BETONUN BAKIMI

(KÜR)
Doç. Dr. Halit YAZICI
Doç
KÜ R
 BETONUN BAKIMI
Betonda arzu edilen
özelliklerin
gelişebilmesi için
betonun,
yerleştirilmesi ve
yüzeyinin
perdahlanması
işlemlerinden hemen
sonra, yeterli süre
istenen nem içeriğinin
ve belirli ortam
koşullarının
sağlanması işlemine
“bakım” (kür) adı
verilir.
 BETONUN BAKIMI
Çimento tarafından bağlanan su (g/g)
0.40
Çimentonun hidratasyonun
0.36
sürekli olabilmesi için
ortamda suyun bulunması 0.32
gerekmektedir.
0.28

0.24

Bağıl nemin %80 altına 0.20

düştüğü durumlarda
0.16
hidratasyon oldukça Toplam su
yavaşlamakta, %30’un altında 0.12
ise pratik olarak durmaktadır. Buharlaşmayan su
0.08

0.04
Nem Oranı
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
 BETONUN BAKIMI
Basınç Dayanımı (Mpa)
45
Sudan çıkarılma Sürekli nemli
zamanı:
40 28 gün

35 14 gün
7 gün
30
3 gün
25

20 Sürekli havada

15

10

5
3 7 14 28 90 180
Süre (gün)
 BETONUN BAKIMI
KÜR SÜRESĐ ?

ORTAM KOŞULLARINA ve
KARIŞIM DĐZAYNINA BAĞLI
> BĐR HAFTA TERCĐH EDĐLMELĐ
 BETONUN BAKIMI
AŞIRI SICAK ve SOĞUK GÜNLERDE
ĐHMAL EDĐLMEMELĐ!
Betonun dayanım Hızlı * Orta Yavaş
kazanma hızı
Sıcaklık ºC 5 10 15 5 10 15 5 10 15
Kür sırasında
ortam koşulları
Güneşsiz 2 2 1 3 3 2 3 3 2
nem % ≥ 80
Orta Güneş veya 4 3 2 6 4 3 8 5 4
Rüzgar Nem % ≥ 50
Kuvvetli Güneş veya 4 3 2 8 6 5 10 8 5
Rüzgar, Nem % < 80
* Düşük Su/Çimento oranı ve Hızlı dayanım kazanan Çimento
“Aşınma etkisi olacaksa kür süresi iki katına çıkarılmalı”
 BETONUN BAKIMI
• SERTLEŞME AŞAMASINDAKĐ
BETONU NEMLĐ TUTMAK
• GÖLLENDĐRME
• SPREY ŞEKLĐNDE SU PÜSKÜRTME
•YÜZEYĐ ISLAK HASIR veya KUM vb. KAPLAMA

SERTLEŞMEDEN SULANMASI veya

YAĞMURDA KALMASI SAKINCALIDIR.
 BETONUN BAKIMI
• BETON YÜZEYĐ SU GEÇĐRMEZ
ŞEKĐLDE KAPLAMA
•SU GEÇĐRMEZ KAĞITLA KAPLAMA
•PLASTĐK ÖRTÜ ĐLE KAPLAMA
•PARAFĐN ESASLI KATKI MADDELERĐ

CURING COMPOUND ADI VERĐLEN

KATKI MADDELERĐ KULLANILMASI
HALĐNDE BETONUN SULANMAMASI GEREKĐR.
BETONUN BAKIMI
Betonun nemlendirilmesi
BETONUN BAKIMI
Betonun nemlendirilmesi
BETONUN BAKIMI
Betonun nemlendirilmesi
BETONUN BAKIMI
Sıvı Malzeme ile koruma
BETONUN BAKIMI
Sıvı Malzeme ile koruma
BETONUN BAKIMI
Sıvı Malzeme ile koruma
 BETONUN BAKIMI
Yüzeyi geçirimsiz kaplama ile örtme
 BETONUN BAKIMI
Yüzeyi nemli malzeme ile örtme
 BUHAR KÜRÜ

Buhar kürü, betonun erken dayanım kazanmasının önemli olduğu
yerlerde veya hidratasyonun tamamlanması için ilave ısının
gerekli olduğu soğuk havalarda yarar sağlamaktadır

Atmosferik basınçlı buhar kürü: Büyük öndöküm beton

elemanlarda ve soğuk hava koşullarında yapının etrafı çevrilerek
yerinde uygulanabilmektedir.
 BUHAR KÜRÜ

Yüksek basınçlı buhar kürü (Otoklav): Genellikle, küçük
boyutlu elemanlara uygulanmaktadır. Çok yüksek erken
dayanımların gerekli olduğu hallerde ve betona bir takım
özellikler kazandırmak amacıyla uygulanmaktadır
 BUHAR KÜRÜ
BUHAR KÜRÜ ÇEVRİMİ
80

70
Bekleme periyodu
60
Sıcaklık
(°C)
50
Kontrollü ısıtma
40
Kontrollü
30 soğutma

20
Sonraki kür
Ön bekleme veya depolama soğutma
10

0 4 8 12 16 20 24 28

Zaman (saat)
 BUHAR KÜRÜ
BUHAR KÜRÜ ÇEVRİMİ

Uygulanan maksimum kür sıcaklığı 40 ile 100°C
arasında değişmektedir. Bununla birlikte, optimum kür
sıcaklığı 65 ile 80°C arasındadır.

Kür sıcaklığının yüksek olması, dayanım kazanma

hızını arttığından erken yaştaki mukavemetlerin
artmasını sağlar. Bunun yanında, ileriki yaşlardaki
dayanımlar ise düşer
OLUMSUZ İKLİM KOŞULLARINDA
BETON ÜRETİMİ
Doç. Dr. Halit YAZICI
Doç
 SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
EN OLUMSUZ ĐKLĐM KOŞULLARI:

•DÜŞÜK RUTUBET
•RÜZGARLI HAVA }
•YÜKSEK SICAKLIK
ÇÖL ĐKLĐMĐ

SICAKLIK PRĐZ HIZLANDIRIR.

(NORMAL ŞARTLARDA PRĐZ BAŞLANGICI 1 SAAT)
BETON TÜM TABAKALARI
YERLEŞTĐRĐLĐP,
PERDAHLANINCAYA KADAR
PLASTĐK KONUMDA KALMALIDIR.
(SOĞUK DERZ OLUŞTURULMAMALIDIR.)
 SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

EN UYGUN SICAKLIK
NORMAL BETONDA
10 - 15°C
BARAJ vb KÜTLE BETONLARINDA
5 - 10°C

SICAKLIK > 32°C ĐSE

ÖNLEM ALINMALIDIR.
 SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
ALINACAK ÖNLEMLER:
•MALZEMEYĐ SOĞUTMALI
•SUYU SOĞUTMALI
SOĞUK SU KULLANILABĐLĐR
KARIŞIM SUYUNUN %80’Đ BUZ OLARAK KULLANILABĐLĐR
•AGREGAYI SOĞUTMALI
GÖLGEDE SAKLANMALI
•HĐDRATASYON ISISI DÜŞÜK ÇĐMENTO KULLANMALI
•BETON DÖKÜM SAATLERĐNĐ DEĞĐŞTĐRMELĐ
•KULLANILAN ARAÇ GEREÇLERĐ BEYAZA BOYAMALI
•KALIPLARI, ÇELĐK DONATIYI, ZEMĐNĐ SOĞUK SU ĐLE SPREY
ŞEKLĐNDE GÖLLENMEDEN ISLATMALI
•BETON DÖKÜMÜNÜ HIZLI YAPMALI
•TRANSMĐKSERLERDE GEREKSĐZ FAZLA KARIŞTIRMA YAPMAMALI
•PRĐZ GECĐKTĐRĐCĐ (RETARDER) KULLANILMALI
•YERLEŞTĐRĐLEN TAZE BETONDA HIZLI BUHARLAŞMA ÖNLENMELĐ
SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
 SICAK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

Hazır beton su soğutma (chiller) tesisi (Batı Beton-İzmir)

SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
 SOĞUK HAVA ETKĐSĐ

TAZE BETON SERTLEŞMİŞ BETON

HİDRATASYONUN YAVAŞLAMASI veya
TAMAMEN DURMASI (<-12°C) BOŞLUK SUYUNUN DONMASI

BUZUN GENLEŞME ETKİSİYLE

BOŞLUKLARIN AÇILMASI %9 GENLEŞME

BUZUN ÇÖZÜLMESİYLE PARAZİT GERİLMELER

HİDRATASYONUN
YENİDEN BAŞLAMASI
ÇATLAK

ÇOK BOŞLUKLU YAPI, MEKANİK

ÖZELLİKLERDE ve DAYANIKLILIKTA PARÇALANMA-HASAR
DÜŞME

BETONUN YENİDEN KARIŞTIRILMASI

ve SIKIŞTIRILMASI ŞART !!
SOĞUK HAVA ETKĐSĐ
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

SICAKLIK < 5°C ĐSE

ÖNLEM ALINMALIDIR.
TAZE BETONUN
DON ETKĐSĐNDEN
HĐDRATASYON ĐŞLEMĐ BOYUNCA
KARIŞIM SUYUNUN UZAKLAŞMASINA
ve
YAKLAŞIK 3.5-4.0 Mpa DAYANIMA ULAŞMASINA
kadar
KORUNMASI GEREKĐR !
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

ALINACAK ÖNLEMLER:

ÜRETİCİNİN ALACAĞI
ÖNLEMLER TÜKETİCİNİN ALACAĞI ÖNLEMLER
- DÖKÜM SAATİNİ GÜNÜN DAHA SICAK SAATLERİNE KAYDIRMAK
- ERKEN DAYANIM KAZANAN BETON ÜRETMEK

a) HİDRATASYON ISISI YÜKSEK ÇİMENTO KULLANMAK

(EYÇ52.5, PÇ52.5, PÇ42.5)
b) DAHA YÜKSEK ÇİMENTO DOZAJI, DAHA DÜŞÜK S/Ç ORANI

C) KATKI KULLANMAK (ANTİFİRİZ, PRİZ HIZLANDIRICI)

SUYUN ve TAZE BETONUN DONMA SICAKLIĞINI
DÜŞÜRMEK, HİDRATASYONU HIZLANDIRMAK
CaCl2 ESASLI İSE MAX %1
d) YÜKSEK KÜR SICAKLIKLARI (BUHAR KÜRÜ)
e) BİRKAÇ YÖNTEMİ BİR ARADA KULLANMAK
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

ALINACAK ÖNLEMLER:
- PREFABRİKASYONA YÖNELMEK
- KALIP ALMA SÜRESİNİ UZATMAK
- MALZEMELERİ (SU VE KUM) ISITMAK
- KALIPLARI ISITMAK
- TAZE BETONU YALITIM MALZEMELERİ İLE ÖRTMEK

- HAVALI BETON ÜRETMEK

 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
- HAVALI BETON ÜRETMEK

HAVA SÜRÜKLEYİCİ KATKI MADDELERİ

(SODYUM ABİETAT, LİNYO SÜLFONAT, HAYVANSAL-BİTKİSEL YAĞLAR,
SENTETİK DETERJANLAR)

HAVA KABARCIKLARI 10-250 µ ÇAP

1 M3 BETONDA 3×
×109 ~ 7×
×109 HACMİN YAKLAŞIK %2-9
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
- HAVALI BETON ÜRETMEK

HAVA SÜRÜKLEYİCİ KATKI MADDELERİ

(SODYUM ABİETAT, LİNYO SÜLFONAT, HAYVANSAL-BİTKİSEL YAĞLAR,
SENTETİK DETERJANLAR)

HAVA KABARCIKLARI 10-250 µ ÇAP

1 M3 BETONDA 3×
×109 ~ 7×
×109 HACMİN YAKLAŞIK %2-9
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

YALITIMLI KALIP
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ
 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

-12°°C’de Herhangi Bir Yalıtım Olmadan Antifiriz Katkısı ile

Beton dökülmesi
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

Betonun içten ısıtılması

 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

Beton yüzeyinin bir ağ şeklinde yerleştirilen ısıtıcılarla

ısıtılması
SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

Beton Dökülmeden Önce

Donatıları Etrafının Isıtıcı
Tellerle ( beyaz renkli)
Sarılması
BETON BASINÇ
DAYANIMI
Doç. Dr. Halit YAZICI
Doç
 SERTLEŞMİŞ BETON
BETONUN ÖZELLĐKLERĐNDEN EN ÖNEMLĐSĐ

BASINÇ DAYANIMI
•BETONUN MEKANĐK ÖZELLĐKLERĐNĐN
EN YÜKSEK DEĞERĐDĐR.
•TÜM OLUMLU ÖZELLĐKLERE
PARALELLĐK GÖSTERĐR.
•BETONUN SINIFINI BELĐRLER.
BASINÇ DENEYĐ ve
BASINÇ DAYANIMI
 BASINÇ DENEYĐ ve
BASINÇ DAYANIMI
Oynar başlık
Örnek

Yağ
pompası

Yükleme çerçevesine -yüksekliği ayarlanabilir bir üst tabla ile

oynar ve hareketli alt tabla arasına- deney örneği yerleştirilir.

Alt tablanın altındaki pistonun silindirine bir pompa yardımıyla

yağ basılır.
BASINÇ DENEYĐ ve
BASINÇ DAYANIMI

Yağın basıncı alt tablayı yukarı

yönde iterek örneğin kırılmasına
yol açar.

Bu arada haznedeki basınç kuvveti

bir dinanometre ile ölçülür.

Örneğe uygulanan gerilmenin üniform

dağılmasının sağlanması için, örnek
yüzeylerinin pürüzlü olmaması gerekir.

Bu amaçla deney örneklerinin alt ve üst

tablaya temas eden yüzeylerine eş dağılımlı
gerilmeyi sağlamak amacıyla özel bir
karışımdan başlık dökülür.
BASINÇ DENEYĐ ve
BASINÇ DAYANIMI

P
σ=
A
 BETON SINIFLARI (TS 500)
fck Eşdeğer küp Ec
fctk Karakteristik
Karakteristik (150 mm) (28 günlük)
Beton Eksenel Çekme
Silindir Basınç Basınç Elastisite
Sınıfı Dayanımı
Dayanımı Dayanımı Modülü
(N/mm2)
(N/mm2) (N/mm2) (N/mm2)
C16 16 20 1.4 27000
C18 18 22 1.5 27500
C20 20 25 1.6 28000
C25 25 30 1.8 30000

C30 30 37 1.9 32000

C35 35 45 2.1 33000
C40 40 50 2.2 34000
C45 45 55 2.3 36000
C50 50 60 2.5 37000
 BETON SINIFI GÖSTERİMİ

•TS 500
C30 28 Günlük 15/30 cm Karakteristik Silindir
Basınç Dayanımı En Az 30 MPa

•TS EN 206/1
28 Günlük 15 cm Ayrıtlı
C30/37 Karakteristik Küp Basınç Dayanımı
En Az 37 MPa
28 Günlük 15/30 cm Silindir
Basınç Dayanımı En Az 30 MPa
BETON SINIFLARI (TS EN 206-1)
Basınç dayanımı Silindir dayanımı Küp dayanımı
sınıfı fck, silindir N/mm2 fck, küp N/mm2
C 8/10 8 10
C12/15 12 15
C16/20 16 20
C20/25 20 25
C25/30 25 30
C30/37 30 37
C35/45 35 45
C40/50 40 50
C45/55 45 55
C50/60 50 60
C55/67 55 67
C60/75 60 75
C70/85 70 85
C80/95 80 95
C90/105 90 105
C100/115 100 115
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
BASINÇ DAYANIMINI ETKĐLEYEN FAKTÖRLER:
1.) BETONUN YAŞI
fc ZAMANIN ARTAN BĐR FONKSĐYONUDUR.
fc
.

7 28 t

ÇĐMENTO TĐPĐ VE KÜR KOŞULLARI ÖNEMLĐDĐR.

 BETONUN ÖZELLİKLERİ
2.) ÇĐMENTO ĐLE ĐLGĐLĐ FAKTÖRLER:
a) DOZAJ
MĐN. DOZAJ: Cmin = 550 / 5√D
D: Betonda Kullanılan Max. Agrega Tane Çapı.
D = 32 mm ĐÇĐN Cmin = 275 kg/m3
D = 16 mm ĐÇĐN Cmin = 316 kg/m3
b) ÇĐMENTO TĐPĐ EYÇ PÇ
fc
.

KÇ

t
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
3.) SU ĐLE ĐLGĐLĐ FAKTÖRLER:
ĐŞLEVĐ: KĐMYASAL REAKSĐYONU
(HĐDRATASYONU) BAŞLATMAK,
ĐŞLENEBĐLĐRLĐK SAĞLAMAK
KALĐTESĐ : ĐÇĐLEBĐLĐR NĐTELĐKTE
MĐKTARI: HĐDRATASYON ĐÇĐN GEREKLĐ
MĐKTAR ÇĐMENTO AĞIRLIĞININ
% 14-28’i KADARDIR.
fc
TAM SIKIŞMIŞ BETON (TEORĐK)
VĐBRASYON ĐLE SIKIŞTIRMA
EL ĐLE SIKIŞTIRMA

≈0.40 0.53 S/Ç

 BETONUN ÖZELLİKLERİ
3.) SU ĐLE ĐLGĐLĐ FAKTÖRLER:
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
4.)KOMPASĐTE - fc ĐLĐŞKĐSĐ:
YÜKSEK KOMPASĐTE YÜKSEK DAYANIM

5.) DIŞ ETKĐLER - KÜR KOŞULLARI:

YÜKSEK SICAKLIK
DERECELERĐ DAYANIM KAZANMA
YÜKSEK NEM HIZINDA ARTIŞ
ORANLARI
 KÜR KOŞULLARI

• Priz ve sertleşme aşamasında betona çevre koşullarının etkisi

çok büyüktür. Kür koşulları adı da verilen çevre koşullarını
ayarlamak suretiyle betonun kalitesini yükseltmek
mümkündür. Kür koşullarını, sıcaklık ve rutubet etkisi olarak
düşünmek gerekir.

• Sıcaklık derecesinin ve rutubet oranının yüksekliği, hidratasyonu

hızlandırması nedeniyle, betonun dayanım kazanma hızını artırır.
• Rutubeti yüksek tutmak, hatta ortamı doygun rutubette tutmak
kaydıyla sıcaklık 60oC' nin üzerine çıkarılarak (70-90 oC) dayanım
kazanma hızı arttırılabilir. Bu işleme, ısıl işlem, atmosfer basıncında
buhar kürü, etüvleme, tünel kalıp yöntemi gibi adlar verilmektedir.
Bu yöntemlerde beton çok kısa sürede (1-2 gün) istenen dayanıma
ulaşır. Prefabrik beton yapı elemanlarının üretiminde bu
yöntemlerden yararlanılır.
 KÜR KOŞULLARI

Beton dayanım kazanma hızı kriterleri, 2 günlük ortalama basınç dayanımının

28 günlük dayanımına oranına bağlı olarak tayin edilmektedir. Bu oranın
0.5’ten büyük olması durumunda dayanım gelişiminin hızlı, 0.3 ile 0.5
arasında olması durumunda orta, 0.15 ile 0.3 arasında olması durumunda ise
yavaş olduğu kabul edilir.
 OLGUNLUK DERECESİ
• Gerekli sertleşme süreleri aşağıda açıklanan "olgunluk
derecesi" kavramına dayanılarak saptanır. Olgunluk derecesi
aşağıda verilen sıcaklık (T) ve zamanın (t) etkisini birlikte
belirten bir büyüklüktür :

Olgunluk = f (T x t)

Nurse-Saul Denklemi: M(t) = ∑ (Ta-To)∆t

Burada, M (t), t yaşındaki olgunluk,

∆(t) , zaman aralığı, gün veya saat,
Ta , ∆(t) zaman aralığında ortalama beton sıcaklığı, ⁰C
To, betonun zamanla dayanım kazanmadığı en yüksek sıcaklık
(beton bu sıcaklığın altında dayanım kazanmaz), ⁰ C
 M(t) = ∑ (Ta-To)∆t

• Betonun eriştiği olgunluk seviyesinin hesaplanmasında, hangi sıcaklık derecesinin

altında zamanla dayanım artışının olmadığının bulunması gerekmektedir. Farklı
araştırmacılar, -20 oC ile 5 oC arasında değişen sıcaklıklar bulmuştur. Genellikle, 0
oC ve -10 oC kullanılmaktadır. Bu değerin değişiminde kullanılan çimento türü

etkilidir.

• To sıcaklığı, çimentonun tipine, katkının veya çimentonun hidratasyon hızını

etkileyen diğer bileşenlerin tipine ve dozajına, ve sertleşme aşamasında betonun
maruz kaldığı sıcaklık aralığına bağlıdır.

• Örneğin, Tip I çimento için, katkı kullanılmamışsa ve kür sıcaklığı 0 ile 40 oC

arasında değişiyor ise tavsiye edilen To sıcaklığı 0 oC’dir.

• Diğer durumlar için ve dayanım tahmininde maksimum doğruluk için To sıcaklığı

deneysel olarak ASTM C1074 standardına göre belirlenmelidir.
Beton yaşının ve sıcaklığın fonksiyonu olarak beton basınç dayanımı
yüzdeleri (%100 =28 gün 23 ˚C’de kür)
Olgunluk, kritik inşaat aktivitelerinin başlamasına izin vermek için,
betonun dayanımının tahmin edilmesinde kullanılmaktadır. Örneğin,

• Kalıpların ve dikmelerin sökülmesinde,

• Çubuklara art germe uygulanma zamanın
tespitinde,
• Soğuk hava korumasının sona erdirilme
süresinin tayininde,
• Yolların trafiğe açılma zamanın
belirlenmesinde kullanılmaktadır.
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
6.)DENEY KOŞULLARI -
ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
•YÜKLEME HIZI: 1.5 - 3.5 kg/cm2/s
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
6.)DENEY KOŞULLARI -
ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
•YÜKLEME HIZI: 1.5 - 3.5 kg/cm2/s
•PRES TABLASI-ÖRNEK YÜZEYĐ ARASI SÜRTÜNME

•ÖRNEKLERĐN NEM DURUMU

•ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
6.)DENEY KOŞULLARI -
ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
•ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI

STANDART
SĐLĐNDĐR h/d ORANI=2.0
15X30 cm

KAROTLARDA FARKLI
h/d ORANLARI VARSA DÜZELTME YAPILMALIDIR.

TS 10465’de h/d =1.0

ASTM ve BS’DE h/d < 0.95 ĐSE DENEY YAPILAMAZ !
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
6.)DENEY KOŞULLARI -
ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
•ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
15 veya 20 cm
AYRITLI KÜP

BOYUT ETKĐSĐ :

ÖRNEK : 10 cm 15 cm 20 cm
BAĞIL DAYANIM (%) : 120 100 90
 BETONUN ÖZELLİKLERİ
6.)DENEY KOŞULLARI -
ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
•ÖRNEK ŞEKLĐ VE BOYUTLARI
15 veya 20 cm
AYRITLI KÜP

ŞEKĐL ETKĐSĐ :

ŞEKĐL : PLAK KÜP PRĐZMA

NARĐNLĐK (h/a) : 0.5 1.0 2.0
BAĞIL DAYANIM (%) : 140-200 100 75-95
BASINÇ DAYANIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
d
ÖRNEK ŞEKLİ, BOYUTLARI
ve NARİNLİĞİ

h/d ORANI
PRES TABLASI İLE
SÜRTÜNME
Düzgün kırılma
Düzgün olmayan kırılma
Düzgün kırılma
Düzgün
olmayan
kırılma
 YÜKLEME HIZI

Birim deformasyon hızı

1.00
dayanım
gerilme

0.75

0.50 0.001 / 100 gün

56 günlük örnekler
fc = 21 MPa 0.001 / 1 gün

0.25 0.001 / 1 saat

0.001/ 1 dakika

0.00
0.001 0.002 0.003 0.004 0.005 0.006
Birim deformasyon
BASINÇ DAYANIMI BAĞINTILARI
• Deneysel çalışmalara dayanarak,
malzeme oranları, ortam şartları,
sıkıştırma şekli vb. faktörlere bağlı olarak
betonun basınç dayanımı bağıntılarla
yazılabilir. Bu konuda çok sayıda
araştırına yapılmış ve değişik araştırıcılar
tarafından farklı bağıntılar önerilmiştir.
• Ne varki bu alanda yapılan çalışmalar
matematiksel kesinlik taşıyan bağıntıların elde
edilemeyeceğini kanıtlamıştır. Deneylerle
oluşturulan bağıntılar dayanımın
hesaplanmasında değil, fakat tahmin
edilmesinde yararlı olmaktadır. Özellikle beton
deneme amacı ile daha önce üretilmiş betonların
bulunan basınç dayanımlarından yararlanarak,
bu formüllerdeki katsayılar daha kesin bir
biçimde belirlenmektedir. Daha sonraki
üretimlerde formüllerden yararlanarak
hedeflenen dayanım elde edilebilmektedir.
• Bu formüllerin en önemlileri aşağıda verilmiştir.
Hemen hemen bütün formüllerde çimento/su
ilişkisi dayanımı etkileyen esas değişken olarak
alınmıştır. Bu formüllerde kolaylık olması
açısından; betona giren bileşenler çimento, su,
kum, iri agrega, hava boşluğu sırasıyla, C, S, U,
V ve H harfleriyle simgelenecektir. Değerler
ağırlık cinsinden ise büyük, mutlak hacım
cinsinden ise küçük harfler kullanılacaktır. fc ise
betonun basınç dayanımını simgeleyecektir.
 a) Bolomey formülü
 C 
fc = K B  −k 
S+ h 
• Burada KB; çimentonun mekanik dayanımına, agreganın
granülometri bileşimine, agreganın şekli ve biçimine,
sıkıştırma şekline, ortam şartlarına ve deney örneğinin
şekline bağlı bir deneysel parametredir. Ortalama olarak
7 gün için 15 N/mm2, 28 gün için 19 N/mm2 değerleri
alınabilir. k' katsayısı ikinci katsayı olup, 0.3-0.5 arasında
değişir, 0.5 değerini almak yeterli olmaktadır. h hava
boşluğunun su ile dolu olduğu varsayılır. Örneğin
betonda 15 dm3 hava boşluğu saptanmış ise, formülde
h yerine 15 kg konur.
 b) Feret formülü
• Bu formülde dayanımı etkileyen en önemli
faktör çimento hamuru içindeki çimento
miktarıdır. Bağıntı ikinci derecedir. Çimento
hamuru hacmi, c+s+h, çimento miktarı ise c dir.
Buradaki KF katsayısı 80-300 N/mm2 arasında
alınır. 7 gün için 150, 28 gün için 180 N/mm2
ortalama değerleri kullanılır.

2
 c 
fc = K F  
 c + s + h
 Graf Formülü
• Graf formülü çimento cinsinin etkisini formülde
açık bir şekilde gözönüne alan bir bağıntıdır.
Burada fcc çimentonun standart mukavemetidir.
Örneğin PÇ32.5 için 32.5 N/mm2 alınır. Ancak
daha iyi bir yaklaşım için standart mukavemet
yerine, laboratuvarda saptanan gerçek
dayanımın alınması önerilir. KG değeri 4-10
arasında değişir ve beton yaşından bağımsızdır.
Beton yaşının etkisi fcc ile dikkate alınır.

fcc  C  2
fc =  
KG  S 
 d) Abrams Formülü
• Beton teknolojisinin kurucularından Amerikalı
Abrams'ın formülü,
• A ve B ön deneylerde bulunan katsayılardır

A
fc =
B1.5 S/C
SERTLEŞMİŞ BETONUN
DİĞER ÖZELLİKLERİ
Doç. Dr. Halit YAZICI
Doç
EĞĐLME DENEYĐ ve
EĞĐLME DAYANIMI
 EĞĐLME DENEYĐ ve EĞĐLME
DAYANIMI

Laboratuvarda yapılan eğilme dayanımı belirleme deneyleri
standartlara göre iki grupta toplanabilir:

4 Nokta eğilme deneyi
3 Nokta eğilme deneyi

 EĞĐLME DENEYĐ ve EĞĐLME
DAYANIMI
P P′′/2 P′′/2

L/2 L/2 L/3 L/3 L/3

L L

P/2 P′′/2
+ + 0
T T P′′/2
- -
P/2

M M
+ + + + +
P′′L/6 P′′L/6
PL/4
 EĞĐLME DENEYĐ ve EĞĐLME
DAYANIMI
P

L/2 L/2

P/2
+
T
Tekil yüklemeli deneylerde açıklık
- boyunca tek noktada (açıklık ortası,
P/2
yükleme noktası) maksimum moment
oluşur ve o noktada kesme kuvveti de
M değer değiştirmektedir.
+ +

Dolayısı ile saf eğilme durumundan söz
edilemez.
PL/4
 EĞĐLME DENEYĐ ve EĞĐLME
DAYANIMI
P′′/2 P′′/2

L/3 L/3 L/3

İki noktadan yüklemeli deneylerde

P′′/2 maksimum moment belirli bir aralıkta
+ değer almaktadır.
0
T
-
Bu aralıkta kesme kuvveti sıfırdır. Bir
P′′/2 başka deyişle, salt eğilme hali söz
konusudur.
M
+ + +
Eğilme deneylerinde sadece eğilme etkisi
inceleneceğinden iki noktadan yüklemeli
P′′L/6 P′′L/6 ikinci deney yöntemi daha sağlıklı
sonuçlar vermektedir.
 ÖRNEK ŞEKLĐ ve BOYUTLARI

4 Nokta eğilme deneyi
3 Nokta eğilme deneyi

P×L P×L
M M
σ= = 6 2 σ= = 4 2
W b× h W b×h
6 6
 ÖRNEK ŞEKLĐ ve BOYUTLARI

4 Nokta eğilme deneyi
3 Nokta eğilme deneyi

Hangi deney yönteminde eğilme dayanımı daha düşük çıkar?

Hangi deney yöntemi daha güvenilirdir?

3 nokta eğilme deneyi ile alınan sonuçlar 4 nokta eğilme

deneyindekine göre daha yüksektir
ÇEKME DAYANIMI
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
DOĞRUDAN ÇEKME DAYANIMI

Đlk çekme deneyi örnekleri

P
σ=
A

Son çekme deneyi örnekleri

 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
DOĞRUDAN ÇEKME DAYANIMI
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

Çekme yüklerinin dolaylı olarak uygulanması ile çekme dayanımının

tespit edildiği bu yöntem “Brezilya Yarma Deneyi” olarak da
adlandırılmaktadır.

İlk olarak 1953 yılında Brezilyalı Carnerio ve Barcellas tarafından
önerilen bu deney yönteminde, genellikle silindir beton örnekleri
kullanılmaktadır, ayrıca küp örnekler de kullanılabilmektedir.
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

Bu deneyde, yatay olarak presin tablaları

arasına yerleştirilen, basınç deneylerinde
de kullanılan, silindir beton örneklerinin
altına ve üstüne yerleştirilen plakalara dik
yönde basınç yüklemesi uygulanarak
gerçekleştirilmektedir.
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

Yükün arttırılmasıyla,
dolaylı olarak çekme
gerilmeleri oluşur ve
örnek ekseni boyunca
yarılarak göçer.
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

Elastisite teorisine göre, şekilde

gösterildiği biçimde yüklenen bir
silindirin yük ekseni doğrultusundaki
düzleminde, birbirine dik asal çekme
ve basınç gerilmeleri oluşur.

Yükün uygulandığı yerlerde oluşan yerel basınç gerilmeleri,

bu noktalardan uzaklaştıkça çekme gerilmelerine
dönüşmekte ve bu çekme gerilmeleri çap boyunca sabit
kalmaktadır, kesitin orta bölgesinde oldukça üniform
dağılımlı çekme gerilmeleri oluşmaktadır.
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

Burada uygulanan gerilme iki yönlü

olduğundan asıl çekme
dayanımından daha büyük değerler
elde edilir

Yarma deneyi süresince, deney aletinin (presin) yükleme

tablalarının silindir örneğe göre dikey bir düzlemde
tutulması sağlanmalıdır.
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
YARMADA ÇEKME DAYANIMI

Mukavemet dersi bilgilerinden

yararlanarak, şu şekilde ifade edilir :

2P  D 2

Basınç gerilmesi :
 − 1
πLD  r(D − r) 

2P P:silindire uygulanan basınç yükü,

L:silindir örneğin uzunluğu,
Çekme gerilmesi = D:silindir örneğin çapı,
r ve (D-r): seçilen elemanın yükleme
πLD noktalarına uzaklıklarıdır.
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
ÇEKME DAYANIMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

EKSENEL
ÇEKME
( fct ) EĞİLME
SİLİNDİR YARMA( fct’ ) ( fct’’ )

( fct’ ) ( fct’’)
fct = =
1.5 2.0
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
ÇEKME İLE BASINÇ DAYANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ
ÇEKME DAYANIMI BASINÇ DAYANIMI İLE

TABLOLAR fctk = 1.1 fck (TS500)

Betonun çekme dayanımı (doğrudan) basınç

dayanımının yaklaşık 10’da biri kadardır.

Eğilmede çekme dayanımı ise basınç dayanımının

yaklaşık 5’de biri kadardır.
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
ÇEKME İLE BASINÇ DAYANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ

20
Basınç Dayanımı/Çekme
Dayanımı Oranı

15

10

0
C16 C18 C20 C25 C30 C35 C40 C45 C50
Beton Sınıfı
 BETONDA KALĐTE
KONTROLÜ
ÇEKME İLE BASINÇ DAYANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Beton dayanımı (MPa) Oran (%)
Eğilme dayanımı Çekme dayanımı Çekme dayanımı
Basınç Eğilme Çekme / Basınç / Basınç / Eğilme
dayanımı dayanımı dayanımı
6,9 1,6 0,8 23,0 11,0 48
13,8 2,6 1,4 18,8 10,0 53
20,7 3,3 1,9 16,2 9,2 57
27,6 4,0 2,3 14,5 8,5 59
34,5 4,7 2,8 13,5 8,0 59
41,3 5,3 3,2 12,8 7,7 60
48,2 5,9 3,6 12,2 7,4 61
55,1 6,4 4,0 11,6 7,2 62
62,0 7,0 4,3 11,2 7,0 63
 BETONUN DĐĞER ÖZELLĐKLERĐ
• KESME DAYANIMI
• AŞINMA DAYANIMI

• DARBEYE DAYANIKLILIK

• BETONUN f-ε DAVRANIŞI

ve ELASTİSİTE MODÜLÜ