You are on page 1of 22

Kinsa warmachakuna hununakuyninpin khaynata rimanku.

Tutaychallamanta kunanqa riqch’aruspa, mamanpa kamachisqanta


ruwarparin.
Imayma ruwaytas kamachinkuqa, chisintas upita t’inpuyachisqanku
Claracha. Aleandrocha turanwan, kay aqhaqa lloqsinan k’uychichay
p’unchaypaq, ima p’unchaytaq karan qaynunchayri,
qaynunchayqa karqan illapachay p’unchaymi,
an kunaqa ñan allintaña yuyaychakuni, chaycha chay askha anasapa
ñañanqa unuta apasharan yanakuna pukyumantaqa añawita mihu
mikhuyuspa,
chaypin niwan tuparuqtiyku ñañacha purifikashioncha, chakranchispi
loqma pallaq wichasqanchispi chhuskayakamuspa urmayamurani riki,
chaypin sikiyta takarukurani chaymi nanaypi khaynaniraqta, ay! ay!
niwachiwashan.
Purifikashuncha anaqmi kay mak’askunapi unu q’epiyqa.
Anaq, adj, duro, trabajoso, cosa dura, dificultoso.
• Maqt’acha munay ch’aphra ñawicha hatun
qhechiphakunayuq, ch’itin payqa kasqa
P’asñacha alqochanti wakaq q’awanta huñun,
paypa sutinmi Claracha.
• Ancha askhata aqhataqa ruwanayku, iskaychunkallapas
llank’aqkunaqa kanqacha riki ñañachallay.
• Chay claracha sullk’a ñañachaykiri imatataq
ruwachinkiri,
• payqa chakrayta qhawan mana k’allakunaq choqlloyku
mihumunamanta,
• chay wichay qonoq k’uchupiraqmi miskha sarayku
wiñashan, hinaspa, chay k’allakuna anchatapunin
khachuykachayku, q’aruchanankukama. 
• Ñañay mercecha chay turanki tutan tutan anasu
domigachata takipayaspa qatikachashañantaqa,
• mantaykiqa unuta q’epichimunman riki, chay
turaykitawan? Mayqa manan yachanchu chaykuna
ruwasqanta.
Alejadrocha guitarranta qhalqeyuspa takipayan
anasu domingachanta, tuta tutan.
• Turachay ch’aphra ñawicha uywaykikunata
qatiruy.
• haqay askha q’omer q’achuq wyqoq kasqanman.
• Chaypi askha askhamanta mihumunankupaq,
chaypiqa kuti kutillatan wiñan q’achuqa,
hinaspacha, allinta saqsanqaku.
• ari panacha , kunanqa waleqpunin kashasqa
q’omer q’achukunaqa,
• chaymantañacha muyurachimusaq chinpapi
kasqa llasaqllaña q’omer q’achuqa, chaytaraqmi
mihuchanku.
• chaypicha as asllamanta mikhunqaku.
Soqtachunka isqonniyuq ch’ipunkunata payqa
michiq,hinaspacha, iskaychunka soqtayuq china
ch’ipukuna kasqa,hayk’an kanman orqokuna.
Chay chaskachay p’unchayqa yapamanta tuparullankutaq
clarachaqa ch’aphra ñawi ch’iti maqt’achawanqa,
as imaymana apasqankuta huñunarachinku,
chakranku qhawasqankupi uywakuna michisqankupi ima,
chaypi, ninakunku kunaqa as asllawan sakrarqonku chay
k’allakuna, lucas kakachispa uray chakranpin mast’ayukusqanku,
chaycha as asmanta phalamusharanku kaymanqa,
kakanchispapiqa as mik’iraqcha kashan paraqay qhollaqa.
Turachay ch’aphra ñawicha kunaqa asllamanwanña
pukllayusunchis
Carmen rosachapuwan, asllatawan pukllasunchis panachaykuna,
astawan k’allakunata mancharichimusun.
Yaw! Carmen rosacha qanñataqya usqhaylla huywispa qarqoy
kaymanta, chaypina pukllayusunchis, choqllo wayk’ukushanankama
• Kay k’allan qholla choqllokunata tullu
t’aphsanankuwan lluyta hach’unku.

• Kaykunatan manchachina mana choqllo


mihunankupaq (mikhunankupaq, mijunankupaq)
• K’allakuna mast’ayukuspanku llapan chakratapas
tukurunman.

• Kay k’allaraqmi phalaspa hamun qhawaq, chay


chakrata manchachishankuchis icha manachus,
• Paykunan kanku ch’aphra ñawi maqt’acha,
Clara p’asñachapuwan
• Hawa llaqtakunapiqa yachaywasimanqa riqku
husut’achallantinmi
Panachaykuna imapitaq kunaqa pukllayusunman,
hakucho qhaswa tusuypi pukllasun,
Carmen rosachas nin, aswan, pakapakapi, kaypiqa
askhan sach’a sach’a qantukuna kashan riki,
retamakuna q’ellu tikayoq waranway ima
wiñayushasqa,
clarachataq nin aswanpas pukllasun qhaswapi,
ch’aphra ñawi turanchistaq poqo hat’upakunata
huñumuchun chaywan llunchhinayukusun,
chaypichu ñañachay claracha pukllayta aswanraq
munayushanki,
ari yawkuna haku chaypi tusuyuspa pukllasun.

• Khaynata hat’opata rurun ñawpataraq manaraq
choqllo rihurimushaqtin.

• Hat’upaqa sumaqmi mihunapaq manaraq


poqorushaqtinqa, poqospaqa yanamanmi tukupun.
• Chay qhaswa tusuypi pukllasun chayqa ,
llunp’aymi imaymana mamanchis
kutipakusqanchismantaqa kapunman.
• Carmen rosachas tapun iskayninkuta
clarachata, ch’aqra ñawi maqt’achatawan,
qankunari imamantataq.
• sinchita kutipakuwaqchis mamaykichistari.
• Panacha sinchi pukllay siki kasqaymantayá
nishuta k’amiyuwan,
• ay! Turachallay chayqa hinapuniyá.
• qono. s. Fogata, hoguera, pira, quemazón.
• qonopa. s. Figura que representa figuras zoomórficas, en cuyas espaldas
hay hoyos para preparar los zahumerios y mechas dedicadas a los dioses
o manes.
• qonoq. adj. y s. V. KANAQ.
• qonoq willka. s. Mit. Hoguera sagrada. Dios o man de las piras o fogatas.
• qonoy. v. Quemar la fogata, hacer fogatas o piras de fuego. SINÓN: nina
qonoy.
• kana. v. Forma impersonal del verbo kay. Supino, pasivo. EJEM: sut'in
rimaqmi kana, debemos ser veraces al hablar. || Fogata. || Ec:
Embustero, farsante.
• kanana. adj. Destinado, susceptible a ser quemado. Quemable. Fungible.
SINÓN: ruphachina, ruphachinapaq.
• kanaq. adj. y s. Incendiario, que quema algo. SINÓN: qonoq.
• kanasqa. adj. V. RUPHASQA.
• kanay. v. V. RUPHACHIY.
• llawlli. s. Bot. (Bernadesi horrida Mushler) Arbusto espinoso de la
familia de las compuestas, de hoja lanceoladas, flores blancas y
carmesí en cabezuela. Sus tallos cilíndricos se usan como
combustible. Med.Folk. Sus flores se emplean para la curación de
males bronquiales || adj. fam. Dícese a los jóvenes desarrollados. ||
Pe.Areq: Color violeta, variando este color al claro obscuro
(Caylloma).
• Llawllipata. s. Arqueol. (Plataforma de espinos). Sitio arqueológico
inka, constituido por andenes, canales, recintos, etc. Se ubica en la
parte NO de Saqsaywaman, dentro del Parque Arqueologico.
Nacional del mismo nombre, en el Qosqo, Perú.
• llawq'a.
• llawq'ay..
• llawsa. s. Flema, baba, mucosidad. SINÓN: llawtha.
• llawsay. v. Babear, botar flema por la boca. || Producir flema.
• llunp'a. s. Pureza, limpieza, honestidad, castidad. SINÓN: llunpa.
• Llunk’u, lluk’i, llanlla, llaña, llaphi, lleqthi, lleqwi, lloq’e, llilli, lliwlli, kay
rimaykunawan hunt’a rimayta ruway sapankawan
• T'ankar Willka su corteza en forma de cocimiento como febrífugo.
Arg: Bol: tankar.
• T'ankar Willka. s. Etnohist. Segunda waka del noveno seq'e
Qollana, del sector Qollasuyu. Este adoratorio era una piedra
pequeña redonda que estaba en el solar que posteriormente fue
de. Antonio Pereira. Decían que era de los Pururawkas.
• ch'eqche. s. Bot. (Berberís boliviana Linneo). Arbusto espinoso de
la familia berberidacea, cuya madera amarilla se caracteriza por
presentar pequeñas manchas. VARIEDADES: qheswa ch'eqche,
huch'uy ch'eqche, etc.
• ch'eqchi. adj. Color jaspeado, moteado con manchas de distinto
color. SINÓN: mirka mirka. || fam. Pecoso.
• ch'eqchiyachiy. v. Mandar o hacer volver algo moteado o
jaspeado.
• ch'eqchiyay. v. Tomarse, de por sí, de color moteado o jaspeado, o
de distinto color al original.SINÓN: mirkayay.
• Choqllo poqochi pichinkucha,

You might also like