ASSIST

Alkol, Sigara ve Madde Bağımlılığı

Tarama Testi (ASSIST)
Birinci basamak tedavi için kılavuz

Dünya Sağlık
Örgütü
 ASSIST

Alkol, Sigara ve Madde Bağımlılığı

Tarama Testi (ASSIST)
Birinci basamak tedavi için kılavuz

Dünya Sağlık
Örgütü
DSÖ Yayın Kataloğu-İç-Yayın Verisi

Alkol, Sigara ve Madde Bağımlılığı Tarama Testi (ASSIST): birinci basamak tedavi için kullanım kılavuzu/
hazırlayan R. Humeniuk... [ve ark.].

1.Madde kullanımı tespit - yöntemleri. 2.Birinci basamak tedavi. 3.Madde- ilişkili bozukluklar- teşhis.
4.Kılavuzlar. I. Humeniuk, Rachel. II.Henry-Edwards, S. III.Ali, Robert. IV.Poznyak, Vladimir. V.Monteiro,
Maristela G. Vl. Dünya Sağlık Örgütü.

ISBN 978 92 4 159938 2 (NLM sınıflandırması: WM 270)

© Dünya Sağlık Örgütü 2010

Tüm hakları saklıdır. Dünya Sağlık Örgütü’ne ait yayınlar, DSÖ Basımevi, Dünya Sağlık Örgütü, 20 Appia
Bulvarı, 1211 Cenevre 27, İsviçre adresinden (tel.: +41 22 791 3264; faks: +41 22 791 4857; e-posta:
bookorders@who.int) temin edilebilir. DSÖ yayınlarının çoğaltılması veya tercüme edilmesi istenirse –
ister satış ister ticari olmayan dağıtım amacıyla olsun – yukarıdaki adreste (faks: +41 22 791 4806; e-
posta: permissions@who.int) bulunan DSÖ Basımevi ile görüşülmesi gerekmektedir.

Bu yayında kullanılan tanımlamalar ve sunulan materyaller; hiçbir ülkenin, bölgenin, şehrin ya da yörenin
yasal statüsüyle veya makamlarıyla ilgili olarak, DSÖ tarafından herhangi bir fikir beyanı yapıldığı anlamına
gelmez. Haritadaki noktalı çizgiler, üzerinde henüz tam bir anlaşmaya varılmamış olan, yaklaşık sınır
çizgilerini temsil etmektedir.

Bazı şirketlerden ve ürünlerden bahsedilmiş olması, bunların DSÖ tarafından diğer şirket veya ürünlere
karşı desteklendiği ya da tavsiye edildiği anlamına gelmez.

Bu yayında yer alan bilgileri doğrulamak için; Dünya Sağlık Örgütü tarafından olası tüm önlemler
alınmıştır. Bununla birlikte, yayınlanan materyal, açık veya örtük hiçbir garanti verilmeden dağıtılmaktadır.
Materyalin yorumlanması ve kullanılması ile ilgili sorumluluk okuyucuya aittir. Hiçbir durumda Dünya
Sağlık Örgütü bu materyalin kullanımından kaynaklanan zararlardan sorumlu tutulamaz
tu .

Bu yayında ifade edilen görüşlerden, yalnızca adı geçen yazarlar sorumludur.

Fransa’da basılmıştır.
EDİTÖRLER

Doç. Dr. Rabia BİLİCİ

Uzm. Dr. Başak ÜNÜBOL
Uzm. Psikolog Elif ÇİNKA
Psikolog Gizem AKÜLKER
Dr. Öğr. Üyesi Fatma KANTAŞ YILMAZ
SUNUŞ VE TEŞEKKÜR

Bağımlılık; bireyde ve toplumda yarattığı etkiler birlikte değerlendirildiğinde, tıbbi, hukuki,

sosyal ve güvenlik boyutları olan, yeti yitimlerine yol açan küresel bir halk sağlığı sorunudur.
Bu nedenle bağımlılıkla mücadele alanında yapılacak tüm çalışmaların kapsamlı ve süreğen
bir şekilde yürütülmesi şarttır. Bu bakış açısıyla son yıllarda kurumlar arası iş birliğinin en
üst düzeyde sağlandığı bağımlılıkla mücadele çalışmaları 2018-2023 Uyuşturucu ile
Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı kapsamında yürütülmektedir. Özellikle
önleme ve koruma faaliyetleri bu planın en önemli bileşenlerindendir.

Henüz madde ile tanışmamış kişilerin korunması, temas etmiş ve kullanmaya devam eden
kişilerin ise erkenden saptanarak uygun danışmanlık ve tedavi hizmetini almalarının
sağlanması önemlidir. Bu kapsamda aile, okul, sivil toplum kuruluşları ve birinci basamak
sağlık çalışanlarına ciddi görevler düşmektedir.

Birinci basamak sağlık çalışanları, madde kullanımını taramak ve kullanan kişilere erken
müdahale etmek için eşsiz bir konuma sahiptir. Aynı zamanda madde kullanımı devam
eden ya da risk altında bulunan kişilerle temas eden diğer sağlık çalışanlarının da gerekli
müdahaleyi yapabilmek için yeterli donanıma sahip olmaları gerekmektedir.

Bağımlılıkla mücadele alanında rol alan tüm sağlık çalışanlarına yol göstereceğine
inandığımız, bu eserin ülkemizde kullanılmasına izin veren Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’ne,
Türkçe’ye çevrilmesi ve yayımlanmasına katkılarından dolayı DSÖ Türkiye Temsilcisi Sayın
Dr. Pavel Ursu, DSÖ Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Sağlıklı Yaşam Program Yöneticisi
Sayın Prof. Dr. Toker Ergüder, Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Tütün ve
Madde Bağımlılığı ile Mücadele Dairesi Başkanı Sayın Dr. Sertaç Polat ve ekibine;

Titiz ve sabırlı çalışmaları nedeni ile Uzm. Dr. Başak Ünübol, Uzm. Psikolog Elif Çinka,
Psikolog Gizem Akülker, Dr. Öğr. Üyesi Fatma Kantaş Yılmaz başta olmak üzere tüm emeği
geçenlere teşekkür eder, bu kılavuzun alanda çalışan herkese faydalı olmasını dileriz.

Doç. Dr. Rabia BİLİCİ

Sağlık Bilimleri Üniversitesi

Bağımlılıkla Mücadele Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü

 | III

Teşekkürler ........................................................................................................................................................

1 ........................................................................................................................................
2 ASSIST nedir? ............................................................................................................................................
3 ler ..............................................................
4 ............................................................................
5 ASSIST'i ? ................................................................................................................
? ..........................................................................................
7 . ....................................................................................
8 ...................................................................................
9 .......................................................
10 ASSIST-bilgile ........................................................................................................................
11 ASSIST . ............................................................................
12 ASSIST .................................................................................
13 ASSIST . .........................................................................................
14 ASSIST . .............................................................................................
15 ASSIST ......................................................
ASSIST ile ........................................
17 Ekler için rehber. .................................................................................................................................

Ekler
A Alkol, Sigara ve Madde (ASSIST v3.1)…………………………….......
B ASSIST v3.1 .................................................................................................
ASSIST v3.1 . ...................................................................
D ASSIST I ..............................................
E :
bir kaynak .............................................................................
F . .........................................................
(' ' ve 'Metin') ............................................................................................
ASSIST v3.1 ( )I .....................................
ASSIST v3.1 (M )I ...................................

..................................................................................................................................................
IV | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Teşekkürler

Bu kılavuz, DSÖ’nün Ruh Sağlığı ve Madde Bağımlılığı, Madde Bağımlılığının Yöne�mi Bölümü
tara�ndan koordine edilen, desteklenen ve uygulanan WHO ASSIST Projesi çerçevesinde hazırlanmış�r.

Bu kılavuz R. Humeniuk, S. Henry-Edwards, R. Ali, V. Poznyak ve M. Monteiro tarafından yazılmıştır. Saha

tes� için ilk taslak, WHO ASSIST projesinin III. Aşaması çerçevesinde üretildi. WHO ASSIST Aşama III Çalışma
Grubu üyeleri olan aşağıdaki uzmanlar kılavuzun ilk taslağına değerli katkılarda bulundular: Tomas Babor
(ABD), Michael Farrell (İngiltere), Maria Lucia Formigoni (Brezilya), Roseli Boerngen de Lacerda (Brezilya),
Walter Ling (ABD), John Marsden (İngiltere), Jose Mar�nez-Raga (İspanya), Bonnie McRee (ABD), David
Newcombe (Avustralya), Hemraj Pal (Hindistan), Sara Simon (ABD), Janice Vende� (ABD). Saha tes� ve
daha da geliş�rilmesi için taslak kılavuzun hazırlanması, DSÖ Ruh Sağlığı ve Madde Kötüye Kullanımı
Bölümünden Vladimir Poznyak ve Maristela Monteiro ve DSÖ Uyuşturucu ve Alkol Sorunlarının Tedavisinin
Araş�rılması için İşbirliği Merkezi'nden (Avustralya) Rachel Humeniuk ve Robert Ali tarafından koordine
edildi.

Saha tes� için taslak kılavuzun revizyonu, Robert Ali ve Sonali Meena (Avustralya) tarafından WHO ASSIST
Danışma Komitesinin aşağıdaki üyeleri ve diğer uzmanların değerli katkıları ile yapılmış�r: Thomas Babor
(ABD), Carina Ferreira-Borges (WHO AFRO), Alexandra Fleischmann (WHO), Maria Lucia Formigoni
(Brezilya), Walter Ling (ABD), Hem Raj Pal (Hindistan), Rick Rawson (ABD).

Kılavuzun bi�rilmesi ve üre�mi, Rachel Humeniuk, Sonali Meena ve Lidia Segura'nın (İspanya) desteğiyle
Vladimir Poznyak (WHO) tara�ndan koordine edildi. İdari desteği Tess Narciso ve Mylène Schreiber
sağladı.

Önerilen referans: Humeniuk RE, Henry-Edwards S, Ali RL, Poznyak V ve Monteiro M (2010).
Tehlikeli ve zararlı madde kullanımı için ASSIST bağlan�lı kısa müdahele, Cenevre, Dünya Sağlık
Örgütü.

Bu belgeye aşadağıdakiler eklidir:

Humeniuk RE, Henry-Edwards S, Ali RL, Poznyak V ve Monteiro M (2010). Alkol, Sigara ve Madde
Bağımlılığı Tarama Tes� (ASSIST): birinci basamak tedavide kullanım için kılavuz. Cenevre, Dünya Sağlık
Örgütü.

Humeniuk RE, Henry-Edwards S, Ali RL ve Meena S (2010). Madde kullanımını azaltmak veya bırakmak için
kendine yardım stratejileri: kılavuz. Cenevre, Dünya Sağlık Örgütü.

WHO ASSIST Projesi kılavuzunun geliş�rilmesi, üre�mi ve uygulanması, Avustralya Milletler Topluluğu
Sağlık ve Yaşlanma Dairesi ve İspanya Valensiya Hüküme�'nin maddi desteği sayesinde mümkün olmuştur.

1 Kılavuzun
Amacı
Bu kılavuz, ‘Tehlikeli ve Zararlı Madde Kullanımı
için ASSIST – bağlantılı kısa müdahaleler: birinci
basamak tedavi için kullanım kılavuzu’1
dokümanıyla beraber kullanılmaktadır ve ‘Alkol,
Sigara ve Madde Bağımlılığı Tarama Testi
(ASSIST): Birinci Basamak Tedavi için Kullanım
Kılavuzu. Saha Testleri Taslak Versiyon 1.11'i baz
almaktadır. Bu kılavuzun amacı; ASSIST'in
tanıtımını yapmak ve tedavi merkezlerinde,
özellikle birinci basamak tedavi merkezlerinde,
madde kullanan kişileri saptayıp kısa müdahaleler
yapabilmek için ASSIST'in nasıl kullanılacağını
tarif etmektir.
Kılavuzda şunlar açıklanacaktır:
I taramanın ve kısa müdahalelerin gerekçeleri;
I madde kullanımıyla ilişkili sorunlar;
I ASSIST’in nasıl geliştirildiği ve nasıl geçerli
kılındığı;
I ASSIST’in nasıl kullanılacağı (uygulanması,
puanlanması ve puanların yorumlanması);
I madde kullanımına ilişkin sorular sormayı
kolaylaştıracak motivasyonel görüşme ipuçları;
I ASSIST taramasını günlük uygulamalara dâhil
etme yolları
1 KILAVUZUN AMACI | 1
Kılavuza ek dokümanlarda aşağıdaki ilave bilgiler
verilmiştir:
I Ek A’da ASSIST soru formu bulunmaktadır.
I Ek B’de hastalar için ASSIST yanıt kartı
bulunmaktadır.
I Ek C’de hastalar için ASSIST geri bildirim raporu
kartı bulunmaktadır.
I Ek D’de hastalar için madde enjeksiyonu riskleri
kartı bulunmaktadır.
I Ek E’de ASSIST’in diğer dillere ve kültürlere nasıl
uyarlanacağına dair bilgi verilmiştir.
I Ek F’de ‘ASSIST soru formunun doğru
uygulanması’ başlıklı 11. Bölüme yerleştirilmiş
kendini değerlendir sorularının cevapları
verilmiştir.
I Ek G’de rol oyununda kullanılması için iki adet
örnek ASSIST senaryosu verilmiştir.
Birlikte verilen doküman; ‘Tehlikeli ve Zararlı
Madde Kullanımı için ASSIST – bağlantılı kısa
müdahaleler: birinci basamak tedavi için kullanım
kılavuzu'1 hastaların madde kullanımını azaltması
veya bırakması için, ASSIST ile kısa müdahalenin
beraber nasıl kullanılacağı açıklamaktadır.
2 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

2 ASSIST
Nedir?

Alkol, Sigara ve Madde Bağımlılığı Tarama Testi
(ASSIST), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) himayesi
altında, bir grup uluslararası bağımlılık
araştırmacısı ve klinisyen tarafından, dünya
genelindeki psikoaktif madde kullanımı3,4,5 ile
ilişkilendirilen baskın halk sağlığı yüküne bir
tepki olarak geliştirilmiştir. Özellikle, tehlikeli ve
zararlı madde kullanımının hastalar arasında fark
edilmeden kalabileceği veya daha kötüye
gidebileceği birinci basamak tedavi
merkezlerinde kullanılması tasarlanmıştır.
ASSIST (versiyon 3.1.), hastaya bir sağlık çalışanı
tarafından, kâğıt kalem kullanarak uygulanan 8
maddelik bir soru formudur ve uygulanması
yaklaşık 5 ila 10 dakika sürer. ASSIST kültürden
bağımsız olarak ve birçok kültürde
kullanılabilecek şekilde; şu maddelerin
kullanımını taramak üzere tasarlanmıştır:
I tütün ürünleri
I alkol
I esrar
I kokain
I amfetamin türü uyarıcılar (ATU)
I sakinleştiriciler ve uyku hapları
(benzodiazepinler)
ASSIST hastalardan, yaşam boyu ve son 3 aydaki
madde kullanımı ve buna bağlı sorunları hakkında
bilgi alır. Madde kullanımıyla ilişkili olan; akut
zehirlenme, sürekli kullanma, bağımlılık, yüksek riskli
kullanım ve enjeksiyon ile kullanım gibi birçok
problemin belirlenmesini sağlayabilir.
ASSIST şu soruları içermektedir:
I Soru 1 (S1) Hastanın yaşam boyu hangi maddeleri
kullanmış olduğunu sorar.
I Soru 2 (S2) Son üç ay içerisindeki madde kullanım
sıklığını sorar. Bu soru, hastanın mevcut sağlık
durumunu en çok zora sokan maddelerin
anlaşılmasını sağlar.
I Soru 3 (S3) Son üç ay içerisinde, madde kullanmak
için istek veya dürtünün ne sıklıkta hissedildiğini
sorar.
I Soru 4 (S4) Son üç ay içerisinde, madde kullanımı
sebebiyle yaşadığı sorunların (sağlık sorunları,
sosyal sorunlar, yasal sorunlar, mali sorunlar) sıklığını
sorar.
I Soru 5 (S5) Son üç ay içerisinde, madde kullanımının
sorumluluklarını yerine getirmesini ne sıklıkta
engellediğini sorar.
I Soru 6 (S6) Hastanın madde kullanımı ile ilgili,
yakınlarının endişelerini dile getirip getirmediğini ve
bunun ne zaman gerçekleştiğini sorar.
I Soru 7 (S7) Hastanın, madde kullanımını azaltmayı veya
bırakmayı deneyip denemediğini; böyle bir şey olduysa
ne zaman gerçekleştiğini sorar.

I halüsinojenler

I inhalanlar

I opioidler

I ’diğer’ maddeler
Bu kategorilere giren madde türlerinin bir listesi,
sokak isimleriyle birlikte, Kutu 3'te görülebilir.

ASSIST, her madde için bir risk puanı

belirlemektedir ve bu puanlar, hastalarla madde
kullanımlarıyla ilgili olarak bir tartışma (kısa
müdahale) başlatmak için kullanılır. Her bir
madde için elde edilen puan, ‘düşük’, ‘orta’ veya
‘yüksek’ risk kategorilerinden birine girer.
Böylece; o seviyedeki kullanım için en uygun
müdahale (sırasıyla ‘tedaviye gerek yok’, ‘kısa
müdahale’ veya ‘uzman değerlendirmesi ve
tedavi önerisi’) belirlenir.
 2 ASSIST NEDİR | 3

I Soru 8 (S8) Hastanın hiç madde enjekte edip Enjeksiyon yoluyla madde alımı (S8); aşırı doz,
etmediğini, böyle bir şey olduysa ne zaman bağımlılık, kan yoluyla bulaşan HIV ve Hepatit C
gerçekleştiğini sorar. gibi enfeksiyonlar ile madde kullanımına bağlı
daha üst seviye sorunlarla ilişkilendirilen,
ASSIST v3.1 soru formu, Ek A içerisinde yer
özellikle yüksek riskli bir davranıştır. Bir hasta son
almaktadır. Nasıl uygulanabileceği ve soruların
3 aydır sıklıkla madde enjekte ediyorsa, bir
nasıl sorulacağına dair daha fazla bilgi, ‘ASSIST
uzmanın değerlendirmesi ve tedaviye
soru formunu uygulama yöntemi’ isimli Bölüm
yönlendirilmesi gerekebilir. Bu konuya dair daha
12’de bulunabilir. Rol oyunu şeklindeki iki
fazla bilgi, kılavuzun 14 ve 15. bölümlerinde
uygulama alıştırması da Ek G’de verilmiştir.
verilmiştir.
Birlikte değerlendirildiklerinde bu sorular,
hastanın madde kullanımıyla ilişkili risk düzeyini,
kullanımın tehlikeli olup olmadığını ve kullanıma
devam edilmesi durumunda zarar vermesinin
(şimdi ya da gelecekte) olası olup olmadığını
gösterecektir. ASSIST’te, orta aralıktaki puanlar,
muhtemel tehlikeli ve zararlı madde kullanımına
(‘orta risk’) işaret etmekte, daha yüksek puanlar
ise muhtemel madde bağımlılığına
(‘yüksek risk’) işaret etmektedir. Özellikle
bağımlılık ve ‘yüksek risk’ ile ilişkili olan sorular
şunlardır: kullanma dürtüsü (S3), başarısızlıkla
sonuçlanmış bırakma girişimleri (S7) ve
enjeksiyon yoluyla kullanımı (S8).

Puanlama, 2’den 7’ye tüm soruların puanlarının

toplanmasıyla yapılır. S8'e verilen cevaplar ise
madde kullanımı puanlamasına dahil edilmez;
ancak enjeksiyon yoluyla madde alınması bir risk
göstergesidir.
4 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
3 ASSIST'in geliştirilmesi ve
bağlantılı kısa müdahaleler
ASSIST’in geliştirilmesi, DSÖ tarafından daha
önce yapılmış, Alkol Kullanım Bozuklukları
Tarama Testi'nin (AUDIT)6,7,8 geliştirilmesi,
geçerliliği ve tanıtılması yoluyla alkol taraması ve
kısa müdahalelerin geliştirilmesi çalışmalarına
dayanmaktadır. AUDIT projesinin, alkol taraması
ve kısa müdahaleleri teşvik etme konusundaki
başarısı ve birinci basamak merkezlerinde, alkolle
ilişkili problemlerin azaltılmasında gösterdiği
etkililik; tarama ve kısa müdahalelerin, diğer
maddeler ve ilişkili sorunları da içerecek şekilde
genişletilmesi için itici güç oluşturmuş, kullanılan
yöntemler ise DSÖ’nun ASSIST projesi9 için bir
model görevi görmüştür.
Mevcut tarama testlerinin birinci basamak tedavi
merkezlerinde kullanılmasında ortaya çıkan
kısıtlılıklar, McPherson ve Hersh (2000)10 ile
Babor (2005)11 tarafından ana hatlarıyla
belirtilmiştir. Bağımlılık Şiddetini Belirleme Ölçeği
(ASI) 12 ve Uluslararası Bileşik Tanı Görüşmesi-
genişletilmiş Madde Kötüye Kullanım Modülü
(CIDI_SAM)13 gibi mevcut birçok ölçüm aracı;
geniş kapsamlı olmalarına rağmen, birinci
basamak tedavi merkezlerinde uygulanma
açısından vakit alıcıdır. Öte yandan; Madde
kullanımını da içerecek şekilde uyarlanmış olan
CAGE (CAGE-AID)14 gibi daha kısa araçlar da
bulunmaktadır; ancak bunlar bağımlı olmayan
kişilerde zararlı veya tehlikeli kullanımın
tespitinde çok da yararlı olmamakta ve
bağımlılığa odaklanmaktadır. Dahası; var olan öz
bildirim tarama testlerinin, kültürler arası
perspektif bakımından birçok kısıtlılıkları
bulunmaktadır. Bunlardan birçoğu Amerika
Birleşik Devletlerinde geliştirilmiştir ve diğer
kültürlerde kullanılmaları için herhangi bir
duyarlılık ve özgüllük göstermemekte olup
kapsamlı olarak geçerliliği yapılmamıştır.
DSÖ 1997 yılında, ASSIST’i şu sebeplerle
geliştirilmiştir:
I madde kullanımı ve madde kullanım bozuklukları
için mevcut tanısal testlere göre daha hızlı biçimde
uygulanması;
I yalnızca alkol veya tütünün değil, tüm psikoaktif
maddelerin taramasını yapabilmesi;
I Birinci Basamak Tedavi merkezlerinde
kullanılabilmesi;
I kültürler arası uygunluk göstermesi;
I kısa müdahaleler ile kolayca birleştirilebilmesi.
ASSIST, uluslararası ortamlarda güvenilir ve geçerli
bir araç olduğundan ve kısa müdahaleler ile kolayca
birleştirilebileceğinden emin olmak için; üç ana test
sürecine tabi tutulmuştur.
DSÖ ASSIST projesinin I. Fazı, 1997 ve 1998 yılları
içinde gerçekleştirilmiştir. Bu faz, ASSIST’in ilk
versiyonunun (versiyon 1.0) geliştirilmesini içermiştir.
Soru formunun taslağında 12 madde bulunmaktadır.
Soru formundaki maddelerin güvenilirlik ve
uygulanabilirliği; Avustralya, Brezilya, Hindistan,
İrlanda, İsrail, Filistin Özerk Bölgeler, Porto-Riko,
Büyük Britanya Birleşik Krallığı ve Kuzey İrlanda ile
Zimbabve’de gerçekleştirilen bir test-tekrar test
güvenilirlik çalışmasında değerlendirilmiştir. Çalışma
sahaları, katılımcıların farklı kültürlerden gelmesini ve
farklı madde kullanımı örüntülerine sahip olmasını
sağlayacak şekilde seçilmiştir. Sonuçlar, ASSIST’in
güvenilirlik ve uygulanabilirlik oranının yüksek
olduğunu göstermiş ve tüm maddelerin kolay
uygulanabilir ve anlaşılabilir olmasını garantilemek
adına, çalışma katılımcılarının geri bildirimlerini baz
alarak, 8 maddelik yeni bir soru formuna
(versiyon 2.0) dönüştürülmüştür.
 3 ASSIST’İN GELİŞTİRİLMESİ VE BAĞLANTILI KISA MÜDAHALELER | 5
Projenin II. Fazı, ASSIST soru formunun
geçerliliğinin bir dizi birinci basamak tedavi
merkezleri ve madde tedavi merkezlerinde
uluslararası olarak uygulanmasıdır. Geçerlilik; bir
testin, gerçekten ölçmek istenen yapılar ve
durumları ölçüp ölçmediğini araştırmaktadır.
Bu çalışma, 2000 ve 2002 yıllarında, Avustralya,
Brezilya, Hindistan, Tayland, Birleşik Krallık,
Amerika Birleşik Devletleri ve Zimbabve’de
gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar, farklı madde
kullanım örüntüleri bulunan bireylerin yeterli
miktarda temsil edildiğinden emin olmak için;
hem birinci basamak tedavi hem de madde
tedavisi merkezlerinden alınmıştır. Çalışma
ASSIST'in “düşük”, “orta” ve “yüksek”3,15,16 risk
için kesme puanlarının geliştirilmesi de dâhil
olmak üzere yeterli eşzamanlı, yapılandırıcı,
öngörücü ve ayırt edici geçerliliğe sahipti.
Sonuçta ortaya çıkan ASSIST v3.0 nihayetinde
sağlık merkezlerinde klinik amaçlı kullanılacak
ASSIST v3.1’e revize edilmiş, versiyon 3.0’ın ise
araştırma amaçlı kullanılması tavsiye edilmiştir.
Aynı zaman zarfında gerçekleştirilmiş bir pilot
çalışma ise; birinci basamak tedaviden alınmış
katılımcıların, ASSIST puanlarıyla ilişkili olarak
ufak çaplı bir müdahaleye tabi edildiklerinde,
madde kullanımlarını azalttıklarını göstermiştir.
Çalışmanın III. Fazı, ASSIST puanlarıyla bağlantılı
olarak, orta riskli esrar, kokain, amfetamin tipi
uyarıcılar ve opioid kullanımı5 için yapılan kısa
müdahalenin ne derecede etkili olduğunu
araştıran randomize, kontrollü bir çalışmayı
içeriyordu. Katılımcılar, birinci basamak tedavi
merkezlerinden seçilmişti ve puanları bu
maddelerden en az birinde orta derece risk
aralığındaydı.
Çalışma, 2003 ila 2007 yılları arasında, Avustralya,
Brezilya, Hindistan ve ABD’de gerçekleştirilmiştir.
Kısa müdahaleler, 5 ila 15 dakika arasında
sürmekteydi ve FRAMES yöntemini17 temel alıp
Motivasyonel Görüşme tekniklerini18 de
içermekteydi. Amaca yönelik olarak düzenlenmiş
ASSIST geri bildirim rapor kartını kullanarak
katılımcının ASSIST puanları ve buna bağlı riskleri
ile ilgili kişiselleştirilmiş geri bildirimin verilmesine
odaklanmaktaydı (bkz. Ek C). Kısa müdahaleler,
eve götürülen kendine yardım bilgileri19 ile
desteklendi. Madde kullanımıyla ilgili kısa
müdahale almayan kontrol grubuyla
kıyaslandığında, madde kullanımı için kısa
müdahaleye tabi olan katılımcılarda, 3 ayın
ardından alınan ASSIST skorlarında kayda değer
bir düşme görülmüştür. Dahası; katılımcıların
%80’i, bu kısa müdahalelerden sonra madde
kullanımını azaltma girişiminde bulunduklarını
belirtmişler ve ayrıca kısa müdahalelerin5 etkisiyle
ilgili olumlu yorumlarda bulunmuşlardır .
Kısa müdahalelerin ASSIST puanlarıyla nasıl
birleştirileceği konusunda daha fazla bilgiye
‘Tehlikeli ve zararlı madde kullanımı için ASSIST-
bağlantılı kısa müdahale: birinci basamak tedavi
için el kitabı’1 dokümanından ulaşılabilir.
6 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

4 Madde kullanımının
taranması için gerekçeler

Dünya çapında, psikoaktif madde kullanımı ile
ilişkilendirilebilecek kayda değer bir halk sağlığı
yükü bulunmaktadır. 2004 yılına ait hesaplamalar
gösteriyor ki tüm ölümlerin %8.7, %3.8 ve %0.4’ü
ve Yeti Yitimine Ayarlanmış Yaşam Yılının (DALYs)
%3.7, %4.5 ve %0.9’u; sırasıyla tütün, alkol ve
yasadışı maddelerden kaynaklanmaktadır. 2009
Küresel Sağlık Riskleri raporuna göre; madde
kullanımı, dünya çapında ölüm ve yeti yitimine
etki eden20 risk faktörlerinden ilk 20’si arasında
bulunmaktadır. Tehlikeli ve zararlı alkol ve diğer
madde kullanımları da ayrıca, bireyler ve aileleri
için, geniş çaplı sosyal, finansal, yasal ve ilişki
sorunları için risk faktörü oluşturmaktadır. Küresel
olarak, insanların birden çok maddeyi, eş zamanlı
veya muhtelif zamanlarda kullanma eğilimi
giderek artmakta ve riskleri de daha çok
artırmaya sebep olacak gibi görünmektedir.
kullanan kişileri tespit etmeye ve onlara
müdahale etmeye yönelik tasarlanmıştır.
Tarama, sağlık problemleri veya risk faktörlerini,
ciddi hastalık veya diğer sorunlara yol açmadan
önce erken safhada tespit etmeyi
amaçlamaktadır ve tedavi merkezlerinde23, 24
önleme faaliyetlerini sürdürmenin bir parçası
olarak işlev görmektedir. DSÖ, hangi tıbbi
koşulların tarama için uygun olduğuna karar
verirken kullanılacak bir dizi kriter belirlemiştir
(bkz. Kutu 1).
Psikoaktif maddelerin tehlikeli ve zararlı biçimde
kullanımı bu kıstasların hepsini karşılamaktadır ve
madde kullanımı için yapılan tarama, mevcut
birinci basamak tedavide yapılan tarama
faaliyetlerinin bir uzantısı olarak görülebilir.

KUTU 1 | Tarama kriterleri

Madde kullanımı ile bağlantılı riskler, ‘düşük
risk’ (ara sıra ve problematik olmayan kullanım),
‘orta risk’ (daha düzenli kullanım) ve ‘yüksek
risk’ (çok sık olarak yüksek riskli kullanım)
arasında değişen bir döngüye denk gelmektedir.
‘Yüksek riskli’ ya da bağımlı kullanıcılar,
klinisyenler tarafından, madde kullanımları
sebebiyle düşük ya da orta derece risk barındıran
Durum, bireylerin ve toplumun sağlık ve refahını
etkileyen önemli bir problemdir.
Taraması pozitif çıkan hastalar için geçerli tedaviler ve
müdahaleler mevcuttur.
Erken tanı ve müdahale, geç kalınmış bir tedaviden
daha iyi sonuçlar vermektedir.

kimselerden, daha kolay fark edilmektedir. Hastalar için geçerli olan uygun bir tarama testi
Bağımlılık derecesinde kullanımın dikkate değer bulunmaktadır.
oranda bir hastalık yükü ortaya çıkardığı aşikâr Tarama testi makul bir ücret karşılığında yapılmalıdır.
olsa da; bağımlı olmadan zararlı ve tehlikeli
kullanımın, tedavi sistemleri üzerinde belki de
bağımlı kullanımdan çok daha fazla yük
oluşturduğuna dair kanıtlar mevcuttur21, 22.
Dolayısıyla; ASSIST soru formu özellikle,
maddeleri tehlikeli biçimde, hatta bağımlılığa
kadar ilerleyebilecek, zarara yol açacak şekilde
 5 |7

5 'i Kimler
Kullanabilir?

ASSIST, birinci basamak tedavi çalışanları

tarafından kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
Birinci
Ancak; zararlı/tehlikeli şekilde madde
kullanan ya da madde kullandıkları için
toplumun geri kalanından daha yüksek risk
altında bulunan kişilerle çalışan herhangi bir
toplum sağlığı çalışanı tarafından da
kullanılabilir. Bu çalışanlar arasında;
hemşireler, sosyal hizmet çalışanları, aile
hekimleri, pratisyenler, psikologlar,
psikiyatrlar, kadın doğum uzmanları, ebeler,
danışmanlık hizmeti içerisine dahil
bağımlılık alanında danışmanlık hizmeti
edilebilmektedir. Alternatif olarak;
verenler, ıslah evi çalışanları ve madde/alkol
hastanın muayene olmayı beklediği süre
mücadelesi için çalışan kişiler bulunmaktadır.
içerisinde, başka bir çalışan tarafından
Kılavuzun geri kalanında, tüm bu hizmet
uygulanması da mümkündür. Gelecekte;
personeline 'sağlık çalışanı' olarak atıfta
hastaların ASSIST'i elektronik ortamda,
bulunulacaktır.
kendileri tamamlama ihtimali olabilir.
Ancak ASSIST'in henüz buna yönelik bir
geçerliliği bulunmamaktadır.

birinci

Birinci

Birinci
8 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

6 Hangi hastaların
taraması yapılmalıdır?

ASSIST, hastanın madde kullanımını yoksa ‘yüksek’ mi olduğunu belirleyen kesme

değerlendirmek için bir dizi yöntemle
kullanılabilir. İdeal olanı, tüm birinci basamak
tedavi hastalarının, sağlık tarama programı
dâhilinde yılda bir kez madde kullanımı
açısından taranmasıdır. Bu özellikle; hastaların
büyük çoğunluğunun, toplumun kalan kesimine
göre, madde kullanıcısı olma ihtimalinin olduğu
merkezler için önemlidir. Örneğin, üniversitelerin
sağlık merkezleri, cinsel yolla bulaşan
hastalıklara dair klinikler, seks işçilerinin yüksek
olarak yaygın olduğu bölgeler, ruh sağlığı
merkezleri, mahkûmların değerlendirildiği
kurumlar ve madde kullanımının yüksek olarak
yaygın olduğu diğer lokasyonlardaki birinci
basamak tedavi merkezleri (bkz. Kutu 2). Eğer
sağlık çalışanları yalnızca madde kullanımı
sorunu yaşamaya meyilli olduğunu düşündükleri
kişileri tarar ise; tehlikeli ve zararlı madde
kullanımı bulunan hastaları gözden kaçırabilirler.
Tedavi merkezlerinde nasıl tarama programları
oluşturulabileceğini belirleyen ilkeler, kılavuzun
ilerleyen bölümlerinde verilecektir.
Madde kullanımı genelde ergenlik döneminde
başlamaktadır ve bu dönem, madde kullanımı
açısından önemli bir dönüm noktası ve genç
hastaları taramaya başlamak için uygun bir
zaman olarak görülebilir. Düzenli taramanın tam
olarak hangi yaşta uygulanmaya başlanması
gerektiği, yerel yaygınlığa ve madde kullanım
örüntüsüne göre değişecektir. Tarama aracının
kullanılacağı bölgedeki yargı sisteminde hangi
yaşın yasal açıdan rıza vermeye uygun
olduğunun ve bu yaşın altındaki ergenlerde
tarama ve müdahale yapılmasıyla ilgili yasal
gerekliliklerin bilincinde olmak önemlidir.
puanları, ergenlerdeki kullanım için uygun
olmayabilir. Örneğin; haftalık olarak düşük
risk düzeyinde alkol tüketen bir yetişkin
‘düşük risk’ kategorisinde puanlar elde
edecektir. Aynı seviyede alkol içen bir ergen
ise daha büyük sağlık ve sosyal riskler
yaşamaktayken yine ‘düşük risk’ kategorisinde
puanlar alabilecektir.
KUTU 2 Kimler Taranabilir?
İdeal olanı, tüm hastaların, genç yetişkinlik
dönemlerinden başlayarak, bir sağlık tarama
programına dâhil edilmesidir.
Madde kullanıcılarının yüksek oranda olması
muhtemel birinci basamak tedavi ve diğer tedavi
merkezleri– örn. cinsel yolla bulaşan hastalıklara
bakan klinikler, üniversitelerin sağlık merkezleri, seks
işçilerinin yüksek oranda bulunduğu bölgelerdeki
tedavi merkezleri ve ruh sağlığı merkezler. i
Mevcut şikâyetleri, durumun madde kullanımına
bağlı olduğu / olabileceği izlenimi verenler.
Özellikle, suçları madde kullanımı ile ilişkili olan yeni
mahkumlara.
Durumları madde kullanımı dolayısıyla kötü yönde
etkilenebilecek hastalar.
Hamile kadınlarb.
a Madde kullanımıyla ilişkilendirilen suçlar arasında şunlar
bulunur: satıcılık, madde etkisi altında araç kullanmak, madde
kullanım alışkanlığını finanse etmek için hırsızlık yapmak, vb.
b Hamile kadınlar, yüksek risk grubu oldukları halde; ASSIST
bu grup için de henüz geçerli kılınmamış olduğundan değer
ifade etmemektedir.

Ancak; mevcut durumda ASSIST’in yalnızca

yetişkin bir popülasyonda (18 ila 60 yaşları
arasında) kullanılmak üzere geçerli olduğunun
altını çizmek gerekir. ASSIST, iyi derecede
kültürler arası tarafsızlık göstermiştir ve
ergenlerde de uygulanabilir görünmektedir.
Ancak; mevcut aracın biçim ve içeriği, ayrıca bir
hastanın kullanım riskini ‘düşük’ mü, 'orta' mı,

7 Madde kullanımıyla
bağlantılı problemler
ASSIST, aralarında alkol, tütün ve yasadışı
maddelerin de bulunduğu tüm psikoaktif
maddeleri kapsayan ilk tarama testidir ve sağlık
çalışanlarına, bir hasta tarafından kullanılan her
bir madde için, ilintili riskin düzeyini belirlemede
yardımcı olur. Madde kullanımı fiziksel ve ruh
sağlığı sorunlarıyla ilişkilendirilse de, alkol ve
maddenin zararlı ya da tehlikeli biçimde
kullanılmasının, kullanıcı açısından, aile ve
arkadaş ortamında, iş veya eğitim hayatında veya
finansal alanda sosyal sorunlara da yol açacağı
dikkate alınmalıdır.
Sağlık çalışanları, insanların psikoaktif madde
kullanmasının birçok sebebi olduğunun farkında
olmalıdır. Birçok insan maddeyi, zevk veya keyif
verici etkileri nedeniyle kullanırken, diğerleri
fiziksel ya da psikolojik acıyı yok etmek üzere
kullanabilmektedir. Madde kullanımı ayrıca,
başka işlevlere veya amaçlara hizmet
edebilmektedir. Örneğin; psikolojik uyarıcıları
kullananlar bu maddeleri, performanslarını
artırmak, uyanık kalmak veya kilo vermek için
kullanabilirler. Ancak; akut zehirlenme, düzenli
kullanım ya da bağımlılık ve maddenin kullanım
şekline bağlı olarak, başka madde kullanım
sorunları ortaya çıkabilir. Bir kişinin bunların
hepsinden aynı anda kaynaklanan sorunları
olabilir. ASSIST, yukarıda bahsedilen tüm madde
kullanım örüntüleriyle bağlantılı sorunları tespit
etmek üzere tasarlanmıştır.
7 MADDE KULLANIMIYLA BAĞLANTILI PROBLEMLER | 9
Akut Zehirlenme
Akut zehirlenmeye bağlı sorunlar, tek bir kez
madde kullanımının sonucu olarak ortaya
çıkabilir ve şunları içerir:
I ataksi, kusma, ateş ve sersemliği içeren akut
zehir etkileri
I aşırı doz ve bilinç kaybı
I kazalar ve yaralanmalar
I sinirlilik hali ve şiddet
I istenmeyen seks ve güvenli olmayan cinsel
ilişkiler
I öngörülemez davranışlar.
Düzenli Kullanım
Maddelerin düzenli olarak kullanımından
kaynaklı, fiziksel problemlerden ruhsal ve sosyal
problemlere kadar değişen, farklı problemler
ortaya çıkabilmektedir. Düzenli kullanıma bağlı
problemler arasında şunlar bulunur:
I belirli fiziksel ve ruhsal sorunlar
I tolerans
I anksiyete, depresyon, duygudurumda
dalgalanma, irritabilite
I uyku sorunları
I finansal zorluklar
I ceza gerektiren suçlar
I ilişki sorunları
I düzenli iş veya eğitimde yaşanan sıkıntılar
I hafıza veya dikkatle ilişkili bilişsel problemler.
10 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Bağımlı Kullanım destekleyici tedavi ile giderilebilmektedir. Eğer

bir hastanın bir maddeden ötürü yoksunluk
Maddelerin bağımlılık derecesinde çektiğinden şüpheleniliyorsa; ASSIST’in
kullanımından doğan problemler, düzenli uygulanması o zaman aralığında uygun
kullanımda görülenlerle benzerdir; ancak çok olmayabilir. Bazı yoksunluk sendromlarıyla
daha ciddidirler. Bağımlılık genellikle, bir ilişkilendirilen ciddiyet ve riskler
maddenin çok daha sık ve daha önce kullanılan düşünüldüğünde, hastalara detaylı bir klinik
dozlardan daha yüksek seviyede kullanılması ile değerlendirme yapılması ve gerekliyse tedavi
alabilecekleri bir tedavi merkezine başvurması
ilişkilendirilir. Bu duruma bağlı problemler
tavsiye edilebilir.
arasında şunlar bulunur:
I belirgin tolerans
Enjeksiyon Kullanımının Riskleri
I ciddi fiziksel ve ruh sağlığı sorunları
Herhangi bir madde çeşidinin vücuda enjekte
I günlük hayatta giderek artan işlevsizlik
edilmesi önemli bir risk faktörüdür ve aşağıda
l kullanmak için duyulan şiddetli istek veya
belirtilen bir dizi risk ile bağlantılıdır:
artan istek
I bağımlılık
I olağan rol sorumluluklarını yerine getirememe I aşırı doz
l suç İşleme I psikoz,
l ilişkilerde bozulma
l damar kollapsı
l sorunlara rağmen bırakmada zorluk
l enfeksiyon
I madde bulamama durumunda olası
l lokal
yoksunluk belirtileri l apseler & ülserler
l kullanımın bireye apaçık zarar verdiği l sistemik
durumlarda bile kullanmaya devam etmesi. l HIV & Hepatit C
Sağlık çalışanlarının, enjeksiyon hakkında
Yoksunluk belirtileri kullanılan madde çeşidine
hastalara geri bildirim verebilecekleri bir kaynak
göre değişkenlik gösterse de genel olarak
olan enjeksiyon riskleri kartı (bkz. Ek D) vardır.
görülenler; şiddetli istek (psikoaktif madde veya
Halihazırda madde enjekte eden tüm hastalara,
etkileri için hissedilen güçlü istek), anksiyete,
bu kart kullanılarak enjeksiyon hakkında geri
irritabilite, gastrointestinal bozukluklar ve uyku
bildirim yapılmalı ve enjeksiyon kullanımıyla ilgili
problemleridir. Semptomlar, bazı maddeler için
sorular ile HIV ve hepatit testleri yaptırmaları da
diğerlerinden daha ciddi olmaktadır. Alkol,
tavsiye edilmelidir.
benzodiazepinler ve opioidler için gösterilen
yoksunluk semptomları tıbbi müdahale
gerektirirken; diğer maddelerden kaynaklanan
yoksunluk semptomları genellikle destekleyici
 8 HER BİR MADDEYE ÖZGÜ SAĞLIK PROBLEMLERİ | 11

8 Her bir maddeye özgü

sağlık problemleri

Bu bölüm, maddelerden kaynaklanan belirli sağlık Diyabet ve astın gibi diğer sağlık sorunlarının
problemleri ve diğer sorunlara dair genel bir bakış komplikasyonların şiddetine maruz kalan çocukların;
sağlayacaktır. İlişili sağlık risklerini gösteren tablo; solunum yolu enfeksiyonları, alerji ve astım gibi
kısa müdahaleler dahilinde hastalara geri bildirim sağlık sorununa yakalanma riski yüksektir. Pasif
sağlamak amacıyla kullanılan ASSIST geri bildirim içiciliğe maruz kalan çocuklar, yüksek oranda
raporu kartından (bkz. Ek C) alınmıştır. ASSIST'i solunum yolu enfeksiyonları, alerji ve astım gibi bir
dizi sağlık sorunu riski altındadırlar. Sigara içen
uygulayan sağlık çalışanlar ının, belirli maddelerin
hamile kadınların düşük yapma, prematüre doğum
sağlık ile ilgili, sosyal, yasal ve finansal etkilerini az
ve düşük kiloda doğmuş bebek sahibi olma riski
da olsa bilmeleri önem arz eder. Bu bilgiler;
daha fazladır. İnsanların çoğunluğu tütünü içmek
ASSIST'in sağlık la ilgili, sosyal, yasal ve finansal yoluyla tüketse de çiğnemek veya koklamak gibi
sorunlarla ilişkili 4 numaralı sorusunun sorulması tütünün başka yollarla tüketilmesi de hastalık
sırasında ve kısa müdahale uygulaması sırasında riskinin artmasıyla ilişkilendirilir. Son olarak;
faydalı olacaktır. kendileri sigara içmeyen kişiler için pasif içiliğe
maruz kalınması da ayrıca sağlık sorunu riskini
Buradaki esas odak noktamız madde kullanımıyla artırmaktadır.
bağlantılı sağlık riskleri olsa da; madde
kullanımının bir dizi sosyal, yasal ve finansal
sorunlara da yol açtığı dikkate alınmalıdır. Belirli Tütün Ürünleri Kullanımıyla İlişkilendirilen
hastalarla ilgili bazı etkilerin, spesifik olarak burada Riskler Arasında Bulunanlar
anlatılması mümkün olmayabilir. Örneğin; madde
kullanımının hapishanede kalan mahkumlar
üzerindeki suça teşvik edici etkisi, sığınma evinde
kalan hastalar üzerindeki sosyal ve ailevi etkileri
gibi.... ASSIST ve bağlan tılı kısa müdahaleyi
uygulayacak olan sağlık çalışanlarının, madde
kullanımı tarafından ortaya çıkarılan, hizmet
verdikleri hastaların çoğunu ilgilendiren en yaygın
etkilerin bilincinde olmalar ve ihtiyacı olan
hastaları ASSIST ve kısa müdahale uygulamasına
dâhil etmeleri gerekmektedir.

dâhil

Tütün ürünleri

ile
Tütün ürünlerinin
içilmesi birçok ciddi uzun dönem sağlık sorunu
için risk faktörüdür ve yüksek tansiyon, diyabet ve
astım gibi diğer sağlık sorunlarının şiddetini veya
komplikasyon riskini artırır.
12 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Alkol Alkol kullanımıyla ilişikilendirilen riskler

arasında bulunanlar:
Alkol tüketimi geniş çapta sağlık sorunları için risk
faktörüdür ve alkolün zararlı derecede Akşamdan kalmışlık, agresif ve şiddet içeren
kullanılması vakitsiz hastalıkların, yeti yitiminin ve davranışlar, kazalar ve yaralanmalar, bulantı ve kusma

ölümün başlıca nedenlerinden biridir. Sosyal

Azalmış cinsel performans ve erken yaşlanma
sorunlar da tehlikeli ve bağımlılık seviyesinde
alkol kullanımı ile sıklıkla ilişkilendirilmektedir;
Hazım problemleri, ülserler, pankreas iltihapları ve
bunlar arasında aile ve arkadaşlar ile ilişkilerin yüksek tansiyon
bozulması ve eğitim ile iş hayatını sürdürmede
zorluk yaşanması bulunmaktadır. Bazı insanlarda Anksiyete ve depresyon, ilişki sorunları, finansal ve
çalışma hayatına dair sorunlar
(45 yaşın üstündeki erkekler ve menopoz sonrası
kadınlar), düşük seviyede alkol tüketiminin, Bir şeyleri hatırlamakta ve problem çözmekte zorluk
ağırlıklı olarak orta yaş sonrasındaki kalp çekme
hastalıkları riskini azaltmasından ötürü; bazı sağlık
Hamile kadınların çocuklarında doğuştan gelen
yararları ile ilişkisi olduğu gösterilmiştir
kusurlar ve beyin hasarları
(yüksek gelirli ülkelerde yapılan çalışmalarda). En
Hafıza kaybına, bilişsel eksikliklere ve oryantasyon
düşük risk seviyesi, erkekler için günlük ortalama
bozukluğuna yol açan kalıcı beyin hasarları
10g alkol ve kadınlar için günlük 10g’dan daha az
miktarda alkol tüketimi (örnek olarak, bir kutu Felç, kas ve sinir hasarı
birada 13g, 100 ml şarapta yaklaşık 9.5g, 35 ml
Karaciğer ve pankreas hastalıkları
%40’da damıtılmış ispirtoda 11g alkol
bulunmaktadır) demektir. Hamilelik döneminde Ağız, boğaz ve göğüs kanserleri
alkol tüketen kadınların doğuştan kusurlu,
İntihar
öğrenme ve davranış güçlüğü olan ve beyin
hasarlı bebeklere sahip olma riski bulunmaktadır.
Düzenli içmenin sonucu olarak, tolerans ve
bağımlılık gelişebilir ve bağımlı içiciler, alkol
tüketimlerini azaltır veya bırakırlarsa yoksunluk
semptomlarından muzdarip olabilirler. Deliryum
tremens ile ortaya çıkabilen şiddetli alkol
yoksunluğu tıbbi açıdan acil bir durumdur.
Yoksunluk semptomları arasında titreme, terleme,
anksiyete, bulantı, kusma ve ishal, uykusuzluk, baş
ağrısı, yüksek tansiyon, halüsinasyonlar ve nöbet
bulunmaktadır. Alkolün etkileri ve riskli kullanım
düzeyleri ile ilgili daha fazla bilgi için bkz. Babor
ve ark. 20017.

Esrar
Esrar, dünya çapında en çok tüketilen yasadışı
maddedir. Aşırı doz esrar alımı ve esrar
zehirlenmesi ile karşılaşılması mümkün olsa da,
yalnızca esrar zehirlenmesinden ölme ihtimali çok
düşüktür, ancak diğer maddelerle birlikte alınması
aşırı doz ve ölümle sonuçlanabilmektedir.
Bununla beraber; esrar kullanımı birçok sağlık
sorunu ile ilişkilendirilmektedir. Hamile kadınlarda
esrar kullanımı, anne ve bebek üzerinde tütün
içmekle benzer etkilere sahiptir ve var olan,
yüksek tansiyon, kalp hastalığı, solunum yolu
hastalıkları ve belli başlı kanser türleri gibi
komplikasyonların şiddetini artırabilmektedir.
Esrar Kullanımıyla İlişkilendirilen Riskler
Arasında Bulunanlar :
Dikkat ve motivasyon ile ilgili sorunlar
Anksiyete, paranoya, panik ve deprsyon
Hafıza ve problem çözme kabiliyetinin azalması
Yüksek tansiyon,
Astım ve Bronşit
Özellikle kişisel veya aile geçmişinde şizofreni
bulunanlarda psikotik semptomlar ve psikozlar
Kalp hastalığı ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı
Üst solunum yolu & gırtlak kanseri
8 HER BİR MADDEYE ÖZGÜ SAĞLIK PROBLEMLERİ | 13
Kokain
Kokain uyarıcı bir maddedir ve kullanımı geniş
çapta fiziksel ve ruh sağlığı sorunları ile
ilişkilendirilir. Genellikle kokainin kardiyovasküler
sistem üzerindeki etkisine bağlı olarak; ciddi
toksik komplikasyon ve ani ölüm riski
bulunmaktadır. Kokain kullanımı, yüksek riskli
enjeksiyon ve güvensiz cinsel ilişki dahil olmak
üzere riskli davranışlarla ilişkilendirilmiştir. Bu
riskli davranışlardan dolayı kullanıcılar ve eşleri
cinsel yolla bulaşan bir dizi hastalığa ve kan
yoluyla bulaşan virüslere yakalanma riski
altındadırlar. Kokainin etkileri hızlı başlamakta ve
nispeten daha hızlı yok olmaktadır; bu durum,
bu maddeyi kullanan kişilerde, tek bir seferde
çoklu kullanım eğilimi yaratabilmektedir. Kokain
ayrıca, yalnızca birkaç kez kullanımla bile güçlü
bir kullanma isteği yaratır ve bu durum ciddi
kokain bağımlılığına yol açabilir.
Kokain Kullanımıyla İlişkilendirilen Riskler
Arasında Bulunanlar:
Uyumada zorluk, kalp çarpıntısı, baş ağrısı ve kilo kaybı
Hissizlik, karıncalanma, nemli cilt ve cildi çizme veya
yolma
Yoğun biçimde aşerme ve yaşam tarzından kaynaklı
stres
Kazalar, yaralanmalar ve finansal sorunlar
Duygudurum dalgalanmaları – anksiyete, depresyon ve
mani
Paranoya, mantıksız düşünceler ve bir şeyleri
hatırlamakta zorluk
Agresif ve şiddet eğilimli davranışlar
Tekrar eden yüksek doz kullanımlarından sonra psikoz
Akut kardiyovasküler durumlardan sonra ani ölümler
14 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
Amfetamin Türü Uyarıcılar (ATU)
Amfetamin türü uyarıcılar arasında; amfetamin,
deksamfetamin, metamfetamin ve ekstazi
(MDMA) bulunmaktadır. Bu madde sınıfı, kokain
ile bazı benzerlikler gösterse de, kokainden daha
farklı bir farmakolojik yapıya sahiptir ve kullanımı,
çok geniş yelpazede fiziksel ve ruhsal sorunlara
yol açabilmektedir. Bazı ATU'ların beyin
hücrelerine zarar verdiğine dair gün geçtikçe
daha çok kanıt ortaya çıkmaktadır. Dahası; uzun
dönemde yüksek doz amfetamin kullanımı,
yeterli beslenememe için bir risk faktörüdür ki bu
durum da beyin hücrelerine ayrıca kalıcı hasar
verebilmektedir. Bunun yanında, düzenli ATU
kullanımı ile ilişkilendirilen, aralarında ilişki
problemleri, finansal problemler, iş ve çalışma
hayatına dair problemlerin de olduğu sosyal
problemler yüksek yaygınlıktadır. Duygudurum
dalgalanmaları da ayrıca düzenli ATU
kullanımıyla ilişkilendirilmektedir ve bazı
kullanıcılar, depresyon ve irritabilite gibi ruh
sağlığı sorunlarının zamanla daha kötüye gittiğini
belirtmektedir.
Amfetamin Türü Uyarıcıların Kullanımıyla
İlişkilendirilen Riskler Arasında Bulunanlar:
Uyumada zorluk, iştah kaybı ve kilo kaybı,
dehidratasyon ve enfeksiyona karşı azalan direnç
Çene gıcırdatma, baş ağrısı ve kas ağrıları
Duygudurum dalgalanmaları – anksiyete, depresyon,
ajitasyon, mani ve panik
Titreme, düzensiz kalp atışları ve nefesin kesilmesi
Konsantre olmada ve bir şeyleri hatırlamada güçlük
Paranoya, agresif ve şiddet eğilimli davranışlar
Tekrar eden yüksek doz kullanımlarından sonra psikoz
Beyin hücrelerinde kalıcı hasar
Karaciğer hasarı, beyin kanaması ve akut
kardiyovasküler durumlardan kaynaklı ani ölüm
İnhalanlar
İnhalanlar kapsamına, farklı farmakolojik etki
aralıklarına sahip olsalar da, tüm solunan uçucu
solventler girmektedir.
En çok kullanılan uçucu maddeler arasında,
petrol, solventler, yapıştırıcılar, spreyler, benzen
barındıran vernikler ve tolüen barındıran
yapıştırıcılar veya boya incelticiler bulunmaktadır.
Amil nitrit ve nitröz oksit de bazı toplumlarda
kullanılmaktadır. En sık olarak, bir kaptan buruna
çekmek yoluyla kullanılsa da bazıları direkt olarak
poşet torbadan solunabilmektedir.
Kısa dönemde etkileri mide bulantısı, kusma, baş
ağrısı ve ishaldir. Daha yüksek dozlar geveleyerek
konuşmaya, oryantasyon bozukluğuna, kafa
karışıklığına, hezeyana, halsizliğe, titremeye, baş
ağrısına ve görsel halüsinasyonlara sebep olabilir.
En nihayetinde, kullanımın sonucunda kalp
yetmezliği dolayısıyla koma veya ölüm
gerçekleşebilir.
Genel olarak inhalanlar kolay ulaşılabilirlikleri
nedeniyle genç kişiler tarafından deneme amaçlı
kullanılmakta ve kullanımı çok uzun süre devam
etmemektedir. Ancak bazı gruplar vardır ki diğer
maddeleri bulamamalarından ve kültürel
baskılardan ötürü; yetişkinlik dönemine kadar
inhalanları kullanmaya devam ederler.
İnhalanların bağımlılık potansiyeli yüksek değildir
ve bunun anlamı; diğer maddeler ile
karşılaştırıldığında, kullanıcılarda bağımlılık
yaratmasının daha zor olduğudur. Ancak; inhalan
kullanımı bir dizi ciddi akut ve kronik etki ile
ilişkilendirilmektedir.

İnhalan Kullanımıyla İlişkilendirilen Riskler
Arasında Bulunanlar:
Grip benzeri semptomlar, sinüzit ve burun kanaması
Mide bulantısı ve kusma, hazımsızlık, mide ülserleri ve
ishal
Baş dönmesi ve halüsinasyonlar, mide bulantısı,
uyuşukluk, oryantasyon bozukluğu, bulanık görme
Baş ağrıları, kazalar ve yaralanmalar, öngörülemez ve
tehlikeli davranışlar
Koordinasyon güçlükleri, yavaşlamış refleksler ve
vücuda az oksijen gitmesi
Hafıza kaybı, kafa karışıklığı, depresyon, irritabilite ve
aşırı yorgunluk
Deliryum, nöbetler, koma ve organ hasarı (kalp, akciğer,
karaciğer, böbrek)
Kalp yetmezliğine bağlı ölüm
Sakinleştiriciler ve uyku hapları
Sakinleştiriciler ve uyku hapları arasında,
benzodiazepinler ve ilgili bileşikler bulunmakta
ancak nöroleptikler bulunmamaktadır. Bunlar,
reçeteli ilaçlar olsa da; reçete edildiğinden daha
sık veya daha yüksek miktarlarda kullanılması,
kullanıcılar için sorunlara yol açabilir. Genel
olarak; ASSIST’in bu maddelerle ilgili tek
kullanılma amacı, reçete edilen ölçüler dışında
kullanılmalarıyla ilişkilendirilen sorunları kayıt
altına almaktır. Benzodiazepinler genellikle,
uyuma güçlüklerini, anksiyete veya duygudurum
bozukluklarını, travmayı, cerrahi işlemleri, belirli
maddelerle ilgili yoksunlukları, nöbetleri ve kas
ağrılarını yönetmek için reçete edilmektedir.
Sakinleştiriciler ve uyku hapları arasında
diazepam, temazepam, zolpidem, midazolam ve
fenobarbital bulunmaktadır. Bu ayrıntılı bir liste
değildir ve sadece farmakolojik isimleri içerir.
8 HER BİR MADDEYE ÖZGÜ SAĞLIK PROBLEMLERİ |15
ASSIST uygulayan sağlık çalışanlarının, bu
sakinleştirici ve uyku haplarının, kendi ülkelerinde
kullanılan ticari isimlerine aşina olmaları
gerekmektedir.
Sakinleştiriciler ve uyku haplarına gelişen tolerans
ve bağımlılık, kısa süreli kullanımın ardından
ortaya çıkabilmekte ve bu maddelerin yoksunluk
semptomları çok nahoş olabilmektedir. Yoksunluk
semptomları arasında, ciddi anksiyete ve panik,
uyku bozukluğu, depresyon, baş ağrısı, terleme ve
ateş, mide bulantısı ve kusma ile nöbet
bulunmaktadır.
Benzodiazepinlerin, tek başlarına alındıklarında,
aşırı dozdan öldürme gibi bir ihtimali pek yoktur.
Ancak; alkol, parasetamol, antidepresan veya
opioid gibi diğer maddelerle beraber
alındıklarında, aşırı doz ve ölüm riski ciddi oranda
artmaktadır.
Sakinleştiriciler Ve Uyku İlaçlarının
Kullanımıyla İlişkilendirilen Riskler Arasında
Bulunanlar:
Uyuşukluk, baş dönmesi ve kafa karışıklığı
Konsantre olmada ve bir şeyleri hatırlamada güçlük
Mide bulantısı, baş ağrıları ve dengesiz yürüme
Uyku problemleri
Anksiyete ve depresyon
Kısa süreli kullanımın ardından tolerans ve bağımlılık
gelişmesi
Ciddi yoksunluk belirtileri
Alkol, opioid veya diğer sakinleştirici ilaçlarla
kullanımında aşırı doz ve ölüm
16 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Halüsinojenler Halüsinojenlerin Kullanımıyla

İlişkilendirilen Riskler Arasında Bulunanlar:
Halüsinojenler arasında; lizerjik asit dietilamid
Görsel, işitsel, dokunsal ve koku duyularıyla ilgili
(LSD), psilosibin ve psilosin (psikoaktif
değişiklikler ve öngörülemez davranışlar
mantarlar), ketamin, fensiklidin (PCP) ve
meskalin bulunur. Bunlar, kullanıcının gerçeklik Uyuma güçlüğü

algısını, beş duyunun (görme, duyma, koklama, Mide bulantısı ve kusma

tatma, dokunma) bir ya da birkaçını etkileyip
halüsinasyona yol açarak etkileyen bir grup Kalp atışlarının ve kan basıncının artması

maddedir. Ayrıca, bilişsel süreçlerin, zaman Duygudurum dalgalanmaları

algısının, farkındalığın ve duygudurumun
bozulmasına yol açabilirler. Psikoaktif mantarlar Anksiyete, panik ve paranoya
ve meskalin gibi doğal olarak ortaya çıkan
Geçmişe dönüşler (flashback)
halüsinojenler ve LSD, ketamin ve PCP gibi
sentetik halüsinojenler vardır. Ketamin anestezik Şizofreni gibi ruh hastalıklarının semptomlarının daha
bir ilaçtır, ancak hastaların tecrübe ettiği da kötüleşmesi

kâbuslar dolayısıyla birçok ülkede tıbbi

uygulamalardan çıkarılmıştır. Halüsinojenlerin
etkileri önceden kestirilemez ve farklı kullanıcılar
için farklı durumlarda bu etkiler farklılık
gösterebilmektedir. Uzun dönemde, halüsinojen
kullanımı şizofreni gibi ruh hastalıklarının
semptomlarını daha kötü hale getirebilmektedir.
Kullanıcılar ayrıca geçmişte halüsinojenlerin
kullanımının etkilerinin kendiliğinden nüksettiği
bir geri dönüş yaşayabilirler.

Halüsinojenler, yüksek bağımlılık potansiyeline

sahip olmaya meyilli değildir ve bunun anlamı;
kullanıcıların bu maddelere bağımlılık
geliştirmesinin pek mümkün olmadığı ve tekrar
eden kullanımlardan daha çok deneme amaçlı
veya arada sırada kullanıldıklarıdır.
 8 HER BİR MADDEYE ÖZGÜ SAĞLIK PROBLEMLERİ I | 17

Opioidler
Opioidlerin Kullanımıyla İlişkilendirilen Riskler
Opioidler merkezi sinir sistemi baskılayıcılarıdır. Eroin Arasında Bulunanlar:
ve opium gibi sokakta satılan (reçete edilmemiş)
Kaşınma, mide bulantısı ve kusma
opioidler olsa da, opioidler ilaç olarak da reçete
edilebilir ve genelde ağrı tedavisinde kullanılır. Uyuşukluk, kabızlık, diş çürümesi ve düzensiz regl
Sokakta satılan ya da reçete edilmemiş opioidlerin dönemleri
kullanımı, kullanıcılar için birçok soruna yol Konsantre olmada ve bir şeyler hatırlamada güçlük
açabilmektedir, özellikle de çoğunlukla enjekte
Depresyon, libidoda azalma ve iktidarsızlık
edildikleri veya sarılıp içildikleri için, kullanıcılara
birkaç kat fazla sorun çıkarırlar. Reçete edilmiş Finansal zorluklar ve suç teşkil eden davranışlar
opioidler de, özellikle reçete edildiklerinden daha sık
İlişkilerde zorlanma
ve daha yüksek dozlarda kullanıldığı zaman,
kullanıcılar için sorunlara sebep olabilmektedir. Genel Çalışma ve aile hayatını sürdürmede sorunlar
olarak; ASSIST’in bu maddelerle ilgili tek kullanılma
Tolerans, bağımlılık ve yoksunluk semptomları
amacı, reçete edilen ölçüler dışında kullanılmalarıyla
ilişkilendirilen sorunları kayıt altına almaktır. Reçete Aşırı doz ve solunum yetmezliği sebebiyle ölüm
edilen opioidler arasında, morfin, kodein, metadon,
buprenorfin, petidin (meperidin), dekstropropoksifen
ve oksikodon bulunmaktadır. Bu ayrıntılı bir liste
değildir ve sadece farmakolojik isimleri içerir. ASSIST
uygulayan sağlık çalışanlarının bu opioidlerin, kendi
ülkelerinde kullanılan ticari isimlerine aşina olmaları
gerekmektedir. Opioidler, enjekte edilebilir (kas içine
veya eroinde olduğu gibi damar içine), sarılıp içilebilir
(eroin ve opiumda olduğu gibi), ağızdan alınabilir,
dilaltı veya anal fitil (farmasötik opioidler) şeklinde
uygulanabilir. Eroin enjeksiyonu ve maddenin ani
alınması, etkilerinin de hızlı bir şekilde başlamasıyla
sonuçlanmakta ve bu da özellikle alkol ya da
benzodiazepinler gibi başka maddelerle birlikte
kullanım durumunda, aşırı doz (ölümcül veya ölümcül
olmayan) ile neticelenebilmektedir.
18 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
'Diğer' maddeler
'Diğer' maddeler, farmakolojik ya da diğer
yönlerden herhangi bir psikoaktif madde
kategorisine ait olmayanlardır. Bunlar arasında,
gama hidroksibütrat (GHB) ve her türlü ‘modifiye’
ilaç bulunabilir. Kava, datura (tatula), gat (khat),
muskat ve kafein gibi diğer maddeler de bu
kategori içine yerleştirilebilir. Başka ülkelerde
kullanılıp hiçbir madde sınıfına uymayan
maddeler de var ise; onlar da bu ‘diğer maddeler’
kategorisine konulmalıdır.
GHB “Fantasy” başlarda bir anestezik olarak
sentezlenmiştir, ancak sonraları alkol benzeri
mamullerle birlikte keyif için alınan bir ilaç ve
vücut geliştiren kişilere pazarlanan bir gıda
takviyesi olarak popülarite kazanmıştır. Ne var ki
GHB, suistimal edilme potansiyelinden dolayı
yasaklanmıştır. Ayrıca, kullanımın ardından nöbet
benzeri olaylar yaşandığına dair bildirimler de
yapılmıştır. Diğer maddelerle karşılaştırıldığında,
GHB’den kaynaklı aşırı doz gerçekleşmesinin riski
daha yüksektir; çünkü istenen öforik etkiyi elde
edebilmek için alınması gereken miktar, aşırı doz
miktarına çok yakındır. Etkisinin çok çabuk
başlaması ve sakinleştirici / amnestik niteliği
sebebiyle; GHB’nin kurbanın GHB’yi bilgisi
dışında alkollü bir içeceğe karıştırılmış olarak
aldığı ‘buluşma tecavüzü’ vakalarında kullanıldığı
öne sürülmektedir.
GHB’nin kronik kullanımı, tolerans ve bağımlılık
ile alkol ve benzodiazepinde olduğu gibi
anksiyete, uyku sorunları, titreme, terleme,
ajitasyon, kafa karışıklığı ve psikoz özellikleri
gösteren bir yoksunluk semptomu
geliştirebilmektedir.
Bonzai, laboratuvar ortamında üretilen kimyasal
bir maddedir. Toz şeklindeki kimyasal bileşikler
bir çözücü içinde eritilir ve bu kimyasal sıvı
kurutulmuş bitkiler üzerine sprey şeklinde sıkılır.
Çözücü buharlaştıktan sonra bitki materyali
yeniden kurutulur ve ürün ezilerek paketlenir.
Genellikle kahverengi veya koyu yeşil
renklerinde olur. Sigara kağıdı içine sarılarak
veya nargile kullanılarak içilir. Dumanını içine
çekme yoluyla kullanım şekline ise“kova” adı
verilir.
‘Bitkisel’ olarak tanıtımının yapılması daha az
zarar verdiğine dair yanlış bir algı oluşturmuştur.
Sentetik uyuşturucular her ne kadar esrara
alternatif olarak piyasaya sürülerek sentetik
esrar gibi tanıtıldılarsa da vücutta gözlenen
etkileri esrardan çok farklıdır.
Bonzai kullanımıyla ortaya çıkan fiziksel belirtiler
ağız kuruluğu, gözlerde kızarıklık, sersemlik,
uykuya meyil, kalp atışında hızlanma, tansiyon
yüksekliği, göğüs ağrısı, kusma, baş dönmesi ve
sara hastalığındakine benzer nöbetler şeklinde
sıralanabilir.
Bonzai kullanımı özellikle kalp ve dolaşım
sistemi, böbrekler ve beyinle ilgili zararlı etkiler
gösterdikleri bilinmektedir. En sık ölüm
nedenleri kalp krizi, kalp ritmi bozukluğu ve
böbrek yetmezliğidir. Sentetik kannabinoid
kullanımıyla ilgili ruhsal belirtiler kullanımın her
aşamasında görülebilir. Gerginlik, huzursuzluk,
gaipten sesler duyma, hayaller görme,
şüphecilik, tuhaf konuşma ve davranışlar, intihar
düşünceleri, panik ataklar hem madde kullanımı
esnasında, hem de maddenin vücuttan çekilme
döneminde görülebilir. Dikkat, konsantrasyon ve
hafıza bozuklukları yaygın olarak ortaya
çıkmaktadır. Kullanıcıların “ölüm tribi” adını
verdikleri bir dehşet duygusu ve ölme hissi de
sık rastlanan bir durumdur.
 9 ASSIST’İN UYGULANMASI SIRASINDA HASTANIN DÜŞÜNÜLMESİ | 19
9 ASSIST'in uygulanması sırasında
hastanın düşünülmesi
ASSIST kendi başına veya genel bir sağlık
görüşmesinin, yaşam tarzı anketinin, risk
değerlendirmesinin veya anamnezin parçası
olarak diğer sorularla beraber uygulanabilir.
Hastaların taramaya rıza göstermesi ve madde
kullanımıyla ilgili sorulara doğru yanıtlar
vermesi, çoğunlukla sağlık çalışanının aşağıdaki
yaklaşımları sayesinde mümkün olur:
I hastayı dinlediğini gösteriyorsa;
I arkadaşça ve yargılayıcı olmayan şekilde
yaklaşıyorsa;
I hastaya hassasiyet ve empati gösteriyorsa;
I taramaya dair bilgilendirme yapıyorsa;
I madde kullanımıyla ilgili sorduğu soruların
sebebini dikkatli biçimde açıklıyorsa;
I gizliliğin sınırlarını hastaya açıklıyorsa.
Şunu açıklamak faydalı olabilir; madde kullanımı
ve bağlantılı sorunlar için tarama yapılması, kan
basıncı ölçümü ya da beslenme diyet ve egzersiz
için tarama yapılmasıyla benzer bir uygulamadır.
Taramayı, hâlihazırda yaşadığı ilgili soruna
bağlamak; hastanın madde kullanımıyla sağlığı
arasındaki ilişkiyi anlamasına yardımcı olup
ASSIST taramasını kabul etmelerini sağlayacaktır.
Hastaların mahremiyetini ve verdikleri bilgilerin
gizliliğini korumak çok önemlidir. Madde
kullanımı ile ilgili bilgi topluyorsanız, bu koruma
özellikle önemlidir.
Bazı psikoaktif maddelerin kullanımı çoğu ülkelerde
ceza gerektiren bir suçtur veya yasadışıdır. İlave
olarak; madde kullanıcısı olarak tanımlanan kişilere
karşı damgalama veya ayrımcılık ihtimali
bulunmaktadır. Hastalardan toplanan hiçbir kişisel
bilgi, hastanın direkt rızası olmadan, hiçbir birey veya
grup ile paylaşılmamalıdır. Gizlilik, görüşmeyi özel bir
alanda yürüterek ve ASSIST sonuçlarını hastanın gizli
kayıtları dâhilinde saklayarak garanti edilebilir.
Verdikleri bilginin gizli olarak kalacağı konusunda
hastaların güvenini tazelemek de madde kullanımları
hakkında doğru bilgi vermelerine yardımcı olacaktır.
Ancak; birçok ülkede hangi bilgilerin gizli bilgi olarak
saklanabileceği konusunda sınırlamalar vardır.
Örneğin; birçok ülke, hastanın kendisine, başkalarına
veya bir çocuğa zarar vermeyi planladığını veya zarar
verdiğini açığa vurması durumunda, bu bilgiyi
mahremiyetten hariç tutmaktadır.
ma
Sağlık çalışanları, ASSIST’i uygulamak için en uygun
koşulları seçmeli ve hasta ihtiyaçlarına yönelik olarak
esnek ve hassas olmalıdırlar. Hastalar zehirlenmişse,
acil tedaviye ihtiyaç duyuyorlarsa, sıkıntılılarsa veya
ağrı içindelerse; ASSIST’i uygulamadan önce en iyisi
tıbbi durumlarının stabilize olmasını ve rahat
hissetmelerini beklemektir. Her bir hasta ile ASSIST
konusunda konuşmak için en iyi zamanı belirlemek
üzere; klinik sağduyunuzu kullanmalısınız.
20 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
10 Bilgilendirme
ASSIST anketi bir tanıtım seti ile birlikte gelir
(aşağıda). Bu hastaya okunabilir ya da aşağıdaki
koşullar sağlandığı sürece sağlık çalışanlarınca
hastaya aktarılabilir:
I hastaya yanıt kartını verir (tek sayfalık);
I madde listesini verir ve yaygın kullanılan
terimleri açıklar (bkz. Kutu 3);
I soruların son 3 ay veya yaşam boyu için
cevaplanacağını açıklar (bkz. Kutu 4);
I soruların yalnızca reçete edilmeyen kullanımlar
için geçerli olduğunu açıklar;
I mahremiyet ile ilgili hususları açıklar.
Bilgilendirme sırasında, sağlık çalışanı, hangi
maddelerin görüşme kapsamında olacağını
açıklığa kavuşturmalı ve hastanın aşina olduğu
isimler ile anlatıldığından emin olmalıdır. Yanıt
kartında, ASSIST tarafından kapsanan madde
kategorilerinin bir listesi ve her bir kategori ile
ilişkilendirilen madde isimleri bulunmaktadır (bkz.
Kutu 3). İçinde ayrıca, her bir soru için sıklığa dair
yanıtlar da bulunmaktadır (bkz. Kutu 4). Karttaki
madde isimleri, ASSIST’in test edildiği ülkelerde
en yaygın kullanılanlar olsa da sağlık çalışanı,
kendi lokasyonları için kültürel olarak en uygun
isimleri kullanmalıdır.
Aşağıdaki betimsel bir bilgilendirmedir:
"Aşağıdaki sorular, hayatınız boyunca ve son üç ayda,
alkol, tütün ürünleri ve diğer maddeleri kullanım
tecrübenize dair cevaplar istemektedir. Bu maddeler
sarılıp içilebilmekte, yutulabilmekte, buruna
çekilebilmekte, solunabilmekte veya enjekte
edilebilmektedir (yanıt kartını gösteriniz).”
“Listede bulunan bazı maddeler (amfetamin,
sakinleştirici, ağrı kesiciler gibi), bir doktor tarafından
reçete edilebilir. Bu görüşmemizde, doktorunuz
tarafından reçete edildiği gibi kullanılan ilaçlara dair
kayıt tutmayacağız. Ancak; eğer böyle ilaçları reçete
edilme sebebi dışında kullandıysanız ya da reçete
edildiğinden daha sık veya daha yüksek dozda
aldıysanız, lütfen bunu bana söyleyiniz.”
"Ayrıca çeşitli yasa dışı ilaçlara dair kullanımınızla ilgili
bilgi sahibi olmak istesek de lütfen emin olun ki bu tarz
bir bilgi çok katı bir gizlilikle korunacaktır."
Madde kullanımının kanunen, kültürel ya da dini
olarak yasaklandığı hastalar için, yasak
konusunda açık bir bilgilendirme yapmak ve
dürüst yanıtlar konusunda cesaretlendirmek
gerekebilmektedir. Örnek olarak, “Başkaları alkol
ya da diğer maddeleri hiç kullanmamanız
gerektiğini düşünüyor, bunu anlıyorum, ancak
sağlığınıza dair bir değerlendirme yapabilmek için
gerçekte ne yaptığınızı öğrenmemiz önemli.”
Mevcut durumda, ASSIST’in yalnızca görüşme
dâhilinde kullanılmasının geçerliliği vardır. Kendi
kendine uygulama için uygun olup olmadığını
belirlemek üzere daha ileri seviyede araştırma
yapılması gerekmektedir. Ancak; görüşme
biçiminin birçok avantajı vardır ve hastaların çok
düşük eğitim seviyesinde olduğu zamanlarda bile
kullanılabilmektedir. Sağlık çalışanı daha az
anlaşılan soruları açıklayabilir ve tutarsız ya da
eksik kalan cevaplar için irdeleyici sorular
sorabilir.
 10 ASSIST BİLGİLENDİRMESİ | 21

KUTU 3 Hastalar için yanıt kartındaki madde listesi

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.)

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.)

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.)

Kokain (crack, taş, koko, vb.)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.)

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.)

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.)

Diğer - belirtiniz:

KUTU 4 Yanıt kartındaki kullanım sıklıkları

Yanıt kartı Yanıt kartı
Son 3 ay (ASSIST soru 2 - 5) Yaşam boyunca (ASSIST soru 6 - 8)

Hiç: son 3 ay içinde kullanmadım. Hayır, hiç kullanmadım.

Bir ya da iki kere: son 3 ay içinde 1-2 kere Evet, ama son 3 ayda kullanmadım.
kullandım. Evet, son 3 ayda kullandım.
Aylık: son 3 ayda ortalama 1-3 kez kullandım.

Haftalık: haftalık 1-4 kez kullandım.

Günlük, neredeyse her gün: haftada 5-7 gün

kullandım.
22 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
11 ASSIST soru formunun
doğru uygulanması
Hastalar için doğru puanların elde edildiğinden
ve hastaların kendilerine sorulan soruları
anladığından emin olmak için sağlık çalışanlarının
yapabileceği belli başlı uygulamalar
bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda
belirtilmiştir.
I Soru formunu elinizden bırakmayın ki hasta ne
yazdığınızı göremesin, zira öteki türlü hastanın
yanıtları etkilenebilir.
I Her madde türü ve her soru için verilen her
yanıt daire içine alınmalıdır – buna tüm sıfır veya
negatif cevaplar da dâhil olmalıdır, yoksa yanlış
puanlama ile sonuçlanabilir.
I Bazı hastalar için bazı soruları değişik şekillerde
ifade etmeniz gerekebileceğini unutmayın.
I Bazı sorular için yönlendirme yapmanız
gerekebilir (örn. S4).
I Hasta her soruya sırasıyla cevap verirken
(özellikle son 3 aydaki kullanım sıklığıyla ilgili
S2’de), hastanın madde kullanımıyla ve
kullanımlarıyla bağlantılı olabilecek muhtemel
sorunlara dair kafanızda bir resim çizin. Soruyu
yeterli şekilde açıkladığınızdan ve hastanın
kendisine sorulan soruyu anladığından emin
olabilmek için; hastanın madde kullanım sıklığı ve
örüntüsüyle tutarlılık göstermiyor gibi görünen
cevapların
ce doğruluğu sorgulanmalıdır.
Soru formunu ilk kez uygulamadan önce,
sağlık çalışanlarının ASSIST puanlamasının
nasıl çalıştığını anlaması son derece
önemlidir.
Eğer hastanın cevapları doğru biçimde
kodlanmazsa; nihai sonuç puanı hatalı olur ve bu
da uygun olmayan geri bildirim ile muhtemelen
uygun olmayan bir müdahale şekline yol açar.
Kutu 4’te gösterildiği gibi, 2-5 arasındaki sorular,
son üç ayda gerçekleşmiş olayların gerçekleşme
sıklığı hakkındadır. Şunlara dikkat etmek
gereklidir:
I Son 3 ay = son 12 hafta = son 90 gün.
S2’yi örnek olarak kullanırsak; Bahsettiğiniz
maddeleri son 3 ay içerisinde ne sıklıkla
kullandınız?, sıklıklar ve ilişkili yanıtlar aşağıdaki
anlamlara gelmektedir:
I Hiç – maddenin son 3 ay içerisinde hiç
kullanılmadığı anlamına gelir (örn. puan=0);
I Bir ya da iki kez – maddenin son 3 ay
içerisinde toplamda 1 ya da 2 defa kullanıldığı
anlamına gelir (örn. puan=2);
I Aylık – maddenin son 3 ay içerisinde her ay için
ortalama 1-3 kez kullanıldığı anlamına gelir –
sonuçta son 3 ay içerisinde 3 ila 9 kez
kullanıma tekabül eder (örn. puan=3);
I Haftalık – maddenin son 3 ay içerisinde haftalık
olarak ortalama 1-4 kez kullanıldığı anlamına
gelir (örn. puan=4)
I Günlük / Neredeyse her gün – maddenin son
3 ay içerisinde haftalık olarak ortalama 5- 7
kez kullanıldığı anlamına gelir (örn. puan=6).
 11 ASSIST SORU FORMUNUN DOĞRU UYGULANMASI | 23

KENDİNİ DEĞERLENDİRME l Aşağıdaki yanıtları nasıl kodlarsınız?

S2. Son 3 ay içerisinde 2 kez eroin kullanmış biri nasıl kodlanır?

S2. Son 3 ay içerisinde Pazartesileri hariç her gün alkol almış biri
nasıl kodlanır?

S2. Son 3 ayda haftalık olarak 3-4 kez esrar içmiş biri nasıl
kodlanır?

S2. 15 günde bir kokain kullanan biri nasıl kodlanır?

S2. Her gün sigara içen, ancak son 6 haftadır kullanmayan biri
nasıl kodlanır?

S2. Son 3 ay içerisinde 3 kez metamfetamin kullanmış biri

nasıl kodlanır?

Doğru yanıtlar için Ek F'ye bakınız.

24 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

12 ASSIST soru formunun

uygulama yöntemi

ASSIST soru formu, görüşmeyi yapan kişilere 1 ve 2 numaralı sorular filtreleme sorularıdır. Bu
görüşme sırasında rehberlik edebilmesi için; sorular, sonraki sorularda hangi maddelerle ilgili
hâlihazırda bazı yönlendirmeler ve talimatlar soru sorulması gerektiğini belirler.
içermektedir. Bu talimatlardan bazıları, görüşmeyi
yapan kişilerin bazı hastalar için bazı soruları ASSIST’in nasıl uygulanacağına dair genel bir akış
sormadan geçmesine ve böylece görüşme şeması Şekil 1’de gösterilmiştir.
süresini kısaltmasına olanak sağlamaktadır. Diğer
talimatlar ise görüşmeciye, daha kesin cevaplar
alabilmesi için daha fazla detay alması için
yönlendirme yapmasını hatırlatır. Soruları
sorarken bazı esneklikler mümkün olsa da; ilgili
bütün soruların sorulduğundan ve yanıtların kayıt
edildiğinden emin olmak gerekmektedir.

ŞEKİL 1 ASSIST’in Uygulanması

Hepsine ‘hayır’
yanıtı gelirse Görüşmeyi Puanı
S1 sonlandırın Hesaplayın

Herhangi bir
madde için ‘evet’
yanıtı gelirse

Hepsine ‘hiç’
yanıtı gelirse
S2 S6*, S7* & S8

Herhangi bir
madde için ‘evet’
yanıtı gelirse

S3, S4 & S5

*S6 ve S7’yi hayat boyu kullanımla ilgili sorulan S1’de kaydedilen bütün maddeler için sorunuz.
 12 ASSIST SORU FORMUNU UYGULAMA YÖNTEMİ | 25

S1 Hayatınız boyunca, aşağıdaki I görüşme boyunca maddeleri hasta ile aynı

maddelerden hangisini en az bir kez terminolojiyi kullanarak isimlendirin;
kullandınız (yalnızca tıbbi amaçlı olmayan
I diğer maddelere örnekler verin. Örn. GHB, kava,
kullanımlar sorulmaktadır)?
tatula, khat;
(Yanıtlar = 'evet' veya 'hayır' olmalıdır) I verilen boşluğa ‘diğer madde’yi kaydedin;
S1 yaşam boyunca madde kullanımı ile ilgilidir. I eğer bir madde hiç kullanılmamışsa, görüşme
Yani hastanın yaşamının herhangi bir kapsamında bu madde ile ilgili bir daha
zamanında, bir kez bile olsa kullandığı maddeler soru sormayın (bu madde için tüm cevaplar
içindir. Bir hasta ile fazla müdahaleci olmadan ‘hayır’ olacaktır);
konuşma başlatmak için iyi bir seçenektir ve
I S1’in puanlamaya dâhil edilmediğini hatırlayın.
ayrıca hastanın madde kullanımıyla ilgili size kısa
bir geçmiş verir. Her hastaya, listedeki
S2 Son 3 ayda, bahsettiğiniz maddeleri ne
maddelerin hepsi için bu soru sorulmalıdır.
sıklıkta kullandınız?
S1 bir filtreleme sorusudur. Kaydedilen
cevapların, sonraki sorularda hastaya belirli (Yanıtlar = 'hiç', 'bir ya da iki kez', 'aylık',
maddeler ile ilgili sorulacak sorular bakımından 'haftalık', 'günlük/neredeyse her gün')
ne yapılması gerektiğini belirler. Eğer hasta,
Eğer hasta listedeki herhangi bir madde için S1’e
S1’deki her maddeye “hayır” cevabı verirse;
‘evet’ yanıtı verirse; geçmiş üç ay içindeki madde
sağlık çalışanının yönlendirici bir soru sorması
kullanımıyla ilgili olan S2’ye geçin. S2, en az bir
gerekir: “Okuldayken bile mi kullanmadınız?”
kez kullanılmış olan S1’de kaydedilen her bir
Eğer yanıt hâlâ tüm maddeler için ‘hayır’ ise
madde için sorulmalıdır. S2 de filtreleme
görüşme sonlandırılır. Eğer hasta yalnızca belli
sorusudur. Kaydedilen cevapların, 3, 4 ve 5.
başlı maddelere ‘hayır’ yanıtı veriyorsa (örneğin
sorularda hastaya belirli maddeler ile ilgili
inhalanlar), sağlık çalışanı ASSIST görüşmesinde
sorulacak sorular bakımından ne yapılması
o madde için (yani inhalanlar) tekrar soru
gerektiğini belirler. Eğer S2’deki tüm maddelere
sormayacaktır.
yanıt ‘hiç’ ise; son 3 ay içerisinde hasta tarafından
S1’i sorarken akılda tutulması gerekenler hiçbir madde kullanılmamış demektir, hastanın
şunlardır: yaşamı boyunca madde kullanımıyla ilgili S6’ya
I her bir madde grubunun üzerinden geçerken,
geçin. Eğer son üç ayda herhangi bir madde
o madde kategorisinin ne içerdiğini (örneğin, kullanılmış ise; kullanılan her bir madde için 3, 4
amfetamin türü uyarıcılar arasında
ve 5. sorularla devam edin.
amfetaminler, met, ice ve ekstazi bulunur) ve
argo terimler de dâhil olmak üzere maddeler
için yerel dilde kullanılan terimleri hastaya
hatırlatın.
I her bir madde için ‘hayır’ ya da ‘evet’i
işaretleyin;
26 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
S2’yi sorarken akılda tutulması gerekenler
şunlardır:
I Yalnızca, hastanın herhangi bir zaman
kullanmış olduğunu söylediği maddelerle ilgili
soru sorun (S1’e göre).
I Tüm yanıtları, ‘0’ yanıtları da dâhil olmak üzere
daire içine alın – hatta hiç kullanılmamış ya da
son 3 ay içerisinde kullanılmamış maddeler için
de aynı şeyi yapın.
I Madde terimlerini ve sokak isimlerini hastaya
yeniden hatırlatmanız gerekebilir.
I Son 3 ay için kullanılan sınıflandırma tanımlarını
hatırlayın (bunlar; ‘hiç’, ‘bir kez’ veya ‘iki
kez’, ‘aylık’, ‘haftalık’, ‘günlük/neredeyse her
gün’dür).
I Hasta yukarıdaki terminolojiyi (yani; ‘hiç’, ‘bir
kez’ veya ‘iki kez’, ‘aylık’, ‘haftalık’, ‘günlük/
neredeyse her gün’) kullanmıyor olabilir ve
sizin uygun kullanım sıklığını, size verdikleri
bilgilerden (örneğin, size iki haftada bir kez
esrar içtiğini söyleyen bir hastanın bu ifadesini
yorumlayarak puanı ‘aylık’ olarak kaydetmeniz
gerekebilir) hesaplamanız gerekebilir.
I Ardından; son 3 ayda kullanılmış olan bütün
maddeler hakkında; 3, 4 ve 5 numaralı sorular
sorulmalıdır.
S3 Son 3 ay içerisinde; (madde) kullanmak
için güçlü bir istek veya dürtüyü ne sıklıkta
hissettiniz?
(Yanıtlar = 'hiç', 'bir ya da iki kez', 'aylık',
'haftalık', 'günlük/neredeyse her gün')
S3 bir maddenin yüksek riskli kullanımını veya
bağımlılığını yansıtır. Bir hasta bir maddeyi
giderek artan sıklıkta kullanmaya başladıysa veya
bu maddeyle geçmişte sorunlar yaşamışsa;
o zaman maddeyi kullanmak için güçlü bir istek
veya dürtü hissedebilir. Buna bazen, hâlihazırda
bağımlı olan kullanıcılar tarafından kriz ya da asılı
kalmak denilmektedir. Burada dikkat edilmesi
gereken husus; amacın orta seviyede veya gelip
geçici bir kullanma isteğini veya hatta yalnızca
fırsat ile ilişkili bir kullanma isteğini (örneğin,
madde önerilmiş bir hasta ve bunun sonucunda
duyduğu kullanma isteği, ancak bu
gerçekleşmeden önce hiçbir kullanma isteğinin
ortaya çıkmaması) kaydetmek olmadığını dikkate
almak önemlidir. Madde kullanan her hasta
kullanmak için güçlü istek hissetmeyebilir.
S3’ten yüksek puan almak genellikle şunlarla
ilişkilidir:
I maddenin daha sık kullanımı (genellikle haftada
bir kez veya daha fazla) ve / veya;
I maddeyle ilgili önceki sorunlar ve / veya;
I kullanılan maddenin türü (kullanma isteği,
maddenin aşırı tüketimi ve bağımlılık yapma
potansiyeli ile yakından alakalıdır ve örneğin;
kokain yalnızca birkaç kullanımdan sonra bile
güçlü bir kullanma isteği yaratırken neredeyse
günlük alkol kullanımı, alkol bağımlılığı mevcut
değilken güçlü bir kullanma isteği ortaya
çıkarmayabilir) ve / veya;
I maddeyi enjeksiyon yolu ile kullanma.
Yukarıda sözü edilenler, S3’te bir hastanın nasıl
puanlanacağını belirlemeye yardımcı olan genel
tavsiyelerdir, ancak; klinik kanaatinizi kullanmak
da önemlidir, zira bazı hastaların farklı tecrübeleri
olabilir.

S3’ü sorarken akılda tutulması gereken diğer
noktalar şunlardır:
I Yalnızca, hastanın son 3 ay içerisinde kullandığı
maddelerle ilgili (S2’ye göre) soru sorun. Bazı
hastalar güçlü bir kullanma isteği veya dürtüsü
hissediyor olabilir, ancak maddeyi son 3 ayda
kullanmamış olabilir – ancak bu ASSIST tarafından
kayıt altına alınmamaktadır. Örneğin, sigara
içmeyi 5 ay önce bırakmış, ama hâlâ güçlü bir
sigara kullanma isteği hisseden bir kimse S3’te
kaydedilmez; zira kendisi son 3 ayda sigara
içmemiştir.
I Hastaların soruyu anlamasına yardım etmek için;
maddenin günlük kullanımı, o maddeyi kullanma
arzusunu belirlemede kıyaslama ölçütü olarak
kullanılabilir. Örneğin; her gün sigara içen bir kişi,
muhtemelen sigara içmek için günlük olarak güçlü
bir istek duyuyor olabilir. Böylece soru hastaya şu
şekilde sorulabilir; “Sigara için duyduğunuz isteğin
düzeyini biliyorsunuz, alkol, esrar vb. için benzer
bir isteği, son 3 ay içerisinde ne sıklıkta
hissettiniz?”.
S4 Son 3 ay boyunca, (madde) kullanımınız ne
sıklıkta sağlık ile ilgili, sosyal, yasal veya
finansal sorunlara yol açtı?
(Yanıtlar = 'hiç', 'bir ya da iki kez', 'aylık',
'haftalık', 'günlük/neredeyse her gün')
ASSIST’in S4’ü, bir hastanın madde kullanımının,
kendisi için herhangi bir problem yaratıp
yaratmadığını ve bunun son 3 ay içerisinde ne
sıklıkta gerçekleşmiş olduğunu belirlemeyi
amaçlamaktadır. S4 yalnızca son 3 ayda
kullanılmış olan maddeler (S2’de belirlendiği
şekilde) için sorulur. Birçok hasta, madde
kullanımından kaynaklanan sorunların, özellikle de
sağlık sorunlarının farkında olmayabilir ve bu
12 ASSIST SORU FORMUNU UYGULAMA YÖNTEMİ | 27
bağlantıyı kurmak, sağlık çalışanının elindedir. Bu,
hastanın madde kullanımının kendisi üzerindeki
doğrudan etkisini, sağlık çalışanının yardımıyla,
belki de ilk defa fark etmesine ve ifade etmesine
sebep olacaktır. Bundan dolayı; hastaya sağlık ile
ilgili, sosyal, yasal ve finansal sorunlara dair
örneklerle yönlendirme yapmaya değer. Bu soru
etrafında bir yönlendirme ya da açıklama
yapılmasının eksikliği, sorunun daha düşük
puanlandırılmasına ve sonuçtaki toplam ASSIST
puanlamasının hatalı olmasına yol
açabilmektedir. Her bir madde kullanım
sorunlarıyla ilgili daha çok bilgi, ASSIST geri
bildirim raporu kartında ya da bu kılavuzun 8.
Bölümü'nde bulunabilir. Sağlık çalışanlarının,
belirli maddelerin kullanımıyla ilişkili en yaygın
problemlerin farkında olmaları ve hastaları
yönlendirmek için bunlardan örnekler vermeleri
önemlidir.
Örneğin; tütün kullanan hastalar için şöyle
diyebilirsiniz; “Son 3 ay boyunca, sigara
kullanımınız ne sıklıkta, soluk alamama, kendinizi
normal zamanlardan daha az zinde bulma,
enfeksiyon kaptığınızda daha geç iyileşme ya da
sigara satın aldıktan sonra ihtiyacınız olan başka
şeyleri satın alacak paranızın kalmaması
yüzünden yaşadığınız para sorunu vb. sağlık ile
ilgili, sosyal, yasal veya finansal sorunlara yol
açmıştır... ?"
Alkol kullanan hastalar için ise şöyle
diyebilirsiniz; “Son 3 ay boyunca, alkol
kullanımınız ne sıklıkta, ciddi akşamdan kalmışlık,
kusma, karın ağrısı, yetersiz uyku, insanlarla
tartışmaya girme, alkollü araç kullanma,
alkollüyken bir şeyler yapıp sonradan pişman
olma vb. sağlık ile ilgili, sosyal, yasal veya
finansal sorunlara yol açmıştır?”
28 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
Esrar kullanan hastalar için şöyle diyebilirsiniz;
“Son 3 ay boyunca, esrar kullanımınız hangi
sıklıkta, bir şeyler yapmayı unutma, dikkatini
vermede veya harekete geçmede güçlük çekme,
düzenli olmada sorunlar yaşama, depresif ya da
endişeli hissetme vb. sağlık ile ilgili, sosyal, yasal
veya finansal sorunlara sebep olmuştur... ?”.
Amfetamin türü uyarıcıları kullanan hastalar
için şöyle diyebilirsiniz; “Son 3 ay boyunca,
amfetamin kullanımınız ne sıklıkta, kullandıktan
bir gün veya daha sonra kötü bir ‘düşüş’ ve
depresif, endişeli, asabi olmanıza, kızgınlık
yaşamanıza ya da gergin hissetmenize, baş ağrısı
çekmenize, yetersiz uyumanıza, diş
gıcırdatmanıza bağlı diş problemleri yaşamanıza
benzer sağlık ile ilgili, sosyal, yasal veya finansal
sorunlara sebep olmuştur... ?”.
Özellikle merkezinizin ya da kuruluşunuzun
hastalarına özel, sıkça yaşanan sorunlara
yukarıdaki listelerde değinilmemiş olabilir.
Örneğin; madde kullanımının, belirli bir mahkûm
popülasyonundaki suçlularda, suça teşvik edici
etkileri veya kadın sığınma evlerindeki hastalarda
madde kullanımının yarattığı sosyal ve ailevi
etkiler gibi… ASSIST’i ve ilgili kısa müdahaleyi
uygulayan sağlık çalışanları, tüm hastalarına ait
madde kullanımıyla ilişkili yaygın sorunların
farkında olmalı ve ASSIST’in S4’ünü sorarken
kendilerini de örneklere dâhil etmelidirler.
S5 Son 3 ay boyunca ne sıklıkta, (madde)
kullanımınızdan dolayı, sizden normalde
yapmanız beklenenleri yapmayı
başaramadınız?
(Yanıtlar = 'hiç', 'bir ya da iki kez', 'aylık',
'haftalık', 'günlük/neredeyse her gün')
S5 yalnızca, son 3 ay içerisinde kullanılmış olan
maddeler (S2’de belirlendiği şekilde) için
sorulmalıdır. Bu soru, hastanın madde kullanımı
yüzünden olağan rol gereksinimlerini yerine
getirmede sorun yaşayıp yaşamadığını belirlemek
için tasarlanmıştır, zira bu sorunlar hasta için
nükse veya başka sonuçlara sebep
olabilmektedir. Olağan rol gereksinimlerini yerine
getirememesi; zehirlenmeden, kullanmayı
bıraktıktan sonraki iyileşme sürecinden veya tüm
zamanını maddeyi bulmak için harcamaktan
(örneğin, saatler boyunca bir satıcı bekleyip
katılması gereken randevuları veya etkinlikleri
kaçırmak gibi) kaynaklanıyor olabilir. Hastayı,
yerine getirilememiş rol gereksinimleri
konusunda yönlendirmeniz gerekebilir.
Madde kullanımı sonucunda yerine
getirilememiş rol gereksinimlerinin yaygın
örnekleri arasında şunlar bulunmaktadır:
I işe gitmemek ve ücretinin kesilmesi veya
işverenle sorun yaşamak, işe devam
etmede güçlük yaşamak, zayıf iş
performansı, savsaklama, işini kaybetme;
l okula, yüksekokul veya üniversiteye devam
etmeme ve geri kalma, değerlendirmelerden
kalma veya kötü sonuç alma, uzaklaştırma
veya atılma;
I olağan aile veya ilişki sorumluluklarını yerine
getirememe, çocuk bakımı sorumluluklarını
savsaklama, ev temizliği veya fatura
ödemelerini savsaklama, eş/arkadaş/aile
ilişkilerini yürütmede güçlük çekme veya
önemli aile etkinliklerini kaçırma.

Tütün mamulleri S5'e dâhil edilmemiştir; zira
genellikle kişiler sigara içtikleri için rol
gereksinimlerini yerine getirmekte başarısız
olmazlar.
Bir maddeye şiddetli düzeyde bağımlı olan bazı
kişilerin, hiç “olağan rol gereksinim”leri
olmadığını, çünkü işlerini/ailelerini/evlerini/
desteklerini vb. yoğun ve devam eden madde
kullanımları dolayısıyla uzun zaman önce
kaybetmiş olabileceklerini dikkate almak gerekir.
Böyle durumlarda, bu kişileri ‘hiç’ diye
puanlandırmak yerine; ev temizleme, yiyecek
yemek tedariki, doktor ya da sosyal yardım
kurumlarıyla olan randevularını aksatmama vb.
şeyleri sorarak puanlamak gerekir. Bu tarz
hastalara soru yeniden şekillendirilerek şöyle
denebilir; “Eğer işe gitmek veya ailene bakmak
gibi sorumlulukların veya yükümlülüklerin
olsaydı, bunları gerçekleştirebilir miydin?””
S6 Madde kullanımından dolayı herhangi bir
yakınınızın, endişesini ifade ettiği hiç oldu
mu?
(Yanıtlar = 'hayır, hiç', 'evet, son 3 ay
içerisinde', 'evet, ama son 3 ay içerisinde
değil')
Bu soru, herhangi başka bir kişinin (örn. aile,
arkadaş, partner, eş, çocuk, doktor, işveren,
öğretmen vb.) hastanın madde kullanımıyla ilgili
endişesini dile getirip getirmediğini belirler.
Bu soruda, yalnızca son 3 ay içerisinde kullanılmış
maddeler değil, S1’de yaşam boyu kullanım
sorulduğunda kaydedilen tüm maddelere dair bilgi
alınmalıdır.
12 ASSIST SORU FORMUNU UYGULAMA YÖNTEMİ | 29
Hastanın yaşamı boyunca kullandığı maddeleri
görmek için soru formunun başına geri
dönmeniz gerekecektir. Bunu yapmak ilk başta
elverişsiz ve tuhaf görünebilir, ancak çoğu sağlık
çalışanı ASSIST’i birkaç kez uyguladıktan sonra
bunu yapmaya alışır.
Hastanın madde kullanımıyla ilgili son 3 ayda
ifade edilmiş endişeler, 3 aydan önceki bu
davranışına dair ifade edilen endişelerden daha
yüksek puan oluşturmaktadır. Yıllar önce ifade
edilmiş endişeler bile, ‘evet, ama son 3 ay
içerisinde değil’ kategorisinde kayıt altına
alınmalıdır.
Endişeler arasında, hastaya başka kişiler
tarafından yöneltilen tartışma, sorgulama, kafa
sallama hareketi, öğüt verme, üzülme, kızma vb.
gibi davranışlar bulunabilir.
S7 (madde) kullanmayı azaltmayı veya
bırakmayı deneyip başaramadığınız hiç oldu
mu?
(Yanıtlar = 'hayır, hiç', 'evet, son 3 ay
içerisinde', 'evet, ama son 3 ay içerisinde
değil')
S7 bağımlılık veya yüksek riskli kullanımın bir
göstergesi olup hastanın yaşamı boyunca madde
kullanımıyla ilgili kontrolünü yitirip yitirmediğini
belirlemek için tasarlanmıştır. Madde bağımlılığı
nükseden kronik bir hastalıktır ve birçok insanın
gerçekten başarmasından önce, azaltmak veya
bırakmak için birçok kez girişimde bulunması
gerekmektedir. Bu soru, yalnızca bırakmayı
aklından geçirmek veya gönülsüz girişimlerden
çok, ciddi azaltma veya bırakma girişimlerini
incelemektedir. Genellikle bu soruda pozitif
puanlar alan hastalar, maddeyi makul bir sıklıkta
– genellikle haftada bir veya daha sık ve/veya
yüksek yoğunlukta (yoğun alkol içme atakları)
kullanıyor olacaklardır.
30 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Kontrol kaybı; maddeyi kullanma, kontrol etme,
kesme veya durdurma girişimlerinde başarısızlığı
yansıtır. Bu soru için, son 3 ay içerisindeki
başarısız azaltma girişimleri en yüksek puanı alır
ve mevcut durumda madde kullanımlarıyla ilgili
bir sorun olduğunu gösterir.
Başarısız son azaltma veya bırakma girişimi 3
aydan daha önce gerçekleşmiş ise hasta daha
düşük bir puan alır. Bu durum hastanın madde
kullanımı ile ilgili geçmişte bir sorunu olduğunu
gösterir. Bu hastalar, geçmişte böyle problemler
yaşamamış yeni hastalardan daha yüksek oranda
sorunlu ya da bağımlılık boyutunda madde
kullanımına dönme riski taşımaktadır. Yıllar önce
gerçekleşmiş, madde kullanımının kontrolüne
dair başarısız girişimler bile, ‘evet, ama son 3 ay
içerisinde değil’ kategorisinde kayıt altına
alınmalıdır.
Başarılı azaltma veya bırakma girişimlerinin kayıt
altına alınmadığına dikkat etmek önemlidir. Eğer
hasta birçok kez bırakma girişiminde bulunmuş
ve en sonunda başarılı olmuşsa; sağlık çalışanı
son başarısız girişimini kayıt etmelidir. Örneğin;
3 ay önce başarılı bir şekilde sigara içmeyi
bırakmış, ancak öncesinde başarısız girişimleri
olmuş bir kişi, ‘evet, ama son 3 ay içerisinde
değil’ kategorisinde kayıt altına alınmalıdır.
Hastanın yaşamı boyunca kullandığı maddeleri
görmek için ön sayfaya geri dönmeniz
gerekecektir.
Hastalar bu soruda 3 sebep yüzünden 0 (‘hayır,
hiç’) puanı alabilirler:
I bırakması gerekmiyordur – örn. o yeterlilikte
kullanımı yoktur;
I 'memnun' kullanıcıdır (farkındalık öncesi) – örn.
bırakmak istemiyordur;
I ilk denemelerinde başarılı bir şekilde
azaltmış/bırakmışlardır.
Sonuçta, bu soruda birden çok kavram
bulunduğundan, sağlık çalışanları bu soruyu 3
kısma ayırmayı yararlı bulabilir. Örneğin;
I Sigarayı bırakmayı hiç denediniz mi? (‘evet’ ya
da ‘hayır’)
I Başarılı oldunuz mu? (‘evet’ ya da ‘hayır’)
I Başarısız olduğunuz son deneme ne zamandı?
(‘hiç', 'evet, son 3 ay içerisinde', 'evet, ama son 3
ay içerisinde değil')

Bu soruda, yalnızca son 3 ay içerisinde kullanılmış

maddeler değil, S1’de yaşam boyu kullanım
sorulduğunda kaydedilen tüm maddelere dair bilgi
alınmalıdır.
 12 ASSIST SORU FORMUNU UYGULAMA YÖNTEMİ | 31

S8 Bir maddeyi enjeksiyon yoluyla aldığınız
hiç oldu mu?
(Yanıtlar = 'hayır, hiç', 'evet, son 3 ay
içerisinde', 'evet, ama son 3 ay içerisinde
değil')
Bu soru, bağımlılık veya yüksek riskli kullanımın
muhtemel bir göstergesidir ve hastanın yakın
zamanda herhangi bir maddeyi enjeksiyon
yoluyla alıp almadığını tespit etmek üzere
tasarlanmıştır. Enjeksiyon yoluyla kullanıma
geçmiş hastaların, kullanım sıklığına bağlı olarak,
bağımlı olma ya da bağımlı hale gelme olasılığı
daha yüksektir. Enjeksiyon yolu ile madde
kullanımı ayrıca, ölümcül veya ölümcül olmayan
aşırı doz (özellikle opioidlerle) ve psikoz riski
(özellikle amfetamin tipi uyarıcılarla) gibi ek bir
dizi zarar ile ilişkilendirilmektedir. Kan yoluyla
bulaşan virüslere yakalanmak da yine enjeksiyon
ile ilişkilendirilir.
En yaygın olarak enjekte edilen maddeler
opioidler, amfetamin türü uyarıcılar, kokain
ve benzodiazepin gibi sakinleştiricilerdir.
Opioidler için enjeksiyon örüntüsü, bazen
amfetamin türü uyarıcılar ve kokain
örüntülerinden farklıdır. Opioid enjekte eden
kişiler bunu genellikle düzenli bir şekilde
yapmaya meyilliyken, uyarıcı enjekte eden
kişiler bunu kümeleme veya tekrarlar
halinde yapma eğilimindedirler. Bunun anlamı,
art arda birkaç gün enjekte edip sonraki
enjeksiyon uygulamalarından önce birkaç gün,
hafta, hatta ay boyunca ara verebildikleridir.
Genel bir kural olarak, son 3 ay boyunca
ortalama olarak ayda 4 kereden fazla
enjeksiyon yapan hastaların uzman tedavisine
yönlendirilmesi gerekebilir.

8. soruya verilen cevap, hastadan elde edilen

nihai skora katkıda bulunmasa da; özellikle yakın
zamanda enjeksiyonla madde kullanımı, hastanın
daha ileri seviyede değerlendirilmeye ve madde
kullanımı için bir uzman tedavisine
yönlendirilmeye ihtiyacı olduğunun göstergesidir.

Eğer hasta son 3 ay içerisinde madde enjekte

etmişse, şunları yapmanız gerekmektedir:

I hasta ile birlikte enjeksiyon riski kartının (Ek D)

üzerinden geçin ve güvenli enjeksiyon
kullanımı prosedürlerini de dâhil edin;

I HIV, Hepatit B ve C için test yaptırmalarını

tavsiye edin;

I en yaygın olarak enjekte edilen maddeler için,

son 3 ay içerisindeki enjeksiyon sıklığı ve
örüntüsünü tespit edin. Enjeksiyon örüntüsü,
hastanın uzman tedavisi önerilmeye ihtiyacı
olup olmadığını belirlemede yardımcı olacaktır.
32 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
13 ASSIST soru formunun
puanlanması
ASSIST’teki her bir sorunun içinde seçim
yapılabilecek bir yanıt seti bulunmaktadır ve S2 -
S7 arasındaki sorulara verilen her bir yanıtın
rakamsal bir puanı vardır. Görüşmeyi yapan kişi,
her bir soru için hastanın verdiği cevaba karşılık
gelen rakamsal puanını daire içine alır.
Görüşmenin sonunda, 2’den 7’ye kadar olan
soruların puanları, her bir madde (tütün, alkol,
esrar, kokain, amfetamin türü uyarıcılar,
inhalanlar, sakinleştiriciler/uyku ilaçları,
halüsinojenler, opioidler ve ‘diğer’ maddeler) için
toplanır ve her bir madde için bir ASSIST risk
puanı oluşturulur (örnek için 5 numaralı kutucuğa
bakınız). Teknik raporlar ve makalelerde bu
puana, her bir madde sınıfı için madde
bağımlılığı puanı adı verilmektedir.
ba
KUTU 5 Esrar için bir ASSIST puanı
hesaplama örneği*
Bir hasta, esrar için aşağıdaki yanıtları vermiştir
S2k Haftalık
S3k Bir/iki kez
S4k Aylık
S5k Bir/iki kez
S6k Evet, ama son 3 ay içinde değil
S7k Hayır, Hiç
Esrar için ASSIST risk puanı
*Son 3 ay içerisinde kullanılmış diğer tüm maddeler için
benzer puanlar hesaplanır. S5’teki tütün kullanımı hesaplamaya
dâhil edilmez.
Pratiklik ve kolaylık sağlaması amacıyla, bu kılavuzda buna (madde)
ASSIST risk puanı denilecektir. ASSIST soru formunda belirtildiği gibi,
her hastanın 10 tane risk puanı olacaktır. Bunlar:
a tütün için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 31)
b alkol için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
c esrar için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
d kokain için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
e amfetamin türü uyarıcılar için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
f inhalanlar için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
g sakinleştiriciler ve uyku hapları için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
h halüsinojenler için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
i opioidler için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39)
j ‘diğer’ maddeler için ASSIST risk puanı (aralık 0 - 39).
Bu puan ASSIST soru formunun son sayfasına kaydedilebilir ve uygun
olması halinde soru formu, hastanın kayıtları arasında saklanabilir.
Hasta ASSIST soru formunu görmez, ama onun yerine kısa
müdahalenin bir parçası olan geri bildirim vermenin uygun bir
yöntemi olarak, kendisi için puanlamaların kayıt edildiği ASSIST geri
bildirim formunu görür.
Puan = 4
Puan = 3
Puan = 5
Puan = 5
Puan = 3
Puan = 0
Toplam = 20

Bir uygulama pratiği
ASSIST uygulaması ve puanlamasını öğrenmeyi
kolaylaştırmak amacıyla; iki pratik örneği (‘Metin’
ve ‘Betül’) bu kılavuzun Ek G’sinde bulunmaktadır.
Bunlar, iki kişinin dâhil olduğu bir rol oyununda
kullanılacak şekilde tasarlanmıştır. Bu uygulama
pratiği iki hastanın ASSIST sorularına verdiği
yanıtların senaryosundan oluşmaktadır. Bir kişi
hastanın rolünü üstlenir ve senaryosunda
bulunan yanıtları (kelime kelime) okur. Diğer kişi
ise sağlık çalışanının rolünü üstlenir ve elinde
bulunan boş ASSIST soru formuna hastanın
yanıtlarını kaydeder. Sonuçta ortaya çıkan
puanlar (hastanın senaryosunda doğru puanlar
mevcuttur), sorulara verilen yanıtlarla orantılıdır
ve senaryo edilmiş örneklerin arka sayfasında
bulunmaktadır. Senaryo değiştirilmemeli veya hasta
rolünü oynayan kişi tarafından abartılmamalıdır;
çünkü bu, doğru puanlama ile uyum
göstermeyen yanıtlara yol açabilir.
13 ASSIST SORU FORMUNUN PUANLANMASI | 33
ASSIST uygulaması gerçek hastalar üzerinde
kullanılmadan önce sağlık çalışanlarının yanlış
uygulama yapmasını önlemek için bir senaryo
oluşturulmuştur. Bu senaryo sağlık çalışanlarının
bazı incelikleri kavrayabilmeleri için özel olarak
tasarlanmıştır:
I bilgilendirmeyi yapmak;
I yönlendirmeler de dâhil her bir soruyu uygun
biçimde sormak;
I hastanın yanıtlarını uygun biçimde kaydetmek;
I sıklığa dair yanıtları öğrenmek;
I farklı maddeler için filtreleme sorularını
kullanmak;
I her bir madde için puanları toplamak ve
bunları son sayfadaki kutucuğa kaydetmek;
I soruları sorarken motivasyonel görüşme tarzını
kullanmak.
34 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
14 ASSIST punlarının
yorumlanması
ASSIST her bir madde için bir risk puanı belirler
ve bunlar, hastalarla madde kullanımları
hakkında bir konuşma (kısa müdahale)
başlatmak için kullanılır. Her bir madde için elde
edilen puan, Kutu 6'da belirtildiği şekilde,
‘düşük’, ‘orta’ veya ‘yüksek’ risk kategorisine
girer ki bu da ilgili kullanım düzeyi için uygun
olan müdahaleyi (sırasıyla ‘tedaviye gerek yok’,
‘kısa müdahale yapılması’ veya
‘uzman değerlendirmesine ve tedaviye
yönlendirme’) belirler.
Her ne kadar ASSIST madde ile ilişkili risk
düzeyine dair bir gösterge veriyor olsa da; her tür
psikometrik araçta olduğu gibi, yalnızca ASSIST’e
dayalı bir risk değerlendirmesi yapmanın bazı
kısıtlılıkları olduğu dikkate alınmalıdır. Madde ile
ilişkili sorunlar çok yönlüdür. Madde kullanımına
bağlı oluşan sağlık sorunları ailede madde
kullanım öyküsü, psikiyatrik komorbidite, yaş,
cinsiyet, sosyoekonomik statü vb. pek çok
faktöre bağlı olarak değişir. Sağlık çalışanları, her
hasta için mevcut riski hesaplarken bu faktörleri
aklında tutmalıdır.
Düşük risk
ASSIST risk puanı ‘üç ya da daha az’ (alkol için ’10
ya da daha az’) olan hastalar, madde kullanımıyla
ilişkili sorunlara dair daha düşük risk altındadırlar.
Zaman zaman madde kullanıyor olsalar da
mevcut durumda kullanımlarıyla bağlantılı hiçbir
sorun yaşamamaktadırlar ve mevcut durumdaki
kullanım örüntüleriyle devam etmeleri halinde,
gelecekte madde kullanımlarıyla ilgili sorunların
oluşmasına dair daha düşük risk altındadırlar.
Orta risk
‘4 ve 26 arasında’ (alkol için ’11 ve 26’) puan
alan hastalar, sağlık ile ilgili ve diğer sorunlar
bakımından orta seviye risk altındadırlar ve bu
sorunlardan bazılarını hâlihazırda yaşıyor
olabilirler. Bu şekilde devam eden kullanım,
bağımlılık ihtimali de dâhil olmak üzere,
gelecekte sağlık ile ilgili ve diğer sorunlar
yaşanmasının olası olduğuna dair bir
göstergedir. Geçmişte madde kullanımıyla
bağlantılı sorunlar yaşamış ve bağımlılık geçmişi
olan kimseler için risk artmaktadır.
Yüksek risk
Herhangi bir madde için ’27 veya daha yüksek’
bir puan alınması, hastanın yüksek derecede
bağımlılık riski barındırdığı veya o maddeye
bağımlı olduğu ve muhtemelen madde
kullanımlarına bağlı olarak sağlık ile ilgili, sosyal,
finansal, yasal ve ilişkilerinde sorunlar yaşadığı
anlamına gelmektedir. Ayrıca; son üç ayda, ayda
ortalama 4 kereden fazla madde enjekte eden
hastaların da yüksek risk altında olmaları
muhtemeldir.
KUTU 6 Madde ile ilişkili puanlar ne anlama
gelmektedir?
KUTU 6 Madde ile ilişkili puanlar ne
anlama gelmektedir?
Diğer tüm
Alkol
maddeler
Düşük risk 0-10 0-3
Orta risk 11-26 4-26
Yüksek risk 27+ 27+

15 ASSIST puanları ile tedavi
arasında bağlantı kurulması
ASSIST geri bildirim raporu kartı, ASSIST
görüşmesinin sonunda tamamlanmakta ve
hastaya, madde bağlantılı risk seviyesi hakkında
kişisel geri bildirim yapmak için kullanılmaktadır.
Kısa müdahaleyi başlatmak için iyi bir yöntem,
hastaya şu soruyu sormak olabilir; “Az önce
tamamladığınız soru formunda kaç puan
aldığınızı görmek ister misiniz?” Her bir madde
için alınan ASSIST risk puanını, ASSIST geri
bildirim raporu kartının ön yüzünde verilen
kutucuklara kaydedin. Diğer sayfalarda ise, bütün
maddeler için ASSIST risk puanı tarafından işaret
edilen risk seviyesini (‘düşük’, ‘orta’, ‘yüksek’),
ilgili kutucuğun içine tik atarak işaretleyin. ASSIST
geri bildirim raporu kartının biçimlendirilmiş bir
kopyası Ek C’de görülebilir.
Rapor kartı, görüşme sırasında geri bildirim
vermek için kullanılır ve beraberinde götürüp
tartışılan konuları hatırlatacak bir araç işlevi
görmesi için hastaya verilir.
Düşük risk
Düşük riskli hastalar da olağan biçimde tedavi
almalı ve eğer yeterli zaman varsa puanlarıyla
ilgili geri bildirim verilmelidir. Düşük riskli veya bu
maddelerden sakınan hastalar, bu şekilde
kalmaları yönünde cesaretlendirilmelidir. ASSIST
puanı, tüm maddeler için, madde bağlantılı
zararlar yönünden düşük riskli olduğunu
gösteren hastalar için bu tarz bir müdahale
yeterli olacaktır.
15 ASSIST PUANLARI İLE TEDAVİ ARASINDA BAĞLANTI KURULMASI | 35
Orta risk
Orta risk düzeyindeki hastalar için 3-15 dakikalık
bir kısa müdahale yapılması idealdir. Kısa
müdahale, ASSIST geri bildirim raporu kartını
(Ek C) kullanarak basit motivasyonel görüşme
tekniklerini uygulayarak hastaya verilecek geri
bildirimi kapsamaktadır. ASSIST bağlantılı kısa
müdahalelerin, hastaların madde kullanımlarını 5
dikkate değer biçimde azaltmasında etkili
olduğu görülmektedir. Basit bir kısa müdahale
verme hakkında daha çok bilgi, kılavuzun diğer
el kitabı ‘‘Tehlikeli ve zararlı madde kullanımı
için ASSIST bağlantılı kısa müdahaleler: birinci
basamak tedavi için kullanım kılavuzu’ 1
dokümanında bulunabilir. Müdahaleye tabi
tutulmuş hastalara ayrıca, evlerine götürmeleri
için, ‘Madde kullanımını azaltmak veya
bırakmak için kendine yardım stratejileri: bir
rehber’ 25 kitapçığı, ASSIST geri bildirim raporu
kartının bir kopyası ve kullanılan maddelere
yönelik bilgiler (ülkenize ve kurumunuza uyacak
şekilde) de verilmelidir.
Eğer hastalar son 3 ay içerisinde, bir kez bile
madde enjekte etmişler ise; kendilerine ayrıca,
enjeksiyon riski kartı (Ek D) verilmelidir. Bu kart
tek sayfalık olup, madde enjekte edenler için
bireyselleştirilmiş geri bildirim ve bilgi
vermektedir. İçerisinde enjeksiyonla ilişkili risk
ve sorunlar ve daha az riskli enjeksiyon
yöntemleri anlatılmaktadır. Kart, kısa müdahale
sırasında tavsiye ve bilgi sağlamak üzere
kullanılır ve beraberinde götürüp konuşulan
konuları hatırlatacak bir araç işlevi görmesi için
hastaya verilir. Hastalar ayrıca, HIV, Hepatit B ve
C bakımından test edilebilecekleri bir kliniğe
sevk edilir.
36 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Yüksek risk İstisnalar

Kısa müdahaleler yüksek risk düzeyindeki
hastalara da yapılmalıdır, ancak; bu yüksek riskli
hastalar için, kısa müdahale tek başına yeterli
değildir. Yine bu bağlamda, kısa müdahale,
hastaları ayrıntılı bir klinik değerlendirmeye ve
madde kullanımları için bir uzman tarafından
tedavi edilmeye teşvik etmek için kullanılabilir. Bu
tedavi, birinci basamak tedavi merkezindeki sağlık
profesyonel(ler)i tarafından veya varsa ve hastanın
makul bir sürede erişebileceği mesafedeyse;
özelleşmiş bir madde ve alkol tedavi merkezi
tarafından sağlanabilir.
Özelleşmiş tedavi merkezleri var ise; personelin
randevu alma ve sevk prosedürleri ile yüksek
riskli hastalar için bekleme listelerinin bilincinde
olması gerekmektedir. Eğer özelleşmiş tedavi
merkezleri kolay ulaşılabilir değilse veya ağır
biçimde damgalanmışsa, hastayı birinci basamak
tedavi merkezinde tedavi edebilmek için her türlü
efor sarf edilmelidir.
Nadir de olsa, hastanın son üç ay içerisinde belli
bir maddeyi kullanmadığı, ancak o madde için
halen ‘6’ puanı aldığı durumlar ortaya çıkabilir;
bu da kendilerini teorik olarak ‘orta risk’
grubuna sokar. Bu durum, halen iyilik halinde
olan bir hastanın geçmişte madde ile ilgili
problemleri olması, 6 ve7 numaralı
soruların ikisinde de ‘3’ puan alması durumunda
(‘evet, ama son 3 ay içerisinde değil’) ortaya
çıkabilmektedir. Bu tip hastalar, devam eden
iyilik hallerinden dolayı tebrik ve takdir
edilmelidir. Bu hastaların tam bir müdahaleye
ihtiyaç duymayacakları muhtemeldir, ancak
kendilerine puanlarıyla ilgili geri bildirim
verilmeli ve orta risk düzeyinde olduklarına,
maddeyle ilgili geçmişteki sorunları yüzünden
de artan risk altında bulunduklarına, dolayısıyla
tedbirli olmaları gerektiğine dair açıklama
yapılmalıdır.

Sıklıkla enjeksiyon yapan hastalara da, kısa

müdahale dâhilinde enjeksiyon hakkında bilgi ve
tavsiye sağlamak için enjeksiyon riski kartı (Ek D)
verilmeli ve detaylı klinik değerlendirme ve
uzman tedavisine sevk edilmelidir.
 16 ASSIST İLE YAPILAN TARAMA GÜNLÜK UYGULAMAYA NASIL UYGULANIR? | 37

16 ASSIST ile yapılan tarama

günlük uygulamaya nasıl uyarlanır?

lin
olarak o k
m n kendi rol
merkezinde
n emin olmalıdır.

an net olmalı A aram

22,23 u ele

Kutu 7'de kutucukta sıralanmıştır.

Merkezinde
KUTU 7 Uygulama soruları
:
?
lama

izleme ı olan ıl ?

ne tarama
.
ASSIST e k a m leri kim uygulayacaktır?
Planlama
ASSIST

ASSIST n ko elde

ıl lanlan ?

ASSIST taram n

.
mler
ne ol
38 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
Plan geniş kapsamlı olmalı ve taramanın,
zamanında, sistematik ve etkili şekilde
gerçekleşmesini sağlamalıdır. Aynı zamanda,
beklenmedik durumlara karşı sağlık çalışanlarının
ASSIST taraması yapabileceği şekilde esnek
olmalıdır. Ayrıca geliştirilen plan birinci basamak
sağlık kurumunun yeri ve hastaları ile ilgili madde
kullanımının yaygınlığını ve türünü göz önünde
bulundurmalıdır. Örneğin; enjeksiyon yoluyla
madde kullanımının yaygın olabileceği bir
bölgede 'cinsel yolla bulaşan hastalık testi' ve
daha az riskli enjeksiyon uygulamasıyla ilgili
bilgilendirme de ulaşılabilir durumda olmalıdır.
Amfetamin türü uyarıcıların kullanımının yaygın
olduğu bölgelerde, ATU ile ilişkili yaygın ruhsal
sorunlar ve ruh sağlığı hizmetlerine erişim
hakkında bilgilendirme bulundurulması
düşünülmelidir.
Birinci basamak tedavide tarama ve koruma
programlarının uygulanması için birtakım
stratejilerin etkililiğine dair güçlü kanıtlar
bulunmaktadır. Bu stratejiler arasında şunlar
bulunur:
I Hastaların madde kullanımları hakkında
düşünmelerini sağlamak için bekleme
odalarında kullanılması gerekenler:
I madde kullanımıyla bağlantılı risk ve
sorunlara değinen poster ve görseller;
I program hakkında bilgi içeren, iyi
düzenlenmiş bir duyuru panosu;
I uygulama bültenleri;
I ilgili bilgi broşürleri ve hasta eğitim
materyalleri.
I Hastanın sağlığı ile ilgili özet bilgileri içeren
kayıtlarda olması gerekenler:
I belirli sağlık ihtiyaçları;
I hastanın ASSIST ile taramaya tabi tutulup
tutulmadığı;
I ASSIST puanları ve risk durumları;
I hangi müdahalelerin uygulandığı;
I bir sonraki taramalarının ne zaman
gerçekleştirilmesi gerektiği.
I Hasta kayıtlarına, taramadan geçip geçmediklerini
veya tarama zamanını tek hamlede görebilmek
adına etiketler yapıştırmak.
I Hatırlatma düzenekleri kullanmak. Hatırlatmalar şu
amaçla kullanılabilir:
I hastaları, tarama programına katılmak üzere
davet etmek;
I sağlık çalışanını, hastanın başvurusu
sırasında ASSIST uygulamak üzere yönlendirmek;
I gerekliyse; hastayı takip amaçlı davet etmek
(geri çağırma);
I sağlık çalışanlarına ve hastaya, tekrar
taramasının zamanını hatırlatmak.
Kaynaklar elverişli ise; bir tarama programını
yürütmek açısından bilgisayarlı bilgi sistemleri
fevkalade yardımcı olabilir.
 16 ASSIT İLE YAPILAN TARAMA GÜNLÜK UYGULAMAYA NASIL UYGULANIR? I 39

Eğitim Eğitim kaynakları ve personel eğitimi ile ilgili

bilgi almak için; lütfen DSÖ ile irtibata geçiniz:
Tarama programına dâhil olan tüm personele
eğitim verilmesi, programın etkili olması
açısından önemlidir. Eğitim şunları içermelidir:
I ASSIST ve kısa müdahalelerin uygulanmasıyla Management of Substance Abuse,
ilgili kılavuzların okunması; Department of Mental Health and
Substance Abuse
I tarama ve bağlantılı müdahale programının
neden önemli olduğunun anlaşılması;
World Health Organization
20 Avenue Appia
I kullanılacak uygulama prosedürleri; 1211 Geneva 27, Switzerland
I personelin, tarama programı içerisindeki rol ve
Telephone: +41 22 791 3494
işlevleri ile bunların diğer görevleriyle nasıl
Fax: +41 22 791 4851
uyum sağlayacağı;
E-mail: msb@who.int
I ASSIST’in nasıl uygulanacağı ve ASSIST Website: www.who.int/substance_abuse/
puanlarının nasıl hesaplanacağı; activities/assist/en/
I ASSIST bağlantılı kısa müdahalelerin nasıl
uygulanacağı;
I farklı risk düzeylerindeki hastalara yardım etmek
için takip faaliyetlerinin nasıl yürütüleceği.

Etkili bir eğitim; personelin rollerini, işlevlerini ve

tarama ile tehlikeli ve zararlı madde kullanımına
erken müdahale hakkındaki tutumlarını açık bir
şekilde tartışabilmelerine olanak sağlamalıdır.
Ayrıca; ASSIST'in, kısa müdahalenin ve takip
faaliyetlerinin yürütülmesinde rol oynama ve
denetimli uygulama pratiğinin yapılması için
fırsatlar sağlamalıdır.*

*Bazı eğitim kılavuzları ve materyallerinin, İngilizce dışındaki

dillerde bazı versiyonları WHO ASSIST internet sitesinde, http://
www.who.int/substance_abuse/activities/assist/en/ mevcuttur.
 40 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

İzleme İzleme faaliyetleri, iyi şekilde muhafaza edilen

ASSIST tarama programının düzenli olarak
izlenmesi; her türlü uygulama sorununun ortaya
çıktığı anda ele alındığından ve programın
başarısının ölçüldüğünden emin olmak için
önemlidir. Bir tarama programının başarısını
ölçmenin birtakım yolları vardır:
I Taraması yapılmış hasta sayısı, program
politikası dâhilinde taraması yapılmaya uygun
hasta sayısı ile karşılaştırılabilir. Bu hesaplama,
tarama başarısının bir yüzdesi olarak yapılabilir.
hasta ve program kayıtları bulunmuyorsa
yürütülemez. Tarama ve takip müdahalelerinin
detaylarının hasta kayıtlarında tutulduğundan
emin olunması önemlidir. Bu özel etiketler ve
hasta özet sağlık formu kullanılarak yapılabilir.
Birinci basamak tedavi kliniğinin, hasta ve
tarama programı faaliyetlerine dair merkezi bir
kayıt sistemi bulunması da yardımcı olacaktır.
ASSIST koordinatörü, uygun kayıtların
tutulduğundan emin olmak konusunda
sorumludur.

I Taraması yapılmış hastalardan, ASSIST puanı

Geri bildirim
orta ve yüksek risklilerin yüzdesi, her bir madde
için hesaplanabilir. İzleme sonuçlarının dahil olan tüm personele
sık sık geri bildirim verilmesi, programın
I ASSIST puanlarına uygun biçimde müdahaleye
geliştirilmesinin devam etmesi için önemlidir.
(geri bildirim ve bilgilendirme, kısa müdahale,
Geri bildirim ayrıca, personelin programa
daha yoğun tedavi) tabi tutulmuş hastaların
gösterdiği özveriyi korumaya da yardımcı
oranı hesaplanabilir.
olmaktadır.

Birinci basamak tedavide tarama yapılmasının Personelden gelecek geri bildirimler de

ana faydalarından biri; hastaları zaman içerisinde önemlidir; zira bunlar uygulama süreçlerinin
takip etmeye imkân tanımasıdır. Tespit edilmiş nasıl işlediğiyle ilgili bilgi sağlar, sorunların
vakaların takibinin yapılması ve müdahaleye nasıl tespit edilmesini ve çözümlerin geliştirilmesini
yanıt verdiklerinin görülmesi, taramanın önemli olanaklı kılar.
bir boyutudur. Senelik bir kontrol muayenesi
Yazılı raporlar ve personel toplantılarında
uygulaması, bu konuya yaklaşmanın iyi bir
ASSIST tarama programı ile ilgili düzenli
yöntemidir. 12 ay önce taraması yapılmış ve
tartışmalar yapılması; geri bildirim verilmesi ve
ASSIST puanları, maddeyle bağlantılı sorunlar için
yapılması gerekenler için fırsatı sağlayacaktır.
‘orta risk’ bulunduğunu göstermiş hastalar;
madde kullanım davranışlarında herhangi bir
değişiklik olup olmadığını görmek bakımından,
yeniden ASSIST ile taranabilir. Benzer şekilde; 12
ay önce taraması yapılmış ve ‘yüksek risk’
belirlenmiş hastalar, müdahale ve uzman
değerlendirmesi ile tedaviye nasıl yanıt
verdiklerinin görülmesi için yeniden
değerlendirilebilirler.
 17 Ekler İçin
Rehber
Birlikte verilen ekler, hem sağlık çalışanları hem
hastalar için materyaller içermektedir. Bunlar
çoğaltılabilir ve ihtiyaç halinde, kılavuzda
belirtilen talimatlara uygun olarak serbestçe
kullanılabilir.
Ek A
Alkol, Sigara ve Madde Bağımlılığı Tarama
Testi (ASSIST v3.1)
ASSIST soru formu, birinci basamak tedavi ve
diğer tedavi ortamlarında tekrar tekrar
kullanılmak üzere çoğaltılabilir.
Ek B
ASSIST v3.1 hastalar için yanıt kartı
Bu, hastalara ASSIST uygulanırken, yanıtlamayı
kolaylaştırması için hastalara verilmesi gereken
bir sayfalık bir dokümandır.
Ek C
ASSIST v3.1 hastalar için geri bildirim
raporu kartı
ASSIST geri bildirim raporu kartı, sağlık çalışanı
tarafından, ASSIST sonuçları ile doldurulmalı ve
hastaya madde kullanımları ile ilgili geri bildirim
ve tavsiye vermek için kullanılmalıdır. Hastalar,
kartları yanlarında eve götürmeleri için teşvik
edilmelidir. Ön tarafta, her bir madde için ASSIST
risk puanlarını ve risk düzeylerini, ayrıca madde
kullanımı ile ilişkilendirilmiş belirli sağlık ile ilgili
ve diğer sorunları bulabilirsiniz. Sağlık çalışanları,
ASSIST geri bildirim raporu kartını, kısa müdahale
ile bir arada kullanmalıdır.
Ek D
ASSIST hastalar için enjeksiyon riskleri kartı
Bu tek sayfalık kart, madde enjeksiyonuyla
ilişkilendirilen risklerle ilgili olarak; kısa
müdahaleye dahil edilerek kullanılması için
tavsiyeler sunmaktadır. Bu bilgi sayfası, tedavi
merkezlerinde kullanılmak ve son 3 ay içerisinde
enjeksiyon yapmış hastalara verilmek amacıyla,
çoğaltılabilir.
17 EKLER İÇİN REHBER | 41
Yüksek risk düzeyinde enjeksiyon yapan hastalar
(son 3 ay içerisinde ayda dört kez enjeksiyon
yapanlar) da bu kartı faydalı bulabilirler, ancak
kendilerinin daha yoğun bir tedavi sürecine
ihtiyaçları olacaktır.
Ek E
Yerel dillere ve kültürlere uyarlama ve
çeviri: klinisyenler ve araştırmacılar için
kaynak
Bu kaynak, ASSIST ve bağlı materyaller çevrilirken
izlenmesi gereken ilkeleri sıralamaktadır.
ASSIST’in İngilizce dışındaki dillerde bazı
versiyonları internet sitesinde
(http://www.who.int/substance_abuse/activities/a
ssist/en/) mevcuttur. Eğer ASSIST materyallerini
veya kaynaklarını kendi dilinize çevirmeyi
planlıyorsanız lütfen tescil ve destek için DSÖ ile
irtibata geçiniz:
Management of Substance Abuse,
Department of Mental Health and
Substance Abuse
World Health Organization
20 Avenue Appia
1211 Geneva 27, Switzerland
Telephone: +41 22 791 3494
Fax: +41 22 791 4851
E-mail: msb@who.int
Website: www.who.int/substance_abuse/
activities/assist/en/
Ek F
‘ASSIST soru formunun Doğru Uygulanması’
hakkındaki Bölüm 11’de bulunan kendini
değerlendir sorularının yanıtları.
Ek G
Gerçek hastalar üzerinde kullanılmadan önce,
ASSIST’i kullanmanın ve doğru puanları elde
etmenin pratiğini yapmak üzere iki kişi
tarafından rol oyunu oynanırken (bir kişi sağlık
çalışanını bir kişi hastayı oynayacak şekilde),
kullanılacak iki hasta senaryosu
(‘Betül’ ve ‘Metin’).
42 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Ek A
Alkol, Sigara ve Madde Bağımlılığı Tarama Testi (ASSIST v3.1)

Klinisyen Adı Klinik

Hasta Numarası / Adı Tarih

Bilgilendirme (lütfen hastalara okuyun veya yerel koşullara uyarlayarak açıklayın)*

Aşağıdaki sorular, alkol, tütün ürünleri ve diğer maddeleri, hayatınız boyunca ve son üç ay içerisinde
kullanım tecrübeniz hakkındadır. Bu maddeler sarılıp içilebilir, yutulabilir, buruna çekilebilir, solunabilir veya
enjekte edilebilir (yanıt kartını gösteriniz).
Sıralanan maddelerden bazıları, bir doktor tarafından reçete edilmiş (amfetamin, sakinleştirici, ağrı kesiciler
gibi) olabilir. Bu görüşmede, doktorunuz tarafından reçete edildiği şekilde kullandığınız ilaçları kayıt altına
almayacağız. Ancak; böyle ilaçları, reçete edilme amaçları dışında kullandıysanız veya reçete edildiğinden
daha sık ya da daha yüksek dozlarda aldıysanız; lütfen bana söyleyiniz.
Çeşitli yasa dışı madde kullanım durumunuzla ilgili bilgi edinmeyi amaçlasak da bilgilerinizin, katı bir
gizlilikle korunacağından lütfen emin olunuz.
Soruları sormadan önce, hastaya ASSIST yanıt kartını verin.

SORU 1 I Hayatınız boyunca, aşağıdaki maddelerden hangisini en az bir kez kullandınız

(yalnızca tıbbi amaçlı olmayan kullanımlar sorulmaktadır)?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Evet Hayır

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Evet Hayır

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Evet Hayır

Kokain (crack, taş, koko, vb.) Evet Hayır

Evet Hayır
Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.)

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) Evet Hayır

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, Rivotril, vb.) Evet Hayır

Evet Hayır
Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) Evet Hayır

Diğer - belirtiniz: Evet Hayır

Tüm maddelere "Hayır" yanıtı verildiyse

Tüm yanıtların negatif olması durumunda
yönlendirici bir soru sorunuz: görüşmeyi sonlandırınız.
“Okuldayken bile mi?”
Bu maddelerden herhangi birine "Evet" yanıtı verildiyse;
kullanılmış olan her bir madde için Soru 2'yi sorunuz.

ASSIST V3.1 klinik ortamlarda tarama yapmak için kullanılır. Araştırma amaçlı kullanım için, lütfen bir önceki versiyon olan ASSIST V3.0.’ı kullanın.
© Dünya Sağlık Örgütü 2010
 Bir ya da iki kez
SORU 2 I Son üç ay içerisinde, bahsettiğiniz maddeleri ne sıklıkta

neredeyse
Günlük /
kullandınız (birinci madde, ikinci madde vb.)?

her gün
Haftalık
Aylık
Hiç
a. Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) 0 2 3 4 6
b. Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) 0 2 3 4 6
c. Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) 0 2 3 4 6
d. Kokain (crack, taş, koko, vb.) 0 2 3 4 6
e. Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) 0 2 3 4 6
f. İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) 0 2 3 4 6

0 2 3 4 6
g. Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), alprazolam (Xanax),
lorazapam (Ativan), klonazepam (Rivotril) vb.)

h. Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) 0 2 3 4 6

i. Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) 0 2 3 4 6
j. Diğer - belirtiniz: 0 2 3 4 6

Soru 2’deki tüm maddelere “Hiç” yanıtı verildiyse, doğrudan Soru 6’ya geçiniz.

Soru 2’deki maddelerden herhangi biri, son üç ay içerisinde kullanılmış ise, kullanılmış olan her bir madde
için Soru 3,4 ve 5 ile devam ediniz.
Bir ya da iki kez

SORU 3 I Son üç ay içerisinde, (birinci madde, ikinci madde, vb.)

neredeyse
Günlük /

her gün
Haftalık

kullanmak için güçlü bir istek veya dürtüyü ne sıklıkta hissettiniz?

Aylık
Hiç

a. Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) 0 3 4 5 6

b. Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) 0 3 4 5 6
c. Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) 0 3 4 5 6
d. Kokain (crack, taş, koko, vb.) 0 3 4 5 6
e. Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) 0 6
3 4 5
f. İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) 0 3 4 5 6

g. Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), alprazolam (Xanax), 0 3 4 5 6

lorazapam (Ativan), klonazepam (Rivotril) vb.)

h. Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) 3 5

0 4 6
i. Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) 0 3 4 5 6

j. Diğer - belirtiniz: 0 3 4 5 6
 Bir ya da iki kez
SORU 4 I Son üç ay boyunca, (birinci madde, ikinci madde, vb.)

neredeyse
Günlük /
kullanımınız ne sıklıkta sağlık ile ilgili, sosyal, yasal veya finansal

her gün
Haftalık
sorunlar yaşamanıza yol açtı?

Aylık
Hiç
a. Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) 0 4 5 6 7

b. Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) 0 4 5 6 7

c. Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) 0 4 5 6 7

d. Kokain (crack, taş, koko, vb.) 0 4 5 6 7

e. Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) 0 4 5 6 7

f. İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) 0 4 5 6 7

0 4 5 6 7
g. Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), alprazolam (Xanax),
lorazapam (Ativan), klonazepam (Rivotril) vb.)

h. Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

0 4 5 6 7
i. Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) 4 7
0 5 6
j. Diğer - belirtiniz: 0 4 5 6 7

Bir ya da iki kez

SORU 5 I Son üç ay boyunca, (birinci madde, ikinci madde, vb.)

neredeyse
Günlük /
kullanımınızdan dolayı, sizden normalde yapmanız beklenenleri

her gün
Haftalık
yapmayı başaramadığınız oldu mu?
Aylık
Hiç

a. Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.)

b. Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) 0 5 6 7 8

c. Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) 0 5 6 7 8

d. Kokain (crack, taş, koko, vb.) 0 5 6 7 8

e. Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) 0 5 6 7 8
f. İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) 0 5 6 7 8

0 5 6 7 8
g. Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), alprazolam (Xanax),
lorazapam (Ativan), klonazepam (Rivotril) vb.)

h. Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

0 5 6 7 8
i. Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) 0 5 6 7 8

j. Diğer - belirtiniz: 0 5 6 7 8

Hastanın hayatı boyunca en az bir kez kullandığı tüm maddeler (örneğin Soru 1’de evet yanıtı verilmiş
olanlar) için Soru 6 ve 7’yi sorunuz.
 Evet, ama son 3
Evet, son 3 ay

ay içerisinde
Hayır, hiç

içerisinde
SORU 6 I Herhangi bir yakınınız, (birinci madde, ikinci madde,

değil
vb.) kullanımınızdan dolayı sizin için endişelendiğini hiç ifade etti
mi?

a. Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) 0 6 3

b. Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) 0 6 3
c. Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) 0 6 3
d. Kokain (crack, taş, koko, vb.) 0 6 3
e. Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) 0 6 3
f. İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) 0 6 3

0 6 3
g. Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), alprazolam (Xanax),
lorazapam (Ativan), klonazepam (Rivotril) vb.)

h. Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) 0 6 3

i. Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) 0 6 3

j. Diğer - belirtiniz: 0 6 3

Hastanın hayatı boyunca en az bir kez kullandığı tüm maddeler (örneğin Soru 1’de evet yanıtı
verilmiş olanlar) için Soru 6 ve 7’yi sorunuz.

Evet, ama son 3

Evet, son 3 ay

ay içerisinde
Hayır, hiç

içerisinde

SORU 7 Kullanmayı azaltmayı (birinci madde, ikinci madde, vb.) değil

veya bırakmayı deneyip başaramadığınız hiç oldu mu?

a. Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) 0 6 3

b. Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) 0 6 3
c. Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) 0 6 3
d. Kokain (crack, taş, koko, vb.) 0 6 3
e. Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) 0 6 3
f. İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) 0 6 3

0 6 3
g. Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), alprazolam (Xanax),
lorazapam (Ativan), klonazepam (Rivotril) vb.)

h. Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

0 6 3
i. Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) 0 6 3

j. Diğer - belirtiniz: 0 6 3
Hastanın hayatı boyunca en az bir kez kullandığı tüm maddeler (örneğin Soru 1’de evet yanıtı
verilmiş olanlar) için Soru 6 ve 7’yi sorunuz.
 Hayır, hiç

Evet, ama
içerisinde

içerisinde
Evet, son

son 3 ay

değil
SORU 8 I Bir maddeyi enjeksiyon yoluyla aldığınız hiç oldu mu?

3 ay
(yalnızca tıbbi olmayan kullanımlar sorulmaktadır)

(Lütfen size uygun seçeneği işaretleyin)

ÖNEMLİ NOT:

Son 3 ay içerisinde enjeksiyon yoluyla madde almış olan hastalara, risk düzeylerini ve en iyi müdahale
yöntemini belirlemek için; bu süre zarfında nasıl bir enjeksiyon örüntüsüyle madde aldıkları sorulmalıdır.

ENJEKSİYON ÖRÜNTÜSÜ MÜDAHALE YÖNERGESİ

Son üç ay içerisinde ortalama olarak “Enjeksiyon Riskleri” kartını da içerecek

ayda 4 gün veya daha az şekilde Kısa Müdahale

Son üç ay içerisinde, ortalama olarak İleri seviyede değerlendirme ve daha yoğun

ayda 4 günden fazla bir tedavi süreci*

HERHANGİ BİR MADDE İÇİN BAĞIMLILIK PUANI HESAPLAMA YÖNTEMİ

(a. ‘dan j.’ye kadar sıralanmış) her bir madde için, 2'den 7'ye kadar (7 dâhil) olan sorulara verilen puanları toplayınız. Bu
puana, S1 ve S8'in sonuçlarını dâhil etmeyiniz. Örneğin, esrar için puan hesaplaması şu şekilde yapılır: S2c + S3c + S4c
+ S5c + S6c + S7c

Tütün ürünlerinin S5'e dâhil edilmediğini, dolayısıyla şöyle hesaplandığını unutmayınız: S2a + S3a + S4a + S6a + S7a

Her bir madde için Müdahale

Kısa müdahale Daha yoğun tedavi
bağımlılık puanını yapılmayacak
yapılacak uygulanacak
kaydediniz.
a Tütün ürünleri 0-3 4 - 26 27 +
b Alkollü içecekler 0 - 10 11 - 26 27 +

c Esrar 0-3 4 - 26 27 +
d Kokain 0-3 4 - 26 27 +
0-3 4 - 26 27 +
e Amfetamin
türü uyarıcılar
0-3 4 - 26 27 +
f İnhalanlar
g Sakinleştiriciler 0-3 4 - 26 27 +
h Halüsinojenler 0-3 4 - 26 27 +
i Opioidler 0-3 4 - 26 27 +
j Diğer maddeler 0-3 4 - 26 27 +

Hastaya kısa müdahale hakkında bilgi vermek için ASSIST geri bildirim rapor kartını kullanın.

YAPILACAK MÜDAHALENİN TÜRÜ, HASTANIN HER BİR MADDE İÇİN BAĞIMLILIK PUANINA GÖRE BELİRLENMEKTEDİR
Ek B
ASSIST v3.1 Hastalar için yanıt kartı
YANIT KARTI - Maddeler
a. Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.)

b. Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.)

c. Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.)

d. Kokain (crack, taş, koko, vb.)

e. Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.)

f. İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.)

g. Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), alprazolam (Xanax), lorazapam (Ativan),
klonazepam (Rivotril) vb.)

h. Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

i. Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.)

j. Diğer - belirtiniz:

YANIT KARTI I Kullanım Sıklıkları

Yanıt kartı Yanıt kartı
Son 3 ay (ASSIST soru 2 - 5) Yaşam boyunca (ASSIST soru 6 - 8)

❙ Hiç: son 3 ay içinde kullanmadım. ❙❙ Hayır, hiç kullanmadım.

❙❙ Evet, ama son 3 ayda kullanmadım.
❙ Bir ya da iki kez: son 3 ayda 1 - 2 kez kullandım.
❙❙ Evet, son 3 ayda kullandım.
❙ Aylık: son 3 ayda aylık ortalama 1 - 3 kez kullandım.

❙ Haftalklıık: haftalık 1 - 4 kez kullandım.

❙ Günlük / neredeyse her gün: haftalık 5 - 7 gün kullandım.

Ek C.
ASSIST v3.1 Hastalar için geri bildirim rapor kartı

Hasta Adı Test Tarihi

Her Bir Madde için Bağımlılık Puanları

Madde Puan Risk Düzeyi

0-3 Düşük
a Tütün ürünleri 4-26 Orta
27 + Yüksek
b Alkollü içecekler 0-10 Düşük
11 -26 Orta
27 + Yüksek
c Esrar 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek
d Kokain 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek
e Amfetamin türü uyarıcılar 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek
f İnhalanlar 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek
g Sakinleştiriciler veya uyku hapları 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek
h Halüsinojenler 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek
i Opioidler 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek
j Diğer maddeler 0-3 Düşük
4-26 Orta
27 + Yüksek

Düşük: Mevcut kullanım şeklinizden dolayı, sağlık ile ilgili veya diğer sorunları yaşama riskiniz
düşüktür.

Orta: Mevcut kullanım şeklinizden dolayı, sağlık ile ilgili veya diğer sorunları yaşama riski
altındasınız.

Yüksek: Mevcut kullanım şeklinizden dolayı, ciddi sorunlar (sağlık ile ilgili, sosyal, finansal, yasal,
ilişkilerinizle ilgili) ile karşılaşmak bakımından yüksek risk altındasınız ve bağımlı haline
gelmeniz kuvvetle muhtemel.
Madde kullanımınızdan ötürü endişeli misiniz?

Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)

A. Tütün Düşük  Orta  Yüksek

Tütün ürünlerinin düzenli kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

dâhil

Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)

B. Alkol
Düşük  Orta  Yüksek
Düzenli alkol kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Akşamdan kalmışlık, agresif ve şiddet içeren davranışlar, kazalar ve yaralanmalar, bulantı ve kusma

Azalmış cinsel performans ve erken yaşlanma

Hazım problemleri, ülserler, pankreas iltihapları ve yüksek tansiyon

Anksiyete ve depresyon, ilişki sorunları, finansal ve çalışma hayatına dair sorunlar

Bir şeyleri hatırlamakta ve problem çözmekte zorluk çekme

Hamile kadınların çocuklarında doğuştan gelen kusurlar ve beyin hasarları

Hafıza kaybına, bilişsel eksikliklere ve oryantasyon bozukluğuna yol açan kalıcı beyin hasarları

Felç, kas ve sinir hasarı

Karaciğer ve pankreas hastalıkları

Ağız, gırtlak ve göğüs kanserleri

İntihar

Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)

C. Esrar Düşük  Orta  Yüksek
Esrarın düzenli kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Dikkat ve motivasyon ile ilgili sorunlar Anksiyete, Paranoya

Panik ve Depresyon

Hafıza ve problem çözme kabiliyetinin azalması

Yüksek Tansiyon

Astım ve Bronşit

Özellikle kişisel veya aile geçmişinde şizofreni bulunanlarda psikotik semptomlar ve psikozlar

Kalp Hastalığı ve Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı

Üst Solunum Yolu & Gırtlak Kanseri

 Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)
D. Kokain Düşük  Orta  Yüksek
Kokainin düzenli kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Uyumada zorluk, kalp çarpıntısı, baş ağrısı ve kilo kaybı

Hissizlik, karıncalanma, nemli cilt ve cildi çizme veya yolma

Yoğun biçimde aşerme ve yaşam tarzından kaynaklı stres

Kazalar, yaralanmalar ve finansal sorunlar

Duygudurum dalgalanmaları – anksiyete, depresyon ve mani

Paranoya, mantıksız düşünceler ve bir şeyleri hatırlamakta zorluk

Agresif ve şiddet eğilimli davranışlar

Tekrar eden yüksek doz kullanımlarından sonra psikoz

Akut kardiyovasküler durumlardan sonra ani ölümler

Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)

E.Amfetamin
Düşük  Orta  Yüksek 
türü uyarıcılar
Amfetamin türü uyarıcıların düzenli kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Uyumada zorluk, iştah kaybı ve kilo kaybı, dehidratasyon ve enfeksiyona karşı azalan direnç

Çene gıcırdatma, baş ağrısı ve kas ağrıları

Duygudurum dalgalanmaları – anksiyete, depresyon, ajitasyon, mani ve panik

Titreme, düzensiz kalp atışları ve nefesin kesilmesi

Konsantre olmada ve bir şeyleri hatırlamada güçlük

Paranoya, agresif ve şiddet eğilimli davranışlar

Tekrar eden yüksek doz kullanımlarından sonra psikoz

Beyin hücrelerinde kalıcı hasar

Karaciğer hasarı, beyin kanaması ve akut kardiyovasküler durumlardan kaynaklı ani ölüm

Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)

F. İnhalanlar Düşük  Orta  Yüksek 
İnhalanların düzenli kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Grip benzeri semptomlar, sinüzit ve burun kanaması

Mide bulantısı ve kusma, hazımsızlık, mide ülserleri ve ishal

Baş dönmesi ve halüsinasyonlar, mide bulantısı, uyuşukluk, oryantasyon bozukluğu, bulanık

görme Baş ağrıları, kazalar ve yaralanmalar, öngörülemez ve tehlikeli davranışlar

Koordinasyon güçlükleri, yavaşlamış refleksler ve vücuda az oksijen gitmesi

Hafıza kaybı, kafa karışıklığı, depresyon, irritabilite ve aşırı yorgunluk

Deliryum, nöbetler, koma ve organ hasarı (kalp, akciğer, karaciğer, böbrek)

Kalp yetmezliğine bağlı ölüm

 Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)
G. Sakinleştiriciler Düşük  Orta  Yüksek 
Sakinleştiricilerin kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Uyuşukluk, baş dönmesi ve kafa karışıklığı

Konsantre olmada ve bir şeyleri hatırlamada güçlük

Mide bulantısı, baş ağrıları ve dengesiz yürüme

Uyku problemleri

Anksiyete ve depresyon

Kısa süreli kullanımın ardından tolerans ve bağımlılık gelişmesi

Ciddi yoksunluk belirtileri

Alkol, opioid veya diğer sakinleştirici ilaçlarla kullanımında aşırı doz ve ölüm

Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)

H. Halüsinojenler Düşük  Orta  Yüksek 

Halüsinojenlerin düzenli kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Görsel, işitsel, dokunsal ve koku duyularıyla ilgili değişiklikler ve öngörülemez davranışlar

Uyuma güçlüğü

Mide bulantısı ve kusma

Kalp atışlarının ve kan basıncının artması

Duygudurum dalgalanmaları

Anksiyete, panik ve paranoya

Geçmişe dönüşler (flashback)

Şizofreni gibi ruh hastalıklarının semptomlarının daha da kötüleşmesi

Bu zararlarla karşılaşma riskiniz: (birini işaretleyiniz)

İ. Opioidler Düşük  Orta  Yüksek 
Opioidlerin düzenli kullanımıyla ilişkilendirilen riskler arasında bulunanlar:

Kaşınma, mide bulantısı ve kusma

Uyuşukluk, kabızlık, diş çürümesi ve düzensiz regl dönemleri

Konsantre olmada ve bir şeyler hatırlamada güçlük

Depresyon, libidoda azalma ve iktidarsızlık

Finansal zorluklar ve suç teşkil eden davranışlar

İlişkilerde zorlanma

Çalışma ve aile hayatını sürdürmede sorunlar

Tolerans, bağımlılık ve yoksunluk semptomları

Aşırı doz ve solunum yetmezliği sebebiyle ölüm

Ek D
ASSIST Madde enjeksiyon riskleri kartı
hastalar için bilgiler
Maddenin enjeksiyon yoluyla alınması, madde kullanımından doğabilecek zararlara
ait riskleri artırmaktadır.

Bu zararlar, aşağıdakilerden herhangi biri veya birkaçından kaynaklanabilir:

• Maddenin kendisi:

 Bir maddeyi enjeksiyon yoluyla aldığınızda, bağımlı olma olasılığınız daha yüksektir.
 Amfetaminleri veya kokaini enjeksiyon yoluyla alırsanız, psikoz yaşama olasılığınız daha yüksektir.
 Eroin veya diğer sakinleştiricileri enjeksiyon yoluyla alırsanız, aşırı doz alma olasılığınız daha yüksektir.

• Maddenin enjeksiyon yoluyla alınması

 Maddeyi enjeksiyon yoluyla aldığınızda, cildinize ve damarlarınıza zarar verebilir, enfeksiyon kapabilirsiniz.
 Yara izlerine, morluklara, yumru oluşumuna, apselere ve ülserlere neden olabilirsiniz.
 Damarlarınızda kollaps gelişebilir.
 Enjeksiyonu boynunuzdan yaparsanız felç geçirmenize yol açabilir.

• Enjeksiyon malzemelerinin paylaşılması

 Enjeksiyon malzemelerini (iğneler ve şırıngalar, kaşıklar, filtreler vb.) paylaşırsanız; Hepatit B, Hepatit C ve HIV
gibi kan yoluyla bulaşan hastalıkların yayılması olasılığı daha yüksek olur.

 Maddeyi enjeksiyon yoluyla almamak daha güvenlidir.

 Eğer maddeyi enjeksiyon yoluyla alıyorsanız:

. her zaman temiz malzemeler kullanınız (örn., iğneler ve şırıngalar, kaşıklar, filtreler vb.)
. her zaman yeni bir iğne ve şırınga kullanınız
. malzemelerinizi başka insanlarla paylaşmayınız
. hazırladığınız alanı temizleyiniz
. ellerinizi temizleyiniz
. enjeksiyon bölgesini temizleyiniz
. her seferinde farklı bir enjeksiyon bölgesi kullanınız
. yavaş biçimde enjekte ediniz
. kullanılmış iğne ve şırınganızı sert bir kutuya koyup güvenli bir şekilde atınız.

 Amfetamin veya kokain gibi uyarıcı maddeler kullanıyorsanız; aşağıdaki öneriler psikoz yaşama
riskini azaltmanıza yardımcı olacaktır.

. enjeksiyondan ve sigara içmekten kaçınınız

. günlük olarak almaktan kaçınınız

 Eroin gibi sakinleştirici maddeler kullanıyorsanız; aşağıdaki öneriler aşırı doz alma riskini
azaltmanıza yardımcı olacaktır.

. aynı gün içerisinde başka maddeleri, özellikle sakinleştiriciler ve alkolü kullanmaktan kaçınınız
. az miktarda kullanınız ve yeni bir ürün kullanmadan önce daima bir "deneme" yapınız
. kullandığınız zamanlarda yanınızda birilerini bulundurunuz
. aşırı doz almanız durumunda kimsenin size ulaşmasına imkan tanımayacak yerlerde enjeksiyon yapmaktan
kaçınınız
. acil ambulans çağırabileceğiniz telefon numarasını öğreniniz
Ek E
Yerel dillere ve kültürlere uyarlama ve çeviri:
Klinisyenler ve araştırmacılar için kaynak
ASSIST aracı, talimatları, madde kartları, yanıt ölçekleri ve kaynak kılavuzlarının, belirli
ülkelerde veya bölgelerde kullanılmak üzere; yerel dillere tercüme edilmesi gerekebilir.
İngilizce'den çeviri, araçların ve dokümanların bütünlüğünü korumak için; mümkün
olduğunca direkt olmalıdır. Bununla birlikte; bazı kültürel çevrelerde ve dil gruplarında,
ASSIST'in ve yardımcı belgelerinin bazı unsurları kelimesi kelimesine çevrilemeyebilir ve
semantik anlamına ek olarak dikkate alınması gereken sosyo-kültürel faktörler bulunabilir.
Özellikle madde isimleri, yerel koşullara bağlı kalınabilmesi için uyarlama gerektirebilir ve
sıradan bir içeceğin tanımının, ülkeden ülkeye değişiklik gösterebileceğinin de dikkate
alınmasında fayda vardır.
Tercüme, iki dile hakim bir tercüman tarafından üstlenilmeli, tercihen ise görüşme
deneyimi de olan bir sağlık profesyoneli tarafından yapılmalıdır. ASSIST aracının
kendisiyle ilgili olarak; aracın muğlak kalmadığından emin olunması için, yapılan çeviriler
iki dile de hakim bir uzman heyet tarafından gözden geçirilmelidir. Daha sonra ise;
çeviride kayıplar yaşanmadığından emin olunması amacıyla, ana dili İngilizce olan bir
çevirmen tarafından tekrar İngilizceye tercümesi yapılmalıdır. Çeviriyle ilgili bu katı
prosedür, ASSIST aracı açısından, ASSIST'in dünya üzerinde kullanıldığı her yerde birbirine
benzer bilgilerin elde edilmesini sağlamak adına kritik öneme haizdir.

Gerekli olduğu hallerde; bu kılavuzun ve yardımcı dokümanların çevirisi de

gerçekleştirilebilir. Bu çevirilerin, yukarıda tarif edilen prosedürden tamamıyla geçmesine
gerek olmasa da, iki dile de hakim bir uzman heyetin sürece dâhil olması elzemdir.

ASSIST ve ilgili dokümanların, başka dillere tercümesine teşebbüs etmeden önce; ilgili
şahıslar, takip edilmesi gereken prosedür ve var olan diğer tercümeler ile ilgili olarak,
DSÖ’ye danışmalıdır.

Dünya Sağlık Örgütü Ruh Sağlığı ve

Madde Bağımlılığı Departmanı, Madde
Bağımlılığı Yönetimi
20 Appia Bulvarı
1211 Cenevre 27, İsviçre

Telefon: +41 22 791 3494

Faks: +41 22 791 4851
E-posta: msb@who.int
İnternet sitesi: www.who.int/substance_abuse/
activities/assist/en/
 EK F I BÖLÜM 11'DEKİ KENDİNİ DEĞERLENDİR SORULARININ YANITLARI I 55

Ek F
Bölüm 11’deki kendini değerlendir sorularının yanıtları

KENDİNİ DEĞERLENDİR l

1 kodlanır?
Bir ya da iki kez = 2

Günlük/
2 S2. Son 3 ay içerisinde Pazartesileri hariç her gün alkol biri nasıl
her gün = 6
kodlanır?

3 kodlanır? =

=3
4 kodlanır?

5 haftadır kullanmayan biri nasıl =

kodlanır?

6 kodlanır? =3
56 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Ek G
İki hasta senaryosu ('Betül' ve 'Metin')

Eşli rol oyunu için talimatlar

Bu eşli rol oyunu, ASSIST’in doğru biçimde uygulanmasına alışılmasına yardımcı olmak üzere
kullanılabilir. Ayrıca, kendisine ASSIST soru formu uygulanmasının bir hasta için nasıl bir his olduğunu
anlamanız için de değerli bir egzersizdir. Bu aktivite için iki kişi gereklidir; bir kişi görüşmeyi yapan kişiyi,
diğeri de hastayı oynar. Bu aktivite için ayrıca, ASSIST v3.1 soru formuna ve ASSIST yanıt kartına
ihtiyacınız olacaktır.

ASSIST soru formunu uygulayan kişi (görüşmeyi yapan), hastanın yanıtlarını kaydetmek için, bir adet boş
ASSIST soru formu kullanır. ASSIST soru formunun ön sayfasında verilmiş olan ASSIST-Bilgilendirme de
rol oyununun bir parçası olarak okunmalı veya anlatılmalı ve hastaya ASSIST yanıt kartı verilmelidir.

Hastayı oynayan kişi, görüşmeyi yapan kişinin sorularına yanıt olarak verilen senaryoyu okur. Senaryo
yazıldığı gibi okunmalıdır; zira yapılacak herhangi bir değişiklik, görüşmeyi yapan kişinin hatalı
puanlama yapması ile sonuçlanabilir.

ASSIST soru formunun uygulanmasını takiben, görüşmeyi yapan kişi hastanın nihai puanlarını
hesaplamalı ve bunları ASSIST v3.1 soru formunun son sayfasındaki kutucuğa kaydetmelidir. Görüşmeyi
yapan kişi tarafından hesaplanan puanlar, bu senaryonun arka sayfasında verilen doğru puanlar ile
karşılaştırılmalıdır. Eğer herhangi bir farklılık var ise; üzerinde konuşulmalı ve sonuca bağlanmalıdır ki
görüşmeyi yapan kişi tarafından elde edilen nihai puanlar, bu senaryoda verilen puanlarla aynı olsun.

HASTA SENARYOSUNU OKUYAN KİŞİYE NOT

Bazı yanıtlarınızın etrafında parantezler bulunmaktadır (örn. S2d). Bunun anlamı; görüşmeyi yapan
kişinin, filtreleme dolayısıyla, bu soruyu size sormamış olması gerektiğidir. Parantez içinde yazılmış
cevaplar yine de görüşmeyi yapan kişiye, size bu soruyu sormaması gerektiğine dair geri bildirim
sağlar.
 EK G | İKİ HASTA SENARYOSU ('BETÜL' VE 'METİN')| 57

Hasta Senaryosu ASSIST v3.1 (Betül)

Eşli rol oyunu için yanıtlar

SORU 1 l Hayatınız boyunca, aşağıdaki maddelerden hangisini en az bir kez kullandınız

(yalnızca tıbbi amaçlı olmayan kullanımlar sorulmaktadır)?
Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Evet

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Evet

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Evet

Kokain (crack, taş, koko, vb.) Hayır

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Evet

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) Evet

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, Rivotril, vb.) Evet

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

Hayır

Hayır
Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.)

Hayır
Diğer - belirtiniz:

SORU 2 l Son üç ay içerisinde, bahsettiğiniz maddeleri ne sıklıkta kullandınız (birinci madde,

ikinci madde vb.)?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Alkollü Her gün

içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Her gün

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Bir ya da iki kez

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Yaklaşık haftada bir kez

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) İki kez tiner kullandım

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, Rivotril, Son 3 ay içerisinde hiç kullanmadım
vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) (Hiç halüsinojen denemedim)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) (Hiç opioid denemedim)

Diğer - belirtiniz: (Hiç diğer maddeleri denemedim)

58 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

SORU 3 l Son 3 ay içerisinde; (birinci madde, ikinci madde vb..) kullanmak için güçlü bir
istek veya dürtüyü ne sıklıkta hissettiniz?
Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Her gün

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) İçmek için bazı istekler hissettim, ancak bunlara
güçlü istekler diyemem yani son 3 ay içerisinde hiç
hissetmedim demeliyim

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Hiç

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.)

Son 3 ay içerisinde muhtemelen bir ya da iki
kez, ekstazi için ciddi bir kriz hissettim

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) Hiç

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, Rivotril,
(Son 3 ay içerisinde hiç kullanmadım)
vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) (Hiç halüsinojen denemedim)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone) kodein, vb.) (Hiç opioid denemedim)

Diğer - belirtiniz: (Hiç diğer maddeleri denemedim)

SORU 4 l Son üç ay boyunca, (birinci madde, ikinci madde, vb.) kullanımınız ne

sıklıkta sağlık ile ilgili, sosyal, yasal veya finansal sorunlar yaşamanıza yol açtı?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Son üç ay içerisinde Bir ya da iki kez, egzersizden
sonra nefessiz kaldığımı fark ettim ve bunun
sigara içmekten kaynaklandığını sanıyorum

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.)

Son 3 ay içerisinde ortalama olarak her 15 günde
bir ciddi akşamdan kalmışlıklarım oldu

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Hiç

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Son üç ay içerisinde iki kez, ekstazi aldığım için
parasız kaldım ve faturalarımı öderken bazı sorunlar
yaşadım

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) Hiç

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, (son 3 ay içerisinde hiç kullanmadım)
Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) (Hiç halüsinojen denemedim)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin, kodein, vb.) (Hiç opioid denemedim)

Diğer - belirtiniz: (Hiç diğer maddeleri denemedim)

 EK G | HASTA SENARYOSU ASSIST V3.1 (BETÜL)EŞLİ ROL OYUNU İÇİN YANITLAR | 59

SORU 5 l Son üç ay boyunca, (birinci madde, ikinci madde, vb.) kullanımınızdan dolayı, sizden
normalde yapmanız beklenenleri yapmayı başaramadığınız oldu mu?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.)

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Hiç

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Hiç

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Hiç

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) Hiç

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, (son 3 ay içerisinde hiç kullanmadım)
Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) (Hiç halüsinojen denemedim)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin, kodein, vb.) (Hiç opioid denemedim)

Diğer - belirtiniz: (Hiç diğer maddeleri denemedim)

SORU 6 l Herhangi bir yakınınız, (birinci madde, ikinci madde, vb.) kullanımınızdan dolayı
sizin için endişelendiğini hiç ifade etti mi?
Evet, doktorum bir yıl kadar önce sigarayı
Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) bırakmamı söyledi, ancak o zamandan beri başka
kimse olmadı

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Evet, ama son 3 ay içerisinde değil

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Hiç

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Evet, erkek arkadaşım geçen ay endişelendiğini
söyledi

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) Hiç

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan,

Evet, ama son 3 ay içerisinde değil
Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

(Hiç halüsinojen denemedim)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin, kodein, vb.) (Hiç opioid denemedim)

(Hiç diğer maddeleri denemedim)

Diğer - belirtiniz:
60 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

SORU 7 l Kullanmayı azaltmayı (birinci madde, ikinci madde, vb.) veya bırakmayı deneyip
başaramadığınız hiç oldu mu?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Evet, son 3 ay içerisinde denedim ama başarılı
olamadım

Alkollü içecekler ( bira, şarap, rakı, viski, vb.) Hiç denemedim

Esrar ( marihuana, ot, gubar, vb.) Hiç

Kokain ( crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb. Hiç

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı,) vb.) Hiç

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (diazepam (Diazem, Nervium), Çok fazla Nervium kullanırdım ve azaltmam
alprazolam (Xanax), lorazapam (Ativan), klonazepam (Rivotril) vb.) gerekti, ama ilk seferinde başarılı oldum

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) (Hiç halüsinojen denemedim)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein,

vb.) (Hiç opioid denemedim)

Diğer - belirtiniz: (Hiç diğer maddeleri denemedim)

SORU 8 I Bir maddeyi enjeksiyon yoluyla aldığınız hiç oldu Hiç

mu? (yalnızca tıbbi olmayan kullanımlar sorulmaktadır)

Hastanın her bir madde puanına bakılarak yapılacak müdahale türü belirlenmektedir.

Her bir madde Kısa müdahale Daha yoğun

Müdahale
puanını kaydedin yapılmayacak yapılacak tedavi
uygulanacak

Tütün ürünleri 25 0-3 4-26 27+

Alkollü içecekler 14 0-10 11-26 27+

Esrar 2 0-3 4-26 27+

Kokain 0 0-3 4-26 27+

Amfetamin türü uyarıcılar 17 0-3 4-26 27+

İnhalanlar 2 0-3 4-26 27+

Sakinleştiriciler 3 0-3 4-26 27+

Halüsinojenler 0 0-3 4-26 27+

Opioidler 0 0-3 4-26 27+

Diğer maddeler 0 0-3 4-26 27+

 EK G | HASTA SENARYOSU ASSIST V3.1 (BETÜL) EŞLİ ROL OYUNU İÇİN YANITLAR | 61

Rol oyunu, Betül’ün puanları

S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 Toplam

Evet Günlük Günlük B-İ UYGULANMAZ E/H 3 A E 3A 25

Tütün ürünleri
6 6 4
3 6

Evet Günlük Hiç Aylık Hiç Hiç

Alkollü içecekler E/H 3 A 14
6 0 5 0 0
3

Evet B-İ Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Esrar 2
2 0 0 0 0 0

Hayır Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Kokain 0
0 0 0 0 0 0

Amfetamin türü Haftalık B-İ B-İ Hiç Hiç

Evet E 3A 17
uyarıcılar 4 3 4 0 0
6

B-İ Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

İnhalanlar Evet 2
2 0 0 0 0 0

Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Sakinleştiriciler Evet E/H 3 A 3
0 0 0 0 0
3

Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Halüsinojenler Hayır 0
0 0 0 0 0 0

Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Opioidler Hayır 0
0 0 0 0 0 0

Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Diğer maddeler Hayır 0
0 0 0 0 0 0

ÖNEMLİ NOT

'E / H 3A' şu anlamdadır; "Evet, ama son 3 ay içerisinde değil" (puanı 3).
'B-İ' şu anlamdadır; "Bir ya da iki kez".
'E 3A' şu anlamdadır; "Evet, son 3 ay içerisinde" (puanı 6).
S1 ve S8 puanlamaya dâhil edilmez.
62 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Hasta Senaryosu DSÖ I ASSIST v3.1 (Metin)

Eşli rol oyunu için yanıtlar

SORU 1 I Hayatınız boyunca, aşağıdaki maddelerden hangisini en az bir kez kullandınız

(yalnızca tıbbi amaçlı olmayan kullanımlar sorulmaktadır)?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Evet

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Evet

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Evet

Kokain (crack, taş, koko, vb.) Hayır

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Evet

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) Hayır

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, Rivotril, vb.) Hayır

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) Evet

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.) Evet

Diğer - belirtiniz: Evet, bonzai

denedim

SORU 2 l Son üç ay içerisinde, bahsettiğiniz maddeleri ne sıklıkta kullandınız (birinci madde,

ikinci madde vb.)?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Alkollü Her gün

içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Bir ya da iki kez

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Çoğunlukla her gün

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Son 3 ay içerisinde değil

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) (Hiç inhalan denemedim)

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, (Hiç sakinleştirici denemedim)
Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.)

Son 3 ay içerisinde birkaç LSD aldım (iki kez)

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), kodein, vb.)

Eroin bağımlısıydım ve birçok kez azaltmayı
denedim, ama 3 yıl kadar önce tamamen
kullanmayı bıraktım – yani son 3 ay içerisinde hiç
opioid kullanmadım

Diğer - belirtiniz: Yıllar önce yalnızca bir kez bonzai denedim ve

o zamandan beri kullanmadım
 EK G | HASTA SENARYOSU DSÖ | ASSIST V3.1 (METİN) EŞLİ ROL OYUNU İÇİN YANITLAR | 63

SORU 3 l Son üç ay içerisinde, (birinci madde, ikinci madde, vb.) kullanmak için güçlü bir
istek veya dürtüyü ne sıklıkta hissettiniz?
Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Her gün

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Hiç

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Her gün

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin tipi uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) (son 3 aydır kullanmadım)

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) (Hiç inhalan denemedim)

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax,

(Hiç sakinleştirici denemedim)
Ativan, Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) Hiç

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin, kodein, vb.)

(son 3 aydır kullanmadım)

Diğer - belirtiniz: (son 3 aydır kullanmadım)

SORU 4 l Son üç ay boyunca, (birinci madde, ikinci madde, vb.) kullanımınız ne sıklıkta sağlık
ile ilgili, sosyal, yasal veya finansal sorunlar yaşamanıza yol açtı?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Haftada bir ya da iki kez gerçekten kötü
öksürüklerle uyanıyorum. Yaklaşık iki yıldır bu
haldeyim

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Hiç

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.)

Geçen ay polis tarafından esrar bulundurduğum
için uyarı aldım ama başka bir şey olmadı

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) (Son 3 aydır kullanmadım)

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) (Hiç inhalan denemedim)

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, (Hiç sakinleştirici denemedim)

Ativan, Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) Hiç

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin, kodein, vb.) (Son 3 aydır kullanmadım)

Diğer - belirtiniz: (Son 3 aydır kullanmadım)

64 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

SORU 5 l Son üç ay boyunca ne sıklıkta, ((birinci madde, ikinci madde, vb.) kullanımınızdan dolayı,
sizden normalde yapmanız beklenenleri yapmayı başaramadığınız oldu mu?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.)

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Hiç

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) İki ay önce, bütün gün esrar içtiğimden dolayı
önemli bir aile etkinliğine katılmayı unuttum.
Ailem bana bu yüzden çok kızdı.

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) (Son 3 aydır kullanmadım)

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) (Hiç inhalan denemedim)

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, (Hiç sakinleştirici denemedim)

Ativan, Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) Hiç

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin, kodein, vb.) (Son 3 aydır kullanmadım)

Diğer - belirtiniz: (Son 3 aydır kullanmadım)

SORU 6 l Herhangi bir yakınınız, (birinci madde, ikinci madde, vb.) kullanımınızdan dolayı sizin için
endişelendiğini hiç ifade etti mi?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Evet, ama son 3 ay içerisinde değil

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Hiç

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Evet, 6 ay kadar önce

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Hiç

(Hiç inhalan denemedim)

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.)

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax, Ativan, (Hiç sakinleştirici denemedim)
Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) Hiç

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin (Suboxone), Evet, ama yıllar önceydi
kodein, vb.)

Diğer - belirtiniz: Hiç

 EK G | HASTA SENARYOSU DSÖ| ASSIST V3.1 (METIN) EŞLİ ROL OYUNU İÇİN YANITLAR | 65

SORU 7 l Kullanmayı azaltmayı (birinci madde, ikinci madde, vb.) veya bırakmayı deneyip
başaramadığınız hiç oldu mu?

Tütün ürünleri (sigaralar, nargile, puro, çiğneme tütünleri, vb.) Evet, geçen ay denedim ama başaramadım

Alkollü içecekler (bira, şarap, rakı, viski, vb.) Hiç denemem gerekmedi

Esrar (marihuana, ot, gubar, vb.) Bırakmayı hiç denemedim

Kokain (crack, taş, koko, vb.) (Hiç kokain denemedim)

Amfetamin türü uyarıcılar (met, ice, ekstazi, vb.) Hiç sorun yaratmadı

İnhalanlar (tiner, yapıştırıcı, benzin, çakmak gazı, vb.) (Hiç inhalan denemedim)

Sakinleştiriciler ve uyku ilaçları (Diazem, Nervium, Xanax,

(Hiç sakinleştirici denemedim)
Ativan, Rivotril, vb.)

Halüsinojenler (LSD, asit, mantarlar, melek tozu, ketamin, vb.) Hiç denemem gerekmedi

Opioidler (eroin, morfin, metadon, buprenorfin, kodein, vb.) Evet, ama son 3 ay içerisinde değil

Diğer - belirtiniz: Yalnızca bir defa kullandım, yani hayır

SORU 8 l Bir maddeyi enjeksiyon yoluyla aldığınız hiç oldu Evet, ama son 3 ay içerisinde değil
mu? (yalnızca tıbbi olmayan kullanımlar sorulmaktadır)

Hastanın her bir madde puanına bakılarak yapılacak müdahale türü belirlenmektedir.

Müdahale Kısa müdahale Daha yoğun

Her bir madde
yapılmayacak yapılacak tedavi
puanını kaydedin
uygulanacak

Tütün ürünleri 27 0-3 4-26 27+

Alkollü içecekler 2 0-10 11-26 27+

Esrar 24 0-3 4-26 27+

Kokain 0 0-3 4-26 27+

Amfetamin türü uyarıcılar 0 0-3 4-26 27+

İnhalanlar 0 0-3 4-26 27+

Sakinleştiriciler 0 0-3 4-26 27+

Halüsinojenler 2 0-3 4-26 27+

Opioidler 6 0-3 4-26 27+

Diğer maddeler 0 0-3 4-26 27+

66 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ

Rol oyunu Metin'in puanları

S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 Toplam

Günlük Günlük Haftalık UYGULANMAZ E/H 3A E 3A

Tütün ürünleri Evet 27
6 6 6 3 6

B-İ Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Alkollü içecekler Evet 2
2 0 0 0 0 0

Günlük Günlük B-İ B-İ E/H 3A Hiç

Esrar Evet 24
6 6 4 5 3 0

Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Kokain Hayır 0
0 0 0 0 0 0

Amfetamin tipi Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Evet 0
uyarıcılar 0 0 0 0 0 0

Hayır Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

İnhalanlar 0
0 0 0 0 0 0

Hayır Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Sakinleştiriciler 0
0 0 0 0 0 0

Evet B-İ Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Halüsinojenler 2
2 0 0 0 0 0

Evet Hiç Hiç Hiç Hiç E/H 3A E/H 3A

Opioidler 6
0 0 0 0 3 3

Evet Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç Hiç

Diğer maddeler 0
0 0 0 0 0 0

ÖNEMLİ NOT
'E / H 3A' şu anlamdadır; "Evet, ama son 3 ay içerisinde değil" (puanı 3).
'B-İ' şu anlamdadır; "Bir ya da iki kez".
'E 3A' şu anlamdadır; "Evet, son 3 ay içerisinde" (puanı 6).
S1 ve S8 puanlamaya dâhil edilmez.

KAYNAKÇA
1 Humeniuk RE, Henry-Edwards S, Ali
RL, Poznyak V and Monteiro M (2010).
The ASSIST-linked brief intervention for
hazardous and harmful substance use:
manual for use in primary care. Geneva,
World Health Organization.
2 Henry-Edwards S, Humeniuk RE, Ali
RL, Poznyak V & Monteiro M (2003).
The Alcohol, Smoking and Substance
Involvement Screening Test (ASSIST):
Guidelines for use in Primary Care.
Draft Version 1.1 for Field Testing.
Geneva, World Health Organization.
3 WHO ASSIST Working Group (2002). The
Alcohol, Smoking and Substance Involvement
Screening Test (ASSIST): Development,
Reliability and Feasibility. Addiction,
97:1183-1194.
4 Humeniuk RE, Ali RA, Babor TF, Farrell M,
Formigoni ML, Jittiwutikarn J, Boerngen
de Larcerda R, Ling W, Marsden J,
Monteiro M, Nhiwhatiwa S, Pal H,
Poznyak V and Simon S (2008). Validation
of the Alcohol Smoking and Substance
Involvement Screening Test (ASSIST).
Addiction, 103(6):1039-1047.
5 Humeniuk RE, Dennington V and Ali
RL (2008). The effectiveness of a Brief
Intervention for illicit drugs linked to
the ASSIST Screening Test in Primary
Health Care settings: A Technical Report
of Phase III Findings of the WHO ASSIST
Randomised Controlled Trial. Geneva,
World Health Organization.
KAYNAKÇA | 67
6 Babor T, de la Fuente J, Saunders J and Grant
M (1989). AUDIT, The Alcohol Use Disorders
Identification Test: Guidelines
for use in primary health care. Geneva,
World Health Organization (WHO/MNH/
DAT 89.4).
7 Babor T, Higgins Biddle J, Saunders J and
Monteiro M (2001). AUDIT The Alcohol Use
Disorders Identification Test. Guidelines
for use in primary care. 2nd ed. Geneva,
World Health Organization (WHO/MSD/
MSB/01.6).
8 Babor TF and Higgins-Biddle JC (2001). Brief
Intervention for Hazardous and Harmful
Drinking: A Manual for use in Primary Care.
Geneva, World Health Organization (WHO/
MSD/MSB/01.6b).
9 WHO Brief Intervention Study Group
(1996). A randomised cross-national clinical
trial of brief interventions with heavy
drinkers. American Journal of Public Health,
86 (7):948-955.
10 McPherson TL and Hersh RK (2000). Brief
substance use screening instruments for
primary care settings: A review. J Subst
Abuse Treat ,18:193-202.
11 Babor TF and Kadden RK (2005). Screening
and Interventions for Alcohol and Drug
Problems in Medical Settings: What Works? J
Trauma, 59 (Suppl):80-87.
12 McLellan A, Luborsky L, Cacciola J and
Griffith JE (1985). New data from the
Addiction Severity Index: Reliability and
validity in three centres, J Nerv Ment Dis,
173:412-423.
68 | ASSIST | ALKOL, SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI TARAMA TESTİ
13 World Health Organization (2002). The
World Health Report 2002. Reducing Risks,
promoting healthy life. Geneva, WHO.
14 Brown RL and Rounds LA (1995). Conjoint
screening questionnaires for alcohol and
other drug abuse: criterion validity in a
primary care practice. WMJ, 94:135-140.
15 Humeniuk R (2006). Validation of the
alcohol, smoking and substance involvement
screening test (ASSIST) and pilot brief
intervention: A technical report of phase
II findings of the WHO ASSIST Project.
Geneva, World Health Organization.
16 Newcombe D, Humeniuk RE and Ali, RL
(2005). Validation of the World Health
Organization alcohol smoking and
substance involvement screening test
(ASSIST): Phase II study. Report from
the Australian site. Drug and Alcohol
Review, 24(3):217-226.
17 Bien TH, Miller WR and Tonigan S (1993).
Brief intervention for alcohol problems: A
review. Addiction, 88:315-336.
18 Miller W and Rollnick S (2002).
Motivational Interviewing. 2nd ed. New York
and London, Guilford Press.
19 Humeniuk RE, Henry-Edwards S and Ali
RL (2003). Self-help Strategies for Cutting
Down or Stopping Substance Use: A guide.
Draft Version 1.1 for Field Testing. Geneva,
World Health Organization.
20 World Health Organization (2009). Global
health Risks. Geneva, WHO.
21 Institute of Medicine (1990). Broadening
the base of treatment for alcohol problems.
Washington DC, National Academic Press.
22 Skinner HA (1987). Early detection of
alcohol & drug problems – why? Australian
Drug & Alcohol Review, 6:293-301.
23 Royal Australian College of General
Practitioners (1998). Putting prevention into
practice. A guide for the implementation of
prevention in the general practice setting.
1st ed. Melbourne, RACGP.
24 Royal Australian College of General
Practitioners (2002). Guidelines for
preventive activities in general practice.
2nd ed. Melbourne, RACGP.
25 Humeniuk RE, Henry-Edwards S, Ali RL
and Meena S (2010). Self-help strategies for
cutting down or stopping substance use: a
guide. Geneva, World Health Organization.
Alkol, Sigara ve Madde Bağımlılığı Tarama Testi (ASSIST), Dünya Sağlık Örgütü
(DSÖ) için, bir grup uluslararası araştırmacı ve klinisyen tarafından, birinci
basamak tedavide, genel tıbbi tedavide ve diğer merkezlerde, madde kullanımıyla
ilişkili sağlık risklerinin ve rahatsızlıklarının erken teşhisinde yardımcı olabilecek
bir araç olarak geliştirilmiştir.

DSÖ ASSIST projesi, dünya çapındaki psiko-aktif madde kullanımıyla

ilişkilendirilebilecek hastalıkların azaltılması amacıyla; madde kullanımına bağlı
hastalıkların önlenmesini, erken teşhisini ve yönetimini kolaylaştırmak için, sağlık
çalışanları tarafından psiko-aktif madde kullanımının taranması ve kısa
müdahaleler yapılmasını desteklemeyi ve teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

DAHA İYİ BİR KÜRESEL SAĞLIK İÇİN

ZARARLI MADDE KULLANIMI
LABİRENTİNDEN ÇIKIN

Madde Bağımlılığı Yönetimi

Ruh Sağlığı ve Madde Bağımlılığı Departmanı
20, Appia Bulvarı
1211 Cenevre 27
İsviçre
Tel: +41 22 791 21 11
Eposta: msb@who.int
www.who.int/substance_abuse
ISBN 978 92 4 159938 2