მეოთხე რიდერი-(უძველესი ჰომინინები)

მიოცენის ( დედამიწის ისტორიის მესამეული პერიოდის ერთ-ერთი დიდი მონაკვეთი )

(20-25 მილიონიდან 6 მილიონ წლამდე) პერიოდში ჰომინოიდების სუპერ-ოჯახში
შემავალი სახეობები გავრცელების მხრივ არნახულ წარმატებას აღწევენ.

რა ნიშნით ერთიანდებიან ჰომინოიდების სუპერ -ოჯახში შემავალი რიგი ორგანიზმები

ჰომინინების ოჯახში? ორი მთავარი ნიშან-თვისებით, ესენია გადაადგილების ფორმა
და კბილები :

1.ჰომინინებში გაერთიანებულ ყველა სახეობას ორ ფეხზე

სიარულისთვის(ბიპედალიზმისთვის) დამახასიათებელი ანატომია აქვთ

2.მაშინ, როცა ჰომინოიდებს დიდი და გამოკვეთილი ეშვები აქვთ, ჰომინინების ეშვები

გაცილებით მცირე ზომისაა. კბილების ამდაგვარი ევოლუცია, დიდი ალბათობით ,
ქცევითი და სოციალური წყობის ცვლილებითაა განპირობებული. დიდი ზომის ეშვების
არსებობა თანამედროვე გორილებში, შიმპანზეებსა და ორან-გუტანებში თავდაცვასა
და შეშინებას (დაფრთხობა) ემსახურება, მამრები კი ერთმანეთთან კონკურენციაში
არიან. ჰომინინებში დიდი ზომის ეშვების გაქრობა, შესაძლოა, მამრებსა და ჯგუფის
სხვა წევრებს შორის კოოპერაციით აიხსნას. თავის მხრივ, ხელის კიდურების თუნდაც
ქვის იარაღის შექმნისთვის განთავისუფლებამ(რამდენადაც ხელები აღარ
გამოიყენებოდა გადასაადგილებლად) დიდი როლი ითამაშა ყბის აპარატის
დაპატარავებაში.

ჰომინინების ყველაზე ძველი ნამარხი ფორმები აფრიკიდანაა და 7-6 მლნ წლით

თარიღდება. (ჰომინინებში მოიაზრებიან ადამიანი და ევოლუციის ხაზე არსებული
მისი მონათესავე სახეობები: შიმპანზე და ბონობო. თანამედროვე ადამიანი,
თანამედროვე შიმპანზე და თანამედროვე ბონობო საერთო წინაპარს 6 მილიონი წლის
წინ იზიარებენ და უკვე გადაშენებულ სხვა სახეობებთან ერთად, რომლებსაც ქვემოთ
გაეცნობით, ჰომინინების ოჯახს ქმნიან.)

ბიპედალური ადაპტაცია
ზოგადად, ბიპედალიზმი და სხეულის ვერტიკალური პოზა ყველა პრიმატში
შეინიშნება.. ამ სპეციალიზებული გადაადგილების ფორმის განვითარება ხელს უწყობს
ენერგიის მაქსიმალურად ეფექტურ გამოყენებას. ჩვენი ბიპედალური გადაადგილების
მანერა ბევრად შორსაა იმისგან, რასაც სხვა პრიმატებში ვხვდებით. ეს უკანასკნელნი
ბიპედალურად გადაადგილებისას თეძოებს შესამჩნევად ამოძრავებენ და მუხლებიც
გაუშლელი აქვთ, შედეგად კი ბალანსს მოუქნელად და არაეფექტურად ინარჩუნებენ .
ამიტომაცაა - ისინი უფრო ტორტმანებენ, ვიდრე მიაბიჯებენ.

ადამიანის წინაპრები, ჯერ კიდევ ხეებზე ცხოვრებისას, სხეულის ზედა ტანით

გამართულად საკმაოდ დროს ატარებდნენ: მაიმუნები თუ ადამიანის მსგავსი მაიმუნები
ასე კვებისა თუ დასუფთავების დროს იქცევიან. ის, თუ რამ აიძულა ისინი, ხიდან მიწაზე
ჩამოსულიყვნენ და ცხოვრების ამგვარ სტილს შესდგომოდნენ, დღესაც
ბუნდოვანებითაა მოცული.

რატომ გაჩნდა ბიპედალური ადაპტაცია?-ბუნებრივმა გადარჩევამ მიანიჭა

პრივილეგია მიოცენის იმ ზოგიერთ ჰომინიდს, რომელთაც საკვების
მოსაძებნად ტყეში მიწაზე ჩამოსვლა შეეძლოთ. მიწაზე ჩამოსულებისთვის ე.ი.,
აწ უკვე, საფრთხის მოახლეოებისას ხეზე აძრომის უნარს მოკლებულთათვის,
ბიპედალიზმი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ადაპტაციად იქცეოდა.
როგორია ბიპედალური ანატომია?-ბიპედალური სიარულის მთავარი სიძნელე
ბალანსის დაცვაშია.გადაადგილებისას ბალანსის დაცვა კვადროპედების (ოთხ
კიდურზე მოსიარულე) მარტივი ჩონჩხის მოდელში მკვეთრ სტრუქტურულ/ანატომიურ
ცვლილებებს მოითხოვს. ყველაზე შესამჩნევი ცვლილებები მენჯის ძვლებში
აღინიშნება(მენჯი შედგება სამი ელემენტისგან: ორი თეძოს ძვალი, და მესამე - გავის
ძვალი, რომელშიც თეძოს ძვლები ერთდება.)

კვადროპედებში თეძოს ძვლები მიმართულია ვერტიკალურად, არის შედარებით

მოგრძო, ხერხემლის მიმართ ასე თუ ისე პარალელურად ორიენტირებული.
ჰომინინებში კი მენჯის ძვლები შედარებით მოკლე და უფრო განიერია. მსგავსი
კონფიგურაცია ასტაბილურებს სიმძიმის განაწილებას.

ჰომინინებში დაწყებულმა მსგავსმა სტრუქტურულმა გარდაქმნებმა სხვა

ცვლილებებსაც მისცეს დასაბამი. მენჯის ორივე მხარის მსგავსმა გაფართოებამ
წარმოქმნა ჯამისმაგვარი სტრუქტურა, რომელიც მუცლის ორგანოთა მთავარი
საყრდენი გახდა.

ალბათ, ყველაზე აღსანიშნავი ცვლილება Gluteus maximus-ის, დუნდულის მასის

შემადგენელი ყველაზე დიდი კუნთის, ფუნქციას შეეხო. ოთხფეხიანებში , Gluteus
maximus-ი თეძოების გვერდებზეა ლოკალიზებული და გადაადგილებისას ბარძაყების
განზე გადგმას უწყობს ხელს. ადამიანებში, ეს კუნთი მოთავსებულია თეძოების უკან,
რაც ხელს უწყობს სიარულისას მუხლის მყესების გასწვრივ ბარძაყების გაჭიმვას.

ბიპედალიზმს თან მოჰყვა ჩონჩხის სხვა ნაწილის მოდიფიცირებაც, მაგალითად ფეხის

ტერფის სიგრძივი თაღი ჩამოყალიბდა ცერა თითის პარალელურად.ადამიანის
მსგავსი მაიმუნის ტერფს, რომელსაც ცერი ჯერ კიდევ გამოყოფილი აქვს
მოსაჭიდებლად (ხეებზე გადაადგილებისათვის)

როგორც უკვე ვნახეთ, ჰომინინებში ბიპედალიზმის განვითარებამ მოითხოვა

ანატომიური რეკომბინაცია.

ჰაბიტუალური და ობლიგატური ბიპედალიზმი

ჩვენ ვამბობთ, რომ ჰომინინებში ბიპედალიზმი არის ჰაბიტუალურიც და
ობლიგატურიც.
ჰაბიტუალურ ბიპედალიზმში ვგულისხმობთ: ჰომინინები, განსხვავებით სხვა
პრიმატებისგან, ბიპედალიზმს იყენებენ როგორც მათთვის დამახასიათებელ და
ყველაზე ეფექტურ გადაადგილების ფორმას.

ობლიგატურ ბიპედალიზმში კი ვგულისხმობთ: ჰომინინებს არ შეუძლიათ,

გადაადგილდნენ ეფექტურად სხვა გზით გარდა ბიპედალიზმისა . (მაგალითად ,
ტერფებით მოჭიდების უნარის დაკარგვა ადამიანს ურთულებს ცოცვას, მაგრამ ეს არ
ნიშნავს, რომ სრულებით არ შეუძლია.)
ნამარხების ანალიზი: ბიპედალიზმის განვითარების ხელშემწყობი ანატომიური
ცვლილებები

მენჯის ძვლების მოდიფიკაცია;

სხვა სტრუქტურული ცვლილებები, რომლებიც პოსტკრანიალურ-თავის ქალის უკან

მდებარე ნაშთებში ჩანს, ადასტურებენ პატერნს, რომელიც მენჯის სტრუქტურაში
მოჩანდა. მაგალითად, ხერხემალს თანამედროვე ჰომინინების მსგავსი მოხაზულობა
აქვს; აგრეთვე, ქვედა კიდურები უფრო წაგრძელებულია, ისინი მეტად პროპორციულია
და სიგრძით თანამედროვე ჰომინინებისას ჰგავს (თუმცაღა მკლავები თანამედროვე
ჰომინინებზე უფრო გრძელია). ასევე სხეულის მასის დასაჭერად წარმოქმნილი კუთხე
თეძოებსა და მუხლებს შორის ძალიან ჰგავს ჰომო საპიენსისას.

ყველაზე მნიშვნელოვანია ნიმუშები სტერკფონტეინიდან: ეს ეგზემპლარები,

რომლებიც კოჭიდან ცერა თითამდე 4 ფრაგმენტს მოიცავს, მიუთითებენ, რომ ქუსლიც
და ტერფის სიგრძივი თაღიც კარგად იყო ადაპტირებული ბიპედალურ სიარულთან.
მაგრამ პალეოანთროპოლოგები, რონ კლარკი და ფილიპ ტობიასი აღნიშნავენ , ამ
ნაშთების ანალიზისას, მათ ცერა თითის გადახრაც შენიშნეს. მაშასადამე, მათი თქმით,
აღმოჩენილი ტერფის სტრუქტურა, მიუხედავად იმისა, რომ ბიპედალურ
გადაადგილებას იყო მორგებული, გადახრილ ცერსაც შეიცავდა. გადახრილი ცერი თუ
მართლაც იკვეთება ნიმუშიდან, ის მოჭიდების უნართან იქნებოდა დაკავშირებული:
გადახრილ ცერს ჰომინინი, მაგალთად, ხეებზე გადასაადგილებლად , უკეთ
მოსაჭიდებლად გამოიყენებდა. აღნიშნული უნარი კი, ზოგადად, ჰომინინებს
არბორეული(ხეზე მობინადრე) ჰაბიტატების დაკავებაშიც დაეხმარებოდათ. თუმცა,
ქვედა კიდურით, რომელსაც მოჭიდების ფუნქცია გააჩნდა და, შესაბამისად, ცერიც
გადახრილი ჰქონდა, სტაბილურად ბიპედალური მოძრაობა რთული იქნებოდა.
ამდენად, მეცნიერებმა დაასკვნეს, რომ ადრეულ ჰომინინებში გადაადგილების ეს
ფორმა - ბიპედალიზმი - იმდენად სრულყოფილად ჯერ კიდევ არ იყო
განვითარებული, როგორც ეს მათ შთამომავლებში შეინიშნებოდა.

ტერფის ევოლუციური ცვლილების კიდევ უფრო მეტი ნამარხი მტკიცებულება

აღმოსავლეთ აფრიკაში მოიპოვება. როგორც სამხრეთ აფრიკის ნაშთები, ისე
აღმოსავლეთ აფრიკული ნიმუშები მეტყველებენ კარგად ადაპტირებულ ბიპედალურ
სიარულზე: ტერფის თაღები განვითარებულია, თუმცა კოჭი ჯერ კიდევ მორგებულია
ორმაგ ცხოვრების სტილს. მსგავსი მტკიცებულებების საფუძველზე, მეცნიერები,
როგორც ზემოთაც ითქვა, ვარაუდობენ, რომ ადრეული ჰომინინები ჯერ კიდევ დიდ
დროს ატარებდნენ ხეებზე. ბიპედალიზმი კი, რომელიც ადრეულ ჰომინინებში
გვხვდება, ფიქრობენ, რომ იყო როგორც ჰაბიტუალური, ისე ობლიგატური
ხასიათის.

უძველესი ჰომინინების ნამარხების ძიებაში

ჰომინინების საკმაოდ დიდი მნიშვნელობის ნაშთები, სულ ახლახანს , აღმოჩნდა
ცენტრალურ აფრიკაშია აღმოჩენილი, თუმცა ნამარხების 99% აფრიკის სამხრეთსა და
აღმოსავლეთშია ნაპოვნი.
აღმოსავლეთ აფრიკაში, უძველესი ჰომინინების ნაშთები ლოკალიზებულია დიდი
აფრიკული რიფტის ხეობაში.-მსოფლიოში არსებული უდიდესი დეპრესია
(ჩავარდნილი ადგილი), რომლის სიგრძე 6000 კმ და სიგანე 40–60 კმ–ია. რიფტის ხეობა
ცნობილია იქ აღმოჩენილი უძველესი ჰომინიდების ნაშთების გამოც. რეგიონს ხშირად
„ადამიანის გაჩენის აკვნადაც“ მოიხსენიებენ.

პალეოანთროპოლოგიური აღმოჩენები იწყება ჩრდილოეთ ეთიოპიაში , მიუყვება

კენიას და გრძელდება ჩრდილოეთ ტანზანიამდე (სწორედ ამ ტერიტორიებს მოიცავს
დიდი რიფტის ხეობა) . ერთ-ერთი ყველაზე პროდუქტიული ლოკაცია, სადაც 2000-ზე
მეტი ჰომინინის ნამარხი იქნა აღმოჩენილი, ჩრდილო-აღმოსავლეთ ეთიოპიაში
მდებარე შუა ავაშის მიდამოა.

კენიაში ძირითადი აღმოჩენები ტურკანის ტბის დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნაწილში

გაკეთდა, ასევე რამდენიმე ნამარხი ნაპოვნია ტუგენის ჰილსის(ტუგენის ბორცვების )
სამხრეთით.

რაც შეეხება ტანზანიას, ბოლო ათწლეულებია, ჩრდილოეთ ტანზანიაში მდებარე

ოლდუვაის ხეობა მნიშვნელოვან აპალეოანთოპოლოგიურ არეალად იქცა გათხრები.
ახლო-მახლო მდებარე ლაეტოლში კი ნაპოვნია ჰომინინების განსაკუთრებით კარგად
შემონახული ნაკვალევი - ლაეტოლის ნაკვალევი.

რაც შეეხება სამხრეთ აფრიკას აქ მრავალი ადგილი გამოიკვლიეს, საიდანაც

მთლიანობაში ასობით ჰომინინის ნიმუში ამოიღეს. სამხრეთ აფრიკაში განამარხებული
ფორმებით მდიდარი ადგილები გვხვდება ტაუნგში, სტრეკფონტეინში, მალაპაში და
სვარტკრანსში.

სამხრეთ აფრიკის ნამარხთა გეოლოგიური კონტექსტი მკვეთრად განსხვავდება

აღმოსავლეთ აფრიკულისგან. დიდი რიფტის ხეობა სამხრეთ აფრიკამდე ვერ აღწევს ,
რის გამოც დანალექი ქანები აქ განლაგებულია ერთ ფენად, უსწორმასწორო
კირქვული ქანების ზედაპირზე. შედეგად, გეოლოგიური ფენები ძალზედ
კომპლექსურია და არ წარმოქმნის ისეთ მარტივად შესამჩნევ შრეებს, როგორსაც
აღმოსავლეთ აფრიკის რიფტის ხეობაში ვხვდებით. სამხრეთ აფრიკის ლანდშაფტი
გამოირჩევა გამოქვაბულებით და ნაპრალებით, სადაც ხშირად ვაწყდებით კლდეებზე
გადაჩეხილ ცხოველთა ნაშთებს ან მტაცებლების მიერ მიტანილ ნარჩენებს. ასე რომ,
აქ ვხვდებით ჰომინინთა იმ ნამარხებს, რომლებიც დროთა განმავლობაში ქვიან
ფენაში მოექცნენ. სამხრეთ აფრიკაში, ლანდშაფტის მსგავსი კომპლექსურობისა და
არაერთგვაროვნების გამო, არქეოლოგიური სამუშაოები ბევრად უფრო პრობლემური
და ნაკლებად პროდუქტიულია, ასევე ნამარხი ფორმების დათარიღება საკმაოდ
რთულია.

ადრეული აფრიკელი ჰომინინები

პალეოანთროპოლოგები თანხმდებიან, რომ ამ აფრიკულ ნამარხ ფორმებში მინიმუმ
ექვსი გვარის წარმომადგენელი გვხვდება, ხოლო სახეობათა რაოდენობა მინიმუმ
ცამეტს შეადგენს.

ჩვენ ვცნობთ სამ მთავარ ჯგუფს:

• პრე-ავსტრალოპითები - უძველესი და ყველაზე პრიმიტიული (სავარაუდო)

ჰომინინები (6+ - 4.4 მილიონი წლები)
• ავსტრალოპითები- სხვადასხვაგვარი ფორმები, ზოგი მეტად პრიმიტიული, ზოგი
ნაკლებად ( 4.2-1.2 მილიონი წლები)

• ადრეული ჰომო- ჩვენი გვარის პირველი წევრები ( 2.0+ – 1.4 მილიონი წლები)

პრე-ავსტრალოპითები
საჰელანთროპუს ჩადენსისი - „თუმაი“-ადრინდელი ჰომინინების ნამარხი ფორმების
უძველესი მაგალითი ცენტრალურ აფრიკაში, თანამედროვე ჩადის ტერიტორიაზე ,
კონკრეტულად კი - ჯუღაბის უდაბნოში ტოროსმენალლად წოდებულ ადგილას არის
ნაპოვნი.მეტად სავარაუდოა მისი ასაკი 6 მილიონ წელს შეადგენდეს.ტვინის სათავსო
პატარაა, მოცულობით იგი არ აღემატება თანამედროვე შიმპანზისას,მაგრამ ძალზედ
მასიურია, აქვს წინ წამოწეული უზარმაზარი წარბის ნაწილი და თავზე ამონაზნექი.
ქალის უკანა მხარეს კუნთთან ბმის ნაწილიც მოზრდილია. თუმცა, ჩამოთვლილ
ნიშნებთან ერთად, რომლებიც ძირითადად ადამიანის მსგავსი მაიმუნისთვისაა
დამახასიათებელი, თავის ქალას აღენიშნება: ➢ სახის მცირე ზომა და
ვერტიკალურობა: სახის ქვედა მხარე აქ შეწეულია ტვინის სათავსოს ქვეშ და არა წინ
წამოწეული, როგორც ეს ადრეულ ჰომინინებში აღინიშნება. ➢ ზომაში შემცირებული
და ნაკლებად ბასრი ეშვები: ეშვებიც და წინა კბილებიც განსხვავებულია ადამიანის
მსგავსი მაიმუნის კბილებისაგან.

ინდივიდის ჰომინინობის დასადგენად მნიშვნელოვანი სხვა მახასიათებელი(კბილებსა

და სახესთან ერთად) ბიპედალიზმიც არის. აი, სწორედ აქ ხდება საორჭოფო,
რამდენად არის თუმაი ჰომინინი.საქმე ისაა, რომ მისი Foramen Magnum-ის, ე.ი. თავის
ქალისა და ხერხემლის შემაერთებელი ფოსოს მდებარეობა არც ბიპედალისთვის
დამახასიათებლად შეწეულია, მაგრამ არც კვადროპედისთვის დამახასიათებლად
განაპირებული. სწორედ ამაზე დაყრდნობით, ზოგიერთი ემხრობა იმ აზრს, რომ თუმაი
ჰომინინზე მეტად ადამიანის მსგავსი მაიმუნების(“Ape”) წარმომადგენელია.

ბერნარ ვუდი მიიჩნევს, რომ უკეთესი იქნება თუ აღმოჩენილ პრე-ავსტრალოპითებს

"შესაძლო ჰომინინებს" ვუწოდებდით.

ორონინ ტუგენსისი-6 მილიონი წლის წინანდელი, კიდევ ერთი (შესაძლო) ჰომინინის

გვარი აფრიკაში ორ ლოკაციაზე - ცენტრალურ კენიაში, ტუგენ ჰილსსა და ჩრდილო
ეთიოპიაში, შუა ავაშის მიდამოებში იქნა ნაპოვნი. ამ აღმოჩენებიდან უფრო ადრეულია
ტუგენ ჰილსის აღმოჩენა; ის დათარიღებულია რადიომეტრიული მეთოდით და
დაახლოებით 6 მილიონი წლისაა. მისი ნაშთები მოიცავს ძირითადად დენტალურ
ნამსხვრევებსა და ქვედა კიდურების ძვლებს.

პოსტკრანიალური ელემენტები(აქ - კიდურების ძვლები) განსაკუთრებით

მნიშვნელოვანია, რადგან ისინი მიუთითებს, რომ ინდივიდს ბიპედალური
გადაადგილება ახასიათებდა. აქედან გამომდინარე , ნაშთები დააიდენტიფიცირეს ,
როგორც ადრეული ჰომინინის ახალი გვარი - ორორინ ტუგენსისი(Orronin Tugensis).
ორონინი პრე-ავსტრალოპითებს შორის ყველაზე მეტად გვაძლევს საფუძველს, რომ
ჰომინინებს მივაკუთვნოთ. (გვახსოვს, რომ თუმაისთან ეს საყოყმანოა.)

არდიპითეკუს კადაბა-გვიან მიოცენით დათარიღებული შესაძლო ჰომინინების ბოლო

ჯგუფი ჩრდილო ეთიოპიის შუა ავაშის მიდამოებიდან, აფარის სამკუთხედიდან მოდის.
რადიომეტრიული დათარიღების მიხედვით ეს ნაშთები 5,8–5,2 მლნ. წლის
წინანდელია. მისი აღმომჩენი იოჰანეს ჰაილე-სილასია. ზოგიერთი პოსტკრანიალური
ნაწილი კარგად არის შემონახული, განსაკუთრებით კი თითის ძვალი - ფალანგი შუა
ტერფიდან. სწორედ ამ ნაშთების საფუძველზე, ჰაილე-სილასი ასკვნის, რომ ეს
პრიმატი იყო კარგად ადაპტირებული ბიპედი, რაც არდიპითეკის ჰომინინობის
მტკიცებულებაა.

არდიპითეკუს რამიდუსი-კვლავ შუა ავაშის ტერიტორიაზე, მოგვიანებით,

არდიპითეკის სახეობის სხვა ნაშთებიც იქნა აღმოჩენილი. ადგილს, სადაც აღმოჩენა
გაკეთდა, არამისი ეწოდება. დაახლოებით 2 მეტრის სისქის ფენა აქ სავსეა
ნამარხებით; ბიომეტრულმა დათარიღებამ გვაჩვენა, რომ ეს ნაშთები 4.4 მილიონი
წლის წინანდელი უნდა იყოს.

კომპიუტერულმა შესაძლებლობებმა მკვლევარებს 4.4 მილიონი წლის ინდივიდის

ჩონჩხის აღდგენისა და ინტერპრეტაციის საშუალება მისცა . ინდივიდის ჩონჩხი 50%-ით
იყო წარმოდგენილი. ის დაიდენტიფიცირდა, როგორც არდიპითეკუს რამიდუსი და
სახელად „არდი“ ეწოდა. არდი მიაკუთვნეს მდედრობით სქესს. არდი ყველაზე ძველია
იმ ჰომინინთა შორის, რომელთა ჩონჩხიც ამდენად ბევრი ნაწილითაა წარმოდგენილი.

არდის ტვინის ზომა მერყეობს 300-დან 350 სმ3-მდე, რაც არ აღემატება შიმპანზისას და
ასევე, ჰგავს, საჰელანთროპუსისას. მენჯსა და ტერფებზე დაკვირვებით , ტიმ უაიტი და
მისი კოლეგები ასკვნიან, რომ არდიპითეკუსი ბიპედალი იყო. თუმცა, უნდა აღინიშნოს,
რომ თუკი არდის თეძოს ძვლის ფორმა ბიპედალიზმზე მიუთითებს, რის გამოც მას
ჰომინინებში მოვათავსებდით, სურათი 15: არდიპითეკუს რამიდუსი სახელად "არდი"
სამაგიეროდ მისი მენჯის სხვა ნაწილებში უფრო მეტად ჰომინოიდული
მახასიათებლები იკვეთება.

არდის შეეძლო სიარული, მაგრამ სირბილი გაუჭირდებოდა. რაც შეეხება მის ტერფს,
ისიც არის უცნაური ნაზავი მახასიათებლებისა: მას აქვს დიდი ზომის, მკვეთრად
გამოყოფილი ცერა თითი, რაც კარგი მოჭიდებისათვის იქნებოდა გამოსადეგი.
სწორედ ტერფის გამო, ზოგიერთი მკვლევარი არ არის დარწმუნებული, რომ არდი
ბიპედალი - და, შესაბამისად, ჰომინინიც- იყო. ამდენად, არდის ბიპედალიზმი
საორჭოფოა, მაგრამ ის, რომ არდი ალპინისტი იყო, უთუოა:მას ოთხივე კიდურის
გამოყენებით შეეძლო ხეებსა და ტოტებზე გადაადგილება .

თუკი არდიპითეკს ჰომინინად მივიჩნევთ, მაშინ, ის ძალზე პრიმიტიული იქნებოდა .

ავსტრალოპითები (4.2–1.2 მლნ წლები)

ადრეულ აფრიკულ ჰომინინებს შორის ყველაზე ცნობილ, ფართოდ გავრცელებულ
ჯგუფს ავსტრალოპითებს უწოდებენ. ის შედგება ორი მჭიდროდ დაკავშირებული
გვარისგან, ავსტრალოპითეკისა და პარანთროპუსისგან; ისინი არსებობდნენ 3მლნ
წლის განვავლობაში:4.2 მლნ-1მლნ წლამდე, რაც მათ ყველაზე ხანგრძლივ
ჰომინინებად აქცევს. გარდა ამისა, ეს ჰომინინები ნაპოვნია აფრიკის ყველა მთავარ
გეოგრაფიულ არეალში.

ვსტრალოპითების ორი ძირითადი ქვეჯგუფი არსებობს: პირველი შედარებით

ადრინდელი, რომელსაც უფრო პრიმიტიული ანატომია ჰქონდა და მეორე ჯგუფი ,
უფრო გვიანდელები, რომლებიც განვითარებული შეგუებულობების შედეგად ,
უნიკალურ სახასიათო - დერივაციულ - თვისებებს ფლობდნენ.
ყველა ავსტრალოპითი ჰომოსთან შედარებით მცირე მოცულობის ტვინის მქონე,
დიდკბილებიანი ბიპედია.

ადრეული ავსტრალოპითები-
ავსტრალოპითეკუს ანამენსის-აღმოსავლეთ აფრიკაში, კენიის ჩრდილოეთით
არესულ ლოკაციებზეა აღმოჩენილი.საყურადღებოა დიდი ზომის ეშვი და
სექტორული18 პირველი პრემოლარი(ეშვის პარალელური ხორცის მჭრელი კბილი).

ავსტრალოპითეკუს აფარენსის-ავსტრალოპითეკების ბევრად სრულყოფილი

ნაშთები თავდაპირველად ჰადარში (ეთიოპია), შემდგომ კი ლაეტოლში (ტანზანია)
აღმოაჩინეს.მაგალითად, ლუსის ჩონჩხი ჰადარში 1974 წელს იპოვეს, ხოლო
ლაეტოლის ნაკვალევი პირველად 1978 წელს აღმოაჩინეს. ეს ჰომინინები
კლასიფიცირებული არიან, როგორც ავსტრალოპითეკ აფარენსისის
სახეობა.ლაეტოლის ნაკვალევი 3.7-3.5 მლნ წლისაა.ნაპოვნია ასევე რამდენიმე
ჰომინინის ნაკვალევი მათ შორის 22 მეტრი სიგრძის ბილიკი რომელიც
წარმოდგენილია სულ მცირე ორი ან სამი ინდივიდის ნაკვალევით.ამ ნაკვალევის
დახმარებით, პირველად გახდა შესალებელი ადრეული ჰომინინების ლოკომოტური
მოდელის შესახებ ზუსტი განცხადებების გაკეთება.

თანამედროვე ადამიანების მოძრაობის რიტმთან, ნაბიჯების სიგრძესა და სიარულის

სიჩქარესთან, დეტალური შედარებით დადგინდა, რომ ლაეტოლის ჰომინინები
მოძრაობდნენ ნელა და საკმაოდ მოკლე ნაბიჯებით.(ზოგიერთი მკვლევარი ასკვნის,
რომ A. afarensis არ იყო ისეთი ბიპედალი, როგორიცაა თანამედროვე ადამიანი.)

რაც შეეხება ჰადარის აღმოჩენებს, ისინი 3.9-3.0 მლნ წლის უნდა იყოს. ცნობილი
ავსტრალოპითეკ აფარენსისის, ლუსის ჩონჩხი დონ იოჰანსონმა სწორედ ჰადარში,
მთის კალთაზე აღმოაჩინა. ინდივიდს, ჩვეულებრივ, ლუსის უწოდებენ. მისი ჩონჩხის
თითქმის 40 პროცენტია წარმოდგენილი, რის გამოც ის ერთ–ერთი ყველაზე
სრულყოფილი ნეშთია.

afarensis უფრო პრიმიტიულია, ვიდრე ნებისმიერი სხვა გვიანდელი ავსტრალოპითი

სამხრეთ ან აღმოსავლეთ აფრიკიდან.აქ "პრიმიტიულში" ჩვენ ვგულისხმობთ იმას,
რომ A. afarensis ნაკლებად არის განვითარებული რაიმე კონკრეტული მიმართულებით,
ვიდრე შედარებით გვიანდელი ჰომინინის სახეობები. რომელ თვისებებში ვლინდება
აფარენსისის პრიმიტიულობა?-კბილები აფარენსისის ეშვები დიდი, წაწვეტებული
კბილებია, ხოლო ეშვის პარალელურად მდებარე პრემოლარი სექტორულია. ამასთან,
კბილების განლაგება ნახევარწრის მაგივრად U-ს ფორმისაა . ➢ თავის ქალა თავის
ქალის, მაშასადამე, ტვინის, მოცულობა აფარენსისის ზოგიერთ ინდივიდში 500სმ3-ია
მას პატარა ტვინი ჰქონდა. ➢ კიდურები ჩანს, რომ ქვედა კიდურებთან მიმართებით,
ზედა კიდურები მათ გაცილებით გრძელი აქვთ, ვიდრე თანამედროვე ადამიანებს
(ასევე მიოცენური მაიმუნის პრიმიტიული მდგომარეობა). გარდა ამისა, მაჯის, ხელისა
და ფეხის ძვლებს არაერთი განსხვავებელი ნიშანი აქვს თანამედროვე ადამიანთან
შედარებით.

afarinsis იყო მოკლე ჰომინინი. ლუსის ჩონჩხის საფუძველზე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ
იგი დაახლოებით 91-121 სმ სიმაღლის იყო.ლუსი მდედრობით სქესს მიეკუთვნება. A.
afarensis სქესობრივი თვალსაზრისით საკმაოდ დიმორფული იყო.მას სექსუალური
დიმორფიზმის მაღალი ხარისხი და კარგად ადაპტირებული ბიპედალური
გადაადგილება ახასიათებს.

ეთიოპიიდან A. afarensis-ის სხვა მნიშვნელოვანი აღმოჩენებიც გვაქვს. აქ მოვიხსენიებთ

ორ მათგანს; პირველი მათგანი „დიკიკას ბავშვია“.

დიკიკას ლოკაციაზე, რომელიც ეთიოპიაში, ჰადართან ახლოს მდებარეობს, 3.3-3.2

მლნ წლის წინანდელი, 3 წლის ბავშვის ნეშთი იქნა ნაპოვნი. ის განსაკუთრებით
მნიშვნელოვანია, რამდენადაც მცირე ასაკისა და კარგად შემონახული ჰომინინის
პირველი ნიმუშია. კარგად შემონახული კბილებიდან ბავშვის სქესის დადგენაც
შეიძლება - ის გოგოა. ამასთან, კიდურების პროპორცია ავლენს, რომ ბავშვს
ლოკომოციის ისეთივე შერეული პატერნი ექნებოდა, როგორზეც ზემოთ ვისაურეთ: ის
იქნებოდა მიწაზე მოსიარულე ბიპედი და, ამავდროულად, ხეებზე ცოცვაც შეეძლებოდა .

რაც შეეხება A. afarensis-ის მეორე ნეშთს, მისი ჩონჩხი არასრულია და მოდის

ვორანსომილიდან ცენტრალური აფარიდან. ის დაახლოებით 3,6 მილიონი წლის
წინანდელია, (თითქმის 400 000 წლით ადრინდელი, ვიდრე ლუსი). ის შესაძლებელია,
მამრობითი სქესისა ყოფილიყო.

საბოლოოდ, რა აქცევს A. afarensis-ს ჰომინინად? პასუხი მის გადაადგილების

ფორმაშია.A. afarensis ჩვეულებრივი ბიპედალი იყო. A. afarensis ჰომინინთა
მნიშვნელოვანი ჯგუფია. ის უძველეს და საკმაოდ სუსტად შესწავლილ პრე-
ავსტრალოპითების ჯგუფს მოსდევს და უსწრებს ყველა მომდევნო ჰომინინს, ამდენად
ის ჰომინინისკენ ევოლუციაში ერთგვარ ევოლუციურ ხიდად აღიქმება.

გვიანდელი ავსტრალოპითები (3.0–1.2 მლნ წლები)

პარანთროპუსი-მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ავსტრალოპითი დიდი ზომის
კბილებით გამოირჩევა, პარანთროპუსში კიდევ უფრო დიდ ზომას ვაწყდებით ,
განსაკუთრებით ეს პრემოლარებსა და მოლარებშია გამოხატული.

ამასთან, ყოველ მათგანს აქვს დიდი, ღრმა ქვედა ყბა და ძვლოვანი წანაზარდები.
პარანთროპუსის სახე უფრო ბრტყელია, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ავსტრალოპითისა.
ფართე ლოყის ძვლები, რომლებზეც საღეჭი კუნთები ემაგრება, გამოწეულია, ხოლო
თავის ქალის თავზე ქედი ვითარდება, რომელსაც საგიტალური ქედი ეწოდება და
რომელზეც საფეთქლის კუნთებია მიმაგრებული.პარანთროპუსი ადაპტირებული იყო
უხეში მცენარეული საკვების მიღებასთან.პარანთროპუსის კბილების
ბოლოდროინდელი დახვეწილი ქიმიური ანალიზი მიანიშნებს , რომ მათი კვების
რაციონი, შესაძლოა, საკმაოდ მრავალფეროვანიც იყო.

პარანთროპუს ეთიოპიკუსი-პარანთროპუსის ევოლუციური შტოს პირველი წევრი

კენიის ჩრდილოეთით, ტურკანას ტბის დასავლეთით აღმოაჩინეს. “შავი თავის ქალა “
დაახლოებით 2.5 მილიონი წლისაა;„შავი თავის ქალა“ ინარჩუნებს A. afarensis-თან
საზიარო ისეთ თვისებებს, როგორიცაა, მაგალითად, კბილების განლაგება თუმცა
ასევე აქვს ისეთი დერივაციული თავისებურებებიც, რომლებიც მას პარანთროპუსის
განცალკევებულ სახეობაში ათავსებს; მის ასეთ თვისებებს შორისაა: განიერი სახე,
დიდი ხახა და დიდი სივრცე უკანა კბილებისთვის.
პარანთროპუს ბოისეი-პარანთროპუსს შემდგომშიც შედარებით მცირე თავის
ქალის მოცულობა (510-530 სმ3 ) აქვს და ძალიან დიდი, განიერი სახე, მასიურ უკანა
კბილებსა და ქვედა ყბასთან ერთად. შედარებით დიდ ინდივიდებს , სავარაუდოდ
მამრებს, აღენიშნებათ „ამოწეული ქედის“(საგიტალური ქედის) თავისებურება, თავის
ქალის შუახაზის გასწვრივ. მდედრი პარანთროპუსები შედარებით პატარები და
ნაკლებად ძლიერები არიან, რაც სახეობის სქესობრივი დიმორფულობის მაღალ
ხარისხს გვაჩვენებს. პარანთროპუსები კბილებისა და ყბების სიძლიერით გამორჩეული
არიან, თუმცაღა მათი სხეული ზომით სხვა ავსტრალოპითებს ჰგავს.

პარანთროპუს რობუსტუსი- ეს სამხრეთ აფრიკელი პარანთროპუსი ძალიან ჰგავს

მის „ბიძაშვილს“ აღმ. აფრიკაში, თუმცა არ აქვს მასსავით მძლავრი კბილები.

ავსტრალოპითეკუს აფრიკანუსი-ზოგადად, პირველი ჰომინინი აფრიკაში (და

მსოფლიოშიც) ტაუნგში, 1924 წელს აღმოაჩინეს. როდესაც 1925 წელს ახალგაზრდა
ანატომისტმა, რეიმონდ დარტმა კარგად შემონახული ბავშვის თავის ქალის
აღმოჩენის ისტორია გამოაქვეყნა.მალე აღიარეს, რომ ტაუნგის ბავშვი, რომლის
კლასიფიკაციაც დარტმა მოახდინა, როგორც ავსტრალოპითეკ აფრიკანუსი
ნამდვილად იყო ჰომინინების ოჯახის ხის უძველესი წევრი.სხვა ავსტრალოპითეკების
მსგავსად, „ტაუნგის ბავშვსა“ და სხვა ა. აფრიკანუსის ინდივიდების თავის ქალა
მხოლოდ 440სმ3 მოცულობის იყო. ასევე, მათაც დიდი კბილები ჰქონდათ, თუმცა არა
იმხელა, რამხელაც პარანთროპუსებს. ხოლო სტერკფონტეინში ნაპოვნი
პოსტკრანიალური ნაწილებიდან ვიცით, რომ ისინი კარგად ადაპტირებული ბიპედები
იყვნენ.აფრიკანუსი ცხოვრობდა 3 – 2 მლნ წლის წინ.

ავსტრალოპითეკუს სედიბა-2008 წელს პალეოანთროპოლოგებმა 2 სანახევრო

ჩონჩხი აღმოაჩინეს მალაპას გამოქვებულში,სამხრ.აფრიკა. განამარხებული ფორმები
დათარიღებულია თითქმის 2 მლნ-ზე ოდნავ ნაკლები წლით და აჩვენებენ
ავსტრალოპითეკებისა და ჰომოს თვისებების გასაოცარ ნარევს. ამ უნიკალური
ანატომიური კომბინაციის გამო, ეს წიაღისეული ახალ სახეობას მიაკუთვნეს,
ავსტრალოპითეკუს სედიბას (სედიბა ადგილობრივ ენაზე წყაროს ნიშნავს). სედიბას
აღენიშნება ავსტრალოპითეკის მსგავსი პატარა ტვინი (420 სმ3 ), ავსტრალოპითისთვის
დამახასიათებელი მხრის სახსარი, გრძელი მკლავები მოხრილი თითებით და
რამდენიმე პრიმიტიული თვისება ტერფებზე. ამ თვისებებით ა. სედიბა ყველაზე მეტად
ემსგავსება პოტენციურ სამხ. აფრიკელ წინამორბედს, ა. აფრიკანუსს.

მეორე მხრივ, ა. სედიბას სხვა ასპექტები ჰომოს გვარის თვისებების მსგავსია. ეს

თვისებები მოიცავს პატარა კბილებს, შედარებით ვიწრო ლოყის ძვლებს, მენჯის ძვლის
თავისებურებებს, ქვედა კიდურებთან შედარებით სუსტ ზედა კიდურებს. ბოლო ორი
თვისება მიუთითებს, რომ ა. სედიბა ადაპტირდებოდა ხმელეთზე ცხოვრებასთან, მისი
ცხოვრების წესი უფრო ნაკლებად იყო ხეებთან დაკავშირებული , ვიდრე სხვა
ავსტრალოპითების..

სედიბა ძალიან განსხვავებულია სხვა ავსტრალოპითეკებისგან და უფრო მეტად ჰგავს

ჰომოს გვარს ვიდრე ყველა სხვა ცნობილი ავსტრალოპითი.

ჰომო
Homo-ს გვარი პირველად 1758 წელს, შვედმა ნატურალისტმა, კარლ
ლინეუსმაგანსაზღვრა, ისევე როგორც თანამედროვე ადამიანის სახეობა: Homo sapiens.

უილიამ კინგმა ნეანდერტალის ველზე აღმოჩენილი ნაშთები ახალი სახეობის, Homo

neandertalensis-ის წარმომადგენლად მიიჩნია. ეს იყო პირველი შემთხვევა, როცა ჰომოს
გვარში ადამიანის გარდა სხვა სახეობის არსებობაც დაუშვეს. კინგის მოსაზრება,
ფაქტობრივად, იყო პირველი განცხადი იმისა, რომ ადამიანები ჰომოს გვარში მარტო
არ ვართ.ამას მოჰყვა ახალი სახეობის, ჰომო ჰაიდელბეგენსისის გამოყოფა ჰომოს
გვარში და ა.შ.

1964 წელს ანთროპოლოგებმა კიდევ ერთი სახეობა მიაკუთვნეს ჰომოს გვარს - ეს იყო
ჰომო ჰაბილისი, რაც „მოხერხებულ ადამიანს“ ნიშნავს. მკვლევარების ნაწილი ორი
განსხვავებული სახეობის არსებობას გვთავაზობს: ჰომო ჰაბილისისა (Habilis) და ჰომო
რუდოლფენსს.

ავტორები ასკვნიან, რომ, ჰაბილისსა და რუდოლფენსის არ ჰყავთ საერთო წინაპარი,

მათი ადაპტაციური სტრატეგიები კი ავსტრალოპითეკების მსგავსი უფროა ვიდრე
თანამედროვე ადამიანის; შესაბამისად, ეს ორი სახეობა უნდა გადავიტანოთ
ავსტრალოპითეკების გვარში. ამასთან, ავტორების აზრით, ჰომოს გვარის პირველ
წარმომადგენლად სინამდვილეში ჰომო ერგასტერი უნდა მოვიაზროთ.-ჰომო
რუდოლფენსი და ჰომო ჰაბილისი ნამდვილად გვანან ავსტრალოპითეკებს პოსტ-
კრანიალური ნაწილით და სხეულის პროპორციებით (ხელის და ფეხის კიდურები),
მაგრამ თავის ქალის მორფოლოგიური ნიშანთვისებები მათ უკვე ჰომო ერექტუსისა და
ჰომო საპიენსის მსგავსი აქვთ.

დღეს Homo-ს გვარის უძველესი ფორმები ორასამდე განამარხებულ ძვალს მოიცავს.

მათo უმრავლესობა დიდი რიფტის ხეობაში მდებარე ძეგლებზე იქნა ნაპოვნი და 2.8 და
1.6 მილიონი წლებით დათარიღდა.მათგან ყველაზე ძველი, 2.8 მლნ წლის ნაშთი,
ლედი გერარუს ძეგლზე, ეთიოპიაში აღმოჩენილი ფორმაა, მაგრამ მისი ცალკე
სახეობად გამოყოფა ამ ეტაპზე არ მომხდარა.

Homo-ს გვარი თერთმეტი განამარხებული სახეობისგან შედგება.

ადრეული ჰომო (2.8 – 1.4 მწწ)-ადრეული ჰომოს პირველი გამოჩენა აღმ.

აფრიკაში, როგორც ეთიოპია-კენიის ძეგლებიდან ირკვევა, 2 მლნ წელზე
ძველია.პლიო-პლეისტოცენის პერიოდის კარგად შემონახული ჰომინინი, რომელსაც
ნებისმიერ ავსტრალოპითთან შედარებით დიდი ტვინი აქვს, პირველად ლუის ლიკმა
1960- იან წლებში ოლდუვაის გორაზე აღმოჩენილი ფრაგმენტებიდან
დააიდენტიფიცირა. ლიკმა და კოლეგებმა ახალ სახეობას ჰომო ჰაბილისი(Homo habilis)
უწოდეს.ოლდუვაის ჰომო ჰაბილისი 1.8 მლნ წლით თარიღდება.პირველი თვისება,
რომელიც ცხადად განარჩევს მას ავსტრალოპითეკისგან, მისი თავის ქალის
მოცულობაა, რომელიც 631 სმ3-ია (შეადარეთ პარანთროპუსის 520 სმ3-სა და
ავსტრალოპითეკის 442 სმ3-თან.) ამდენად, ადრეული ჰომო ავსტრალოპითებთან
შედარებით თავის ქალის 20%-იან ზრდას აჩვენებს. ასევე მისი წინა კბილები უფრო
გაფართოებულია.

ადრეული ჰომოს ერთი ხაზი დაახლოებით 1.8 მლნ წლის წინ გარდაიქმნა ჰომო
ერექტუსად, (აღმ.ტურკანაში)ხოლო ნებისმიერი სხვა ადრეული ჰომოს სახეობა 1.44
მლნ წლის შემდეგ უკვე აღარ გვხვდება.
როგორ გამოიყურებოდა ადრეული ჰომო?-მათი საღეჭი აპარატი დაპატარავებულია
“V”-ს ფორმის ყბასთან ერთად. საჭრელი კბილები და ეშვები დიდი ზომისაა, მაშინ
როცა უკანა კბილები შედარებით გრძელი და პატარა. მათი შუბლი ამობურცული.
თავის ქალა მაღალ პოზიციაზეა პროფილთან შედარებით. პირველი ჰომოების
გადაადგილების ფორმის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცით , რადგან ნარიოკოტომეს
იგივე ტურკანას ბიჭის მთლიან ჩონჩხს თუ არ ჩავთვლით, მთლიანი განამარხებული
ფორმები ძალიან ცოტაა.

კულტურული ტრადიციის მიხედვით Homo-ს გვარის სახეობები ოლდუვაური ტექნიკის

ქვის იარაღებთან ასოცირდებიან, რაც ქვარგვალებიდან და ბლოკებიდან ერთ ან ორი
მხარეზე ანატკეცის აცლასა და შემდეგ მათ გამოყენებას გულისხმობდა.

1. ადგილების შერჩევა და გამოკვლევა

2. ტერიტორიის გათხრა და განამარხებული ჰომინინების აღდგენა
3. ინდივიდუალური ნიმუშისთვის ნომრის მინიჭება ნათლად აღნიშნვისთვის
4. წიაღისეულის გაწმენდა, მომზადება, შესწავლა და აღწერა
5. სხვა წიაღისეულ მასალასთან შედარება - ქრონოლოგიურ ჩარჩოში, თუ
შესაძლებელია
6. განამარხებული ფორმის ვარიაციის შედარება ცოცხალი პრიმატების
ახლონათესაურ ჯგუფებში არსებულ ნაცნობ ვარიაციებთან და პრიმიტიული და
დერივაციული თვისებების ანალიზი
7. განამარხებული ფორმისთვის ტაქსონომიური სახელის მინიჭება.

სპეციაცია, ე.ი. კონკრეტული გვარში სხვადასხვა სახეობების განვითარება,

ადრეულ ჰომინინებში უფრო ხშირად ხდებოდა, ვიდრე გვიანდელში.რატომ?:
1. პირველ რიგში, ჩანს, რომ ჰომინინების ადრეულ სახეობებს (პრე-
ავსტრალოპითების ჯგუფი, ავსტრალოპითეკები, პარანთროპუსი და ადრეული
ჰომო) შეზღუდული არეალი ჰქონდათ. ამდენად, ჰომინინის თითოეული სახეობა
იყენებდა შედარებით მცირე ტერიტორიას და ადვილად შეიძლებოდა
დაცილებოდა საკუთარი სახეობის სხვა პოპულაციებს. მაშასადამე, გენეტიკურ
დრიფტს (და რაღაც დონეზე, ბუნებრივ გადარჩევას) შეეძლო გამოეწვია სწრაფი
გენეტიკური განცალკევება და საბოლოოდ ახალი სახეობების ჩამოყალიბება.
2. მეორე პატერნი ისაა, რომ ამ სახეობების უმრავლესობა, როგორც ჩანს,
ნახევრად არბორეულ საცხოვრებელ პირობებზეა დამოკიდებული. თუმცა ზოგი
 სახეობა, მაგალითად, პარანთროპუსი24 , სავარაუდოდ, უფრო ნაკლებად
იყენებდა ხეებს საცხოვრებლად, ვიდრე არდიპითეკი და ავსტრალოპითეკი.
3. მესამე პატერნი ისაა, რომ ზოგი ადრეული ჰომოს გარდა, სხეულის ზრდისა და
ენცეფალიზაციის-(ტვინის ევ.განვითარება) ევოლუციური ტენდენცია სახეობებში
საკმაოდ მცირედით შეინიშნება. საჰელანთროპუსიდან მოყოლებული, ტვინის
ზომა შიმპანზეზე მეტი არ იყო.საჰელანთროპუსიდან დაახლოებით 5 მილიონი
წლის შემდეგ, ჰომინინების ტვინის მოცულობა გაზრდილი იყო არა უმეტეს 10-
15%-ით. შესაძლოა, ტვინის მოცულობის ზრდაში ამგვარი პაუზის დამსახურებაა,
რომ არცერთ ამ ადრეულ ჰომინინს არ არ უკავშირდება ფორმის მქონე ქვის
იარაღის დამზადება.ადრეული ჰომო, აჩვენებს ორივეს, როგორც გაზრდილ
ენცეფალიზაციას, ასევე რიგ კავშირებს ქვის იარაღთან(თუმცა, სადაც ქვის
იარაღებია აღმოჩენილი, იქ ჰომოს გარდა ავსტრალოპითეკის
ნამარხებიცაა...).ზოგიერთი მკვლევარი ჰიპოთეზას აყენებს, რომ უძველესი
ჰომო არ განვითარებულა დაახლოებით 2 მლნ წლამდე. ამ შემთხვევაში,
მოგვიწევს, ავხსნათ ის 600 000 წელიწადი ამ დრომდე, როდესაც ქვის იარაღები
უკვე იწარმოება. მაშინ, ვის მიერაა ისინი შექმნილი? ამ შემთხვევაში, ალბათ,
ერთი ან მეტი ავსტრალოპითეკი სახეობის მიერ.
4. და ბოლო პატერნი - ყველა ადრეული აფრიკელი ჰომინინი აჩვენებს
აჩქარებული განვითარების პატერნს, რომელიც განსხვავდება შეყოვნებული
განვითარების პატერნისგან, რომელიც ჰომო საპიენსს ახასიათებს. ეს
აფრიკელი ჰომინინი წინაპრები იყვნენ სხეულით მომცრო ბიპედები , თუმცა ჯერ
კიდევ მჭიდრო კავშირში ხეებსა და მცოცავ ცხოვრების წესთან. ჰქონდათ
შედარებით პატარა ტვინი და გვაინდელ ჰომოსთან შედარებით მალე
იზრდებოდნენ. დიდი ევოლუციური ნახტომი იქნებოდა საჭირო, რომ მათი ერთ-
ერთი შთამომავალი ადამიანის მიმართულებით წამოსულიყო.