AKUMULATORY

HYDRAULICZNE
Przeznaczenie

Głównym zadaniem akumulatora

hydraulicznego jest magazynowanie
cieczy pod ciśnieniem w okresach
zmniejszonego zapotrzebowania
i oddawanie jej do układu podczas
zwiększonego zapotrzebowania.
Podstawowa funkcja akumulatora w układzie hydraulicznym to funkcja
zasobnika cieczy pod ciśnieniem.

Akumulatory mogą także spełniać funkcje dodatkowe:

▪ kompensatora przecieków cieczy,
▪ tłumika pulsacji ciśnienia,
▪ tłumika uderzeń hydraulicznych.
Analiza wykresu zapotrzebowania na ciecz układów zasilanych z jednego źródła

Z wykresu wynikają dwa spostrzeżenia:

l. Jeżeli układ nie posiada akumulatora wydajność

pompy musi być dostosowana do wartości szczytowej
Qmax, występującej stosunkowo krótko.

W pozostałych taktach cyklu wydajność ta nie

będzie wykorzystana i stanie się przyczyną dużych
strat energetycznych.

2. W przypadku układu z akumulatorem wydajność

pompy powinna być dostosowana do wartości średniej Qśr.

▪ jeżeli zapotrzebowanie na ciecz będzie mniejsze od

wartości średniej, to nadwyżka wydajności zostanie
wykorzystana do ładowania akumulatora.
▪ w przeciwnym wypadku niedobór wydajności
zostanie uzupełniony wskutek rozładowania
akumulatora.
Podział akumulatorów hydraulicznych
Zasada działania

Ciecz robocza gromadzona jest w komorze cieczowej akumulatora pod

ciśnieniem, które musi być zrównoważone oddziaływaniem zewnętrznym na
ruchomą przegrodę zamykającą komorę cieczową.

Akumulatory gazowe
Charakterystyki statyczne akumulatorów p=f(V)

▪ w akumulatorach gazowych ciśnienie zależy od

objętości komory gazowej i przemiany
termodynamicznej zachodzącej przy napełnianiu –
najczęściej przemiana politropowa

▪ w akumulatorach sprężynowych ciśnienie zależy od

zastosowanej sprężyny i narasta liniowo

▪ w akumulatorach ciężarowych ciśnienie zależy od siły

ciężkości obciążnika i nie zależy od stopnia
wypełnienia akumulatora cieczą

Typy akumulatorów hydraulicznych

Z charakterystyk statycznych akumulatorów p=f(V) wynika, że:

▪ akumulatory ciężarowe mają najlepsze właściwości (odznaczają się

stałością ciśnienia).
Tłok jest obciążony masą.

Nie znajdują one obecnie zastosowania ze względu na dużą masę i wymiary.

▪ akumulatory sprężynowe mają nieco gorsze charakterystyki od

ciężarowych i jednocześnie lepsze od gazowych.
Tłok jest obciążony siłą sprężyny.

Akumulatory te nie są stosowane ze względu na niskie ciśnienia robocze

i małe pojemności.

▪ akumulatory gazowe, odznaczają się największą zmiennością ciśnienia.

Ciśnienie cieczy jest zrównoważone ciśnieniem sprężanego gazu.

Zalety: małe wymiary i masa , duże pojemności

Obecnie stosuje się prawie wyłącznie tego typu akumulatory .

Do napełnienia przestrzeni gazowej stosuje się najczęściej azot jako czynnik obojętny chemicznie w stosunku
do cieczy i materiałów, z których wykonany jest akumulator.
Rozwiązania konstrukcyjne akumulatorów gazowych:

▪ Akumulatory pęcherzowe.

▪ Akumulatory membranowe.

▪ Akumulatory tłokowe.
Akumulatory pęcherzowe
▪ Butla 1 ze stali odpornej na korozję.
▪ Wewnętrzną powierzchnię butli poddaje się bardzo dokładnej
obróbce gładkościowej dla zminimalizowania tarcia pęcherza 2.
▪ W górnej części pęcherza 2 wtopiony jest korpus zaworu
napełniania gazem 3.
▪ W przyłączu cieczowym 4 znajduje się zawór talerzowy 5,
utrzymywany w górnym położeniu za pomocą sprężyny.
Zadaniem tego zaworu jest zamknięcie wylotu komory cieczowej
6 podczas całkowitego rozładowania akumulatora i tym samym
zabezpieczenie pęcherza 2 przed uszkodzeniem.
▪ Przyłącze cieczowe 4 jest wyposażone w gniazdo gwintowe 7
do zamontowania manometru kontrolnego .
▪ Pęcherz 2 wykonany jest z
akronitrylowego tworzywa
sztucznego.

Zalety akumulatorów pęcherzowych:

▪ wysoki przepływ,
▪ brak różnicy ciśnienia pomiędzy stroną cieczy i gazu,
▪ wysoka częstotliwość cykli.
Akumulatory pęcherzowe

Natężenie przepływu do 140 l/s

Akumulatory pęcherzowe
Dane techniczne akumulatora
hydraulicznego pęcherzowego ABVE 4

▪ Objętość azotu V0: 3,7 [dm3] [l]

▪ Maksymalne ciśnienie : 350 [bar]
▪ Średnica hydroakumulatora: ø 170 [mm]
▪ Wysokość hydroakumulatora: 438 [mm]
▪ Przyłącze strona olejowa: G 1"1/4 lub G 3/4" z
adapterem

▪ Przyłącze strona gazowa: zawór napełniający

▪ Zakres temperatur pracy: -20 do 80 [oC]

▪ Gazy robocze: wyłącznie azot
▪ Standardowa ciecz robocza: hydrauliczne oleje
mineralne
▪ Masa: 14 [kg]
Napełnienie akumulatora gazowego
Przed rozpoczęciem pracy akumulator należy
napełnić gazem do ciśnienia wstępnego p0.

Ciśnienie określa się na podstawie przewidywanego

zastosowania akumulatora, mianowicie:

▪ w przypadku zasobnika cieczy: 𝒑𝟎 = 𝟎. 𝟗 𝒑𝒅

pd – minimalna wartość ciśnienia roboczego

▪ w przypadku tłumika pulsacji ciśnienia: 𝒑𝟎 = 𝟎. 𝟔 𝒑𝒎

pm – średnia wartość ciśnienia roboczego

▪ w przypadku tłumika uderzeń hydraulicznych:

𝒑𝟎 = 𝟎. 𝟔 ÷ 𝟎. 𝟗 𝒑𝒎

Proces ładowania (od stanu 1 do 2) i rozładowania (od stanu 2 do 1) odbywa się wg przemiany politropowej
Podczas powolnego ładowania i rozładowania gaz podlega przemianie izotermicznej (n=1).
Podczas szybkiego ładowania i rozładowania gaz podlega przemianie adiabatycznej (n=1.4).
Wartości wykładnika politropy wynosi:
▪ Gdy czas cyklu trwa od 20-30 s – n=1.35
▪ Gdy czas cyklu trwa od 1-2.5 min – n=1.25
▪ Gdy czas cyklu trwa od 4-8 min – n=1.1
Dobierając akumulator należy ustalić podstawowe parametry pracy:
▪ Minimalną wartość ciśnienia roboczego p1=pd
▪ Maksymalną wartość ciśnienia roboczego p2=pg
▪ Objętość nominalną (użyteczną) jaką należy zmagazynować w akumulatorze ∆V
Objętość nominalna akumulatora
Objętość nominalną akumulatora - jest to w przybliżeniu pojemność jego butli.

Jeżeli akumulator pracuje jako:

▪ zasobnik cieczy - pojemność wynosi:

tutaj:
Vb - pojemność nominalna akumulatora,
DV - użyteczna objętość cieczy, jaką należy zgromadzić w akumulatorze podczas jednego
ładowania i oddać do układu podczas rozładowania
(wynika z bilansu objętości cieczy – na podstawie zapotrzebowania)
pd, pg - minimalna i maksymalna wartość ciśnienia roboczego,
m - wykładnik przemiany gazowej
p0 – ciśnienie wstępnego napełnienia

▪ kompensator Stabilizator natężenia dopływu Pochłaniacz uderzeń

objętość użyteczną wyznacza się na podstawie
przewidywanego natężenia przecieków i czasu kompensacji.

▪ tłumik pulsacji ciśnienia, tłumika uderzeń hydraulicznych

pojemność nominalną wyznacza się eksperymentalnie.

Zadaniem akumulatora jest przejęcie niedużych objętości cieczy w bardzo krótkim czasie.

W tych przypadkach:
▪ Pojemność nominalna akumulatora powinna być mała.
▪ Średnica przyłącza cieczowego powinna być duża a usytuowanie akumulatora jak najbliżej miejsca
powstawania zaburzeń ciśnienia.
Akumulatory membranowe

▪ Zbiornik ciśnieniowy 2 tworzą dwie czasze zespawane

ze sobą lub skręcone za pomocą obejmy 2.1.
▪ W dolnej czaszy usytuowana jest membrana 3,
zaopatrzona w zawór płytkowy 4.
▪ Zadaniem tego zaworu jest zamknięcie wylotu komory
cieczowej podczas całkowitego rozładowania
akumulatora czyli zabezpieczenie membrany 3 przed
uszkodzeniem.

Zalety akumulatorów membranowych:

▪ bardzo dobra szczelność ciecz-gaz,
▪ niskie koszty konserwacji,
▪ duża szybkość działania.
Akumulatory membranowe

Dane techniczne akumulatora hydraulicznego AF 0050

Objętość azotu V0: 0,45 [dm3] [l]

Maksymalne ciśnienie : 500 [bar] 50 [MPa]
Średnica hydroakumulatora: ø 114 [mm]
Wysokość hydroakumulatora: 184 [mm]
Przyłącze strona olejowa: G 3/8"
Przyłącze strona gazowa: zawór napełniający
Zakres temperatur pracy: -40 do 120 [oC]
Gazy robocze: wyłącznie azot
Standardowa ciecz robocza: hydrauliczne oleje
mineralne
Masa: 2,8 [kg]
Akumulatory tłokowe

▪ W cylindrze l o dokładnie obrobionej

powierzchni wewnętrznej przesuwa się
tłok 2 oddzielający przestrzeń gazową od
cieczowej.

▪ Wybranie tłoka 2, wykonywanego często

ze stopów lekkich, znajduje się po stronie
gazowej w celu zwiększenia jej objętości.

▪ Cylinder l zamykają szczelnie pokrywy 3 i

4 mocowane za pomocą gwintowanych
tulei 7 i 8.

▪ W pokrywie dolnej 4 znajduje się

przyłącze cieczowe 5, w pokrywie górnej
3 jest natomiast przyłącze 6 zaworu
gazowego.
Akumulatory tłokowe

❑ Pakiet uszczelniający 2.1 ma decydujące znaczenie dla poprawnej

pracy akumulatora,.
❑ Pakiet uszczelniający musi zapewnić:

▪ wysoką szczelność,
▪ minimalizację oporów tarcia.

❑ Są dwie odmiany konstrukcyjne tłoka i pakietu uszczelniającego:

▪ tłok i pakiet dostosowany do typowych warunków pracy,

realizujący tylko wymaganie pierwsze,

▪ tłok i pakiet dostosowany do pracy beztarciowej i dużych

prędkości przemieszczeń oraz dużej częstotliwości włączeń,
realizujący wymaganie drugie
▪ (koszt: ewentualne nieznaczne przecieki cieczy do komory
gazowej).

Ciśnienie ładowania akumulatora można określić ze wzoru:

𝑝0 = 𝑝𝑑 − 0.5 MPa
Dodatkowe butle gazowe

▪ Dodatkowe butle gazowe służą do zwiększenia

przestrzeni gazowej akumulatora.

▪ Są niezbędne, gdy różnica między ciśnieniami pg i pd

jest mała, co powoduje, że mała jest także objętość
użyteczna DV.

Uwaga

Butle dodatkowe przyłącza się zwykle do

akumulatorów pęcherzowych lub tłokowych.
Dodatkowe butle gazowe
Obliczenia niezbędne do doboru akumulatora z
dodatkowymi butlami przeprowadza się podobnie
jak dla pojedynczego akumulatora.
Procedura obliczeń - iteracyjna.

Zakłada się, że:

▪ pojemność nominalna Vb oznacza łączną pojemność akumulatora i butli,

▪ akumulator pęcherzowy powinien być wypełniony co najwyżej w 75%, aby uniknąć zbyt silnego
pofałdowania pęcherza,

▪ ciśnienie napełniania gazem może być nieco wyższe od

𝑝0 = 0.9𝑝𝑑

Ilość cieczy pozostawiona w akumulatorze przy rozładowaniu do ciśnienia pd

powinna wynosić około 10% pojemności samego akumulatora.
Bloki zabezpieczająco-odcinające

Każdy akumulator powinien być połączony z układem hydraulicznym za pośrednictwem bloku

zabezpieczająco-odcinającego.

Blok ten powinien umożliwić:

▪ zabezpieczenie akumulatora przed przekroczeniem

dopuszczalnego ciśnienia - zabezpieczenie to
powinno działać bezpośrednio i niezależnie od innych
zabezpieczeń układu,

▪ rozładowanie akumulatora,

▪ odcięcie akumulatora od układu hydraulicznego.

Blok zabezpieczająco odcinający

Umiejscowienie akumulatorów hydraulicznych

Akumulator hydrauliczny można montować w różnych punktach układu hydraulicznego.

W zależności od zadania spełnianego przez akumulator:
▪ Akumulator jako zasobnik cieczy pod ciśnieniem - w odgałęzieniu przewodu tłocznego pompy
▪ Akumulator jako tłumik pulsacji ciśnienia - w odgałęzieniu przewodu tłocznego pompy
▪ Akumulator jako kompensator przecieków/tłumik pulsacji - w odgałęzieniu innego przewodu
ciśnieniowego na przykład doprowadzającego ciecz do siłownika
Schemat zamontowania akumulatora jako zasobnika
cieczy pod ciśnieniem I

▪ Jeżeli ciśnienie cieczy w akumulatorze 2 i przewodzie

tłocznym P jest mniejsze od nastawionego na zaworze
odłączającym 3, to zawór ten jest zamknięty, a ciecz z
pompy l płynie przez zawór zwrotny 3.1 do akumulatora 2
i przewodu P.
▪ Jeżeli ciśnienie w tym przewodzie przekroczy
nastawioną wartość, to zawór odłączający 3 się
otworzy i ciecz popłynie z pompy l do zbiornika 6.
Zawór zwrotny 3.1 będzie zamknięty i odetnie przewód P
od pompy l.

Akumulator 2 jest połączony z układem za pośrednictwem

bloku zabezpieczająco-odcinającego 4.

▪ Podczas normalnej pracy układu zawór 4.1 jest otwarty

a zawór 4.2 zamknięty.
▪ Za pomocą zaworu 4.1 można odciąć akumulator 2 od
układu, a za pomocą zaworu 4.2 rozładować go.
▪ Zawór maksymalny 4.3 zabezpiecza akumulator 2 przed
przekroczeniem dopuszczalnego ciśnienia.
▪ Do pomiaru ciśnienia w akumulatorze 2 zastosowano
manometr kontrolny 5.
Schemat zamontowania akumulatora jako zasobnika
cieczy pod ciśnieniem II

▪ Tutaj rolę zaworu odłączającego pełni zawór

maksymalny sterowany 3, wyposażony w rozdzielacz
pomocniczy 3.2.
▪ Rozdzielacz uruchamiany jest sygnałem elektrycznym
zainicjowanym przez przekaźnik ciśnienia 7.
▪ Jeżeli ciśnienie cieczy w akumulatorze 2 i przewodzie
tłocznym P jest mniejsze od wartości dolnej 𝒑𝒅
nastawionej na przekaźniku 7:
rozdzielacz pomocniczy 3.2 jest odłączony.
zawór maksymalny 3.1 jest zamknięty,
Ciecz z pompy l płynie przez zawór zwrotny 6 do
akumulatora 2 i przewodu P.
▪ Jeżeli ciśnienie w tym przewodzie przekroczy
wartość górną 𝒑𝒈 na przekaźniku 7, rozdzielacz
pomocniczy 3.2 zostanie przesterowany i spowoduje
otwarcie zaworu maksymalnego 3.1.
Ciecz z pompy l popłynie wtedy przez ten zawór do
zbiornika 8.

▪ Rola bloku zabezpieczająco-odcinającego 4 oraz

manometru 5 jest taka sama jak w układzie z rysunku
poprzedniego.
 Schemat zamontowania akumulatora jako
kompensatora przecieków w siłowniku i rozdzielaczu
znajdującym się w środkowym położeniu
▪ Kompensacja przecieków umożliwia
podtrzymanie ciśnienia w lewej komorze
siłownika 2, a więc umożliwia stabilizację siły
rozwijanej przez ten siłownik.

▪ Akumulator 3 połączony jest z siłownikiem 2

za pośrednictwem zaworu dławiąco-
zwrotnego 6.

▪ Zadaniem dławika 6.1 tego zaworu jest

zmniejszenie szybkości rozładowania
akumulatora 3 podczas ruchu powrotnego
siłownika 2, (wtedy rozdzielacz l jest
przesterowany w lewo).

▪ Zadaniem zaworu zwrotnego 6.2 jest

ułatwienie ładowania akumulatora 3,
(rozdzielacz l jest przesterowany w prawo).

▪ Rola bloku zabezpieczająco-odcinającego 4 oraz

manometru 5 jest taka sama jak w układach na
rysunkach powyżej.
Symbole graficzne