ΑΡΘ΢ΣΟΣΕΛΕΘΟ ΠΑΝΕΠΘ΢ΣΗΜΘΟ ΘΕ΢΢ΑΛΟΝΘΚΗ΢

ΣΜΗΜΑ Θ΢ΣΟΡΘΑ΢ ΚΑΘ ΑΡΥΑΘΟΛΟΓΘΑ΢

ΠΡΟΠΣΤΥΘΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΢ΠΟΤΔΩΝ

ΑΝΑΛΤΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΖΜΑΣΟ΢

ΤΠΟΥΡΔΧΣΗΚΟΤ ΔΗΓΗΚΔΤ΢Ζ΢ (ΗΥΑ 601)
«Θζηορία ηων τωρών ηης Υερζονήζοσ ηοσ Αίμοσ ΘΘ : Η ΝΑ
Εσρώπη ζηον 20ο αι. (1918-1989)»

Διδάζκων Γνξδαλάο ΢ηξάηνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο

Γραθείο Γνξδαλάο ΢ηξάηνο, 4νο όξνθνο (γξαθείν εληόο ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ 401)
Προζωπικού Σνκέαο Νεόηεξεο θαη ΢ύγρξνλεο Ηζηνξίαο
Ώξεο ζπλεξγαζίαο: Πέκπηε, 09:00-11:00 κ.κ.
Παξαζθεπή, 09:00-11:00 κ.κ.

E-mail dordanas@hist.auth.gr

Περιγραθή μαθήμαηος
΢ηόρνο ηνπ καζήκαηνο είλαη λα δηεξεπλήζεη ηηο αηηηαθέο κεηαβνιέο ζηηο δηαθξαηηθέο ζρέζεηο
ζπκκαρίαο θαη ζύγθξνπζεο, θαζώο θαη ηα ζηάδηα δηακόξθσζεο ηνπ βαιθαληθνύ ράξηε ζην
κεγαιύηεξν κέξνο ηνπ 20νπ αηώλα. Σα ζηάδηα απηά πεξηθιείνληαη εληόο ηνπ ρξνληθνύ θαη ζεκαηηθνύ
πιαηζίνπ ηεο αλαθεξόκελεο πεξηόδνπ, πνπ εθθηλεί από ηε δηαδηθαζία εδαθηθήο νινθιήξσζεο ηνπ
αλεμάξηεηνπ θξάηνπο θαη ηηο ζπλνξηαθέο κεηαβνιέο ζε βάξνο ηεο νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο,
δειαδή από ην θξάηνο ησλ εζληθώλ ζπλόξσλ θαη ησλ ‘αιύηξσησλ αδεξθώλ’ πνπ πξνζδηόξηζε ηνλ
βαιθαληθό κεγαιντδεαηηζκό θαη θαζόξηζε ην ηδενινγηθό πεξηερόκελν ηεο ελδνβαιθαληθήο
ζύγθξνπζεο. Με ρξνληθή επνκέλσο αθεηεξία ην 1912, δίλεηαη έκθαζε ζηνπο Βαιθαληθνύο
Πνιέκνπο πνπ ζεκαηνδόηεζαλ ηελ πξνζπάζεηα ησλ θξαηώλ λα επηιύζνπλ πξνο όθειόο ηνπο ηα
εθθξεκή εδαθηθά δεηήκαηα, ζηνλ αληίπνδα ηεο δηπισκαηίαο ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ. Οη
εζσηεξηθέο εμειίμεηο θαη νη επηδξάζεηο ζηε ράξαμε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο γηα θαζέλα από ηα
βαιθαληθά θξάηε ηελ επαύξην ησλ Βαιθαληθώλ Πνιέκσλ, κε άιια ιόγηα ε θιεξνλνκηθά ηεο
ελδνβαιθαληθήο ζύγθξνπζεο, εμεηάδνληαη ζπλδπαζηηθά, κε ζθνπό λα παξάζρνπλ ηα εξκελεπηηθά
κνληέια γηα ηελ θαηαλόεζε ηεο ζέζεο θαη ηεο ζηάζεο ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δύν παγθνζκίσλ
πνιέκσλ πνπ πξνθάιεζαλ ηελ επαλαράξαμε θαη παγίσζε ησλ ζπλόξσλ γηα ηηο επόκελεο δεθαεηίεο.
Σν ηέινο ηνπ Β’ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ δελ ζεκαηνδνηεί κόλν λέα ζύλνξα, αιιά θαη ηδενινγηθέο
παγηώζεηο, ζηελ αθεηεξία ηνπ Φπρξνύ Πνιέκνπ θαη ηελ έληαμε ζε δηαθνξεηηθά πνιηηηθά θαη
θνηλσληθν-νηθνλνκηθά κνληέια νξγάλσζεο θαη αλάπηπμεο. Χο εθ ηνύηνπ ν ειιεληθόο Δκθύιηνο
Πόιεκνο ζεσξείηαη ην πξώην πεδίν άζθεζεο γηα ηνπο δύν ππό δηακόξθσζε κεγάινπο
ζπλαζπηζκνύο δπλάκεσλ, εθεί όπνπ αθελόο νη δπηηθέο δεκνθξαηίεο θαη αθεηέξνπ ηα θαζεζηώηα
ηνπ ππαξθηνύ ζνζηαιηζκνύ ελεπιάθεζαλ άκεζα ή έκκεζα, κε δηαθύβεπκα όζα αξγόηεξα ζα
ζπγθξνηήζνπλ ηνπο αθξνγσληαίνπο ιίζνπο ηνπ δηπνιηθνύ θόζκνπ.
Ζ ηζηνξία ησλ πνιεκηθώλ ζπγθξνύζεσλ ζα εμεηαζηεί ηόζν ππό ην πξίζκα ησλ ζηξαηησηηθώλ
πξνπαξαζθεπώλ θαη αλακεηξήζεσλ, ησλ έκςπρσλ απσιεηώλ θαη πιηθώλ θαηαζηξνθώλ, αιιά πνιύ
πεξηζζόηεξν ζε ζρέζε κε ηηο πνιπεπίπεδεο δπκώζεηο πνπ πξνεγήζεθαλ θαη κε ηηο επηπηώζεηο
(πνιηηηθέο, θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο, δεκνγξαθηθέο) πνπ αθνινύζεζαλ ηε ιήμε ηνπο. Οη πνιιαπιέο
αλαγλώζεηο ησλ ζπγθξνύζεσλ απηώλ θαη νη ζπλέπεηέο ηνπο, πνπ ν απόερόο ηνπο αληρλεύεηαη έσο
ζήκεξα ζηηο εζληθέο ηζηνξίεο, κέζα από δηαθνξεηηθήο πξνέιεπζεο πξσηνγελείο θαη δεπηεξνγελείο
πεγέο, αιιά θαη κε ηε ζπλνδεπηηθή κεζνδνινγία έξεπλαο, ηνλ εληνπηζκό θαη ηελ αλάγλσζε ησλ
πεγώλ, απνηεινύλ ηα αλαγθαία κεζνδνινγηθά εξγαιεία γηα ηελ θαηαλόεζε ησλ αληηζεηηθώλ
θαηαζθεπώλ, ηεο εηθόλαο ηνπ άιινπ σο εζληθνύ ερζξνύ, ηεο πξνζθπγήο ζηε ρξήζε ηεο
πξνπαγάλδαο σο εξγαιείνπ άζθεζεο εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, θαζώο θαη γηα ηελ
ελδπλάκσζε ηνπ ζπλεθηηθνύ εζληθηζκνύ ζην πιαίζην ηνπ έζλνπο-θξάηνπο.
Δπίζεο ζα δνζεί έκθαζε ζηελ θνηλσληθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ ιαώλ. Μεηά ηνλ Α’ Παγθόζκην
Πόιεκν ζπκβαίλνπλ πιεζπζκηαθέο αλαθαηαηάμεηο κε ηηο αιιαγέο ζπλόξσλ θαη ηηο ππνρξεσηηθέο ή
εζεινληηθέο αληαιιαγέο πιεζπζκώλ. Οη πιεζπζκηαθέο αιιαγέο θέξλνπλ αιιαγέο θαη ζηηο δνκέο
ησλ βαιθαληθώλ θνηλσληώλ, ελώ δεκηνπξγνύλ ην εξγαηηθό δπλακηθό πνπ ζα απνηειέζεη ζην κέιινλ
γηα θάπνηεο ρώξεο ην απαξαίηεην ζηνηρείν γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ εξγνζηαζίσλ.
΢ηε δηάξθεηα ηεο θνκκνπληζηηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη θπξίσο εμαηηίαο ηνπ Φπρξνύ Πνιέκνπ
επηβιήζεθε ζηηο θνηλσλίεο ηεο Βνπιγαξίαο, ηεο Ρνπκαλίαο θαη ηεο Αιβαλίαο έλα θαηαπηεζηηθό
θαζεζηώο, πνπ είρε ζθνπό λα ειέγμεη ηελ πνιηηηθή έθθξαζε θαη λα εμνπδεηεξώζεη ηηο όπνηεο
αληηδξάζεηο είηε ζηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθώλ θαη νηθνλνκηθώλ ζρεδίσλ ησλ ΚΚ, είηε λα
εκπνδίζεη ηελ άκεζε θαη έκκεζε επηθνηλσλία κε πνιίηεο ρσξώλ ηνπ κε θνκκνπληζηηθνύ κπινθ.
Σέινο, ηδηαίηεξε έκθαζε ζα δνζεί ζηελ εξκελεία ηεο θαηάξξεπζεο ησλ θνκκνπληζηηθώλ
θαζεζηώησλ θαη επαθόινπζε εκθάληζε ηνπ εζληθηζκνύ, ζηε δηάζπαζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαη ζηηο
θνηλσληθέο θαη εζληθέο ζπγθξνύζεηο.

Ακαδημαϊκή και γνωζηική ζηοτοθεζία

Οη ζηόρνη ηνπ καζήκαηνο είλαη:
 Να εμεηάζεη ηα ζηάδηα δηακόξθσζεο θαη ηα κέζα εθαξκνγήο (πνιηηηθά, νηθνλνκηθά θ.ά.) ηεο
κεγαιντδεαηηθήο πνιηηηθήο ησλ βαιθαληθώλ θξαηώλ κέζα από ηηο πνιεκηθέο ζπγθξνύζεηο
 Να εληάμεη ην βαιθαληθό παξάδεηγκα ησλ πνιεκηθώλ ζπγθξνύζεσλ ζηελ επξσπατθή δηάζηαζή
ηνπ, ζπζρεηίδνληαο ην πιέγκα ησλ ζπκκαρηώλ θαη αληηπαινηήησλ ζε πεξηθεξεηαθό θαη
θεληξηθό επίπεδν
 Να παξαθνινπζήζεη ηηο πνιπεπίπεδεο αλαθαηαηάμεηο πνπ ζπλόδεπζαλ ηηο ζπλνξηαθέο
κεηαβνιέο ην αλαθεξόκελν δηάζηεκα
 Να θαηαλνήζεη ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο αιιά θαη ηε δηαηήξεζε ηνπ θαηλόκελνπ ηνπ εζληθηζκνύ
κέρξη ηε ζύγρξνλε επνρή, παξά ηα πελήληα ρξόληα ζνζηαιηζηηθήο δηαθπβέξλεζεο ζηε
Ρνπκαλία, ηε Βνπιγαξία, ηε Γηνπγθνζιαβία θαη ηελ Αιβαλία
 Να εληάμεη ηα Βαιθάληα ζπλνιηθά ζην παγθόζκην γίγλεζζαη, θαζώο ηα ζεκαληηθόηεξα
γεγνλόηα ηνπ 20νπ αη. δηεμήρζεζαλ παξάιιεια ή ηαπηόρξνλα θαη ζηα Βαιθάληα (Παγθόζκηνη
Πόιεκνη, αληαιιαγέο πιεζπζκώλ, δηαιύζεηο απηνθξαηνξηώλ, Φπρξόο Πόιεκνο)

Μέθοδος διδαζκαλίας
Σν κάζεκα ζα πεξηιακβάλεη δηαιέμεηο από ηνλ δηδάζθνληα, κε ηελ πξνβνιή ppt, όπσο απηέο
απνηππώλνληαη ζηηο εβδνκαδηαίεο ζεκαηηθέο ελόηεηεο (αλαιπηηθή πεξηγξαθή). ΢ηελ ηειεπηαία ή
ζηηο δύν ηειεπηαίεο εβδνκάδεο πξνγξακκαηίδεηαη ε παξνπζίαζε όζσλ εξγαζηώλ έρνπλ θηάζεη ζε
ηθαλό επίπεδν ζπγγξαθηθήο σξηκόηεηαο.

Αναλσηική περιγραθή
Εβδομάδα #1 Δηζαγσγηθά Η: 1. Ζ αλάδπζε ησλ βαιθαληθώλ εζληθηζκώλ θαη ε
δηακόξθσζε ησλ εζληθώλ θξαηώλ 2. Σν Αλαηνιηθό Εήηεκα θαη νη
Μεγάιεο Γπλάκεηο.
Δηζαγσγηθά ΗΗ: 1. Ζ ΢πλζήθε ηνπ Αγίνπ ΢ηεθάλνπ θαη ην ΢πλέδξην ηνπ
Βεξνιίλνπ κέζα από ηηο πεγέο 2. Άιπηα Εεηήκαηα: Δζληθέο
απνγνεηεύζεηο θαη δηεθδηθήζεηο.
Εβδομάδα#2 Ζ πνξεία πξνο ηελ ζύγθξνπζε: Οη Βαιθαληθνί Πόιεκνη (1912-13) θαη ε
δηακόξθσζε ηνπ λένπ βαιθαληθνύ ράξηε. «Νηθεηέο» θαη «εηηεκέλνη».
Εβδομάδα #3 Ο Α΄ Παγθόζκηνο Πόιεκνο θαη ηα Βαιθάληα. Νένη ράξηεο, λέεο ζπλζήθεο,
λένη πιεζπζκνί. Οη ζπλέπεηεο ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ γηα ηα βαιθαληθά
θξάηε.
Εβδομάδα#4 1. Κξάηνο θαη θνηλσλία ζηνλ Μεζνπόιεκν 2. Άιπηα Εεηήκαηα,
 ζηξαηησηηθέο εκπινθέο θαη δηκεξείο ζρέζεηο 3. Από ην θέληξν ζηελ
πεξηθέξεηα: Σν Βαιθαληθό ΢ύκθσλν ηνπ 1935 θαη ν δηεζλήο αληίθηππόο
ηνπ.
Εβδομάδα#5 1. Σα Βαιθάληα ζηνλ «πξνζάιακν» ηνπ Β΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ:
΢πκπαξαηάμεηο θαη εδαθηθέο ζηνρεύζεηο 2. Καηνρή, Αληίζηαζε vs
΢πλεξγαζία θαη Απειεπζέξσζε.
Εβδομάδα #6 1. Ο κεηαπνιεκηθόο βαιθαληθόο θόζκνο ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ Φπρξνύ
Πνιέκνπ
2. Ο Διιεληθόο Δκθύιηνο Πόιεκνο: Ζ βαιθαληθή θαη δηεζλή δηάζηαζή
ηνπ
Εβδομάδα#7 1.Ζ ζηαζεξνπνίεζε ηνπ Φπρξνύ Πνιέκνπ
2.Ζ θπξηαξρία ησλ θνκκνπληζηηθώλ θνκκάησλ θαη ησλ ζπλνδνηπόξσλ
ηνπο ζηε Βνπιγαξία, ηε Ρνπκαλία θαη ηελ Αιβαλία.
Εβδομάδα#8 Ζ πεξίπησζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Αλάιπζε ηδενινγηθή, πνιηηηθή,
θνηλσληθή.
Εβδομάδα#9 Πξνιεηαξηαθή αιιειεγγύε θαη ζνβηεηηθή θαηαζηνιή
Εβδομάδα#10 Ζ βαιθαληθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο (1974 θ.ε.) θαη ε πξνζπάζεηα
ππεξθέξαζεο ησλ νξίσλ ηνπ δηπνιηζκνύ
Εβδομάδα#11 Οηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά πξνβιήκαηα ησλ βαιθαληθώλ θξαηώλ θαηά ηε
δεθαεηία ηνπ 1980. Καηάξξεπζε Γηνπγθνζιαβίαο, θαη ΚΚ ησλ άιισλ
βαιθαληθώλ θξαηώλ
Εβδομάδα#12 Ζ επαλεκθάληζε ηνπ εζληθηζκνύ.
Εβδομάδα#13 Παξνπζίαζε εξγαζηώλ
Ζηηήμαηα καηοτύρωζης ηης ζσμμεηοτής ζηο μάθημα και καηοτύρωζης βαθμού
Γηα ηελ θαηνρύξσζε ηνπ καζήκαηνο πξναηξεηηθά ζπλππνινγίδνληαη ηα παξαθάησ:
α) ε παξνπζία ησλ ζπκκεηερόλησλ ζηηο εβδνκαδηαίεο ελόηεηεο.
β) ε ζπγγξαθή γξαπηήο εξγαζίαο, αηνκηθή ή αλά δεύγε. Ζ γξαπηή εξγαζία παξαδίδεηαη ζε έληππε
κνξθή ζην ηέινο ηνπ εμακήλνπ. Βαξύλεη ζηε δηακόξθσζε ηνπ ηειηθνύ βαζκνύ θαηά 30%, εθόζνλ
ην γξαπηό βαζκνινγεζεί κε ηε βάζε (5.0). Ζ παξνπζίαζε εξγαζηώλ ηελ ηειεπηαία εβδνκάδα ή ηηο
δύν ηειεπηαίεο εβδνκάδεο ησλ δηαιέμεσλ είλαη επίζεο πξναηξεηηθή θαη ζπλππνινγίδεηαη επίζεο ζηε
δηακόξθσζε ηνπ ηειηθνύ βαζκνύ.

Ενδεικηική βιβλιογραθία
 Bell P. M. H., Σα αίηηα ηνπ Γεπηέξνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ζηελ Δπξώπε, κεηάθξ. Λνπθηαλόο
Υαζηώηεο, β΄ έθδ., Παηάθεο, Αζήλα 2004.
 Βεξέκεο Θάλνο, Βαιθάληα από ηνλ 19ν σο ηνλ 21ν αηώλα. Γόκεζε θαη απνδόκεζε θξαηώλ,
Παηάθεο, Αζήλα 2004.
 Διιεληθό Λνγνηερληθό Ηζηνξηθό Αξρείν (έθδ.), Ζ Διιάδα ησλ Βαιθαληθώλ Πνιέκσλ, 1910-
1914, Αζήλα 1993.
 Mazower Mark, ΢θνηεηλή ήπεηξνο. Ο επξσπατθόο εηθνζηόο αηώλαο, κεηάθξ. Κώζηαο
Κνπξεκέλνο, Αιεμάλδξεηα, Αζήλα 2001.
 ΢ηαπξηαλόο Λ.. ΢., Σα Βαιθάληα από ην 1453 θαη κεηά, κεηάθξ. Διέλε Γειηβάλε, Βάληαο,
Θεζζαινλίθε 2007.
 Pavlowitch Stevan K., Ηζηνξία ησλ Βαιθαλίσλ, Βάληαο, Θεζζαινλίθε 2005.
 Μηραειίδεο Ηάθσβνο Γ., Μεηαθηλήζεηο ΢ιαβνθώλσλ πιεζπζκώλ (1912-1930). Ο πόιεκνο ησλ
ζηαηηζηηθώλ, Κξηηηθή/ΚΔΜΟ, Αζήλα 2003.
 Σνύληα-Φεξγάδε Αξεηή, Ζ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ ζηνλ Μεζνπόιεκν,
΢ηδέξεο, Θεζζαινλίθε 2000.
 Σνύληα-Φεξγάδε Αξεηή, Θέκαηα ειιεληθή δηπισκαηηθήο ηζηνξίαο, 1912-1940, ΢ηδέξεο,
Θεζζαινλίθε 2000.
 Σνύληα-Φεξγάδε Αξεηή, Μεηνλόηεηεο ζηα Βαιθάληα. Βαιθαληθέο δηαζθέςεηο, 1930-1932,
Δπίθεληξν (Παξαηεξεηήο), Θεζζαινλίθε 1994.
 ΢βνιόπνπινο Κσλζηαληίλνο, Σν Βαιθαληθόλ ΢ύκθσλνλ θαη ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή,
1928-1934, Βηβιηνπσιείνλ ηεο Δζηίαο, Αζήλα ρ.ρ.έ.
 ΢βνιόπνπινο Κσλζηαληίλνο, Ζ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή, ηόκ. 1 (1900-1945),
Βηβιηνπσιείνλ ηεο Δζηίαο, Αζήλα 1992 θαη ηόκ. 2 (1945-1981), Βηβιηνπσιείνλ ηεο Δζηίαο,
Αζήλα 2005.
 ΢θέηαο ΢ππξίδσλ, Δηζαγσγή ζηε Βαιθαληθή Ηζηνξία: Από ηνλ Μεζνπόιεκν ζηε ιήμε ηνπ Ψπρξνύ
Πνιέκνπ (1919-1989), ηόκ. 2, Βάληαο, Θεζζαινλίθε 2011.
 Μηραειίδεο Ηάθσβνο Γ., Σα πξόζσπα ηνπ Ηαλνύ. Οη ειιελνγηνπγθνζιαβηθέο ζρέζεηο ηηο
παξακνλέο ηνπ ειιεληθνύ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ (1944-1946), ηόκ. α΄, Παηάθεο, Αζήλα 2004 θαη
Σα πξόζσπα ηνπ Ηαλνύ. Οη ειιελνγηνπγθνζιαβηθέο ζρέζεηο ηελ πεξίνδν ηνπ ειιεληθνύ Δκθπιίνπ
Πνιέκνπ (1947-1949), ηόκ. β΄, Παηάθεο, Αζήλα 2007
 Γνύλαξεο Βαζίιεο Κ.-Μηραειίδεο Ηάθσβνο Γ. (επηκ.), Πξόζθπγεο ζηα Βαιθάληα. Μλήκε θαη
ελζσκάησζε, Ίδξπκα Μνπζείνπ Μαθεδνληθνύ Αγώλα/Παηάθεο, Αζήλα 2004.
 Μαξαληδίδεο Νίθνο, Γεκνθξαηηθόο ΢ηξαηόο Διιάδαο (1946-1949), Αιεμάλδξεηα, Αζήλα 2010.
 Γεληθό Δπηηειείν ΢ηξαηνύ-Γηεύζπλζε Ηζηνξίαο ΢ηξαηνύ, Ηζηνξηθά έξγα (1998), Cd-Room
 Γεληθό Δπηηειείν ΢ηξαηνύ-Γηεύζπλζε Ηζηνξίαο ΢ηξαηνύ, εθδόζεηο γηα ηελ πεξίνδν 1912-1949
(ΓΔ΢, Ο ειιεληθόο ζηξαηόο θαηά ηνπο Βαιθαληθνύο Πνιέκνπο ηνπ 1912-1913, 2 ηόκνη, ΓΗ΢,
Αζήλα 1988, Δπίηνκε Ηζηνξία ησλ Βαιθαληθώλ Πνιέκσλ, 1912-1913, ΓΗ΢, Αζήλα 1987) θιπ.
 Υξεζηίδεο Γεώξγηνο Δ., Σα θνκκνπληζηηθά Βαιθάληα. Δηζαγσγή ζηελ εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή
πνιηηηθή ζηελ Αιβαλία, Βνπιγαξία, Γηνπγθνζιαβία θαη Ρνπκαλία ηελ πεξίνδν 1945-1989,
Δθδόζεηο Βάληαο, Θεζζαινλίθε 2003.
 Βεξέκεο Θάλνο (επηκ.), Βαιθάληα. Από ηνλ δηπνιηζκό ζηε λέα επνρή, Δθδόζεηο «Γλώζε»,
Αζήλα 1995.
 Γαξδίθα-Καηζηαδάθε Διέλε-Μαξγαξίηεο Γηώξγνο (επηκ.), Σν Αηγαίν ησλ Βαιθαληθώλ
Πνιέκσλ, 1912-1913, Τπνπξγείν Αηγαίνπ-ΔΛΗΑ, Αζήλα 2002.
 Νηθόιηζηνο Βαζίιεηνο-Γνύλαξεο Κ. Βαζίιεο, Από ην ΢αξαληάπνξν ζηε Θεζζαινλίθε. Ζ
ειιελνηνπξθηθή αλακέηξεζε ηνπ 1912 κέζα από ηηο αλακλήζεηο ηνπ ΢ηξαηεγνύ Χαζάλ Σαρζίλ
Παζά, Θεζζαινλίθε 2002.
 Κόληεο Βαζίιεο-΢θέηαο ΢ππξίδσλ (επηκ.), Δκθύιηνο Πόιεκνο. Έγγξαθα από ηα γηνπγθνζιαβηθά
θαη βνπιγαξηθά αξρεία, γ΄ έθδ., Δπίθεληξν, Θεζζαινλίθε 2006.
 Καηζάλνο Κσλζηαληίλνο, Σν «αλύπαξθην» δήηεκα. Οη ειιελνγηνπγθνζιαβηθέο ζρέζεηο θαη ην
Μαθεδνληθό, 1950-1967, Δπίθεληξν, Θεζζαινλίθε 2013.
 ΢θέηαο ΢ππξίδσλ, Όςεηο ηνπ Μαθεδνληθνύ Εεηήκαηνο ζηνλ 20ν αηώλα, Δθδόζεηο Βάληαο,
Θεζζαινλίθε 2001.
 ΢θέηαο ΢ππξίδσλ, Ζ δηακόξθσζε ηεο ζιαβνκαθεδνληθήο ηαπηόηεηαο. Μηα επώδπλε δηαδηθαζία,
Δθδόζεηο Βάληαο, Θεζζαινλίθε 2003.
 Υαηδεβαζηιείνπ Δπάλζεο, Δηζαγσγή ζηελ ηζηνξία ηνπ κεηαπνιεκηθνύ θόζκνπ, ε΄ έθδ., Παηάθεο,
Αζήλα 2004.
 Υαηδεβαζηιείνπ Δπάλζεο, ΢ηα ζύλνξα ησλ θόζκσλ. Ζ Διιάδα θαη ν Ψπρξόο Πόιεκνο, 1952-
1967, Παηάθεο, Αζήλα 2007.
 ΠΡΟΣΕΘΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΣΑ ΕΡΓΑ΢ΘΩΝ-ΔΕΞΑΜΕΝΕ΢ ΘΕΜΑΣΩΝ

1. Σα ζηξαηησηηθά γεγνλόηα θαη ε δηπισκαηία ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ θαηά ηνπο Βαιθαληθνύο
Πνιέκνπο (1912-1913).
2. Σα ΢ύκθσλα Φηιίαο θαη ΢πκκαρίαο πξηλ ηνλ Α΄ θαη Β΄ Βαιθαληθό Πόιεκν (1912, 1913).
3. Ζ ΢πλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ (1913): «Νηθεηέο» θαη «Ζηηεκέλνη».
4. Ο Μεγάινο Πόιεκνο θαη ηα βαιθαληθά θξάηε: ζπκκαρίεο, ζηξαηησηηθά κέησπα, νπδεηεξόηεηα,
εζληθέο ζηνρεύζεηο
5. Σν ΢πλέδξην Δηξήλεο ησλ Παξηζίσλ θαη νη βαιθαληθέο πξνβιέςεηο ηνπ.
6. Ο βαιθαληθόο Μεζνπόιεκνο: Γεκνθξαηίεο, αζηάζεηα, απηαξρηθά θαζεζηώηα θαη αλαζεσξεηηζκόο
(αλά ρώξα).
7. Ζ πνιηηηθή/θνηλσληθή θαηάζηαζε ζηε Ρνπκαλία θαηά ηνλ Μεζνπόιεκν
8. Ζ πνιηηηθή/θνηλσληθή θαηάζηαζε ζηε Βνπιγαξία θαηά ηνλ Μεζνπόιεκν
9. Ζ πνιηηηθή/θνηλσληθή θαηάζηαζε ζηε ΢εξβία θαηά ηνλ Μεζνπόιεκν
10. Ζ βαιθαληθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο θαηά ηνλ Μεζνπόιεκν
11. Ζ κηθξή Entente
12. Σν Βαιθαληθό ΢ύκθσλν ζπλελλόεζεο.
13. Ζ δηνιίζζεζε πξνο ηνλ Β΄ Παγθόζκην Πόιεκν: ζπκκαρίεο θαη δηεζλείο δεζκεύζεηο.
14. Πόιεκνο-Καηνρή-Αληίζηαζε-Απειεπζέξσζε (αλά ρώξα θαη αλάινγα κε ηνλ βαζκό θαη ην είδνο ηεο
εκπινθήο ηεο ζηνλ πόιεκν).
15. Σα κεηαπνιεκηθά Βαιθάληα: πνιηηηθέο εμειίμεηο έσο ηηο απαξρέο ηνπ Φπρξνύ Πνιέκνπ.
16. Ζ βαιθαληθή θαη ε δηεζλήο δηάζηαζε ηνπ ειιεληθνύ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ (1946-1949).
17. Ζ ζέζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ζηελ δηεζλή ζθελή θαηά ηελ πεξίνδν 1948-1989.
18. Ζ έληαμε ηεο Διιάδνο ζην ΝΑΣΟ
19. Ζ βαιθαληθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο (1975-1989)
20. Πνιηηηθέο θαη θνηλσληθέο ειεπζεξίεο ζηε Βνπιγαξία, ηε Ρνπκαλία θαη ηελ Αιβαλία θαηά ηε δηάξθεηα
ηνπ θνκκνπληζκνύ (1946-1989)