Wykonała:

Agata Zbojna 3TF

 5. Zjawiska optyczne
1. Co to jest tęcza? związane
z powstawaniem tęczy

2. Pryzmat 6. Jak powstaje tęcza?

3. Zjawiska optyczne 7. Jak powstaje tęcza?

związane
z powstawaniem tęczy

8. Tęcza wtórna i następne

4. Zjawiska optyczne
związane
z powstawaniem tęczy 9. Tęcza zerowa i pas Aleksandra
Tęcza to jedno z najpiękniejszych zjawisk
optycznych w przyrodzie, powstające w
efekcie załamania, rozszczepienia (jak w
pryzmacie) oraz całkowitego odbicia światła
słonecznego w kroplach wody. Widzimy ją
w postaci barwnego łuku na tle chmur
deszczowych lub po deszczu w przeciwnym
kierunku do położenia Słońca. Barwy tęczy
to: fioletowa (wewnętrzna), niebieska,
zielona, żółta, pomarańczowa i czerwona
(najbardziej wysunięta na zewnątrz).
Pryzmat – bryła z materiału
przezroczystego o co najmniej
dwóch ścianach płaskich
nachylonych do siebie pod kątem
(tzn. kątem łamiącym pryzmatu).
Używana w optyce do zmiany
kierunku biegu fal świetlnych.
Zjawisko całkowitego
wewnętrznego odbicia pozwala
użyć pryzmatu jako idealnego
elementu odbijającego światło.
Dyspersja światła to zjawisko polegające
na rozszczepieniu wiązki światła
składającej się z fal o różnych
częstotliwościach na wyraźnie oddzielone
od siebie fale. Jednym ze skutków
dyspersji jest to, że wiązki światła o
różnych barwach, padające na granicę
ośrodków pod kątem różnym od zera,
załamują się pod różnymi kątami. Efekt
ten można zaobserwować, gdy światło
białe pada na pryzmat i ulega
rozszczepieniu na barwy tęczy. Rysunek
przedstawia rozszczepienie światła
białego w pryzmacie o dużej (u góry) i
małej (na dole) dyspersji.

Rozszczepienie światła białego w kropli

Całkowite wewnętrzne odbicie
to zjawisko fizyczne
zachodzące dla fal
(najbardziej znane dla światła)
występujące na granicy
ośrodków o różnych
współczynnikach załamania.
Polega ono na tym, że światło
padające na granicę od strony
ośrodka o wyższym
współczynniku załamania pod
kątem większym niż kąt
graniczny, nie przechodzi do
drugiego ośrodka, lecz ulega
całkowitemu odbiciu.
Załamanie różni się
zdecydowanie od odbicia,
ponieważ w jego wyniku
światło zmienia ośrodek
w jakim się rozchodzi.
Wraz ze zmianą ośrodka
dochodzi najczęściej do
zmiany kierunku
rozchodzenia się światła.
 W atmosferze znajdują się liczne
krople deszczu i grudki lodu, które
mają właściwości pryzmatu.
Światło słoneczne, widoczne jako
światło białe odbija się od nich i
ulega rozszczepieniu. Tak
powstaje tęcza, czyli wielobarwne
widmo. Składa się ono z siedmiu
przechodzących barw: czerwonej,
pomarańczowej, żółtej, zielonej,
niebieskiej, indygo i fioletowej.
Tęcza pojawia się na niebie
zawsze po przeciwnej stronie niż
znajduje się Słońce oraz widziana
jest jako wielobarwny łuk. Okazuje
się jednak, że to tylko jej część. W
rzeczywistości bowiem jest
okręgiem i właśnie tak widziana
jest z pokładu samolotu.
Efekt tęczy może być widoczny wszędzie, gdzie
występują krople wody w powietrzu (12)
oświetlane przez promienie słoneczne padające
z tyłu obserwatora (9), a Słońce znajduje się na
stosunkowo niewielkiej wysokości (kącie do
poziomu mniejszym niż 40°). Warunkiem
uzyskania wyraźnej tęczy jest oświetlenie kropel
deszczu (chmury) przez równoległą wiązkę
światła słonecznego oraz brak oświetlenia
rozproszonego. Najbardziej widowiskowe tęcze
można zaobserwować, gdy przed obserwatorem
pada intensywny deszcz w odległości od 100 m
do kilku kilometrów, jednocześnie chmura, z
której pada deszcz, zaciemnia tło tęczy, a
pozostała część nieba jest czysta.

U góry po lewej (8) bieg promieni w kropli (1) tworzących tęczę wtórną (5), po prawej (7) tworzących tęczę pierwotną (3). (2) – wewnętrzne odbicie
światła. (4) – rozszczepienie światła. (6) – promienie światła białego. (9) – obserwator. Rejon powstawania tęczy pierwotnej (10) i wtórnej (11). (12) –
strefa kropel
Czasami można zaobserwować drugą (wtórną) mniej jasną tęczę, znajdującą
się na zewnątrz tęczy właściwej. Tęcza wtórna tworzy łuk o kącie widzenia 50–
53° i powstaje w wyniku dwukrotnego odbicia światła wewnątrz kropli wody.
Ponieważ odbicie zachodzi dwukrotnie, a różnice w kącie rozproszenia światła
w zależności od miejsca padania światła na kroplę są większe, tęcza wtórna
jest mniej intensywna i szersza od tęczy pierwotnej.

Trzecia (potrójna) tęcza może być zaobserwowana, jeśli spełnione są

odpowiednie warunki takie jak optymalny kąt i intensywność padania promieni
słoneczny, dobra widoczność. W niektórych przypadkach możliwe jest
również występowanie tęczy poczwórnych. Trzeci i czwarty łuk tęczy powstają
po tej samej stronie nieba co Słońce, co czyni je trudnymi do dostrzeżenia z
uwagi na intensywność światła samego Słońca, dodatkowo załamanego (bez
odbicia) w kroplach wody.
Światło wchodzące z tylnej części kropli powoduje powstawanie efektów
świetlny i zgodnie z numeracją efekty te powinny być nazywane przez
fizyków tęczą zerową. Światło wychodząc z tyłu kropli też ulega
załamaniu, ale pod mniejszym kątem i nie obserwuje się wyraźnego
maksimum natężenia dla wybranej fali w jakimś kierunku. Kolory z
różnych kropel ulegają ponownemu połączeniu i obserwator nie jest w
stanie dostrzec efektu rozszczepienia.

Ciemny fragment nieba leżący pomiędzy

obydwiema tęczami jest określany mianem
pasa Aleksandra, od imienia Aleksandra z
Afrodyzji, który pierwszy opisał to zjawisko.
Pociemnienie w tym pasie jest wywołane
kontrastem z jaśniejszym obszarem tęczy
Tęcza podwójna, ciemniejszy
pierwotnej i wtórnej oraz wnętrza tęczy
obszar pomiędzy nimi to pas
pierwotnej. Różnice w jasności tych Aleksandra
obszarów wynikają z różnic odbicia światła w
różnych kierunkach.