوزل تسليمي‪55 .................................................................................................... :‬‬

‫د پروپوزل منل )‪56 .......................................................................... )Acceptance of Bids‬‬

‫تضمينونه ډولونه ‪58 ...................................................................... ) Types of Securities (:‬‬
‫د پروپوزل تضمينونه (‪58 ............................................................................)Bid Securities‬‬

‫د کار د اجراء تضميمونه ‪59 .......................................................... Performance Securities :‬‬

‫‪|Page‬ح‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫رسيزه‬

‫تهیه او تدارکات د دولتي او خصويص ادارو د مهمو‪ ،‬مرستندویه او د اهمیت وړ څانګو له جملی څخه شمیرل‬
‫کیږي‪ ،‬یعنې هر تشبث د یوه سوداګر له کوچنی فعالیت څخه نیولی آن د څو ملیتي کمپنیو‪،‬‬
‫خصويص او عامه اداراتو تر لویو فعالیتونو پورې خپله ډېره بودیجه د جنسونو‪ ،‬خدماتو او ساختامين‬
‫چارو لپاره د تهیه او تدارکاتو له الرې مرصفوي‪ ،‬چې د دغې پروسې اغيزمنتیا د یوې ادارې پر ګټو‬
‫مستقیمې اغیزې لري‪.‬‬
‫که چیرې د یوې ادارې د تهیې او تدارکاتو برخه هرڅومره پیاوړی وي د ادارې کارونه یا تولید به پهه هامغهه‬
‫اندازه درست او پیاوړی وي ‪ .‬نو د همدغه اصل په نظر کې نیولو رسه دغهې پروسهې تهه زیاتهه پاملرنهه‬
‫شوېده او له تیرو دریو لسیزو راپدېخوا د یوه تخصيص مسلک په توګه منل شوی او پیژندل شویدی‪.‬‬
‫تهيه او تدارکات د مختلفو علومو له پراخو برخو رسه رس وکار لري لکه اقتصاد‪ ،‬اداره او تجارت‪ ،‬حقوق اوداسې‬
‫نور چې هره څانګه یې بیا د ځانګړي تخصص رسه اړیکه لري‪.‬‬
‫دا چې د عامه ادارې او پالیسۍ پوهنځی د مسلکي کادرونو د روزنې مسولیت په غاړه لري او تهیه او تدارکات د‬
‫هرې ادارې او تشبث د مهمو فعالیتونو څخه شمیرل کیږي بناء د عامه ادارې او پالیسۍ پوهنځی د‬
‫تدریيس پالیسۍ په نظر کې نیولو رسه اړینه وبلله تر څو د محصلینو لپاره د تهیه او تدارکاتو د تدریس‬
‫اساسات برابر کړي‪ ،‬نو هامغه وو چې د يو چپټر په بڼه مو د خپلې وسې مطابق او د مفرداتو پوری‬
‫اړوند يو څه مواد د بیالبیلو ماخذونو څخه پيدا او د محصالنو مخې ته مو کېښودل‪ ،‬ترڅو زموږ ځوان‬
‫کادرونه ورڅخه يو څه زده کړې‪ ،‬او په راتلونکي کې په دې برخه کې د کومې ستونزې او مشکل رسه‬
‫مخ نه يش‪.‬‬

‫‪1|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫لومړی فصل‬
‫د تدارکاتو پيژندنه‪:‬‬
‫په سوداګری کې یو مشهور متل دی چې وایي (نیمه ګټه په پیرودلو کې ده) یعنې د ښه جنس پیرودل په‬
‫مناسبه بیه ګټوره متامیږي‪ ،‬خو خراب جنس اخیستل یا د تولید پروسه له ستونزو رسه مخامخ کوي او یا هم د‬
‫تولید جنس کیفیت ټیټوي یا هم په لوړه بیه د خامو توکیو اخیستل د تولید شوي جنس د بیې د لوړوايل المل‬
‫ګرځي چې ممکن په بازار کې په لوړه بیه ونه پلورل يش‪ ،‬همدارنګه که چیرې عامه اداره د توکیو په پیرودلو‬
‫الس پورې کوي که چیرې جنس په مناسب ډول ونه پیري د زیان رسه مخامخ کیږي نوځکه د توکیو د پیرودلو‬
‫پر وخت باید الندې ټکې پام کې ونیول يش‪:‬‬
‫کوم خام مواد باید وپیرل يش؟‬
‫څومره باید وپیرل يش؟‬
‫څه مهال باید وپیرل يش؟‬
‫چیرته او له چا څخه وپیرل يش؟ او نور‪1‬‬

‫د تهیه او تدارکاتو قانون د ادارو‪ ،‬مؤسسو او دولتي او ګډو رشکتونو د اړتیا وړ اجناسو‪ ،‬خدمتونو او ودانیزو چارو‬
‫په برابرولو او تدارک پورې د اړوندو چارو د تنظیم په منظور‪ ،‬وضع شوې دی‪ .‬د تدارکاتو قانون په کال‬
‫‪ 4831‬کی وضع او بیا وروسته د نوموړې قانون ملغی کیدل د ‪ 4831/1/48‬نیټې د ‪ 95‬شمیری فرمان په‬
‫اساس په ‪ 591‬شمیري رسمي جریده کې خپور او یوځل بیا د ‪ 4831/41/95‬نیټې د ‪ 411‬فرمان له مخې‬
‫د ځینو موادو د تعدیالتو‪ ،‬حذف او زیاتوايل رسه د همدغه کال په ‪ 9‬شمیره رسمي جریده کې خپور‬
‫شو‪.‬‬
‫د ميل وحدت د حکومت له جوړیدو وروسته د تحول او اصالحاتو په خاطر د عامه ادارو د سمون لپاره تر ټولو‬
‫مهم ګام د عامه تدارکاتو د نظام اصالح غوره وګڼل شوه‪ ،‬تر څو په دې برخه کي فساد له مینځه والړ‪،‬‬
‫روڼتیا تآمین‪ ،‬د مايل او عامه لګښتونو د چارو اغیزمن کنرتولول‪،‬عامه تدارکاتو د کارونو لپاره بنسټیز‬
‫نظام برابرول‪ ،‬د هیواد اقتصاد په خپلو پښو ودرولول‪ ،‬د لګښتونو سپام او په دي الره کي بهرته‬

‫‪(11‬دودیال‪ ،‬محمد بشیر‪ .)۰۳۹۰(.‬اسانه محاسبه‪ ،‬ګودر خپرندویه ټولنه‪ ،‬جالل اباد‪ .‬صــ ‪)۰۰۲‬‬

‫‪2|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫خدمتونه د عامه تدارکاتو په وسیله برابر کړی يش‪ .‬نو هامغه و چې ددغه حکومت لخوا د تدارکاتو‬
‫برخې ته خاصه پاملرنه وشوه او یو اته فصله ایز قانون چې د(‪)۸۶‬مادو درلودونکی دی د جمهور رییس‬
‫لخوا نافذ او د تدارکايت ارګانونو په اختیار کې ورکړل شو ترڅو په رڼا کې یې تدارکايت چارې پرمخ‬
‫بوځي‪.‬‬

‫د تهیه او تدارکاتو تعریف‬

‫پوهانو د تهیه او تدارکاتو په هکله مختلف تعریفونه کړیدي‪ ،‬له همدې امله ده چې د تهیه او تدارکاتو په هکله‬
‫ډیر او مختلف تعریفونه شتون لري چې مونږ دلته یواځې له څو تعریفونو څخه یادونه کوو‪:‬‬
‫د افغانستان د اسالمي جمهوریت د تهیه او تدارکاتو د قانون د درېیمې مادې په اول بند کې تهیه او تدارکات‬
‫په الندې ډول تعریف شوي دي‪:‬‬
‫تدارکات‪ :‬تهیه او تدارکات د عامه وجوهو په مقابل کې د یوې ادارې د اړتیا وړ اجناسو‪ ،‬خدماتو او ساختامنې‬
‫چارو د خریداری د تنظیمولو له پروسې څخه عبارت دی‪.‬‬
‫یا په بل عبارت‪ :‬په ټولیز یا عمومي ډول تهیه او تدارکات عبارت دی له فرمایش ورکولو‪ ،‬د اجناسو د السته‬
‫راوړلو اوهمداراز د خدماتو او ساختامين چارو په مناسب کمیت او مناسب کیفیت‪ ،‬مناسب ځای‪،‬‬
‫مناسب وخت او مناسب قیمت رسه د مستقیمي ګټي او منفعت تر السته کولو څخه‪.‬‬
‫په پورتني تعريف کې مناسب کميت‪ ،‬کيفيت‪ ،‬ځاى‪ ،‬وخت او قيمت ذکر شوي دي چې نوموړې هره يوه‬
‫اصطالح په الندې ډول ښه واضح او هدف ورڅخه روښانه شوى دى‪:‬‬

‫مناسب کيفيت يا څرنګوالی‪:‬‬

‫که څه هم په تهیه او تدارکاتو کې مناسب کیفیت مختلفې معناوې لري‪ .‬لکه ښایسته‪ ،‬عايل‪ ،‬ډېرښه او نورخو‬
‫بیا هم د مناسب کیفیت تر ټولو غوره اوعمومي تعریف په الندې ډول دي‪:‬‬
‫په تهیه او تدارکاتو کې مناسب کیفیت نه مقصد د یوې ادارې او یا هم د اخیستونکي د غوښتنې او اړتیا مطابق‬
‫د اجناسو او خدماتو مناسبوالی دی‪.‬‬
‫په تهیه او تدارکاتو کې کیفیت له دې امله مهم دی چې که چيې مناست کیفیت وجود ونه لري اغيزمن‬
‫فعالیتونه په اداره کې نه يش تررسه کيدلی‪ .‬لکه په تعمیر کې د خونو اندازه‪ ،‬کمپیوټري میز‪ ،‬د میز‬

‫‪3|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫اندازه او داسې نور‪...‬په مناسب کیفیت رسه اجناسو د ترالسه کولو لپاره الندې ټکو ته پام کول اړین‬
‫دي‪:‬‬
‫لومړى) د جنس یا محصول مطلوبیت‪ :‬د جنس ډول‪ ،‬هغه څه چې اخیستونکی یې په خپله خوښه اخيل او یا‬
‫ورته مطلوب وي یعني لومړى باید د جنس ډول په ګوته يش‪ .‬مثال د تلویزیون پیرودل چې څرنګه غږ او‬
‫تصویر ولري یا میز اخيستل چې اندازه او جوړښت یې بايد څنګه وي‪.‬مثال‪ :‬یو په یوه نیم مرتو کې میز‬
‫دويم) د کمپنۍ استندرد ته ورته درجو جوړول‪ :‬ميل سټنډردونه‪ ،‬نړیوال سټنډردونه او داسې نور‪ ،‬یعنې په کومه‬
‫درجه ىش د اخستونکي په کار دی‪ .‬سټنډرډ جوړونه د کیفیت د تضمین په اړه ستونزې کموي او‬
‫اقتصادي ګټې زیاتوي‪ ،‬لکه مالیزیایي‪ ،‬کوریایي‪ ،‬جاپاين او نور‬
‫درېيم) نورې ځانګړتیاوې لکه شکل او جوړښت‪ ،‬د کمپنۍ شهرت او داسې نور‪.‬‬
‫بیلګې په ډول‪ :‬یو پله یي‪ ،‬دوه پله یي یا درې پله یي میز او نور‪.‬‬

‫مناسب کميت (مناسب مقدار يا مناسبه اندازه)‬

‫د آخیستونکي او پلورونکي له نظره د اجناسو مناسبه اندازه رسه توپي لري‪.‬‬

‫د آخیستونکي له نظره په مناسب مقدار کې کموالی د وخت د ضایع کېدو او د مصارفو د لوړوايل سبب‬
‫ګرځي‪.‬ځکه کوم اندازه اجناس چې پکار وي په هغه اندازه السته نه راځي او ټاکلی فعالیت نه تر رسه‬
‫کیږي چې په اساس یی اداره مجبوریږي بیا ځيل تدارکايت پروسه پکار واچوي چې دا په خپله د وخت‬
‫د ضیاع او مصارفو لوړوايل باعث ګرځي‪ .‬همدارنګه په مناسب مقدار کې زیاتواىل د مصارفو د زیاتوايل‬
‫او ضایعاتو سبب ګرځي‪ ،‬ځکه د رضورت د اندازې څخه د زیاتو اجناسو او خدماتو پيودنه د مصارفو‬
‫لوړوالی سبب ګرځي همدارنګه د نه استعامل په اساس د اجناسو د ضایع کیدو امکان حتمي دی‪ .‬نو‬
‫الزمه ده چې د مناسب کمیت د ټاکلو لپاره باید الندې ټکي په نظر کې ونیول يش‪:‬‬
‫‪ . ۱‬د فرمایش اقتصادي اندازه‪ ،‬یعنې په کومه اندازه جنس او خدمت ادارې ته ګټه کوي‪.‬‬
‫‪ .۲‬د ذخیرې لپاره د ګودام مصارف‪.‬‬
‫‪ .۳‬د ګودام د ضایعاتو مصارف‪.‬‬
‫‪ .۴‬د جنسونو مودې(وخت) یا تاریخ ته په کتو رسه له هغوی څخه د ګټې اخیستنې مصارف‪.‬‬

‫‪4|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫مناسب ځای‬
‫د تهیې او تدارکاتو په پروسې کې د ملس کیدونکو اجناسو‪ ،‬خدماتو او ساختامنی چارو ترتیب او تنظیم‬
‫لپاره د ځای مناسبوالی ډیر اړین او مهم ګڼل کیږي‪ ،‬پدې برخه کې باید د اجناسو د انتقال مسولیت‪،‬‬
‫بسته بندي‪ ،‬بیمې او داسې نورو مسایلو ته توجه ويش یعنې د اجناسو تدارک باید له هغه ځایه ويش‬
‫چې له یوې خوا یې د انتقال مصارف کم وي‪ ،‬او له بلې خوا یې د ضایع کیدو‪ ،‬غال‪ ،‬د تاریخ انقضاء او‬
‫نورو احتامل کم وی‪.‬‬
‫که څه هم په عمومې ډول په تهیه او تدارکاتو کې مناسب ځای د اهمیت وړنه دی او یواځې په ملس کېدونکو‬
‫محصوالتو کې کارول کيږي‪ ،‬خو په دې کې د اجناسو د انتقال مسؤلیت‪ ،‬بسته بندۍ‪ ،‬بیمې او‬
‫داسې نورو مسایلو ته باید توجه ويش‪ .‬یعنې د اجناسو تدارک له هغه ځایه یا له داسې پالیسۍ نه‬
‫استفاده ويش‪ ،‬چې تدارک پر وخت دمصارفو دلوړوايل یا ضایع کېدو باعث ونه ګرځي‪.‬‬

‫مناسب وخت‬
‫همدا راز په مناسب وخت کې د اجناسو تسلیمي یا ځاى ته رسول د تهیه اوتدارکاتو د مهمو او غوره اهدافو‬
‫څخه شمېرل کيږي؛ ځکه چې په تسلیمۍ کې تاخیر د تولید په جریان کې یا د فعالیتونو په اجرا کې‬
‫د وقفې باعث ګرځي او پروژه په خپل ټاکيل وخت رسته نه رسېږي؛ نو له همدې امله خرڅونکى‬
‫(قراردادې) ته په کار ده ترڅو په خپل وخت تسلیمي تررسه کړي؛ ځکه نا مناسب وخت د پیسو په‬
‫انتقال کې خرايب رامنځته کوي چې په دې صورت کې د پلورونکي (‪ )Seller‬ګټه له منځه ځي اود‬
‫اکاملونکي د جریمې سبب ګرځي؛ ځکه مناسب وخت کې یې پروژه نه ده تکمیل کړې‪.‬‬
‫فرمایش ورکونکى (اخیستونکې) ته په کارده‪ ،‬چې د تيو تجربو نه زده کړه ترالسه کړي‪ ،‬چې مناسب وخت‬
‫څومره اهمیت لري او د هغې پربنسټ یو معقول تصمیم ونیيس‪.‬‬

‫مناسب قيمت‬
‫په عمومې ډول رسه د مناسب قیمت اصطالح د خرڅالوو د قیمت په معنی دی‪ ،‬یا هغه قیمت دی چې‬
‫اخيستونکی پرې یو جنس اخيل‪.‬‬

‫‪5|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫په تهیه او تدارکاتو کې د اخیستونکو لپاره مناسب قیمت هغه قیمت دی چې له ارزیابۍ او جګړې څخه يې‬
‫وروسته د اخیستلو لپاره تصمیم نیيس‪ ،‬نه هغه قیمت چې خرڅوونکی یې د پلورلو وړاندې مشخصوي‬
‫او نه هم نور قیمتونه‪.‬‬

‫د تهيه او تدارکاتو اهميت‬

‫په یوویشتمه پېړۍ کې دا خربه په ډاګه شوه‪ ،‬چې تهیه او تدارکات د یوې ادارې لپاره ډېر اهمیت لري او د‬
‫ادارې د یوې مهمې څانګې په توګه پيژندل شوي‪ .‬ددغه څانګې په نه موجودیت رسه د ادارې کارونه د‬
‫خنډ او ځند رسه مخامخ کيدى يش؛ ځکه په مناسبه توګه د اجناسو او خدماتو الس ته راوړل د یوې‬
‫ادارې په فعالیتونو ډېر اغيزه کوي‪.‬‬
‫تهیه او تدارکات د یوې ادارې د فعالیت پراخه برخه په پام کې نیيس‪ ،‬چې په هغې کې د عادي اړتیاوو لکه‬
‫(قرطاسیه) نه نیولې تر انجیرنۍ او خدماتو د ېیچلو پروژو پورې پلې کول په کې شامل دي‪.‬‬
‫تهیه او تدارکات د اقتصاد له نورو علومو رسه ټینګه اړیکه لري او د دې علم څخه په استفادې رسه یوه اداره‬
‫کولی يش له هغو منابعو څخه اعظمي ګټه پورته کړي چې په الس کې یې لري‪.‬‬
‫مایکل پورتر په ‪ ۱۸۶۱‬م کال کې په دې باور وو چې تهیه او تدارکات په یوه اداره کې پرله پسې ارزښتونه‬
‫رامنځته کوي او که ټول فعالیتونه په ګټوره او اغېزمنه توګه تررسه يش نو باید الس ته راغلی ارزښت د‬
‫تررسه شوي مرصف (لګښت) نه ډېر وي‪.‬‬

‫د تهېه او تدارکاتو موخې‬

‫په یوه اداره کې تهیه او تدارکات د یوې ځانګړې دندې په توګه د ادارې له نورو څانګو رسه مرسته کوي ترڅو د‬
‫ادارې هدفونه په اغیزمنه او ګټوره توګه ترالسه يش‪.‬‬
‫په اوسني وخت کې الندې ټکي د تهیه او تدارکاتو لپاره بنسټیزې موخې شميل کيږي‪:‬‬
‫‪ .۱‬د ادارې د اړتیا وړ اجناسو‪ ،‬خدماتو او ودانیزو چارو د تدارک او برابرولو د چارو تنظیمول‪.‬‬
‫‪ .۲‬د اړیکو برابرول او له ادارو رسه مرسته کول؛ ځکه تهیه او تدارکات د ځانګړو خدمتونو په توګه په ټوله اداره‬
‫کې په کار اچول کيږي‪.‬‬
‫‪ .۳‬د یوې پراخه لوژستیکي دندې د رسته رسولو په توګه د اجرااتو رسته رسول ‪.‬‬

‫‪6|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ .۴‬د مارکیټ پيژندل او له مارکيټ څخه د ګټې ترالسه کول‪.‬‬

‫‪ .۱‬د تدارکاتو په پړاوونو کې د شفافیت تامینول‪.‬‬
‫‪ .۸‬د عامه وجوهو اغبزمن کنرتولول‪.‬‬
‫‪ .۷‬د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو په برابرولو او تدارک کې د اقتصاديت او کیفیت د اصل تامینول‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ .۶‬په داوطلبۍ کې په رشایطو برابر داوطلبانو ته د ګډون د زمینې برابرول‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪Procurement principles and Management,2015, Peter Baily et all, page # 3-4‬‬

‫‪7|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د تهيه او تدارکاتو اړوند اصطالحات (‪)Terminology’s‬‬

‫‪ .١‬تدارکات‪:‬‬
‫د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ودانیزو چارو برابرول (تهیه کول) او تدارک دی چې د یوې ادارې له خوا په پرچون ډول او‬
‫یا هم د قراردا له مخې د عامه وجوهو په بدل کې صورت نیيس ‪.‬‬

‫‪ .۲‬آمر اعطاء (با صالحيته شخص)‪:‬‬

‫له هغه لومړی درجه صالحیت لرونکي شخص یا مسول څخه عبارت دی چې د تهیه او تدارکاتو د قانون رسه‬
‫سم د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو په اړه د قرارداد د منظورۍ‪ ،‬عقد‪ ،‬تعدیل یا فسخې صالحیت‬
‫ولري‪.‬‬

‫‪ .۳‬داوطلب ‪:‬‬
‫هغه حقیقي یا حکمي شخص څخه عبارت دی چې خپله یا د هغه قانوين استازی د پروپوزل د وړاندې کولو په‬
‫منظور په داوطلبی کې ګډون کوي‪.‬‬

‫‪ .۴‬جګړې پاڼه‪:‬‬
‫هغه سند ته ویل کيږي چې د تهیه اوتدارکاتو له قانون رسه سم د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ودانیزو چارو د برابرولو‬
‫لپاره د پرچون نرخ غوښتنې لپاره وړاندې کيږي‪ .‬د جګړې له پاڼو څخه هغه وخت استفاده کیږي چې‬
‫د اجناسو برابرول او خریداري د قرارداد په شکل نه وي‪.‬‬

‫‪ .۵‬داوطلبي‪:‬‬
‫د هغې سیالیو پړاو دی چې په هغه کې پروپوزل د تدارکاتو په منظور‪ ،‬غوښتل‪ ،‬تر السه او ارزول کیږي او په‬
‫پایله کې ګټونکی داوطلب اعالن او له هغه رسه د تدارکاتو قرارداد عقدیږي‪.‬‬
‫یا په بل عبارت د تهیه و تدارکاتو د قانون په نظر کې نیولو رسه په تدارکايت غونډو کې د اشخاصو ګډون دى‪.‬‬
‫په کوم چې داوطلبان د رشط پاڼې مطابق خپل پروپوزلونه وړاندې او د ارزیابۍ وروسته یو داوطلب د‬
‫ګټونکې په حیث پیژندل کیږي‪ ،‬داوطلبي بيا په څو ډولونو وېشل شوې ده چې موږ يې دلته هر ډول‬
‫په ځانګړي ډول تر مطالعې الندې نيسو‪:‬‬

‫‪8|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫الف‪ :‬آزاده (پرانيستي) داوطلبي‪:‬‬

‫هغه تګالره ده چې د هغې په اساس هر داؤطلب کولی يش‪ ،‬چې په رشط پاڼه کې د درج شویو مشخصاتو په‬
‫پام کې نیولو رسه د تدارکاتو په اړه خپل پروپوزل اړونده ادارې ته وړاندې کړي‪.‬‬

‫ب‪ :‬مقيده داؤطلبي‪:‬‬

‫هغه تګالره ده چې په هغې کې د داوطلبانو محدود شمېر چې له درېیو تنو څخه کم نه وي د مشخصو‬
‫تدارکاتو په منظور داوطلبۍ ته رابلل کيږي‪.‬‬

‫ج‪ :‬له واحدې منبعې (رسچينې) تدارکات‪:‬‬

‫هغه تګالره ده چې پربنسټ يې د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو برابرول اوتدارک له داوطلبۍ پرته په‬
‫مستقیم ډول رسه صورت نیيس‪.‬‬

‫‪ .۶‬د تدارکاتو قرارداد‪:‬‬

‫هغه لیکىل موافقه لیک دی چې دګټونکي داوطلب او د ادارې ترمنځ د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ودانیزو چارو د‬
‫برابرولو او تدارک په هکله عقد او د هغې د اعتبار په موده کې نافذ کيږي‪.‬‬

‫‪ .۷‬د تدارکاتو پړاو‪:‬‬

‫هغه فعالیتونه دي چې د اعطاء آمر د تصمیم نیولو او پریکړې وروسته د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ودانیزو چارو د‬
‫برابرولو او تدارک په غرض پیل او په قرارداد او رشطپاڼه کې د درج شوو مشخصاتو مطابق‪ ،‬د هغو په‬
‫بشپړیدو رسه پاى ته ورسيږي‪.‬‬

‫‪ .۸‬قراردادي (ژمن)‪:‬‬
‫هغه وړونکى (ګټونکی) داوطلب دی چې د اجناسو‪ ،‬خدمتونو اوودانیزو چارو د برابرولو او تدارک په هکله له‬
‫تدارکايت ادارې رسه قرار داد عقد کوي‪.‬‬

‫‪9|Page‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ .۹‬ځواب ورکوونکی پروپوزل‪:‬‬

‫هغه پروپوزل دی چې تر آرزونې وروسته‪ ،‬کیفي او تخنیکي معیارونه اوپه رشطپاڼه کې درج شوي رشایط په‬
‫‪3‬‬
‫هغه کې رعایت شوي وي‪.‬‬

‫‪ .۰۱‬تضمينونه‪:‬‬
‫نغدي وجوه یا بانکي تضمین او یا دهغو معادل نور مايل‪ ،‬جنيس وجوه‪ ،‬غیر منقول مالونه او مالی معترب‬
‫سندونه دي چې د داوطلب یا قراردادي له خوا د ضامنت او امانت په توګه اېښودل کيږي‪.‬‬

‫‪۰۰‬ـ تامينات‪:‬‬
‫هغه نقدي وجوه دي چې په ګرانټی او یا ورانټی مودې لرونکو تدارکاتو کې د قراردادي د ورکړي له سلنې یا‬
‫فیصدی څخه وضع او د مايل ضامنت په توګه ساتل کیږي او د ګرانټی او یا ورانټی د مودې له پای ته‬
‫رسیدو او په د نظر وړ اجناسو‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو کې له نقص څخه وروسته‪ ،‬مسرتدیږي‪.‬‬

‫‪ .۰۲‬اجناس‪:‬‬
‫د تجهیزاتو‪ ،‬تولیداتو‪ ،‬خامو موادو‪ ،‬مایع یا د ګازو مختلف ډولونه او ضمني خدمتونه دي چې د اجناسو برابرولو‬
‫لپاره اړین وی پدې رشط چې دضمني خدمتونو ارزښت داجناسو له اصيل بیې څخه زیات نه وي‪.‬‬

‫‪ .۰۳‬مزايده(بويل) (حراج)‪:‬‬
‫د دولتي منقولو او غیر منقولو مالونو د پلورلو یا اجارې د بیې د لوړولو په منظور د داوطلبۍ په غونډه کې د‬
‫اشخاصوګډون دی‪.‬‬

‫‪ .۰۴‬د تدارکاتو هيئت (تدارکايت کمېټه)‪:‬‬

‫د ادارې له رئيس او نورو مسؤلینو څخه جوړه شوې کمېټه ده چې د تدارکاتو د چارود تنظیم او پرمخ بیولو‬
‫لپاره د اعطاء آمر له خوا توظیف کيږي‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫تدارکاتو قانون‪ ،۵۹۹۱ ،‬صفحه ‪. ۹-۲‬‬

‫‪10 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ .۰۵‬د پروپوزل پرانيستنې هئيت‪:‬‬

‫د اعطا آمر له خوا د پروپوزل د پرانيستنې لپاره د ادارې د مجربو کارکوونکوڅخه ټاکل شوې درې کسیزه ډله‬
‫ده‪( .‬د پروپوزل دپرانېستلو غړي د آرزونې هئيت نه يش جوړېدلی)‪.‬‬

‫‪ .۰۶‬د پروپوزل آرزونې هئيت‪:‬‬

‫د اعطا آمر له خوا د ادارې د مجربو کارکوونکو څخه ټاکل شوې ډله ده چې له دری کسانو کم نوي‪ ،‬چي د‬
‫پروپوزلونو د ارزونې‪ ،‬مقایسې‪ ،‬ځواب ویونکو پروپوزلونو او د وړونکي پروپوزل د تشخیص او راپور ورکولو‬
‫مسئولیت په غاړه لري‪.‬‬
‫دغه ډله د الندي مهارتونو لرونکي ده‪:‬‬
‫الف‪ :‬تخنیکی مهارت‬
‫ب‪ :‬تدارکايت مهارت‬
‫ج‪ :‬مايل مهارت‬
‫د‪ :‬حقوقي مهارت‬

‫‪ .۰۷‬معاينې هيئت‪:‬‬
‫د اعطا آمر له خوا د ادارې د مجربو کارکوونکو څخه ټاکل شوې ډله ده چې د قرارداد مطابق د تدارک‬
‫کيدونکو موادو دکمیت او کیفیت د څرنګوايل معلومولو مسئولیت پرغاړه لري‪.‬‬

‫‪ .۰۸‬د تدارکاتو دفرت یا څانګه‪:‬‬

‫له هغه دفرت څخه عبارت دی چې د تهیه وتدارکاتو له قانون رسه سم د تدارکايت فعالیتونو د برابرولو او رسته‬
‫رسولو مسؤلیت په غاړه لري‪.‬‬

‫‪ .۰۹‬مشوريت خدمتونه‪:‬‬
‫هغه فعالیتونه دي چې تخصيص‪ ،‬ذهني‪ ،‬او مشوريت ماهیت ولري‪ .‬د مالونو او اجناسو په برابرولو پورې‬
‫اړوندې چارې او د ودانیزو چارو په مشوريت خدمتونو کې طرح (ډېزاین) څارنه‪ ،‬زده کړه‪ ،‬برريس‬
‫(پلټنه)‪ ،‬سافټ ویرئکمپیوټري پروګرامونه رامنځته کول‪ ،‬د متخصصینو نظریې‪ ،‬وړاندیزونه او ورته نور‬

‫‪11 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫تخنیکي خدمتونه شامل دي‪ .‬د اجناسو او ودانیزو چارو د برابرولو اړوندې چارې پدې تعریف کې نه‬
‫شاملیږي‪.‬‬

‫‪ – ۲۱‬غري مشوريت خدمتونه‪:‬‬

‫غیر مشوريت فعالیتونه هغه فعالیتونه دي چې د اجناسو د خریداری او ودانیزو چارو جنبه نه لري لکه د کورونو‪،‬‬
‫دفرتونو‪ ،‬وسایطو او ګدامونو کرایه او یا اجاره ورکول‪ ،‬د ساتنې او پالنې د کار اجوره او هغو ته ورته نور‬
‫پکې شاملیږي‪.‬‬

‫‪ .۲۰‬ودانيزې چارې‪:‬‬
‫په ودانیزو چارو کې ودانول‪ ،‬بیا د رسه ودانول‪ ،‬ویجاړول‪ ،‬ترمیمول‪ ،‬د ساحې چمتو کول‪ ،‬کندن کارې‪ ،‬لګول‬
‫(نصبوونه)‪ ،‬ښکالییزې چارې او هم د هغو ضمني خدمتونه لکه برمه کاري‪ ،‬نقشه اخیستنه‪ ،‬تصویر‬
‫اخیستنه‪ ،‬د زلزلې څيړنه او ورته خدمتونه په کې شامل دي‪ ،‬چې د قرارداد د مندرجاتو له مخې رسته‬
‫رسيږي؛ خو په دې رشط چې نوموړو خدمتونو ارزښت په خپله د ودانۍ له بیې څخه زیات نه يش‪.‬‬

‫‪ .۲۲‬خرڅوونکی‪:‬‬
‫خرڅوونکی نه مراد هغه شخص یا کمپنۍ ده چې د یو خاص جنس یا خدمت د خرڅالو په خاطر پروپوزل‬
‫‪4‬‬
‫وړاندې کوي‪.‬‬

‫‪ .۲۳‬د تدارکاتو قانوين چوکاټ‪Procurement Legal Framework :‬‬

‫عامه تدارکات د تدارکات د قانون په مرسته رسته رسیږي‪ ،‬او دا هغه قانوين دی چې د تدارکاتو د ښه تررساوي‬
‫او ښه مدیریت لپاره د یو هیواد د قضایه قوې لخوا برابریږي‪ .‬یا د تدارکاتو قانون د پالیسیو‪،‬‬
‫قوایدو‪،‬پروسیجرونو‪ ،‬حقوقو‪ ،‬د قرارداد د مدیریت او رهنمودونو مجموعه ده چې د تدارکاتو د تر رسه‬
‫کیدلو لپاره چمتو شوی‪.‬‬

‫‪ .۲۴‬داوطلبۍ کمیټه‪Tender Boards :‬‬

‫د داطلبۍ کمیټه هغه کمیټه ده چې د قانون په اساس د عامه تدارکايت پروسې د کنرتول لپاره رامنځته شوي‪،‬‬
‫تر څو دا اطمینان تر السه يش چې د تدارکاتو پروسه د تدارکاتو د قانون رسه سم تر رسه يش‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫تدارکاتو قانون‪ ،۵۹۹۱ ،‬صفحه ‪. ۹-۲‬‬

‫‪12 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د تدارکاتو د قانون په اساس په یو هیواد کې بیال بیل داوطلبۍ کمیټې وجود لري چې په الندې ډول ترې‬
‫یادونه کوو‪:‬‬
‫ریاستي داوطلبې کمیټه‪.‬‬
‫وزارت داوطلبۍ کمیټه‪.‬‬
‫کابینې داوطلبۍ کمیټه‪.‬‬

‫‪ .۲۵‬د عامه تدارکاتو کارکوونکي‪Actors Procurement of Public:‬‬

‫تدارکايت کار کوونکي (مسؤلین) هغه اشخاص او وګړي دي چې په عامه تدارکايت پروسه کې د تدارکايت‬
‫اهدافو د ترالسه کیدلو لپاره فعالیت رسته رسوي‪.‬‬
‫تدارکايت کارکوونکي باید د سهمدارانو یا داوطلبانو په اړه د اطمینان تر السه کړي چې داوطلبان په تدارکايت‬
‫اساساتو او تدارکايت پروسې رسه کامله توګه اشنا دي‪ .‬تدارکايت کارکوونکي مسؤلین د تدارکاتو د‬
‫ټولې پروسې د تر رسه کیدو مسولیت په غاړه لري‪.‬‬

‫‪ .۲۶‬د عامه تدارکاتو برخه وال ‪Stakeholders of Public Procurement :‬‬

‫د عامه تدارکاتو برخه وال هغه وګړي دي چې د تدارکاتو په رسته رسولو رسه ګټه تر السه کوي(قراردادي)‪.‬‬

‫‪ .۲۷‬عامه تدارکاتو ګټه اخیستونکي‪Beneficiaries of Public Procurement :‬‬

‫د عامه تدارکاتو ګټه اخیستونکي د هیواد ټول هغه اوسیدونکي دي چې د عامه تدارکاتو (اجناسو او خدماتو)‬
‫څخه ګټه پورته کوي‪ .‬لکه‪ :‬عامه ترانسپورت‪ ،‬تعلیم‪ ،‬صحت‪ ،‬امنیت او داسې نور‪.‬‬

‫‪ .۲۸‬د تدارکاتو ميل اداره‪:‬‬

‫د افغانستان د اسالمي جمهوریت د جمهور رئیس د ‪ ۱۸‬حکم له مخي چي د ‪ ۲۲/۷/۱۳۸۳‬نیټي خپور شو‪ ،‬د‬
‫ميل تدارکاتو اداره د افغانستان د اسالمي جمهوري ریاست د چارو د اداری د لوی ریاست په چوکاټ‬
‫کي جوړه شوه چي د تدارکاتو د پالیسۍ پخوانۍ اداري)‪ ، (PPU‬د قراردادونو د تنظیمولو اداري‬
‫)‪(CMO‬او د افغانستان د پرمختیا او بیارغونی خدمتونو اداري )‪ (ARDS‬دندي او واکونه پر غاړه لري ‪.‬‬
‫د ميل تدارکاتو اداري په چوکاټ کي الندي پنځه ریاستونه د تدارکاتود نظام د پیاوړتیا‪ ،‬روڼتیا او برترۍ لپاره‬
‫هيل ځيل تر رسه کوي‪:‬‬
‫‪ )4‬د تدارکاتو د پالیيس ریاست‬

‫‪13 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ )9‬د ملکي تدارکاتو ریاست‬

‫‪ )8‬د نظامي او عاجلو تدارکاتو ریاست‬
‫‪ )1‬د تدارکايت منازعاتو د حل او حقوقو ریاست‬
‫‪ )9‬د قراردادونو د تطبیق د څار ریاست‪.‬‬

‫د ميل تدارکاتو اداره الندي لید لوری‪ ،‬ماموریت‪ ،‬تلن الره او موخي لري ترڅو وکولی يش په اسانۍ‬
‫رسه ټاکيل هدف تر السه کړي‪.‬‬
‫د ملی تدارکاتو اداره د تدارکاتو د سیستم د ښه وايل‪ ،‬د پالیسی د ترتیب‪ ،‬مسلکي پرمختیا‪ ،‬د تدارکاتو د‬
‫پالنونو د سمون‪ ،‬د تدارکاتو له پړاونو څخه د څارنې‪ ،‬د تدارکاتو د آسانولو او دقراردادونو د پرمختګ له‬
‫څرنګوايل څخه د څارنې په منظور فعالیت کوي‪.‬‬
‫دغه اداره له خپلو اجرااتو څخه د ملی تدارکاتو کمیسیون ته راپور او ګذارش ورکوی‪.‬‬

‫‪ .۲۹‬د ميل تدارکاتو کمیسیون‪:‬‬

‫د افغانستان د اسالمي جمهوریت د ولسمرش ‪ ۸۲‬فرمان چي د ‪ ۲۱/۱۱/۱۳۸۳‬او ‪ ۷۲‬فرمان له مخي چي د‬
‫‪ ۱۳/۱۲/۱۳۸۳‬نیټي خپور شو د تدارکاتو پخوانی خاص کمیسیون د ميل تدارکاتو په کمیسیون ترفیع‬
‫شو‪ .‬نوموړی کمیسیون د افغانستان د اسالمي جمهوریت د جمهور رئیس په ریاست کې په الندي‬
‫ترکیب رسه جوړ شو‪:‬‬
‫‪ )4‬د افغانستان اسالمي جمهوریت اجرائیه رئیس‬
‫‪ )9‬د افغانستان د اسالمي جمهوریت د جمهور رئیس دوهم مرستیال‬
‫‪ )8‬د مالیی وزیر‬
‫‪ )1‬د اقتصاد وزیر‬
‫‪ )9‬د عدلیی وزیر ‪.‬‬
‫دغه کمیسیون داعطاء آمر واک څخه د بهر تدارکايت قراردادونو د ورکړې(اعطاء) د بررسی اومنظوری او د‬
‫‪5‬‬
‫تدارکايت ادارو د دندو او واک د حدودو ټاکل یې له صالحیتونو څخه شمیرل کیږي‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫تدارکاتو قانون‪ ،۵۹۹۱ ،‬صفحه ‪. ۹-۲‬‬

‫‪14 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ .۳۱‬رشط پاڼه‪)RFP (:‬‬

‫رشطپاڼه هغه سند دی چې په هغې کې د اجناسو‪ ،‬غیر مشوريت خدماتو او ساختامين چارو کمیت‪ ،‬کیفیت‪،‬‬
‫مشخصاتو او خصوصیاتو‪ ،‬د داوطلب د اهلیت د ارزونې رشایط او معیارونه او په هغې کې د پروپوزل د‬
‫وړاندې کولو ډول (یوځلیز یا څو ځلیز ډول) درج او د ادارې لخوا د داوطلب الس ريس ته ورکول‬
‫کیږي‪.‬‬

‫رشطپاڼې يا د پيشنهاد (‪ )RFP‬تيارول‬

‫کله چې پروژه انتخاب شوه که چیري پروژه خپله د ادارې لخوا تر رسه کیږي دپروژې په اړه رسمي اسناد‬
‫تیاریږي چې د (‪ ) Project Charter‬په نامه یادیږي‪ .‬خپل تر رسه کوونکو ته ورکول کیږي او د پروژې‬
‫تر رسه کول پیلیږي‪.‬‬
‫او که چیري پروژه د باندين کسانو (قراردادي) لخوا تر رسه کیږي (‪ )RFP‬تیاریږي‪.‬د دواړو تر منځ کوم فرق‬
‫وجود نه لري‪ .‬دواړه د پروژې د مخې په اړه معلومات ارایه کوي‪.‬‬
‫د( ‪ )RFP‬پواسطه متویلونکی خپله موخه په واضحه‪ ،‬جامع او جزيايت شکل تر رسه کوونکي ته بیانوي‪ .‬يو‬
‫ښه(‪ )RFP‬هغه دي چې قرارداد کوونکي په روښانه توګه پردې پوه کړي چې د متويلوونکي غوښتنې او‬
‫توقعات څه دي‪.‬‬
‫د( ‪ )RFP‬او (‪ ) Project Charter‬لپاره کوم خاص فارمټ یا شکل وجود نلري خو اکرثه اشخاص او ادارې چې‬
‫کله ( ‪ )RFP‬او (‪ )Project Charter‬تیاروي الندي برخې پکې شاملې وي‪.‬‬

‫‪۱‬ـ د پروژې عنوان‪)Statement of work( ،Project Title :‬‬

‫پروژې عنوان باید داسې جوړ يش چې د پروژې موخه واضحه کړي‪.‬او تر رسه کوونکي پدې پوه کړي چې څه‬
‫ترې غوښتل شوي‪ .‬لکه( کور‪،‬تعمیر‪ ،‬تولیدي ماشني‪ ،‬دوا جوړول‪ ،‬کمپوتري سیستم جوړول‪ ،‬میز او‬
‫چوکۍ‪....‬او داسې نور‪ ).‬د ( ‪)SOW-PT‬څخه مراد ټول هغه وظايف او کارونه دي کوم چې يو‬
‫متويلوونکي يي د قرارداد کوونکي يا د پروژې د ټيم پواسطه تر رسه کول غواړي د مثال په ډول د يو‬
‫کور جوړولو پروژې لپاره په ‪ RFP‬کې بايد په اول قدم کې د دې یادونه ويش چې متويلوونکي د‬
‫قراردادکوونکي يا د پروژې د ټيم څخه د يو کور جوړولو پروژه عميل کول غواړي‪.‬‬

‫‪15 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪۲‬ـ موخه‪Objective :‬‬

‫په (‪ )RFP‬متویلونکی باید خپله موخه روښانه کړي‪ .‬په موخه کې دا روښانه کیږي چې متویلونکي له تر رسه‬
‫کوونکي‪ .‬څه؟‪ .‬په کوم ځای کې ؟‪.‬په کوم کیفیت؟ ‪.‬په کومه نیټه؟ ‪.‬په څومره مرصف؟‬
‫بیلګې په ډول‪ :‬که چیرې متویلونکې د کور د پروژې عميل کول غواړي دا باید روښانه کړي چې‪ .‬غواړم کور‬
‫جوړ کړم‪ .‬د ننګرهار والیت څلورمه ناحیه کې‪ ،‬کور باید شپږ اطاقه ولري‪ ،‬اطاقونو اندازه باید (څلور په‬
‫شپږو کې)‪ ،‬یو پخلنځی‪ ،‬درې تشنابونه‪ ،‬داالن(څلور په څلورو کې)‪ ،‬د مرصف تخمیني‬
‫اندازه(‪ )۳۲۲۲۲۲‬افغانۍ‪ ،‬پروژې تکمیل ‪ ۱۳۸۷‬حوت میاشت‪ .‬او داسې نور‪.‬‬

‫‪۳‬ـ د قبليدو معيار‪Acceptance Criteria :‬‬

‫د پروژې متویلونکې باید د موخې د قبلولو معیارونه په ( ‪ )RFP‬کې روښانه کړي‪.‬‬
‫بیلګې په ډول‪ :‬د کور جوړلو په پروژه کې متویلونکی د قبلیدو معیار په پنځه میاشتو کې (‪ )۳۲۳‬د کار تکمیل‬
‫معیار ټاکي‪ ،‬تولید په پروژه کې متویلونکی د قبلیدو معیار په ساعت کې د ( ‪ )۱۲‬واحدو دتولیدو معیار‬
‫ټاکي‪.‬‬

‫‪۴‬ـ د تصويب وړ مسايل‪:‬‬

‫ځينې وختونه متويلوونکي د قرارداد کوونکي څخه غواړي چې ځينې شيان بايد مخکې د عميل کيدو څخه د‬
‫متويلوونکي له خوا تصويب کړي نو په( ‪ )RFP‬کې بايدهغه شيان هم ليست شوي وي کوم چې بايد د‬
‫عميل کيدو څخه مخکې د متويلوونکي له خوا تصويب يش‪.‬‬

‫‪۵‬ـ مهالويش‪Milestone Schedule :‬‬

‫د پروژې متویلوونکی باید د بیال بیلو برخو د تر رسه لپاره وخت په ( ‪ )RFP‬کې ځای پر ځای کړي‪.‬‬
‫بیلګې په ډول‪ :‬کور جوړولو پروژه کې متویلونکی د مهالویش پر وخت الندی ټکي په نظر کې ونیيس‪.‬‬
‫‪ ‬د پروژې د پالن او کور د ډیزاین وخت(دوه میاشت)‪.‬‬
‫تهداب کیندل(شل ورځې)‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬سنګ کاري( یوه میاشت)‪.‬‬
‫‪ ‬خشتکاري(درې میاشتې)‪.‬‬
‫‪ ‬چت( دوه میاشتې)‪.‬‬

‫‪16 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ ‬نجاري(دوه میاشتې)‪.‬‬
‫‪ ‬پلسرت(یوه میاشت)‪.‬‬
‫‪ ‬رنګ(یوه میاشت)‪.‬‬

‫‪۶‬ـ د پروژې د پيل او پای نيټه‬

‫‪۷‬ـ د قرارداد شکل‪.‬‬

‫‪۸‬ـ د پيسو د تاديه کولو رشايط‬

‫‪۹‬ـ د پروپوزل د تسليميدو اخري نيټه‬

‫‪۱۱‬ـ د پروپوزل د ارزونې معيارونه‬

‫په(‪) RFP‬کې بايد متویلونکی هغه معيارونه هم ولیکي کوم چې رقابتي قرارداد کوونکو پروپوزلونه د مطالعې او‬
‫ارزونې پر وخت په نظر کې نیيس‪.‬‬
‫لکه‪:‬‬
‫‪ ‬د همدې قسم پروژو په عميل کيدو کې د قرارداد کوونکو تجربه‬
‫‪ ‬په نژدې مايض کې د همدې قسم پروژو عميل کول‬
‫‪ ‬په تي وخت کې د معني وخت او معينې بوديجې په اساس د پروژو عميل کول او داسې نور‬

‫کله چې (‪) RFP‬تيار شو نو بايد قرارداد کوونکي او رشکتونه د هغې څخه خرب او هغوي ته نرش يش چې د‬
‫نرشولو لپاره د الندې طريقو څخه کار اخيستل کيږي‬
‫‪ ‬د متويلوونکي لخوا د قرارداد کوونکو انتخاب او انتخاب شوو قراردادکوونکو ته د(‪)RFP‬يوه يوه کاپي‬
‫ليږل‪.‬‬
‫خرب په دغه ډول کې کله چې د متویلونکې لخوا ( ‪ ) RFP‬تیار شو‪ .‬متویلونکی پیژندل شوي یا مشهور کمپنېو‬
‫(قراردادیانو) ته خپل تیار شوی ( ‪ ) RFP‬لیږي‪ .‬او د کار د تر رسه په اړه د معلوماتو غوښتنه کوي‪.‬‬
‫‪ ‬په تجاريت ورځپاڼو کې د( ‪) RFP‬په اړه خرب ورکول‪.‬‬

‫‪17 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د خرب په دغه ډول کې متویلونکی خپل ( ‪ ) RFP‬په یو مشهوره تجاريت او کاروباري ورځپاڼه کې نرشوي او‬
‫قراردادیان یی په لیدلو رسه ( ‪ ) RFP‬په نظر کې نیولو رسه د تر رسه لپاره پروپوزل تیاروي‪.‬‬
‫‪ ‬په انرتنټ کې د( ‪ )RFP‬په اړه خرب ورکول‬

‫کله چې ( ‪ ) RFP‬برابر شو که چیرې د کار د تر رسه ډول او قیمت معلومولو لپاره قراردادیان خپله د متویلونکي‬
‫لخوا ټاکل کیږي‪.‬متویلونکی باید ډیر قراردادیان په نظر کې ونیيس ‪ .‬ځکه که چيې لږ وټاکل يش‬
‫ددې امکان وجود لري چې ټاکل شوي قراردادیان د پروژې د تر رسه لپاره کوم میالن ونه ښایی‪ .‬چې‬
‫په دې حالت کې متویلونکی مجبوریږي دوهم اعالن تر رسه کړي‪.‬‬
‫هر کله چې قرارداد کوونکو( ‪ )RFP‬تر السه کړ نو د پروژې د دوران دوهمه مرحله(د پروپوزلونو تيارول) رشوع‬
‫‪6‬‬
‫کيږي‪.‬‬

‫‪ .۳۱‬پروپوزل يا پروپروزل‪(Offer) :‬‬

‫پروپوزل په انګلیيس ژبه کې وړاندیز ته وایي‪ .‬د اجناسو تولیدونکي یا تهیه کوونکي ادارې لخوا تهدارکايت‬
‫ادارې (فرمایش ورکوونکي ادارې ) ته د هغوی د اړتیا وړ جنس لپاره د خپلو بیو سپارل او هغو رسه د هغوی د‬
‫فرمایش د اجرا په خاطر متاس نیول پروپوزل بلل کیږي‪.‬‬
‫پروپوزل یا وړاندیز یا د یا نرخ ورکول و د سند څخه عبارت دي چې د داوطلب له خوا د رشطپاڼې یا د نهرخ‬
‫اخيستنې غوښتنلیک په مقابل کې وړاندې کيږي‪ .‬يا په بل عبارت پروپوزل له هغه سند څخه عبارت دى چې د‬
‫قرارداد د عقد کولو په منظور د داوطلب له خوا د اجناسو‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو د برابرولو او تدارک په اړه‬
‫د بلنې یا غوښتنې په مقابل کې وړاندې کيږي چې په دې کې تعداد یا اندازه‪ ،‬مشخصات‪ ،‬د يف واحد نهرخ‪،‬‬
‫مجموعي نرخ او داسې نور اړین رشایط درج کیږي‪7.‬‬
‫کله چې د تدارکايت ادارې لخوا غوښتنلیک )‪ (RFP‬تیار شو او اعالن تر رسه شو د قراردادیانو یا داوطلبانو له‬
‫لوري پروپوزل( پروپوزل) تیاریږي او تدارکايت ادارې ته ورکول کول کیږي‪ ،‬او تدارکايت ادارې ددغه ورکړل شوو‬
‫پروپوزلونو څخه یو یی ټاکي او تدارکات رسته رسوي‪ .‬چې پروپوزل الندې محتویات لري‪:‬‬

‫‪6‬‬
‫‪JAMES P. CLEMENTS AND JACK GIDO, Effective project management, ( Fifth Edition),2012‬‬
‫‪GIDO AND CLEMENTS , Project Management, Indian Edition,2011‬‬
‫‪R.B khanna, Project Management,2013‬‬
‫‪7‬‬
‫(دودیال‪ ،‬محمد بشیر‪ .)۳۱۳۳(.‬اسانه محاسبه‪ ،‬ص ‪)۳۲۱‬‬

‫‪18 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د پروپوزل محتويات(‪)Proposal contents‬‬

‫پروپوزل معموال درې برخې لري چې عبارت دي له‪:‬‬

‫تخنيکي برخه(‪)Technical section‬‬

‫مديريتي برخه(‪)Management section‬‬

‫د مصارفو برخه(‪)Cost section‬‬

‫اول‪ :‬د پروپوزل تخنيکي برخه(‪)Technical section‬‬
‫د قراردادکوونکي د پروپوزل د تخنيکي برخې څخه موخه د متويلوونکي په دې قانع کول دي قرارداد کوونکي‬
‫د متويلوونکي په رضورتونو او مشکالتو پوه دي او کويل يش چې د هغه مشکالتو او رضورتونو د رفع‬
‫کولو لپاره يو ښه حل الره وړاندې کړي‪ .‬د پروپوزل په تخنيکي برخه کې الندې عنارص شامل دي‬
‫‪ ‬د مشکالتو درک او پوهه(‪)Understanding of the problem‬‬
‫په دې برخه کې بايد قرارداد کوونکي د متويلوونکي د مشکالتو درک او پوهه په خپلو الفاظو رسه روښانه‪ .‬کړي‬
‫يعنې په دې برخه کې قرارداد کوونکې غواړي دا روښانه کړي چې متويلوونکي ته دا وښايي چې د هغه‬
‫مشکالت يي درک کړي او پرې پوه شوي‪.‬‬
‫‪ ‬مشکل حل وړاندیز‪)Proposed solution( :‬‬

‫د پروپوزل د تخنيکي برخې دوهم عنرص د متويلوونکي د مشکالتو د حل لپاره وړانديزونه کول دي چې په کومه‬
‫طريقه د متويلوونکي مشکالت حل يش‪.‬یعني پدې برخه کې قراردادي متویلونکي په دې پوي چې د‬
‫مشکل حل په پدغه ډول صورت نیيس‪ .‬بیلګې په ډول یو کمپنې د کم تولید رسه مخامخ ده او غواړي‬
‫د تولیداتو کچه لوړه کړي‪ .‬په دغه حالت کې د پروپوزل جوړونکی د تولیداتو د لوړ وايل لپاره طرحه‬
‫وړاندي کوي‪(.‬د ماشین دغه ډول نصب به مشکل حل کړي)‬

‫‪ ‬د متويلوونکي ګټې(‪)Benefits to the customer‬‬

‫په دې برخه کې قرارداد کوونکي بايد دا وښايي چې د دوي له خوا وړاندې شوې حل الره د متويلوونکي لپاره‬
‫څه ګټې لري؟‬

‫‪19 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د متويلوونکي لپاره د قرارداد کوونکي له خوا د مشکالتو د وړاندې شوي حل ګټې کيداي يش په مقداري او يا‬
‫هم په غي مقداري شکل وښودل يش‪.‬‬
‫دوهم‪ :‬د پروپوزل مديريتي برخه(‪)Management section‬‬
‫د پروپوزل د مديريتي برخې څخه موخه متويلوونکي په دې قانع کول دي چې قرارداد کوونکي کويل يش‬
‫وړاندې شوې پروژه تر رسه او متوقعه نتيجه الس ته راوړي‪ .‬په مديريتي برخه کې الندې عنارص شامل‬
‫دي‬
‫‪ ‬د فعاليتونو ترشيح(‪)Description of work tasks‬‬
‫قرارداد کوونکي په دې برخه کې هغه عمده فعاليتونه چې په پروژه کې موجود دي په خالصه ډول روښانه‬
‫کوي‪ .‬چې څنګه تر رسه کیږي او هر کاري بنډل کې کوم کوم کارورنه رسته رسیږی‪ .‬د پروپوزل په دغه‬
‫برخه کې باید ډیر تفصیيل معلومات وړاندې نيش‪ .‬ځکه د پروپوزل د حجم زیاتوايل باعث ګرځي‪.‬‬
‫قرارداد کونکي بیا کولی يش تفصیيل معلومات په پالن کې ځای پرځای کړي ‪ .‬خو يوه خربه د يادولو‬
‫وړ ده چې قرارداد کوونکي بايد هغه الفاظ کټ مټ را وانخيل کوم چې د متويلوونکي له خوا په( ‪RFP‬‬
‫)کې ليکل شوي وي‪.‬‬
‫‪ ‬د پروژې مهالویش(‪)Project schedule‬‬
‫د پروپوزل په مديريتي برخه کې د قرارداد کوونکي لخوا باید د پروژې د تر رسه لپاره مهالویش هم ځاي په‬
‫ځاي يش‪ .‬د پروژي په مهالویش کې د کاري برخو ترمنځ اړیکه ‪ ،‬سلسه‪ ،‬هر کاري برخي پیل او پای‬
‫وخت او د ټولې پروژې وخت په ګوته کیږي‪ .‬د پروژې د مهالویش څخه موخه دا ده چې متویلونکي په‬
‫دې قانع کړي يش چې‪ .‬قرارداد کوونکي کويل يش چې په خپل وخت رسه پروژه تکميله کړي‬
‫‪ ‬د پروژې تنظيم(‪)Project organizing‬‬
‫قرارداد کوونکي ته دا هم بايد روښانه يش چې د پروژې د تر رسه کولو پر وخت به د پروژې منابع او فعاليتونه‬
‫په څه قسم تنظيميږي‪ .‬لویی پروژې ډیرو کار کوونکو او وړ قراردادیانو ته اړتیا لري‪ .‬چې پدي برخه کې‬
‫باید د چارټ په ډول دا روښانه يش چې‪ :‬هرې برخي تر رسه کوونکي څوک دي‪ ،‬کوم کوم رشکتونه په‬
‫پروژه کې کار کوي‪ ،‬د کارکونکو د سوابقو په اړه معلومات او متویلونکي پدي پوهول چي منوړي کسان‬
‫وړ او پروژې موخه په ښه ډول تر السه کوي‪،‬‬
‫‪ ‬د قرارداد کوونکي تجربه‬

‫‪20 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫قرارداد کوونکي د دې لپاره چې متويلوونکي په دې قانع کړي چې قرارداد کوونکي یاد شوې پروژه په ښه ډول‬
‫تر رسه کويل يش نو بايد د همدې قسمه پروژو په تر رسه کولو کې خپله درلودونکي تجربه متويلوونکي‬
‫ته ذکر کړي‬
‫‪ ‬تجهيزات‪ ،‬وسايل او سهولتونه‬
‫ځينې پروژې خاصو تجهيزاتو او وسايلو ته رضورت لري نو قرارداد کوونکي بايد د هغه وسايلو او تجهيزاتو د‬
‫درلودلو ډاډ متويلوونکي ته ورکړي چې پروژه ورته رضورت لري‪.‬‬
‫دريم‪ :‬د پروپوزل د مصارفو برخه(‪)Cost section‬‬
‫د قرارداد کوونکي د پروپوزل د مصارفو د برخې موخه دا ده چې متويلوونکي په دې قانع کړي چې د پروژې‬
‫لپاره د قرارداد کوونکي له خوا ټاکل شوي قيمت حقيقي او مناسب دي‪.‬ځني متویلونکي د قراردادیانو‬
‫نه په پروپوزل کې یواځې مجموعي مصارفو د اندازي غوښتنه کوی ‪ .‬خو اکرثه متویلونکي په خاص‬
‫ډول دولتي ادارې د قراردادیانو نه د هر کاري برخې تفصیيل مصارفو غوښتنه کوي‪.‬‬
‫بیلګې په ډول‪ :‬یو شخص د کور جوړلو پر وخت کیدای يش د الندې تفصیيل مصارفو غوښتنه وکړي‪.‬‬
‫‪ ‬تهداب کیندلو مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬سنګکارۍ مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬خشتکارۍ مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬پلسرت مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬شټرنګ مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬لنټر مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬رنګ مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬کټارو مصارف‪.‬‬
‫‪ ‬نجاري مصارف او داسې نور‪.‬‬
‫‪ ‬د کارکوونکو مصارف(‪)Labor cost‬‬

‫‪21 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫په دي برخه کې د پروژې د کارونو د تر رسه لپاره په نظر کې نیول شوو کارګرانو تفصیيل تخمیني حقیقي مصارفو‬
‫اندازه ذکر کیږي‪ .‬لکه‪ (:‬ډیزایرن‪ ،‬پروګرامر‪ ،‬اداري‪ ،‬تخنیک کار‪ ،‬کارګر‪ ...‬او د هر کارګر د هر کاري ساعت‪،‬‬
‫ورځنی یا میاشتنی معاش) ‪.‬‬
‫‪ ‬د پروژې لپاره د اړتیا وړ موادو مصارف(‪)Material cost‬‬
‫‪ ‬فرعي قرارداد کوونکي او مشاورينو ( ‪)Subcontractors and consultants Cost‬‬
‫کله چې قرارداد کوونکي د پروژې د ځينو کارونو د تر رسه لپاره تجربه کاره وګړي او منابع ونه لري کولی يش‬
‫دغه ډول کارونه فرعي قرار داد کوونکو ته ورکړي‪ .‬په دې حالت کې اصيل قرارداد کوونکي د فرعي‬
‫قرارداد کوونکو څخه د پروپوزل غوښتنه کوي او د هغوي د پروپوزل مطابق د ذکر شوي کارونو تخمین‬
‫شوي مصارف د خپل پروپوزل د مصارفو په برخه کې ليکي‪.‬‬
‫‪ ‬د تجهيزاتو او وسايلو کرايه )‪(Equipment and Facilities’ Rent Cost‬‬
‫ځينې وختونه قرارداد کوونکي د ځينو خاصو کارونو د تر رسه کولو لپاره خاص وسايلو او تجهيزاتو ته رضورت‬
‫لري چې قرارداد کوونکي د نوموړي وسايلو د نه شتون په صورت کې مجبوريږي چې دا قسمه وسايل د‬
‫نورو څخه په کرايه را ونييس‪ .‬چې د نوموړي وسایلو او تجهیزاتو مصارف په پروپوزل کې ځای پر ځای‬
‫کوي‬
‫‪ ‬د سفر مصارف‪(Travel Cost) :‬‬
‫که چيته قرارداد کوونکي د پروژې په دوران کې د داخيل سفرونو څخه عالوه خارجي سفرونو ته اړتیا ولري نو‬
‫بايد د دې سفرونو مصارف هم په پروپوزل کې ځای پر ځای کوي‪.‬‬
‫‪ ‬د اسنادو د چاپ او تيارولو مصارف‬
‫‪ ‬د محاسبې‪ ،‬او بازارموندنې مصارف‬
‫‪ ‬غیر مستقیم او (‪ )Overhead‬مصارف‪ .‬لکه‪ :‬استهالک‪،‬صفا کار‪ ،‬ساتونکي‪ ،‬بیمې‪ ،‬ادارې رییس معاش‬
‫او دايس نور‪.‬‬
‫‪ ‬فیصدي زیاتوايل مصارف‪ (.‬انفالسیون)‬
‫په اوږد مهاله پروژو کې د وخت په اوږدو کې د موادو او مزدونو د قيمتونو د زياتيدو امکانات موجودوي نو په دې‬
‫اساس قرارداد کوونکي د مزدونو او موادو په قيمتونو کې يو خاص فيصدي زياتوايل هم په خپلو مصارفو‬
‫کې عالوه کوي‬

‫‪22 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ ‬احتياطي مصارف‬
‫‪ ‬د قرارداد کوونکي ګټه‬

‫د هر قرارداد کوونکي د پروژې د تر رسه کولو څخه موخه د ګټې السته راوړل وي نو په دې اساس د خپلو‬
‫تخمین شوو مصارفو تر څنګ يو اندازه ګټه هم په نوموړو مصارفو عالوه کوي‪.‬‬
‫د قرارداد کوونکي له خوا د پروژې مجموعي تخمین شوي مصارف او د قرارداد کوونکي له خوا په نظر کې‬
‫نيول شوي ګټې مجموعه د قرارداد کوونکي له خوا د پروژې قيمت ښايي چې په کوم قيمت رسه د‬
‫پروژې تر رسه کول غواړي‪.‬‬
‫کله چې قرارداد کوونکي دا قسمه پروژې په تي وخت کې هم تر رسه کړي وي نو د مصارفو په تخمین کې د‬
‫هغه مصارفو څخه چې په تيو پروژو کې په حقيقي ډول رسته رسيديل وي د الرښود په توګه کار‬
‫‪8‬‬
‫اخيل‪.‬د مصارفو تخمین تل بايد حقيقي وي‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪JAMES P. CLEMENTS AND JACK GIDO, Effective project management, ( Fifth Edition),2012‬‬
‫‪GIDO AND CLEMENTS , Project Management, Indian Edition,2011‬‬
‫‪R.B khanna, Project Management,2013‬‬

‫‪23 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫دويم فصل‬
‫د عامه تدارکاتو دوران‪The Public Procurement Cycle:‬‬
‫د عامه تدارکاتو د دوران څخه مراد هغه دوران دی چې د رضورت د تشخیص څخه نیولې د رضورت د تدارک‬
‫پورې پروسه په بر کې نیيس‪ .‬یا د عامه تدرکاتو دوران ټويل هغه کړنې چې د رضورت د تشخیص څخه‬
‫نیويل تر جنس او خدمت تدارک پورې رسته رسیږي په بر کې نیيس ‪.‬‬
‫د عامه تدارکاتو په دوران کې الندې کړنې رسته رسیږي‪.‬‬

‫تدارکاتو پالن‪: Procurement Planning :‬‬

‫د تدارکاتو د دوران د پالن په مرحله کې تدارک کیدونکی جنس او خدمت‪ ،‬تدارک کیدلو وخت‪ ،‬اندازه‬
‫(کمیت) ‪ ،‬کیفیت‪ ،‬او تدارک ډول(داخيل یا خارجي) په ګوته کیږي‪.‬‬

‫د درخواستۍ پالن‪:Solicitation planning :‬‬

‫د تدارکاتو د دوران د درخواستۍ د پالن په مرحله کې د جنس او خدمت د تدارک کیدلو لپاره پالن جوړ او په‬
‫پالن کې د جنس او خدمت ټول کوایف ذکر او اعالن په یوه معتربه رسچینه کې تر رسه کیږي تر څه‬
‫وړ قراردادي تر السه يش‪.‬‬

‫پروپوزلونو تر السه کول‪: Solicitation :‬‬

‫د تدارکاتو د دوران به دغه مرحله کې د قراردادیانو څخه پيشنهادونه‪ ،‬نرخونه یا پروپوزلونه تر السه کیږي تر څو‬
‫وړ قراردادي د تدارک د تررسه کیدلو لپاره انتخاب يش‪.‬‬

‫د قراردادي انتخاب‪:Source selection :‬‬

‫د تدارکاتو د دوران په دغه مرحله کې تر السه شوي پروپوزلونه ارزول کیږي او له جميل یی د ادارې د معیار‬
‫رسه برابر پروپوزل انتخابیږي تر څو تدارک رسته ورسوي‪.‬‬

‫‪24 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د قراردادي د انتخاب په مرحله کې الندې کړنې تررسه کیږي‪.‬‬

‫‪ ‬د قراردادیانو د پروپوزلونو ارزونه‪.‬‬
‫‪ ‬د معیار مطابق د پروپوزل انتخاب‪.‬‬
‫‪ ‬د انتخاب شوي پروپوزل له جوړونکي رسه قرارداد په اړه ناسته او مشوره‪.‬‬
‫‪ ‬قرارداد تررسه کول‪.‬‬

‫قرارداد مدیریت‪:Contract administration :‬‬

‫د تدارکاتو د دوران په دغه مرحله کې د تدارکاتو قرارداد مدیریت تر رسه کیږي‪ .‬یا په دغه مرحله کې د‬
‫تدارکايت ادارې او قراردادي تر منځ اړیکه مدیریت کیږي‪.‬‬

‫د قرارداد ختمول‪:Contract close-out: :‬‬

‫د تدارکاتو دوران په دغه مرحله کې تدارکايت اداره د قرار دادي رسه خپل قرارداد تړي‪ .‬یا په دغه مرحله کې‬
‫کله چې تدارک کیدونکی جنس او خدمت د تدرکايت ادارې ته ورسید د قرارداد د ختمیدلو چارې‬
‫تررسه کیږي‪.‬‬
‫هغه فعاليتونه چې د قرار داد ختمیدلو په مرحله کې رسته رسيږي په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪ ‬د اسنادو تنظيمول او پوره کول‬
‫‪ ‬د طلباتو ترالسه کول او د پورونو تاديه کول‬
‫‪ ‬د تدارکاتو د ارزيايب لپاره د قرارداد کوونکي او متويلوونکي تر منځ جلسه او مالقات تر څو وکتل يش‬
‫چې‬
‫‪ ‬ايا د تدارکاتو څخه متوقعه ګټه السته راغلې؟‬
‫‪ ‬څه بايد ويش تر څو په راتلونکې تدارکاتو کې کړنې نسبت تر رسه شوې تدارک ته ښه يش؟‬
‫‪ ‬د تدارکايت ټیم ( خاصتآ د معاینې هئیت) تر منځ د تدارکاتو د ارزونې لپاره ګروپي جلسه چې په دې‬
‫ارزيايب کې الندې نقاط شامل دي‪.‬‬
‫‪ ‬د کيفيت له اړخه د تدارکاتو ارزونه‪.‬‬
‫‪ ‬د قيمت له اړخه د تدارکاتو ارزونه‪.‬‬

‫‪25 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪9‬‬
‫‪ ‬د مهالویش له اړخه د تدارکاتو ارزونه‪.‬‬

‫عامه تدارکاتو موخه‪The Goal of Public Procurement:‬‬

‫د تدارکاتو د قانون رسه سم د مناسب قراردادي په مرسته په مناسب قیمت‪ ،‬وخت‪ ،‬کمیت‪ ،‬کیفیت رسه د‬
‫اجناسو او خدماتو تهیه د عامه تدارکاتو موخه ده‪.‬‬
‫په اوسني حالت كې الندې ټيك د تهيه او تداركاتو اسايس اهداف شمېرل كيږي‪.‬‬

‫‪ ‬د ادارې د موخو د ترالسه كولو زمينه برابرول‪.‬‬

‫‪ ‬د ارتباطاتو تامينول او له ادارو رسه مرسته كول ځكه تهيه او تداركات د ادارې د ځانګړو خدمتونو په‬
‫توګه په ټوله اداره كې په كار اچول كيږي‪.‬‬
‫‪ ‬د دندې رسته رسول په هغه صورت کې چې د ارزښت د رامنځته كولو او نواورۍ سبب وګرځي‪.‬‬
‫‪ ‬د يوې لويې لوژستييك دندې د رسته رسولو په توګه د اجراأتو رسته رسول‪ ،‬د ماركيت پيژندل او له‬
‫ماركيت څخه د ګټې ترالسه كول‪.‬‬

‫د عامه او خصويص تدارکاتو توپیر‪:‬‬

‫‪Procurement Differences between Public and Private Sector‬‬
‫د عامه او خصويص تدارکاتو تر منځ بیال بیل ټوپیرونه وجود لري چې په الندې ډول تر یادونه کوو‪:‬‬

‫ټولنیز او خصويص ګټې‪social and personal benefit :‬‬

‫د عامه او خصويص تدارکاتو تر منځ یو توپي دا دی چې عامه تدارکات د عامه ګټې یا عامه رفاه لپاره صورت‬
‫نیيس او خصويص تدارکات د خصويص ګټې یا سازمان د ګټې لپاره صورت نیيس‪.‬‬
‫د خصويص سکتور ټول تدارکات کاروباري بڼه لري او د سازمان د ګټې لپاره صورت نیيس‪ .‬هیڅ داسې‬
‫خصويص سازمان تر اوسه ندی لیدل شوی چې ټولنیزې ګټې لپاره دې تدارکات رسته ورسوي‪.‬‬
‫د عامه سکتور ټول تدارکات د ټولنې وګړو ته د خدماتو د وړاندې کولو لپاره صورت نیيس‪ .‬عامه سکتور په‬
‫مجموع کې د دوه برخو لپاره د اجناسو او خدماتو تدارکات رسته رسوي‪.‬‬
‫‪ ‬د حکومت د فعالیتونو د اجرا لپاره( چې دا په خپله ټولنیزه رفاه رامنځته کوي)‪.‬‬
‫‪ ‬د عامه خدماتو وړاندې کول‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫‪Procurement and Logistics Execution، Winfried Wuerzer, 2006‬‬

‫‪26 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د متویل منبع په اساس د عامه او خصويص تدارک توپیر‪Source of funding :‬‬

‫د عامه او خصويص تدارک تر منځ بل توپي د متویل منبع ده‪.‬‬
‫د خصويص سکتور په تدارکاتو کې د تدارک پر د تدارکاتو مايل منابع د سازمان مالک او سهمدارانو لخوا تهیه‬
‫کیږي‪ .‬حال دا چې په عامه تدارکاتو کې د تدارکاتو مايل منابع د مالیاتو او د هغه قرضونو څخه ورکول‬
‫کیږي د هیواد حکومت لخوا تهیه شوي وي‪.‬‬

‫قوانینو او قرارداد له نظره د عامه او خصويص تدارکاتو توپري‪:‬‬

‫په خصويص سکتور کې تدارکات د تجاريت حقوقو په نظر کې نیولو رسه د سازمان د پالیسې په چوکاټ کې‬
‫صورت نیيس‪.‬‬
‫په عامه سکتور کې تدارکات د عامه تدارکاتو د قانون او سازمان د پالیسۍ په نظر کې نیولو رسه صورت نیيس‪.‬‬
‫په عامه سکتور کې د تدارکاتو پر وخت د تدارکايت ادارې د پالیسې څخه هم ګټه پورته کیږي‪ .‬چې د تدارکايت‬
‫ادارې لخوا ترتیب شوي وي‪.‬‬
‫په عامه سکتور کې تدارکات د هیواد د تدارکايت قانون په نظر کې نیولو رسه رسته رسیږي‪ .‬دا هغه قانون دې‬
‫چې د تدارکاتو د رسته رسیدلو لپاره تګلوری بیانوي‪.‬‬

‫د مسؤلیت له نظره د عامه او خصويص تدارکاتو تر منځ توپیر‪:‬‬

‫په خصويص سکتور کې تدارکايت مسؤل یواځې د کمپنې مالک او رشیکانو ته د تدارکايت پروسې د تر رساوي‬
‫مسؤل دی او د تجاريت قانون او سازمان پالیسۍ په نظر کې نیولو رسه تدارکات رسته رسوي‪ .‬معنا دا‬
‫چې که چیرې په تدارکايت پروسه کې کوم مشکل رامنځته کیږي تدارکايت مسؤل یواځې د سازمان‬
‫مالک او سازمان کې رشیکانو ته مسؤل دی او د سازمان د پالیسۍ او تجاريت قوانینو په نظر کې نیولو‬
‫رسه تدارکايت مشکل حل او فصل کیږي‪ .‬همدارنګه په ځنو رشایطو کې د خصويص سکتور تدارکايت‬
‫مسؤل په هغه وخت کې چې سازمان ته ګټه رسوي تدارکايت چارو کې آزاد دی‪.‬‬
‫په عامه سکتور کې تدارکايت مسؤل د سازمان ریس‪ ،‬حکومت او عامه خلکو ته مسؤل ګڼل کیږي‪ .‬او تدارکايت‬
‫مسؤل د عامه تدارکاتو د قانون په نظر کې نیولو رسه تدارکات رسته رسوي‪ .‬په عامه سکتور کې د‬
‫تدارکاتو مسؤل یواځې د تدارکاتو په قانون د پابندۍ مسؤلیت لري‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪27 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د عامه تدارکاتو بنسټونه ‪Basic Principles Of Public Procurement :‬‬

‫د عامه تدارکاتو بنسټونه ټول هغه اصول‪ ،‬قواعد او مقررات دي چې د عامه تدارکاتو پر وخت په نظر کې نیول‬
‫کیږي‪ .‬یا هغه اساسات دي چې د عامه تدارک د غړو لپاره تدارکايت چوکاټ یا د تدارکاتو د تررساوي‬
‫اصول په ګوته کوي‪.‬‬
‫دا چې د عامه تدارکاتو کارکوونکي عامه وګړو ته د خدماتو وړاندې کوونکي او عامه وګړو او حکومت ته ځواب‬
‫ویونکي دي د عامه تدارکاتو کارکوونکي باید د عامه تدارکاتو د بنسټونو په اړه روښانه معلومات ولري او‬
‫خپل تدارکايت چارې او تصمیم نیونه باید ددغه بنسټونو په نظر کې نیولو رسه تر رسه کړي‪.‬‬
‫د عامه تدارکاتو د بنسټونو څخه په الندې ډول یادونه کوو‪:‬‬

‫‪ :۰‬روڼوالی یا شفافیت‪Transparency :‬‬

‫په عامه تدارکاتو کې روڼوالی یو مهم اساس دی‪ ،‬روڼوالی او شفافیت هغه وخت رامنځته کیږي چې‪ ،‬د‬
‫تدارکايت پروسې په اړه په کايف اندازه معلومات‪ ،‬برخه والو‪ ،‬قراردادیانو‪ ،‬خرڅونکو‪ ،‬خدماتو تهیه‬
‫کوونکو او عامه وګړو رسه موجود وي‪ .‬اکرثه هیوادونه دغه معلومات خپلو برخه والو ته د تدارکاتو قانون‪،‬‬
‫تدارکاتو طرزالعمل او تدارکايت پالیيس په مرسته وړاندې کوي‪.‬‬
‫یا ویلی شو کله چې تدارکايت ادارې د تدارکاتو اعالن تررسه کوي د تدارکاتو د پروسې په اړه باید په کايف‬
‫اندازه او تفصیيل ډول معلومات وړاندې کړي‪ ،‬تر څو ګډون کوي د معلوماتو په لیدو د ګډون چانس‬
‫محاسبه او تدارکايت پروسه کې د ګډول په اړه خپل تصمیم ونیيس‪.‬‬
‫د تدارکاتو اعالن باید لوستونکي الندې معلومات وړاندې کړي‪:‬‬
‫‪ ‬د تدارکاتو مفهوم او موخه‪.‬‬
‫‪ ‬د پروپوزلونو د ورکړي وروستۍ نیټه‪.‬‬
‫‪ ‬د پروپوزلونو د ارزونې معیار(قراردادي د انتخاب معیار)‪.‬‬
‫‪ ‬د پروپوزل د ورکړې ډول او ځای(میل یا فزیکي)‪.‬‬
‫‪ ‬د پروپوزل د کاپي اندازه او د تدارکايت ادارې د اړیکي شمیره او ایمیل ادرس‪.‬‬
‫‪ ‬د مخکې مالقات مهالویش ( که چیرې شتون ولري)‪.‬‬
‫‪ ‬تدارکاتو قانون او طرزالعمل‪.‬‬
‫‪ ‬داوطلب د ارزونې معیار او داسې نور‪.‬‬
‫که چیرې د تدارکاتو پروسه کې د ځنو رشایطو په اساس کوم بدلون رامنځته کیږي تدارکايت ادارې باید د‬
‫تدارکاتو په اعالن شوي سایت کې د تدارکاتو د بدلون په اړه معلومات او دالیل وړاندې کړي‪ ،‬تر څو په‬

‫‪28 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫تدارکايت پروسه کې ګډون کوونکي د بدلون په نظر کې نیولو رسه په ځپل پروپوزلونو یا پروپوزلونو کې‬
‫بدلون رامنځته کړي‪.‬‬

‫‪ :۲‬رښتنويل‪ ،‬صداقت‪ ،‬سپیڅلتوب‪Integrity :‬‬

‫د عامه تدارکاتو د اساساتو څخه دوهم اصل دا دی چې باید په تدارکايت پروسه کې صداقت او رښتنويل وجود‬
‫ولري‪.‬‬
‫په عامه تدارکاتو کې صداقت هغه وخت رامنځته کیږي چې‪ ،‬د تدارکايت ادارې لخوا په تدارکايت پروسه کې‬
‫ګډون کوونکي او عامه وګړو لپاره ورکړي شوي معلومات روښانه وي او په تدارکايت پروسه کې د تعصب‬
‫څخه کار نوي اخیستل شوي‪.‬‬

‫یا ویلی شو صداقت هغه وخت رامنځته کیږي چې داطلبان د تدارکايت پروسې په اړه پوره معلومات ولري‪ .‬لکه‪:‬‬
‫اعالن په اړه معلومات‪ ،‬د پروپوزل په اړه معلومات‪ ،‬د پروپوزل د ارزونې په معلومات‪ ،‬د تدارکايت پروسې‬
‫د بدلون په معلومات وجود ولري او ورکړل شوي معلومات حقیقي وي‪.‬‬

‫‪ :۳‬د تدارکايت کارکوونکو صداقت‪Practitioners Integrity of Public Procurement :‬‬

‫د عامه تدارکاتو د تدارکايت بنسټونو دریم اصل د تدارکايت کارکوونکو صداقت دی‪ ،‬دا چې د تدارکاتو کار‬
‫کوونکي د تدارکايت سازمان یا ادارې رسه کار کوي‪ ،‬د عامه تدارکاتو د رسته رسیدلو پر وخت د‬
‫تدارکاتو کارکوونکي باید د شخيص او مسلکي صداقت څخه کار واخيل‪.‬‬
‫د عامه تدارکاتو کارکوونکی باید تل رښتونی‪ ،‬د باور وړ‪ ،‬مسؤل‪ ،‬ځواب ویونکی‪ ،‬ټول چارې د تدارکاتو د قانون‬
‫رسه سم تر رسه کړي او د سازمان اهداف تر السه کوونکي وي‪.‬‬

‫‪ :۴‬اقتصادیت‪Economy:‬‬
‫د عامه تدارکاتو د اساساتو څلورم اصل اقتصادیت دی‪ ،‬د اقتصایت څخه مراد مؤثریت‪ ،‬پیسو ته ارزښت عالوه‬
‫کول‪ ،‬د تجاريت اړخه په مناسب قیمت د جنس او خدمت تر السه کول دي‪.‬‬
‫په بله وینا اقتصادیت څخه مراد د عامه وجوهو په سمه توګه مرصفول دي تر څو تر السه شوي جنس او خدمت‬
‫په ټیټه بیه تر السه او د عامه وګړو د قبول وړ وګرځي‪.‬‬
‫په عامه تدارکاتو کې اقتصادیت هغه وخت رامنځته کیږي چې په تدارکايت پروسه کې تدارکاتو په اړه سم‬
‫معلومات راټول يش‪ ،‬سم محاسبات تررسه يش‪ ،‬د ټګۍ برګۍ‪ ،‬د ضایعاتو مخه ونیول يش او عامه وجوه‬
‫په سمه توګه په مرصف ورسول يش‪.‬‬

‫‪29 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ :۵‬مناسب والی‪ ،‬انصاف ‪Fairness :‬‬

‫د عامه تدارکاتو د اساساتو پنځم اصل مناسبوالی او انصاف دی‪ ،‬مناسبوالی او انصاف په دوه ډوله تعریف‬
‫شوی‪.‬‬
‫مناسبوايل یو تعریف دا دی چې د ټولو داوطلبانو رسه په تدارکايت پروسه کې یو شان چلند ويش‪ ،‬یعنې ټول‬
‫هغه دواطلبان چې په تدارکايت پروسه کې ګډون کوي ټولو رسه یو شان چلند ويش‪ .‬قومي‪ ،‬سمتي‪،‬‬
‫نژادي او مذهبي چنلد په عامه تدارکاتو کې منع ګرځول شوی‪.‬‬
‫بله تعریف یی دا دې چې تدارک کیدونکي جنس او خدمت په مناسب ډول تر السه يش‪.‬‬
‫په تدارکاتو کې مناسب والی هغه وخت رامنځته کیږي چې الندې کړنې تر رسه يش‪.‬‬
‫‪ ‬تصمیم نیونه او اقدامات بغیر له تعصبه تر رسه يش‪ ( .‬شخيص ګټې په نظر کې ونه نیول يش)‪.‬‬
‫‪ ‬ټولې کړنې د تدارکاتو د قانون او رشطپاڼې په اساس تر رسه يش‪.‬‬
‫قرار دادونه یواځې د خرڅونکي رسه السلیک يش‪ (.‬دوهمي قرارداد کوونکي خرڅونکي ته پریښودل‬ ‫‪‬‬
‫يش)‪.‬‬
‫‪ ‬خرڅونکي‪ ،‬قراردادي او خدماتو تهیه کوونکي ته په هغه وخت کې د حقوقو ورکړه کله چې دوي‬
‫احساس کړي چې تدارکايت اداره په تداکايت پروسه کې د تدارکاتو د قانون خالف عمل کوي او د دوي‬
‫حقوق ضایع کیږي‪.‬کله چې د داطلب حقوق ضایع يش او عارض يش تدارکايت اداره مکلفه ده د‬
‫تدارکاتو د قانون او رشطپاڼې مطابق د داوطلب حقوق اعاده کړي‪.‬‬

‫‪ :۶‬رقابت‪Competition :‬‬
‫د عامه تدارکاتو د اساساتو شپږم اصل رقابت دی‪ ،‬معنا دا چې په عامه اداراتو کې تدارکات باید د آزاد داوطلبۍ په‬
‫اساس د رقابت په رامنځته کولو رسه تر رسه يش‪ ،‬دا چې عامه تدارکات د عامه وجوهو څخه تر رسه کیږي‬
‫دا چې عامه وجوه په سمه توګه مرصف يش باید تدارکات د قابت په اساس تر رسه يش‪ ،‬د رقابتي پروسې‬
‫په اساس د تدارکاتو د تر رسه کیدلو لپاره مناسب دواطلب تر السه کیږي‪.‬‬
‫په ځنو حاالتو کې تدارکايت ادارې ته مقیده او واحد منبع تدارک میتود د کارولو اجازه ورکړل شوې‪.‬‬
‫په الندې حاالتو کې تدارکايت ادارې ته د مقیدې او واحدې منبع تدارک اجازه شته‪:‬‬
‫‪ ‬عاجله تدارک‪.‬‬
‫‪ ‬د ټیټ مرصف لرونکي تدارکات‪.‬‬
‫‪ ‬محرم تدارکات چې آزاد داوطلبي هیواد امنیت ته زیان رسوي‬
‫‪ ‬او داسې نور‪.‬‬

‫‪30 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫حسابدهي‪Accountability :‬‬
‫د عامه تدارکاتو د اساساتو اووم اصل حسابدهي ده‪ ،‬معنا دا چې ټول هغه اشخاص چې د عامه تدارکاتو په پروسه‬
‫کې ګډون لري د خپلو ټولو تصامیمو او کړنو په هکله مسؤلیت لري او ځواب ورکونکي دي‪.‬د عامه خادم په‬
‫توګه د عامه تدارکاتو کارکوونکي او هغه غړي چې په تدارکاتو کې ګډون لري د تدارکاتو د قانون تابع دي او‬
‫د رس غړونې په صورت مجازات کیږي‪.10‬‬

‫‪10‬‬
‫‪Public Procurement Principles, Categories and Methods, Jorge Lynch, 2013-10-05‬‬

‫‪31 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د درخواست اخيستلو طرز او طريقه)‪(Scope of application‬‬

‫هره اداره مکلفه ده د مايل کال د پیل څخه مخکې د تدارکاتو مجموعي ارزښت (بودیجه) چې د کال لپاره‬
‫اړینه ګڼل کيږي تثبیت او محاسبه کړي‪ ،‬کله چې د تدارکاتو مجموعي ارزښت معلوم شو اداره کهولی يش‪ ،‬د‬
‫اجناسو او خدماتو د تهیه او تدارک پړاو د بودیجې په نظر کې نیولو رسه او د آمر اعطا د منظورۍ نه وروسته د‬
‫قرارداد تر عقده ورسوي ‪ .‬کله چې بودیجه منظور شوه اداره کوىل يش قرارداد وکهړي‪ .‬تهر هغهې چهې بودیجهه‬
‫منظور شوې نه وي اداره نه يش کولی د تدارک کوم قرارداد وکړي؛ مګر په ځینو خاصو رشایطو کې‪ ،‬بیلګې په‬
‫ډول‪ :‬کله چې ‪ ،‬خوندیتوب‪ ،‬عامه مالونه‪ ،‬امنیت یا ميل ګټې له ګواښ رسه مخامخ کهوي اداره کهوىل يش‪ ،‬د‬
‫مالیې وزارت څخه د لیکيل موافقې اخي ستلو وروسته قرارداد عقد کړي‪.‬‬
‫تدارکايت اداره د تهیه او تدارکاتو په وخت کې باید د بودیجې کوډ په رشط پاڼه او قرارداد کې ذکهر کهړي‪.‬‬
‫ځکه کله چې بودیجه منظور يش هره مصارفايت برخه بیل کوډ لري‪ .‬چې د کوډ په نظر کې نیولو رسه مصارف‬
‫صورت نیيس‪.‬‬
‫هغه تدارکات چې د بشپړېدو نېټه یې د یو کال څخه زیات وي د مالیې وزارت څخه د مخه منظوري اخيستل‬
‫کيږي او د کار د پرمختګ فیصدي یې کال په کال په مستند ډول ماليې وزارت ته لېږل کيږي‪.‬‬
‫د ټولو اداري واحدونو د اجناسو‪،‬خدمتونو او ودانیزو چارو برابرول او تدارک چې د دولت له بودیجې څخهه‬
‫متویلېږي‪ ،‬مکلف دي چې د تدارک چارې د افغانستان د تهیه او تدارکاتو د قانون مطابق تنظیم کړي ‪.‬‬
‫هره اداره د خپلو رضورتونو د تهیه او تدارک په وخت کې د اجناسو ‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو د تهیه او‬
‫تدارک لپاره رشط پاڼه(‪ ( RFP‬اعالن ته ورکوي او په مقابل کې د داوطلبانو نه غوښتنلیکونه ترالسه کوي‪ ،‬چي‬
‫دغه غوښتنلیکونه(پروپروزل) بايد د الندې مطالبو یا ټکو لرونکي وي‪:‬‬
‫‪ .۱‬نرخ پاڼه‪ ،‬تجاريت او نور الزم اسناد‪.‬‬
‫‪ .۲‬کمیت‪ ،‬کیفیت او د قرارداد ډول‪.‬‬
‫‪ .۳‬وخت او د قرارداد رشایط‪.‬‬
‫‪ .۴‬د تدارکاتو تخنیکي مشخصات‪.‬‬
‫‪ .۱‬نښه‪ ،‬لغت‪ ،‬بسته بندي‪،‬لېبل او داسې نور‪.‬‬
‫په ځينې مواردو کې د اجناسو‪ ،‬خدماتواو ساختامين چارو تدارک پرته د داوطلبي د تهیه او تدارکاتو قانون‬
‫په نظر کې نیولو رسه صورت نیيس‪ ،‬چې دغه حالتونه په الندې ډول دي‪.‬‬

‫‪32 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫لومړى) د هغو اجناسو ‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو برابرول او تدارک چې د هې واد د لوړو ګټو او مصالحو د‬
‫ساتلو په منظور محرمیت ایجابوي ‪ .‬یعنې ميل ګټي په کې نغښتې وي‪.‬‬
‫دويم)د هغو نړیوالو مؤسسو تدارکايت مقررات‪ ،‬چې د افغانستان د تهیه و تدارکاتو د قانون مغایروي‪ ،‬په دې‬
‫صورت کې حکومت کولی يش‪ ،‬چې د دغه موسساتو له مقرراتو رسه سم د مخه شوې تعهداتو مطابق اجناس او‬
‫خدمات الس ته راوړي‪.‬‬
‫درېيم) له هېواد څخه په بهر کې د افغانستان د میشتو دولتې ادارو تدارکات د دې قانون د حکمونو په پام‬
‫کې نیولو رسه د کور به هې واد د قواعدو او مقرراتو مطابق صورت مومي؛ خو دا چې په موافقه لیک کې په بهل‬
‫ډول ترصیح شوي وي‪.‬‬

‫د تدارکايت سندونو ژبه )‪(procurement Language‬‬

‫لومړى) اداره مکلفه ده‪ ،‬د تدارکاتو معیاري سندونو له جملې د داوطلب د اهلیت د مخه د ارزونې سندونه‪،‬‬
‫رشطپاڼه‪ ،‬قراردادونه او قرارداد رشایط د هې واد په یوه رسمي ژبه ترتیبېږي‪.‬‬
‫دويم) له نړیوالو مؤسسو رسه د داؤطلبۍ په صورت کې سندونه او د قرارداد عقدول د ادارې دلزومدید رسه‬
‫سم په انګلیيس ژبه یا په نړیوالې سوداګرۍ کې په نورو رایجو ژبو هم صورت موندلی يش‪.‬‬
‫درېيم) هغه سند‪ ،‬چې په بهرنۍ ژبه له پروپوزل رسه یو ځای تدارکاتو ادارې ته سپارل کيږي‪ ،‬د یو ژباړونکي‬
‫کس له لوري چې د ژبو د ژباړلو رسمي تصدیق ولري ژباړل کيږي او د ژباړنې مصارف به د پروپهوزل وړانهدې‬
‫کوونکي په غاړه وي‪.‬‬

‫تدارکايت معياري فورمې او سندونه‬

‫ادارې مکلفې دي‪ ،‬چې د هغه رشطپاڼو‪ ،‬د قرارداد فورمو او نورو هغو فورمو څخه چې د تدارکاتو د پالیسۍ‬
‫جوړونې ادارې له خوا ترتیب شوي وي په تدارکايت امورو کې ورنه استفاده وکړي‪.‬‬

‫‪33 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫په تدارکاتو کې کورنیو رسچینو ته ترجیح ورکول‬

‫د داخيل پانګوين دتشویق او حامیي لپاره ادارې مکلفې دي‪ ،‬چې اجناس‪ ،‬خدمات او ساختامين چارې د‬
‫رشطپاڼې مطابق د کورنیو تولیداتو څخه برابر او تدارک کړي؛ خو په دې رشط چې له کورنیو رسچینو څخه د‬
‫تدارکاتو بیه د واردايت تدارکاتو په پرتله په کړنالره کې د درج شوې فیصدۍ له حدودو څخه تجاوز ونه کړي دغه‬
‫فیصدي په الندې ډول ده‪:‬‬
‫‪ )4‬داخيل افغاين تولیدات په خارجي غیر افغاين تولیداتو( ‪ )۱۱۳‬امتیاز لري‪ :‬هغه تولیدات چهې پهه‬
‫داخل کې د افغانانو لخوا تولیدیږي او رشکت د مالیاتو په ورکهړې مکلهف دی د هغهه تولیهداتو پهه‬
‫وړاندې چې په خارج کې د غیر افعاين تبعه لخوا تولیدیږي او د مالیاتو په ورکړې مکلف ندی ‪۱۱‬‬
‫فیصده برتري لري‪.‬‬
‫‪ )9‬داخيل افغان رشکتونه د خارجي افغان رشکتونو او په افغانستان کي د مقهیم (موجهوده) خهارجي‬
‫رشکتونو په مقابل کې ‪ ۱۲۳‬امتیاز لري‪ :‬یعنې هغه افغاين رشکتونه چې مالکیت یی د افغان دی او‬
‫په افغانستان کې تولید کوي د هغه خهارجي رشکهت چهې د مالکیهت یهی د غیهر افغهان دی او پهه‬
‫افغانستان کې تولید کوي او د هغه رشکت چې په خارج کې تولید کوي او مالکیت یی د افغان دی‬
‫‪ ۱۲‬فیصده امتیاز لري‪.‬‬
‫‪ )8‬خارجي غیر افغاين رشکتونه چې په افغانستان کي موجود دي د بیروين غیر افغهاين رشکتونهو پهه‬
‫مقابل کې ‪ ۱۳‬امتیاز لري‪ .‬یعنې په افغانستان کې موجود خارجې مالکیت لرونکي رشکهت د هغهه‬
‫رشکت په وړاندې چې په خارج کې موجود دی او مالکیت یی د غیر افغان تبعه دی ‪ ۱‬فیصده امتیاز‬
‫‪11‬‬
‫لري‪.‬‬
‫د هغو داوطلبانو له پروپوزلونو رسه په مقایسه کې چې په افغانستان میشت استازی نه لري او پهر عایهداتو‬
‫باندې د مالیاتو د ورکړې تابع نه دي د هغو داؤطلبانو له پروپوزلونو رسه په مقایسه کې چې په افغانستان کې‬
‫میشت استازی لري او پرعایداتو باندې د مالیاتو د ورکړې تابع دي د لومړۍ کټه ګورۍ د پروپوزلونو بیه د هغې‬
‫فیصدۍ مطابق چې په کړنالره کې د ارزونې په منظور ټاکل شوې ده زیاتېږي‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫تدارکاتو قانون‪ ،۵۹۹۱،‬ص ‪۵۲‬‬

‫‪34 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫په تدارکاتو کې داخيل کوچنیو تشبثاتو ونډه اخیستل‬

‫د تدارکاتو د پالیسۍ اداره د نورو تدارکايت ادارو په همکارۍ مکلفه ده‪ ،‬چې په تدارکاتو کې د کورنیو کوچنیو‬
‫تشثباتو او نورو انفرادي اشخاصو د ګډون د اسانولو لپهاره د تهیهه او تهدارکاتو د قهانون مطهابق الزم تدبیرونهه‬
‫ونیيس‪ .‬لکه څرنګه چې د یو جنس په تدارک کي د نوموړي جنس په هکله پوره کاري تجربې ته رضورت دى؛‬
‫خو د کوچنیو تشبثاتو په صورت کې د تدارکاتو د طرزالعمل په اساس که چېرې د یو جنس تهدارک د النهدې‬
‫قیمت نه زیات نه يش الزمه نه ده‪ ،‬چې اداره د عرضه کوونکي کاري تجربه او د کلني معامالتو حجم په نظر کې‬
‫ونیيس‪.‬‬
‫‪ )4‬د اجناسو د تدارک قیمت له درې میلیونه کم وي ‪.‬‬
‫‪ )9‬غیر مشوريت خدماتو د تدارک قیمت له درې میلیونه کم وي‪.‬‬
‫‪ )8‬د مشوريت خدماتو قیمت یو نیم میلیونو کم وي‪.‬‬
‫‪ )1‬د ساختامين ا مورو قیمت له پنځه میلیونو کم وي‪.‬‬

‫د تدارکاتو پالن جوړونه‬

‫‪ .۱‬اداره مکلفه ده خپل ادارې تدارک لپاره په الس کې د شته وجوهو‪ ،‬السته راتلوونکو وجوهو‪ ،‬مناسب وخت‬
‫او تدارکاتو د قانون او احکامو په نظرکې نیولو رسه خپل تدارکايت پالن ترتیب او وړاندې کهړي‪ .‬کلهه چهې یهو‬
‫ادارې خپل تدارکايت پالن ترتیب کړو؛ نوموړي اداره مجبوره ده خپل پالن ميل تدارکاتو په معلومايت سیستم‬
‫کې ثبت کړي او همدارنګه د خپل پالن یوه کاپي په(فلش)اویا(يس ډي) کې ميل تدارکاتو ادارې ته واستوي‪.‬‬
‫کله چي یوه اداره خپل تدارکايت پالن ترتیبوي الندې ټکي باید په خپل پالن کې ځای پر ځای کړي‪.‬‬
‫‪ ‬د اجناسو ‪،‬خدمايت او ساختامين امورو مفصله طبقه بندي‪.‬‬
‫‪ ‬د ټولو اجناسو ‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو د تکمیل‪،‬تسلیمۍ او یا اجرا نېټه‪.‬‬
‫‪ ‬د قرارداد ډول‪ :‬واحد دی او که تقسیم شوي یعنې واحد شخص یې اجراکوي او که اجراکوونکي زیات‬
‫دي‪.‬‬
‫‪ ‬د تدارک د قیمت تخمیني ذکر او همدارنګه د موجوده بودیجې او مايل منبع ترشیح‪.‬‬
‫‪ ‬د تدارکاتو د قواعدو ذکر چې په کوم قواعدو ټاکيل مواد ترالسه کيږي‪.‬‬

‫‪35 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ ‬داخيل مرجع د ترجیح ذکر (په تدارکاتو کې د پانګونې تشویق لپاره داخيل مرجع ته امتیازات زیهات‬
‫دي)‪.‬‬
‫‪ ‬د ټولو اجراشوو او پیشبني شوو وسایلو او خدماتو ذکر چې وخت یې د یو کال نه زیات وي‪.‬‬
‫‪ .۲‬تدارکاتواداره مکلفه ده‪ ،‬چې خپل ټول مشابه ( یوشان) رضورتونه رسه جمع او اجرا کړي ترڅو د تدارکاتو‬
‫په مصارفو کې کمواىل رامنځته يش؛ ځکه کله چې د یو جنس اندازه زیاتوالی مومي د خرید قیمت یې کموالی‬
‫مومي‪ .‬په پرچون ډول او یا بېل بېل د جنس اخيستل د وخت او قیمت د زیالوايل باعث ګرځي؛ ځکه د هر يش‬
‫لپاره اعالن‪ ،‬داوطلبي او د هغه اجرا د وخت د زیاتوايل باعث ګرځي او په هره اندازه چې د یو يش د تهدارک‬
‫وخت زیات زیات وي د ادارې په نقص متامېږي‪ ،‬همدارنګه د اجناسو د اندازې کمواىل د قیمت د لوړوايل باعث‬
‫ګرځي‪.‬‬
‫‪ .۳‬اداره مکلفه ده‪ ،‬تدارکايت پالن د منظور شوې بودیجې او معینه وخت په اساس ترتیب کړي کهه چېهرې‬
‫اداره خپل تدارکايت پالن کي منظور شوې بودیجه او وخت په نظر کې ونه نیيس دپهويل منبهع د کمهوايل یها‬
‫زیاتوايل او وخت دضایع کېدو رسه مخامخ کيږي‪.‬مثال که اداره دمنظور شوې بهودیجې نهه پهه زیاتهه انهدازه د‬
‫وسایلو تدارک په پالن کې ونیيس پويل منبع یې کمواىل کوي او که اداره د منظور شوې بودیجې نه په کمه‬
‫اندازه د وسایلو او خدماتو تدارک په پالن کې ونیيس د بودیجې د تفاضل باعث ګرځي‪ .‬همدارنګه وخت ته هم‬
‫باید ډېره پاملرنه ويش ‪ .‬ترڅو د وخت د ضایع کېدو باعث ونه ګرځي‪ .‬لکه څرنګه چهې بودیجهه کهال پهه کهال‬
‫ترتیبېږي په دې اساس باید د تدارکاتو اداره وخت ته پاملرنه وکړي‪ ،‬که چېرې د یو جنس‪ ،‬خدمت او ساختامين‬
‫چارو تدارک د کال نه زیات وخت ته رضورت لري د تدارکاتو اداره باید د مالیې وزارت خرب او د هغه نه منظوري‬
‫تر السه کړي‪.‬‬
‫‪ .۴‬اداره مکلفه ده‪ ،‬خپل تدارکايت پالن د مايل کال د پیل څخه یوه میاشت مخکې ميل تدارکاتو ادارې ته‬
‫واستوي‪ .‬ميل تدارکاتو ادارې ته دپالن لېږلو رسه رسه اداره مکلفه ده‪ ،‬خپهل تهدارکايت پهالن د منظهور شهوې‬
‫بودیجې رسه په هره مايل دوره کې وارزوي او د هر تغیر په صورت کې ميل تدارکاتو اداره په جریان کې واچوي ‪.‬‬
‫‪ .۱‬همدارنګه د تدارکاتو اداره مکلفه ده‪ ،‬د هر يش تدارک باید د ترتیب شوي پالن په اساس تررسه کړي‪.‬‬

‫‪36 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫دريم فصل‬

‫د تدارکاتو د پړاوونو پيل‬

‫هره تدارکايت اداره مکلفه ده‪ ،‬د جاري کال په وروستیو میاشتو کې د راتلونکي کال لپاره د اړین وسایلو او‬
‫خدماتو د تدارک مجموعي ارزښت د بودیجې په نظرکې نیولو رسه تثبیت او محاسبه کړي‪ ،‬یا کله چې یوه اداره‬
‫د راتلونکي کال تدارکايت غوښتنې مطرح کوي متوقعه منظوریدونکي بودیجه باید په نظر کې ونیيس(د بودیجې‬
‫تخمیني اندازه د راتلونکي کال لپاره معلومه وي)‪،‬کله چې د راتلونکي کال اړتیاوي تثبیت شول او بودیجه یی‬
‫منظور شوه‪ ،‬د بودیجې منظورۍ وروسته اداره کوىل يش قراردادونه عقد کهړي‪ ،‬د بهودیجې د منظهورۍ څخهه‬
‫مخکې اداره نيش کولی قراردادونه عقد کړي یعنې تر هغه چې د جنس‪ ،‬خدمت او یا ساختامين چهارو لپهاره‬
‫بودیجه منظور شوي نه وي اداره نيش کولی تدارکات رسته ورسوي؛ مګر په ځينې حاالتو کې کله چې صحت‪،‬‬
‫خوندیتوب‪ ،‬امنیت‪ ،‬عامه شتمني او ميل ګټې له ګواښ رسه مخامخ کیږي اداره کولی يش د بودیجې منظورۍ‬
‫بغیر هم قراردادونه عقد کړي‪ ،‬په دې رشط چي د مالیې وزارت نه لیکلې موافقه ترالسه کړي‪.‬‬
‫د کال په پیل رسه تدارکايت اداره تدارکايت رضورتونه په ګوته کوي چې کوم يش تدارک ته رضورت دی‪ ،‬کله‬
‫چې رضورتونه په ګوته شو خپل رضورتونو د رفع کولو لپاره مايل منابع یا منظور شوې بودیجه شتون ارزوي‪ ،‬د‬
‫آرزولو څخه وروسته که چېرې د وسایلو او خدماتو د تدارک لپاره مايل منابع وجود ولري په دويم پهړاو کهې د‬
‫نوموړي وسایلو او خدماتو د تدارک تخمیني قیمت په ګوته کوي‪،‬کله چې د وسایلو او خدماتو د تهیې او اجرا‬
‫تخمیني قیمت په ګوته شو د ادارې رضورتونه(وسایل او خدمات) رسه له تخمیني نرخه په اسنادو کې ځای پر‬
‫ځای کيږي او د ادارې مرش ته وړاندې او منظوري اخيستل کيږي‪ .‬کله چې د ادارې مرش له لهوري د تهدارک‬
‫کیدونکي جنس یا خدمت اسناد منظور شول‪ ،‬اسناد د وسایلو او خدماتو د تهیې لپاره اعالن ته وړاندې کيږي‪.‬‬
‫کله چې یو اداره د وسایلو او خدماتو تدارک اعالن ته ورکوي‪ ،‬اداره مکلفه ده د تهیه کې دونکو وسایلو او خدماتو‬
‫ټول کوایف په اعالن کې ذکر کړي‪.‬د اجناسو او خدماتو د تدارک په اعالن کې باید اداره الندې ټکي په نظرکې‬
‫ونیيس‪.‬‬

‫‪37 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫جنس‪:‬‬
‫اداره مکلفه ده‪ ،‬د تدارک کې دونکو اجناسو کمیت‪ ،‬کیفیت او په راتلونکو وختونو کې یا خرڅالو څخه وروسته‬
‫متوقه خدمتونو اجرا (جوړول‪ ،‬نصبول‪ ،‬په کاراچول‪ ،‬ساتنه‪ ،‬د استعاملونکو روزنه او داسې نو ر) او د اکامل او‬
‫تحویيل نېټه په غوښتنلیک کې ځای پرځای کړي‪.‬‬
‫ساختامين چارې‪:‬‬
‫د ساختامين چارو په تدارک کې اداره مکلفه ده‪ ،‬د ساختامن تدارک په مکمله توګه ترشیح کړي‪ ،‬چې په‬
‫کوم کیفیت او کمیت‪ ،‬ساختامن ډېزاین څنګه دي‪ ،‬د ساختامن تخنیکي معیار څنګه دى او د څه لپاره نوموړى‬
‫ساختامن جوړېږي او په کومو رشایطو د ساختامن ازمایښت صورت نیيس‪.‬‬
‫کله چي د اجناسو او خدماتو د تدارک په اړه اعالن صورت ونیيس داوطلبان د اجناسو او خدماتو د تدارک‬
‫لپاره خپل اسناد نوموړې ادارې ته سپاري او اداره په داوطلبانو کې وړ کس په ګوته کوي او قرار داد کوي‪.‬‬

‫د داوطلبانو رشايط او اهليت)‪(Eligibility And Qualification Of Bidders‬‬

‫د الندې رشایطو لرونکې داوطلب کولی يش د تدارکاتو په پړاونو کې ګډون وکړي‪.‬‬

‫‪ .۱‬د قرارداد د عقدولو قانوين اهلیت ولري ‪.‬‬
‫‪ .۲‬د پورونو له ورکولو څخه عاجز نه وي‪ ،‬د تصفیې‪ ،‬ورشکستګی یها انحهالل پهه حهال کهې نهه وي‪ ،‬د هغهه‬
‫سوداګریز فعالیتونه د ځنډ(تعلیق) رسه مخامخ نه وي او په پورتنیو مواردو کې عديل او قضایي مراجعهو تهه ور‬
‫پېژندل شوی نه وي‪.‬‬
‫‪ .۳‬په تدارکايت پړاونو کې له ګډون د مخه دوو کلونو په ترڅ کهې پهه سهوداګرۍ کهې د رسغړونهې یها نهاوړه‬
‫مسلکي چلند یا غلطو ویناوو له امله د محکمې له خوا محکوم شوی نه وي‪.‬‬
‫‪ .۴‬د تدارکاتو په پړاونو کې له ګډون څخه محروم شوی نه وي‪.‬‬
‫‪ .۱‬داوطلب د تدارکايت ادارې رسه کوم تړاو او یا خپلوي ونه لري‪.‬‬
‫‪ .۸‬داوطلب د تدارکات و لپاره لیاقت او مسلکي او تخنیکي ظرفیت‪ ،‬مايل رسچینې‪ ،‬تجهیزات او نور فزیکهي‬
‫آسانتیاوې ‪ ،‬اداري قابلیت‪ ،‬د تدارکاتو په موضوع کې کايف تجربه‪ ،‬سوداګریز نیک شههرت او الزم کهارکوونکي‬
‫ولري‪.‬دا په دی معنی چي یو داوطلب هغه وخت کولی يش چي په تدارکايت پړاونو کې ګډون وکړي چې ثابته‬

‫‪38 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫کړي چې د قرارداد د اجرا لپاره مسلکي او تخنیکي اهلیت او وړتیا‪ ،‬مايل رسچینې‪ ،‬تجهیزات او نورې فزیکي‬
‫اسانتیاوې‪ ،‬اداري قابلیت‪ ،‬د تدارکاتو په موضوع کې اړونده تجربه ‪ ،‬سوداګریز شهرت او الزم کارکوونکي ولري‪.‬‬
‫دتدارکاتواداره مکلفه ده د داوطلبانو رشایط او اهلیت د داوطلبانو د اهلیت د ارزونې په سندونو کې د درج‬
‫شوو معیارونو او کړنالرو مطابق وارزوي‪.‬‬
‫‪ .۱‬د داوطلبانو د اهلیت ارزونه د پروپوزل ونو له تسلیمۍ د مخه صورت نیيس‪.‬‬
‫‪ .۲‬هغه داوطلبان چې د خپلو رشایطو او اهلیت په هکله کاذب معلومات وړاندې کوي یا په مهمو موضوعاتو‬
‫کې دقیق یا نیمګړې معلومات وړاندې او د ادارې له غوښتنو باوجود د ځنډ پرته صحیح نه کړي په داوطلبهۍ‬
‫کې له ګډون څخه محرومېږي‪.‬‬

‫په داوطلبۍ کې دګډون لپاره اعالن‬

‫کله چې یوه اداره د جنس او خدمت د تدارک لپاره پالن نیيس لومړى لکه څنګه چې مخکې مو یادونه وکړه‬
‫د جنس او خدمت ټول کوایف او تخمیني نرخ‪ ،‬د قرارداد ډول ذکروي او اعالن کهوي ترڅهو قراردادیهان خپهل‬
‫اسناد ادارې ته تسلیم کړي د اسنادو له تسلیمۍ نهه وروسهته اداره د ټولهو داوطلبهانو اسهناد ارزوي او اههل‬
‫قراردادي ټاکي‪.‬‬
‫د تدارکاتو اعالن د ادارې په لګښت له ټولنیزو(مرکزي او سیمه ییزو) رسنیو څخه په رسمي ژبه یوازې درې‬
‫ځلې( تلویزیون‪ ،‬رادیو یا اخبار درې ځلې اعالن صورت نیيس)‪ ،‬او له نړیوالو رسچینو څخه د تدارکاتو په صورت‬
‫کې اعالن په انګلیيس ژبه په نړیوالو زیاتو اورېدونکو رسنیو‪ ،‬ویب سهایټونو خپرېهږي‪ (.‬د واحهدې منبهع څخهه‬
‫تدارکات د داوطلبۍ د اعالن تابع نه دي) ‪.‬‬
‫د یادونې وړده‪ ،‬چې تدارکايت دفرت د هغو داوطلبانو ليست‪ ،‬چې په مستقیم ډول ورته اعالن لېږل شوی له‬
‫خپل ځان رسه وسايت‪.‬‬
‫دغه اعالن د الندې ټکو لرونکى دی‪.‬‬
‫‪ .۱‬نوم ‪ ،‬ادرس او د اړیکې الره‪.‬‬
‫‪ .۲‬د تدارک په اړه مکمل معلومات(کمیت‪،‬کیفیت‪ ،‬د تحویلۍ نېټه او ځای)‬
‫‪ .۳‬د داوطلب دارزونې کلیدي رشایط‪ .‬یعنې داوطلب باید په کومو رشایطو برابر وي‪.‬‬
‫‪ .۴‬د داوطلب د ارزونې د اسنادو د السته راوړلو نېټه‪ ،‬ډول او د رشط پاڼي لپاره د ورکړې قیمت اندازه‪.‬‬
‫‪.۱‬د تضمیناتو اخستل او د رشط پاڼې د حصول ډول‪.‬‬

‫‪39 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫کله چې تدارکايت اداري د تدارک کېدونکي جنس او خدمت اعالن تررسه کړو د اسنادو د اخستلو موده یې‬
‫( ‪ ۲۱‬نه تر ‪ )۸۲‬ورځو پورې ده‪ ( .‬په پرانېستي داوطلبۍ کې د اسنادو اخي ستلو مهوده داخهيل داوطلبهي پهه‬
‫صورت کې ‪ ۲۱‬ورځې وخت ټاکل شوى (ميل داوطلبي ) او که داوطلبي نړیهوال وي ‪ ۳۲‬ورځهې وخهت ټاکهل‬
‫شوى ‪).‬‬
‫تدارکايت اداره باید د ټولو رشایطو په نظر کې نیولو رسه داوطلبانو ته کايف اندازه وخت ورکړي ترڅو اسناد په‬
‫درست ډول برابر کړي‪ .‬د اعالن شوي وخت په پوره کېدلو رسه اداره د پروپوزلونو د ساتلو صندوق مهرالک کوي‬
‫او د پروپوزلونو اخيستل بندېږي‪(.‬د هر جنس یا خدمت د تدارک د اعهالن پهه وخهت کهې د اسهنادو لپهاره یهو‬
‫صندوق برابرېږي)‬
‫هغه پروپوزلونه چې له ټاکلې نیټې وروسته تسلیمیږي له پرانیستلو پرته داوطلبانو ته مسرتدیږي‪.‬‬

‫د داوطلب د اهليت دارزونې اسناد‪:‬‬

‫کله چي د داوطلبي لپاره اعالن صورت ونیيس او داوطلبان حارض يش د تدارکاتو اداره د داوطلب د ارزونې‬
‫اسناد حارضو داوطلبانو په الس ورکوي‪ ،‬ترڅو داوطلبان نوموړي اسناد تکمیل (خانه پري) کړي ‪.‬داوطلبانو ته‬
‫د اسنادو د ورکړې څخه وروسته د تدارکاتو اداره د حارضو داوطلبانو ل يسهت اخهيل او لهه ځانهه رسه سهايت ‪.‬د‬
‫داوطلبي د ارزونې اسناد چې د داوطلب د اهلیت د ارزونې په موخه داوطلب ته ورکول کيهږي د النهدې ټکهو‬
‫لرونکی دی ‪.‬‬
‫‪ .۱‬نوم‪ ،‬ادرس او ادارې رسه د اړیکي نیولو مفصل معلومات‪.‬‬
‫‪ .۲‬د تدارکايت موادو کمیت‪ ،‬کیفیت او د تسلیمۍ او یا اجرا ځای او نیټه‪.‬‬
‫‪ .۳‬د شپاړسم حکم معیار(قرارداد اهلیت لرل‪ ،‬د پورونو د ورکړې څخه عاجز نوي‪،‬رشکت انحالل او تصفیې‬
‫حال کې نوي‪،‬داوطلب د داوطلبۍ نه دوه کاله مخکې هم په کوم تخلف کې شهامل نهوي او تهدارکاتو لپهاره‬
‫مسلکي لیاقت ولري‪.‬‬
‫‪ .۴‬د داوطلب د ټولو اسنادو د تسلیمۍ په اړه هدایت‪.‬‬
‫‪ .۱‬د مهر کولو‪،‬لېبل وهلو او د اسناد د تسلیمۍ د نېټې او ځاى ټاکل او داسې نور‪.‬‬
‫تدارکايت اداره باید داوطلبانو ته د اسناد د برابرولو لپاره کايف اندازه وخت ورکړي ترڅو داوطلبان په آرامه او‬
‫درست ډول خپل اسناد برابر کړي‪.‬‬

‫‪40 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫کله چې داوطلب خپل ټول اسناد تکمیل کړل تدارکايت ادارې تهه ورکهوي او د تهدارکايت ادارې د ارزونهې‬
‫هیئت د حکمونو مطابق اسناد څېړي او رد شوی او موافق اسناد رسه جالکوي‪ ،‬کله چې د ارزونې هیئت دټولو‬
‫داوطلبانو اسناد وڅېړل د جدول په اساس چې د داوطلبانو شمې ر معلوم وي همدارنګه د رد شوي او موافهق‬
‫شوي اسنادو په اړه دالیل لیکي او د ادارې مرش ته یې د منظورۍ لپاره وړاندې کوي‪ .‬کله چې د ادارې مرش له‬
‫خوا تائید شو د تدارکاتو اداره ټول داوطلبان چې په پروسه کې یې ګډون کړی وه‪ ،‬رسهام خهربوي او کامیهاب‬
‫داوطلبانو ته دعوت ورکوي‪.‬‬
‫کله چې د اسنادو ارزونه صورت ونیيس د تدارکاتو اداره په کتبي ډول ټول نتایج داخيل قراردادیانو ته په‬
‫درې ورځو کې او خارجي یا نړیوالو قراردادیانو ته په پنځه ورځو کې ابالغوي‪.‬‬

‫د نرخ اخيستنې غوښتنليک‪:‬‬

‫کله چې د داوطلبانو د اهلیت اسناد و ارزول شول او اهل داوطلبان معلوم شول د تدارکاتو اداره د جنس‪،‬‬
‫خدمت یا ساحتامين چارو د تدارک لپاره د اهل داوطلبانو څخه یا د بریاليو داوطلبانو څخه د نرخ د وړاندي کولو‬
‫غوښتنه کوي‪.‬‬

‫اداره هغه وخت کويل يش د جنس یا خدمت د تدارک نرخونه را ټول کړي کله چي د تدارک کیدونکي‬
‫جنس او خدمت قیمت د ادارې مرش له صالحیت رسه برابر وي ( په عامه اداراتو کې د هرې ادارې مرش د تدارک‬
‫د رسته رسولو لپاره ټاکلی اندازه پويل صالحیت لري) ‪ .‬په عامه اداراتو کې د ادارې د مرش پويل صالحیت د ميل‬
‫تدارکاتو د ادارې په وړاندیز او تدارکاتو د کمیسون پواسطه ټاکل کیږي‪ .‬او که چیري د تدارک کیدونکي جنس‬
‫او خدمت قیمت د ادارې د مرش د پويل صالحیت څخه پورته وي د ادارې مرش د تائید وروسته د منظوري لپاره‬
‫د ميل تدارکاتو ادارې ته وړاندي کیږي‪.‬‬

‫کله چې د تدارک کیدونکي جنس او خدمت قیمت د ادارې مرش پويل صالحیت رسه برابر وي نرخ اخستلو‬
‫اعالن صورت نیيس‪ .‬د اعالن څخه وروسته معموآل نرخ له دري کسانو نه اخستل کیږي‪ .‬دا چې په داوطلبۍ کې‬
‫داخيل او خارجې دواطلبان ګډون کوي د نرخ اخستلو په وخت کې باید هڅه ويش نرخ له داخيل تهیه کوونکو‬
‫څخه واخستل يش‪.‬‬

‫‪41 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫تهیه کوونکي یا داوطلبان خپل نرخونه په کتبي ډول رسه له نورو رضوري اسنادو چي د تهیه کوونکي لخوا‬
‫ټاپه شوي او په یوه محرم پاکټ کې بند وي پخپله یا خپل اعتباري کس پواسطه ادارې ته وړاندي کوي د نرخونو‬
‫له وړاندی کولو وروسته هیڅ ډول تغیر په نرخونو کې نشې راتالی‪ .‬د اسنادو د تسلیمۍ په وخت کې د تدارکاتو‬
‫اداره باید د داوطلب مشخصات لکه ‪ :‬نو م ‪ ،‬د ارتباطي معلومات او د اسناد د تسلیمي نیټه د پروپوزلونو د‬
‫تسلیمي په فورم کي درج او د داوطلب د امضا اخستلو نه ورورسته د تدارکاتو په دوسیه کي حفظ کړي‪ .‬کله چي‬
‫د ټولو داوطلبانو اسناد جمع شول د تدارکاتو اداره دټیټ نرخ وړاندي کوونکي کامیاب اعالنوي‪ .‬او دوسایلو او‬
‫خدماتو د تهیی پیشنهاد وړاندي کوی چي همدغه پیشنهاد د قرار داد حکم لري‪.‬‬

‫د نرخ اخيستنې د سند محتويات‪:‬‬

‫د تدارکاتو اداره مکلفه ده د ميل تدارکاتو له معیاري سند نه د نرخ اخیستني په وخت کې استفاده وکړي‬
‫چي دغه سند د الندنیو ځانګړنو لرونکي دي‪.‬‬

‫‪۱‬ه د نرخ په اړه داوطلب ته هدایت چي د جنس یا خدمت نرخ معلوم کړي‪.‬‬

‫‪۲‬ه داوطلب ته هدایت چي الزم او تجاريت اسناد له نرخنامي رسه ضم کړي‪.‬‬

‫‪۳‬ه داوطلب ته د قرارداد نوعه باید معلوم وي چي په کوم ډول قرارداد صورت نیيس‪.‬‬

‫‪۴‬ه د قرارداد موده او رشایط او داسې نور باید د نرخ اخیستنې په سند کې موجود وي‪.‬‬

‫د تدارکايت ادارو مکلفيتونه(دندې)‬

‫لکه څرنګه چې هره اداره خپلو موخو ته د رسیدلو لپاره ځني مکلفیتونه لري چې تررسه یی کړي همدايس د‬
‫تدارکاتو اداره هم ځنې دندې لري تر څو په تر رسه کولو یې خپلو موخو ته ورسیږي چې ددغه دنهدو څخهه پهه‬
‫الندې ډول یادونه کوو‪:‬‬

‫‪۱‬ه د قراردادیانو د مخکې ارزونې لپاره د دعوت نامو ترتیب نرش او توزیع‪ ،‬د تدارکاتو اعالن‪ ،‬د قراردادونو د‬
‫عقد د تصمیم اعالن او نورو تدارکايت اسنادو ترتیب‪.‬‬

‫د تدارکايت اداري یوه دنده داده چې د داوطلبانو د اهلیت د ارزوين لپاره داوطلبانو ته دعوت نامي ترتیب‪،‬‬
‫نرش او توزیع کړي ترڅو داوطلبان خپل اسناد تدارکايت ادارې ته دارزوين په موخه تسلیم کړي‪ .‬همدارنګه‬

‫‪42 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫تدارکايت ادارې دا دنده ده چي د تدارکاتو لپاره اعالن چمتو او نرشکړي‪ .‬په لنډه توګه ویلی شو تدارکايت اداره د‬
‫ټولو تدارکايت اسناده د چمتو کولو مسولیت په غاړه لري‪.‬‬

‫‪۲‬ه د السته راغلو پروپوزلونو مناسبه ساتنه‪:‬‬

‫د ټولو السته راغلو پروپوزلونو حفظ او ساتنه د تدارکايت ادارې بله دنده ده‪ .‬تدارکايت اداره باید ټول هغه‬
‫پروپوزلونه چي د داوطلبانو او یا قراردادیانو نه السته راوړي په یو مناسب ځای کې وسايت‪.‬‬

‫‪۳‬ه د ټولو جاري داوطلبانو او د تیرو داوطلبانو د اهلیت د ارزوين لستونو ساتنه‪.‬‬

‫د تدارکايت ادارې بله دنده دا ده چې د ټولو داوطلبانو کوم چې پخوا د هغوی اهلیت ارزول شوی او یا اوس‬
‫د ارزوين په حال کې دي لست یی په سمه توګه له ځانه رسه حفظ او ساتنه یې وکړي‪ .‬تر څو په راتلونکي کې د‬
‫اړیکو نیولو لپاره ترې استفاده وکړي‪.‬‬

‫‪۴‬ه د منظوری لپاره د ادارې مرشته د پروپوزل اخستونکي‪ ،‬د څیړنې هیت‪ ،‬معاینې هيئت ټاکلو او تسلیمۍ‬
‫نیټې په اړه پیشنهاد‪ .‬د تدارکايت ادارې بله دنده دا ده چې د ټولو تدارکايت چارو راپور د ادارې مرشته وخت په‬
‫وخت ورکړي‪.‬‬

‫‪۱‬ه د پروپوزل ارزوين هیئت ته د سهولت برابرول‪.‬‬

‫د تدارکايت ادارې بله دا هم ده چي د پروپوزل ارزوين هیئت ته کايف سهولت برابر کړي تر څو د ارزوين هیئت‬
‫په آرامه فضا کې وکولی يش پروپوزلونه وارزوي ( د ټولو اسنادو منظم ترتیب او سپارل)‬

‫‪۸‬ه د پروپوزل د قبويل او مسرتدي د راپور ارایه‪.‬‬

‫تدارکايت اداره مکلفه ده ټولو مسرتد شوو او قبول شوو پروپوزلونو په هکله د اداري مرش او داوطلبانو ته په‬
‫کتبي ډول راپور ورکړي‪ .‬کله چي پروپوزلونه ولیدل شول او قبلول شوي او مسرتد شوي پروپوزلونه معلوم شول‬
‫اداره د مسرتد شوي پروپوزلونو مالکانو ته د مسرتدۍ دالیل په کتبی ډول لیکي او راپور ورکوي ‪ .‬او د قبول شوي‬
‫پروپوزل مالکانو ته د قبويل په اړه احوال ورکوي او د قرارداد لپاره یی دعوتوي‪.‬‬

‫‪۷‬ه په قرارداد کي د تدارکاتو د قانون او احکامو د اجرا څخه اطمینان ترالسه کول او داسې نور‪.‬‬

‫‪43 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫د تدارکايت ادارې بله دنده د تدارکاتو د قانون او احکامو عميل کول د تدارکاتو په ټول پړاونو کې ده‪.‬‬

‫د تدارکاتو د ادارې مرش منظوري‪:‬‬

‫کله چي د تدارکاتو ادارې پواسطه تدارکاتۍ اسناد ولیدل يش د ارزوين وروسته ارزول شوي اسناد د ادارې‬
‫مرش ته د منظوري لپاره وړاندي کیږي د اداري مرش کويل يش نوموړي اسناد منظور او یا د دالیلو په وړاندي‬
‫کولو رسه رد کړي‪ .‬د اداري مرش د دالیلو وړاندي کولو پرته نيش کويل وړاندي شوي اسناد رد کړي‪.‬کله چی د‬
‫ادارې مرش لخوا کوم اسناد ردیږ ي باید په تفصیيل ډول د رد شوي اسنادو په اړه وضاحت ورکړي‪.‬‬

‫هر کله چي د ادارې مرش د افر سندونه د منظوري لپاره ترالسه کړي او په هغه کې د مفاد تضاد موجود وي‬
‫موضوع باید اعالن او د تدارکاتو کمیسون ته اسناد د تصمیم نیولو لپاره وړاندي کړي‪.‬‬

‫د ادارې د مرش ټول تصمیمونه د اسنادو د رد په اړه په کتبي ډول لیکيل کیږي او د تدارکاتو په دوسیه کې‬
‫حفظ یا ایښودل کیږي‪.‬‬

‫د ادارې مرش کويل يش خپل صالحیتونه بل کس ته انتقال کړی کچیري د ادارې مرش خپل صالحیتونه بل‬
‫کس ته انتقال کړی نوی شخص چې صالحیتونه ورته انتقال شوي قرارداد د عقدولو صالحیت نلري‪ .‬د ادارې‬
‫مرش پويل صالحیتونه معلوم وي چي په کومه اندازي(قیمت) پوري قرارداد عقد کويل يش کچیري قرارداد دده‬
‫له صالحیته باندي وي ‪.‬پدي صورت کې قرارداد ميل تدارکاتو ادارې ته وړاندې کیږي‪.‬‬

‫‪44 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫څلورم فصل‬
‫د تدارکاتو تګالرې (‪)Procurement Method‬‬

‫په عامه اداراتو کې تدارکات په بیال بیلو طریقو صورت نیيس‪ ،‬د تدارکاتو اداره جنس‪ ،‬خدمت او ساختامين چارو‬
‫د تدارک پر وخت مکلفه ده چې د یو مناسب تګالرې نه استفاده وکړي‪ .‬تدارکايت اداره د تدارکاتو د پالن جوړولو‬
‫پر وخت کې د تدارک کیدونکي جنس‪ ،‬خدمت او ساختامين چارو تخمیني قیمت‪،‬کمیت‪ ،‬تخنیکي او کیفي‬
‫ماهیت باید ذکر کړي‪.‬‬

‫تهیه او تدارکات په عمومي ډول په دوه طریقو صورت نیيس‪.‬‬

‫‪ )4‬رقابتي تهیه او تدارکات‬

‫‪ )9‬غیر رقابتي تهیه او تدارکات‬

‫‪۰‬ـ رقابتي تهيه او تدارکات‬

‫د تهیې او تدارکاتو له اصولو څخه یو اصل دا دی چې د بیال بیلو عرضه کوونکو تر منځ یو موثر رقابت‬
‫رامنځته کړی يش او په نتیجه کې یی یو مفید عرضه کوونکی انتخاب يش‪ ،‬کچیري دغه میتود د یوه سازمان‬
‫لخوا پيل يش دغه ډول ته د تدارکاتو رقابتي پروسه ویل کیږي‪.‬‬

‫رقابتي میتود معموال د تدارک په اړه د اعالن په تررسه کولو رسه پیل کیږي‪ ،‬هرکله که دغه میتود پلی کوو نو‬
‫الزمه ده چې د اعالن په ګډون ټول قانوين مراحل یې طی يش‪.‬‬

‫رقابتي تهیه او تدارکات الندي ښیګڼې لري‪:‬‬

‫‪ )4‬د رقابتي پرويس له امله د تهیه او تدارکاتو ټوله پروسه شفافه وي‪.‬‬
‫‪ )9‬نازل یا ټیټ قیمت السته راځي‪.‬‬
‫‪ )8‬پر لورو د سازش او جعل ادعاوې تر ډیره کمیږي‪.‬‬

‫‪45 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ )1‬د اقتصاد د پیاوړتیا او د فساد د کموايل لپاره ګټوره بلل کیږي‪.‬‬

‫د تهیه او تدارکاتو قانون په عامه اداراتو کې د تدراک پر وخت د رقابتي پروسې د تر رساوي حکم کوي‪ .‬ځکه‬
‫رقابت پروسه د اقتصادي پرمختګ‪ ،‬موثریت او مثمریت د السته راوړلو لپاره ګټوره الره ده‪.‬که د رقابتي‬
‫پروسې تررساوی ممکن نه وي غیر رقابتي پروسه په الره اچول کیږي‪.‬‬

‫‪۲‬ـ غري رقابتي تهيه او تدارکات‬

‫د تهیي او تدارکاتو د اجرا بل ډول غیر رقابتي تدارک دی‪ ،‬دا د تدارک هغه ډول دی چې د تدارک پر وخت‬
‫رقابت په الره نه اچول کیږي بلکه یو کس څخه د تدارک د تر رساوي غوښتنه کیږي‪ ،‬غیر رقابتي تهیه او تدارکات‬
‫د الندې دالیلو له مخې په الره اچول کیږي‪:‬‬

‫‪ )4‬د جنس او خدمت یواځې یوه ځای کې شتون(انحصار)‪ :‬کله چې یوه جنس او خدمت یواځې یوه‬
‫ځای موجود وي یا یو کس په انحصار کې وي او بل ځای کې نه پیدا کیږي‪ .‬په منطقي ډول ددغه‬
‫جنس او خدمت لپاره رقابت هم نه يش تر رسه کیدای‪ ،‬نو همدلته ده چي د تهیي او تدارکاتو اداره‬
‫مجبوره ده په غیر رقابتي تهیه او تدارک طریقه الس پورې کړي‪.‬‬
‫‪ )9‬په هغه وخت کې چي یو جنس ته عاجل رضورت وی‪ :‬په وخت کې چې یو جنس او خدمت ته‬
‫عاجل رضورت وي رقابتي پروسه نه يش پيل کیدای‪ .‬ځکه د تدارکاتو پروسه یوه اوږده پروسه ده‬
‫لکه‪(:‬اعالن‪ ،‬پروپوزل تیارول‪ ،‬پروپوزل تسلمیول‪ ،‬پروپوزل مطالعه او یو انتخاب او بیا تدارک رسته‬
‫رسول) ددغه ټولو ذکر شوو فعالیتونو رسته رسول کايف وخت ته رضورت لري‪ .‬او کله چې یو جنس‬
‫یا خدمت ته عاجل رضورت وي رقابت په الره اچول نا شوين ده پدې اساس غیر رقابتي پروسه په‬
‫الره اچول کیږي‪.‬‬
‫‪ )8‬په هغه حاالتو کې چي کومه ځانګړې قرارداد د ترمیم او یا د اموالو د حفظ او مراقبت لپاره تررسه‬
‫شوی وي‬
‫‪ )1‬امنیتې محرم تدارکات‪ :‬په هغه صورت کې چې ازاد یا رقابتي داوطلبي د ادارې او هیواد امنیت‬
‫خطر مواجع کوي غیر رقابتي تهیه او تدارک طریقه په الره اچول کیږي‪.‬‬
‫‪ )9‬پرته له پورته ذکر شوو مواردو که په اداره کي کومه خاصه مقرره شتون ولري اداره کولی يش د غیر‬
‫رقابتي طریقه په الره واچوي‪.‬‬

‫‪46 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫لکه څرنګه چې پورته یادونه وکړه چې تدارکاتو په عمومي ډول په دوه طریقو ( رقابتي او غیر رقابتي‬
‫تدارکات) تر رسه کیږي‪ .‬ددغه دوو طریقو په نظر کې نیولو رسه د جنس ‪ ،‬خدمت او ساختامين چارو تدارک‬
‫الندې ډولونه وجود لري‪.‬‬

‫‪ )4‬د پرچون نرخ ورکونې غوښتنلیک )‪(Request for Quotations‬‬

‫‪ )9‬پرانیستې(ازاده) داو طلبې)‪(Open tendering‬‬
‫‪ )8‬مقیده (محدوده ) داوطلبی (‪)Restricted Tendering‬‬
‫‪ )1‬د واحدې منبع څخه تدارکات(‪)Single source Procurement‬‬
‫‪ )9‬د بین املللې رسچینو څخه تدارکات)‪)International Procurement‬‬
‫‪ )1‬دوه پړاو لرونکې داوطلبي(‪)Invitation to bidders for two stage tendering‬‬
‫‪ )1‬بنسټیز تدارکات او د امتیازونو ورکول ‪(Procurement of infrastructure and award of‬‬
‫)‪concessions‬‬

‫د پرچون نرخ ورکونې غوښتنليک ‪:‬‬

‫د تدارک په ډولونو کې یو ډول د پرچون نرخ ورکونې غوښتنلیک یا د جګړې پاڼه ده‪ .‬دغه ډول تدارک هغه‬
‫وخت صورت نیيس چې د اجناسو ‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو تخمینې بیه له (‪ )۱۲۲۲۲۲‬پنځه سوه زره افغانیو‬
‫څخه تجاوز ونکړي‪ ،‬پرچون تدارکاتو په صورت کې قرارداد ته رضورت نشته تدارکايت اداره کولی يش د جګړي‬
‫پاڼي په برابرولو رسه خپل تدارکات تر رسه کړي‪ .‬رضورت نشته چې د تدارکاتو اوږده پروسه پرې تررسه يش‪.‬‬

‫د جګړې پاڼې پر مرسته تدارکات په الندې توګه تررسه کیږي‪:‬‬

‫‪ : ۱‬هغه جنس یا خدمت چې بیه یا قیمت یې تر (‪ )۳۲۲۲‬افغانیو پورې وي یواځې د هیئت د یو تن غړي په‬
‫واسطه پیرودل یا تدارک کیدی يش ‪.‬‬

‫پدې صورت کې مؤظف غړی د اړتیا وړ جنس یا خدمت بیه یا قیمت شخصا په خپله معلوموي او هغه‬
‫جنس یا خدمت چې د کیفیت او بیې له نظره د توپیر پربنسټ زیات مفید یا ګټور وي رانیيس یا تدارک کوي ‪ .‬له‬

‫‪47 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫(‪ )۳۲۲۲‬دریو زرو افغانیو څخه د لږ قیمت لرونکو اجناسو او خدماتو پیرودنو لپاره د جګړې پاڼه نه ترتیبیږی‪.‬چې‬
‫د پلورونکي یا برابروونکي بل د مؤظف غړي له تصدیق وروسته د پیرودلو بشپړ سند پیژندل کیږي‪.‬‬

‫‪ : ۲‬که چیرې د جنس یا خدمت بیه له (‪ )۳۲۲۲‬افغانیو څخه تر (‪ )۱۱۲۲۲‬افغانیو پورې وي د جنس او‬
‫خدمت د تدارک لپاره دوه کسه هیئت‪ ،‬او که چیرې د جنس یا خدمت بیه د (‪ )۱۱۲۲۲‬څخه تر (‪)۱۲۲۲۲۲‬‬
‫افغانیو پورې وي درې کسانو پواسطه چه د آمر اعطا لخوا ټاکل شوې وي تهیه او تدارک کیږي ‪.‬‬

‫‪ : ۳‬کله چې د ادارې لخوا له هیواد څخه بهر د خدمت یا د پرچون تدارک صورت نیيس اداره باید لږ تر لږه‬
‫له دریو مراجعو څخه لیکلې معلومات تر السه کړي‪ ،‬کله چې معلومات تر السه شول معلومات د مقایسې په‬
‫جدول کې یا د جګړي پاڼه کې درجیږي‪ .‬او له هغه عرضه کوونکي څخه جنس یا خدمت تر السه کیږي چې د‬
‫يف واحد بیې او کیفیت له نظره مناسب (مفید او ګټور) وي ‪.‬‬

‫په هغه صورت کې چې له دریو مراجعو څخه لیکيل معلومات تر السه نيش‪ ،‬او د اجناسو او خدمتونو نه‬
‫پیرودنه د ادارې په فعالیت کې ځنډ (سکتګي) پیدا کړي اداره کويل يش د ترالسه شوو معلوماتو پر بنسټ که‬
‫څه هم له یوې مرجع څخه وي د پیرودنې د هیئت په تشخیص او د ادارې د مرش له منظورۍ وروسته د جنس په‬
‫پیرودلو او یا هم د خدمت په تدارک الس پورې کیږي ‪.‬‬

‫‪ : ۳‬د نرخ ورکونې په غوښتنلیک کې کمیت ‪ ،‬کیفیت ‪ ،‬او تدارکاتو رشایط او د هغو د تسلیمۍ وخت ‪ ،‬د‬
‫نرخونو د وړاندې کولو وخت او پلورونکې ته نور ځانګړنې درجیږي‪ .‬او د نرخ ورکونې غوښتنلیک لږ تر لږه دریو‬
‫پلورونکو ته استول کیږي‪.‬‬

‫‪ : ۴‬داؤطلب کولی يش چې په یو معین وخت کې یو واحد نرخ په لیکيل بڼه وړاندې کړي ‪ .‬ورکړل شوی نرخ‬
‫د بدلون او مذاکرې وړ نه دی ‪ .‬د داوطلبي په وخت کې د داؤطلب د تصدیق ‪ ،‬ثبت او راجسرت شوو تجاريت‬
‫اسنادو کاپي هم د اسنادو رسه ضمیمه کیږي‪.‬‬

‫‪ : ۱‬هغه داؤطلب چې د تدارکاتې ادارې د رشطونو او مندرجاتو مطابق او د ټولو نه په ټیټ نرخ رسه خپل افر‬
‫وړاندې کړي د ګټونکې داؤطلب په توګه پیژندل کیږي‪.‬‬

‫‪48 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ : ۸‬د پلورونکې لخوا په لیکلې توګه د پیرودنې د غوښتنلیک منل کیدل د اړونده تدارکاتو د قرارداد حیثیت‬
‫لري یعني کله چي پلورونکي تدارکايت ادارې په غوښتنه تدارکايت ادارې ته نرخ پاڼه ورکړي همدغه پاڼه د‬
‫قرارداد شکل ځانته غوره کوي ‪.‬‬

‫آزاده داؤطلبي ‪:‬‬

‫د تدارکاتو په دغه طریقه کې اخیستونکی یا تدارکايت اداره ټولو عالقه لرونکو داؤطلبانو ته په داوطلبۍ کې‬
‫د ګډون اجازه ورکوي ترڅو زیات شمیر داؤطلبان د پروپوزل ورکولو په لړۍ کې برخه واخلې‪،‬او د زیاتو ګډون‬
‫کوونکو په نتیجه کې غوره تهیه کوونکی پیداکړي‪.‬‬

‫غوره تهیه کوونکی‪ :‬غوره تهیه کوونکی هغه څوک دی چې تدارک به مناسب ډول تررسه کړي‪.‬‬

‫د افغانستان د اسالمي جمهوریت د تهیه او تدارکاتو د قانون په دوه ویشتمه ماده کې د آزادې داؤطلبۍ‬
‫الندې رشطونه بیان کړي دي‪:‬‬

‫‪ ‬د مشورتې خدماتو پرته د جنسونو‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو تهیه او تدارکات د آزادې داؤطلبۍ له‬
‫الري صورت نیيس ‪.‬‬
‫‪ ‬که د جنس‪ ،‬خدمت او ساختامين چارو تدارکات د آزادې داؤطلبۍ له الرې امکان ونه لري دالیل په‬
‫لیکلې بڼه د تدارکايت مراحلو په اسنادو کې درج کیږي‪.‬‬
‫‪ ‬د ازادې داؤطلبۍ تګالره د یوې مرحلې ‪ ،‬دوو مرحلو په شکل او یا د یو تړل شوي پاکټي پروپوزل په‬
‫ډول تطبیق کیږي چې هر یو یې په الندې ډول بیانیږي ‪.‬‬

‫یوه مرحله یې یو پاکټې داؤطلبي‪ :‬دغه طرزالعمل ‪،‬په داؤطلبۍ کې یو اسايس او عام طرزالعمل شمیرل‬
‫کیږي ‪.‬او ډیر وخت د جنسونو د اخیستلو په جریان کې ور څخه استفاده صورت نیيس ‪.‬‬

‫د داؤطلبۍ په دغه طریقه کې داؤطلب خپل تخنیکې او مايل پروپوزل یا وړاندیز په یو پاکټ کې تدارکايت‬
‫ادارې ته تسلیموي‪ .‬یعنې کله چې پروپوزل یا پروپروزل ورکول کیږي تخنیکې او مايل برخه یی تکمیل او یو‬
‫پاکټ کې بند او تدارکايت ادازې ته تسلیمیږي‪ .‬کله چې د پروپوزل ورکولو موده پوره شوه تدارکايت اداره د وړ‬
‫قراردادي د انتخاب لپاره یو معین وخت‪ ،‬ورځ او ځای ټاکي‪ ،‬د ټاکيل وخت په راتلو رسه ټول داوطلبان حارضیږي‬

‫‪49 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫او هغوي په حضور کې نرخونه په لوړ آواز رسه لوستل کیږي‪،‬تر څو داوطلبان د یو بل نرخونو په اړه معلومات تر‬
‫السه کړي‪ .‬او وروسته برخه کې پروپوزل یا پروپوزلونه ارزول کیږي او په پایله کې یی مناسب قیمت لرونکی (کم‬
‫قیمت) لرونکی پروپوزل د قرارداد لپاره انتخابیږي ‪.‬‬

‫یوه مرحله یي دوه پاکټي داؤطلبي‪ :‬یوه مرحله یې دوه پاکټې داؤطلبې په ځانګړي ډول د تخنیکي پروژو‬
‫لپاره‪ ،‬چې قیمت په لومړۍ مرحله کې په پام کې نیول شوی نه وي کارول کیږي ‪ .‬پدې ډول تدارک کې د‬
‫تدارکايت ادارې لپاره د هر څه نه مخکي د جنس تخنیکي برخه د ارزښت لرونکی دی‪.‬‬

‫د داؤطلبۍ په دی طریقه کې مايل او تخنیکې پروپوزلونه په دوه بیلو بیلو پاکټونو کې بندیږي مهریږي او‬
‫اړونده ادارې ته د داؤطلبۍ لپاره وړاندې کیږي‪ ،‬په دغه ډول داؤطلبۍ کې په پروپوزل کې د بدلون رامنځته کولو‬
‫اجازه نه ورکول کیږي ‪.‬‬
‫ددې طریقې موخه داده چې تدارکايت اداره قیمت په نظر کې نیولو پرته تخنیکې مسایل و ارزوي ‪.‬هغه‬
‫پروپروزلونه چې د تدارکايت ادارې له لوري وړاندي شوي مشخصاتو رسه برابر نه وي د یو ناقص او غیر ځواب‬
‫ویونکې پروپوزل په توګه پیژندل کیږي او مسرتدیږي ‪.‬‬
‫دوه مرحله یي دوه پاکټي داؤطلبي‪ :‬دغه ډول داؤطلبي معموال هغه وخت کارول کیږي چې د تخنیکي‬
‫پروپوزلونو تغیر امکانات شتون ولري د مثال په توګه تخنیکي وسایل ‪،‬د تولیدي دستګاه ګانو او ماشینونو وسایل‬
‫او داسې نور‪....‬‬
‫په دې ډول داؤطلبۍ کې اوله مرحله کې مالې او تخنیکې پروپوزلونه په مهر شوو پاکټونو کې په جال جال‬
‫ډول په معین وخت او معین ځای کې د داؤطلبۍ له اسنادو رسه وړاندې کیږي ‪.‬‬
‫که چیري د تدارکايت ادارې په غوښتنو یا اړتیاؤ کې بدلون رامنځ کیږي تدارکايت اداره رامنځته شوی بدلون‬
‫له داؤطلبانو رسه مطرح کوی او هغوي ته اجازه ورکوي چې تخنیکې پروپوزلونه اصالح کړي او د اړتیاؤ مطابق‬
‫پروپوزلونه وړاندې کړي ‪.‬‬
‫هغه داؤطلبان چې د نوي تخنیکي پروپوزل په وړاندې کولو کې پاتې راځي پروپوزلونه یې ناقص دي او د‬
‫صالحیت لرونکې مقام لخوا رد او د ناکامو داوطلبو په توګه پیژندل کیږي‪.‬‬
‫اصيل یا تعدیيل پروپوزلونه په ټاکيل ځای ‪،‬په ټاکيل ورځ ‪ ،‬په ټاکيل وخت او په عام محرض کې پرانستل‬
‫کیږي او د ارزونې او د صالحیت لرونکي مقام له لوري د تائید او منلو وروسته د هغه پروپوزل خاوند رسه چې د‬
‫ټولو نه کم قیمت ولري تړون السلیک کیږي ‪.‬‬

‫‪50 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫دوه مرحله یي داؤطلبي‪ :‬دوه مرحله یې داؤطلبي د لویو او پیچلو څو اړخیزو پروژو لپاره کارول کيږي ‪ .‬په دې‬
‫ډول داؤطلبۍ کې په لومړۍ مرحله کې داؤطلبان یواځې تخنیکې پروپوزلونه د داؤطلبۍ د مندرجه اسنادو‬
‫مطابق په معین ځاې ‪،‬معین وخت او په معینه ورځ وړاندې کیږي ‪.‬‬
‫د پروپوزل د ارزوين په وخت کې کمیو ‪ ،‬نواقصو او د نورو بدلونو په اړه له داؤطلبانو رسه خربي کيږي او د‬
‫دوې نظریات په غور رسه اوریدل کیږي او د هغې څخه وروسته تر څیړين الندې نیول کیږي‪.‬‬
‫وروسته له هغې چې ارزول شوي پروپوزلونه د صالحیت لرونکې مقام د تائید وړ وګرځیدل په دویمه مرحله‬
‫کې د داؤطلبانو څخه مالې پروپوزلونه د نوو توافق شوو مشخصاتو مطابق غوښتل کیږي‪.‬‬

‫په عمومي صورت رسه تدارکات د پرانیستي داوطلبي له الري صورت نیيس که چیري تدارکات د پرانستي‬
‫داوطلبي له الري ممکن نوي اداره کويل يش له نورو تګالرو چي پورته ذکر شوي استفاده وکړی‪ .‬چي ددغه‬
‫تګالرو د استفادي دالیل باید اداره له ځانه رسه ولري یعني د کومو عواملو په اساس اداره مجبوره شوه چي ددي‬
‫تګالرو نه استفاده وکړه لنډه دا چي د تدارکاتو اداره مجبوره ده د همیش لپاره د یو جنس‪ ،‬خدمت او یا‬
‫ساختامين چارو د تدراک په وخت له پرانستي داوطلبي نه استفاده وکړی‪.‬‬

‫محدوده يا مقيده داؤطلبي )‪)Restricted Tendering‬‬

‫د داؤطلبۍ دغه طریقه چې د محدودې داؤطلبۍ په نوم یادیږي اعالن نه لري او په عمومي شکل یا په آزاده‬
‫توګه رسه پکې داؤطلبان ګډون نه يش کولی‪ ،‬ددې ډول داؤطلبۍ څخه موخه د یوې خوا د عرضه کوونکو‬
‫تثبیت یا د تړون د رسته رسولو تخنیکي او مايل غوره او مناسبه وړتیا ده او له بيل خوا د زیاتو پروپوزلونو د‬
‫مخنیوی لپاره الزم ګام بلل کیږي ‪.‬ددې ډول داؤطلبۍ نه هغه وخت کار اخیستل کیږي چې ارزیايب د وړاندې‬
‫څخه رسته رسیديل وي او یا دا چې د تړون قیمت کمې پیيس وي‪.‬‬

‫د افغانستان د اسالمي جمهوریت د تهیه او تدارکاتو د قانون په ‪ ۲۴‬ماده کې د محدودې یا مقیدې‬

‫داؤطلبۍ لپاره الندې رشطونه بیان کړي دي‪.‬‬
‫‪ )4‬په هغه صورت کې چې اداره دا جوته يش چې د جنسونو ‪،‬خدماتو او ساختامين چارو تهیه او‬
‫تدارک یواځې د محدودو داوطلبانو لخوا ترتیب کیدی يش او آزاده داوطلبي امکان ونلري‪ .‬یعنې د‬
‫آزادي داوطلبۍ د پيل کولو لپاره وخت وجود ونلري‪.‬‬

‫‪51 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫‪ )9‬په هغه صورت کې چې اداره تشخیص کړي چې الزم وخت یا د زیات شمیر پروپوزلونه له څیړنې‬
‫څخه را پیدا شوي لګښتونه د تدارکاتو له بیې رسه غیر متناسب وي‪ .‬په آزاده داوطلبۍ کې‬
‫پروپوزلونه د خاص کسانو لخوا چې معاش تر السه کوي څیړل کیږي همدارنګه په بیالبیلو رسنیو‬
‫کې اعالنات تر السه رسه کیږي چې دا خپله ځني مصارف لري که چیرې ذکر شوي مصار د‬
‫تدارکاتو مصارفو کې زیاتوالی راوړي تدارکايت اداره کولی يش مقیدې داوطلیۍ څخه ګټه پورته‬
‫کړي‪.‬‬
‫‪ )8‬دازادی داوطلبي نه استفاده د ادارې د کارونو د ځند باعث وګرځي یا د پرانستې داوطلبۍ د‬
‫جوړیدو لپاره الزم وخت عمال ناشونی وي‪ .‬کله چې آزداده دواطلیۍ د ادارې په کارونو کې ځند‬
‫واقع کوي تدارکايت اداره کولی يش د مقیدې داوطلبي څخه ګټه پورته کړي‪ .‬یعنې د منابعو تدارک‬
‫د ادارې لپاره عاجله رضورت وي او آزاده داوطلبۍ په اساس چې ډیر وخت ته رضورت لري د ادارې‬
‫کارونه د ځند او خند رسه مخامخ کوي تدارکايت اداره کولی يش مقیدې داوطلبۍ څخه ګټه پورته‬
‫کړي‪.‬‬
‫مقیده داوطلبي الندي خاصیتونه لري‪:‬‬
‫‪ )4‬مقیده داوطلبي د تدارکايت اعالن تابع نده‪ ،‬د تدارکاتو اداره هغه داوطلبانو ته چي مخکی په شارټ‬
‫لست کي موجود دي پیشنهاد لیږي‪.‬‬
‫‪ )9‬کله چي پیشنهاد ولیږل يش د پروپوزل د تسلیمي موده ‪ ۱۴‬ورځي ده‪ .‬یعنې کله چې داوطلبانو ته‬
‫د ادارې لخوا د پروپوزل پيشنهاد ولیږل يش داوطلبان باید په څوارلس ورځو کې تدارکايت ادارې ته‬
‫خپل پروپوزلونه تسلیم کړي‪.‬‬
‫‪ )8‬په مقیده داوطلبي کي اداره مکلفه ده د مقیدي داوطلبي په اړه دالیل وړاندي او د ادارې مرش‬
‫څخه د منظوري اخستلو وروسته په تدارکايت دوسیه کې ځای پرځای کړي‪.‬‬
‫‪ )1‬مقیده داوطلبي په صورت کې اداره مکلفه ده حداقل دري په رشاطو برابر داوطلبان په داوطلبي‬
‫کې د ګډون لپاره راوبيل‪.‬‬
‫‪ )9‬په نړیوال مقیده داوطلبي کې اداره مکلفه ده په رشایطو برابر دواطلبان چې دوه داوطلبان د یوه‬
‫هیواده نوي راوبيل‪.‬‬

‫‪52 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫له واحدې منبع څخه تدارکات‪)Single-Source Procurement( :‬‬

‫د واحدې منبع د تدارک څخه مراد تدارکايت اداره یو ټاکلی داوطلب رسه پرته د رقابتي پروسې په کار اچولو‬
‫رسه قرارداد کوي او د اجناسو‪ ،‬خدماتو یا ساختامنې چارو تدارک رسته رسوي‪ .‬د رقابت پرته د داؤطلبۍ طریقه‬
‫معموال د داوطلب او تدارکايت ادارې تر منځ د مستقیمو مذاکراتو له امله صورت نیيس‪.‬‬
‫د افغانستان د اسالمي جمهوریت د تهیه او تدارکاتو د قانون د ‪ ۲۱‬ماده په اساس د واحدې منبع څخه‬
‫تدارکات په الندې حاالتو کې جواز لري او ګټه تری اخسیتل کیږي‪.‬‬
‫‪ )4‬کم ارزښت تدارک‪ :‬کله چې د یو جنس یا خدمت تدارک قیمت کم وي رضوري نده د هغي لپاره د‬
‫داوطلبي پړاو تررسه يش‪.‬‬
‫‪ )9‬په هغه صورت کې چې د تدارکايت ادارې او پلورونکې اړیکې رسه ډیرۍ نږدي وي‪ :‬دلته د اړیکو نه‬
‫مطلب دا ندي چې اداره او تهیه کوونکي رسه خپلوي یا نور اړيکي ولري دلته د اړیکو مطلب دادي‬
‫چې تدارکايت اداره تهیه کوونکي وپیژين چې په خپل کارونو کې پاک نیک کس دي او په کارو بار‬
‫کې کومه خطا نلري‪.‬‬
‫‪ )8‬په هغه صورت کې چې د رقابتې جریان د مراحلو پيل کول له امکانه لري خربه وي‪.‬‬
‫‪ )1‬په هغه صورت کې چي داوطلب د اخرتاع او تولید امتیاز له ځانه رسه ولري‪ .‬بل تهیه کوونکي رسه د‬
‫تولید او اخرتاع حق وجود ونلري‪.‬‬
‫‪ )9‬په هغو حاالتو کې چې قراردادي د اړتیا وړ اجناسو‪ ،‬خدمتونو او ودانیزو چارو د برابرولو او تدارک د‬
‫قانون د حکمونو مطابق انحصاري حقوق ولري او مناسب بدیل یې موجود نه وي‪.‬‬
‫‪ )1‬د اجناسو‪،‬خدماتو او ودانیزو چارو د برابرولو او تدارک لپاره بیړنۍ اړتیا وجود ولري چې د ځنډیدو‬
‫په صورت کې عامه مصؤنیت ‪،‬ګټي او خوندیتوب د ویجاړیدو له جدي خطر رسه مخامخ وي او د‬
‫داوطلبۍ د پړاؤنو یا د نورو تدارکايت تګالرو د رسته رسولو لپاره الزم وخت غیر عميل وي‪.‬‬

‫له واحدې رسچینې څخه د تدارک په صورت کي اداره مکلفه ده هغه رضورت ترشیح کړي چي د واحدي‬
‫رسچیني څخه د تدارک وسیله ګرځیدلی او خپل ادارې مرش ته یی وړاندي کړي ‪.‬او د ادارې مرش څخه د‬
‫واحدي ادارې تدارک منظوري تر السه کړي کله چې منظوري تر السه شوه اداره ټاکيل مرجع یا مطلويب مرجع‬

‫‪53 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫ته پیشنهاد استوي تر څو وسایل تدارک کړي‪ .‬د لزوم په صورت کې د اداري مرشکويل يش د پرويس د شفافیت‬
‫په پار دری کسیز هیئت وټاکي ترڅو د تدارک پروسه په درست ډول رسته ورسیږي‪.‬‬

‫اداره مکلفه ده له واحدې رسچینې څخه د تدارکاتو د اجرا په منظور کمیت‪ ،‬کیفیت‪ ،‬رشایط‪ ،‬د تسلیمۍ‬
‫وخت او د خپلو اړتیاوو نور خاص رشایط په لیکيل بڼه ترتیب او د داوطلب رسه یې رشیک کړي‪.‬‬

‫له نړيوالو رسچينو څخه تدارکات (‪)International Tendering‬‬

‫د نړیوالو رسچینو څخه تدارکات په الندې حاالتو کې صورت نیيس‪.‬‬

‫‪ )4‬په هغه صورت کې چې د رقابتي بیو پر بنسټ د اجناسو ‪،‬خدمتونو او ساختامين چارو د برابرولو او‬
‫تدارک په غرض داوطلبان په افغانستان کې له دریو تنو څخه کم وي‪.‬‬
‫‪ )9‬په هغه صورت کې چې د هیواد په دننه کې د داوطلبۍ په پړاوونو کې د منلو وړ داوطلب تشخیص‬
‫نه يش‪.‬‬

‫بې پايلې داؤطلبي‪:‬‬

‫په هغه صورت کې چې د بلنې یا غوښتنې اعالن ته ځواب ویونکی پروپوزل ترالسه نه يش نو پدې صورت کې‬
‫د تدارکاتو څانګه د موضوع راپور ترتیبوي د تدارکاتو له بدیل الرو څخه په ګټي اخیستنې رسه د رشطپاڼې یا د‬
‫مشوريت خدمتونو وړاندیز د غوښتنې د بدلولو په هکله نوی وړاندیز ترتیب او منظورۍ لپاره اعطاء امر ته وړاندې‬
‫کوي‪.‬‬

‫همدارنګه د تدارکاتو اداره باید د بې پایلې داوطلبي د څیړين پر وخت کې الندي ټکي مطالعه او خپل راپور‬
‫کې ځای پرځای کړي‬

‫د تدارکاتو اعالن په ټاکيل نیټه تررسه شوی او که نه او د پروپوزلونو د سپارلو لپاره په پوره ډول وخت‬ ‫‪‬‬
‫شتون درلوده که نه‪.‬‬
‫د تدارک رضورت او په رشط پاڼه کې شته رشایط د رقابت لپاره مناسب وه او که نه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په شارټ کې داوطلب شتون درلوده او که نه او د رشطپاڼي په صدور کې ځنډ خو ندي رامنځته شوي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪54 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫کوم تصادفی پیښه خو نده رامنځته شوي چي د داوطلبانو د پروپوزلونو په تسلیمۍ کې یی ځند‬ ‫‪‬‬
‫رامنځته کړي وي او دايس نور‪.‬‬

‫رشطپاڼه )‪( (Bidding Documents‬عامه اداراتو ‪)RFP‬‬

‫کله چې یوه اداره د جنس د تدارک لپاره اعالن تر رسه کړي داوطلبان د اعالن د لیدلو وروسته تدارکاتو‬
‫ادارې ته مراجعه کوي او رشط پاڼه تر السه کوي ‪ .‬داوطلب کويل يش د تدارکايت ادارې نه په کايف اندازه‬
‫معلومات د رشط پاڼي په اړه تر السه کړي پدي رشط چې داوطلب د پروپوزل د تسلیمۍ دنیټی نه (‪ )۱۲‬ورځی‬
‫مخکی مراجعه وکړي‪.‬‬
‫رشطپاڼه د رشایطو لرونکو ټولو هغه داوطلبانو ته استول کیږي یا ورکول کیږي چې په قانونې ډول په‬
‫داوطلبۍ کې د ګډون حق ولري او داوطلبۍ اعالن ته مثبت ځواب وویلی يش ‪.‬‬
‫هغه رشطپاڼه چې د اداري لخوا ترتیبیږي د داوطلبۍ بنسټ دی او الندې مطالب لري ‪.‬‬
‫‪ )4‬د نظر وړ تدارکاتو ترشیح ‪ ،‬د پروپوزلونو د ترتیب او تسلیمۍ او د هغو د پرانستلو د نیټې او ځای په‬
‫هکله معلومات‪.‬‬
‫‪ )9‬د داوطلبانو د اهلیت د رشایطو څیړين معیارونه ‪.‬‬
‫‪ )8‬د پروپوزل د څیړين معیارونه‪.‬‬
‫‪ )1‬د وړونکي داوطلب د قرارداد د اجرا د تضمین اندازه‪.‬‬
‫‪ )9‬د تدارکاتو د اجرا تګالره‪.‬‬
‫‪ )1‬د پیسو د ورکړې ډول‪.‬‬
‫‪ )1‬د ځند د جریمې او د هغې د اندازې د څرنګوايل‪.‬‬
‫‪ )3‬نور هغه معلومات چې د تهیه او تدارکاتو د قانون رسه سم د تدارکايت پالیسۍ جوړونې د ادارۍ‬
‫لخوا الزم وي‪.‬‬

‫د پروپوزل تسليمي‪:‬‬

‫‪55 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫کله چې د تدارکاتو ادارې له خوا د اجناسو ‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو لپاره اعالن تر رسه يش د اعالن نه‬
‫وروسته داوطلبانو خپل د اهلیت اسناد تدارکاتو ادارې ته تسلیم کړل د تدارکاتو اداره السته راغيل د اهلیت‬
‫اسناد ارزوي د اسنادو د آرزولو څخه وروسته د تدارکاتو اداره په داوطلبۍ کې پاتې داوطلبانو ته د پاتې وايل‬
‫راپور او بریالیو داوطلبانو ته د بریالیتوب راپور ورکوي او همدارنګه بریالیو داوطلبانو څخه د پروپوزل د وړاندې‬
‫کولو غوښتنه کوي‪.‬‬

‫د پروپوزل یا نرخ د تسلیمۍ په وخت کې داوطلب مکلف دي چې د نرخ جدول رسه خپل ټول رضوري‬
‫اسناد (اهلیت معلومايت فورم‪ ،‬مايل اسناد‪ ،‬کاري تجربه‪ ،‬تضمینات او نور اسناد) مهر او امضآ کړي‪ .‬او همدارنګه‬
‫داوطلب مکلف دی چي د مصونیت او په اسنادو کې د بدلون د خالصون لپاره اسناد په یو پاکټ کې بند او ټاپه‬
‫کړي او د خپل مسؤل او با صالحیته وګړي په واسطه چې د صالحیت لرلو سند وررسه وي تدارکايت ادارې ته‬
‫تسلیم کړي‪.‬‬

‫که چیري داوطلب غواړي د داوطلبۍ څخه تیر او خپل تضمینات له السه ورنه کړي یا په خپل پروپوزل کې‬
‫تغیر راوړي باید د پروپوزلونو د تسلیمۍ د رضب االجل د نیټي د پوره کیدلو نه مخکي د تدارکاتو اداره په جریان‬
‫کي واچوي(په هغه صورت کې چې پروپوزل یی تدارکايت ادارې ته تسلیم کړی وي) ‪ .‬پدايس حاالتو کې‬
‫تدارکايت اداره د پروپوزل پر پاکټ انرصاف‪ ،‬تعدیل او یا تعویض رسه له نیټی لیکي‪.‬‬

‫د پروپوزل د تسلیمۍ په وخت کې تدارکايت اداره باید د داوطلب مشخصات لکه ‪ :‬نوم ‪ ،‬ارتباطي معلومات ‪،‬‬
‫د پروپوزل د تسلیمۍ نیټه ‪ ،‬د تسلیمونکي په اړه معلومات د پروپوزل د تسلیمۍ په فورم کې ځای پرځای او د‬
‫تدارکايت ادارې مامور او داوطلب لخوا دغه فورم السلیک کړي او د تدارکاتو په دوسیه کې ځای پر ځای کړي‪.‬‬

‫د پروپوزلونو د تر السه کولو موده د تل لپاره په رشط پاڼه کې ځای پر ځای کیږي کله چې د د پروپوزل د تر‬
‫السه کولو موده پوره شوه د تدارکاتو اداره د پروپوزلونو اخستل بندوي او د پروپوزل د تسلیمۍ صندوق په دايس‬
‫ډول مهرالک کوي چې نور پروپوزلونه پکي څوک ځای پرځای نکړي‪.‬‬

‫د پروپوزل منل )‪)Acceptance of Bids‬‬

‫د پروپوزلونو د ارزونې هیئت د پروپوزلونو د ارزونې او مقایسې وروسته وړونکی (کټونکی) داوطلب‬
‫تشخیصوي‪ .‬د آرزوين هیئت په رشطپانه کې د درج شوو معیارونو مطابق راپور ترتیبوي ‪ .‬چې د ګټونکې داوطلب‬
‫د پروپوزل د کمیت او کیفیت له پلوه ګټورتیا‪ ،‬مثبتې نقطې او هغه نیمګړتیاوي چې موجودې وې لیکل کیږي‬

‫‪56 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫او د قرارداد د عقدولو په هکله د تصمیم د نیولو لپاره تدارکاتو هیئت ته وړاندې کوي ‪ .‬چې د تدارکاتو هیئت د‬
‫تصمیم نیولو وروسته د ارزونې راپور واکمنې مرجع ته د منظورۍ لپاره وړاندې کوي او د واکمني مرجع د‬
‫منظورۍ څخه وروسته د قرارداد لپاره ګټونکي داوطلب ته د بریالیتوب خربتیا او د قرارداد شکل لیږل کیږي‪.‬‬

‫که چیرې ملړی درجه ګټونکې داوطلب په ټاکيل موده کې په قبويل کې د قرارداد لپاره د درج شوی‬
‫تضمین د ورکړي او قرارداد د عقد کولو څخه ډډه وکړي په دی صورت کې تدارکايت اداره د دویم منرب داؤطلب‬
‫یعنې هغه داوطلب چې د رشطپاڼې مطابق یې پروپوزل وړاندې کړی وي او نرخ يې د یو داؤطلب څخه جګ او د‬
‫نورو داؤطلبانو څخه ټیت وي وړاندي کوي او ملړي داوطلب د پروپوزل تضمین نه ورکول کیږي‪.‬‬

‫کله چې ګټونکي داوطلب په ګوته شو تدارکايت اداره د رشطپاڼې موادو په نظر کې نیولو رسه قرارداد ترتیب‬
‫او د ادارې د مرش د منظورۍ څخه وروسته د قبويل خرب او قرارداد ګټونکي داوطلب ته استوي‪ .‬داوطلب د‬
‫قرارداد د السلیکولو څخه وروسته یو نقل د قرارداد د ځان رسه سايت او بل نقل یی تدارکايت ادارې ته لیږي‪ .‬د‬
‫قرارداد السلیک کولو مراحل باید پروپوزل کې د ذکر شوی اعتباري مودی رسه تررسه يش‪( .‬هر پروپوزل یوه‬
‫ټاکيل اعتباري موده لري)‬

‫قرارداد د ترتیبولو په وخت کې باید الندی ټکي په نظر کې ونیول يش‪:‬‬

‫د قرارداد عمومي او خاص رشایط‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫د تدارکاتو مفصله توضیح لکه(کمیت‪ ،‬کیفیت‪ ،‬تخنیکي رشایط‪ ،‬سپارلو نیټه او ځای او دايس نور‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د قرارداد مجموعي قیمت او د امکان په صورت کې د ورکړي قیمت د تغیر‪ ،‬تنظیم ‪ ،‬تعدیل او دوهم‬ ‫‪‬‬
‫ځلی محاسبه ‪.‬‬
‫د پیسو د ورکړي رشایط‪ ،‬نیټه‪ ،‬اسعار او ورکړي اسناد‪ .‬په قرارداد کې باید دا روښانه وي چې په کومو‬ ‫‪‬‬
‫رشایطو د تدارک شوي جنس یا خدمت پیسی تادیه کیږي‪ ،‬په کومه نیټه‪ ،‬په کومو اسعارو افغاين‪ ،‬ډالر یا نوري‬
‫پیسی او همدارنګه باید معلومه وي چې د پیسو د اخستلو په وخت کې کوم اسناد رضوري دي‪.‬‬
‫د تضمین ډول او اندازه‪ .‬یعني څه د تضمین په ډول اخستل کیږي او په کومه اندازه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د منازعي د حل ذیصالحه او قانوين مرجع‪ :‬یعني کله چې کوم جنجال رامنځته يش څوک یی حلوي‬ ‫‪‬‬
‫دا باید په قرارداد کې ترشیح شوي وي‪.‬‬

‫‪57 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫او نور رشایط لکه(ضامنت‪ ،‬بیمه‪ ،‬د قرارداد د تکمیلیدو څخه وروسته لیدنه او قبويل‪ ،‬د قرارداد د فسخ‬ ‫‪‬‬
‫رشایط‪ ،‬د فریب په وخت کې د دولت پالیيس)‬

‫کله چې قرارداد عقد شو تدارکايت اداره مکلفه ده عقد شوی قرارداد مکمل تفصیالت د ميل تدارکاتو په‬
‫معلومايت سیستم کې ثبت کړي او د تغیر په صورت کې د ميل تدارکاتو خرب کړي‪.‬‬

‫اداره کويل يش د تدارکاتو د قانون په نظر کې نیولو رسه ميل ګټو د تآمینولو په مقصد پروپوزلونه د قرارداد د‬
‫عقد څخه د مخه مسرتد او تدارکايت پړاو فسخ کړي‪ .‬تدارکايت اداره مکلفه ده د تدارکاتو د پړاو او د پروپوزلونو د‬
‫فسخ په صورت کې د فسخ دالیل په سندونو کې درج او رسآم داوطلبانو ته ابالغ کړي چې د پروپوزل د‬
‫مسرتدۍ په صورت کې اداره مسئوله نده‪ .‬که چیري اداره د پروپوزل د پرانستلو د غونډي له جوړولو څخه د مخه‬
‫د تدارکاتی پړاو د فسخ تصمیم ونیيس ترالسه شوي پروپوزلونه له پرانیستلو پرته اړونده داوطلبانو ته مسرتدیږي‪.‬‬

‫تضمينونه ډولونه ‪) Types of Securities (:‬‬

‫تدارکايت اداره د تدارکايت قرارداد د اجرا په اړه د ډاډ د ترالسه کیدو له پاره د داوطلبانو نه د مخه یا مخکی‬
‫له مخکی په بیالبیلو ډولونو تضمینونه(نقدي پیسی‪ ،‬بانکي تضمین یا د هغه معادل سندونه چې د ادارې د منلو‬
‫وړ وي) اخيل چې د قرارداد له ختمیدلو او د قراردادي د ژمنو له رسته رسیدو وروسته مسرتدیږي‪.‬‬
‫تضمین په بیالبیلو ډولونو رسه وجود لري او داوطلبانو څخه اخیستل کیږي چې دغه تضمینونه په الندی‬
‫ډول مطالعه کوو‪:‬‬
‫‪ )a‬پروپوزل تضمین‪.‬‬
‫‪ )b‬د قرارداد د اجرا تضمین‪.‬‬
‫‪ )c‬د مخه د ورکړې تضمین‪.‬‬

‫د پروپوزل تضمينونه (‪)Bid Securities‬‬

‫د تدارکاتو اداره په رشط پاڼه کې د ذکر شوو معیارونو او قرارداد د اجرأ په منظور د داوطلب د اړ کولو لپاره‪،‬‬
‫او همدارنګه د غیر مسئوله او بی ځایه پروپوزلونو د مخنیوي لپاره د داوطلب څخه د پروپوزل تضمین ترالسه‬

‫‪58 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫کوي‪ .‬په بله وینا تدارکايت اداره د قرارداد او په رشطپاڼه کې د ذکر شوي معیارونو د اجرأ څخه د ډاډ ترالسه‬
‫کولواو د يب ځایه او غیر مسئوله پروپوزلونو د مخنیوۍ لپاره د داوطلب نه تضمین اخيل‪ .‬چې ددغه تضمین‬
‫اندازه په رشطپاڼه کې ذکر او د تدارکات کیدونکو وسایلو‪ ،‬خدماتو او ساختامين چارو د تخمیني قیمت (‪۳ ۲‬‬
‫څخه تر‪ ۳ ۱‬پورې) وي‪.‬‬
‫د پروپوزل د تضمین په اړه وضاحت په رشطپاڼه کې ذکر وي چې کوم ډول تضمین د منلو وړ دی او د یو‬
‫تضمین د اعتبار موده څومره ده‪ .‬دغه تضمینونه کیدلی يش (بانکي ضامنت‪ ،‬نقده پیسۍ‪ ،‬ارزښت لرونکي اسناد‬
‫او ملکیت په ګروي ډول واخستل يش‪.‬‬
‫کله چې تضمینونه واخیستل شول د پروپوزلونو په پړاو کې بریالی داوطلب ته د کار د اجرا د تضمین د‬
‫سپارلو وروسته د پروپوزل تضمین مسرتدیږي یا ورکول کیږي‪ .‬ګټونکي داوطلب کولی يش هغه تضمین چې‬
‫پروپوزل لپاره یې وړاندې کړی دی د هغه د قرارداد د اجرا په تضمین کې محاسبه کړي‪ .‬او د پروپوزلونو په پړاو‬
‫کې پاتې داوطلب ته د بریايل داوطلب رسه د قرارداد د عقدولو وروسته د پروپوزل تضمینونه مسرتد یا ورکول‬
‫کیږي‪.‬‬
‫د پروپوزل تضمین د رشطپاڼې د مندرجاتو له پام کې نیولو رسه په الندې حاالتو کې د اسرتداد وړ ندی‪ .‬یعنې د‬
‫د پروپوزل تضمین په الندې رشایطو کې داوطلب ته نه ورکول کیږي‪:‬‬
‫د پروپوزل د تسلیمۍ د ټاکلې مودې څخه وروسته تررسه يش‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د پروپوزل په اسنادو کې د حسابې تیروتنو له تصحیح څخه د داوطلب انکار‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د بریايل داوطلب لخوا د رشطپاڼې مطابق د تدارکاتو د قرارداد له عقد څخه ډډه کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د بریايل داوطلب لخوا د رشطپاڼې مطابق د قرارداد د اجراء د تضمین نه برابرول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د داوطلب لخوا د هغه له اهلیت پورې اړونده د کاذبو معلوماتو وړاندې کول ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫د کار د اجراء تضمني ‪Performance Securities :‬‬

‫تدارکايت اداره د کار د اجرا په اړه د ډاډ د ترالسه کولو په منظور د داوطلب څخه د کار د اجرا تضمین ترالسه‬
‫کوي‪ .‬ددغه تضمین اندازه د تدارک کیدونکي جنس ‪ ،‬خدمت یا ساختامين چارو د مجموعي تخمیني قیمت یا‬

‫‪59 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫ارزښت ‪ ۳ ۱‬فیصدو نه تر ‪ ۱۲۳‬فیصدو پوری وي‪ .‬دغه تضمین کیدلی يش د بانکي تضمین‪،‬نقده پیسۍ‪ ،‬ارزښت‬
‫لرونکي اسناد او ملکیت ګروي په شکل وي واخیستل يش‪.‬‬

‫د کار د اجرا د تضمین د ټاکلو په وخت کې تدارکايت اداره د قرارداد ارزښت او په قرارداد کې د قراردادي‬
‫مکلفیتونه په نظر کې نیيس یعني تدارکايت اداره کوشش کوي په هغه اندازه د تضمین اندازه وټاکي چي پر‬
‫داوطلب فشار واقع نيش او دغه فشار داوطلب د کار د اجرا څخه محروم کړي‪.‬‬

‫کله چې تضمینونه واخیستل شول په قرارداد کې د ټولو درج شوو ژمنو او رشایطو رسه سم د قرارداد د اجراء‬
‫تضمین قراردادي ته بیرته مسرتد او ورکول کیږي او همدارنګه د قرارداد د فسخ په صورت کې د کار د اجرا‬
‫تضمین قراردادي ته مسرتد او ورکول کیږي د قرارداد فسخ په الندی حاالتو کې صورت نیيس‪:‬‬

‫‪ )4‬قراردادي لخوا په قرارداد کې د درج شوو رشایطو او ژمنو څخه رسغړونو په صورت کې د قرارداد‬
‫فسخ‪.‬‬
‫‪ )9‬د ميل ګټو د تامین لپاره د قرارداد فسخ‪.‬‬
‫‪ )8‬ناڅاپي پیښو ( مجبوره حاالتو) د منځته راتلو په وجه په قرارداد کې د درج شوو ژمنو او رشایطو د نه‬
‫رسته رسیدو په اساس د قرارداد فسخ‪.‬‬

‫د قرارداد فسخ یواځي د ادارې مرش له صالحیتونو څخه دی‪.‬‬

‫د مخه د ورکړي تضمیمونه‪)Advance-Payment Guarantee( :‬‬

‫تدارکايت اداره کله چې د داوطلب رسه قرارداد وکړي د کارونو‪ ،‬ژمنو او رشایطو لپاره د الرې د برابرولو لپاره د‬
‫تدارکاتو اداره قراردادي ته مخکي یو اندازه پیسې ورکوي‪ .‬مخکی له دي څخه چې د تدارکاتو اداره قراردادي ته‬
‫مخکی تادیه وکړي ملړي د تادیه کیدونکو پیسو په اندازه پيسې د تضمین په ډول ترالسه کوي‪ .‬یا قراردادي چې‬
‫د قرارداد د رشایطو رسه سم د خپلو ژمنو د رسته رسولو لپاره د اداري څخه په پیشکي (د مخه ورکړي) مبلغ‬
‫ترالسه کوي مکلف دی چې د قرارداد د رشایطو څخه د رسغړونې یا د رشطپاڼې د مندرجاتو په پام کې نه نیولو‬
‫په صورت کې د مخه ورکړي د مبلغ له بیرته ورکړي څخه د را پیدا شوو مکلفیتونو د تأمینیدو په منظور تضمین‬
‫برابر کړي‪.‬‬

‫‪60 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬

 ‫د عامه ادارې او پاليسۍ پوهنځى‪ ،‬ننګرهار پوهنتون‬ ‫د تدارکاتو مديريت‬

‫کله چې قراردادي کارونه رسته رسوي د اجرا شوي کار د ارزښت په اندازه پيسې د قراردادي د تضمین د‬
‫اندازي نه کموالی مومي‪ .‬یعني په هر اندازه پيسی چې قراردادي د تدارکايت ادارې څخه د تر السه شوو پیسو‬
‫څخه د اجناسو او خدماتو په تهیه کې په مرصف رسوي په هامغه اندازه پيسې د مخکې ورکړي له تضمین څخه‬
‫کموالی مومي‪.‬‬

‫مثآل ‪ :‬پالن دي چې قراردادي ته (‪ )۱۲۲۲۲‬په اندازه پیسې مخکي ورکړي د تدارکاتو اداره په همدي اندازه‬
‫ارزښت یو جنس یا بل څه د تضمین په ډول له قراردادي څخه اخيل کله چې قراردادي ددغه پیسو څخه‬
‫(‪ )۱۲۲۲‬په اندازه په مرصف رسوي او تدارکايت ادارې ته راپور ورکوي د تدارکاتو اداره د قراردادي د تضمین په‬
‫همدي ارزښت کموي یا د تضمین اندازه (‪ )۱۲۲۲‬ته کموي‪ .‬او د ټولو ژمنو په عميل کیدلو رسه ټول تضمین‬
‫بیرته قراردادي ته ورکول کیږي‪.‬‬

‫‪61 | P a g e‬‬ ‫استاد‪ :‬پوهنیار عبدالرقیب صاحبزاده‬