INFORMATU,

HEZI,
ERALDATU
Praktika egokien dekalogoa
Bake Kazetaritzarako.
Gidaren egilea:
GEUZ
Gatazka Eraldatzeko Unibertsitate-Zentroa
Centro Universitario para la Transformación
de Conflictos

Argitaratzailea
Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri
Administrazio Saila

Testuak
Olatz Sagarduy Bretón
Carlos Romera Antón
Lucía Gorbeña Etxebarria

Diseinua eta maketazioa

Iñigo Romera

Itzulpena
Lurdes Amundarain

Testuen ©
Egileak

Edizio honen ©
Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri
Administrazio Saila
Aurkibidea

SARRERA 4
I. BAKE POSITIBOA ETA GIZA ESKUBIDEAK 6
II. BAKE KULTURA ETA KOMUNIKABIDEAK: 7
BAKE KAZETARITZAREN PARADIGMA BERRIA

III. BAKE KAZETARITZAKO PROFESIONALAK. 10

ROLAK ETA FUNTZIOAK

IV. GATAZKA SOZIALEN ANALISIA: GATAZKA 12

HANDIAGOTZEKO ETA TXIKIAGOTZEKO GAKOAK

V. GATAZKEN KAUSA SAKONAK 15

VI. PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE 17

KAZETARITZAN

GEHIAGO JAKITEKO 23
Sarrera
G
ure gizartea gainezka dago informazioaz eta
komunikabideez: telebista egongelan, irratia
kotxean, egunkaria kafetegian, internet etxean eta
lantokian edota gure postontziak betetzen dituen
publizitatea, egunero komunikabideen aurrean nolako
indarrez jartzen garen erakusten duten adibide batzuk
besterik ez dira.
Komunikabideek izugarrizko eragina dute gure bizitzan,
mundua ikusteko eta ulertzeko eta bertan gertatzen
dena ikusteko dugun eran. Gertaera pertsonalagoak eta
bertakoagoak soilik bizi izaten dira lehen pertsonan;
gainerakoak, gure hiriko beste leku batean, eskualde mailan,
estatu edo nazioarte mailan gertatutakoak, kazetaritzako
profesionalen begien bidez soilik bizi izaten dira.
Zentzu honetan, komunikabideek zeregin erabakigarria
betetzen dute iritzi publikoaren lider izaten eta errealitateaz
dugun ikusmoldean. Era berean, gatazka ikusteko dugun
moduan eta talde eta komunitateei erasaten dieten
gatazka sozialen ebazpenean ere eragiten dute; izan
ere, komunikabideak lehen informazioaren iturri dira eta,
zenbaitetan, berauen esklusiba.
Gatazkak, bereziki gizarte alarma eragiten duten haiek,
prentsa irakurri, telebista ikusi, irratia entzun edota
interneteko nabigatzaileen arreta bereganatzen duten
egoerak dira. Zenbat eta indartsuagoa izan gatazka, orduan
eta handiagoa da audientzia eta, horregatik, zenbaitetan,
komunikabideek albistea eman ez ezik, gatazka areagotu eta
zuzenean edo zeharka handitzen laguntzen dute.
Gertaera bat albiste bihurtzeko faktore giltzarrietako bat
negatibotasuna da:º zenbat eta negatiboagoa izan gertaera,
zenbat eta handiagoa gatazka, zenbat eta bortitzagoa, orduan
eta aukera handiagoak ditu argitaratua edo hedatua izateko.
Negatiboa denak erakarri egiten du, segurtasun sentsazio
faltsu bat sortzen baitio irakurleari, ikusleari edo entzuleari.
4
Alabaina, gatazkekin zerikusia duten beste alderdi batzuek,
esate baterako, bere kausa sakonak ulertzea, esku hartzen
duten alde guztien rola, gatazkan dauden pertsona edo taldeen
alderdi komunak, gatazka era baketsuan ebazteko prozesu
edo ekimenak, etab., ez dute lekurik komunikabideetan;
ondorioz, informazioaren bidez, ez zaio eskaintzen gizarteari
gatazkaren ikuspegi erreala edo integrala.
Komunikabideek iritzi publikoan duten eragin handia dela-eta,
gizartearekiko duten erantzukizuna kontuan hartuta, tresnak
eskaini beharra sumatzen da kazetaritzako profesionalei,
honako hau bezalako gidetan oinarritu ahal izan daitezen,
gatazkari buruz bakearen ikuspegitik informatzeko euren
zereginean, euren lana bake kulturaren eraikuntzaren barnean
kokatuz.
Bake kultura honela definitzen du ONUk bere 1999ko urriaren
6ko Batzar Orokorreko ebazpenean, hain zuzen ere, balore,
jarrera, tradizio, jokabide eta bizitzeko estiloen multzoa eta
guztiak honetan oinarrituak:
a) Bizitzarekiko errespetua, indarkeriaren amaiera,
ez indarkeriaren sustapena eta praktika heziketaren,
elkarrizketaren eta lankidetzaren bidez.
b) Gatazken ebazpen baketsuarekiko konpromisoa.
c) Honako printzipio hauekiko lotura: askatasuna,
justizia, demokrazia, tolerantzia, elkartasuna, lankidetza,
pluraltasuna, kultura aniztasuna, elkarrizketa eta
ulerkuntza gizarteko maila guztietan.
Dokumentu honen helburu orokorra zera da: bake kulturaren
eraikuntza sustatzea kazetaritzaren praktika profesionaletik.
Helburu zehatzak, berriz, hauek dira, besteak beste:
komunikabideen eta hauetako profesionalen artean hedatzea
kazetaritzaren praktikan bake kulturaren sustapenarekin
zerikusia duten praktika egokiak; komunikabideak eta
bertako profesionalak kontziente eginarazi alarma soziala
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO

sortzen duten gatazken berri emateko garaian duten rolaz
eta erantzukizunaz; alarma soziala eragiten duten gatazkak
areagotzea saihestu bake kulturaren beste ikusmolde batez;
tresnak eman gaztaka sozialen berri ikuspegi prebentibo eta
eraldatzaile batetik eman ahal izateko.
eskainiko du bake kazetaritzako profesionalentzat, tresna
erabilgarri, praktiko eta sinplea izan nahian.
Azkenik, baliabide zerrenda bat gehitu da alor honetan
sakontzeko.

Halaber, gida honek jarraibide erabilgarri batzuk eskaini

nahi ditu kazetaritzako profesionalentzat, edozein motatako
gatazka sozialei buruzko informazioa ematerakoan erabil
ditzaten. Era berean, praktika egokien oinarrizko dekalogoa
definitu nahi da; praktika hauek kazetaritzaren eta informazio-
hedatzearen ikusmoldetik bake kultura eraikitzen lagunduko
dute.

Horregatik, sei ataletan zehar, bai kontzeptuzko giltzarriak, eta

bai tresna praktikoak eskaini dira, kazetaritza profesionalaren
ikuspegitik, gatazkak lantzeko eta hauei buruzko informazioa
emateko beste modu bat eskaintze aldera.

Lehen atala Bake Positibo eta Giza Eskubideen ingurukoa da,

nozio hauetara eta bakeak hauekin duen erlaziora hurbilduz.

Bigarren atala bake kultura eta komunikabideei buruzkoa

da. Bake kazetaritzaren paradigma marraztu da, eta helburu
nagusia da gatazkaren diskurtsoa hedatzea emaitza baketsuak
eta prozesuak sartzeko, bake-ikuspegiak ageriko bihurtuz.

Hirugarren atala tresna praktikoak eskaintzera bideratua

dago, bake kazetaritzako profesionalen rolak eta funtzioak.
Paradigma honi kasu egin nahi dion profesionalak bete
beharreko funtzioak ikusarazi nahi ditu.

Laugarren eta bosgarren atalek gatazkaren teoriaren ideia

nagusienak sintetizatu nahi dituzte, beronen ulerkuntza
integralagoa, ezaugarriak, kausak eta ondorioak eskaintze
aldera. Honela, bai gatazka sozialak handiagotzearen eta
txikiagotzearen gakoak (laugarren atala), eta bai bere kausa
sakonak arakatu dira.
Seigarren eta azken atalak praktika egokien dekalogoa

5
I.
Bake Positiboa
eta Giza Eskubideak
B
ake positiboa fenomeno zabala eta konplexua da,
ez da soilik indarkeriarik eza (bake negatiboa gisa
definitua), baizik eta baita pertsonek duten aukera
beren ahalmenak garatzeko: gizarte bizitzan parte
hartzeko eta eskubide ekonomiko, sozial eta kulturaletarako
sarbidea, guztiak ere beharrezkoak pertsonak duintasunez
garatzeko (bake positiboa). Beraz, ez da bakarrik nahi ez
diren baldintza eta zirkunstantziak ez izatea, baizik eta baita
nahi diren baldintza eta zirkunstantzien presentzia ere.
Bakearen nozioa eboluzionatzen joan da eta hainbat alderdi
hartzen ditu barne, hala nola, gatazka eta bere ebazpena,
pertsonen garapenerako beharrezkoa den aurrerapen sozio-
ekonomikoa eta Giza Eskubideak. Honela, benetako bakeaz
arituko gara indarkeriarekin zerikusia duten fenomeno
guztiak kontuan izaten ditugunean, adibidez, pobrezia,
baliabide materialen gabezia, egiturazko desberdintasunak
eta Giza Baliabideekiko errespetua. Laburbilduz, bakeak
hiru alderdi nagusiri egiten die erreferentzia:
Gatazka.
Garapena.
Giza Eskubideak.
Bakeak berdintasuna eta elkarrekikotasuna eskatzen du har-
reman eta elkarreragin guztietan, honako hauen guztien bat
egitetzat ulertuta: Garapena, Giza Eskubideak, Demokrazia
eta Desarmatzea gatazka armatuetan. Elementu hauetako
edozeinen gabezia, indarkeriaren faktore izango litzateke.
Testuinguru honetan, lau eratako indarkeriak daude: in-
darkeria zuzena, pobrezia, Giza Eskubideen errepresioa/
gabezia eta goiko Giza Eskubideen ukapena.
Horregatik guztiagatik, bake positiboaren kontzeptua der-
rigorrez dinamikoa da. Eraikitzen doan eta bere baldintzak
aldatzen diren heinean eraldatzen joaten den prozesua da.
6
Bakearen eta Giza Eskubideen artean dagoen harremanak,
azken aldian, bakerako giza eskubideaz hitz egitera eraman
du. Giza eskubide hau bizitzarako eskubidearen barnean
kokatuko litzateke, zentzu zabalean ulertuta. Bizitzarako
eskubidea betetzeak pertsonak gizartean bakean bizi ahal
izatea eskatzen du.
Bakea giza eskubide gisa planteatu behar hau Nazio Batuen
Batzar Orokorreko 33/73 ebazpenean islatzen da, 1978ko
abenduaren 15ean onartua, Gizarteak Bakean bizi izateko
Prestakuntzari buruzko Adierazpenak ezartzen duena.
Bere lehen artikuluan dio:
“nazio orok eta gizaki orok (…) bakean bizi izateko
eskubide immanentea du. Eskubide hori eta gainerako
giza eskubideak errespetatzeak gizateria osoaren
interes komunean eragiten du, eta ezinbesteko
baldintza da nazio guztien aurrerapenerako, handiak
zein txikiak…”.
Aurrerago, 1984an, Nazio Batuen Herrien Bakerako Eskubi-
deari buruzko Adierazpenak lehen artikuluan aldarrikatzen
du:
“Lurreko herriek bakerako eskubide sakratua
dutela” .
Beraz, ikus dezakegunez, bakerako Giza Eskubidea
eraikuntza ideologiko hedatua eta sendotua da nazioz
gaindiko mailan. Giza Eskubide honek abiapuntutzat balio
digu, paradigmatzat, bake ikuspegi honen bozeramaile izan
daitezkeen kazetaritza eta komunikabideak kokatzeko,
honela, geroz eta premiazkoagoa eta presazkoagoa den
bake kulturaren hedatzaile bihurtuz.
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO
II.
Bake Kultura eta komunikabideak:
Bake Kazetaritzaren paradigma berria
B
ake kultura zenbait balore, jarrera eta jokabidetan
datza. Hauek guztiek indarkeria baztertzen eta
gatazkak prebenitzen dituzte bere kausei eraso
eginez, arazoak pertsonen, taldeen eta nazioen artean
elkarrizketaren eta negoziazioaren bidez konpontzeko, beti
ere, Giza Eskubideak errespetatuz eta onartuz.
Bake kulturaren jarduera-esparruak hauek dira:
Bake kultura sustatu heziketaren bidez.
Garapen ekonomiko eta sozial jasangarria sustatu.
Giza eskubide guztien errespetua sustatu.
Emakume eta gizonen arteko berdintasuna bermatu.
Parte-hartze demokratikoa sustatu.
Ulerkuntza, tolerantzia eta elkartasuna.
Komunikazio parte-hartzailea eta informazio eta eza-
gutzen zirkulazio askea babestu.
Nazioarteko bakea eta segurtasuna sustatu argitasun
hobea lortzeko.
Bake kultura Nazio Batuen Batzar Orokorreko 1999ko urriaren
6ko 53/243 Ebazpenean jasoa dago eta zera zehazten du:
“Bake kulturaren erabateko garapena integralki
lotua dago pertsona guztiek, maila guztietan,
elkarrizketa, negoziazio, adostasunaren osaketa
eta eztabaiden konponbide baketsurako jarrerak
garatzeko aukerari”.”
Ebazpen honek eraikuntza prozesu honen ardura-
duntzat, besteak beste, komunikabideak jotzen ditu.
Hain zuzen ere, bere 8. artikuluan zera adierazten du:
“funtzio giltzarria betetzen dute bake kulturaren
sustapenean gurasoek, irakasleek, politikoek, kaze-
tariek, erakunde eta talde erlijiosoek, intelektualek,
jarduera zientifikoak, filosofikoak, sortzaileak eta
artistikoak egiten dituztenek, osasun arloko langi-
leek, maila desberdinetan zuzendaritza-funtzioak
betetzen dituztenek, eta baita gobernuz kanpoko
erakundeek ere”
7. artikuluan zera dio:
“Hedabideen informatzeko eta hezteko betebeharrak
bake kultura sustatzen laguntzen du”.
Testuinguru honetan paradigma berri bat sortzen da, Bake
Kazetaritza. Kazetaritza eredu hau indarkeriaz informatzeaz
gain, gatazka lantzeko garaian funtsezko elementu bat
sartzen ahalegintzen da: bakea.
Bake-kazetaritzak gatazkaren diskurtsoa zabaldu egin nahi
du, kausak eta ondorioak barne, eta baita emaitza baketsuak
eta prozesuak ere, honela, bakearen aukerak ikusgai jarriz.
Honela, bake kazetaritzak konfrontazioaren informazioaz
gain, gatazkaren kausez, pairatzen duten pertsonez eta
irtenbideen bilaketaz ere informatzen du.
Bake kazetaritza hitza (peace journalism) lehen aldiz 1961ean
Johan Galung politologo norvegiarrak erabili zuen, eta
hain hedatua dagoen gerra edo indarkeriaren kazetaritza-
ereduari kontrajartzeko sortu zen (war/violence journalism).
Bake kazetaritza bake, egia, pertsona eta irtenbideetarantz
bideratua legoke. Ikusmoldea gatazkan eta bere eraldakuntza
baketsuan kokatzen da. Ikuspegi sortzailea da, bakea barne
duena. Aitzitik, gerra edo indarkeriaren kazetaritza gerra
eta indarkeriarantz bideratua dago, gatazka borrokatzat
ulertzen du, propaganda zalea da, gatazka polarizatu egiten
du, eta elite eta garaipenerantz zuzendua dago.
Nahiz eta bake kazetaritza gerra edo indarkeriaren kaze-
taritzari kontrajartzeko sortu, paradigma berri honek gataz-
ka ezaugarri duten egoera guztietarako balio du; bai gatazka
pribatu/etxekoak, bai estatuen artekoak, bai gizarteko tes-
7
tuinguru anitzetan gerta daitezkeenak, hala nola, eskola,
komunitatea, auzoa, etab.
Bake kazetaritzaren bereizgarri nagusiak hauek dira:
1) Gatazka eta bere aktoreen rolak ulertu: hor-
retarako, beharrezkoa da gatazkaz osotasunean
informatzea, ez soilik indarkeria jakinaz, baizik eta
kausez, gatazkaren zikloak eta berau handiagotzen
eta/edo txikiagotzen laguntzen duten faktoreak uler-
tuz. Halaber, ezinbestekoa da gatazkan esku hartzen
duten aldeak eta zer lortu nahi duten ulertzea. Alde
guztien ikuspegien berri ematen denean, guztiei
ahotsa emanez modu orekatuan eta objektiboan,
pertsonei gatazka hobeto ulertzeko aukera ematen
zaie.
2) Norabide bat aurkeztu irtenbideetarantz: gatazka-
ri buruzko informazioa ematean bakearen ikuspegia
sartzeak etorkizunean fokatzea esan nahi du, irtenbi-
deetan, ez iraganean soilik, bake proposamenak eta
ekimenak barne izanik.
3) Egia simetrikoa izan helburu: alde guztiak
ikertu eta beraien berri eman. Kazetaritza kritikoa
da, gatazkari buruz integralki informatu nahi du,
galderak eginez, zenbaitetan, galdera zailak. Bake
kazetaritzan, indarkeria dagoen guztietan, bi
galdera egin behar dira: “Zein dira gatazka eta bere
kausak?” eta “zein da irteera?”. Galdera hauen
erantzunak ez dira beti errazak, normalean, talde-
buruak erantzuteko beldur izaten diren galderak
dira.
4) Jende arruntarenganako norabidea: jende arrun-
tari/anonimoari ahotsa ematea da helburua, gatazka
nola pairatzen duten eta irtenbidea nola ikusten du-
ten islatuz.
8
Bake kazetaritzak ikuspegi zabalagoa eskaintzen du, izan
ere, indarkeria azpian dagoen konpondu gabeko gatazka
baten kausatzat ulertzen baitu, eta indarkeria ez ezik, be-
rau sortzen duten arrazoiak eta ebazpena ere azaltzen
saiatzen da. Beraz, prozesuaren berri ematen du. Ikuspegi
positiboagoa da, ulertuz positiboa eta negatiboa errealitate
beraren dimentsioak direla, eta ez aurkako bi. Honela, bake
kazetaritzak ez du saihesten indarkeriaz informatzea, baina
haratago joaten da, eta sorrarazi duten kausak aztertzen
ditu.
Bake kazetaritzak ahalmen prebentibo eta eraldatzailea du,
izan ere, gatazkaren berri ematean osotasunean, handi-
agotzea prebenitu ere egiten baitu. Gainera, aukera edo
irtenbide ez-bortitzak gehitzen dizkio, horrela, balizko in-
darkeriak prebenitzen direlarik. Bake kazetaritzak gatazka-
ren ikuspegi positiboa eskaintzen du, erantzun ez-bortitzak
beti posible direla azpimarratuz.
Bakearekin zerikusia duten lau angelu daude, kazetaritza
egiterakoan kontuan har daitezkeenak:
1) Bakearen berri eman oro har, kontuan izanik
pertsona, talde eta estatu gehienak bakean daudela ia
denbora guztian. Helburua da gizartean baikortasuna
sortzeko balioko duten albisteak eskaintzea.
2) Bakearen berri eman indarkeriaren erdian:
ekimenak, bake proposamenak bilatu egoera
gatazkatsuetan.
3) Bakerantz begiratu etorkizunean: pertsonak elkar-
rizketatu, indarkeriazko testuinguru jakin batean
bakea nolakoa izango litzatekeen informa dezaten.
4) Bakeari begiratu beste toki batzuetan: nahiz eta
gatazka bakoitza bakarra izan, bila daitezke beste
egoera baketsu batzuk eta analogiak egiten saiatu
egokia ikusten denean.
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO

Paradigma berri honek kazetaritza egiteko beste modu bat

eskaintzen du, Giza Eskubideekin eta balore demokratikoekin
lotuago dagoen kazetaritza. Komunikabideetatik ematen
den informazioa holistikoagoa eta integralagoa denean,
gizarteari gatazkaren eta bere ebazpenaren inguruko iritzi
oinarritua izateko aukera ematen zaio; beraz, pertsonek rol
aktiboagoa eta parte hartzaileagoa lortzen dute gizartean.

Kazetaritzaren ikuspegi honek funtzio hauek izango lituzke:

1. Gatazkan dauden aldeen arteko informazioa

kanalizatu. Hezi, konfiantza sortu eta gaizkiulertuak
neutralizatu.
2. Gatazkak aztertu, bereziki bere kausa sakonak.
3. Gaien azpian dauden interesak identifikatu.
4. Emozioak adierazteko bide bat eman.
5. Erraztu, “aurpegia atera” eta akordioak egin.
6. Irtenbide sortzaileak bilatzen lagundu.

9
III.
Bake Kazetaritzako profesionalak.
Rolak eta funtzioak
B
ake kazetaritzako profesionalak pertsonek gizar-
tean duten oinarrizko informaziorako eskubidea
gauzatu egiten du. Horregatik, jakitun da bere lanak
dakarren gizarte erantzukizunaz eta komunikabi-
deek balore eta epai batzuk konfiguratzeko duten botereaz,
horrela errealitatea eraikiz. Beti ere, pertsona honek bere
lanbidean agintzen duten kode etikoak aintzat hartuta infor-
matzeko funtzioa betetzen du.
Argi dagoenez, kazetaritzako profesional orok bezala jakin-
mina izan behar du, iturriekin kontrastatuko duen erreali-
tatea ezagutzeko gogoa eta objektiboki kontatzeko asmoa;
zintzotasuna, erretorika alarma zale eta sentsazionalistetan
erori gabe; modu objektiboan hartu, honela, albisteetatik
distantziatzen jakinez, eta parte hartu gabe, jarrera hartu
gabe, eta protagonismoa hartu gabe; independentea izan
behar du, gardena eta arduratsua.
Rol nagusia bake kazetaritzan zera da, gatazkaren dis-
kurtsoa hedatzea bakearen ikusmoldea ikusgai bihurtuz.
Horretarako, ezinbestekoa da gatazka nola sortu den
identifikatzea (sorrarazi duten kausak aztertuz), eta baita
aldeak eta euren helburuak ere, angelu eta ikuspegi guztiak
aurkeztuz.
Garrantzitsua da aipatzea ez dela onartu behar gatazka
bateko aldeak ikusgai daudela indarkeria gertatu den lekuan.
Beharrezkoa da gatazkek berezko dituzten dinamiken
oinarrizko nozioak izatea, gatazketan egon daitezkeen
aldagaiak xehetasunez ikertuz eta ezagutuz informazioa
eman aurretik. Beraz, ezinbestekoa da ongi aztertzea eta
ezagutzea albiste izan daitezkeen gatazkak garatzen diren
testuinguru geografikoa, historikoa, eta sozio-politikoa.
Ulertzen dugu bake kazetaritzak nolabaiteko inplikazioa
eskatzen duela. Bake kazetaritza ez da albisteen trans-
misioa soilik, baizik eta bere lanaren bidez bakearen erai-
kuntzan laguntzeko ikerketa ere bada. Ez du ikusten duen
errealitatea soilik islatzen, jarrera kritikoa eta eraikitzailea
10
hartzen du gertaerez, gertaerak zalantzan jartzen ditu eta
ikertu egiten du globalki informatzeko gatazkaz, kausez,
ondorioez eta bake proposamenez. Gatazka testuinguruan
kokatzen da, ilustratu egiten da, elkarrizketa bultzatzen da,
kausak gogoratzen dira eta etorkizunerantz proiektatzen
da.
Alabaina, garrantzitsua da argitzea bake kazetaritzako
profesionalak ez duela ezinbestean bake aktibista
izan behar, nahiz eta bakearen eraikuntzan lan egin
informazioaren bitartez. Gardenki informatzen du gatazkez
eta hauek txikiagotzen laguntzen du, baina ez da bere
asmoa gertaeren protagonista izatea, baizik eta bakearen
eta Giza Eskubideen ikuspegitik informazioa transmititzen
duen norbait izatea. Gainera, objektiboki, neutralki eta
inpartzialki jokatzen du, ez d jarrera hartzen gatazkan, ez
du parte hartzen, ez du epaitzen. Ez ditu alde baten edo
bestearen ekintzak justifikatzen. Testuinguruan kokatzen
du eta gatazkaren kausak, aldeen helburuak eta ondorioak
azaltzen ditu.
Bake kazetaritzatik xehetasunez eta modu orekatuan infor-
matu behar da gatazkaz. Horretarako, gatazkan dauden alde
guztiei emango zaie ahotsa eta protagonismoa, gatazkaren
ondorioak testuinguruan kokatuz eta ilustratuz, biktimak
eta indarkeriak hauengan sortzen duen sufrimendua ahaztu
gabe.
Alde guztien helburuak legitimoak direnean, ez dago inolako
arazo etikorik, eta guztien helburuak ez-legitimoak direnean
ere ez, alde guztiei protagonismo bera ematen baitzaie.
Dilema egiturazko desoreka dagoenean sortzen da, hau da,
alde batek ez-legitimoki jokatzen duenean eta besteak(ek)
ez. Kasu honetan gatazkaren osaketaren mapaz informatu
beharko litzateke, beronen kausarik sakonenak esplikatu
eta testuinguruan kokatu. Halaber, beharrezkotzat jotzen
da gatazkaren fase guztien berri ematea: indarkeriaren
aurretik, iraun duen bitartean eta ondoren.
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO

Azkenik, bake kazetaritzak, gatazkari buruzko informazioa

osotasunean bilatzerakoan, serioa, profesionala, jakin-
minezkoa eta galdera zailak egiteko gai izan behar du.
Oinarrizko galderak, normalean, gatazkaren eta kausen
ingurukoak izango dira, eta baita bere balizko ebazpena zein
den ere.

11
IV.
Gatazka sozialen analisia: Gatazka
handiagotzeko eta txikiagotzeko gakoak
A
tal honek kontzeptuzko hurbilketa egin nahi du
gatazkara, eta oinarrizko nozio batzuk eskaini ga-
tazka errazago ulertzeko. Handitzen edo txikitzen
laguntzen duten faktoreak nabarmenduko ditugu,
horrela, gatazka bake kazetaritzaren ikuspegitik lantzeko.
Gatazkaren definizio batzuekin hasiko gara:
Espainiako Errege Hizkuntza akademiak dioenez, gatazka
zera da:
“CBorroka, liskarra, haserrealdia, aurrez aurreko ar-
matua. Larrialdia, zoritxarreko egoera eta irtenbide
zailekoa. Arazoa, gorabehera, eztabaida-gaia.”.
Gatazka, ikuspegi honetatik, azken batean, desadostasuna
da, bi alde edo gehiagoren arteko interesak eta helburuak
bateraezinak direnean euren artean.
Bere aldetik, Folgerrek (1997) gatazka honela definitu zuen:
“helburu bateraezinak eta helburu horien lorpenean
elkarrekiko interferentziak sumatzen dituzten
elkarren mendeko pertsonen interakzioa”.
Ikuspegi positiboago batetik, J. Paul Lederach-en ustez,
zera da:
“Gizakiak sortutako fenomenoa, harremanetan
naturalki kokatua. Gertatzen den tokiko jazoerak,
harremanak eraldatzen ditu, eta baita bere sortzaileak
ere. Ezinbesteko elementua da giza eraikuntzan
eta berreraikuntzan, gizarte antolaketaren eta
errealitateen eraldatzaile”.
Gatazka, beraz, berezkoa du gizakiak, gizarte harremanei
atxikia dago; izate eta elkarrekin bizi izate hutsagatik agertzen
da. Gainera, saihestezina da harreman mota guztietan, bai
familien artean, eta bai eskolan, lantokian, aisialdian, eta, azken
12
batean, herrialdeen artean nazioarte mailan.
Honela, nahiz eta gatazkaren pertzepzio orokorra negatiboa
izan, ikusten dugu gatazka ez dela ez positiboa ez negati-
boa, neutroa baizik. Nonahikoa eta unibertsala da. Hori bai,
gatazkaren pertzepzio negatiboa, normalean, bere aurrean
erantzuteko moduari lotua dago, gatazka bati ematen diogun
erantzuna negatiboa izan daiteke, eta horrek gure gatazka-
ren pertzepzio negatiboa sakondu egiten du.
Gatazkaz dugun pertzepzioak, usteek eta jarrerek jatorria
haurtzaroan jasotako mezuetan, jokabide-ereduetan, geure
esperientzietan dute, eta baita komunikabideen bidez
ikasitako jarrera eta jokabideetan ere. Gure pertzepzioak
zuzenean eragingo du gatazkari ematen diogun erantzunean,
eta erantzun horrek emaitzan izango du eragina. Emaitzak,
era berean, gatazkaz dugun pertzepzioa berrelikatuko du,
sorgin-gurpil bat sortuz. Dugun pertzepzioa negatiboa
bada, negatibotasun honek gatazkaren ziklo osoan eragingo
du, iraunaraziz, eta gatazkak behar bezala foka ditzagun
saihestuko du. Aitzitik, gure pertzepzioa positiboa bada,
gatazkak aztertzen eta modu asegarriagoan eta baketsuagoan
ebazten lagunduko digu.
Zentzu honetan, komunikabideen bidez igorritako mezuak
erabakigarriak dira gatazkari buruzko gure usteetan eta
jarreretan sakontzeko; beraz, bake kazetaritzan funtsezko
zeregintzat jotzen da gatazken ikuspegi positiboagoa
birsortzea.
Gida honetan, gure abiapuntua da gatazkak funtzio eta ba-
lore positiboak izan ditzakeela. Ez atzera ez aurrera geratzea
ekiditen du, interesa eta jakin-mina estimulatzen du, aldaketa
pertsonalaren eta sozialaren erroa da, eta norbanakoaren eta
taldearen identitateak ezartzen laguntzen du. Era berean,
plano zehatzagoan, gatazkak arazoei erantzuteko modu ber-
riak eta hobeak ikasten laguntzen du, harreman hobeak eta
iraunkorragoak eraikitzen, geure burua eta besteak hobeto
ezagutzen. Baina, jakina, gatazkak bide suntsitzaileak ere
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO
har ditzake, harreman antagonikoak, areriozkoak, etab. irau-
narazten dituzten gurpil zoroetara eraman gaitzake. Gakoa
gatazkak eraginkortasunez aztertzen eta kudeatzen jakitean
dago, horrela, efektu positiboak izango dituen erantzun ego-
kia lortzeko.
Badira gatazka handiagotzen laguntzen duten faktore batzuk,
eta horrek behar bezala ebaztea galarazten du; eta badira
txikiagotzen laguntzen duten faktoreak, honela ebazpen ba-
ketsurako aukera sortuz.
HANDIAGOTZEKO GAKOAK
Ugaritu egiten dira gatazkan dauden aldeak: parte hartzen
dute, kokatu egiten dira eta gatazkaren norabidea aldatu
egiten dute.
Konfiantza falta dago gatazkako aldeen artean: aldeek ez
dituzte ezagutzen beste aldearen(en) interesak, ez baitago
elkarrizketarik.
Aldeek trebetasun gutxi dituzte gatazkak ebazteko.
Aldeak zurrun egoten dira: ez dituzte jarrerak hurbiltzen,
ez dute enpatizatzen beste aldea(e)rekin, irmo egoten dira
euren jarreran.
Aldeen arteko loturak aurkaritzakoak edo beligerantziakoak
dira: gatazkaren emaitza “nik irabazi dut eta zuk galdu”
gisa hautematen dute. Ez dago hurbilketarik.
Pertsona ez da arazotik bereizten: pertsona arazoa da.
Aldeen asmoak areagotu egiten dira: gatazka larritu egiten
da, interes kontrajarri gehiago baitaude gatazkan.
Pixkanaka, taktika erasokorragoak erabiltzen dira,
mehatxuak ugariago, larderia, bidegabekeriak, irainak,
etab. erabiltzen dira.
Motibazio-aldaketa sortzen da: helburuen aldaketa dago ga-
tazkako aldeetako batengan.
Ikuspuntuak polarizatu egiten dira.
Gatazka dilatatu eta ebazpena atzeratu egiten da.
Handitzeaz ari gara gatazka zaildu eta larritu egiten denean.
Handitzea gatazka bat konplexu bihurtzea da. Txikitzeaz ari
gara gatazkaren ebazpenari laguntzen dioten faktoreek parte
hartzen dutenean.
Segidako koadro honek gatazka handiagotzen eta txiki-
agotzen laguntzen duten faktoreak laburbildu nahi ditu. Ga-
koak eskaini nahi ditu bake kazetaritzaren ikuspegitik albis-
teen tratamendua txikitzerantz zuzendu ahal dadin:
TXIKIAGOTZEKO GAKOAK
Aldeen interesak ongi definituta daude.
Bada konfiantza eta komunikazioa gatazkako alden artean.
Aldeek elkarrizketarako trebetasunak hartzen dituzte,
batzuetan hirugarren pertsona baten laguntzaz –
bitartekaria-.
Aldeek malgutu egiten dituzte jarrerak, komunikatu egiten
dira, beste aldearen helburuak ulertzen dituzte eta enpati-
zatu egiten dute.
Jarreretatik interesetara igarotzen da, aldeak hurbiltzen
doaz.
Pertsona arazotik bereizi egiten da.
Asmoei eutsi egiten zaie, lortu nahi diren interesak argiak
eta mugatuak dira.
Taktika baketsuak erabiltzen dira, interesa gatazka konpon-
tzean dago eta alde guztiek irabaztean.
Bakeranzko bultzada sortzen da, helburuaren asmoa
positiboki birkokatuz eta desberdinduz.
Oraindik kontrajarriak dauden ikuspegiak ez dira polariza-
tzen, ez dira gelditzen.
Aldeak komunikatu egiten dira, beste aldearen ikuspuntua
ulertu egiten dute eta gatazka ebatzi egiten da.
13
B
ake kazetaritzak etorkizunerantz proiektatzen du,
bake ekimenak eta proposamenak gehituz ikuspegi
positibo, baikor eta itxaropentsu batetik. Honek,
azken batean, gatazka txikiagotzen laguntzen du,
izan ere, bere ebazpen baketsua bultzatzen duten tresnak
gehitzen baititu. Ikuspuntuak polarizatzea eta aldeak ez
atzera ez aurrera geratzea ere ekidin dezake, eta baita txiki-
agotzen lagun dezaketen beste teknika batzuk ere.

Gatazka txikiagotzeko eta ebazteko garaian, elementu

giltzarri bat aldeak jarreretatik interesetara mugitzea
da. Laburbilduz, gure interesak beteta geratuko direla
ziurtatzeko egiten ditugun eskaera zehatzak dira jarrerak.
Interesek, aldiz, motibatzen gaituen harekin dute zerikusia,
eta gure behar, nahi, aspirazio, kezka eta beldurrekin
erlazionatzen dira. Jarrerak icebergaren zati flotagarria
dira, azalean ikusten dena; Interesak, berriz, icebergaren
urpeko zatia dira. Jarrerek Zer nahi duzu? galderari
erantzuten diote. Interesek Zertarako behar duzu?, Zergatik
da garrantzitsua zuretzat? Zer onura lortzen dituzu?
galderei erantzuten diete.

Ulertzen dugu bake kazetaritzak, bere zeregin serio,

kritiko eta ikertzailean, zuzenean lagun dezakeela aldeak
jarreretatik interesetara mugitzen, eta beraz, gatazkaren
ebazpen baketsua errazten.

Azkenik, bake kazetaritzak bere objektibotasun eta

inpartzialtasunetik, eta gatazkako alde guztiak eta bakoitza
errespetatzeko praktikan, pertsona hauek erretratatuko ditu
sartuta dauden gatazkaren ondorioak pairatzen ari diren
pertsona gisa, eta saihestu egingo du pertsona problematiko
gisa erretratatzea, hau da, gatazkaren iturri gisa. Beraz,
bake kazetaritzak ez orokortzen eta ez estereotipatzen
ahalegindu behar du, bereziki, gutxiengo kultural edo
etnikoen aurrean gaudenean, pertsonak gatazkatik bereiziz.
Horrek zuzenean lagunduko du gatazka txikiagotzen eta
gizartean pertzepzio arrazista eta xenofoboen sorrera
ekiditen.

14
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO
V.
Gatazken
kausa sakonak
G
atazka bat nola sortzen den ulertzeko, ezinbestekoa
da bertan esku hartzen duten oinarrizko elementuak
identifikatzea. J.P. Ledearch-en ustez, gatazkaren
egitura hiru elementuren elkarrekintzak osatzen du:
kausak, pertsonak (edo protagonistak) eta prozesua.
Lehendabiziko elementuari erreparatuz, KAUSAK gatazkaren
teoriarekiko harremanean, ikusiko dugu gai korapilatsua dela,
ikuspuntu desberdinak daudelarik. Honela, autore batzuen
ustez boterea da elementu zentrala, eta beste batzuek
auto-estimua elementua gehitzen dute. Gatazka lantzen
duten beste korronte batzuek kausak “psikologizatzera”
jotzen dute, giza beharren asebetetzera eta/edo pertzepzio
desberdinen arazora murriztuz kausak.
Soziologiaren esparrutik, elementu nagusitzat sistema ka-
pitalistak edo globalizazioak berezko dituen kontraesanak
aipatzen dira.
Nolanahi ere, esan dezakegu elkarri lotutako hiru faktore
direla gatazka agertzen lagundu dezaketenak:
Faktore ideologiko-kulturalak. Indarkeria edo bakea
justifikatzeko balio duten mito, sinbolo, balore eta
ideia guztien batura dira.
Egiturazko faktoreak. Desberdintasunak, berdin-
tasun eza, esplotazioa iraunarazten dutenak dira;
boterearekin, baliabideetarako sarbidearekin,… dute
zerikusia.
Jokabidezko faktoreak. Kultura -eta egitura-
faktoreen emaitza dira, eta jokabide erasokorretan
(fisikoak edo hitzezkoak) gauzatzen dira, edota,
bestela, elkarrizketako jokaeretan, ulerkuntza eta
errespetua bultzatuz.
Bigarren elementuari erreparatuz, PERTSONAK, ikusiko dugu
gatazka orotan 2 protagonista izaten direla gutxienez, bai
pertsonak, gizarte taldeak edo erakundeak. Halaber, ikusiko
dugu protagonista zuzenak daudela –gatazka sorrarazi duten
kausekin harreman zuzena duten haiek-, eta zeharkakoak
-sorreran ez daudenak, baina bertan sartu direnak modu
batera edo bestera parte hartuz, eta eragin maila bat
dutenak garapenean eta kudeatzeko moduan. Gatazka ulertu
ahal izateko, beharrezkoa da aldagai guztiei erreparatzea,
bai tartean dauden pertsonak/pertsona kaltetuak, jokatzen
dituzten rolak, eta zeharkako pertsona protagonistak.
Pertsonei dagokienez, funtsezkoa da euren eta arazoaren
artean desberdintzea gatazka ondo ulertu ahal izateko eta,
azken batean, behar bezala landu ahal izateko.
Hirugarren elementuari dagokionez, PROZESUA, gatazka
nola garatzen den adierazten du eta, batez ere, jendea
konpontzen saiatzen den modua. Aldagai askok hartzen dute
parte eta bi kategoriatan multzoka daitezke: egiturazko
egoerei eta estrategikoei erreferentzia egiten dietenak,
eta emozionalak eta afektiboak, esate baterako, jarrera
pertsonala, taldeetan osatzen diren estereotipoak edota
protagonisten izaera.
Gatazka zehazten edo sorrarazten duen kausa sakonki az-
tertuta, kausa multzo bat aurkituko dugu, aipatzen ari garen
gatazka motaren arabera:
Harreman -eta komunikazio- gatazkak. Emozio
negatibo indartsuen, pertzepzio faltsuen edo
estereotipoen ondorio dira, edota aldeen arteko
komunikazio eskas edo gabeziaren ondorio. Gatazka
suntsitzailea pixkanaka handitzen doan espiral batera
eramaten dute. Adibideak: gorrotoa, erasokortasuna
gatazkako alden artean, asmo txarren suposizioak
komunikaziorik eza dela-eta, oihuak, irainak,
aurpegiratzeak; batere komunikaziorik ez aldeen
artean, gatazka areagotu ez dadin.
Informazio-gatazkak. Erabaki egokiak hartzeko
behar den informazio ezari zor zaizkio; ondorioz,
egoera desberdin interpretatzen da edo ez zaio
15
 garrantzi maila bera ematen. Gatazka hauetan alde
bakoitzak desberdin interpretatzen du jasotako
informazioa.

Interes-gatazkak. Bateragarri ez diren edo

horrela hautematen diren beharrak asetzeko
lehiaren ondorioz sortzen dira. Psikologiko erakoak
ere izan daitezke eta mesfidantza, joko zikina,
intolerantziaren, … pertzepzioak izaten dituzte
berekin. Ohiko adibideak dira bi aldeek helburu bera
lortu nahi dutenean beste pertsonaren kontura,
edota alde bakoitzak bere irtenbidea ezarri nahi
duenean posible bakar gisa.

Balore-gatazkak. Bateraezin jotzen diren ideia, uste

edo jokabideen ebaluazio-irizpide ezberdinen ondo-
rio dira. Gatazka lehertzen da balore hauek beste al-
deari indarrez ezartzen saiatzean, besteak negatibo,
ez garrantzitsu edo bereak ez direnak jotzen ditu-
elarik. Esate baterako, familiako gatazketan bikotea
ez dator bat funtsezko gaietan, hala nola, seme-
alaben heziketa, erabili beharreko diziplina eredua,
edota elikadura.

Egiturazko gatazkak. Botere, autoritate eta baliabide

mailako gatazkak dira. Jokabideen, baliabideen
kontrol edo banaketa desberdinaren, botere eta
autoritate mailako desberdintasunaren, denbora
murrizketaren… jarraibide suntsitzaileei zor zaizkie.
Ohiko kasua dira kultura aniztasunaren alorreko
gatazkak; hauetan, aldeetako bat estereotipatu edo
gutxietsi egiten da.

16
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO
VI.
Praktika egokien dekalogoa
Bake Kazetaritzan
B
ake kazetaritzaren ezaugarria gatazka eta bere
aktoreen helburuak ulertzea da. Indarkeriazko
ekintza baten sustraia gatazka da eta, ulertzeko,
zer gertatu den eta aldeak zein diren, zer helburu
dituzten jakin behar da. Bigarrenik, irtenbideetaranzko
norabidea aurkezten ahalegintzen da. Hirugarrenik, egia
simetrikoa du helburu. Bada “ikerketa kazetaritza” izenekoa
garrantzitsua izanagatik desbideratze bat dena, gobernua
bakarrik ikertzen jartzen baitu indarra, bake kazetaritzan
guztiak ikertu behar direlarik. Kazetaritzak simetrikoa izan
behar du. Azkenik, bake kazetaritzak jende arruntarengana
zuzendua egon behar du, eta ez eliteetara soilik. Gerra
guztietan, azken aldian urakanekin bezala, sufritzen duena
herria da, bakerako ideiak ez dira gobernuetatik sortzen,
baizik eta jende arruntarengandik; beraz, ez zaie arreta
kantzilerren prentsaurrekoei soilik eskaini behar, baizik eta
era guztietako jendearekin hitz egin behar da, ahotsa eman.
Segidan, hamar gako praktiko eskainiko dira bake ka-
zetaritza ulertzeko eta praktikatzeko. Nahiz eta deka-
logo hau gizarte komunikazioko komunikabideetan lan
zuzena duten pertsonei zuzendua egon, erabilgarria izan
daiteke, edozein arrazoirengatik, komunitateko beste
kide batzuen iritziaren eraikuntzan eragiteko gaitasuna
dutenentzat ere.
1. Informazio erabilgarria eskaini, zer, nor(k),
noiz, non eta zergatik galderei erantzungo
diena.
Bake kazetaritzak gatazkaren ikuspegi integrala eskaintzea
du helburu, gatazka ulertzen eta ebazteko aukerak bilatzen
laguntzeko. Horregatik, gatazka prozesutzat ulertzen du eta
indarkeria ez ezik, horretara eraman zuten kausak, ondo-
rioak eta ebazteko egokiak diren bake proposamen eta eki-
menak ere arakatzen ditu.
Horretarako, beharrezkoa da informazio baliagarria
eskaintzea, galdera hauei erantzuteko: zertaz da gatazka,
zein da, zein dira aldeen interes kontrajarriak; nork hartzen
du parte, zein neurritan, eta zein dira euren eskaerak eta
aldarrikapenak, zer lortu nahi dute eta nola uste dute
konpon daitekeela gatazka, zein dira gatazkaren biktimak
eta sufrimendu maila; noiz gertatzen da gatazka, zein
baldintzak errazten, laguntzen dute agertzen eta zeinek
desagertzen, denboran mugatzen, kontuan izanda gatazka
indarkeria baino zabalagoa dela; non gertatzen da gatazka,
izan daitekeen lekuan kokatu, baita indarkeria adierazten
den tokiaren desberdina edota behintzat zabalagoa. Eta
bake kazetaritzaren paradigmatik planteatzen den galdera
nagusia da zergatik gertatzen den gatazka, zein ezaugarri
dituen, zein diren sakoneko arrazoiak eta ondorioak,
gatazka zergatik adierazten den indarkeriaz, zein beste
modu dauden adierazteko, etab.
2. Ikuspegi erreala eskaini gatazka duten
aldeei buruz.
Bake kazetaritza gatazkaren partaide diren alde guztiak
identifikatzen saiatzen da. Alde guztiak ateratzen ditu ar-
gitara, eta ahotsa eta protagonismoa ematen die, gatazkan
jokatzen duten rolaz eta bakoitzak lortu nahi dituen hel-
buruez informatuz. Alde guztien berri esplizituki ematean,
komunikabideen hartzaileei edo erabiltzaileei funtsezko
tresna ematen die gatazka hobeto ulertzeko, honela, parte-
hartze sozialera bultzatuz.
Era berean, gatazkako alde protagonista guztiak sartzen
ahalegintzen den informazio garden eta global horrek,
gatazka hobeto ulertzen laguntzeaz gain, txikiagotzen
laguntzen du, gatazkaren edo arazoaren ikuspegi erreala
aurkezten baitu, eta ez neurrigabea edo beldurgarria.
Gatazkako alde guztien ikuspegi zehatza eskainiz, gerrako
kazetaritzaren ezaugarri den dualismoa saihesten dugu,
“gu” ikusmoldetik informatzen delarik “besteez”.
Dualismoak informatzaileak jarrera har dezan laguntzen
17
du, horrela, neutraltasuna alboratuz, hain beharrezkoa eta
ezinbestekoa kazetaritza profesionalerako. Dualismoak
irtenbidearen ikuspegi murritzagoa eskaintzen du, alde
batek irabazi eta besteak galdu egiten duelarik.
Bake kazetaritzak angelu guztietatik informatzen du, alde
guztiak eta euren aldarrikapenak barne hartuta. Bai alde
bakoitzak erabilitako indarkeriaren berri, eta bai beraiengan
sortzen duen sufrimenduaren berri ematen du. Angelu guz-
tiak eskainita, gatazkaren ebazpen sortzaileagoa errazten
du, murrizketatik, irabazi-galdu dikotomiatik irtenez, eta
balizko beste irtenbide batzuei atea zabalduz.
3. Manikeismoa saihestu.
Manikeismo hitzak Manes persiar filosofoak III. mendean
eratutako doktrinari egiten dio erreferentzia. Bi printzipio
betiko, absolutu eta aurkakoren izatean oinarritzen da: on-
gia eta gaizkia. Kazetaritzaren testuinguruan, manikeismoa
interes kontrajarriak dituzten bi alde aurkeztean zehazten
da: bat ona eta bestea txarra. Ikuspegi manikeo honetatik,
gatazkaren polarizazioa sustatzen da eta horrek areagotzen
laguntzen du eta ebazpen baketsurako aukerak murrizten.
Manikeismoak dikotomia murriztailea bultzatzen du, “gu
haien aurka”, kazetariak alde “ona”ren mesedeko jarrera
hartzeko aukera ematen du, bere ekintzak justifikatzeko
aukera, gatazkaren berri partzialki ematekoa, alde “ona”ren
sufrimendua oso zabal jasoz edo emanez, eta oso zabal,
halaber, alde “txarrak” erabilitako indarkeria.
Manikeismoaren erabilerak kazetaritza esparruan, Johan
Galtung-en hitzei jarraituz, egiturazko arrazoiei erantzuten
die: komunikabideak Estatuetatik datorren diskurtso nagu-
siaren mende daudenez, goiko mailakoen eta eliteko nazi-
oen mundu ikuskera islatzen dute, edota behintzat ez dute
zuzenean kontrajartzen. Zentzu honetan, tokiko komunika-
bideek nagusi den diskurtsotik aurkezten dute gatazka.
18
Baina bake kazetaritzak gatazkaren ikuspegi osoa aurkeztu
behar du, ahotsa eta protagonismoa alde guztiei emanez.
Aldeak ez ditu hautematen onak edo txarrak gisa, baizik eta
interes kontrajarriak dituzten gatazkako aldeen gisa. Lortu
nahi dituzten helburuak aztertu eta testuinguruan kokatzen
ditu, eta gatazkak guztiengan eragindako sufrimendua
sartzen du. Kazetaritza mota honek manikeismoan nagusi
den murrizketatik ihes egiten du, “nirekin bat zatozte edo
nire aurka zaudete” tik.
Gatazkaren baldintza, fase eta ondorioei
buruzko informazioa eman.
Bake kazetaritzak premisa hau du abiapuntu: indarkeriak
azpian konpondu gabe dagoen gatazka bat adierazten
duela; beraz, ez da nahikoa indarkeriaren berri ematea,
komunikabideen erabiltzaile den hiritarrari gatazkaren
ikuspegi partziala ematen baitio. Gatazkaren kausa sakonen
inguruko informazioa eman behar da, ulertu ahal izateko
giltzarri diren elementu guztiak integratuz. Ondorioz,
ezin dira ahaztu alde parte- hartzaileak, euren helburuak,
haiek erabilitako indarkeria, pairatutako sufrimendua, bake
ekimenak, etab.
Gainera, indarkeria espazio eta denbora jakin batean
mugatuta egon daiteke, baina gatazka ez. Gatazka etor
daiteke urrutiko leku eta garaietako kausetatik, are gehiago,
agian, hasiera batean, ez dute zerikusi handirik testuinguru
geografiko horrekin.
Bake kazetaritzak gizartea prisma global batetik infor-
matu nahi du gatazkaren inguruan, gatazkako aldeen ikus-
pegi guztiak eskainiz objektiboki eta modu orekatuan. Bake
ekimenen berri ere eman nahi du, honela etorkizunerantz
proiektatuz.
Ikuspegi objektibo eta posibilista honetatik, komunikabideek
tresna erabilgarria eskaintzen diote gizarteari gatazka
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO
ulertzeko, kausak eta ondorioak barne izanik; honela, horri
buruzko pertzepzio negatibo orokorra aldatzen laguntzen
dute eta, gainera, gatazka txikitzen eta ebazteko aukeretan
laguntzen dute.
Horretarako, ezinbestekoa da gatazka osotasunean lantzea.
Ez da nahikoa aldeen arteko interes kontrajarriek sortutako
indarkeriaz informatzea, baizik eta testuinguruan kokatu
eta ulertu egin behar da, sortzen denetik ekartzen dituen
ondorioetaraino.
Honela, gatazka sortu aurreko testuinguruaren berri emango
da, agertu izateko kausen berri. Indarkerian zehar ere
garrantzitsua da informatzea, testuinguruan jarriz, zertaz
den, zein alde dauden tartean eta zer helburu dituzten.
Azkenik, etorkizunaz informatu behar da doinu positiboan,
hau da, gatazka hori ebazteko balizko bideez.
5. Gatazkaren ondorio ikusezinez informatu.
Bake kazetaritzak gatazkaren adar guztiei erreparatzeko
helburuaren barnean, gatazkak alde guztiengan dituen on-
dorioak barne sartzeko apustua ere egiten du. Horretarako,
gehien ikusten diren ondorioak, nabarmenenak ez ezik, sor
daitezkeen ezkutukoak ere sartzen ditu.
Gatazkaren ondorio ikusezinak dira, esate baterako,
bertan sartuta dauden aldeek pairatzen dituzten ondorio
psikologikoak. Gatazkaren narrazioan ondorio hauek
sartzeak aldeen artean komunikazio-zubiak eta enpatia
sortzen laguntzen du. Enpatia hau tresna giltzarria da
jarrerak malgutzeko, eta zuzenean laguntzen du gatazka
txikiagotzen.
Halaber, gatazkaren ondorio ikusezinak dira gatazka horrek
beste talde batzuetan dituen ondorioak. Esate baterako, hor-
relakoak izan daitezke gerrako kazetaritzak “zehar kalteak”
deitzen dituenak. Beraz, garrantzitsua da informazioa ez
murriztea, eta beste testuinguru eta pertsona batzuetara
aldagarri bihurtu ahal izatea.
6. Gatazkako aldeek dituzten alderdi komunei
buruz informatu.
Bake kazetaritzak aldeen artean zubiak eraikitzeko eta
informazioa kanalizatzeko apustua egiten du. Pertsonak
hurbiltzen saiatzen da, euren arteko alderdi komunak
azpimarratuz; honela, polarizazioa saihestu egiten da
eta gatazka txikiagotzen laguntzen du.
Lortu nahi da alde guztiek dituzten helburu,
aldarrikapen eta erreklamazioen berri ematea,
banantzen dituen horretan (etengabeko gatazka-iturri
izanarazten duena) ez ezik, alderdi komunetan ere
kontzentratuz. Horretarako, kazetariak, gatazkaren
diskurtsoa hedatzeko xedez, galderak egingo ditu lotu
ditzaketen alderdiei buruz. Kontua ez da helburuak
homogeneizatzea, erreklamazioak minimizatuz, baina
bai neutralizatzea eta aldeak elkarrengana hurbiltzea.
Beraz, bake kazetaritzak gatazkaren prozesuaz
informatzen du: indarkeriaren aurretik, dirauen bitartean
eta ondoren. Gatazkaren kausetan indarkeriaren
aurretik zer gertatu den aztertu behar da, ulertzen eta
txikiagotzen lagunduz.
Kazetaritza eredu honek, nahiz eta helburu positi-
bistak, posibilistak eta etorkizunekoak izan, ekintza
bortitzaz ere informatzen du azpiko gatazka baten fak-
torerik agerikoena gisa ulertzeko. Gainera, gatazkako
alde guztiek erabilitako indarkeriaren angelu eta forma
guztiez informatu behar du.
Baina, nolanahi ere, bake kazetaritzak etorkizunerako
proiekzioa izan behar du. Bere kezka eta interesa ga-
19
tazka ebazteko aukera ezberdinetan zentratu behar da,
konpontzen lagunduko duten ekimen eta proposamen
guztietan.
Bake kazetaritzak bere objektibotasun eta
neutraltasunetik, ekidin egingo du konkretuki norbaiti
gatazka hasi izana leporatzea. Are gehiago, kausen eta
jatorriaren berri ematean, hainbat alderdi jasoko ditu,
hala nola, alde guztien eta bakoitzaren erantzukizuna
gatazkaren sorreran, horrela, ahotsa eta protagonismoa
emanez tartean dauden alde guztiei eta jarrera hartzeak
saihestuz. Neutraltasun eta profesionaltasunetik,
gatazka erretratu egin nahi da, testuinguruan kokatuz,
justifikatu gabe eta polarizatu gabe.
7. Hizkuntzaren erabilera egokia.
Gatazkak lantzeko erabiltzen den hizkuntza, bake kaze-
taritzaren ikuspegitik, hizkuntza objektiboa izan behar da,
informazioan manikeismoa ekidingo duena. Horretarako,
ezinbestekoa da etiketak saihestea, adibidez, “terrorista”,
“fanatikoa”, “erradikala”, etab.; izan ere, hauek profesional
kazetariari jarrera harrarazten diote gatazkaren barnean,
bere informazio orekatua transmititzeko lana indargabetuz,
zeharka, gatazkaren polarizazioa bultzatuz eta pertsonei,
komunikabideen balizko erabiltzaileei, gatazkaren irudi dis-
tortsionatua eskainiz.
Ildo beretik, zenbait adjektibo ere saihestu egin behar dira,
adibidez, “krudela”, barbaroa”, “basatia”, adjektibo neu-
troagoez edo zama negatibo gutxiagokoez ordezkatuz.
Bestalde, saihestu egin behar da hizkuntzaren bidez biktima
bihurtzea, adibidez, “suntsitua”, “patetikoa”, “tragedia”
hitzak ekidinez, segur aski, gatazka polarizatzen lagunduko
baitute, ez atzera eta ez aurrera geratzea ekarriz.
Bake kazetaritzaren helburuetako bat gatazkaren ikuspegi
20
globala, orekatua eta objektiboa eskaintzea denez,
garrantzitsua da hitz gakoen esanahiak gatazkari lotuta
zehaztea; horrela, gatazka lantzerakoan, funtsezkoa da
zerikusia duten kontzeptuak definitzea, esate baterako,
genozidioa, tragedia, sarraskia edota gatazka azaltzeko
erabilitako edozein hitz.
Azken batean, lortu nahi diren helburuekin bat datorren
hizkuntza erabili behar da, gatazkaren ikuspegi erreala eta
holistikoa eskainiko duen hizkuntza, jarrera hartzerik gabeko
errealitatea aurkeztuko duena; hizkuntza ez baztertzailea,
gatazkan dauden alde guztiak eta hauek lortu nahi dituzten
helburu eta aldarrikapenak integratuko dituena; hizkuntza
baketsua, indarkeriaren espiralari ez laguntzeko eta
arazoaren ikuspegi positiboagoa eskainiko duena; hizkuntza
ez biktima zalea, nahiz eta indarkeriak eragindako biktima
eta sufrimenduaz informatu, jarrera hartuko ez duena,
gatazka polarizatuko ez duena; hizkuntza beti errespetutsua
gatazkako aldeekin, emakumeen esperientziak barne, beraz,
generoaren ikuspuntuari ere kasu eginez.
8. Indarkeria kokatu, testuinguruan jarri eta
etorkizunerantz proiektatu.
Gatazkaren berri ematen denean, tentagarria izan daiteke
indarkeriaren ikuspegitik informatzea, izan ere, hasiera
batean, gehiago erakar baititzake komunikabideen
erabiltzaileak. Indarkeria negatiboa, grafikoa eta mingarria
izateagatik, “albiste balore” bat da, irizpide garrantzitsua
gertaera aukeratua izan dadin eta, azken batean, argitaratua
edo hedatua izan dadin.
Indarkeria, berez, konpondu gabeko gatazka baten froga da,
gatazka agertzeko moduetako bat da. Indarkeria sua (gatazka)
dagoela adierazten duen kea da. Indarkeriaren ikuspegitik in-
formatzeak gatazka hori testuinguruan kokatzeko, osotasunean
ulertzeko eta ebazten ahalegintzeko aukera murriztu egiten du.
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO
Bake kazetaritzatik gatazkaren berri osotasunean ematea
proposatzen da, indarkeria arakatzea eta gatazkaren
barruan kokatzea, testuinguruan jartzea, indarkeriaz soilik
informatzeko topiko murriztailetik irtetea, eta gatazka
batean ezkutuko adierazpen gisa ulertzea. Garrantzitsua
da enfasia gatazkan jartzea, aldeei, euren helburuei eta
aldarrikapenei buruzko informazioa emanez, eta ez soilik
alde guztiek taktikatzat erabilitako indarkeriari buruzkoa.
Bake kazetaritzak gatazkaz etorkizuneko proiekzioarekin
informatzen du. Ez du aurkezten gatazkaren adibide den
gertaera jakina soilik, baizik eta normalean aurkezten ez
den elementu bat gehitzen du: bakea.
Bake kazetaritzak gatazka angelu guztietatik ulertzen eta
azaltzen ahalegindu behar du, eta prozesu gisa aurkezten
du, gatazka hori ebaztera zuzendua dagoen prozesua. Bai-
kortasuna eskaini nahi da gizartean, gatazka ebazpenerantz
proiektatu, aukerak aurkeztu, ekimenak eskaini eta, azken
batean, bake proposamenak.
Bake kazetaritzak bake aukerez aktore guztietan
informatzen du, komunitatearen beharrei eta dagozkien
gatazkak ebazteko gaitasunari kasu eginez. Ez du espero
gatazkaren ebazpena nahitaez gobernutik etortzea, baizik
eta komunitatean ere bilatzen ditu ekimenak.
9. Ikuspegi positiboa.
Bake kazetaritzak ikuspegi positiboa eta posibilista es-
kaintzen du. Gatazka angelu guztietatik lantzen du, eta
prozesu gisa aurkezten du, indarra indarkerian ez ezik
bakearen alderdietan ere jarriz. Beraz, bakegintzaren onurak
azpimarratu behar ditu gatazka horren ebazpenean. Sortzen
diren bake proposamenen bidez arazo hori ebazteko aukerak
aipatu behar ditu. Antzeko beste gatazka batzuen ebazpenean
oinarritu daiteke, eredu gisa balio baitezakete. Azken batean, be-
har adina informazio eskaini behar da bakegintza barne izateko.
Bake kazetaritzak handicap bat du abiapuntu: bakeaz hitz
egin nahi du, hau positiboa izanik. Nahiz eta negatiboa de-
nak gehiago erakarri masak eta gertaera negatiboek albiste
bihurtzeko aukera handiagoa izan, bake kazetaritzak saihes-
tu egin behar du oztopo hau, ikuspegi integrala eta erreala
eskaintzeko gatazkaren fase guztiez, bere ebazpen positi-
boa barne.
Ikuspegi positibo hau beharrezkoa da komunikabideek,
gizartearen jarrera eta usteetan eragina duten iturri
diren aldetik, pertsonek gatazkaz duten irudia hobetzen
laguntzeko. Zenbat eta posibilistago eta positiboago
aurkeztu gatazka, orduan eta aukera gehiago izango ditu
biztanleriaren nozio orokorra aldatzen joateko, eta ebazteko
aukerak zabaltzen joateko.
Bake kazetaritza ez da utopikoa, ez du positiboa dena
negatiboaren gainetik azpimarratu nahi, ezta negatiboa
alde batera utzi nahi ere. Gatazkaren ondorio negatiboez
eta honek eragindako indarkeriaz ere hitz egiten du;
negatiboa eta positiboa errealitate beraren bi dimentsio
gisa erretratatzen ahalegintzen da. Positiboa eta negatiboa
ez dira ezinbestean ez kontrakoak ez baztertzaileak, baizik
eta bi funtsezko dimentsio gatazka testuinguruan kokatu
ahal izateko.
Bake kazetaritzak ikuspegi baketsua eskaintzen du gataz-
kaz informatzeko zereginean. Faktore positibo hau sartzeak,
zuzenean, gatazka txikiagotzen laguntzen du, izan ere, ga-
tazka ez baita aurkezten estatikoa den zerbait bezala, baizik
eta dinamikoa eta ebazteko aukerak dituena. Honek, era
berean, baikortasuna sortzen du eta gatazkaren irtenbidea
antzematen laguntzen du.
10. Genero ikuspegia.
Generoaren ikuspegia, berdintasuneko harremanak
sustatzea eta gizon-emakumeen arteko justizia, eta
21
generoarengatiko estereotipoak aldatzea eta kentzea Halaber, garrantzitsua da emakumeak gizonen
faktore giltzarriak eta erabakigarriak dira bake kultura baldintza beretan irudikatzea, eta ez aurkeztea
lortzeko. Bake kultura garatzeko, derrigorrez, generoaren menpeko gisa. Era berean, estereotipo sexistak
begirada gehitu behar da, gizarteko maila eta estamentu saihestea komeni da, adibidez, emakumearen itxura
guztiak iragazkor bihurtuko dituen begirada. Ezin da ulertu fisiko eta janzkerari buruzko aipamenak, eta/edo
bake kultura genero berdintasunik gabe. gizonak eta emakumeak gizartean tradizionalki eman
zaizkien zereginak betetzen fokatzea.
Emakumeen giza eskubideak urratzeak pairatzen ditu-
enarengana baino haratago eramaten ditu ondorioak. Dis-
kriminazioa, irainak, bere izaera berezia baino haratago
doaz. Genero berdintasunaren garapen askea zilegi egingo
duten elementuak sartzeak ikusmolde asko eskatzen ditu;
hauek giza eskubideen arazoan sartzea da bidea genero
berdintasun eta gizarte justiziari heltzeko.

Genero ikuspegia gatazkak bake kazetaritzaren ikusmoldetik

lantzeko garaian, honetan zehaztuko da:

Emakumeak hizkuntzaren eta irudien bitartez

irudikatu. Honela, emakumeak protagonista rolak
eta rol aktiboak beteko dituen irudi grafikoak
estereotipoen esanahiak berritzeko ikuspegitik
landu behar dira. Hizkuntza arreta handiz zaindu
behar da eredu sexista, ideologia androzentristari
erantzuten diona, ez errepikatzeko, hau da, jakintzen
eta ezagutzen gune gizona den ideologia.

Hizkuntza gure errealitatearen pertzepzioan

eragiten duen produktu sozial eta historikoa den
aldetik, ezinbestekoa da kontuan izatea generoaren
ikuspegia zeharkako bihurtzeko unean; beraz, oso
garrantzitsutzat jotzen dugu hizkuntza ez sexista, ez
baztertzailea, batuko duena eta bananduko duena,
eta, batez ere, emakumea hizkuntza sexistaren bidez
ikusezin bihurtuko den sistema baten konplize ez dena.

Albiste mota desberdinek %50ean protagonistatzat

emakumeak izatera jo beharko lukete, eta ahal den
guztietan genero ikuspegia izan beharko lukete.

22
 INFORMATU, HEZI, ERALDATU: PRAKTIKA EGOKIEN DEKALOGOA BAKE KAZETARITZARAKO

Gehiago jakiteko

Liburuak:
Consejo Audiovisual de Cataluña
“Recomendaciones sobre el tratamiento informativo de
la inmigración”
Galtung Johan, Lynch Jacke, McGoldrick Annabel (2004).
“An Introduction to Peace Journalism”.
Interneten:
www.ehu.es/zer/hemeroteca/pdfs/zer02-08-coca.pdf
http://s3.amazonaws.com/lcp/pcultpau/myfiles/Perio-
dismo%20de%20Paz-Maribel%20Hernandez.doc
www.unic.org.ar/prensa/archivos/8%20Monitoreos.pdf

Harresiak Apurtuz. Coordinadora de ONGs de Euskadi de www.pedagogiadelapaz.com.ar

Apoyo a Inmigrante.
“Inmigración y Medios de Comunicación: Manual Reco- www.trascend.org
pilatorio de Buenas Prácticas Periodísticas”.
www.peacejournalism.com
Lederach, J.P.
“Educar para la Paz”. Ed. Fontamara 1984. www.reportingtheworld.org

Lederach, J.P.
“Enredos, pleitos y problemas”. Ed. Semilla. Guatemala 1992

Lederach, J.P.
“El Abecé de la paz y los conflictos: Educar para la paz”.
Los Libros de la Catarata, Madrid 2000

Sendín Gutierrez, J. C.; Izquierdo Iranzo, P.

“Proyecto PromoEquality: Guía Práctica para los pro-
fesionales de los medios de comunicación. Tratamiento
Informativo de la Inmigración”. Ministerio de Trabajo y
Asuntos Sociales, Secretaría de Estado de Inmigración y
Emigración.

23