Karta pracy 

 
Retoryka  
 
I. Przeczytaj fragment mowy Peryklesa Pochwała demokracji ateńskiej i wykonaj polecenia. 
 
Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy
wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na
większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w
obliczu prawa; jeśli zaś chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej
przynależność do pewnej grupy, lecz ze względu na talent osobisty, jakim się wyróżnia; nikomu
też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie, ubóstwo albo nieznane pochodzenie nie przeszkadza w
osiągnięciu zaszczytów. W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności [...]. 
    Państwo nasze jest godne podziwu i pod tymi względami, i pod wielu innymi. Kochamy
bowiem piękno, ale z prostotą, kochamy wiedzę, ale bez zniewieściałości, bogactwem się
chwalimy, lecz używamy go w potrzebie; przyznanie się do ubóstwa nie przynosi nikomu ujmy,
jednakże jest ujmą, jeśli ktoś nie stara się z niego wydobyć. U nas ci sami ludzie, którzy zajmują
się sprawami państwa, zajmują się także swymi osobistymi, a ci, którzy ograniczają się tylko do
swego rzemiosła, znają się także na polityce. Jesteśmy narodem, który jednostkę nieinteresującą
się życiem państwa uważa nie za bierną, ale za nieużyteczną. Zawsze sami oceniamy wypadki i
staramy się wyrobić sobie trafny sąd; nie stoimy na stanowisku, że słowa szkodzą czynom, lecz
że najpierw trzeba się dać pouczyć słowom, zanim się do czynów przystąpi. 
T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w źródłach – nie tylko pisanych. Starożytność i średniowiecze,  
Toruń 2004, s. 35. 
 
1. Zredaguj notkę encyklopedyczną na temat Peryklesa. 
 
 Perykles (495 p.n.e.- 429 p.n.e.) Ateński polityk, retor oraz reformator. Twórca demokracji
ateńskiej. Syn zwycięzcy spod Mykale Ksantipposa, ze strony matki Agaristy wywodził się z
rodu Alkmeonidów. Związane z nim określenie to “Złoty wiek Peryklesa”. 
2. Określ temat mowy Peryklesa. Wskaż tezę, którą retor formułuje. 
Tematem mowy Peryklesa jest obraz demokracji ateńskiej. Tezą jest to jak wprowadzanie
dobrego systemu politycznego, może wpłynąć pozytywnie na obywateli. Prowadzących ich  
do harmonii i samospełnienia. 
 
3. Przedstaw obraz demokracji ateńskiej, jaki wyłania się z mowy Peryklesa. 
Perykles ukazuje nam demokracje ateńską jako ustrój, w którym każdy człowiek jest równy
wobec prawa, decyzje podejmowane są wspólnie przez obywateli. Istnieje powszechny dostęp
obywateli do urzędów, a ateńczycy czują więź ze swoim państwem. 
 
4. Podaj, jaki efekt uzyskuje mówca, kiedy stosuje czasowniki w 1. osobie liczby mnogiej. 
Mówca chce pokazać, że jest on częścią demokracji ateńskiej, Perykles identyfikuje się z
ludnością ateńską, pokazuję również, że jest on z nią na równi. 
 
5. Zacytuj z tekstu sformułowanie o charakterze sentencji. Wyjaśnij, w jakim celu zostało
wykorzystane. 
“najpierw trzeba się dać pouczyć słowom, zanim się do czynów przystąpi” - sentencja ma celu
pokazanie jak istotny jest rozsądek w podejmowaniu decyzji. 
II. Napisz, jak oceniasz wystąpienia znanych Ci polityków. Czy dostrzegasz w ich
wypowiedziach chwyty retoryczne? Przed przystąpieniem do pracy przeczytaj tekst „Retoryka –
nie dla polityka”. 
 
Arystoteles wyznaczył trzy filary retoryki: logos, czyli wiedza, dążenie do prawdy, etos
oznaczający dobro i prawość, i patos rozumiany jako piękno – mówi prof. Edward Nieznański,
logik i nauczyciel prawników. – Język współczesnych polityków cechuje zaś erystyka, gra
mniemań oprawiona tylko w retoryczne zabiegi. 
    W rozmowie z Anną Lisiecką w „Kulturalnym wieczorze” Jedynki prof. Nieznański podkreśla,
że retoryka jest sztuką szlachetną. Tak naprawdę stworzył ją Arystoteles i chociaż kolejni
filozofowie – Pascal, Schopenhauer czy ze współczesnych nam Perelman – starali się dodać coś
od siebie, konstrukcja Arystotelesa przetrwała do naszych czasów. Wyłożył ją w trzech dziełach:
„Retoryka”, „Retoryka dla Aleksandra” i „Topiki”. 
    Podstawą retorycznej konstrukcji jest topos. Pewnymi toposami są prawa obowiązujące w
naukach ścisłych, prawdopodobnymi te, z którymi spotykamy się w życiu, np. jak Kuba Bogu tak
Bóg Kubie – tłumaczy prof. Nieznański. 
    Niegdyś nauka retoryki była jedną z podstaw klasycznego wykształcenia (nauczał jej np.
Euzebiusz Słowacki, ojciec znanego poety), aby człowiek funkcjonujący w życiu publicznym
mógł w sposób piękny i mądry wyłożyć swoje racje. 
    Arystoteles nie uczy nas brudnych sztuczek, co najwyżej tego, jak się przed nimi
bronić – podkreśla Nieznański. Na pociechę dodaje, że współcześni Arystotelesowi ludowi
trybuni też za nic sobie mieli jego nauki. 
www.polskieradio.pl 
 
……………………………………………………………………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………………………………….
……………………………….……………………………….……………………………….
……………………………….……………………………….…………………………………….
……………………………….……………………………….………………………………….
……………………………….……………………………….………………………………….
……………………………….……………………………….………………………………….
……………………………….……………………………….………………………………….
……………………………….……………………………….…