You are on page 1of 49

YACHAY TAQI SIMIKUNA

“Terminología en áreas del conocimiento”

1
YACHAY TAQI SIMIKUNA
“Terminología en áreas del conocimiento”

2
RIQSICHIKUY
Chanka hatun suyupi (Wankawillka, Ayakuchu, Apurimaq) Iskay simipi Iskay Kawsaypi
yachachinakuy kasqanraykum kay “Yachay Taqi Simikuna” sutiyuq maytuta qamkunaman
riqsichimuniku, kay maytuqa tukuyniraq simikunatam hatallin imayna amawtakuna yachay
wasikunapi yachaninanpaq.

Kay maytu paqarinampaqmi Ministerio de Educación kamachikuq wasipa


kallpanchasqanwan kimsan suyukunamanta iskay rimayniyuq, yachayniyuqpi sunquchakuq
amawtakuna huñunakuspayku, llapa yachapakuq warmakunapi, amawtakunapi
yuyaymanarispa kay “Yachay Taqi Simikuna” sutiyuq maytuta, Perú suyunchikpi
maqchirisqa paqarimun, pipas munaq kaq ñawincharinampaq.

Aswanqa kay maytum imapas, yachaywasinchikkunapi, sasachakuynichikkuna


kasqanmanhina riqsirichiwasun, tawa yachay taqikunallatam hatallimuniku, chaykunapaqmi
sapankama siminkunata maskarispayku qillqarimuniku. Chay yachay taqikunan Rimanakuy,
Yupay Awa, Pachamamawan Yachay chaymanta Aylumasintin. Ichapas maskariptinchik
manapas llapallan munasqanchitaqa tariykusunchu aswanqa ñuqanchikpipas
qatipasunchikya mana kaqkunata tiyarichinapaq, chaymantapuni huk musuq maytukuna
paqarichinapaq.

Llapallan kay maytu ñawinchaqkunatam kunakamuniku, yaqapaschiki kay llamkaypi rimaq


sutikunawan mana tinkurinqachu hamutaynikichik, hinaptinqa munaymankum
yachasqaykichikmanhina yanapakuynyikichikta chayaykachimuwanaykichikta,
chaykunawan yanapakuspa aswan llaqtanchikpa yachaynikuna wiñarichinapaq.

Sinchitam llapallan amawtamasinchikkunata añanchakuniku, paykunam


yachasqankumanhina yanapariwarqaku kay qillqasqa maytu ruruchinaykupaq.

Ayakuchu, Wankawillka, Apurimaq


2012

3
RIMANAKUYPAQ SIMIKUNA
COMUNICACIÓN
QICHWA CASTELLANO
Achkachasqa suti Sustantivo común
Achkamanta mañakuy
qillqasqa Memorial
Allin qillqa Ortografía
Aranway Fábula
Asinapaq willakuy Anécdota
Awqanakuq / mana niraqkama Palabras antónimas

M
simikuna
Aranwa qillqasqa Texto dramático
Chiqap suti Sustantivo propio
Chiqap maskay Hipótesis
Chiqap willakuy Noticia
Chutis Artículo HATUN QILLQA
Hamutay Comprender
Hapipakuspa qillqasqa Texto argumentativo
Harawi / yarawi Poesía / poema
Harawiy / yarawiy Recitar
Hatun qillqa Letra mayúscula
Hawariy / willakuy Cuento
Huñusqa rimaykuna Párrafo
Ima nisqanta Mensaje
Imapaq kasqanata Propósito
Imayna kasqanmanta Descripción
Imayna kasqanmanta qillqasqa Texto descriptivo
Iñisqamanta willakuy Mito
Kallpachasqa rimay Oración exclamativa
Kamachisqa rimay Oración imperativa
Kamaqchay Creatividad
Kaqlla rimasqapi tukuq Rima
Kaqlla simikuna Palabras homónimas
Kaqniyuqpa suti rantinkuna Pronombres posesivos

4
- ñuqapa - mío, de mí
- qampa - tuyo, de ti
- paypa - suyo, de él/ella
- ñuqaykupa - nuestro, de nosotros (exclusivo)
- nuqanchikpa - nuestro, de nosotros (inclusivo)
- qamkunapa - vuestro, de ustedes
- paykunapa - suyo, de ellos/ellas
Kasqan willakuykuna Narraciones reales
Kawsaynin Experiencia
Kunan pacha Tiempo presente
Kunkachaspa ñawichay Lectura en voz alta
Likan qaylla Secuencia lógica
- kunan - ahora
- chaymanta - después
- tukuynin - finalmente
Likan tinkiqkuna Conectores lógicos
- ima - y
- utaq - o
- ichari - u
- icha - e
- ichaqa / chaypas - pero
- ni - tampoco
- aswan - mas
- chaynaqa / - entonces
chaymantaqa / hinaspa
- mana chayqa - porque
- chaytawan - también
- chaymanta - además
Mana kasqan willakuykuna Narraciones imaginarias
Mana qatiqlla qillqasqa Texto discontinuo
- chirusqa hawiyay - historieta
- asichikuy - chiste
- willakuy - aviso
- llikachasqa siqi - cuadros estadísticos

5
Mana yachasqa suti rantikuna Pronombres indefinidos
- pipas - alguien
- imapas - algo
- maypas - alguna parte
- haykapas - cuanto sea
- mana pipas - nadie
- mana imapas - nada
- mana maypas - ningún sitio
- mana haykapas - ninguna cantidad

Mana takyasqa simi Lenguaje informal


Maypi kasqan Escenario
Musyay Predicción
Napaykuy qillqasqa Tarjeta de saludo
Niraqkama simikuna Palabras sinónimas
Ñawichay Leer / lectura
Ñawpachiy Anticipación
Paqarisqamanta willakuy Leyenda
Patanchasqa Silueta de palabras
Pikuna Personajes
Pipaq kasqanta Destinatario
Pisi simikuna Partículas
Pisiyachisqa / chintichisqa Resumen
Puririy Desarrollo
Puypa Frase
Qallariy Inicio
Qatipaq hapiqa Idea secundaria
Qatiqlla qillqasqa Texto continuo
Qullana hapiqa Idea principal
Qillqa Letra
Qillqana chikukuna Signos de puntuación
- puypa rakiq chiku - coma
- iskay chiku - dos puntos
- siqi chiku - guiones
- chusu chiku - punto

6
- rakiq chusu chiku - punto aparte
- tukuq chusu chiku - punto final
- qatiq chusu chiku - punto seguido
- chusu chikuwan puypa - punto y coma
rakiq chiku
- qatichiypaq chusu - puntos suspensivos
chikukuna
- muspaykunapa chikun - signos de admiración
- tapukuykunapa chikun - signos de interrogación
- simi uqarichiq - acento
- simi uqarichiq wachi - tilde
Qillqakuna ruruchiy Producción de textos
Qillqasqa allinchay Corregir el texto
Qillqasqa qawapayay Revisar el texto
Qillqasqakuna hamutay Comprensión de textos
Rikchaq qillqasqa Texto con imagen
Rikchaqmana siqisqakuna Esquemas/estructura
Rimanakuy Debate / diálogo
Rimapakuy Monólogo
Rimariy Opinar
- kaykuna - estos, éstas
- chaykuna - ésos, ésas
- wakkuna - aquéllos aquéllas
Rimasqa Predicado
Rimasqapa kaqninkuna Elementos del predicado
Rimay Oración
Rimay Conversar / dialogar
Rimay qillqasqa Texto expositivo
Rimaykuna huñuchiq Conectores
Rimaywan uyariy hamutay Expresión y comprensión oral
Rumiska Gramática
Runakunapa suti rantinkuna Pronombres personales
- ñuqa - yo
- qam - tú

7
- pay - él/ella
- nosotros (tras) (exclusivo) (pero no
- ñuqayku
tú)
- nuqanchik - nosotros (tras) (inclusivo) (tú y yo,
ustedes y nosotros)
- qamkuna - ustedes vosotros
- paykuna - ellos / ellas
Ruraq Sujeto
Ruraqpa kaqninkuna Elementos del sujeto
Rurasqamanta qillqasqa Informe
Sapi Raíz
Simi Palabra
Simi patma Sílaba
Simi siqinchay / likachay Subrayar
Simi taqi Vocabulario
Siqisqa Gráfico
Suti Sustantivo
Suti huntachiq Sufijo nominal
Suti ranti Pronombre
Suti tikrachiq Adjetivo
Sutichana Denominar
Sutin Título
Takiy Canción
Takyasqa rimay Oración afirmativa
Takyasqa simi Lenguaje formal
Tapukusqa rimay Oración interrogativa
Tapukuykunapa suti rantinkuna
Pronombres interrogativos
- pi - ¿quién?
- ima - ¿qué?
- may - ¿dónde?
- mayqin o mayqan - ¿cuál?
- ¿cómo?
- imayna
- ¿cuánto?
- hayka
- ¿cuándo?
- haykap - ¿por qué?

8
- imanaptin - ¿por qué?
- imanasqa - ¿con quién?
- piwan - ¿para quién?
- pipaq - ¿para qué?
- ¿de qué?
- imapaq
- ¿dónde?
- imamanta
- ¿a dónde?
- maypi - ¿de dónde?
- maytataq - ¿hasta dónde?
- maymanta - ¿a cuánto…?
- maykama - ¿por causa de qué?
- haykanka
- imarayku
Tapupayay Entrevista
Tinkiy Cohesión
Tinkuchiq Conjunción
Tinkuchiq siqikuna Cuadros comparativos
Tukuy Cierre
Uchuy qillqa Letra minúscula
Uchuylla qillqasqa Nota
Upallallapi ñawichay Lectura silenciosa
Watuchiy Adivinanza
Willakuq siqi Afiche
Willakuy Narración
Willka takiy Himno
Willay panqa Periódico mural
Imayna ruranapaq qillqasqa Texto instructivo
Yanunapaq qillqasqa Receta
Willakuy qillqasqa Texto narrativo
Willakuypaq qillqasqa Texto informativo
Yapaq Adverbio
Yapay Coherencia
Yachay awa siqi Mapa conceptual

HUNTASQA
RIMAY

9
HUÑUSQA
QISPICHISQA

Warma tanta
mikun.

Yachay awa siqi


(mapa conceptual)

YUPAY AWAYPAQ SIMIKUNA


MATEMÁTICA

2
3 =9
Uqariq

Uqarisqa

Uqarina

YUPAY, TUPACHIYKUNAPIWAN RURAYNINKUNA


NÚMERO, RELACIONES Y OPERACIONES
QICHWA CASTELLANO
Achka kaq Más que
Aslla kaq Menos que
Chaqrusqa Patmantin yupay Fracción mixta

10
Chaqrusqa rurayninkuna Operaciones combinadas
Chaqrusqa yupakuna Números mixtos
Chawpi Mitad
Chikukuna Símbolos y signos
- kuraqchaq chiku > - Es mayor que
- Sullkachaq chiku < - Es menor que
- kikinchaq chiku = - Es igual a
- yapaq chiku + - Signo Más (Adición)
- Signo Menos (Sustracción)
- qichuq chiku -
- Signo Por (Multiplicación)
- mirachiq / kuti chiku x
- Signo Entre (División)
- rakiq chiku ÷ - Signo de potencia
- huqariq chiku x2 - Punto
- chusu chiku .
Chullan Número impar
Chunka waranqakuna Decenas de millar
Chunkakuna Decenas
Chuyanchay Resolver / Solucionar
Chuyanchaynin Resultado
Hapichisqa Cálculo
Hapichiy Calcular
Hunu Millón
Huñuna kaynin Propiedad asociativa
Iskay kuti Doble
Kamaqpuni Divisible
Kamaqpuni Divisibilidad
Kamasqa yupaykuna Múltiplos
Kaqkama Equivalencia / Equivalente
Kaqllachasqa / nisqa Proporción
Kaqman kaqllachasqa Proporcionalidad directa
Kikinchasqa patmaqniyuq Fracción equivalente
Kimsa kuti Triple
Kuraq kaq rakiq Máximo Común Divisor
Kuskanchasqa Número par
Masichanalla kaynin Propiedad asociativa
Miraq Multiplicación

11
- Miray - Multiplicar
- Mirachiq - Multiplicador
- Miraq - Multiplicando
- Mirasqa - Producto
- Factor
- Mirachiq
Miraypa aypasqa kaynin Propiedad distributiva
Ñawpaqchaq Antecesor
Ñiqinchasqakuna Ordinales
Pachak waranqakuna Centenas de millar
Pachakchasqa Porcentaje
Pachakkuna Centenas
Paskin Segundo
Patma Fracción
- Patmachikuq - Numerador
- Patmapa patman - Fracción de una fracción
- Patmaq - Denominador
- Pusaqman patmasqamanta kimsa 3/8 - Tres octavos
- Niraqkama patmaqniyuq 3/4; 1/4; 7/4 - Fracciones homogéneas
- Kuraq patmaqniyuq - Fracción propia
- Mana niraqkama patmaqniyuq 3/4; 2/5; - Fracciones heterogéneas
7/8
- Kimsa sapan, chunka pichqayuq - Tres enteros, quince milésimos
waranqacha
3,015
- Iskay sapan, kimsa chunkacha - Dos enteros, tres decimos
2,3
- Iskay sapan, tawaman patmasqamanta - Dos enteros, tres cuartos
kimsa

- Iskayman patmasqamanta huk - Un medio
1/2
- Huk chunkacha 0,1 - Un décimo
- Chunkachaq chiku - Coma decimal
- Chunkachasqa patmaqniyuq 3/10 - Fracción decimal
- Chunkachasqa yupay - Número / Numeración decimal

12
- Chunkachasqa yupaykuna 0,1; 0,2; 0,24 - Decimal
- Chunka iskayniyuq pachakcha - Doce centésimos
0,12
Punchaw Día
Qanchis punchaw Semana
Qati qati siqi Secuencia gráfica
Qati qati yupay Secuencia numérica
Qati qatilla Sucesión/seriación
Akllay Clasificar
Yupay Conteo
Qatiqnin Sucesor
Qayri mirachiqkuna Factores primos
Qichu Sustracción / resta
- Qichuy - Sustraer/quitar/restar
- Qichuna - Minuendo
- Qichuq - Sustraendo
- Qichusqa / puchuq - Diferencia
Raki División
- Rakiy - Dividir/Repartir/Distribuir
- Rakina - Dividendo
- Rakiq - Divisor
- Cociente
- Rakisqa
- Residuo
- Puchuq
- División exacta
- Chusaq puchuyuq raki - División inexacta
- Puchuqniyuqpuni raki
Rakiqkuna Divisores
Sapan waranqakuna Unidades de millar
Sapankuna Unidades
Sasachakuy / Sasachay Problema
Sullka patmaqniyuq Fracción impropia
Sullka yupa kutiriq Mínimo Común Múltiplo
Tawa kuti Cuádruplo
Tikranalla kaynin Propiedad conmutativa
Tikraqman kaqllachasqa Proporcionalidad inversa
Tullmin Minuto

13
Uchuyyaq Decreciente
Pacha / Ura Hora
Uqari Potenciación
- Uqariy - Potenciar
- Uqarina - Base
- Uqariq - Exponente
- Potencia
- Uqarisqa
Waranqakuna Millares
Wiñaq Creciente
Yapa / yapay Adición / Suma
- Yapana - Sumando
Yaynakamalla kaq Tantos como
Yupana Ábaco
Yupana sapi Tablero de Valor Posicional
Yupay Número

Huñuchasqa Conjunto
Kaqninkuna Elementos
Paipaq kaq Pertenencia
Mana paipaq kaq No pertenencia
Hukllawasqa Unión
Chakasqa Intersección
Puchusqa Diferencia
Mana kaqniyuq huñusqa Conjunto vacío
Chullalla kaqniyuq huñusqa Conjunto unitario
Lliw kaqniyuq huñusqa Conjunto universal
Tukuqllaman huñusqa Conjunto finito
Manaña tukuqman huñusqa Conjunto infinito

Ñiqinchasqakuna yupa Números ordinales


Ñawpaq yupa 1º Primero
Iskay ñiqi 2º Segundo
Kimsa ñiqi 3º Tercero
Tawa ñiqi 4º Cuarto
Quinto
Pichqa ñiqi 5º
Sexto

14
Suqta ñiqi 6º Séptimo
Qanchis ñiqi 7º Octavo
Pusaq ñiqi 8º Noveno
Isqun ñiqi 9º Décimo
Chunka ñiqi 10º Undécimo
Duodécimo
Chunka hukniyuq ñiqi 11º
Chunka iskayniyuq ñiqi 12º

ALLPA TUPUYWAN TUPUY


GEOMETRÍA Y MEDICIÓN
Hawa tupunakuna Unidades de Medida de Área
Área Hawa tupu
Iskaychasqa waranqa tatki Kilómetro cuadrado (km2)
Pachak iskaychasqa tatki Hectómetro cuadrado (hm2)
Chunka iskaychasqa tatki Decámetro cuadrado (dam2)
Iskaychasqa tatki Metro cuadrado (m2)
Chunkacha iskaychasqa tatki Decímetro cuadrado (dm2)
Iskaychasqa Pachakcha tatki Centímetro cuadrado (cm2)
Waranqacha iskaychasqa tatki Milímetro cuadrado (mm2)

Llasa tupunakuna Unidades de Medida de Peso


Waranqa aqnu Kilogramo (kg)
Pachak aqnu Hectogramo (hg)
Chunka aqnu Decagramo (dag)
Aqnu Gramo (g)
Chunkacha aqnu Decigramo (dg)
Centigramo (cg)
Pachakcha aqnu
Miligramo (mg)
Waranqacha aqnu

Suni Tupunakuna Unidades de Medida de Longitud


- Waranqa tatki - Kilómetro (km)
- Pachak tatki - Hectómetro (hm)
- Chunka tatki - Decámetro (dam)
- Metro (m)
- Tatki
- Decímetro (dm)
- Chunkacha tatki
- Centímetro (cm)
- Pachakcha tatki

15
- Waranqacha tatki - Milímetro (mm)

Wiñara tupunakuna Unidades de medida de Volumen


Waranqa kimsachasqa tatki Kilómetro cubico (km3)
Pachak kimsachasqa tatki Hectómetro cubico (hm3)
Chunka kimsachasqa tatki Decámetro cubico (dam3)
Kimsachasqa tatki Metro cubico (m3)
Chunkacha kimsachasqa tatki Decímetro cubico (dm3)
Pachakcha kimsachasqa taki Centímetro cubico (cm3)
Waranqacha kimsachasqa tatki Milímetro cubico (mm3)

Winqu / Winku / huntachina tupunakuna Unidades de medida de Capacidad


Huntachina Capacidad
Waranqa winqu / winku Kilolitro (kl)
Pachak winqu / winku Hectolitro (hl)
Chunka winqu / winku Decalitro (dag)
Winqu / winku Litro (l)
Chunkacha winqu / winku Decilitro (dl)
Pachakcha winq / winku Centilitro (cl)
Waranqacha winqu / winku Mililitro (ml)

Chirusqa Figura geométrica


Achka chiruyuq Polígono
Chiqan muyu Circulo
Chunka kuchu Decágono
Chutarisqa tawa kuchu Rectángulo
Hatunyachiy / Wiñachiy Ampliación
Iskay chunka kuchu Icoságono
Isqun kuchu Nonágono
Kaqkamalla / Kuska kaq Simetría
Kimsa kuchu Triangulo
Kinray / Kinraynin Ancho
Kinrayman kuchuq Abscisa
Kuskachaq Eje de simetría
Muyurichiy Rotación

16
Ñawchi Vértice
Pichqa kuchu Pentágono
Puririchiy Traslación
Pusaq kuchu Octágono
Qanchis kuchu Heptágono
Qichqa / Tupra Arista
Rumpu / Puytu Rombo
Sayay / Sayaynin Alto
Siqi Línea / Dibujo
Suni Largo
Suqta kuchu Hexágono
Taksayachiy Reducción / Reducir
Tawa kuchu Cuadrado
Tiyana Base
Uya / Chiru Lado / Cara

Umiña / pirwa Cuerpo geométrico


Chuqu Cono
Iskay chunka uyayuq umiña Icosaedro
Machina Cubo / Hexaedro
Qullqa Prisma
Ruyru Esfera
Tuquru Cilindro
Wampar Pirámide
Umiña Poliedro CHUQU

Kuchu Angulo
Chiqan kuchu Angulo recto
Chiqan kuchupaq kamanakuq Ángulo complementario
Hanayman kuchuq Ángulo de elevación
Kakcha kuchu Angulo obtuso
Kichki kuchu Angulo agudo
Mastasqa kuchu Angulo llano
Mastasqa kuchupaq kamanakuq Ángulos suplementarios
Urayman kuchuq Ángulo de depresión

17
Chiqan siqi Recta
Chiqan chakasqa siqikuna Rectas perpendiculares
Chyamankama chutakuq siqi Rectas paralelas
Kinrayninman siqi Recta horizontal
Kuchuq siqi Recta secante
Yupa siqi Recta numérica

Maypim kasqan Espacio


Hawa Fuera
Hawanpi Encima
Hichpa /qaylla Cerca
Karu Lejos
Lluqi / Ichuq Izquierda
Ñawpa Delante
Paña / Alliq Derecha
Qipa Atrás / Detrás
Uku Dentro
Uraypi Debajo de / Abajo de

KIPUKAMAYUQPA YACHAYNIN
ESTADÍSTICA
Chawpi siqi Mediana
Icha Probable
Ichapas Probabilidad
Kikin rakiq Media aritmética
Llikachasqa Gráfico de líneas
Sayanpa siqikuna Diagrama / gráfico de barras
Manapas Improbable
Manapuni Nunca
Mayninpi A veces
Pisichasqa huñu Muestra
Sampa wachuchasqa Tabla simple
Sapa kuti Siempre

18
Siqichay Representar / Representación
Wachuchasqa Tabla
Mata wachuchasqa Tabla de doble entrada
Ima pasasqan yupaykuna Sucesos numéricos
Mana yupay ima pasasqankuna Sucesos no numéricos
Ruyru siqikuna Gráficos circulares
Yupaychasqa Tabulación
Yupaychay Tabular

Punchawkuna Días de la semana


Intichay Domingo
Killachay Lunes
Atipachay Martes
Quyllurchay Miércoles
Chaskachay Jueves
Viernes
Illapachay
Sábado
Kuychichay

Killakuna Meses de año


Uchuy puquy Enero
Hatun puquy Febrero
Pawqar waray Marzo
Ayriway Abril
Mayo
Aymuray
Junio
Inti raymi Julio
Anta sitwa Agosto
Qapaq sitwa Setiembre
Quya raymi Octubre
Kantaray Noviembre
Ayamarka killa Diciembre
Puquy raymi

Huk simikuna Otras palabras


Achka Bastante
Alliqman muyuq Sentido horario
Allpa tupu Geometría

19
Awa Sistema
Aysapasqa Redondeo
Chakasqa Hipotenusa
Chaqllasqa Coordenada
Chaqllasqa pampa Plano cartesiano
Chawpi Medio
Chawpi mirasqa Producto parcial
Chawpi puni Centro
Chawpi siqi Diámetro
Chawpinpi Al centro
Chaymankama siqiyuq Paralelo
Chiku Signo
Chiqap kuchu tupunapaq Escuadra
Chiqap maskanapaq Hipótesis
Chulla tallqi Monomio
Chullachasqa Cifra
Chusu Punto
Chuyanhasqa Postulado
Hamuq / Qipa / Qaya pacha Tiempo futuro
Hanay Arriba
Hapichiq Calculadora
Hatarichiq Armar
Hatun Grande
Hawan Superficie
Hayka kasqan Cantidad
Hichpa Cerca
Huñu Conjunto
Ichuqman muyuq Anti horario
Illaq / chusaq Vacío
Illaq kaq yupa maskanapaq Regla de Tres Simple
Imahina rurana Técnica operativa
Imaymana Chiku Símbolos
Imaymana yupa Número real
Imayna rurana Procedimiento
Kanan pacha Tiempo presente

20
SAYANPA SIQIKUNA
Kanan punchaw Hoy día
Kaq Masa
Kaq yupa Número natural
Kaqnin Elemento
Kaynin Propiedad
Kaynin Pertenencia
Kikinchasqa Ecuación
Kikinchasqa Igualdad
Kinray Horizontal
Kinray wachu Fila
Kinrayman kuchuq Eje de abscisas
Kuchu tupunapaq Transportador
Kuchunakusqan Intersección
Kuchusqa muyu Arco
Kuqmu Bara
Kuskachay Aparear
Kuskaman taqaq Apotema de un polígono regular
Kuskanchachiq Identidad
Liwi Radio
Llankiy / Yankiy Canjear
Llapampi tarikuq Factor común
Llapan Todos
Llasa tupuna Balanza
Llasaq Pesado
Mana llasaq Liviano
Mana mayqanpas Ninguno
Mana pakikuq yupa Número entero
Mana taksayaq Irreductible
Mincha punchaw Pasado mañana
Mirachiq Factor
Mirachiqkuna Factores
Mirachisqa masakuna Producto cartesiano
Mirachisqa masakuna Producto cartesiano
Mirayman tikray Factorizar
Muyu siqiku Compás

21
Muyuriqnin Perímetro
Niraqkama Clase
Niraqkama kaq Equivalente
Ñawpa pacha Tiempo pasado
Ñawpa tupunakuna Medidas tradicionales
Ñawpaq Dominio
Ñawpaq Adelante
Ñawpaq ñiqinchasqa masapi Abscisa
Ñiqi Orden
Ñiqinchasqa masa Par ordenando
Ñiqinchasqa masa Par ordenado
Pacha ñiqinchasqa Calendario
Pacha tupuku Cronómetro
Pachapa riynin Tiempo
Paqarin Mañana
Pasaqlla Plano
Patmaq yupa Número racional
Pisi / aslla Poco
Pisiyachisqa Descuento
Pisiyachiy Descontar
Qatanchasqa Pendiente
Qatirina / suni Regla
Qawchi chiqana Semirecta
Qawchi pampa Semiplano
Qayna punchaw Ayer
Qaynin punchaw Antes de ayer
Qichunayuq yupa Número negativo
Qipa ñiqinchasqa masapi Ordenada
Qullqi Dinero / Moneda
Rantikuy Vender / Trocar
Rantinachiy Sustituir
Rantiy Comprar / Reemplazar
Rapi Qullqi Billete
Rurana Ejercicio
Ruraynin Operación

22
Ruyru Redondo
Sapkin Matriz
Sapsampa taksankuna Submúltiplo
Sayanpanman kuchuq Eje de coordenadas
Sayaynin Tamaño
Siqi Dibujo / Línea
Siqi Orden
Siqisqa Gráfico
Sisku siqi Diagonal
Sunin Longitud
Sutinchasqakuna Cardinales
Suytu Ovoide
Suyu Región
Tallqinkuna Términos
Taqa Porción
Taqa / Kuqmu Segmento
Taqanchasqa Amplitud
Taqiy Acumular
Taqrusqa huñu qatipay Análisis combinatorio
Tawqasqa Montón
Tikra Opuesto
Tikray Invertir
Tikray / Parqachiy Convertir
Tipi tipi Discontinuo
Tupa Relación
Tupachisqa yupakuna Razón
Tupu Medida
Tupukuq Magnitud
Tupunkunapaq Medidas arbitrarias
Tupuy Medir
Tupuynin Medida
Uchuy Chico
Ukunpi Debajo
Uray Abajo
Wachaqnin / Uñan Interés

23
Wachi Flecha
Wachisqa Diagrama sagital
Wachu Columna
Wakin Alguno
Waqtan Lateral
Waqtanpi Al costado
Willakuynapi pallasqa yupa Frecuencia
Willaq Dato
Yachasqaña Axioma
Yanqa Nulo
Yapanayuq yupa Número positivo
Yupa Número
Yupa awa Matemática
Yupa mirachiq Factorial
Yupa sapi Raíz
Yupachasqa Numeración
Yupapa Qillqan Numeral
Yupay Contar
Yupaychay Numerar

PACHAMAMAWAN YACHAYPAQ / PACHAMAMAWAN CHIQAP


YACHAYPAS SIMIKUNA
CIENCIA Y AMBIENTE
RUNA UKU
PARTES DEL CUERPO HUMANO
QICHWA CASTELLANO
Uma Cabeza
Mukuku Coronilla

24
Pukyun Fontanela
Chukcha Pelo / cabello
Chukcha qara Cuero cabelludo
Uya Cara
Pillurki Cejas
Qichipra Pestañas
Ñawi Ojo
Urku Frente
Wañuna Sien
Rinri Oreja
Sinqa Nariz
Simi Boca
Uya papa Pómulo
Uya qata Carrillo
Kakillchu / kakichu Maxilar inferior
Kunka Cuello
Matanka Nuca

Qasqu Pecho / tórax


Wiksaqara Barriga /vientre
Wasa Espalda
Pupu Ombligo
Waqtan Costilla
Wiqaw Cintura
Tiqni Cadera

Rikra Extremidad superior


Usa kancha Trapecio
Rikra Hombro
Wallwaku / wallwa Axila
Marqay Brazo
Ñawpaq marqay Antebrazo
Kuchus Codo
Maki muqu Muñeca
Maki Mano
Maki rukana Dedos
Maki pampa Palma de la mano
Maki sillu Uña

Chanka Extremidad inferior

25
Siki uya Glúteo
Chanka / machi Muslo
Muqu / qunqur Rodilla
Anku Corva
Wichu Pierna/ Pantorrilla
Muquchu / pichuski Tobillo
Chaki sinqa Empeine
Chaki Pie
Ataka / Tañul Talón
Chaki rukana Dedos del pie
Chaki pampa Planta del pie
Chaki sillu Uña del pie

TULLU AWA / RUNAPA TULLUNKUNA SISTEMA ÓSEO


Umapa tullukuna Huesos de la cabeza
Uma tullu Cráneo
XXX Hueso parietal
Mati / urku tullu Hueso frontal
Llalliq tullu Hueso temporal
Matanka tullu Hueso occipital
Uya tullu Hueso malar
Kakillchu / kakichu tullu Hueso maxilar inferior o mandíbula
Hanay kakillchu / kakichu tullu Hueso maxilar superior
Sinqa tullu Hueso nasal
Wañuy tullu Hueso esfenoides

Wasa urqu/qichqa tullu Columna vertebral


Waqtan tullu Costillas
Qasqu tullu Esternón
Qallmin tullu Omóplato
Sullka tullu Clavícula
Tiqni tullu Pelvis
Siki chaka tullu Sacro
Siki chupa tullu Cóccix

Rikra tullukuna Huesos de la extremidad superior


Rikra tullu Húmero
Rikra llañu tullukuna Radio y Cúbito
Maki tullukuna Carpianos / Falanges

26
Chaki tullukuna Huesos de la extremidad inferior
Chanka tullu Fémur
Pillupillu Rótula
Pilluchu tullu Peroné
Wichun / chaki sinqa tullu Tibia
Chaki tullukuna Metatarsianos / Falanges

Aycha awa Sistema muscular


Aycha qara Piel
Aycha Músculo
Anku Tendón

Mikupaq awa Sistema digestivo


Simi Boca
Wirpa / Simi pata / Sirpa Labio
Kiru Diente /incisivo
Kiru wara Encía
Waqsa / Waqsu Canino
Waqu Premolar / Muela / Molar
Qallu Lengua
Sunka / sanqa Paladar
Sankar Úvula
Amuqlli Amígdala
Tuqay Saliva
Millpuq Faringe
Millputi Esófago
Wiksa uku Estómago
Llañun chunchull qallariq Duodeno
Llañun chunchull / aqalli Intestino delgado
Miskipiq / Miskipa Yeyuno
Rakun chunchull Intestino grueso
Uquti Recto
Uchati / uchiti Ano
Kichpan / ñatin Hígado
Achaqara Páncreas
Hayaq Vesícula
Laqapsu Bazo

27
Yawar apaq awa Sistema circulatorio
Puywan / sunqu Corazón
Sirka Vena / Arteria
Yawar Sangre
Yawar chaskiq Aurícula
Yawar puqaq Ventrículo

Samay awa Sistema respiratorio


Sinqa Nariz
Sanqa Cavidad nasal
Pantaq Laringe
Tunquri / tunquchi Tráquea
Pallqa tunquri Bronquio
Uchuy tunqurichakuna Bronquiolos
Qapsan Pulmón

Wischuq awa Sistema excretor


Humpiq Glándula sudorípara
Wiraq Glándula sebácea
Rurun Riñón
Ispay puru / Pukuchu Vejiga
Ispaq Uretra

Qari kay awa Sistema reproductor masculino


Yumaq Glándula seminal
Asallima Espermatozoide
Quruta / Luqsu Testículo
Ullu / lani Pene
Ispay wata Próstata

Warmi kay awa Sistema reproductor femenino


Warmipa rurun Óvulo
Warmipa rurun mrachiq Ovario
Kañili Trompa de Falopio
Kisma Útero
Laka Vagina

Anku awa Sistema nervioso


Nutqu Seso / encéfalo

28
Chupa ñutqu Cerebelo
Musyaspa kutichiq Neuronas
Wasa urqu chinila / chilina Medula espinal

Musyanakuna Órganos de los sentidos


Ñawi El ojo / La vista
Rinri La oreja / El oído
Qallu La lengua / El gusto
Aycha qara La piel / El tacto
Sinqa La nariz / El olfato

UYWAKUNA
ANIMALES
QICHWA CASTELLANO
Tulluyuq uywakuna Vertebrados
- Ñuñuq uywakuna - Mamíferos
- Pawaq uywakuna - Aves
- Challwakuna - Peces
- Lluqaq uywakuna - Reptiles
- Laqsakuna - Anfibios
Mana tulluyuq uywakuna Invertebrados
- Urukuna - Gusanos y artrópodos
Mallki mikukuq uywakuna Herbívoros
Aycha mikuq uywakuna Carnívoros
Llapa ima mikuq uywakuna Omnívoros
Runtumanta paqariq uywakuna Ovíparos
Kawsaq paqariq uywakuna Vivíparos

MALLKIKUNA
PLANTAS
QICHWA CASTELLANO
Sachakuna Árboles
Sachachakuna Arbustos
Qurakuna Matas y Hiervas
Qiwakuna Pastos

CHUYAKAY QALIKAY
SALUD E HIGIENE
QICHWA CASTELLANO

29
Qatipay Investigar / indagar / averiguar
Qali Sano / Fuerte
Unquq Enfermo
Unquy Enfermedad
Allin mikuy Alimentación
Chuya kay Higiene
Unquykuna Enfermedades
Qacha kay Antihigiénico
Miyusqa Envenenado

HANAQ PACHA
ESPACIO SIDERAL
Inti Sol
- Inti wañuy - Eclipse solar
- Inti quchachakun - Halo de sol
Killa Luna
- Llullu killa - Cuarto creciente
- Wañuy killa - Cuarto menguante
- Musuq killa - Luna nueva
- Paya killa - Luna llena
- Killa wañuy - Eclipse lunar
- Killa quchachakun - Halo de luna
Quyllur Estrella / plantea

KAY PACHA
MUNDO
Wayra Aire
Yaku Agua
Allpa Tierra

HANAQ PACHAPA KAWSAQNINKUNA


FENÓMENOS ATMOSFÉRICOS
Para Lluvia
Wakri Trueno
Illapa Rayo / Relámpago
Chirapa Arcoíris
Puyu Nube

30
Chikchi Granizada leve
Runtu Granizo grueso
Ipu para Llovizna
Lasta Nevada
Qasa Helada
Qunti wayra Ventarrón
Muyuq wayra Remolino

UYWA
GANADO

31
PAQCHA
CATARATA

32
SACHACHA
ARBUSTO

33
AYLLUMASINTINPAQ SIMIKUNA
PERSONAL SOCIAL
QICHWA CASTELLANO
Allin kawsay Convivencia
Awkis / awki / macho Anciano
Paya Anciana
Aukillu Abuelo
Tayta Padre
Mama Madre
Churi Hijo (ja) con respecto al varón
Wawa Hijo (ja) con respecto a la mujer
Wawqi Hermano del varón
Pani Hermana del varón
Turi Hermano de la mujer
Ñaña Hermana de la mujer
Masa Yerno / cuñado
Llumchuy Nuera / cuñada
Willka Nieto / nieta
Qaka Tío
Ipa Tía
Ayllu Familia / Sociedad
Chay kaqkamalla Equidad de género
Hampiy wasi Posta médica
Kamachikuq Autoridad
Kuyakuy Autoestima
Llaqta Pueblo / Comunidad
Llaqtamasiy Compueblano
Llaqtapa kamachikuynin Democracia
Machu runa kay / paya warmi kay Adultez
Maqta kay / sipas kay Juventud
Maqtillu / pasñillu ; maqtiku / pasñika kay Pubertad / Adolescencia

34
Masinchakuy Compañerismo
Raymi Fiesta
Raymichakuy Festividad
Riqsichikuy Identidad
Riqsipa / Riqsinakuy Amistad
Umalliq Líder
Warma kay Niñez
Wawa kay Primera infancia
Yachay wasi Escuela / Colegio
Yachay wasi uku Aula
Yanapanakuy / Ayninakuy Cooperación

ALLPA RIQSIYWAN ÑAWPA KAWSAY


GEOGRAFÍA E HISTORIA
QICHWA CASTELLANO
Alliq Derecha
Ichuq / lluqi Izquierda
Ñawpaq Delante
Qipa Detrás
Hawan Encima
Uku Debajo / dentro
Hanay Arriba
Uray Abajo
Hichpa Cerca
Karu Lejos
Punchaw Día
Anti
Chawpi punchaw Medio día Chinchay
Killa Mes
Wata Año
Pichqa wata Quinquenio Qulla
Kunti
Chunka wata Decenio
Pachak wata Siglo
Waranqa wata Milenio
Paqari Mañana
Inti waqtay / inti siqaykuy Tarde
Tuta Noche
Chawpi tuta Media noche
Achikyay Amanecer

35
Rapa rapa Aurora
Raspiykuy Anochecer
Ñawpa pacha Pasado
Kay pacha Presente
Qaya / qipa pacha Futuro
Intipa lluqsimunan / Anti Este
Intipa siqaykunan / Kunti Oeste
Chinchay Norte
Qulla Sur
Mama qucha Mar
Chala Costa
Sallqa Sierra
Yunka Selva / Amazonía
Purun mallkikuna Flora
Purun uywakuna Fauna
Tiqsimuyu rankachuy Glaciación
Tiqsimuyu chulluy Desglaciación
Tiqsimuyu rupariy Calentamiento global
Puyunki / sayaq anta Smog
Puyu Nube / Neblina
Antaqa Celajes / arrebol
Suyupa unanchan Símbolo patrio
- Wipala / Rapapa / Unancha - Bandera
- Pullkanqa / harkachiku - Escudo
- Haylli / Willka takiy - Himno
Piruw suyupa ñawpa kawsaynin Historia del Perú
Runapa ñawpa kawsaynin Historia personal
Llaqtapa ñawpa kawsaynin Historia local

Chiraw uku / mita Temporada seca


- Qasa uku / mita - Tiempo de heladas
- Rupay uku / mita - Tiempo de sol
- Wayra uku / mita - Tiempo de vientos
Puquy uku Temporada lluviosa
- Lasta para - Nieve
- Runtu / chikchi para - Granizo
- Yaku para - Aguacero
- Ipu para
- Garúa

36
Kiraw Cuna
Kinray Faldería

PACHAKUNA
VESTIMENTA
Chuku Sombrero
Luqu / ruqu Gorra
Chalina Bufanda
Punchu Poncho
Unku Camisa
Wara Pantalón
Chumpi Faja
Ukunaku Ropa interior
Iskuta Medias
Siqu Zapatos
Llikllita Mantilla
Munillu Blusa
Wali Falda
Ukuncha Fustán

37
PACHAKUNA
VESTIMENTA

38
Chala
Sallqa
Yunka

39
YACHAYNINCHIKPAQ SIMIKUNA
CURRÍCULUM
YACHAYNINCHIK ALLICHASQA RURAYKUNA
PROGRAMACIÓN CURRICULAR
QICHWA CASTELLANO
Qipa pachapi llamkana Proyecto Educativo Institucional
Qipa pachapi tupachispa llamkanapaq Proyecto Curricular Diversificado
Watantin llamkana Programación Anual / Aula
Yachanapaq huñu Unidad de aprendizaje
Paqarichinapaq huñu Proyecto de aprendizaje
Yachanapaq uchuy huñu Módulo de Aprendizaje
Sapa / Huk punchaw yachana Sesión de aprendizaje
Hatun atipay Competencia
Atipay / atina Capacidad
Riqsiy / yachay Conocimiento
Tikutu Actitud

QIPA PACHAPI LLAMKANA


PROYECTO EDUCATIVO INSTITUCIONAL
QICHWA CASTELLANO
Kawsaymanta uqarisqa willakuy Diagnóstico
Kaqmanta riqsichikuynin Identidad
Yachachinapaq siqi churasqa Propuesta Pedagógica
Kamachikuypaq siqi churasqa Propuesta de Gestión

KIKINCHASPA YACHAYKUNA UNANCHASQA


PROYECTO CURRICULAR DIVERSIFICADO
QICHWA CASTELLANO
Riqsichikuqninkuna Datos de identificación
Kikinchaspa yachaykuna unachasqapa Nombre del Proyecto Curricular
sutin Diversificado
Unanchasqapa tiqsiynin Fundamentación
Yachachikuypa sasachakuy kasqan
riqsichikuynin Caracterización de la problemática
pedagógica
XXX Objetivos del PCD.
Llamkanapaq sapanchasqa tupukuna Plan de estudios

40
Imayna kasqanchik yachay Perfiles educativos
Atinakuna tupachisqa Cartel de capacidades diversificadas
Llaknapaq kamachikuy Lineamientos metodológicos
Yachay tupunapaq kamachikuy Lineamientos de evaluación
Allin kawsaypaq kamachikuy Lineamientos de tutoría

WATANTIN YACHAYNINCHIK LLAMKANA


PROGRAMACIÓN CURRICULAR ANUAL
QICHWA CASTELLANO
Riqsichkuqninkuna Datos de identificación
Imapaq Justificación
Qispichinapaq musquykuna Visión
Yachay wasipa ruraynikuna Misión
Yaykuqninkuna Insumos
- Lllamkay pachachay - Calendarización
- Ayllunchikpa kawsaynin riqsiy - Calendario comunal
- Pachamamapa kawsaynin riqsiy - Calendario ambiental
- Hatun punchawkuna yuyarinapaq - Calendario cívico escolar
- Tayta mamakunapa mañakuynin - Demandas de los padres de familia
- Yachapakuqkunapa imayna - Características de los y las estudiantes
kasqanku
- Yachapakuqkunapa - Necesidades de los y las estudiantes
munayninkuna
- Llaqtapa sisnchi sasachalkuynin - Problemas impacto de contexto
- Kinrayman yachaykuna - Tema transversal
- XXX - Cartel diversificado
Imayna yachachina Estrategias metodológicas por áreas

YACHANAPAQ HUÑU / LLAMKANAPAQ RURAYKUNA PATACHASQA


UNIDAD DIDÁCTICA
QICHWA CASTELLANO
Riqsichikuy Datos de información
Sutin Nombre de la unidad
Imapaq, imarayku Justificación
Unay Duración
Kinrayman yachaykuna Temas transversales
Atipaykuna, riqsiykuna, tikutukunapiwan, Capacidades, conocimientos, actitudes e
yachasqankuna tupuy / qispisqa indicadores de logro
yachanapq

41
Imayna ruraypiwan ruranakuna Estrategias y recursos (materiales)
Tupuy Evaluación

SAPA PUNCHAW YACHACHINAPAQ


SESIÓN DE APRENDIZAJE
Yachaypa sutin Nombre de la actividad
Yachay taqi Área
Yachay taqipa kaq masin Integración de áreas
Ima punchaw Fecha
Atipay / atina Capacidad
Yachay / yachana Conocimiento
Yachasqankuna tupuy Indicadores de logro
Imakunawan tupuna Instrumentos de evaluación
Yachay qatipay Secuencia didáctica
Llamkay patachay Momentos
 Qallariy  Inicio
- Rikchapachiy - Motivación
- Ñawpa yachaykuna - Saberes previos
- Yachasqanwan musuq yachay - Conflicto cognitivo
tinkuchiy
 Puririy  Proceso
- Musuq yachay hatarichiy / - Construcción del conocimiento
yachaykuna away / yachaynin
qispichiy
- Musuq yachasqawan ruray - Aplicación del conocimiento
 Tukuy  Cierre
- Yachasqan yuyapay - Retroalimentación
- Yuyaymanay - Reflexión / metacognición
- Tupuy - Evaluación
Yachay qispichiykuna Logros de aprendizaje

YACHAYKUNA PATACHAY
PROCESOS MENTALES
Yachay huñupay Sintetizar
- Simi chintichiy - abrevia
- Yachay chintichiy - resume
- Yachay waylachay - simplifica

42
Riqsipay Identificar
- Yachay qawapayay - detalla
- Yachay riqsipayay - reconoce
- Yachay umanchay - registra infromación
Tinkuchispa akllay Discriminar
- Huk rikchayachiq - diferencia
- Sapaqchan - distingue
- Chikllun - elige
- Sutichan - nombra
- Rakin - selecciona
Tupanachiy Comparar
- Chiqapchay - comprobar
- Tupachiy - contrastar
- Iskayyachiy - emparejar
- Tinkuchiy - relacionar
- Chiqapchay - verificar
Yachaykuna musyay Inferir
- Tukupay - concluir
- Yuyay qispichiy - conjeturar
- Hamutay - deducir / inducir / razonar /
- Yachay takyachiy suponer
- Nisqañam - definir / determinar
- Musyapay - predecir / pronosticar
Chiqanchay Juzgar
- chaninchay - enjuiciar
- tupuy - evaluar
- chaninchay - estimar / valorar
Musuq yachaywan rurar Aplicar
- tantiyay - calcular
- yachay qawachiy - demostrar
- kaqkunawan ruray - emplear / utilizar
- chuyanchay - resolver
Siqinchay Organizar
- huñunchay - agrupar
- akllay - clasificar
- patachay - jerarquizar
- ñiqinchay - ordenar
- huñuy - reunir

43
- qati qati - secuenciar / seriar
- awachay - sistematizar
Akllaspa rakiy Seleccionar
- chullaqchay - diferenciar
- rakispa akllay - discriminar
- sapaqchay - distinguir
- akllay - elegir
- sutinchay - nombrar
Yachay taripay Análisis
- waqlliy - descomponer
- allin qawapay - detallar
- qawapay - examinar
- riqsipay - explorar
- qatipay - indagar
- rakiy - separar
Xxx Formular
- unanchay - crear
- rimariy - plantear
Xxx Representar
- siqichay - diagramar
- chiruy - dibujar
- chiruchay - diseñar / graficar / esquematizar
- kikinchay - modelar
- mirachiy - reproducir
- yachapayay - simular
Hapipakuspa rimariy Argumentar
- riqsichiy - demostrar
- kutipanakuy - discrepar
- chiqap rimariy - fundamentar
Ruray Realizar
- rurapay - ejecutar / elaborar / operar
Maskan Busca
Takyachin Establece
Willan Comunica
Rimarin Propone
- tukupay - concluir
- hamutay - conjeturar /deducir / inferir /
razonar

44
- nisqañam - determinar / definir
- musyapay - predecir / pronosticar / suponer
Tupachiy Comparar
Rikchaqyachiy Diferenciación

SAPA PUNCHAW YACHACHINAPAQ LLAMKAY


ELABORACIÓN DE SESIÓN DE APRENDIZAJE

45
YACHAY TAQI SIMIKUNA MATUYWAN IMAYNA LLAMKAY

Kay YACHAY TAQI SIMIKUNA maytutaqa tukuy mana atipayninchik simukunapi,


hamutaykunapi, llamkayninchikpim ima yanapawaqninchikmi, chaynataqmi kay maytuqa
riqsichiwanchik llapa llaqatanchikkunamanta paqariq yachayninchikmanta pacha.

Kay maytutaqa qawarinanchik punim kastilla simipi mana atipasqanchik simikunata


rimaykunata tarispa, ancha allintam yanapawasun Allin willakuy, ñawra yupay, pachamama,
allunchik taqikunapi, chaynallataq Yachayninchik llamkaypipas.

Kay YACHAY TAQI SIMIKUNA maytutaqa amawatakuna warmakuna yachachiyninpaq


RURASQAM, PAYKUNAM Hatallinan mana atipaynin simikunata tarispa.

1. Sapa punchaw llamkayniyki rurayta qallariy.


2. Sasachakuyniykikunapi kay maytuta qawaspa yanapachikuy.
3. Manachu kay maytupi sasachakuyniykita tarispaqa, QUSQU QULLAW, wanka,
aymara simikunapi kaqkunawanpas yanapachikuy.
4. Manaña ñawpa nisqa simikunapi kaptinqa kastilla simipi kaqwanpas
yanapachikuchwanmi.

YACHAY TAQI SIMIKUNA maytupi kaqkuna.

YACHAY TAQIPA SUTIN UMALLIQ SIMIKUNA


ÁREAS ( TÍTULO)
RIMANAKUYPAQ
Tukuy simikuna
COMUNICACIÓN
YUPAY, TUPACHIYKUNAPIWAN
YUPAY AWAPAQ RURAYNINKUNA
MATEMÁTICA Número, relaciones y operaciones
Ñiqinchasqakuna yupa
ALLPA TUPUYWAN TUPUY
Geometría y medición
Hawa tupunakuna
Llasa tupunakuna
Suni Tupunakuna
Wiñara tupunakuna

46
Winqu / winku / huntachina tupunakuna
Chirusqa
Umiña/pirwa
Kuchu
Chiqan siqi
Maypim kasqan
Kipukamayuqpa yachaynin
Estadística
Punchawkuna
Killakuna
Huk simikuna
Otras palabras
RUNA UKUN SACHAPA UKUN
Partes del cuerpo
Uma
Rikra
Chanka
Tullu awa
Rikra tullukuna
Chaki tullukuna
Ayacha awa
Mikupaq awa
PACHAMAMAWAN
Yawar apaq awa
YACHAY
CIENCIA Y AMBIENTE
Samay awa
Wsichq awa
Qari kaq awa
Warmi kaq awa
Anku awa
Musyanakuna
Uywakuna
Animales
Mallkikuna
Plantas
Chuyakay/qali kay
Salud e higiene
AYLLUMASINTINPAQ Allpa riqsiywan ñawpa kawsay

47
PERSONAL SOCIAL Geografia e historia
Yachayninchik allichasqa ruraykuna
Programación curricular

Qipa pachapi llamkana


Proyecto educativo institucional

Kikinchaspa yachaykuna unanchasqa


Proyecto curricular diversificado
YACHAYNINCHIKPAQ
Watantin yachayninchik llamkana
CURRÍCULUM
Programación curricular anual

Yachanapaq huñu/ llamkanapaq ruraykuna patachasqa


Unidad didáctica

Sapa punchaw yachachinapaq


Sesión de aprendizaje

Yachaykuna patachay
Procesos mentales

48
49

You might also like