Szkolenie BHP

KOMPLEX
„Bezpieczeństwo
i higiena pracy”
Przed Tobą takie zagadnienia:
• System ochrony pracy w Polsce
• Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy
• Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy
• Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne
• Analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi występującymi
w procesach pracy oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagrożeniami
• Metody likwidacji lub ograniczania oddziaływania na pracowników
czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych
występujących w procesach pracy
• Analiza okoliczności i przyczyn charakterystycznych wypadków przy pracy
chorób zawodowych oraz związana z nimi profilaktyka
• Wymagania bhp dotyczące budynków i pomieszczeń pracy oraz
pomieszczeń higieniczno-sanitarnych
• Skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy
• Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy
• Organizacja, kwalifikacje i zadania służby bhp
• Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bhp
• Ochrona przeciwpożarowa oraz ochrona środowiska naturalnego
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
Stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań
pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony
życia i zdrowia przed zagrożeniami występującymi w
środowisku pracy.
Bezpieczeństwo pracy Higiena pracy

to działania i angażowane w nie środki, to działania i angażowane w nie
służące zapobieganiu urazom środki, zapobiegające chorobom
i wypadkom przy pracy. zawodowym.
CELE I SYSTEM OCHRONY PRACY
Ochrona Pracy - jest dziedziną, w której prawo wkracza w problematykę

techniczną i organizacyjną procesu produkcji.
Cele ochrony
pracy:
 Ochrona pracowników przed wypadkami przy pracy.

 Ochrona pracowników przed chorobami zawodowymi.
 Ograniczenie zatrudnienia przy pracach szczególnie ciężkich i uciążliwych.
 Ochrona dóbr materialnych sfery pracy przed zniszczeniem.
 Ochrona uprawnień pracowniczych, trwałości stosunku pracy,
wynagrodzenia,
szczególna ochrona pracy młodocianych i kobiet oraz ochrona innych
uprawnień.
System ochrony pracy
w Polsce
SYSTEM OCHRONY PRACY
Łączy się z funkcją pracodawcy i osób kierujących

Segment pracownikami, którzy są odpowiedzialni za wykonywanie
Wykonawczy zadań wynikających z przepisów i zasad BHP.
Tworzą organy państwowe, nadzorujące przestrzeganie

przepisów i zasad BHP.
Najpełniejszy zakres nadzoru posiada PIP.
Segment Pozostałe organy jak: IS, UDT, Wyższy Urząd Górniczy i inne
Nadzoru wykonują nadzór specjalistyczny, z racji uprawnień
obejmujących tylko niektóre dziedziny bezpieczeństwa
pracy.
Tworzą instytuty naukowe i placówki badawcze.

Przedstawicielami są: CIOP, Instytut Medycyny Pracy
Segment (Łódź i Sosnowiec).
Naukowo - Placówki te prowadzą badania w różnych dziedzinach
Techniczny ochrony pracy i ergonomii, opracowują wytyczne, opinie i
ekspertyzy, oceniają prototypy ochron osobistych,
dostarczają podstawy naukowe do regulacji prawnych.
System ochrony pracy w Polsce
SĄD NAJWYŻSZY
RADA OCHRONY
PRACY
PARLAMENT RP NAJWYŻSZA SĄDY
PAŃSTWOWA IZBA POWSZECHNE
INSPEKCJA PRACY KONTORLI (apelacyjne,
RADA MINISTRÓW okręgowe, rejonowe)
WYŻSZY URZĄD
MINISTER
GÓRNICZY
MINISTER SPRAWIED-
PAŃSTWOWA PRACY MINISTER MINISTER
INNI LIWOŚCI
I POLITYKI MINIS-
AGENCJA ZDROWIA GOSPODARKI PROKURATOR
SPOŁECZNEJ TROWIE
ATOMISTYKI GENERALNY
CENTRALNY URZĄD INNE
INSTYTU PAŃSTWOWA
INSTYTUT DOZORU INSTYTUTY
MEDYCYNY INSPEKCJA
OCHRONY TECHNI- NAUKOWO
PRACY SANITARNA
PRACY CZNEGO -BADAWCZE
PRACODAWCA
ZAKŁADOWA
SŁUŻBA BHP ORGANIZACJA
ZWIĄZKOWA SŁUŻBA
SPOŁECZNA MEDYCYNY
KOMISJA BHP INSPEKCJA PRACY
PRACY
Nadzór nad bezpieczeństwem
i warunkami pracy
Struktura organizacyjna i podległość Państwowej Inspekcji Pracy
SEJM
RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ RADA
OCHRONY PRACY
PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
Gabinet GIP 16 Okręgowych

Główny Inspektoratów Pracy
Inspektor Pracy Sekcja Kontroli
Wewnętrznej
Zastępca GIP ds. nadzoru Zastępca GIP ds. prewencji Zastępca GIP ds. organizacji
Departament Prawny Departament Interwencji Departament Organizacji

i Zarządzania
Departament Warunków Pracy Departament Promocji
i Współpracy Departament Budżetowy
z Partnerami Społecznymi
Departament Analiz i Statystyki Sekcja Informatyki
Ośrodek Szkolenia Państwowej

Inspekcji Pracy we Wrocławiu
Nadzór nad bezpieczeństwem
i warunkami pracy
Zewnętrzne i wewnętrzne organa nadzoru
PAŃSTWOWA PAŃSTWOWA
INSPEKCJA INSPEKCJA
PRACY SANITARNA
ZAKŁAD PRACY:
• służba bhp
• społeczna
inspekcja pracy
• Komisja bhp
URZĄD
PAŃSTWOWA
DOZORU
STRAŻ
TECHNICZNEGO
POŻARNA
Zadania PIP
• Nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności
przepisów i zasad B i HP, przepisów dotyczących stosunku pracy,wynagrodzenia za
pracę, urlopów,uprawnień pracownika związanych z rodzicielstwem, zatrudniania
młodocianych i osób niepełnosprawnych;
• Kontrola przestrzegania przepisów B i HP przy projektowaniu, budowy,
przebudowy,modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie
maszyn i urządzeń technicznych oraz technologii;
• Kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej,wykonywania działalności:
a) informowania powiatowych urzędów pracy o zatrudnieniu bezrobotnego lub
powierzeniu
mu wykonywania innej pracy zarobkowej,
b) informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu
zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności,
c) opłacania składek na Fundusz Pracy;
d) dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie
jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru,
e) prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• Kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej,wykonywania przez
cudzoziemców;
• Kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełnienia przez nie
wymogów B i HP;
Zadania PIP cd.
• Podejmowanie działań polegających na zapobieganiu zagrożeń występujących w
środowisku pracy;
• uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub
przebudowanych obiektów budowlanych albo ich czci w zakresie ustalonym w
odrębnych przepisach;
• współdziałanie z organami ochrony środowiska w zakresie kontroli przestrzegania
przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska;
• opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy;
• współpraca z urzędami pastw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnymi
za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia pracowników
• prawo wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej - uczestnictwo w
postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku
pracy;
• ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy,
wykroczeń, o których mowa w art. 119-123 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn.
zm.), a także innych wykroczeń, gdy ustawy tak stanowi oraz udział w
postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego;
• wykonywanie innych zadań określonych w ustawie i przepisach szczególnych.
Zadania PIP cd.
Do zada Państwowej Inspekcji Pracy należy ponadto nadzór i kontrola
zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy:
• osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek
pracy oraz osobom wykonującym na własny rachunek działalność
gospodarczą w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub
przedsiębiorcę, nie będącego pracodawcą, na rzecz którego taka praca
jest świadczona;
• przez podmioty organizujące pracę wykonywaną przez osoby fizyczne
na innej podstawie niż stosunek pracy, w ramach prac społecznie
użytecznych;
• osobom przebywającym w zakładach karnych i zakładach poprawczych,
wykonującym pracę, a także żołnierzom w służbie czynnej, wykonującym
powierzone im prace.
Państwowa Inspekcja Pracy sprawuje także nadzór i kontrolę zapewnienia
przez
pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków zajęć odbywanych
na jego terenie przez studentów i uczniów nie będących pracownikami.
Zadania PIS
Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do
realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego,
poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami:
• higieny środowiska,
• higieny pracy w zakładach pracy (jednostek
organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych),
• higieny radiacyjnej,
• higieny procesów nauczania i wychowania,
• higieny wypoczynku i rekreacji,
• zdrowotnymi żywności i żywienia,
• higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać
personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia,
w których są udzielane świadczenia zdrowotne,
Zadania PSP
Do podstawowych zadań PSP należy :
• rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych
zagrożeń
• organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie
pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych
zagrożeń,
• wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności
ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji
miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze,
• kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i
innych jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz
powszechnego systemu ochrony ludności;
• nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych,
• prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony ludności.
KOMISJA
BEZPIECZEŃSTWA
I HIGIENY PRACY Art.23712 i 23713 Kodeksu
Pracy
 Pracodawca zatrudniający więcej niż

250 pracowników powołuje komisję
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zadania Komisji Bezpieczeństwa i Higieny

Pracy:
Wykonywanie przeglądów warunków pracy
Przeprowadzanie okresowej oceny stanu bezpieczeństwa i
higieny pracy
Opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków
zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom
zawodowym
Formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków
pracy
Współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
ŹRÓDŁA PRAWA PRACY
Przepisy obowiązujące powszechnie: Specyficzne źródła prawa:

Konstytucja Układy zbiorowe pracy
Kodeks pracy Regulaminy pracy
Inne ustawy Przepisy
Rozporządzenia wewnątrzzakładowe
Inne akty prawne Umowy międzynarodowe
Polskie Normy Konwencje MOP
Normy branżowe Zasady BHP
1. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech przepisów dotyczących BHP jest to, że mają one
charakter prawa obowiązującego, a więc:
postanowienia przepisów prawnych nie mogą być zmienione, choćby obydwie strony
(stosunku pracy) sobie tego życzyły.
2. Zasady BHP – to nie pisane literą prawa reguły, wynikające z doświadczenia życiowego, rozwoju
techniki i logicznego rozumowania, których przestrzeganie zapewnia faktyczne
bezpieczeństwo pracy.
DYREKTYWA RADY 89/391/EWG
z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu
zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia
pracowników podczas pracy
 Unikanie ryzyka,
 Ocena ryzyka, którego nie można uniknąć,
 Zapobieganie ryzyka u źródeł,
 Dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka,
 Stosowanie nowych rozwiązań technicznych,
 Zastępowanie niebezpiecznych środków bezpiecznymi,
 Nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej
przed środkami ochrony indywidualnej,
 Właściwe instruowanie pracowników.
Kształtowanie warunków
bezpiecznej pracy.
SZKOLENIE W DZIEDZINIE BHP
KP Art. 237 3, § 1. Nie wolno dopuścić pracownika do

pracy,
do której wykonywania nie posiada on
wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności,
a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad
Szczegółowe przepisy dotyczące szkoleń bhp zawiera rozporządzenie ministra

pracy i polityki socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 62, poz. 285).
Szkolenie (w dziedzinie bhp) prowadzone jest jako :
1) Szkolenie wstępne,
2) Szkolenie i doskonalenie okresowe zwane „szkoleniem
okresowym”
INSTRUKCJE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY
PRACY
Rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bhp (Dz.U. Nr 129, poz. 844 z późn. zm.)
Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom,

do stałego korzystania, aktualne instrukcje bhp, dotyczące:
 Stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania
prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia
pracowników,
 Obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
 Postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
 Udzielania pierwszej pomocy.
Instrukcje powinny określać:

 Czynności do wykonywania przed rozpoczęciem pracy,
 Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej
pracy,
 Czynności do wykonania po jej zakończeniu,
 Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych,
stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia
pracowników.
Podstawowe obowiązki Art. 207 § 2 i 3, Art.208 oraz
pracodawcy, to: Art.212 Kodeksu Pracy
 Znajomość, w zakresie niezbędnym do wykonywania

ciążących na nim obowiązków, przepisów
o ochronie pracy, w tym przepisów oraz zasad
 Ochrona zdrowia i życia pracowników poprzez
zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,
a w tym:
 organizowanie pracy w sposób zapewniający zabezpieczenie pracowników
przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi związanymi
z warunkami środowiska pracy
zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie polecenia usunięcia uchybień,
w tym zakresie oraz kontrolowanie ich wykonania zapewnienie wykonania
zaleceń społecznego inspektora pracy
dbać o sprawność środków ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz o ich
stosowanie zgodnie z przeznaczeniem
zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organa nadzoru nad warunkami pracy
zapewnienie wykonania zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną
nad pracownikami
Podstawowe obowiązki Art. 207 § 2 i 3, oraz Art.208
Kodeksu Pracy
pracodawcy, cd:
 Jeżeli jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez
różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
 współpracować ze sobą
 wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór
nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym
samym miejscu
 ustalić zasady współdziałania, uwzględniające
sposoby postępowania przypadku wystąpienia
zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników
 Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z

obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich
pracownikom.
Podstawowe obowiązki Art. 209 § 1-3 Kodeksu pracy
pracodawcy, cd:
 Pracodawca rozpoczynający działalność powinien, w terminie
14 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie
właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora
sanitarnego o:
 miejscu
 rodzaju
 zakresie prowadzonej działalności
 przewidywanej liczbie pracowników oraz złożyć pisemną
informację o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia
wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy dotyczących danej dziedziny działalności
 Pracodawca jest obowiązany zawiadomić na piśmie właściwego Inspektora Pracy i właściwego
Państwowego
Inspektora Sanitarnego o zmianie:
 miejsca;
 rodzaju;
 zakresu prowadzonej działalności,
zwłaszcza zmianie technologii lub profilu produkcji.
 Pracodawca zawiadamia właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora
sanitarnego o
zaprzestaniu działalności lub likwidacji zakładu pracy.
Odpowiedzialność za wykroczenia
przeciwko prawom pracownika.
Art. 283. § 1. Kodeksu Pracy
„ Kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny”.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto:

- prowadzi budowy lub przebudowy na podstawie projektów, nie zaopiniowanych
przez rzeczoznawców,
- wyposaża stanowiska pracy w maszyny i urządzenia nie spełniające wymogów
oceny zgodności,
- nie dostarcza pracownikom środków indywidualnej ochrony, odzieży i obuwia
roboczego,
- stosuje materiały bez ustalenia ich szkodliwości dla zdrowia,
- stosuje nie oznakowane substancje lub preparaty chemiczne lub nie posiadające
kart charakterystyki tych substancji,
- nie zawiadamia PIP i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku
przy pracy lub o chorobie zawodowej,
- nie wykonuje w terminie nakazów PIP,
- utrudnia działalność PIP.
Odpowiedzialność za wykroczenia
przeciwko prawom pracownika, cd.
Art. 220. Kodeksu karnego
§ 1. „Kto, będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę

pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to
naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo
utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega
karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli działa nieumyślnie, podlega karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił
grożące niebezpieczeństwo.
PRAWA PRACOWNIKA
PRAWA PRACOWNIKA
Prawo do bezpiecznej pracy
Prawo do wynagrodzenia
Prawo do urlopu
Prawo do opieki lekarskiej
Ochrona pracy młodocianych
Ochrona pracy kobiet

PRAWA PRACOWNIKA
Prawo do bezpiecznej pracy
Art.210 Kodeksu pracy
Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy,

zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego, jeżeli:
warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy
i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym
osobom
Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo
oddalić się z miejsca zagrożenia, niezwłocznie zawiadamiając o tym przełożonego.
Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia, w
przypadkach wymienionych w p. 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od
wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy
jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.
Uprawnienia wymienione powyżej nie dotyczą pracownika,

którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
PRAWA PRACOWNIKA
Prawo do wynagrodzenia
Art. 212 Kodeksu Pracy
 Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało rodzajowi

wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także
uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy
 Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną
 Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego
prawa na inną osobę
 Wypłaty dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry

terminie
 Wypłaty dokonuje się w formie pieniężnej do rąk pracownika lub w innej formie
PRAWA PRACOWNIKA
Prawo do urlopu
Art. 152 Kodeksu pracy
 Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego
 Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu
 Wymiar urlopu wynosi:

 20 dni roboczych ,gdy pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat
 26 dni roboczych po 10 latach pracy
Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części
 Co najmniej jedna część powinna obejmować nie mniej niż 14 kolejnych dni
PRAWA PRACOWNIKA
Prawo do opieki lekarskiej
Art. 226 - 233 Kodeksu pracy
 Pracodawca nie może dopuścić do świadczenia pracy przez osobę bez aktualnego
orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania
określonej pracy / zajmowania określonego stanowiska
 Wstępne badania lekarskie – wykonują wszyscy pracownicy przyjmowani do pracy
 Okresowe badania lekarskie – wykonują wszyscy pracownicy w określonych

terminach
 Kontrolne badania lekarskie – w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej

niż 30 dni
 Badania przeprowadza się na koszt pracodawcy

Lekarskie badania profilaktyczne
Art.229 Kodeksu Pracy
⇒ WSTĘPNE - badaniom tym podlegają:

» osoby przyjmowane do pracy,
» pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy,
» pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których
występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe
⇒ OKRESOWE - badaniom tym podlegają:

» wszyscy zatrudnieni pracownicy,
» pracownicy, którzy byli zatrudnieni w warunkach narażenia na działanie substancji
i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, także po:
zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek
o objęcie takimi badaniami.
⇒ KONTROLNE - badaniom tym podlegają:

» pracownicy, po niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni,
spowodowanej chorobą.
lekarskie badania profilaktyczne cd.
Pracownik nie może być dopuszczony do pracy bez przedstawienia badań lekarskich.
Pracodawca obowiązany jest kontrolować czy pracownicy posiadają aktualne badania
lekarskie.
Badania profilaktyczne przeprowadzane są na podstawie skierowania wydanego przez

pracodawcę.
Skierowanie powinno zawierać:
 określenie rodzaju badania profilaktycznego;
 określenie stanowiska pracy;
 informację o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub
warunków uciążliwych oraz wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia.
Do przeprowadzania badań lekarskich pracowników uprawnieni są lekarze, którzy uzyskali

specjalizację w dziedzinie medycyny pracy.
PRACODAWCA ponosi koszty badań lekarskich oraz inne koszty

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędne
ze względu na warunki pracy.
PRAWA PRACOWNIKA
Ochrona pracy młodocianych
Art. 190 - 206 Kodeksu Pracy
 Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat
 Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godz. na

dobę,
a w wieku powyżej 16 lat – 8 godzin na dobę
 Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze

nocnej, przy pracach wzbronionych określonych rozporządzeniem RM
PRAWA PRACOWNIKA
Ochrona pracy kobiet
Art.176 – 1891 Kodeksu
Pracy
Ochronie zdrowia kobiet w ciąży oraz zapewnieniu właściwej opieki nad dzieckiem
służą:
zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w wymiarze dobowym przekraczającym
8 godzin, w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej (art.1295 p.2 i art.178 KP
zakaz delegowania kobiet w ciąży, bez jej zgody, poza stałe miejsce pracy,
(art.178 KP)
obowiązek przeniesienia kobiety w ciąży do innej pracy, jeżeli ze względu
na stan ciąży nie powinna ona wykonywać pracy dotychczasowej (art.179 KP);
prawo do przerw w pracy na karmienie dziecka (art.187 KP)
prawo do urlopu macierzyńskiego (art.180 KP)
zakaz zatrudniania kobiety opiekującej się dzieckiem w wieku do 4 lat, bez jej zgody, w
wymiarze dobowym przekraczającym 8 godzin, w godzinach nadliczbowych i w porze
nocnej (art.1295 p.3 i art.178 KP)
zakaz delegowania kobiety opiekującej się dzieckiem w wieku do 4 lat, bez jej zgody, poza
stałe miejsce pracy (art.178 KP)
prawo do urlopu wychowawczego (bezpłatnego) na opiekę nad dzieckiem (art.186 KP)
prawo do zwolnienia z wykonywania pracy, na 2 dni w ciągu roku, dla kobiet wychowujących
dzieci w wieku do 14 lat (art.188 KP)
Z czterech ostatnich uprawnień może korzystać również pracownik (mężczyzna), z tym, że
jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie są zatrudnieni – z uprawnień może korzystać tylko jedno z nich.
PRAWA PRACOWNIKA Masy ciężarów
wymienione w tabeli
Ochrona pracy kobiet, cd. obejmują również masę
opakowania lub / i
urządzenia transportowego
Dopuszczalne normy dźwigania i przewożenia ciężarów
Normy dla kobiet w ciąży i w
Opis czynności Normy dla kobiet
okresie karmienia
Ręczne podnoszenie i 12 kg (praca stała)  3 kg (praca stała)
przenoszenie ciężarów po 20 kg (praca dorywcza)  5 kg (praca dorywcza)
powierzchni płaskiej
Ręczne przenoszenie pod 8 kg (praca stała)  2 kg (praca stała)
górę (po pochylniach, 15 kg (praca dorywcza)  3,75 kg (praca dorywcza)
schodach)
Przewożenie na taczkach
50 kg  12,5 kg
jednokołowych
Przewożenie na wózkach
80 kg  20 kg
2-, 3- i 4- kołowych
Przewożenie na wózkach po
300 kg  75 kg
szynach
Wydatek energetyczny, 5000 kJ (1200 kcal)  2900 kJ (696 kcal)
netto, na wykonanie w ciągu zmiany roboczej w ciągu zmiany roboczej
pracy
OBOWIĄZKI PRACOWNIKA

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
jest obowiązkiem pracownika, a w szczególności pracownik jest zobowiązany:
znać, przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu
z tego zakresu oraz zdawać wymagane egzaminy sprawdzające,
wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
dbać o należyty stan maszyn, urządzeń narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu
pracy,
stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych
środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
zgodnie z ich przeznaczeniem,
poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i
stosować się do wskazań lekarskich; niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w
zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec
współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im
niebezpieczeństwie,
współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
Odpowiedzialność porządkowa pracownika
Art.108 – 113 Kodeksu Pracy
Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego ⇒upomnienia

porządku, regulaminu pracy, przepisów bhp i ppoż. ⇒nagany
pracodawca może stosować karę: ⇒pieniężną
kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności,

nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia
kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu
obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia
kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika
o zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie
przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych,
stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy
jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7
dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw
pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu
tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary
karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa się
z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy.
Wymagania bhp
dotyczące budynków,
pomieszczeń pracy oraz
pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych.
Oświetlenie pomieszczeń pracy
Oświetlenie elektryczne (1)
Niezależnie od oświetlenia dziennego
pomieszczenia pracy powinny być wyposażone
w oświetlenie elektryczne o natężeniu dostosowanym do rodzaju
wykonywanych prac oraz wymaganej ich
dokładności. Średnie natężenie oświetlenia na
płaszczyźnie roboczej nie powinno być mniejsze niż wartości
podane (przykładowo) w poniższej tabeli.
Najmniejsze dopuszczalne
średnie natężenie Rodzaje czynności lub pomieszczeń
oświetlenia lx
Orientacja, z rozpoznaniem cech średniej wielkości, np. rysów twarzy,

20 w pomieszczeniach takich jak np. piwnice i strychy oraz przy
składowaniu materiałów jednorodnych lub dużych.
Krótkotrwałe przebywanie połączone z wykonywaniem prostych

czynności, np.:
- przygotowywanie pasz,
50 - magazynowanie towarów, przy których może być konieczność
poszukiwania,
- w korytarzach i na schodach oraz w salach kinowych podczas przerw.
Najmniejsze
dopuszczalne
Rodzaje czynności lub pomieszczeń
średnie natężenie
oświetlenia lx
Praca nieciągła i czynności dorywcze przy bardzo ograniczonych
wymaganiach wzrokowych, np.:
- sporadyczna obsługa urządzeń technologicznych, obsługa kotłów
100 centralnego ogrzewania,
- mycie i czyszczenie samochodów w garażach,
- pomieszczenia sanitarne,
- hole wejściowe.
- mało dokładne prace ślusarskie i prace na obrabiarkach do metali,
- wyrób akumulatorów, kabli, nawijanie cewek grubym drutem,
200 - jadalnie, bufety i świetlice,
- sale gimnastyczne, aule,
- portiernie
Praca przy przeciętnych wymaganiach wzrokowych, np.:
- średnio dokładne prace ślusarskie i prace na maszynach do metali,
300 - szpachlowanie, lakierowanie,
- łatwe prace biurowe z dorywczym pisaniem na maszynie.
Najmniejsze dopuszczalne
średnie natężenie Rodzaje czynności lub pomieszczeń
oświetlenia lx
Praca przy dużych wymaganiach wzrokowych, np.:

- dokładne prace ślusarskie i prace na maszynach do metali,
500 - repasacja, szycie i drukowanie tkanin,
- druk ręczy i sortowanie papieru.
Długotrwała i wytężona praca wzrokowa, np.:

- bardzo dokładne prace ślusarskie i prace na maszynach do metali,
- szlifowanie szkieł optycznych i kryształów,
750 - oczyszczanie, wyskubywanie węzełków, wypruwanie, cerowanie,
naprawianie usterek w przemyśle włókienniczym,
- prace kreślarskie.
Długotrwała i wyjątkowo wytężona praca wzrokowa, np.:

- montaż najmniejszych części i elementów elektronicznych,
- kontrola wyrobów włókienniczych.
1000
Podane w tabeli wartości natężenia oświetlenia należy zwiększyć
o jeden stopień (np. z 200 do 300 Ix),
- przedmiot pracy wzrokowej ma współczynnik odbicia poniżej
0,2 lub występują na nim małe kontrasty (np. szycie ciemnej
tkaniny ciemną nicią),
- błędy popełnione przy postrzeganiu mogą
spowodować groźny uraz lub duże straty materialne,
- pracownikami są w większości osoby w wieku
powyżej 40 lat.
W przypadku, gdy pracą na danym

stanowisku lub w pomieszczeniu jest
krótkotrwała (np. dorywcza obsługa szlifierki,
nadzór urządzeń automatycznych),
wymagane wartości natężenia oświetlenia
powyżej 200 Ix mogą być zmniejszone o
jeden stopień.
Oświetlenie dzienne
Liczba, powierzchnia i rozmieszczenie okien w pomieszczeniach
pracy powinny zapewniać pracownikom, stosownie do rodzaju
wykonywanych przez nich prac, dostateczne oświetlenie dzienne
oraz należyte przewietrzanie pomieszczeń.
Stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi w pomieszczeniach powinien być

nie mniejszy niż 1:8
Warunki dotyczące oświetlenia pomieszczeń światłem dziennym określane są za pomocą

współczynnika oświetlenia dziennego (wyrażonego w %), stanowiącego stosunek natężenia
oświetlenia w danym punkcie wnętrza do równocześnie występującego natężenia oświetlenia w
otwartej przestrzeni na płaszczyźnie poziomej.
Oświetlenie dzienne
Charakterystyka wykonywanych czynności Charakterystyka wykonywanych czynności
Kategoria
w pomieszczeniu w pomieszczeniu
czynności
wielkość szczegółu górnym bocznym emin
wzrokowej określenie
(wymiar charakte- i mieszanym eśr
rystyczny w mm)
Szczególnie
dokładna do 0,1 10 3,5 – 4
Bardzo dokładna 0,1 – 0,3 7 2,0 – 3
Dokładna 0,3 – 1,0 5 1,5 – 2
Mało dokładna 1,0 – 10 3 1,0 – 1,2
Zgrubna powyżej 10 2 0,5 – 0,8
Nadzór ogólny – 1 0,25 – 0,4

nad czynnością, bez
rozróżniania
szczegółów
Pomieszczenia pracy
Wysokość pomieszczeń pracy, w których nie występują czynniki uciążliwe lub szkodliwe dla
zdrowia, powinna być nie mniejsza niż:
3 m – jeżeli przebywają w nich więcej niż 4 osoby,
2,5 m:
jeżeli przebywa w nich nie więcej niż 4 pracowników i na każdego z nich przypada
co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,
w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości,
mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli na każdego pracownika przypada
co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,
2,2 m – w dyżurkach, portierniach, kantorach, kioskach ulicznych, dworcowych i in., a także w

pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.
Wysokość pomieszczeń pracy, w których występują czynniki uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia,
powinna być nie mniejsza niż 3,3 m.
Wysokość pomieszczeń pracy, w których występują czynniki uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia
(3,3 m) oraz pomieszczeń, w których nie występują takie czynniki (3 m), może być obniżona w
stosunku do wymaganej w przypadku zastosowania klimatyzacji oraz po uzyskaniu zgody
państwowego wojewódzkiego inspektora
Pomieszczenia pracy
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w danym pomieszczeniu pracy powinno
przypadać co najmniej 13 m2 wolnej objętości pomieszczenia:
Omin = (Pp · h - Ow) : Lz

gdzie:
Omin - wolna objętość pomieszczenia przypadająca na jednego pracownika
Pp - powierzchnia podłogi w pomieszczeniu
H - wysokość pomieszczenia
Ow - objętość wyposażenia (mebli, urządzeń itp.) znajdującego się w pomieszczeniu
Lz - liczba osób jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniu
Wolna powierzchnia podłogi (nie zajęta przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.) przypadająca na
każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w danym pomieszczeniu pracy nie powinna
być mniejsza niż 2 m2.
Pp min = (Pp - Pw) : Lz

gdzie:
Pp min - powierzchnia podłogi przypadająca na jednego pracownika
Pp - powierzchnia podłogi w pomieszczeniu
Pw - powierzchnia podłogi zajęta przez wyposażenie pomieszczenia
Lz - liczba osób jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniu
Praca przy monitorach
ekranowych
Regulacje prawne
Pracodawca jest obowiązany

zapewnić pracownikom:
łączenie przemienne pracy związanej z
obsługą monitora ekranowego z innymi
rodzajami prac nie obciążającymi narządu
wzroku i wykonywanymi w innych
pozycjach ciała - przy nie przekraczaniu
godziny nieprzerwanej pracy przy
obsłudze monitora ekranowego lub
3
50
Alternatywą jest wprowadzenie co

najmniej 5-minutowej przerwy, wliczanej
do czasu pracy, po każdej godzinie
pracy przy obsłudze monitora.
Akt ten dotyczy pracowników (w tym

praktykantów i stażystów) użytkujących
w czasie pracy monitory ekranowe przez
co najmniej połowę dobowego wymiaru
czasu pracy.
4
Stanowisko komputerowe
elementy podstawowe (monitor,
klawiatura, stół, krzesło),
elementy dodatkowe (uchwyt na
dokumenty, podnóżek).
Istnieje ogólna zasada, że wszystkie elementy
powinny mieć jak najwięcej możliwości
regulacji wysokości, kątów pochylenia i
wzajemnego położenia. Umożliwia to
właściwe ich dostosowanie do
indywidualnych potrzeb operatora. 9
Warunki środowiskowe
Oświetlenie
Stosowanie oświetlenia ogólnego

Natężenie oświetlenia: PN = 500 lx,
normy zagraniczne = 300-750 lx
Mikroklimat
Zalecana temperatura powietrza wynosi

odpowiednio: zima 20 - 24 °C, lato 23 - 26 °C
22
19
Względna wilgotność powietrza w
pomieszczeniu powinna wynosić 50-
65%.
Hałas
Zaleca się aby poziom dźwięku nie

przekraczał 40-50 dB(A).
Zagrożenia
Wśród chorób można wymienić:
• łokieć tenisisty,
• zespół cieśni nadgarstka,
• zespół napięcia mięśni karku,
• zespół ucisku żyły podobojczykowej.
56
Rysunek
przedstawiający
miejsce
narażone na
szczególne
uszkodzenia,
związane z
pisaniem na
klawiaturze.
Objawy
• drętwienie, ból i kłucie kciuka, palca
wskazującego, środowego ewentualnie
palca serdecznego, często nasilające
się w nocy,
• ból, który promieniuje z ręki poprzez
przedramię i ramię do barku,
• osłabione czucie w palcach, nie zawsze
dostrzegane przez chorego.
Zespół cieśni nadgarstka
Wielu naukowców przedstawiało badania wskazujące na to, że pisanie na
komputerowej klawiaturze prowadzi do tzw. zespołu kanału nadgarstka (ang.
carpal tunnel syndrome).
Narażone na to schorzenie mają być głównie osoby zmuszone z przyczyn
zawodowych do pisania na komputerze.
Z badań wynika, że prawdopodobieństwo zachorowania na to
schorzenie podczas korzystania z komputera wynosi od 1,4
do 4,8%, a szanse na ponowne wystąpienie objawów u
osób, które były chore wcześniej, około 5,5%.
Zespół kanału nadgarstka objawia się drętwieniem dłoni i
palców lub odruchem "strzepywania" ręki (poprawia to
ukrwienie).
Łokieć tenisisty
Powodem zmian zapalnych w ścięgnie może być
nagły uraz lub wielokrotne, monotypowe ruchy
przedramienia które wywołują mikropęknięcia
włókien ścięgna, prowadząc do jego przekrwienia,
co w rezultacie wywołuje ból. Ból zwykle zwiększa
się podczas prostowania łokcia oraz nadgarstka.
Dolegliwości występują u tenisistów podczas
uderzeń grzbietem ręki oraz podczas czynności
wymagających długiego utrzymywania nadgarstka
w wyproście z licznymi ruchami palców (np.
pisanie na klawiaturze, gra na pianinie).
Leczenie
• unieruchomienie i usztywnienie nadgar-stka, które
zabezpiecza nerw przed uciskiem
• nie wykonywanie czynności i ruchów, które wywołują
przeciążenie nadgarstka
• leki doustne dla zmniejszenia obrzęku ścięgien
Zapobieganie
• przed pracą zrób sobie rozgrzewkę ramienia, ręki i
palców,
• nie zapominaj o częstych przerwach na
rozluźnienie i odpoczynek ręki,
• postaraj się znaleźć alternatywne zadania aby
zredukować powtarzalne ruchy nadgarstka,
• zmień lub zmodyfikuj swoją codzienną aktywność
zarówno podczas pracy jaki i uprawiania hobby na
mniej obciążającą nadgarstek,
• zmodyfikuj w miarę możliwości swoje otoczenie w
pracy; zdrowe stanowisko komputerowe powinno
się składać z regulowanego stołu i krzesła oraz
podkładki pod nadgarstek.
Podsumowanie
Klawiatura jest elementem stanowiska wpływającym

zarówno na wydajność pracy, jak i na jej komfort.
Przedstawione rozwiązania mają na celu ułatwienie
wyboru najodpowiedniejszej opcji oraz uzmysłowienie
jak ważne jest rozsądne dobieranie urządzeń
codziennego użytku.
65
66
ZAGROŻENIA
ZAGROŻENIA
wynikające ze stanu środowiska, które mogą
spowodować wypadek lub chorobę
Czynniki niebezpieczne
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
(urazowe)
Chemiczne: Biologiczne:
Substancje toksyczne Mikroorganizmy

Substancje drażniące roślinne
Substancje uczulające i zwierzęce (bakterie,
Substancje rakotwórcze wirusy, riketsje, grzyby,
Substancje mutagenne pierwotniaki) oraz
Substancje wytwarzane przez nie
upośledzające toksyny i alergeny;
funkcje rozrodcze Makroorganizmy
roślinne
Zagrożenia elementami
i zwierzęce
ruchomymi i luźnymi
Zagrożenia elementami
Fizyczne:
ostrymi
i wystającymi Hałas
Zagrożenia związane z Wibracja
Psychofizyczne:
przemieszczaniem się ludzi Mikroklimat
Zagrożenia porażeniem Promieniowanie
jonizujące Obciążenie fizyczne
prądem (statyczne i dynamiczne)
elektrycznym Promieniowanie
laserowe Obciążenie
Zagrożenia poparzeniem psychonerwowe
Zagrożenia pożarowe lub Pole elektromagnetyczne
wybuchowe Pole elektrostatyczne
Pyły przemysłowe
CZYNNIKI FIZYCZNE ŚRODOWISKA PRACY
stanowisko obsługi komputera (praca monitora)
Promieniowanie (pole)
Pole elektrostatyczne Oświetlenie Hałas
elektromagnetyczne
Źródłem jest monitor; Wynika ono z dodatnio PN – 84/E – 02033 – 500Lx Wartość dopuszczalna wg
Natężenie zależy od naładowanego ekranu i tworzy Ekran monitora ustawiać BN – 86/3110 – 03 dla 8-godz.
rodzaju monitora, wartości się pomiędzy ekranem i twarzą poprzecznie względem okien; ekspozycji wynosi 75 dB
prądu, napięć oraz jakości operatora; Unikać odbić światła w pomieszczeniach z
ekranowania; Ładunki dodatnie ekranu dziennego i sztucznego, maszynami i urządzeniami
Jest podobne jak w zmieniają ilość jonów powietrza które może powodować liczącymi;
odbiorniku TV, ale operator na stanowisku operatora; zmęczenie oka; W pomieszczeniach do prac
znajduje się w odległości Ładunek może zgromadzić Przyjmowanie wadliwej teoretycznych i opracowań
40 – 70 cm od ekranu. się na człowieku. pozycji może prowadzić do danych – 55 dB.
zmian patolo- gicznych w
układzie mięśniowym i
kostnym kręgosłupa.
Promieniowani Prom. nadfiolet. Wilg. powietrza

Ultradźwięki Mikroklimat
eX i podczerwone (względna)
Pochodzi od układu Towarzyszą Mogą one pochodzić W pomieszczeniach Wpływ na
wysokiego napięcia, działaniu od luminoforu ekranu, z monitorami – 40%; samopoczucie
ale wykazuje bardzo transformatora ale ich natężenia są Wilgotność operatora;
słabe natężenie zwrotnego i bardzo słabe (na i przecieranie ekranu Temperatura, ruch
o wartościach mogą osiągać granicy czułości wilgotną szmatką mają powietrza, wilgotność;
wykrywalnych względnie wysokie urządzeń wpływ na natężenie Blisko 4/5 energii
w odległości ok.. 5 poziomy w pomiarowych). pola wytwarzanej w
cm przed ekranem. paśmie roboczej elektrostatycznego organizmie człowieka
częstotliwości występującego przed stanowi ciepło;
monitora. monitorem. W spoczynku
człowiek wytwarza
ciepło o
wartości 1 Kcal/min.
UWARUNKOWANIA ERGONOMOCZNE I HIGIENY PRACY
przy stanowisku obsługi komputera
Pomieszczenia pracy Stanowisko pracy Monitor
objętość pomieszczenia – 13 m3 ; dostęp do stanowiska; czytelne i wyraźne znaki na ekranie;

 powierzchnia dla pracownika – 2 m2 ; rozmieszczenie elementów w zasięgu obraz bez tętnień – stabilny;
ręki;
dostęp do światła dziennego; regulacja kontrastu i jaskrawości;
odl. do sąsiedniego monitora – min. 0,6
temperatura – 20 0C; pochylenie ekranu: – tył 200; przód – 50
m;
;
hałas – 75 dB (55 dB);
odl. pracownika do tyłu sąsiedniego
obrót – 600 w obie strony;
natężenie oświetlenia – min. 500 Lx;
monitora – min. 0,8 m;
warstwa antyodbiciowa;
okna wyposażone w żaluzje.
odl. oczu osoby od ekranu w zakresie
ustawienie poprzeczne względem okien;
od 400 do 750 mm;
obraz bez odbić.
fotel.
Klawiatura Inne uwarunkowania
konstrukcja ergonomiczna nie 5 minut przerwy po każdej godzinie pracy

powodująca z monitorem;
zmęczenia mięśni kończyn górnych; zaświadczenie lekarskie o braku
przeciwwskazań do pracy z monitorem;
kąt nachylenia w zakresie 0d 0 do 150 ;
oddzielne miejsce do spożywania
odległość od przedniej krawędzi stołu
posiłków;
nie
zakaz palenia tytoniu;
mniejsza niż 100 mm.
czyszczenie ekranu wilgotną szmatką.
NIEBEZPIECZNE CZYNNIKI W ŚRODOWISKU
PRACY, ZE SZCZEGÓLNYM
UWZGLĘDNIENIEM CZYNNIKÓW
MECHANICZNYCH.
SPOSOBY OCHRONY
Klasyfikacja czynników
szkodliwych i niebezpiecznych
 fizyczne
 chemiczne
 biologiczne
 psychofizyczne
Klasyfikacja czynników
Urazy ciała, nawet śmierć • Decydującym jest

pracownika, choroba tutaj kontakt
zawodowa czy obniżenie
sprawności organizmu pracownika z tymi
powstają pod wpływem czynnikami
czynników:
 niebezpiecznych,
 szkodliwych,
 uciążliwych
Czynniki o negatywnym oddziaływaniu na
organizm człowieka (definicje)
• czynnik niebezpieczny – czynnik, którego oddziaływanie może

prowadzić do urazu lub natychmiastowego pogorszenia stanu
zdrowia człowieka.
• czynnik szkodliwy – czynnik, którego oddziaływanie może

prowadzić do stopniowego pogorszenia stanu zdrowia
człowieka.
• czynnik uciążliwy – czynnik, którego oddziaływanie może

utrudniać pracę lub obniżać zdolność do jej wykonywania,
nie powodując jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia
człowieka.
Czynniki o negatywnym oddziaływaniu
na organizm człowieka (definicje cd.)
• stanowisko pracy – tworzy ogół środków pracy potrzebnych do
wykonania zadania roboczego, znajdujących się w przestrzeni pracy,
otoczonych środowiskiem pracy;
• zagrożenie – stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub

chorobę, czyli sytuacja, w której pracownik jest narażony na działanie
czynników niebezpiecznych i/lub szkodliwych;
• Znaczące zagrożenie – zagrożenie mogące spowodować poważne i

nieodwracalne uszkodzenia zdrowia lub śmierć, występujące w
szczególności podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych
lub w sytuacjach poważnych awarii.
(wg PN-N-18001:2004)
• strefa zagrożenia – każda przestrzeń wewnątrz lub wokół maszyny, w

której człowiek jest eksponowany na niebezpieczeństwo doznania urazu
lub pogorszenia stanu zdrowia.
Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia
czynników szkodliwych dla zdrowia
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) – średnie ważone,
którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego
i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy,
przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować
ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń.
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE NATĘŻENIE (NDN) fizycznego

czynnika szkodliwego dla zdrowia – ustalone jako wartość średnia,
której oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego
i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy,
przez okres jego aktywności zawodowej,
nie powinno spowodować ujemnych
zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia
czynników szkodliwych dla zdrowia
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh)
– wartość średnia, która nie powinna spowodować ujemnych zmian
w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego przyszłych
pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30
minut w czasie zmiany roboczej.
• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE
STĘŻENIE PUŁAPOWE(NDSP),
które ze względu na zagrożenie
zdrowia lub życia pracownika nie
może być w środowisku pracy
przekroczone w żadnym momencie.
Czynniki uciążliwe
pracy biurowej
Zagrożenia
Lp. zagrożenie Możliwe źródło skutki Środki zapobiegawcze
zagrożenia
1 Obciążenie Eksploatacja zaburzenia - stosowanie przerw 5min Po
narządu komputera(monitor widzenia, syndrom każdej nie przerywanej
wzroku ekranowy), olśnienia, Sicca (zauważalne godzinie pracy z monitorem
odbłyski zmniejszenie ekranowym.
częstotliwości
mrugania oczami),
bóle i zawroty
głowy,
2 Obciążenie - Długotrwała praca przy Bóle mięśniowe, - Stosowanie przerw w pracy, -
mięsśniow komputerze, wymuszona zwyrodnienia okresowa zmiana rodzaju zajęć,
o- pozycja ciała ( siedząca) kręgosłupa i stawów -ergonomiczne stanowisko
szkieletow -Złe ustawienie klawiatury - nadwerężenie pracy biurowej zgodne z
e np. podniesienie jej nóżek ścięgien w cieśni przepisami,
- obciążenie mięsni rak nadgarstka. - wykonywanie ćwiczeń
wykonujących tysiące -zmniejszeniem relaksujących i korekcyjnych
ruchów w ciągu dnia wydolności (głębokie oddychanie, masaże
roboczego obsługując fizycznej i głowy, karku, dłoni, naprężanie
klawiaturę. umysłowej. i rozluźnianie mięsni nóg i rąk,
schorzenie rąk skręty ciała)
- właściwe odżywianie się
pracowników(racjonalny
rozkład i kaloryczność
posiłków, dieta bogata
w owoce, warzywa, produkty
wysokobiałkowe o niskiej
zawartości tłuszczu);
3 Pożar -Duże ilości dokumentów, Śmierć, poparzenia - Przestrzeganie instrukcji
-zwarcie instalacji ppoż.,
elektrycznej - właściwe zabezpieczenie w
- nieostrożne sprzęt przeciwpożarowy
obchodzenie się zgodnie z przepisami,
z otwartym ogniem, - dbanie o systematyczne
- niesprawna instalacja przeglądy samochodu i
w samochodzie sprawność instalacji
elektrycznej
4 Nieodpowie Zbyt intensywna praca Osłabienie wzroku, -Przestrzeganie instrukcji
dnie przy komputerze, bóle oczu, łzawienie stanowiskowej dotyczącej .m
oświetlenie złe oświetlenie, in. ustawienia monitora,
wielogodzinne właściwego oświetlenia itd., -
prowadzenie samochodu stosowanie przerw w pracy,
Zagrożenia cd.
5 Ograniczone Zatarasowane przejścia, Potłuczenia - Dbanie o porządek, właściwa
przestrzenie źle ustawione stoły i organizacja poszczególnych
sprzęt itp. wewnątrz stanowisk w –pomieszczeniu
pomieszczeń - zachowanie ostrożności
6 Porażenie - Eksploatacja urządzeń Oparzenia, śmierć - Bieżąca kontrola stanu izolacji
prądem biurowych (komputera, przewodów,
elektryczny kserokopiarka) stosowanie właściwej ochrony
m - Przetarte przewody przeciwporażeniowej
zasilające urządzenia w zakładzie (m.in. wyłączników
elektryczne, różnicowoprądowych),
- przebicie - okresowa kontrola instalacji
elektryczne do obudowy elektrycznej,
urządzenia - przestrzeganie przepisów
dotyczących obsługi
urządzeń elektrycznych
7 Różnica Przemieszczanie się Złamania kończyn, - Stosowanie przez pracownika
poziomów po schodach uszkodzenia odpowiedniego obuwia,
kręgosłupa, - zachowanie ostrożności przy
potłuczenia, urazy wchodzeniu schodzeniu ze
rąk, przedgarstka. schodów,
- stosowanie zabezpieczeń
antypoślizgowych na schodach
zewnętrznych
8 Obciążenia - monotonia pracy -stres mogący - analiza toku pracy,
psychonerwo -kontakt z klientami prowadzić do odpowiednie planowanie
we - nadmiar obowiązków nerwic, depresji, -n wprowadzenie rotacji na
- presja terminów- zaburzeń stanowiskach
pośpiech. emocjonalnych, - rozładowywanie stresu
- zarządzanie: kontakty chorób przez aktywność fizyczna.
z pracownikami, serca - rozwijanie umiejętności
przedstawicielami - wypalenie asertywnego zachowania.
innych instytucji zawodowe
Obciążenia mięśniowo-szkieletowe
Pozycja siedząca utrzymywana długotrwale podczas pracy może stać się uciążliwa.
Konsekwencją unieruchomienia jest niekorzystne obciążenie kręgosłupa (wzrost
ciśnienia krążków), statyczne obciążenie mięśni tułowia i pleców, które sprzyja tworzeniu
się nieprawidłowych krzywizn kręgosłupa. Zaburzenia krążenia w obrębie ud mogą
wynikać ze zbyt wysokiego siedziska i nieprawidłowo ukształtowanej krawędzi płyty
siedziska.
Obciążenie statyczne może wynikać z utrzymywania jednej pozycji, bez możliwości jej
zmiany na inną, przez 70% czasu pracy.
Brak aktywności fizycznej powoduje spowolnienie procesów fizjologicznych. Wśród nich
spowolnienie krążenia, spłycenie oddechu może być przyczyną niedotlenienia,
przejawiającego się znużeniem, zmniejszeniem wydolności fizycznej i umysłowej.
Złe ustawienie klawiatury np.podniesienie jej nóżek powoduje nadwerężenie ścięgien w
cieśni nadgarstka.
Skutkiem pracy w nie ergonomicznych warunkach może by bardzo poważne
schorzenie rąk –obciążenie mięsni rak wykonujących tysiące ruchów w ciągu dnia
roboczego obsługując klawiaturę. Repetitive Strain Injury czyli zespół cieni nadgarstka.
RSI objawia się przewlekłymi bólami ramion, przedramion, przegubów i dłoni, których
przyczyny mogą kumulować się, nie dając o sobie znać przez wiele lat.
Środki zapobiegawcze
•Regularne przerwy podczas
pracy,oraz regularne
wykonywanie ćwiczeń
relaksacyjnych podczas przerw w
pracy
•Stosować odpowiadające
wymaganiom ergonomicznym
elementy wyposażenia.
•Przeplatanie pracy innymi
czynnościami umożliwiającymi
operatorowi zmianę pozycji ciała.
Obciążenie układu wzroku
Głównym źródłem obciążeń wzroku jest monitor ekranowy oraz nieprawidłowe

oświetlenie stanowiska pracy.
Długotrwałą praca przy monitorach powoduje zmęczenie wzroku,pieczenie oczu.
Intensywna praca wzrokowa w nieodpowiednich warunkach oświetlenia może
powodować zaczerwienienie oczu i pogłębiać zmęczenie
Nie należy stosować doświetlania komputerowych stanowisk pracy przypadkowymi
oprawami oświetlenia miejscowego, gdyż powodują olśnienie bezpośrednie,
odbiciowe oraz niewłaściwy rozkład luminacji w polu widzenia.
Refleksy świetlne, duże różnice pomiędzy jasnością pomieszczenia a jasnością
ekranu powodują bardzo szybko zmęczenie wzroku, wyczerpanie możliwości
adaptacyjnych oczu, pogorszenie sprawności funkcjonowania narządu wzroku
Środki zapobiegawcze
•Utrzymanie małej różnicy jasności pomiędzy

ekranem a oświetleniem pomieszczenia,
•Wyeliminowanie możliwości powstania odbić
światła (refleksów świetlnych) na powierzchni
ekranu.
•Właściwa regulacja kontrastu obrazu,
wielkość znaków,właściwe oświetlenie
naturalne stanowiska pracy oraz regularne
relaksowanie wzroku.
Obciążenia nerwowo-psychiczne
Symptomy charakteryzujące obciążenie psychiczne:nerwowość
(drażliwość),Ziewanie, Obniżenie koncentracji uwagi,Trudności w
myśleniu
Praca przy komputerze, zwłaszcza wprowadzanie danych,
charakteryzuje się monotonią i fragmentarycznością zadań
roboczych, co może powodować obciążenia psychiczne.
Praca rutynowa jest często monotonna, co powoduje znużenie,
dużą ilość popełnianych błędów, brak zaangażowania w pracę. Z
kolei intensywnej pracy umysłowej, wykonywanej często pod
presją czasu i w warunkach napięć między pracownikami i
pracodawcami towarzyszy stres, powodując zmęczenie, bóle
głowy, frustracje, wypalenie.
Środki zapobiegawcze monotonii
•Powierzanie pracownikowi wykonywanie
zadań o różnorodnym charakterze np.
•Czynności organizacyjne, przygotowawcze,
manualne i manipulacyjne, czynności
wymagające aktywności intelektualnej.
•Umożliwiając pracownikom podejmowanie
różnych zadań w ciągu dnia roboczego.
Hałas jako czynnik uciążliwy
Hałas w pomieszczeniach pracy biurowej

emitowany przez kserokopiarki, telefony, faksy,
najczęściej nie występuje w natężeniach, które
powodowałoby uszkodzenia narządu słuchu,
ma charakter przeszkadzający.
Praca przy komputerze, wykonywana codziennie
ponad 4 może być uciążliwa, gdyż:
•Intensywna praca wzrokowa może powodować
dolegliwości wzroku, bóle głowy, zmęczenie i znużenie,
•Długotrwałe unieruchomienie może być przyczyną
dolegliwości pleców, barków,kręgosłupa, spłycenia
oddechu,, spowolnienia krążenia zwłaszcza w obrębie
nóg,
•Zła organizacja pracy,szybkie tempo,presja
terminów,odosobnienie podczas pracy, złe
oprogramowanie, brak wsparcia w trudnych sytuacjach
mogą powodować stres prowadzący do zmęczenia,
znużenia, flustracji, wypalenia zawodowego.
Metody likwidacji
lub ograniczania oddziaływania
na pracowników czynników
niebezpiecznych, szkodliwych
dla zdrowia i uciążliwych
Znaki bezpieczeństwa
Ochrona i higiena pracy
Znaki zakazu
Znaki zakazu są
to znaki ochrony
i higieny pracy ogólny znak zakazu zakaz przejścia zakaz picia wody
stosowane w celu
zapobiegania
wypadkom, utracie
zdrowia i uniknięcia
niebezpieczeństwa. zakaz wstępu zakaz uruchamiania nieupoważnionym
ze zwierzętami maszyny, urządzenia wstęp wzbroniony
zakaz ruchu urządzeń zakaz używania

do transportu poziomego drabiny
Znaki ostrzegawcze
Znaki ostrzegawcze
stosowane są ogólny znak ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed
w zakładach ostrzegawczy niebezpieczeństwem substancjami żrącymi
przemysłowych, (ostrzeżenie, ryzyko zatrucia substancjami
niebezpieczeństwa) toksycznymi
na stanowiskach
pracy do
ostrzegania
i informowania
pracowników oraz ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed
wiszącymi przedmiotami urządzeniami porażeniem prądem
innych osób tam (wiszącym ciężarem) do transportu poziomego elektrycznym
przebywających
o grożącym
niebezpieczeństwie.
uwaga, zły pies ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed
kruchym dachem niebezpieczeństwem
uszkodzenia głowy
Znaki ostrzegawcze
Znaki ostrzegawcze stosowane są w miejscach,

w których występują niebezpieczne zagrożenia od: ostrzeżenie przed
• agresywnych ograniczeniem wysokości
właściwości
fizycznych,
chemicznych
i biologicznych
materiałów ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed
• środków transportu promieniowaniem substancjami radioaktywnymi skażeniem
• prądu laserowym i promieniowaniem jonizującym biologicznym
elektrycznego
• elementów
konstrukcyjnych
budynku
ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed ostrzeżenie przed
• zwierząt niebezpieczeństwem śliską nawierzchnią silnym polem
potknięcia się magnetycznym
Znaki nakazu
Znaki nakazu są
to znaki ochrony
i higieny pracy ogólny znak nakazu nakaz stosowania nakaz stosowania
ochrony oczu ochrony głowy
stosowane w celu
pracownikom
i osobom postronnym
informacji
o konieczności
zastosowania nakaz stosowania nakaz stosowania nakaz stosowania
ochrony stóp ochrony rąk osłony twarzy
odpowiednich
środków technicznych
i organizacyjnych
w celu zapobiegania
wypadkom, utracie
zdrowia i uniknięcia nakaz używania nakaz przechodzenia nakaz stosowania
niebezpieczeństwa. pasów bezpieczeństwa w oznakowanym miejscu osłony nastawnej
Znaki nakazu
Znaki nakazu stosowane są w miejscach, w których występują

niebezpieczne zagrożenia wymagające zastosowania odpowiednich
środków ochronnych w postaci:
• ochron indywidualnych
• osłon na ruchome
lub niebezpieczne
wystające części
maszyn i urządzeń nakaz stosowania nakaz stosowania nakaz stosowania
ochrony słuchu
• wygrodzeń ochrony dróg oddechowych osłony
i zabezpieczeń miejsc
niebezpiecznych
• czynności
higienicznych
• sygnalizacji dźwię-
kowej, świetlnej itp. nakaz stosowania nakaz umycia rąk nakaz używania
zamknięcia sygnału
Znaki informacyjne
Znaki informacyjne są to znaki ochrony i higieny pracy stosowane w celu

oznakowania miejsc, w których znajdują się urządzenia i instalacje dla
higieny osobistej oraz urządzenia niezbędne w sytuacjach wypadkowych.
pierwsza pomoc prysznic bezpieczeństwa prysznic

medyczna do przemywania oczu
zatrzymanie awaryjne telefon awaryjny nosze

Uzupełnienie znaków ochrony i higieny pracy
Uzupełnieniem znaków ochrony i higieny pracy są znaki zakazu, nakazu
i ostrzegawcze, stosowane, gdy brak jest odpowiedniego symbolu dla
określenia rodzaju zagrożenia, zakazu, nakazu lub ostrzeżenia.
Do znaków tych należą:
A. Znaki ogólne zakazu, nakazu i ostrzegawcze
Przestrzeń Zakaz Nie zbliżać się

zamknięta jedzenia i picia
wewnątrz
B. Znaki ochrony i higieny pracy
Założyć Nieupoważnionym wstęp

okulary i przejście wzbronione
Definicja
Znaki i symbole oznaczające
Niebezpieczne substancje chemiczne (pierwiastki, kategorie bezpieczeństwa
zdrowia lub życia
ich związki, mieszaniny pierwiastków lub ich
związków) są to substancje stwarzające zagrożenie
dla zdrowia lub życia.
Jako niebezpieczne klasyfikuje się substancje
substancja
chemiczne: wybuchowa
• o właściwościach wybuchowych substancja

utleniająca
• o właściwościach utleniających
substancja skrajnie
łatwopalna
• skrajnie łatwopalne
• wysoce łatwopalne substancja wysoce
łatwopalna
• łatwopalne
• bardzo toksyczne
substancja
• toksyczne bardzo toksyczna
substancja
• szkodliwe toksyczna
• żrące
• drażniące substancja
• uczulające szkodliwa
substancja
żrąca
• rakotwórcze
• mutagenne
substancja
• działające na rozrodczość drażniąca
• niebezpieczne dla środowiska
substancja niebezpieczna
dla środowiska
Postępowanie z niebezpiecznymi substancjami
Wymagania higieniczno-sanitarne dla pomieszczeń z niebezpiecznymi
substancjami i warunki bezpiecznego kontaktu pracowników z tymi
substancjami - obowiązki pracodawcy
Podczas kontaktu z niebezpiecznymi substancjami (toksycznymi, rakotwórczymi,
żrącymi, drażniącymi, uczulającymi, mutagennymi, działającymi na rozrodczość oraz
innymi szkodliwymi należy przestrzegać następujących zasad:
• Zabronione jest przechowywanie art. spożywczych i używek oraz napojów i palenie
tytoniu w pomieszczeniach z substancjami niebezpiecznymi.
• Zakazy te powinny być podane do wiadomości za pomocą trwałych i czytelnych napisów.

• Należy udostępnić pracownikom wydzielone pomieszczenia do mycia, kabiny z natryskami,
ustępy oraz szatnie na ubrania osobiste i robocze (w tym środki ochrony osobistej).
• Dostarczanie ubrań roboczych oraz środków ochrony osobistej, a także ich pranie
i utrzymanie w warunkach określonych normami należy do pracodawcy.
Warunki magazynowania substancji toksycznych
Niebezpieczne substancje należy przyjmować do magazynu w odpowiednich nieuszkodzonych
opakowaniach, oznakowanych zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami.
Magazyny przechowujące niebezpieczne substancje muszą mieć wydzielone, odpowiednio

zabezpieczone przestrzenie składowe lub odpowiednio zamykane szafy metalowe
czy pojemniki stalowe.
Magazyny muszą być wyposażone

w odpowiednie instalacje,
pomieszczenia i urządzenia
higieniczno-sanitarne oraz sprzęt
i materiały do neutralizacji w przypadku niekontrolowanego
uwolnienia się substancji.
Personel magazynowy powinien posiadać aktualne badania

lekarskie, uprawnienia i kwalifikacje, przeszkolenie w zakresie
warunków bezpiecznego kontaktu z niebezpiecznymi
substancjami oraz wyposażenie w postaci ubrania roboczego,
obuwia,
a także środków ochrony osobistej dostosowanych do
właściwości agresywnych składowanych substancji.
Dostęp do pomieszczeń i urządzeń
z niebezpiecznymi substancjami
Do pomieszczeń i urządzeń z niebezpiecznymi substancjami wstęp mają jedynie

osoby do tego upoważnione i posiadające wymagane środki zabezpieczające
w postaci odpowiedniego ubrania i ochron osobistych.
• Zamknięte pomieszczenia lub szafy do przechowywania trucizn są dostępne jedynie dla
odpowiedzialnego za nie fachowego personelu.
• Niezbędne jest jednoznaczne oznakowanie za pomocą trwałych i czytelnych napisów umieszczonych
przy wejściu do pomieszczeń.
Wentylacja
Przechowywanie gazów łatwopalnych

Ryzyko zawodowe
Schemat oceny ryzyka
zawodowego
Analiza stanowiska pracy
(procesu technologicznego, wyposażenia, organizacji pracy itp.)
Ustalenie listy czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i

niebezpiecznych
Ustalenie metod badań i pomiarów czynników środowiska pracy
Przeprowadzenie badań i pomiarów czynników środowiska pracy
Porównanie wyników badań i pomiarów z normatywami określonymi

we właściwych przepisach i Polskich Normach (NDS, NDN i inne wymagania)
Wszystkie normatywy spełnione Normatywy nie spełnione

RYZYKO ZAWODOWE - REGULACJE PRAWNE
„Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które

wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami ”.
Art. 226 Kodeksu pracy
Art. 1041. § 1.
„Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z
porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności:
8) obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym
także sposób informowania o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą”
§ 39 rozporządzenia MPiPS z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp
1. Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy

określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
W szczególności pracodawca jest obowiązany:
1) zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający

pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości.
2) zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników
głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i
substancji nie powodujących zagrożeń
Schemat oceny ryzyka zawodowego
Wszystkie normatywy spełnione Normatywy nie spełnione
Wykonanie analizy przyczyn występujących zagrożeń oraz techniczno-

organizacyjnych możliwości ograniczenia / wyeliminowania) zagrożeń
Ograniczenie / wyeliminowanie Ograniczenie (wyeliminowanie)

zagrożeń jest możliwe zagrożeń nie jest możliwe
Ustalenie przedsięwzięć w celu

wyeliminowania / ograniczenia
zagrożeń
Wyeliminowanie / ograniczenie
zagrożeń
Ocena poziomu ryzyka związanego z wykonywaniem określonej

pracy
Poziom ryzyka NIE
akceptowany Dokonać redukcji ryzyka
TAK
KONIEC
WYPADKI
WYPADKI
Wypadek zrównany z
Wypadek przy pracy
wypadkiem przy pracy
Za wypadek przy pracy uważa się: - nagłe Na równi z wypadkiem przy pracy - traktuje
zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, się – w zakresie uprawnień do świadczeń –
które nastąpiło w związku z pracą i które wypadek, któremu pracownik uległ:
skutkowało urazem.
1. W czasie trwania podróży służbowej, w
1. Podczas lub w związku wykonywaniem przez okolicznościach innych niż określone z lewej
pracownika zwykłych czynności albo poleceń strony.
przełożonych.
2. W związku z odbywaniem służby w
2. Podczas lub w związku z wykonywaniem przez zakładowych i resortowych formacjach
pracownika czynności w interesie zakładu pracy, samoobrony albo w związku z przynależnością
nawet bez polecenia. do obowiązkowej lub ochotniczej straży
pożarnej działającej w zakładzie pracy.
3. W czasie pozostawania pracownika w dyspozycji
zakładu pracy, w drodze między siedzibą zakładu 3. Przy wykonywaniu zadań zleconych przez
pracy a miejscem wykonywania obowiązku działające w zakładzie pracy organizacje
wynikającego ze stosunku pracy. zawodowe...
URAZ
Wypadek przy pracy.
Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła
śmierć w miejscu wypadku lub w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia
wypadku.
Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie
ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała albo
rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu a także choroba nieuleczalna lub
zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w
zawodzie albo trwałe, poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek,

któremu w wyniku tego samego zdarzenia, uległo co
najmniej dwie osoby
Przyczyny wypadków przy pracy
Czynnik techniczny
• Uszkodzone maszyny, urządzenia; ich wady techniczne
• Stosowanie ruchomych maszyn, urządzeń i ich części, transportu
wewnątrzzakładowy, drogowego, drabin, śliskich posadzek,
• Brak bezpiecznych rozwiązań technicznych, konieczność przebywania
pracownika w strefie bezpośredniego zagrożenia,
• Nieodpowiednie zabezpieczenie urządzeń i maszyn,
• Zagrożenie zbyt dużą lub niską temperaturą substancji lub
przedmiotów,
• Zagrożenia urazowe krawędziami, ostrymi częściami tnącymi,
• Ryzyko porażenia prądem elektrycznym, pożaru, wybuchu pyłu, gazu,
• Brak lub zły stan urządzeń służących do usuwania czynników
szkodliwych i niebezpiecznych materialnego środowiska pracy-
palnych, wybuchowych, silnie toksycznych.
Czynnik organizacyjny:
• Nieprawidłowy podział pracy lub rozplanowanie zadań,
• Brak instrukcji posługiwania się urządzeniami i maszynami,
• Niezrozumiałe, niewłaściwe polecenia przełożonych,
• Tolerowanie przez nadzór odstępstw z zakresie B i HP,
• Brak nadzoru, kontroli,
• Niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych,
• Nieodpowiednie przystosowanie wyposażenia stanowiska do
potrzeb bezpieczeństwa pracownika,
• Niedostateczne przygotowanie zawodowe pracownika,
niewłaściwy dobór pracowników na określone stanowisko,
• Niewłaściwe usytuowanie narzędzi na stanowisku pracy,
• Brak ochron osobistych lub niewłaściwy ich dobór,
• Nieodpowiednie przejścia i dojścia,
• Nieodpowiednie rozmieszczenie i składowanie przedmiotów
pracy (surowców, produktów, półproduktów).
Czynnik ludzki (Zachowanie się pracownika)

Popełniane błędy na skutek ludzkiej niesprawności (niesprawność zmysłów,
niedostateczna wiedza, doświadczenie, nieprzestrzeganie przepisów
BHP), trudnych,niebezpiecznych zadań,cech fizycznego i społecznego
środowiska pracy.
• Brak kontroli nad zagrożeniami i nad własnym zachowaniem, działanie w
strefie bezpośredniego zagrożenia.
• Pomyłki, zaniedbania pracownicze.
• Pośpiech, ułatwianie sobie pracy, które powodują ryzyko zagrożenia
zdrowia i życia.
• Świadome wykonywanie niebezpiecznych czynności,bez niezbędnego
zabezpieczenia,będąc pewnym że uniknie się wypadku.
• Nieprawidłowe zachowanie wynikające z żartów, zabaw, chęci dokuczenia
i inne oznaki zachowań spowodowanych stanem
emocjonalnym,osłabieniem dyscypliny przestrzegania przepisów i zasad
obowiązujących w pracy.
• Niewłaściwe reagowanie wskutek nadmiernego zmęczenia.
Czynnik ludzki
Niewłaściwe zachowanie się dozoru:
• Brak zainteresowania wiedzą i umiejętnościami
praktycznymi podległych pracowników.
• Brak zakładowego systemu nadzoru i kontroli nad
bezpieczeństwem pracy.
• Brak inicjatywy na rzecz profilaktyki przeciw wypadkowej.
• Brak kontroli stanu technicznego maszyn i urządzeń
• Polecenie wykonania czynności w warunkach sprzecznych
z przepisami i zasadami B i HP lub tolerowanie zagrożeń
wypadkowych na powierzonym odcinku dozoru.
• Świadome skierowanie do pracy lub dopuszczenie do niej
w warunkach zagrożenia wypadkowego.
• Brak działań ograniczających ryzyko wypadku.
• Przy pracach i czynnościach, przy których występuje
szczególne ryzyko wypadku, złe przygotowanie do
wykonywania tych czynności, niedostateczny nadzór przy
ich wykonywaniu.
Piramida zdarzeń wypadkowych Heinricha
Wypadki śmiertelne
Poważne obrażenia
Lekkie obrażenia
Tylko straty materialne
Wypadki
Zdarzenia potencjalnie Zdarzenia potencjalnie
wypadkowe wypadkowe
Niebezpieczne sytuacje
Zdarzenie potencjalnie wypadkowe to takie,

które nie spowodowało urazu,
strat lub szkód tylko dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności.
Model powstawania zdarzeń wypadkowych
Powrót Zdarzenie
do normalnej prawie
pracy wypadkowe
TAK TAK
Awarie
techniczn
Błędy e Niebezpieczn Odpowiednie Reakcja
w e sytuacje środki obronna lub
organizacji lub bezpieczeństwa działanie
i zagrożenie ? ASB
Błędy
zarządzaniu
ludzkie
NIE NIE
Rozwój
wypadku
Wypadek
ASB
A - automatyka
S - systemu
B - bezpieczeństwa
Obowiązki pracodawcy w razie wypadku przy pracy (1).
Art. 234 i 236 Kodeksu pracy oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21
kwietnia 1992r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy
pracy (Dz.U. nr37, poz.160)
Zapewnić udzielenie pierwszej Zastosować odpowiednie

Podjąć działania eliminujące
pomocy osobom środki zapobiegające
lub ograniczające zagrożenie
poszkodowanym podobnym wypadkom
Pracodawca
Niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora

pracy i prokuratora o śmiertelnym,
Systematycznie analizować przyczyny wypadków
ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o
przy pracy i na podstawie wyników tych analiz
każdym innym wypadku, który wywołał wymienione
stosować właściwe środki zapobiegawcze
skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może
być uznany za wypadek przy pracy
Zapewnić ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku

(koszty z tym związane ponosi pracodawca)
Nie później niż w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku,

zespół powypadkowy sporządza „Protokół powypadkowy”
Obowiązki pracodawcy w razie wypadku przy pracy (2).
Art. 234 i 236 Kodeksu pracy oraz rozporządzenie Rady Ministrów z
dnia 21 kwietnia 1992r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy (Dz.U. nr37, poz.160)
Pracodawca
Zapewnić ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku

(koszty z tym związane ponosi pracodawca)
Nie później niż w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku,

zespół powypadkowy sporządza „Protokół powypadkowy”
Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca niezwłocznie,

nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia
Zatwierdzony protokół Na postawie zatwierdzonego

powypadkowy otrzymuje protokołu powypadkowego, w
Prowadzenie rejestru wypadków poszkodowany pracownik (rodzina, którym stwierdzono, że wypadek
przy pracy w razie śmierci pracownika) wraz z jest wypadkiem przy pracy,
pouczeniem o sposobie i trybie sporządza się statystyczną kartę
odwołania wypadku przy pracy
Rejestr wypadków przy pracy zawiera:
• Imię i nazwisko poszkodowanego,
• Datę i miejsce wypadku,
• Informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego,
• Datę sporządzenia protokółu powypadkowego,
• Liczbę dni niezdolności do pracy,
• Stwierdzenie, czy wypadek jest uznany za wypadek przy pracy,
• Datę przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,
• Inne informacje, nie będące danymi osobowymi np. wnioski
i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.
Obowiązki pracodawcy w razie choroby zawodowej.
Art. 235 i 236 Kodeksu pracy
Zapewnić realizację zaleceń

lekarskich
Systematycznie analizować przyczyny chorób

Niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi
zawodowych i innych chorób związanych z
Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu
warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników
inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej
tych analiz stosować właściwe środki
choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę
zapobiegawcze
Pracodawca
Ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej Przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników

oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, powodujących powstanie choroby zawodowej
działając w porozumieniu z właściwym i zastosować inne niezbędne środki
organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej zapobiegawcze
Prowadzić rejestr zachorowań na choroby

zawodowe i podejrzeń o takie choroby
CHOROBY ZAWODOWE
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawie chorób zawodowych
§ 1.1. Za choroby zawodowe uważa się choroby określone w wykazie chorób
zawodowych, jeżeli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych
dla zdrowia, występujących w środowisku pracy.
§ 10. 1. Na podstawie orzeczenia oraz wyników dodatkowego dochodzenia

epidemiologicznego właściwy ze względu na siedzibę zakładu pracy inspektor
sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzję o braku
podstaw do jej stwierdzenia.
Kodeks pracy
Art. 235. § 1. Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu
organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu inspektorowi pracy
każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo podejrzenia o taką
chorobę.
Art. 230. § 1. W razie stwierdzenia u pracownika objawów
wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca
jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie
i na czas określony w tym orzeczeniu , przenieść pracownika do
innej pracy nie narażającej go na działanie czynnika, który
wywołał te objawy.
Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy:
• jednorazowe odszkodowanie – dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty;
• świadczenia wyrównawcze – dla pracownika, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu
wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy –
dla pracownika lub dla członków jego rodziny;
• renta szkoleniowa dla pracownika, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania
zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie;
• renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty;
• renta inwalidzka – dla pracownika, który stał się inwalidą;
• nieodpłatne świadczenia lecznicze, położnicze i rehabilitacyjne, zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy,
środki pomocnicze oraz prawo do przysposobienia zawodowego i innych świadczeń w naturze – dla pracownika lub rencisty
oraz członków jego rodziny.
Koszty wypadków
Góra lodowa ukrytych kosztów wypadków
Koszty ubezpieczone:
dla zatrudnionych, produkcji, społeczeństwa,
straty zdrowotne, majątkowe, środowiskowe
Koszty nieubezpieczone:
• uszkodzenie produktów i materiałów
• uszkodzenie budynków i instalacji
• uszkodzenie wyposażenia i narzędzi
• wydatki sądowe
• wydatki na akcję ratowniczą i usuwanie szkód
• zwłoka produkcyjna
• nadgodziny i okresowe zatrudnianie
• czas badań
• strata czasu przełożonych
• przerwanie prac biurowych
• kary
Ochrona Przeciwpożarowa
Ochrona przeciwpożarowa
I. Zagrożenie pożarowe to zespół czynników wpływających
– na powstanie i
rozprzestrzenianie się pożaru – a przez to na bezpieczeństwo życia ludzi.
II. Zjawisko pożaru i wybuchu:

 Pożar jest to - niekontrolowany w czasie i przestrzeni proces wydzielania ciepła połączony z przenoszeniem masy.
Proces palenia definiujemy jako pożar gdy zachodzą okoliczności:
- przebiega on warunkach niekontrolowanych;

- niszczy wartości materialne nie przeznaczone do zniszczenia w danym czasie -
i w taki sposób, że:
- jego likwidacja wymaga zastosowania środków gaśniczych.
 Palenie jest to - proces fizyko-chemiczny polegający na intensywnej reakcji egzotermicznej łączenia się materiału
palnego z tlenem, znajdującym się w powietrzu. Procesowi palenia towarzyszą:
- wzrost temperatury;
- wydzielanie ciepła;
- świecenie w postaci żaru lub płomienia;
- wydzielanie dymów i gazów.
 Czynniki niezbędne do wywołania zjawiska palenia:
- tlen;
- materiał palny;
- ciepło (płomień, iskra).
 Temperatura zapalania to – najniższa temperatura, przy której ciało stałe wytwarza gazy zdolne do zapalenia pod
wpływem bodźca termicznego. Przykład: drewno 300 – 4000 C, papier ok. 2300 C, węgiel kamienny 400 – 5000 C.
Warunki powstawania pożaru.
CIEPŁO
POŻAR
PALIWO
POWIETRZE
GAZ, CIECZ
AZOT
CIAŁO
TLEN
STAŁE
Mieszanie się paliwa z powietrzem
Grupy pożarów w zależności od rodzaju palącego się
materiału i sposobu jego spalania:
Rodzaj palących się materiałów i sposób ich spalania – wg PN-75/M.-51001
Zakres stosowania środków gaśniczych

Grupa
Rodzaj palącego się materiału i sposób jego spalania Typy gaśnic przenośnych
pożaru
Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC;
A (grupa pożaru A), przy spalaniu których obok innych
zjawisk powstaje zjawisk żarzenia np.: drewno, papier,
gaśnice płynowe z dodatkowym roztworem środka;
gaśnice pianowe.
węgiel, słoma, tworzywa sztuczne, tekstylia, itp..
Pożary cieczy palnych i substancji stałych, gaśnice CO2;
B topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się

podczas pożaru (grupa pożaru B), np.: benzyna,
tłuszcze, farby, oleje, smoła, rozpuszczalniki, itp.
gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC;
gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC;
gaśnice pianowe;
gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem
środka;
Pożary gazów ,(grupa pożaru C), np.: acetylen, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC;
C butan, metan, propan, wodór, gaz ziemny i miejski,
itp..
gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC.
Pożary metali (grupa pożaru D), np.: aluminium, sód, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym metale.
D potas, lit, magnez i ich związki.
Sprzęt gaśniczy (oznakowanie):
 Przez podręczny sprzęt gaśniczy – należy rozumieć urządzenia, przy pomocy których można przystąpić do
natychmiastowej akcji gaszenia pożaru. Są to między innymi hydronetki, gaśnice, koce gaśnicze.
1. Gaśnice – to przenośne urządzenia, których masa całkowita nie

powinna przekraczać 20 kg, po uruchomieniu samodzielnie wyrzucają
środek gaśniczy na skutek działania ciśnienia gazu (proszkowe,
śniegowe, halonowe, pianowe).
2. Koc gaśniczy – to płachta tkaniny z włókna szklanego o

powierzchni ok. 2 m2, całkowicie niepalna. Działanie koca gaśniczego
polega na tłumieniu pożaru przez odcięcie dopływu powietrza do palącego
materiału.
3. Agregat gaśniczy – to sprzęt gaśniczy mający zapas środków

gaśniczych ponad 20 kg, wyposażony w urządzenia umożliwiające
natychmiastowe prowadzenie akcji gaśniczej.
4. Hydrant wewnętrzny – to zawór wodny zainstalowany na

wewnętrznej sieci wodociągowej, obudowany szafką i wyposażony w wąż
tłoczony zakończony prądownicą wodną. Do obsługi hydrantu potrzebne
są 2 osoby.
Typy gaśnic
Gaśnice pianowe. Agregaty pianowe.

ZALETY:
 Zapewnia szybkie chłodzenie przez skroplenie środka w kontakcie z pożarem;
 Tworzy powłokę odcinającą wydzielanie par palnych cieczy i uniemożliwia
ponowne zapalenie;
 Może być użyta do gaszenia urządzeń elektrycznych, jeżeli posiadają
informacje od dopuszczeniu.
ZASTOSOWANIE:
 pożary grupy A, B.
PRZECIWWSKAZANIA:
 Nie gasić:
 ciał reagujących z wodą, jak np. sód, potas, karbol, wapno;
 ciał palących się w postaci żaru w wysokich temperaturach;
instalacji u urządzeń elektrycznych pod napięciem.
DZIAŁANIE:
 Wyciągnąć zawleczkę bezpieczeństwa;
 Nacisnąć dźwignię;
 Skierować zawór na źródło ognia naciskając dźwignię.
Typy gaśnic
Gaśnice śniegowe. Agregaty śniegowe.
ZALETY:
 Środek gaśniczy nie wymaga do uwolnienia czynnika wyzwalającego;
 Zbija mechanicznie płomień dzięki sile podmuchu;
 Działa tłumiąco wypychając tlen gazem obojętnym;
 Nie pozostawia śladów po użyciu;
 Stosuje się do gaszenia urządzeń pod napięciem.
ZASTOSOWANIE:
 Pożary grupy B i C;
 Urządzenia i instalacje pod napięciem do 1 kV.
PRZECIWWSKAZANIA
 Nie wolno gasić:
 pożarów siarki, węgla, metali lekkich, materiałów,
obok których są związki cyjanków;
 palących się ludzi;
 silnie rozgrzanych elementów konstrukcji urządzeń.
DZIAŁANIE
 Wyciągnąć zawleczkę;
 Nacisnąć dźwignię uwalniającą CO2;
 Wydajność kontrolować zaworem.
Typy gaśnic
Gaśnice proszkowe. Agregaty proszkowe.
ZALETY:
 Nietoksyczność, neutralność;
 Duża zdolność penetracji ognia, chłodzenie i tworzenie
warstwy izolacyjnej przed ogniem;
 Możliwość gaszenia urządzeń elektrycznych;
 Proszki fosforanowe posiadają zwiększoną odporność
na wilgotność, wstrząsy i gaszą pożary grupy A;
 Gasi skutecznie pożary gazów.
PRZECIWWSKAZANIA ZASTOSOWANIE:
 Nie powinno się gasić:  Proszki fosforanowe gaszą pożary grupy A, B, C;
 części ruchomych maszyn, komputerów i  Proszki węglanowe gaszą pożary grupy B, C;
sprzętu elektronicznego.
 Urządzenia elektryczne pod napięciem do 1 kV;
DZIAŁANIE  Pożary grup D (proszek D).
 Wyciągnąć zawleczkę bezpieczeństwa;
 Nacisnąć dźwignię;
 Uwolniony proszek i jego wydajność kontroluje się
zaworem.
Środki gaśnicze:
 Woda – podstawowy środek gaśniczy, charakteryzujący się dobrymi właściwościami chłodzenia – wylana na palące
się ciało pobiera duże ilości ciepła i sam ogrzewając się oziębia je do temperatury uniemożliwiającej dalsze palenie. Para
wodna ma działanie tłumiące. Wodą gasimy pożary grupy A.
Uwaga: Wodą nie wolno gasić urządzeń pod napięciem elektrycznym, ciał reagujących z wodą (np. sód,
potas, karbid, wapno palone), cieczy palnych jak benzyna, nafta, oleje, tłuszcze (woda opada na dno zbiornika
powodując gromadzenie pary wodnej i wzrost ciśnienia co prowadzi do wyrzutów cieczy na zewnątrz zbiornika).
 Piana gaśnicza – jej działanie to odcięcie dostępu tlenu do źródła ognia (działanie tłumiące). Jest złym
przewodnikiem ciepła i może być wykorzystywana jako zabezpieczenie materiałów zagrożonych pożarem. Pianą gasimy
pożary grup A i B.
Uwaga: Nie wolno gasić pianą urządzeń pod napięciem elektrycznym oraz materiałów reagujących z wodą.
 Dwutlenek węgla – produkt całkowitego spalania węgla, a więc środek niepalny. Dwutlenek węgla jest cięższy od
powietrza, obniża stężenie tlenu w otaczającej ogień atmosferze (działanie tłumiące). Dwutlenek węgla po gwałtownym
rozprężeniu do ciśnienia atmosferycznego zestala się w masę podobną do śniegu i silnie oziębia się do ok. –78,50 C.
Dwutlenek węgla może gasić pożary grup B i C.
Uwaga: Nie wolno gasić węgla kamiennego, siarki, metali lekkich, wodoru oraz palącej się odzieży na ludziach.
 Proszki gaśnicze – służą do gaszenia pożarów grup A, B i C. Pod

wpływem wysokiej temperatury proszek wytwarza szklistą warstwę na
powierzchni gaszonego materiału odcinając dopływ tlenu.
 Halony – służą do gaszenia grup pożarów B i C. Halony na skutek niskiej temperatury wrzenia oraz małego ciepła
właściwego w zetknięciu z płonącymi ciałami natychmiast parują otaczając palący się materiał ciężkimi parami (od 2,5 do
9 razy cięższe od powietrza) izolując go od dostępu tlenu. Środki te nie są produkowane w Polsce z uwagi na ochronę
warstwy ozonowej Ziemi.
Zasady postępowania na wypadek pożaru.
Art.9 Ustawy o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 roku
Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową Pracownicy winni znać swoje zadania na wypadek
lub inne pożaru, w szczególności:
miejscowe zagrożenie, obowiązany umieć alarmować straż pożarną;
jest niezwłocznie zawiadomić osoby
znajdujące się w strefie zagrożenia umieć posługiwać się podręcznym sprzętem gaśniczym;
oraz jednostkę ochrony umieć postępować w wypadku powstania pożaru w
przeciwpożarowej, bądź policję ... zakładzie pracy w tym współpracować ze służbami
ratowniczymi.
zachować spokój, ostrzec współpracowników;

zaalarmować straż pożarną;
998
odłączyć spod napięcia urządzenia elektryczne, wyłączyć
instalacje wentylacyjne, transportowe i grzewcze;
zamknąć główny zawór gzowy, zablokować rurociągi;
natychmiast opuścić miejsca niebezpieczne oznakowanymi
drogami ewakuacyjnymi, w razie zadymienia przemieszczać
się trzymając głowę na wysokości ok. 1 m (ochrona przed
dymem i ciepłem);
nie używać wind.
Alarmowanie straży pożarnej:
Aby zaalarmować straż pożarną należy:
 Nacisnąć ręczny
sygnalizator pożaru
 Z najbliższego telefonu połączyć się ze stanowiskiem alarmowania straży pożarnych lub

centralą zakładową i zgłosić:
 Co się pali?
- (rodzaj pomieszczenia lub jaki budynek itp.. względnie rodzaj innego zdarzenia przy którym
niezbędna jest interwencja służb ratowniczych);
 Gdzie się pali?
- adres, jakie jest zagrożenie? czy w obiekcie znajdują się ludzie, jakie obiekty są w sąsiedztwie
i czy są zagrożone?.
 Kto zgłasza?
Ewakuacja:
 Drogi ewakuacyjne, drogi ratunkowe i wyjścia awaryjne, a także ich trasy, powinny być oznakowane w
sposób dobrze widoczny i trwały;
 Znaki ewakuacyjne i znaki ochrony przeciwpożarowej powinny być wykonane z materiałów

fotoluminescencyjnych, jeżeli nie jest konieczne zastosowanie oświetlenia awaryjnego.
 Nie wolno zastawiać (ani od wewnątrz, ani na zewnątrz) i nie zamykać wyjść
ewakuacyjnych;
 Drzwi muszą się w każdej chwili łatwo i szybko otwierać bez żadnych dodatkowych
środków pomocniczych, tak długo jak w pomieszczeniu znajdują się ludzie;
 Wymagania dotyczące wyjść awaryjnych nie są spełnione, jeżeli obok wyjścia
awaryjnego nie znajduje się skrzynka z kluczem;
 Drzwi pożarowe i drzwi dymoszczelne muszą być zawsze zamknięte, z wyjątkiem
drzwi zaopatrzonych w prawidłowo działające, skuteczne urządzenia
samozamykające;
 Żadne przedmioty nie mogą utrudniać samoczynnego zamykania drzwi.
 Ewakuacja – mienia w zakładzie powinna odbywać się z uwzględnieniem

przedmiotów, które stanowią dla danego zakładu podstawę jego działania: np.: plany,
projekty, dyskietki komputerowe, unikalna aparatura, prototypy. Ewakuacja
przedmiotów dużych i ciężkich jest nierealna i bezcelowa.
ZAPOBIEGANIE POŻAROM
 Nie zmieniać usytuowania zainstalowanych urządzeń gaśniczych i sygnalizacji pożarowej;

 Nie zastawiać i nie zawężać dróg ewakuacyjnych;
 Drogi ewakuacyjne nie mogą być wykorzystywane do składowania lub przechowywania
przedmiotów i różnych materiałów;
 Zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi obowiązującymi w zakładzie
pracy;
 W strefach zagrożenia wybuchem, w miejscach składowania materiałów niebezpiecznych
pożarowo oraz określonych przez właściciela obiektu, nie wolno stosować ognia otwartego ani
palić tytoniu;
 Palenie papierosów dozwolone wyłącznie w miejscach do tego przeznaczonych;

 Urządzenia i osprzęt elektryczny powinny być użytkowane zgodnie z instrukcją obsługi;
 Nie przechowywać materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:
 urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury
przekraczającej 1000 C;
 linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV;
 przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających instalacji odgromowej;
 Odstęp od źródeł promieniowania cieplnego powinien wynosić co najmniej 1 m.
Zapobieganie pożarom
 Składowanie łatwo zapalnych cieczy i substancji wyłącznie w pomieszczeniach

przeznaczonych do tego celu;
 Ograniczanie ilości materiałów łatwo zapalnych przechowywanych na danym stanowisku
pracy – nie więcej niż zapotrzebowanie dobowe;
 Systematyczne usuwanie odpadów łatwo zapalnych;
 Zlewanie pozostałości łatwo zapalnych płynów do oddzielnych pojemników według rodzaju
składu chemicznego,
Łatwo zapalne odpady materiałów i
płynów o nieznanym składzie
magazynować oddzielnie.
Łatwo zapalne odpady, także nasycone olejem szmaty, wrzucać do zamykanych

niepalnych pojemników.
Pierwsza pomoc
Pierwsza Pomoc
Zespół czynności wykonywanych w razie wypadku, urazu lub

nagłego ataku choroby w celu ochrony życia lub zdrowia
poszkodowanego oraz zminimalizowania niekorzystnych następstw,
zanim możliwe będzie udzielenie specjalistycznej pomocy
medycznej (po przewiezieniu do szpitala).
Aspekty Prawne
art. 162 KK
§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu
grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem
utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez
narażenia siebie lub innej osoby na
niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela
pomocy, do której jest konieczne poddanie się
zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w
których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony
instytucji lub osoby do tego powołanej.
Etapy Pierwszej Pomocy
-Oceń bezpieczeństwo
-Oceń przytomność
-Wołaj o pomoc
-Udrożnij dr. oddechowe
-Oceń oddech
-Zadzwoń 112
-2 oddechy ratownicze
-30 uciśnięć
Oceń bezpieczeństwo:
• Miejsca zdarzenia
• Ratownika
• Poszkodowanego
• Świadków
SPRAWDZ PRZYTOMNOŚĆ
• Potrząśnij za barki
• Zapytaj: “Czy wszystko w porządku”
• Jeżeli poszkodowany zareaguje:
• Pozostaw go w pozycji w zastanej
• Dowiedz się co jest nie w porządku
• Regularnie powtarzaj ocenę

OCENA STANU POSZKODOWANEGO
OZNAKI ŻYCIA
ODDECH TĘTNO
Czy drogi oddechowe

poszkodowanego są drożne i czy SPRAWDZIĆ Czy nie ustało krążenie krwi?:
może on oddychać?:
popatrz, czy widać ruch klatki jeśli trzeba, odetchnij głęboko, żeby
piersiowej lub brzucha – upewnij się, się uspokoić;
czy są one równomierne i regularne;
użyj tylko czubków 2 palców (nie kciuka);
przesuń czubki palców do tyłu z boku
sprawdź, czy słychać oddech blisko CZYNNOŚCI jabłka Adama do wgłębienia między nim a
nosa lub ust poszkodowanego;
mięśniem leżącym z boku;
jeśli nie wyczujesz tętna od razu,
powinieneś poczuć na twarzy oddech
przesuwaj palce bliżej lub dalej od
poszkodowanego.
jabłka Adama, aż do wyczucia tętna.
UDROŻNIENIE DRÓG ODDECHOWYCH
SZTUCZNE ODDYCHANIE
POŚREDNI MASAŻ SERCA

SZTUCZNE ODDYCHANIE METODĄ USTA USTA
Pierwszą czynnością jest zapewnienie drożności dróg oddechowych poprzez ułożenie poszkodowanego w pozycji na plecach na
twardym podłożu oraz odchylenie głowy ku tyłowi. Kontrolujemy, czy w jamie ustnej nie ma przedmiotów zaburzających drożność
dróg oddechowych, na przykład: proteza, inne obce ciała.
1. Prowadzący sztuczne oddychanie klęka za głową poszkodowanego po lewej stronie.
2. Żuchwę wraz z głową odchyla ku górze i ku tyłowi.
3. Wdmuchiwanie powietrza do ust chorego każdorazowo poprzedzone jest głębokim wdechem ratownika. Prawidłowa objętość
wdmuchiwanego powietrza do płuc sygnalizowana jest uniesieniem się klatki piersiowej poszkodowanego.
4. Przy każdorazowym wdmuchiwaniu powietrza do ust chorego należy zatkać mu nos palcami wolnej ręki.
5. Po odjęciu ust od ust chorego klatka piersiowa na skutek sprężystości jej ścian opada i wysłuchuje się szmer biernego wydechu
poszkodowanego.
6. Częstotliwość sztucznego oddychania wynosi około 12 razy na minutę.
Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania

należy podnieść i podtrzymać kark ofiary i odchylić jej
głowę do tyłu.
Maksymalne udrożnienie dróg oddechowych osoby

ratowanej wymaga utrzymywania jej podbródka ku górze.
W czasie sztucznego oddychania nos ofiary powinien

być zaciśnięty pomiędzy kciukiem i palcem wskazującym.
POŚREDNI MASAŻ SERCA
Jest zabiegiem wykonywanym jednocześnie ze sztucznym oddychaniem i obie te czynności muszą być ze sobą zsynchronizowane:
- ratowany spoczywa w pozycji leżącej na wznak na twardym podłożu, tak jak przy prowadzeniu sztucznego oddychania;
- prowadzący masaż serca klęka z prawej strony poszkodowanego;
- dłonie ułożone jedna na drugiej kładziemy na 1/3 dolnej części mostka, mając wyprostowane przedramiona w obu stawach
łokciowych;
- ucisk wykonujemy dynamicznie, przenosząc ciężar tułowia na wyprostowane przedramiona;
- warunkiem skuteczności masażu serca jest obniżenie się poziomu mostka o około 4 cm oraz pojawienie się tętna na obwodzie,
tzn. na tętnicach szyjnych lub udowych;
- masaż wykonywany jest z częstotliwością około 60 razy na minutę.
Jeśli ratownik jest sam, to powinien wykonać 2 oddechy na 30ucisków mostka.

- jeden ucisk na sekundę;
- jeden oddech na 5 sekund.
Ucisk powinien być wykonywany dokładnie w środku

mostka
Zewnętrzny masaż serca skojarzony ze sztucznym oddychaniem metodą usta – usta w

wykonaniu 2 ratowników: relacja rytmu oddechów do ucisku serca jest jak 1 do 5.
PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH
 Pierwsza pomoc - to szybkie i zorganizowane działanie prowadzone przez osoby z otoczenia ofiary
nieszczęśliwego wypadku.
 Sprawne i w miarę kompetentne działanie przy udzielaniu pierwszej pomocy ma decydujące znaczenie dla
dalszych rezultatów leczenia przez fachowy personel medyczny – często decyduje o życiu osoby
poszkodowanej. Pierwszej pomocy udziela się w miejscu wypadku.
I. Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy:
Ocena zagrożenia i podjęcie działania;
 Jak najszybsze usunięcie czynnika działającego na poszkodowanego;
 Sprawdzenie tętna (dotknięcie palcami do tętnicy szyjnej);
 Sprawdzenie oddechu oraz drożności dróg oddechowych;
 Ocena stanu przytomności;
 Ustalenie rodzaju urazu (rany, złamania, itp.);
 Zabezpieczenie chorego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego zagrożenia (np.
wyniesienie poszkodowanego ...);
 Wezwanie pomocy fachowej (lekarza, Pogotowia Ratunkowego, itd.);
 Zorganizowanie transportu poszkodowanego (jeśli nie ma możliwości szybkiego dotarcia
lekarza).
II. Zranienia:
Natychmiastowe zatrzymanie krwotoku;
 Usunięcie z rany ciał obcych (tylko widocznych, usunięcie których nie sprawia trudności:
 Zabezpieczenie rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany w promieniu 4-5 cm od
brzegów rany na zewnątrz (głębokich ran nie należy przemywać ani wycierać, a jedynie pokryć jałowym
opatrunkiem i zabandażować);
 W przypadku rany zanieczyszczonej spłukać 3% roztworem wody utlenione;
 Miejsce zranione przykryć wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę;
 Opatrunek umocować bandażem, przylepcem, chustą trójkątną – w zależności od wielkości zranienia;
 Wszystkich chorych (zranionych) z poważniejszymi uszkodzeniami należy kierować natychmiast do szpitala.
Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach
III. Krwotoki:
Ucisk palcami krwawiącego naczynia:
- tętnicę przyciska się do kości powyżej miejsca zranienia, a przy krwotokach z tętnicy
szyjnej i skroniowej – poniżej miejsca zranienia;
- przy krwotoku z rany na kończynie – unieść ją do góry;
- ucisnąć należy silnie kciukiem, czterema palcami lub pięścią.
 Założenie opatrunku uciskowego:
- doraźnie zatrzymać krwawienie (ucisk palcami);
- położyć opatrunek z jałowej gazy (kilkakrotnie złożony);
- mocno zabandażować.
IV. Złamania:
Założyć jałowy opatrunek na ranę (w przypadku złamania otwartego);
 Unieruchomić złamaną kończynę stosując zasadę unieruchomienia dwóch
sąsiadujących ze złamaniem stawów (do tego celu wykorzystać podręczny sprzęt
np. kij, deska, itp.);
 Przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i żeber, chorego można przenosić i
przewozić w pozycji siedzącej;
 Przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa – tylko w pozycji leżącej;
 Przy złamaniu kręgosłupa chory musi być ułożony na twardym podłożu;
 Podać środki przeciwbólowe;
 Zapewnić transport do lekarza.
V. Zwichnięcia:
Położyć zimny okład na zwichnięty staw (np. z altacetu);
 Unieruchomić go za pomocą szyny i opaski;
 Podać środki przeciwbólowe;
 Przewieść chorego do lekarza (przy zwichnięciach stawu kolanowego,
biodrowego i skokowego – w pozycji leżącej).
Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach
VI. Oparzenia:
 Przerwać kontakt z czynnikami parzącymi;

 Polewać czystą zimną wodą przez kilkanaście minut, podać środki przeciwbólowe;
 Zabezpieczyć oparzoną powierzchnię przed zakażeniem poprzez założenie
opatrunków (jałowa gaza);
 Zapewnić poszkodowanemu opiekę lekarską.
VII. Porażenie prądem elektrycznym:
 Natychmiast uwolnić porażonego spod działania prądu elektrycznego poprzez:

- wyłączeni napięcia właściwego obwodu elektrycznego;
- odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem, zabezpieczając
siebie przed porażeniem;
 W zależności od stanu porażonego zastosować odpowiednie czynności
ratownicze:
- przy zatrzymaniu oddechu – sztuczne oddychanie;
- przy oparzeniach, krwotokach, zranieniach, itd. postępować jak w takich
przypadkach jest konieczne.
VIII. Odmrożenia:
 Odmrożone miejsca stopniowo ogrzać (przy 1- m stopniu);

 Nałożyć jałowy opatrunek (przy 2-m i 3-m stopniu);
 Podać środki przeciwbólowe (przy 2-m i 3-m stopniu);
 przewieźć chorego do szpitala (przy 2-m i 3-m stopniu);
 Przy wszystkich stopniach odmrożenia podawać ciepłe płyny do picia.
Rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bhp (Dz. U. Nr 129, poz. 844 z późn. zm.)
Pracodawca jest obowiązany

zapewnić pracownikom:
1. Punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach) wyposażone w umywalkę z ciepłą i zimną

wodą oraz w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy.
2. Apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.
⇒ Usytuowanie i wyposażenie oraz ilość punktów i apteczek powinna być ustalona z lekarzem
sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną i być uzależniona od występujących zagrożeń.
⇒ Obsługa punktów i apteczek powinna być powierzona wyznaczonym pracownikom,

przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.
⇒ W punktach i przy apteczkach powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej

pomocy oraz wykazy pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy.
⇒ Punkty i apteczki powinny być łatwo dostępne i oznakowane zgodnie Polską Normą.
ZAWARTOŚĆ PRZYKŁADOWEJ APTECZKI PIERWSZEJ
POMOCY:
 Opakowanie
 Instrukcja pierwszej pomocy
 Kompres gazowy jałowy (duży i mały) - po 3 szt
 Opaska elastyczna (szeroka i wąska) - po 2 szt
 Opaska dziana podtrzymująca (szeroka i wąska) - po 3 szt
 Elastyczna siatka opatrunkowa (codofix) nr.2-30 i nr. 7-30 - po 1 szt
 Nożyczki, Agrafki
 Chusta trójkątna - 2 szt
 Aqua - Gel (opatrunek na miejsca oparzeń) - 3 szt
 Aparat do sztucznego oddychania (maseczka) - 1 szt
 Rękawiczki gumowe - 2 pary
 Folia termoizolacyjna (NRC)
 Plaster zwykły (Polovis) - 2 szt
 Plastry z opatrunkiem (kilka rozmiarów) - 10 szt
Metodyka instruktażu
stanowiskowego
ZAŁOŻENIA
ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE
Pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenie

pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie.
Obowiązany jest również zaznajamiać pracowników
z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
CEL SZKOLENIA
Celem instruktażu stanowiskowego jest uzyskanie przez

pracownika:
• wiadomości i praktycznych umiejętności z zakresu

bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy,
• podstawowych wiadomości o zagrożeniach
wypadkowych i zagrożeniach dla zdrowia
występujących na danym stanowisku pracy i w jego
bezpośrednim otoczeniu,
• sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi
i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej
pracy i w warunkach awaryjnych.
CZAS TRWANIA
Instruktaż stanowiskowy odbywa się w czasie pracy

i jego czas trwania powinien być uzależniony od:
• przygotowania zawodowego pracownika,

• dotychczasowego stażu pracy,
• rodzaju pracy i zagrożeń występujących
na stanowisku pracy
jednak nie powinien być krótszy niż 8 godzin.

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM SZKOLENIA
Warunkiem skuteczności instruktażu stanowiskowego jest
właściwy dobór i stosowanie metod nauczania. Forma
instruktażu polega, poza ogólnym zaznajomieniem
pracownika z działalnością i problemami zakładu pracy,
na procesie dostosowania pracownika do wykonywania
ściśle określonych zadań zawodowych w sposób
prawidłowy, sprawny, a przede wszystkim bezpieczny.
Instruktaż stanowiskowy powinien być prowadzony na
stanowisku pracy i powinien zawierać:
• część ogólną,
• właściwy instruktaż stanowiskowy, zgodny z metodyką
instruktażu stanowiskowego.
W części ogólnej prowadzący instruktaż powinien
uwzględnić:
• Warunki pracy na stanowisku pracy:
– pomieszczenie pracy (oświetlenie, ogrzewanie, wentylację,
wysokość pomieszczenia, drogi transportowe itp.),
– stanowisko pracy (pozycja przy pracy, oświetlenie
stanowiskowe, wentylację, odległości od sąsiednich
stanowisk itp.),
– maszyny i urządzenia (rodzaje urządzeń w pomieszczeniu ),
– surowce, półprodukty i produkty danego stanowiska pracy
(właściwości fizyczne i chemiczne i ich wpływ na zdrowie
pracownika),
– urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze.
• Przebieg procesu produkcyjnego w danym okresie
z uwzględnieniem:
– procesu produkcyjnego na stanowiskach roboczych
technologicznie wcześniejszych,
– procesu produkcyjnego obsługiwanego stanowiska,
– procesu produkcyjnego na stanowiskach technolo-
gicznie późniejszych,
– powiązanie omówionych wyżej części procesu
produkcyjnego w jedną całość.
Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się dla:
• pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych
i innych, których charakter pracy będzie się wiązał
z bezpośrednimi kontaktami z produkcją i jej kontrolą lub
narażeniem na zagrożenie zawodowe,
• pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach
w przypadku zmiany warunków techniczno-organizacyjnych
(zmiany procesu technologicznego, zmiany organizacji
stanowisk pracy, wprowadzenie do stosowania substancji
o działaniu szkodliwym dla zdrowia lub niebezpiecznym oraz
nowych narzędzi i innych urządzeń),
• uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu,
• studentów odbywających praktyki studenckie.
! INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY PRZEPROWADZA

SIĘ PRZED DOPUSZCZENIEM DO WYKONYWANIA
PRACY NA DANYM STANOWISKU. !
Instruktaż stanowiskowy zapewniający nauczanie metod
bezpiecznej pacy powinien składać się z 5 etapów.
ETAP I - wstępny
Każde szkolenie powinno zacząć się od wstępnej
rozmowy, która umożliwia prowadzącemu instruktaż
zorientowanie się, co do poziomu wiadomości
i umiejętności uczestników w zakresie pracy stanowiącej
przedmiot nauczania. Częstym błędem popełnianym w tej
fazie szkolenia jest przekazywanie zbyt wielu informacji
będących dla nowego pracownika tylko słowami, nie
mającymi powiązania z faktami, przedmiotami,
wyobrażeniami.
W tej fazie szkolenia prowadzący instruktaż przekazuje
informacje o:
• zakładzie pracy, produkcji, wydziale produkcyjnym,

gospodarce magazynowej, transportowej, remontowej,
ogólnych warunkach pracy itp.,
• stanowisku pracy (warunkach na stanowisku pracy,
wyposażeniu, metodach zaopatrzenia i obsługi
stanowiska pracy, kontroli technicznej, wypożyczalni
narzędzi, odzieży ochronnej, metodach pracy).
Dlatego też:
MÓW I POKAZUJ
MÓW I DAWAJ PRZYKŁADY
ALE PRZEDE WSZYSTKIM PYTAJ:
• o przebieg dotychczasowej pracy, zdobyte w niej

osiągnięcia i porażki oraz o stosunek do pracy w ogóle
i do wykonywanego zawodu,
• o zainteresowania,
• o szkołę, jej profil i ważne dla pracy wiadomości.
ETAP II
– pokaz
i objaśnienie
całego procesu
technologicznego
Rys. Pokaz w nauczaniu

W.M. Francuz, J. Karpiński,
S. Sotomski, Metodyka
praktycznego nauczania zawodu,
WSIP, Warszawa 1994.
Prawidłowo prowadzony pokaz realizowany jest
w pięciu kolejnych stadiach:
• Prowadzący pokazuje cały układ czynności

w normalnym tempie. W trakcie pokazu całości
przedstawia także, wraz z objaśnieniami, cały proces
pracy. Jeśli jest on bardzo skomplikowany, dzieli go
na poszczególne fazy i dokładnie wyjaśnia.
Powtarzany pokaz fragmentu pracy staje się źródłem:
– nabycia określonej umiejętności,
– uzyskania wiadomości o charakterze wykonywanych
czynności, sposobie ich wykonywania,
– dokonania spostrzeżeń o stopniu trudności
i niebezpieczeństwie tkwiącym w pracy.
Pokaz powinien przebiegać według następującego

porządku:
– pokazanie i określenie wszystkich elementów
potrzebnych do wykonania danej operacji,
– pokazanie sposobu obsługiwania danej operacji,
– pokazanie sposobu posługiwania się urządzeniami,
narzędziami itp.
Kolejne stadia pokazu to:
• Prowadzący zwraca uwagę na węzłowe ogniwa, mające
duże znaczenie dla prawidłowego wykonania czynności.
Te węzłowe ogniwa prowadzący demonstruje
w zwolnionym tempie, aby umożliwić zaobserwowanie
na czym polega trudność.
• Po pokazie całościowym i fragmentarycznym w celu
lepszego utrwalenia przez uczestników szkolenia,
prowadzący ponownie pokazuje cały układ czynności.
• Prowadzący sprawdza efekt pokazu poprzez polecenie
uczestnikom powtórzenia demonstrowanych czynności.
Prawidłowe wykonanie ich przez szkolonego
pracownika stanowi zakończenie pokazu. Jeśli
uczestnik szkolenia popełnia błędy, analizujemy
prawidłowe wykonanie. Powtarzanie czynności trwa do
czasu osiągnięcia prawidłowego powtórzenia.
ETAP III – próbne wykonanie zadania przez
szkolonego pod kontrolą instruktora
Najbardziej skuteczną metodą próbnego wykonania

pracy pod nadzorem mistrza jest zachowanie kolejności
wykonywania poniższych faz:
• wstępna, samodzielna próba wykonania pracy, wykonanie
w zwolnionym tempie poszczególnych fragmentów pracy
z jednoczesnym głośnym objaśnieniem wykonywania
poszczególnych czynności,
• wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym
objaśnieniem sposobu wykonywania tych czynności,
• wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy wraz z jej
uzasadnieniem,
• ogólny, ponowny pokaz całościowy pracy wraz ze stopniowym
przyspieszeniem tempa wykonywanych czynności (od powolnego
do rzeczywistego).
ETAP IV – samodzielna praca pod
nadzorem mistrza
Jeżeli szkolony pracownik poczynił wystarczające

postępy i potrafi już pod nadzorem zadawalająco
wykonywać nową czynność, to należy powierzyć mu
samodzielną pracę do wykonania. Instruktor nie
powinien w żadnym wypadku stać obok szkolonego
i cały czas obserwować jego pracy. Powinien ograniczyć
interwencje do najbardziej niezbędnych. Taktowne
i przyjazne odnoszenie się do szkolonego stanowi
podstawową zasadę postępowania w trakcie szkolenia.
Trzeba jednak pamiętać, że uczący się musi mieć
możność zwrócenia się do mistrza z prośbą o wyjaśnienie
nasuwających się wątpliwości.
ETAP V – omówienie i ocena przebiegu nauki
Szkolenie pracowników zakłada pełną aktywizację jego

uczestników w poznaniu zasad bezpiecznej pacy
i nabywaniu umiejętności usprawnienia stanowiska
pracy przez dokonywanie prób działań zmniejszających
uciążliwość pracy. Celowi temu służą różnorodne metody
organizowania zajęć, ale przede wszystkim metoda
sprawdzania wiedzy i umiejętności.
PODANE ZASADY POSTĘPOWANIA DOTYCZĄ
PRACOWNIKA PODEJMUJĄCEGO PRACĘ PO RAZ
PIERWSZY. PRZY SZKOLENIU PRACOWNIKA JUŻ
DOŚWIADCZONEGO, MOŻNA ZREZYGNOWAĆ
Z NIEKTÓRYCH ETAPÓW INSTRUKTAŻU
W ZALEŻNOŚCI OD JEGO STAŻU, NABYTYCH
UPRZEDNIO UMIEJĘTNOŚCI I WIADOMOŚCI.
Dziękuję za uwagę,
teraz zapraszam do rozwiązania testu (kliknij w
poniższy przycisk, aby rozpocząć test):
TEST BHP

Szkolenie BHP

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Szkolenie BHP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KOMPLEX

Bezpieczeństwo pracy Higiena pracy

Ochrona Pracy - jest dziedziną, w której prawo wkracza w problematykę

 Ochrona pracowników przed wypadkami przy pracy.

Łączy się z funkcją pracodawcy i osób kierujących

Tworzą organy państwowe, nadzorujące przestrzeganie

Tworzą instytuty naukowe i placówki badawcze.

Gabinet GIP 16 Okręgowych

Departament Prawny Departament Interwencji Departament Organizacji

Ośrodek Szkolenia Państwowej

 Pracodawca zatrudniający więcej niż

Zadania Komisji Bezpieczeństwa i Higieny

Przepisy obowiązujące powszechnie: Specyficzne źródła prawa:

Inne akty prawne Umowy międzynarodowe

Polskie Normy Konwencje MOP

Normy branżowe Zasady BHP

KP Art. 237 3, § 1. Nie wolno dopuścić pracownika do

Szczegółowe przepisy dotyczące szkoleń bhp zawiera rozporządzenie ministra

Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom,

Instrukcje powinny określać:

 Znajomość, w zakresie niezbędnym do wykonywania

 Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z

§ 2. Tej samej karze podlega, kto:

Art. 220. Kodeksu karnego

§ 1. „Kto, będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę

Prawo do bezpiecznej pracy

Prawo do opieki lekarskiej

Ochrona pracy młodocianych

Ochrona pracy kobiet

Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy,

Uprawnienia wymienione powyżej nie dotyczą pracownika,

 Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało rodzajowi

 Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną

 Wypłaty dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry

 Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego

 Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu

 Wymiar urlopu wynosi:

Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części

Art. 226 - 233 Kodeksu pracy

 Wstępne badania lekarskie – wykonują wszyscy pracownicy przyjmowani do pracy

 Okresowe badania lekarskie – wykonują wszyscy pracownicy w określonych

 Kontrolne badania lekarskie – w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej

 Badania przeprowadza się na koszt pracodawcy

⇒ WSTĘPNE - badaniom tym podlegają:

⇒ OKRESOWE - badaniom tym podlegają:

⇒ KONTROLNE - badaniom tym podlegają:

Badania profilaktyczne przeprowadzane są na podstawie skierowania wydanego przez

Do przeprowadzania badań lekarskich pracowników uprawnieni są lekarze, którzy uzyskali

PRACODAWCA ponosi koszty badań lekarskich oraz inne koszty

 Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat

 Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godz. na

 Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze

Art.211 Kodeksu Pracy

Art.108 – 113 Kodeksu Pracy

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego ⇒upomnienia

kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności,

Orientacja, z rozpoznaniem cech średniej wielkości, np. rysów twarzy,

Krótkotrwałe przebywanie połączone z wykonywaniem prostych

Praca przy dużych wymaganiach wzrokowych, np.:

Długotrwała i wytężona praca wzrokowa, np.:

Długotrwała i wyjątkowo wytężona praca wzrokowa, np.:

W przypadku, gdy pracą na danym

Stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi w pomieszczeniach powinien być

Warunki dotyczące oświetlenia pomieszczeń światłem dziennym określane są za pomocą