JASPERKENT

Oniki
Twelve, Jasper Kent
© 2009, Jasper Kent
© 20ıO, Can Sanat Yayınları Ltd. Şti.
Bu eserin Türkçe yayın hakları Transworld Publishers ve Anatolialit Telif ve

Tercümanlık Hizmetleri Ltd. Şti. aracılığıyla alınmıştır.

Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncın yazılı
izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.

1. basım: 20ı0
2. basım: Ağustos 20ı4, istanbul
Bu kitabın 2. baskısı ı 000 adet yapılmıştır.

Yayına hazırlayan: Seçkin Selvi

Kapak tasarımı: Ayşe Çelem Design

Kapak resmi:© Paul Young

Kapak baskı: Azra Matbaası

Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi D Blok 3. Kat No: 3-2
Topkapı-Zeytinburnu, istanbul
Sertifika No: 27857

iç baskı ve cilt: Ayhan Matbaası

Mahmutbey Mah. Devekaldırımı Cad. Gelincik Sokak No: 6 Kat: 3
Güven iş Merkezi, Bağcılar, istanbul
Sertifıka No: 22749

ISBN 978-975-07-1175-6

CAN SANAT YAYlNLARI

YAPI M VE DAGITIM TiCARET VE SANAYi LTD. ŞTi.

Hayriye Caddesi No: 2, 34430 Galatasaray, istanbul

Telefon: (0212) 252 56 75 1 252 59 88 1 252 59 89 Faks: (02ı2) 252 72 33
www.canyayinlari.com
yayinevi@canyayinlari.com
Sertifıka No: ı0758

4
JASPERKENT

Oniki

ROMAN

İngilizce aslından çeviren

Sibel Sakacı

s
Jasper Kent, 1968'de Worcestershire'da doğdu. Cambridge'te fen ve doğa
bilimleri öğrenimi gördü, kuramsal fizik dalında uzmanlaştı. Bir süre
serbest yazılım danışmanlığı yaptıktan sonra, yaklaşık yirmi yıl müzikal
tiyatro alanında oyuncu, müzisyen, yönetmen ve besteci olarak çalıştı.
Writer's Cramp (Yazar Krampı), Ma/va/io's Revenge (Malvolio'nun intikamı),
The Promised Land (Vaat Edilmiş Toprak), Remember! Remember! (Hatırla!
Hatırla!) adında dört müzikli oyun yazdı. Sussex'te yaşayan Kent, büyük
ününü edebiyat alanında yaptı. Tarihi fantezi roman türünde bugüne
kadar yazılmış tüm kitaplar arasında altıncı büyük yapıt olarak seçilen
Oniki, On Üç Yı/ Sonra ve Çarın Laneti, Dani/av Beş/emesi'nin ilk üç kitabıydı.
Halkın iradesi, dizinin dördüncü kitabı.

Jasper Kent'in Can Yayınları'ndaki diğer kitapları:

On Üç Yı/ Sonra, 2011

Çarın Laneti, 2012

Halkın iradesi, 2014

7
S.L.P. için
 Yazarın notu

Mesafeler: Verst, bir Rus uzaklık birimidir. Bir kilometreden biraz

daha uzundur.

Tarihler: 19. yüzyıl boyunca Ruslar tarihlerini, eski Jülyen takvi­

mini esas alarak yazmışlardır. 1812 yılında Jülyen takvimi, Batı Av­
rupa' da kullanılan Gregoryen takviminin on iki gün gerisinden gel­
mekteydi. Metinde geçen tüm tarihler, Rusların kullanım şekliyle
verildiğinden, örneğin Borodino Muharebesi, Batılı tarih kitaplarında
7 Eylül olarak geçerken bu kitapta 26 Ağustos şeklinde verilmiştir.

ll
 .......
.-...-·

,,
... ::.. ..
___•. .r _,__
... -'<!
ı:"·.:�
:.: '.)
.-'-'l;,

.L .

.__.-·-·
 Önsöz
Bir Rus Halk Masalı

K i m i l e ri bu h i kaye n i n Atkarsk kasabasında geçtiğ i n i

söyler, k i m i l e ri d e Volsk'ta. Ancak b i rç o k uyarl a m a d a
U ry u p i n ' d e geçer, b u n e d e n l e b i z d e m e k a n ı U ry u p i n ' m i ş
gibi kab u l e d e c eğ i z . T ü m rivayetler, olayların Büyük Ç a r
P e t ro ' n u n saltanatı n ı n i l k yıllarında m e y d a n a geldiği v e
söz k o n u s u kasab a n ı n sıçan m u s i b e t i tarafı n d a n istila
e d i l d iğ i k o n u s u n d a hemfikirdir.
S ıçanlar U ryup i n kasabası n a g e n e l d e yaz aylarında ge­
lir, tah ı l l arı b e rb a t e d e r ve h asta l ı k taşır. A n c a k kasaba
halkı , ayn e n d iğer kasaba halkları gibi soğuk kış ayları n ı n
b u zararl ı l a r ı n b ü y ü k b i r k ı sm ı n ı ö l d ü re c eğ i n i b i l m e n i n
rahat l ığıyla, yaz ayları nda o n l arla b i rl i kte yaşamayı öğre n ­
miştir. S oğuk hava b e l k i h e ps i n i silip s ü p ü r m e ye c e k , a m a
e n az ı n d a n sayıları n ı azaltacakt ı r , b ö y l e c e gelecek yaz b i r
ö n c e k i yaz d a n b e t e r o l m ayacakt ı r .
A n c a k U ryup i n kasabasında son z a m a n l a rda kışlar
b e k l e n e n d e n ç o k daha soğuk geçtiği halde , hava sıçanla­
rın n ü fusu ü z e ri n d e yete r l i etkiye sahip o l a m a m ı şt ı . Ba­
h a r ayı nda o rtaya ç ı kan sıçanların sayısı geçen s o n b a lı a ra
g ö re p e k de a z a l m a ın ı ş t ı ve h e r s o n b a h a r sayıları b i r ö n ­
c e k i b a h a r d a k i n i n üç kat ı n a ç ı kıyord u . Ü ç ü n c ü yaz ayı
itibarıyla sıçanlar kasab a n ı n h e r tarafı n ı sarm ıştı ve h a l k
b ü y ü k b i r çaresizl i k i ç i ndeyd i . U ry u p i n ' i t e r k edeb i l i rler­
di. Yiyebi lecekleri hiçbir şey kal mayı ncaya d e k t ı k ı n ab i l ­
m e l e r i i ç i n sıçanlara b ı rakab i l i rl e rd i kasabayı . S o n ra d a

13
 hepsi açlıktan ö l ü rl e r d i ve b öy l ec e h a l k b i r ya da i k i y ı l
sonra geri dönebi l i rd i .
Ancak p l a n h e n ü z uygu l a m aya k a n m a d a n önce , t e m ­
muz, ayın ı n sonlarına doğru b i r gü n , kasahaya b i r t ü c c a r
geldi. Bu a d a m R u s deği l d i , U ryu p i n h a l k ı n a kal ı rsa b i r
Avrupalıyd ı . H al k a , s o ru n l a r ı n d a n h a b e r d a r o l d u ğ u n u v e
yard ı m c ı o l ab il e c eği n i söyl e d i . Yorgu n b i r kat ı r ı n ç e ktiği
basit bir at arabasıyla g e l m i şt i . Arab a n ı n üstü , i ç i n d e n e l e r
o l d u ğ u n u çevre d e k i l e r i n g ö reb i l me s i n e i m k a n t a n ı ­
maya n , b ü y ü k ç e b i r b ra n d ay l a ö rt ü l ü y d ü .
Tüccar, arabas ı n ı n i ç i nd e k i şeyl er i n kasabadaki t ü m
sıçanları ö l d ü re b i l e c eğ i n i ve s o n u ç söylediği gibi o l m azsa
t e k bir k ö p e k a l m ayacağ ı n ı söyled i . Kasab a n ı n i l e ri ge ­
l e n l e ri arab a n ı n i ç i n d e k i o şeyl e r i n n e o l d u ğ u n u sordular,
a n c a k t ü c c a r p a ra k o n u s u n d a bir anlaş maya varana d e k
h i ç b i r şey göstermeye c e kt i . U ry u p i n ' d e z at e n ç o k a z kişi
kasabayı t e rk e t m e fikrine sıcak b a k ı y o rd u ve b i rçoğu b u ­
n u n re s m e n ç ı lgı n l ı k o l d uğ u n u d ü ş ü n ü y o rd u ; b u yü z d e n
t ü c c a r teklifi kab u l e d i l s i n d iye h a l k ı i k n a e t m e k i ç i n ç o k
d a b i r şey y a p m a k z o ru n d a ka l m ad ı .
Tüccar, sakladığı kafesi o rtaya ç ı ka r m a k i ç i n arabas ı ­
n ı n ü s t ü n ü ö rt e n b ra n d ay ı t e a t r a l b i r ş e k i l d e ( h i kaye n i n
bazı uyarl a rn a l a r ı n d a fiyakalı b i r ş ek i l de d iye d e a n l at ı l ı r)
ç e kt i ç ı kard ı . Kafeste m a y m u n l a r vard ı , b i r d ü z i n e kad a r
m a y m u n . B ra n d a n ı n a l t ı n d a kara n l ı kta d u ruyo r l a rd ı , a n ­
cak g ü n ışığı v u r u r v u r m a z ç ığl ı klar atmaya ve çe vre l e r i n i
sarmış izleyi c i l e re s a l d ı rmaya çalışırmış gib i , h ap se d i l d i k ­
l e ri d e m i r parmakl ı k l ara doğru ç ı lgınca ke n d i l e r i n i at m a ­
y a başladılar.
M ay m u n l a r pek iri deği l d i , ha t t a nisanların ancak d i ­
z i n e kadar gel iyorlard ı . G e rç i o n l arı o l d u kl a r ı n d a n d a
k ü ç ü k göstere n şey i k i ayakları ü s t ü n d e t a m a m e n d i k
d u r d u k l a r ı n d a k i k a m b u r h a l l e riyd i . Vü c u t l a rı n ı n ayak
tab a n l a r ı ve avuç i ç i e ri d ı ş ı ndaki h e r yerleri siyah kıllar­
la kap l ıyd ı . Boyu n l a rı n ı n etrafı beyaz b i r t ü y yumağıyla
çevri l i yd i . Kafaları eski insanların kafalarına b e n z i y o rd u :
Etl i b u t l u , b u ru ş u k deriliydi v e t e k b i r kıl b i l e y o kt u . Ki-
m i l e ri b u n l a r ı n m ay m u n d a n z iyade akbaba o l d u kl a r ı n ı
söyled i .
T ü c c a r kafesi açtı v e m a y m u n l a r kasahaya dağıldılar.
Yerde , ağı rlıkları n ı d a h a ç o k arka ayaklarına v e r e r e k d ö rt
ayakları ü s t ü n d e i l e rl iyorlard ı . B i lekleri t o p rağa h e m e n
h e m e n h i ç d e ğ m iyo rdu . Ç o k g e ç m e d e n h e r iki kolları n ı
ve ayakları n ı k u l l a n arak a h ı rlara t ı r m a n m aya ve m a h z e n ­
l e re i n m e y e başladılar. B i rkaç dakika i ç i n d e h e p s i g ö z d e n
kayb o l m u ş t u .
Kasaba h a l k ı b e k l e d i . Tüccar, h a l k ı k ed i ve köpe k l e r i ­
n i d ı şarı s a l m a m a l a r ı k o n u s u n d a uyarm ı şt ı , ç ü n kü may­
m u n l a r aviarı k o n u s u n d a pek de seç i c i deği l l e rd i . B i rçoğu
ç o c u k l a r ı m d a evd e n ç ı karmad ı lar, s o n u ç t a yet i ş k i n b i r
köpeği ö l d ü reb i l e c e k b u yarat ı k l ardan b i ri , b i r b e b e ğ i ya
d a k ü ç ü k b i r ç o c uğu n e d e n ö l d ü r m e s i n d i ?
S o kaklarda t e k b i r ç o c u k o y n a m a z ve h a l k zafe r ka­
z a n m a k için d u a l a r e d e rk e n kasaba sessiz kalab i l i rd i ,
ancak h a l k ı n t ad ı n ı ç ı karab i leceği bu sessizlik, b i r may­
m u n u n ye n i bir sıçan b u l d uğ u n d a k i acı fe ryatlanyla m ü ­
t e m a d i y e n b o z u l u y o rd u . Kurban ı n ı n ü s t ü n e s ı ç rayan b i r
m ay m u n u n k i l e rd e n , tavan aras ı n d a n y a d a b i r d u v a r ı n
arkası nd a n yükse l e n h a z d o l u b u fe ryad ı , g ü n ü n ya d a
gece n i n h e rh a n g i b i r saat i n d e kasahaya yap ı l a b i l iyord u .
T ü c c a r ı n h ayvan l a r ı n ı i ş ü s t ü n d e g ö re n o l m ad ı , a n c a k
h e rkes çal ıştıkları n ı duyab i l i y o rd u .
B i r hafta gibi kısa b i r s ü r e i ç e r i s i n d e h a l k s ı ç a n l a r ı n
sayıs ı n ı n aza l d ığı n ı fark e t m e y e başlad ı . O n u n c u gü n , d o ­
m u z ye m l e r i n i n d u rd u ğ u kap l a r ı n i ç i nd e k e n d i n e yiye ­
c e k b i r şeyle r a raya n , kard e ş l e ri n i n d a h a ö n c e paylaştığı
v e k e n d i s i n i n d e yü z l e ş rn e k ü z e re o l d uğu ka d e r i n d e n ha­
bersiz bir sıçamn g ö rü l düğü son g ü n d ü .
Kasab a n ı n ileri g e l e n l e ri m i n n e t t a rd ı . T ü c c a ra istediği
paran ı n yarısı kadar fazla ö d e m e y i teklif ett i l e r . A n c a k
t ü c c a r o sı rada p a r a a l mayı r e d d e t t i .
" G ö re v d a h a t a m a m l a n m ad ı , " d iye a ç ı k l a m a yapt ı .
" D o s t l a r ı m h e n ü z geri d ö n m e d i l e 've yiyeb i le c e k l e ri şey­
ler t ü ke n i n e e y e d e k de d ö n meye c e kl e r . "

15
 H ak i kat e n d e U ryu p i n h a l k ı b i r d a h a h i ç sıçan g ö r m e ­
diği h a l d e , i ş ü stü n d e k i m a y m u n l a r ı n çığlıkları n ı d u y m a ­
ya d e v a m e d i y o rd u . G e rç i çığlıklar bu kez m a h z e n l e rd e n
v e a h ı rl a rd an değ i l , ağaç lardan v e ç a l ı l ı klardan gel iyor
gibiyd i . S ıçanlar h i l e ka r yarat ı klard ı r , d iye d ü ş ü n ü y o r d u
h a l k ve bu yüz d e n h ayatta kalan son sıçanların saklan­
mak i ç i n b ö yl e a l ı ş ı l m a d ı k yerler b u l m a s ı n a hiç kimse
pek şaş ı l m ıyo rd u .
M ay m u n l a r ı n kasahaya sal ı n m a s ı n d a n s o n raki o n dör­
d ü n c ü g ü n ü n ku ş l u k vakt i , ilk m a y m u n uyu m a k ü z e re
t ü c c a r ı n kafesli a rabas ı n a geri d ö n d ü . Akşa m ı n e rk e n sa­
at l e r i n d e h e p s i d ö n m ü ş l e rd i . T ü c c a r kafesi k ilit led i , b r a n ­
dayı ye n i d e n kafesin ü s t ü n e ö rt t ü , ö d e m e s i n i a l d ı ve gitt i .
Ye kasab a n ı n insan ları sessizliğe g ö m ü l d ü l e r . İ ki haf­
ta boyu n c a neşe l i ma y m u n l a r ı n korku n ç h a z çığlıkları
U ryu p i n ' i n h e r b i r köşe s i n e nü fu z e t m i ş t i v e h e r n e kadar
d i l l e n d i ri l m e se de , g i t t i k l e r i n d e yaşanan rah a t l a m ay ı her­
kes paylaş m ıştı . İ nsanlar z i h i n l e r i n d e s ı ç a n l a rd an yakayı
sıyırmış o l m a n ı n m e m n u n i y e t i n i , y ü re k l e r i n d e ise çığlık
atan m a y m u n l a rd a n k u rt u l m u ş o l m a n ı n c o ş k u n sevi n c i n i
yaşıyord u .
A n c a k g ü n l e r geçtikçe insanlar sessizliğin ağı rl ığın ı
d a h a çok h i ssetm eye başlad ı . İ l k b a ş t a sessizliğin bu ka­
dar göze ç a r p m as ı n ı n sebeb i n i n , son iki haftad ı r kasahada
olan g ü r ü l t ü n ü n b i rd e n kesilmesi d iye d ü ş ü n d ü l e r , ama
s o n ra d a n fark e tt i l e r ki kasaba g er ç ek t en de e s k i d e n o l ­
d u ğ u n d a n d a h a sessizd i . T ü c c a r ve m a y m u n l a r ı kasahaya
g e l m e d e n ö n c e o l duğu n d a n çok d a h a sessizd i . Bu boş­
luğu k o n u ş m a l arı ve g ü n d e l i k yaşant ı l a r ı n d a ç ı kard ı kları
seslerle d o l d u rab i l i rl e rd i , ancak bu n u n ö t e s i n d e h i ç b i r
ses y o kt u . B u sessizlik m u t l a k , t a m b i r sessizl i kt i .
V e bu t a r z h i kaye l e rde g e n e l d e o l duğu gibi bu sessiz­
liğin sebeb i n i ilk fark e d e n kişi o n yaşlarında b i r çocuk-t u .
Sessizli k vard ı , ç ü n kü h i ç kuş cıvıltısı yoktu . T ü c c a r ı n
yarat ı kları i ş l e r i n i b i t i rd i kt e n s o n r a , U ryu p i n kasabasında
b i r tane b i l e canlı kuş k a l m a m ı şt ı .
Ve kuşlar b i r daha asla o kasaba ya geri d ö n m e d i l e r .

16
Birinci Bölüm
 ı

D i m i t r i y Fetyu kov i ç b i rt a k ı m a d a m l a r t a n ı d ı ğ ı n ı söy­

l ed i .
"Ad a m l a r d e rk e n neyi kast e d i y o rs u n ? " d iye s o rd u m .
S e s i m b i t a p ç ı k m ı şt ı . Loş b i r ışıkla ayd ı n l a n a n odaya şöy­
le b i r b a ktığ ı m d a asl ı n d a h e p i m i z i n b i t a p b i r h a l d e o l d u ­
ğ u m u z u g ö rd ü m .
"Yardı m e d eb i l e c e k adamlar. B u işi yap m a n ı n başka
yo l l a n da o l d u ğ u n u b i l e n adamlar. Ya da b i r Fran s ız'ı ö l ­
dürme n i n . . . "
"Yani k e n d i i ş i m i z i ke n d i m i z g ö r e m e y i z m i d i y o rsu n ? "
S o ru ağz ı m d a n içgüdüsel b i r vatanseve rl i k h i ssiyle çık­
m ıştı , a m a asl ında D i m i t r i y ' i n cevab ı n ı d u y m a m a gerek
yoktu . B u s o ru n u n z a t e n yüz l e rc e cevab ı n ı b i l i y o r d u m .
"Yani, son z a m a n l a rd a p e k d e iyi işler başaramad ı k .
Ö y l e değil m i ? B o n ap a rt e ç o kt a n S m o l e n s k ' e vard ı . M u h ­
t e m e l e n S mo l e n s k ' i b i l e geçmiştir. B u i ş a rt ı k k e n d i itiba­
rımızı ku rtarın a k l a deği l , Rusya'yı kurtarınakla ilgili . "
D i m i t r i y ' i n h i d d e t i s e s i n d e n a n l a ş ı l ıyordu . B o n ap a rt e
s a n k i R u s O rd u s u o rada h i ç y o k m u ş g i b i Rusya ' n ı n çev­
res i n i sarmışt ı . Plan d a b u y d u zate n , b i z e öyle söyl e n ­
m işti , am a h akl ı olsak d a h i b u b i r c es a ret k ı rm a p l a n ı yd ı .
D i m i t r i y d u raksad ı v e saka l ı n ı sıvazlad ı ; sakal ı n ı n alt ı n ­
d a k i yara izi , ü l kesi i ç i n ne k a d a r ş i d d e t l e savaştığını , h e ­
p i m i z i n n e kadar ş i d d e t l e savaştığ ı m ı z ı h a t ı r l a t ı y o rd u .
" Ü stel i k , " d iye d e v a m e tt i , "sadece d ö r d ü m ü z varı z . G e ­
n e ral B a rday' i n fikri Fransızları ç ı p l a k e l l e ri m i z l e m a ğ l u p

19
e t m e m i z deği l d i . O n l a r ı ye n m e k i ç i n b i r p l a n yap m a m ı z
gerekiyor. " H a d d i n i aşmaya başladığını fark e t m i ş ç e s i n e
kısa b i r k a h k a h a att ı . " O r d u n u n geri kalan ı n ı n o n ları ye n ­
m e s i n e yard ı m e t m e k i ç i n b i r p l a n yap m a l ıyız . "
D i m i t r i y ' i n t i p i k kibri v e b u kibri n i kabu l l e n i ş i , masa­
nın et rafında d ö n e n sessiz bir kahkaha dalgası sayesinde
d ö rd ü m ü z ü d e rahat l at m ı şt ı , a ma b u rahat l ı k çabucak
u ç u p gitt i .
" G e rç e k t e n d u r u m u n b u kadar k ö t ü o l duğu n u m u
d ü ş ü nüyo rsu n ? " Bu so ruyu soran kişi , ö n d e r i m i z y a d a
e n az ı n d a n aram ızdaki e n yüksek rütb e l i asker Vad i m
Fyo d o roviç ' t i .
" S e nce öyle değil m i ? " d e d i D i m itriy.
Vad i m b i r s ü re sessiz kal d ı . Ard ı n d a n " Evet , evet . Ben­
ce de öyle am a yal nızca yüksek sesle söyl e n d i ğ i n i d u y m a k
iste d i m , " d e d i .
" S m o l e n s k o l ay ı n d a n ö n c e b e n de olsam i n a n m a z ­
dım ," dedim .
" Belki d e sorun buydu , " d e d i Vad i m . " Belki d e h i ç b i ­
r i m i z B o n ap a rte ' ı n n e l e r yapab i l ec eğ i n i t a h m i n e t m e d i k .
Ş i md i ettiğ i m i z e göre b u b i z e e n a z ı n d a n u m u t . . . " Par­
makları n ı kal ı n ve kara sakal ları n ı n arasında gezd i rerek
y ü z ü n ü o v u ş t u rd u . " H e r neyse , " diye d e v a m e t t i sözü­
ne ö n c e k i n d e n b i raz daha enerj iyle . " D i m itriy, bize b u
a d a m l a r d a n bahset . "
" D ü ş m a n hatları n ı n gerisinde çalışma k o n u s u n d a u z ­
m a n , d a i m a e n az b e k l e n d i k l e ri a n d a saldı rıya geçe n , m i ­
n i m u m risk alarak m a k s i m u m p a rç a l a n m a yaratan k ü ç ü k
b i r grup , " d iye açıkladı D i m itriy.
" Kulağa Kazaklardan b a h s e d iyormuşsu n gibi geliyor, "
dedim .
D i m i t r i y altdudağmı e rn e rk e n söyleyeceği kel i me l e ri
s e ç m eye çal ışıyord u . " Kazaklar gibi evet , p e k çok açıdan
o n l a r gib i . " Ko n u ş ma da n önce y i ne d i kkat l i c e d ü ş ü n d ü .
"Ama Ruslar gibi deği l . "
" Peki s e n o n l arı n e re d e n t a n ı yo rsu n ? " d e r k e n k i ses
t o n u n d a n , Vad i m ' i n s o rduğu soruların cevap l a r ı n ı zate n

20
bildiği apaç ı k g ö r ü l ü y o rd u . Vad i m ve D i m itriy, S m o ­
l e n s k ' t e n M oskova'ya d ö n ü ş l e r i n d e k i ç e t i n yo l c u l u k sı­
rasında k o n u ş a c a k b o l c a vakit b u l m u ş l a rd ı . Yine d e D i ­
m i t riy' i n h a l i h a z ı rda o n u n tarafı n ı t u t a n b i rçoğu m u z l a
t a rt ı ş m aya g i rmeye çalışması ç o k doğal d ı . E n az ı nd a n
o n u n i ç i n doğal d ı .
" T ü rk l e re karşı savaşı mızda b i z e yard ı m ett i l e r . " D i ­
m i t riy' i n gözleri , eksi i m i ş olan e l i m e kaym ı şt ı . Bir Tü rk'
ü n bıçağıyla kesi l e n iki kayıp p a r m ağ ı m S i l istre ' d e k i b i r
h ü c re köşe s i n d e ç o kt a n ç ü rü y ü p gitmiştir. B u yara i z i n e
i nsanlar özellikle duyarl ı davra n ıyo rlard ı , oysa b e n o n a
alışalı ç o k o l uy o r d u . Fiziksel yaralar T ü rkl e r i n ü z e r i m d e
yaratt ıkları ko rku l a r ı n e n küçüğüyd ü .
"Yani b u d e m e k o l uy o r k i bu i nsanları sen d e t a n ı ­
yorsu n Aleksey, öyle m i ? " d iye s o rdu M aks i m S e rgeyeviç
bana d ö n e re k . M ak s i m d ö r d ü m ü z aras ındaki en genç as­
k e rd i . Ayn e n b e n i m , Vad i m ' i n z a t e n D i m i t r i y ' i n p l a n ı n ı n
tarafı n d a o l d u ğ u n u fark e t m e m gib i , M aks da kaç ı n ı l maz
s o n u c u n ü ç e bir oy o l m a s ı n d a n korkuyord u . D e m o kras i ­
y e i n a n ı rd ı .
" H ayır, hayır, t ü m b u n l a r s e n i n i ç i n o l duğu kadar b e ­
n i m i ç i n d e ye n i , " d iye cevap l a d ı m d i kkat l i c e . D i m i t r i y ' e
b a kt ı m ; b u n l a r b e n i m i ç i n de y e n i y d i ve D i m it r i y ' i n b u ­
g ü n e kadar h i ç b a h s e t m e m i ş o l ması , e n hafif ifadeyl e , t u ­
haftı d iyeb i l i ri m .
"' D i m it r i y ' l e b e n Eflak yol l a r ı n ı h i ç b i r z a m a n b i rlik ­
t e aşı n d ı rmad ı k , ha l b u k i o n l a r b i r l i kte yo l c u l u k e t miş le r ,
b u . . . ' a d a m l ar' . . . " D i m i t r i y ' i n ku l l a n d ığ ı orij i nal ke l i meye
sad ı k kal m ı şt ı m. " T u n a N e h ri kıyılarında savaşacaklar ve
b i z e yard ı m e t m e k için ta M oskova'ya kadar gelecekler.
Peki aslen n e re l i o l d u kl a r ı n ı söylüyo rlar?"
"Tuna N e h ri c ivarları n d a n , Eflak, M o ldavya gibi b i r
yerd e n l e r . Ataları n ı n t o p rakları n ı savu n m a k amacıyla
t ü m b u ye r l e rd e yiğitçe savaşmışlar. T ü r k l e r l e savaşmak
o n l a r ı n o ralarda g e l e n e k gibi bir şey."
" Bu d u r u m d a k o n u şt u ğ u m u z her şey ö n e m i n i yitiri­
yor, öyle deği l m i ? " dedi M aks , heve s l i yüzü bir m a n t ı k

2]
hatası n a işaret e t m e n i n sev i nc iyle ayd ı n l a n m ı şt ı . Ko n u ­
ş u rk e n g ö z l ü ğ ü n ü b u r n u n u n ü s t ü n e doğru i tt i . "Tuna
N e h ri b i z d e n h m m . . . Varşova kadar uzak. B u i n sanlara
h e m e n b u g ü n h ab e r yol l asan dah i , N a p o l e o n M o skova'yı
almış, Pete rsb u rg ' d a k i ate ş i n ö n ü n d e e l l e r i n i ısıtıyor olur,
o n l a r daha . . . "
M aks c ü m l e s i n i b i t İ rın e d e n d u rd u . M aks , k e n d i n d e n
kopab i l m e y i , t a n ı d ı ğ ı m h e rk e st e n d a h a iyi başarab i l e n b i r
adamdı .
H e p i m i z i n e ng e l l e m e k i ç i n savaştığı b u d e h ş e t i n ger­
çekleşiş i n i b ö y l e kolayca tasv i r e t m e k b i rç o ğ u m u z i ç i n
ç o k z o rd u , am a M aks tasavvu r e d i l e m e z şeyleri tasavvu r
edeb i liyordu . Bu, h e m ç o k yararlı h e m de b a z e n ç o k kor­
k u t u c u b i r öze l l i k o l ab i l iyord u . Ama b u g ü n o b i l e söyle­
diği şeyin gerçek olabileceğ i n i a n l a m ı şt ı .
Vad i m tasavvu r e d i l e n bu m a n z a raya ç o k ö fk e l e nd i .
" Eğer B o n a p a rte M oskova'ya y a da P e t e rsburg ' a u l aşab i ­
l i rse b u l ab i i e c eği yegane alevl er ; t o p ra k l a r ı n ı n işgalc i n i n
e l l e ri n e geç m e s i n e m ü s a a d e e t m e y e n h a l k ı n k e n d i e l l e ­
riyle yakıp yıktığı ş e h i rl e r d e n ge riye kalanların i ç i n i ç i n
yanan alevleri olacakt ı r . "
O a n , söyl e n e n l e r b i z e p e k b i r yüksekt e n at ı l ıyormuş
gibi g e l m i şt i . Söyled i k l e ri n i n gerçekleşeb i l e c eğ i n i b i l m i ­
y o rd u k .
" M aks' ı n h a k l ı o l d uğu b i r k o n u v a r gerç i , " d e d i m . " Ş u
an h e r şey t e o r i k b o y u tt a . Eğe r o i nsanları k u l l a n acaktıy­
sak çok ö n c e d e n haber y o l l a m a m ı z g ere k i rd i . "
" B e n d e t a m b u y ü zde n , öyle yapt ı m işte , " d e d i D i ­
m itriy.
G ö z l e r i n i odada şöyle bir gezd i rd i . Ara m ı z d a n b i ri
i t i raz e t m e y e kalkışacak m ı d iye sırasıyla h e p i m i z i n göz­
l e ri n i n i ç i n e b a kt ı . Vad i m z a t e n b i l iyo rdu . M aks, b u o l d u
b i t t i y e getiril işe karşı ç ı kacak m a n t ı k l ı b i r i d d i a b u l a m a ­
d ı . Ben ise y o ru l m u ş t u m .
" B ugün b u raya vard ı ğ ı m ı zd a o n l a r d a n gel e n , b a n a
yaz ı l m ı ş b i r m e k t u p b u l d u m , " d iye d e v a m e t t i D i m it r i y .
" Ç o kt a n yola ç ı kmışlar. Ayı n o rt a l a r ı n a d oğ ru b u ra d a o l ­
m a y ı u m uyorl a r . "

22
 " D u a e d e l i m d e yoldaki Fransız h a t l a r ı n d a n b i ri n d e
yakalanmas ı n l a r . " Yo ru m u m kulağa alaycı g e l iyordu an­
cak b u ciddi bir k o n u yd u . Rus o rd u s u n u n yarısı T ü r k l e r l e
alelacele b i r barış antiaşması yaparak g e r i ç e k i l m iş t i ve
b u n u B o n a p a rt e ' t a n h e m e n ö n c e y a p m a k z o ru n d a kal ­
m ı ş l a rd ı . D i m i t r i y ' i n dostları da aynı riski taşıyor olab i l i r­
d i . A m a d iğerleri bu konuyla meş g u l o l m a k i s t e m e m i ş t i ,
b e n de üstü nde durmad ı m .
" Kaç kişiler?" d iye s o rdu M aks .
" Be l l i deği l , " d e d i D i m itriy. " Eğer şansl ıysak y i r m i kisi :
m u h t e m e l e n d a h a az . "
" Peki , n e i ş i m ize yarayacaklar k i ? " d iye s o rd u m . S e s i m ,
iste d i ğ i m d e n d a h a k ü ç ü m seyi c i b i r tavırla ç ı k m ı şt ı , a m a
g e r ç e k t e n h i ssett i k l e r i m d e n d a h a k ü ç ü m seyi c i deği l d i .
" D av i d ov sadece b i rkaç Kaza k ' l a m u c i z e l e r yaratıyo r , "
d e d i Vad i m .
B u , b e l d e n aşağı v u r m a kt ı . D e n i ş Vasilyeviç D a v i d ov
b e n i m i ç i n b i r çeşit k a h ra m a n d ı . A m a karş ı laştırma h i ç
de ad i l deği l d i .
" Kazak o rd u s u n d a b i r b ö l ü k , seksen ya da d a h a fazla
a d a m d a n oluşur. Yi rm i deği l . D o s t l a r ı n ı z ı n h e r b i ri d ö rt
Kazak'a b e d e l m i ? "
D i m i t r i b a n a d ü rü s t b i r bakış att ı . " H ayır, " d e d i . " H e r
b i ri o n ad am a b e d e l . " O a n i ç i m d e n b i rd e n o n a b i r yu m ­
ruk a t m a k geldi a ma asl ı nda kızg ı n o l d u ğ u m kişi n i n D i ­
m i t r i y o l m ad ı ğ ı n ı d a b i l i y o rd u m .
" Belki d e o n l arı b u kadar kayda değer yapan şeyin n e
o l d u ğ u n u söyle me l i si n , " d e d i Vad i m .
"Tarif e t m e s i zor, " d e d i D i m i t r i y b i r a n d ü ş ü n d ü k t e n
sonra. " H i ç O p r i ç n i k 1 di ye b i r şey d u y d u n u z m u ? "
Vad i m de , b e n d e o nayl a ma k i ç i n kafa m ı z ı salladık,
ancak b u kavram M aks'a şaş ı rtıcı bir b i ç i m d e p e k t a n ı d ı k
g e l m e m i şt i .
" D ö rd ü n c ü ( hoşlandığı lakabıyla Ko rku n ç ) i van , sal ­
t a n a t ı sı rasında, e n az m e r h a m e t l i o l duğu d ö n e m l e rd e n

l. Çar IV. lvan"ın, Rus topraklarını kendi egemenliği altına almak ve halk üzerinde
baskı kurmak için oluşturduğu birliklerin mensupianna verilen ad. (Y.N.)

23
b i ri nd e , O p r i ç n i k adıyla b i l i n e n b i r çeşit kişisel m u h a fı z
alayı k u r m u şt u , " d iye açıkladı D i m it r i y . " O p r i ç n i k l e r i n
görevi i ç e r i d e baskı uygu l a m a kt ı . B i z i m b u rada b a h s e t ­
t i ğ i m i z ş e y bu d e ğ i l tab i i , a n c a k b i r O p ri ç n i k ' i n göre­
v i m u t l a k v e k o n t r o l s ü z b i r şekilde ş i d d e t ku l l a n m a kt ı .
Resmi görevl e r i rah i p l i k t i . S iyah c ü p p e l e r g iyerek ü l ke n i n
h e r b i r yan ı n ı dolaşırlar ve i van ' ı n ö l m e s i gerekt i ğ i n i d ü ­
ş ü n d üğ ü h e rkesi ö l d ü rü r l e rd i . Rah i p o l m a l a r ı n a rağ m e n
eğit i m l i d eğ i l l e rd i , a n c a k d e r i n i na n ç l arı onlara , i van ' ı n
i ht iyac ı o l a n bağnaz l ığ ı veriyordu . "
"Ve b i z e y a rd ı m e d e c e k olan insanlar b u n l a r , öyle m i ? "
d iye s o r d u M aks ş ü p h e yl e .
D i m i t r i yavaşça kafasını sallad ı . " B e n z e rl i kl e r var.
D o s t l a r ı m b i zzat ş i d d e t i n b i r silah o l d uğu n u anl ıyorlar.
Vicdan ya da ko rku o n l a r ı n ö n ü n e geçemiyor. "
" Peki d i n d a r l a r m ı ? " d iye s o rd u m . " G e rç e k O p r i ç n i k
rah i p l e ri gibi . "
" B u n l a r rah i p değiller," d e d i kt e n sonra b i z e n e kadarı ­
n ı a n l at m a s ı gerekt i ğ i n i d ü ş ü n e re k du raksad ı D i m i t r i y ve
sonra d e v a m e tt i : "Ama k e n d i l e r i n e özgü bir bağnaz l ı kları
var. G e l d i kl e r i y e r d e [ O s m a n l ı dü nyas ı n ı n s ı n ı rl a r ı n d a )
H ı ristiya n l ı k d a i m a es nek b i r kavram o l m u ştu r . "
" Ko n t ro l e d i l eb i l i rl e r m i ? G ü ve n i l i rl e r m i ? " d iye sor­
du Vad i m .
" D oğru e l l e rd e o l d u kl a r ı s ü r e c e b i r t o p ve tüfe k kad ar
k o n t r o l e d i l eb i l i r ve güve n i l i rler. Yalnızca doğru adrese
yö n l e n d i r i l m e l e r i gerekiyor k i başarı sağlasınlar. "
" H e rh a n g i b i r m a d d i b e k l e n t i l e ri o l m a d ı ğ ı n a e m i n
m i s i n p e k i ? " Vad i m ' i n s o ru s u n d a n , D i m it r i y ' l e ara l a r ı n d a
b u k o n u n u n d a h a ö n c e k o n u ş u l m u ş o l d uğu anlaşılıyor­
du .
" i şlerini seviyorlar. T ü m diğer o rd u l a r gibi galibiyet
sayesinde geç i m le r i n i sağlıyorlar. " D i m itriy' i n n e d e m e k
istediğ i n i h i ç b i r i m i z t a m o larak a n l ayamad ı k . " Savaş gani ­
m e t i e r i yan i . O rd u l a r d ü ş m a n l a r ı n d a n aldıkları altınlarla,
ye m e k l e r l e ya da yağmaladı kları d iğer şeylerle geçi n i rler. "
" Fransız o rd u s u n d a n , yapacakları uzun yo l c u luğa
z a h m e t e değer kı l acak kadar a l t ı n e l d e e d e b i l e c e k l e r i n e
e m i n deği l i m" d e d i m .
"Altı nd a n değerl i ö d ü l l e r vard ı r , " d e d i D i m i t r i y ken
d i ş i n d e n b e k l e n m e y e n bir m a d d i y a t t a n uzak tavırla. " Bu
a d a m l a r b i z l e r i n u m u rs a m a d ı ğ ı şeyle ri almak k o n u s u n d a
uzmand ı r . "
O p r i ç n i kl e ri h o rt l a t m a k fikri n i n h i ç b i r i m i z i n h o ş u n a
gittiğ i n i s a n m ı y o ru m , a ma h i çb i r z a m a n yü z l e r i n e karşı
söyl e m e m i ş o l sak d a bu i s i m o n l ara yap ı ş ı p kal m ı şt ı . O n ­
larla t a n ı ş t ığ ı m ız gü n , D i m it r i y ' i n n e d e n b u kıyaslamayı
yaptı ğ ı n ı a n l a m ı ş t ı k .
Vakit g e ç o l m u ş t u ve Vad i m Fyo d o roviç o t u r u m u ka­
p a t m aya h a z ı r l a n ı y o rd u . " Evet baylar, O p r i ç n i k l e r i n ge­
l i ş i n e h a z ı r l a n m a k için b i r hafta kad a r z a m a n ı m ı z var,"
d e d i . O n l a r d a n e n iyi şekilde nasıl faydalanacağ ı m ı z ı d ü ­
ş ü n m e k i ç i n gayet yete r i i b i r sü reyd i b u . D e r i n b i r nefes
ald ı . Bitkin g ö rü n ü y o r d u a ma b i z d e b i raz o l s u n coşku
uya n d ı rm a k i ç i n e l i n d e n g e l e n i yap m ı ş t ı . " S o n zamanlar­
d a çok ç e t i n bir m ü c a d e l e yaşadı k , b i l iy oru m , ama b u
kez , kalb i m i n e n d e r i n l e r i n d e b i r y e r d e h i ss e d iyo ru m k i
B o n ap a rte h a d d i n i a ş t ı ve b i z t e h l i keyi atlatt ı k . N e d e r ­
si ni z ?"
T ü m u m u t l a r v e t e c rüb e l e re karş ı n , a nlaştığ ı m ı z a
dai r h e y e c a n d o l u b i r t e z a h ü rat b e k l i y o r gibiyd i , an cak
b i z o d ad an ç ı kı p yatakları m ı z a d o ğ ru yol almad an ö n c e
gö reb i l d iğ i t e k şey h e ye c a n s ı z kafa sallamalar v e kalkık
kaşlard ı . N e Vad i m doğası ge reği coşkulu k ı ş k ı rt m a k o ­
n u ş m a l a rı y a p a n a d a m i a r d a n d ı n e d e b i z b u konuşmalar­
la şevke gelecek i n s a n l ardan d ı k . B u , bizi o z a m a n a k ad ar
bu kadar i yi b i r e k i p y a pa n şeyin b i r parçasıyd ı .

S m o l e n s k ' t e n M oskova'ya , a d e t a d ö rt n a l a ge lm işti k .

U yg u n b i r pansiyon b u l a m a d ığ ı m ı z z a m a n l a r d a n e re d e
olsa yatm ı şt ı k . Ağustos ayı n ı n b a ş l a rı n d a hava z a m a n za­
man b u n a l t ı c ı d e re c e d e sıcak o l ab i l iyordu , ama y i n e de
h o ş u m a g i d iyord u . H e r z a m a n yazlan sev m i ş , kışlardan

25
nefret e t m i ş t i m za t e n . T ü m b u n l ara rağ m e n ye n i d e n ger­
çek b i r yatakta yat ı p u y u m a k güze l d i . M o skova' d a kal ­
d ı ğ ı m z a m a n l a r h e r z a m a n yatt ığı m , g e n e l d e yatt ı ğ ı m
yataktı b u . Tve rskaya ' d a , K re m l i n ' i n k u z ey i n d e b i r h a n ­
dayd ı k . D a h a ö n c e t o p l a nt ı l a r ı m ı z ı yapt ı ğ ı m ı z b i r h a n d ı
b u rası . G e c e n i n i l e rleyen saat l e r i n d e varab i l m işti k , a m a
y i n e d e h e m e n uykuya d a l a m ad ı m . Z i h n i m başka b i r
t o p l a n t ı y a kaym ı şt ı . Vad i m l e i l k k e z t a n ı ş t ığ ı m , t u h af ve
k ü ç ü k g r u b u m u z ilk t o p l a n maya başlandığı z a m a n d a k i
t o p l a n t ı y a g i t t i akl ı m .
" D i m i t r i y Fetyu kovi ç sana t ü m b u n l a r ı n n e d e n o l d u ­
ğ u n u a n l at t ı m ı ? " d iye s o r d u Vad i m .
D i m i t r i y Fetyu kov i ç h e r z a m a n o l d uğu gibi b u kez
de bana pek b i r şey a n l a t m a m ı şt ı . Yedi yıl kad ar ö n c e yd i .
1 8 0 5 y ı l ı n ı n Kas ı m ayı , Aust e r l i t z H a rb i ' n i n p at l a m a s ı n a
b i r ayd a n kısa b i r s ü re kal m ı şt ı . D i m i t r i y ; "sıra d ı ş ı o p e ­
rasyo n lar" y a p m a k i ç i n ' küçük b i r b i r l i k ku rmaya çalışan
bir b i nbaşı t a n ı d ığ ı n ı söyle m i şt i . Konu ilgimi ç e k m i şt i ve
b ö y l e c e t o p l a n t ı ayarl a n m ı ş t ı , Vad i m ' l e hiç k o n u ş m a m ı ş ­
t ı m am a o n u o rd u g a h ı n çevre s i n d e g ö r m ü ş t ü m . H e p saçı
başı dağ ı n ı k ve sivil b i r şekilde d o l a n ı rd ı o rt a l ı k t a , ama
y i n e d e o n u t a n ı y a n h e rk e s t e n saygı g ö r ü r d ü .
"Tam o l a rak değil efe n d i m , " d iye y a n ı d ad ı m . " D i m i t ­
riy a z ö n c e b u n u n b i raz sıra dışı b i r şey o l d uğ u n u söyled i .
D e n e m e y e değer gibi geldi bana . "
" B u rada ' e fe n d i m ' yok, " d e d i Vad i m s e rt b i r şeki l d e .
O g ü n l e rd e , o n u d a h a s o n radan t a n ı d ığ ı m , iste d i k l e r i n i
z o r l a m a k s ı z ın yapt ı rm a y ı iyice öğre ndi ğ i z a m a n l ara göre
b i raz d a h a hoşgörüsüz b i r a d a m d ı . " Ü s t l e r i n e saygı gös­
t e r m e k Rus o rd u s u n u n b ü y ü k güç l e r i n d e n b i ri olab i l i r
a m a i n s a n ı h e r z a m a n şeye . . . teşv i k e t m e z . " D o ğ r u kel i ­
meyi bulamamıştı .
" D ü ş ü n m eye ? " dedi D imitriy.
" Kesinlikle , " d iye s ö z ü n e d e v a m etti Vad i m . " O rd u d a
d ü ş ü n m e k başı n ı c i d d i belaya sokabilir."
Vad i m ve D i m i t r i y b i rb i rl e r i n e yap m ac ı k bir şekilde
g ü l ü m se d i l e r . Daha s o n raları D i m i t r i y b a n a , Vad i m ' i n

26
b i r kez , b i r e m re karşı ge l m e s i n i n s o n u c u n d a n e re d e y s e
askeri m a h k e m e d e yarg ı l a n acak o l d u ğ u n u söyl ed i . Böyle
yaparak d ü ş m a n ı n t o p mevz i s i n i el e g e ç i r m i ş ve savaşı n
akışı n ı d e ğ i şt i r m i ş . Fakat e m i r ç o k z e ng i n , ç o k soylu v e
ç o k aptal b i r k ı d e m l i subaydan g e l m i ş v e b u t ü r soylu su­
bayl a r ı n hassasiyet l e ri n i n ö n e m s i z savaşları k a z a n m a k t a n
ç o k d a h a ö n e m l i o l d uğ u n u d ü ş ü n e n p e k çok kişi varm ı ş .
N eyse k i öyle d ü ş ü n m e ye n l e r d e v a rm ı ş . D a h as ı , h a l v e
t av ı rl a r ı n d a n h i ç a n l a ş ı l ınasa d a Vad i m ' i n k e n d i s i d e o l ­
d u k ç a z e n g i n ve soyl u y m u ş . B inbaşılığa terfi e tt i r i l m i ş v e
d ü ş m a n ı y ı l d ı rm a k i ç i n n e gerekiyo rsa yap m a s ı k o n u s u n ­
d a k e n d i n e o l d u k ç a geniş yetki v e ri l m i ş .
"Ve d ü şü n m e k , " d iye d e v a m e t t i Vad i m , " b a n a söyle ­
d i k l e r i n e g ö re s e n b u eyl e m i ç o k s ı k g e r ç e k l e ş t i riyo r m u ş ­
su n . "
G ü l ü m s e d i m . "Aslında b u , b e n i m i ç i n d a h a ç o k b i r
h o b i . S e n i n d e d e d i ğ i n gib i ; savaşta p e k d e işe yaramaz . "
" S avaşta yara m a z , hayır. S avaşta e m i rl e re itaat eder­
s i n . . . g e ne l d e . Ben e m i r v e r i ri m , sen de itaat e d e rs i n ; a m a
b i z i m d u ru m u z d a b u p e k b ö y l e o l mayac a k . S avaşmaktan
kaçab i l e c eğ i n i d e s a n m a . Yine d e bir asker gibi savaşacak­
sm. İ şte fark yaratacak savaşlar s ı rasında b i z i m yapt ı ğ ı m ı z
şey t a m o l a rak b u d u r . "
" Pe ki b i z t a m o l a ra k n e yapıyor olacağ ı z ? " d iye sor­
dum.
" Casu s l u k , sabotaj . B i lgileri deşifre e d i p kaos yarata­
cağız. B a z e n k ü ç ü k b i r grup i ç er i s i nde , b a z e n d e yal n ı z .
S a n a n e yapacağ ı n ı söyleyeceğ i m , d a h a s on ra da nas ı l
yap ı l ac ağ ı n ı b i r l i kt e t a rt ı ş ı p kararlaştı racağ ı z . F ransızcan
n as ı l d ı r? "
Al ı ş ı l m a d ı k b i r ş ek i l de Rusça k o n u ş u y o rd u k . Rusça
k o n u ş m a k gerçek vatanseve r o l d u k l a rı n ı k a n ı t l a m a k iste ­
ye n l e r arası n d a o l d u k ç a p o p ü l e r h a l e ge l e n b i r şeyd i .
" İ d a re eder, " d e d i m .
" D i m i t r i y se n i n Paris sokakları nda gerçek b i r Fransız
tavrı t a k ı nara k yü rüyeb i l e c eğ i n i söylüyor. "
" S a n ı r ı m öyle , " d e m e c e s a ret i n d e b u l u n d u m .

27
 " Ev e t . Eğe r öyleyse , b u n u söyl e . Alçakgö n ü l l ü l ü k ya­
lan söyl e m e n i n farklı b i r b i ç i m i d i r . İ ş kad ı n l ara g e l i nce
yararl ı d ı r , ancak silah arkadaşları arası nda te h l i ke l i d i r . Bi­
r i n e i d are edecek k a da r nişancı o l d u ğ u n u söylersin ve o
da s e n i n açığ ı n ı k a p a t m a k i ç i n riskler almaya başlar. Ar­
d ı n d a n o ö l d ü r ü l ü r , s e n i n fazlasıyla iyi b i r n i ş a n c ı o l d u ­
ğ u n o rtaya ç ı kar ve ö l ü m ü n d e n sen s o ru m l u o l u rsu n . S e n
nasıl b i r n i ş a n c ı s ı n d ı r ? "
" İ d a re ede r , " d iye y a n ı t v e rd i m . Vad i m kaşları n ı çatt ı .
"Ama kılıç k o n u s u n d a ü s t ü m e yoktu r . "
Vad i m s ı rıtt ı . " G ü z e l . İ deal d u ru m d a , ikisini d e ku l ­
l a n ın a k l a p e k fazla z a m a n kayb et meye c e ks i n . S o n b i r şey
d a h a , tab i i ş i m d i l i k : Bu i ş i ç i n ö n e re b i l e c e ğ i n başka b i r i ­
l e r i v a r m ı ? U ç kişilik b i r t a k ı m olarak çalışab i l iriz , a n c a k
d ö rt ya da b e ş kişi d a h a i y i olur. "
" D ü ş ü n e n başka b i ri d a h a m ı yan i ? " d iye s o r d u m .
Vad i m kafa sall ad ı . Bir s ü re d ü ş ü n d ü m , a rd ı n d a n D i ­
m i t ri y ' e d ö n d ü m . " M ak s i m S e rgeyevi ç d e m i ş m i yd i n
h iÇ 7n
" O n u d ü ş ü n d ü m , " d e d i D i m it r i y . " M ak s i m çok g e n ç
ve b i razc ı k da . . . . tuhaf. "
A m a kes i n l ikle düşüneb i l iyo r . "
" Evet , b e n d e b u n u d i y o ru m , " d e d i D i m it r i y . "Tuhaf
şeyle r d ü ş ü n ü yo r . "
" Kulağa m a k u l geliyor," d iyerek fikri ni b e y a n e t t i Va­
dim.
Ve e rt e s i g ü n Vad i m , M ak s ' l a t a n ı ş t ı r ı l d ı .
M aks ikna e d i l m eye b e n i m d u y d u ğ u m d a n ç o k d a h a
az gereks i n i m d u y m u ş t u , y i n e de o n u n i ç i n uyg u n b i r rol
b u l m a k z o r o l ab i l i rd i . H e p i m i z yal nızca b i rkaç ayd ı r ta­
n ı ş ıyord u k , ama e k i b i m iz t a m a m l a n m ı ş t ı .
Ama tam y e d i yıl sonra, b u gü n , D i m it r i y aramıza
kat ı l m al a rı için ye n i üye l e r davet e t m i şt i . Yaln ızca ke n ­
d i s i n i n t a n ı d ığı v e k e n d i s i n i n kefil o l duğu y e n i üyeler.
Amansız hastal ıklar, amansız devalar gerektirir. Ancak o
gece u y u m a d a n önce , D i m i t r i y ' i n a ra m ı z a s o k m a k ü z e re

2?
o l duğu bu O p ri ç n i l d e r k o n u s u n d a h u z u rs u z l u k d u y m a k ­
t a n ke n d i m i a l a m ad ı m .

G e ç yat m ı ş o l m a m ı z a rağ m e n e rtesi g ü n e rk e n d e n

k a l kt ı m . D i m i t r i y ' i n dostları n ı n , ( O p ri ç n i k l e r i n ) ge l m e ­
s i n e b i r h afta vard ı . Ve gelişleri i ç i n yap ı l acak h az ı r l ı k
o l d u k ç a azd ı . Yani aylakl ıkla g e ç i r i l e c e k n e redeyse y e d i
g ü n ü m ü z vard ı .
Bana hala aşina o l a n o sokaklard a , n e re d eyse altı ayd ı r
i l k defa d o l aşt ı m ve hava d ı ş ı n d a ç o k b i r şeyin değişme ­
diğini fark e tt i m . B u o l ağanüstü yaz g ü n ü n d e hava da iyi
y ö n d e d e ğ i şm i şt i . İ nsanlar ayn e n eskisi gibiyd i . Ş ü p h e ­
siz , i nsanlar B o n a p a rt e ' ı n yaklaşt ığ ı n ı b i l iyo rlard ı , a m a
b i r y e r d e d u r m a s ı g ere kt iğ i n i de b i l iyorlard ı . T a h t ı Paris
k a d a r u z a k b i r y e r d e o l a n h i ç b i r i mparat o r , o r d u s u n u
M os kova'ya k a d a r i l e rlete m e r n i şt i . Vi l na'ya, S m o l e n s k' e ,
Vit e b s k ' e kadar i l e rl e d iği n i , Paris'ten ulaşılması g ü ç o l a n
b u ş e h i rl e re u l aştığ ı n ı pekala a n l ıyorlard ı , ama b u , o n l a ­
r ı n M o skova' n ı n k e nd i s i n i n e r i ş i l e m e z b i r ş e h i r o l d uğu n a
d a i r i n a n ç l a rı n ı d e ğ i ş t i r m iyordu . Ve b e n de kes i n l i kle ayn ı
fi k i rdeyd i m . 1 8 1 2 y ı h n m u z u n s o n b a h a r aylarında göre­
ceği m , n e re d eyse havai bile e d i l e m e ye c e k kadar korku n ç
şeyle rd e n e n i n a n ı l mazı ; M oskova sokakları n d a yü rüye n
Fransız b i rl i kl e riyd i .
M oskova'yı b u kad a r s e v m e m e n e d e n o l a n şey, yalnızca
m e m l e k e t i m i n b u rası o l m a m a s ı m ıy d ı ? H ayat ı m b o yu n ­
ca Pete rsb u rg v e ç ev re s i n d e yaşam ı şt ı m . G ü z e l , h u z u r l u
v e t a n ı d ı kt ı . T a n ı d ı k o l ması o n u d a h a ç o k k ü ç ü m s e n eb i l i r
değil , d a h a t a h m i n edileb i l i r k ı l ıyordu . P e t e rsburg'da h e r
şey ç o k t a h m i n e d i l eb i l i rd i . H e r b i r s a nt i m i n i t an ı d ı kç a
p e k s ü r p r i z l e d e karşı l a ş m a m ı ş t ı m . P e ı e rsb u rg ' u n t a ri h i ­
n i n M oskova'ya g ö re açık arayla d a h a kısa o l m as ı b i raz
t u h aft ı . Petersbu rg , k u ru l u ş u n u n ü z e ri n d e n daha o n yıl
g e ç m e m i ş olan başke n t , M o s kova' n ı n ye ri n i alalı yal nızca
bir asır ( 1 7 1 2 y ı l ı n d a ; tam ol arak bir asır) o l uyordu .
B u d e n l i ç a b u k ve Ç a r Petro gibi e t k i n b i r karakt e ­
ri n p l a n i a r ı n a göre i n ş a e d i l m i ş Pete rsbu rg g i b i b i r şe�

29
h i r b a n a , k e l i m e n i n t a m a nl a m ıyla " s e n t e t i k " g e l iyordu .
M oskov a , i nsanların yaşamak i ç i n i h t iyaç d u yd u k l a r ı
şeylere göre , yüzy ı l l a r i ç i n d e i nşa e d i l m i şt i . Petersb u rg ,
Av ru p a ' n ı n b ü y ü k ş e h i r l e riyle rekabet e t m e k i ç i n yap ı l ­
mıştı , o y ü z d e n h e r z a m a n y a p m a c ı k g ö rü n e c e kt i ; b e l k i
yal n ızca, i m p a ra t o r l u ğ u n u n sıkıcı y erl e r i n i d o l a ş m ı ş o l a n
Ç a r i ç e Ye kat e r i n a ' n m g ö z ü n ü b o y a m a k i ç i n P a t e rn k i n ' i n
yap t ı rd ığ ı köyle r i n mu kavva c e p h e l e r i n d e n b i razc ı k d a h a
gerçekti . . . Ama Petersburg b a ş k e n t t i ve h a l k r e s m e n o n a
t ap ı y o r d u . İ nsanlar Petersburg ' a taşı n m ı ş t ı , ama h ayat
M oskova ' d a kal m ıştı .
Karım M arfa M i h a i l o v n a , Pete rsb u rg ' u b e n i m h i ç b i r
z a m a n b e c e re m e d i ğ i m b i r şekilde seviyo rd u . P e t e rs b u rg ' a
e n az b e n i m k a d a r aşinayd ı , a m a o bu yakın l ığı , b e n i m
asla algılayamad ı ğ ı m b i r deri n l iği g ö r m e k i ç i n dayanak
olarak k u l l a n d ı . Küçük o ğ l u m u z d a P e t e rsb u rg ' u seviyor
gibiyd i , ama h e n ü z beş yaşında o l d u ğ u n d a n h i ç b i r şey
o n u n i ç i n yete r i n c e t a n ı d ı k değil d i . O n u n i ç i n h e r şey
yen i b i r mace rayd ı . M arfa , Petersb u rg ' d a kald ı ve b e n n e ­
reye g i d e rs e m gideyi m , b i ri n e g i t m e k , d iğeri n e d ö n m e k
a n l a m ı n a gel iyordu . H a n g i s i n e d ö n e rs e m d ö n e y i m aynı
şeyi h i s s e d i y o rd u m : rahat l ı k .
M oskova sokakları n d a amaçsızca d o l aş ı rke n , ş e h r i n
h e r b i r ş a h a n e m e v k i i n d e i ç i y o rd u m . K re m l i n surları n ı n
aras ı n d a n yükse l e n k u l e l e re bakarak Moskva N e h ri ' n i n
sah i l i n d e y ü r ü d ü m . Az i z Vasiliy' i n m u a z z a m soğan kub ­
b e l e ri n i n a l t ı n d a n geçerek kuzeye d ö n d ü m ve a rd ı n d a n
Kızıl M e y d a n ' ın karşı tarafı n d a M oskova l ı ların arasına
karışarak kalabal ığa kat ı l d ı m . Ard ı n d a n d a y e n i d e n ku­
zeye doğru y ö n e l e re k Tve rskaya' n ı n k ü ç ü k sokakl a rı n ı n
karmaş ı k l ı ğ ı n a d ö n d ü m .
Belki d e k e n d i m i k a n d ı r ı y o rd u m . M o skova' n ı n sokak­
l a r ı n d a amaçsızca gez i n iyor, hayre t l e r i ç i n d e i nsaniarına
ve b i nalarma bakıyor o l m a m ı n t e k n e d e n i b e l k i d e , asıl
İ s t i k a m et i m e y ö n e l m e d e n ö n c e ke n d i m l e alay e t m e kt i .
Belki d e , asıl amac ı , e n b a ş ı n d a n b e r i tabağ ı n d a y e m e k
istediği t e k şey olan biftek d ı ş ı n d a h i ç b i r şey b ı ra k m a m a k

30
olan ve b u n u n i ç i n ilk ö n c e sebze l e r i n i n c e l e z z e t i n e öv­
g ü l e r yağ d ı rarak sebz e l e ri yiyen b i r a d a m g i b i yd i m . Yoksa
e rke n d e n kalkan ve g ü n i ç i nd e o n u n i ç i n d a h i ç o k e rk e n
saat l e r o l d u ğ u n u fark e d e re k z a m a n ö l d ü r m e y e çalışan , o
ilk keskin ve tat l ı y u d u m d a n z i h n i n i uzaklaştı rmaya ça­
bal ayan b i r sarhoş gibi m i yd i m ?
Degtiyarniy G e ç i d i ' n e vard ı ğ ı m d a n e re d eyse ö ğ l e n
o l m u ş t u . Yine geçen aral ı k ayında i l k defa o t u r d u ğ u m
b a n k a o t u rd u m .
I 8 I I kışında, b u ra d a D i m i t r i y v e M a ks ' l a b i r l i ktey­
d i m . Vad i m kı z ı n ı n d ü ğ ü n ü için m e m l e k e t i Pete rsb u rg ' a
g e l m i şt i . B e n d e d ü ğ ü n d e yd i m , a m a d ü ğ ü n ü n h e m e n ar­
d ı n d a n , M a rfa' m n eski b a ş k e n t gibi c a n l ı b i r ş e h re d ö n e r
d ö n m e z b i r şeyle r olacağ ı n a , b i r şeyle r o l m a k z o ru n d a
o l d u ğ u n a d a i r t u h a f b i r önseziyle d o l u b a k ı ş l a rı n ı n b e n ­
d e yarattığı s u ç l u l u k duygu s u n a karşı koym aya çalışarak
M oskova'ya d ö n m ü ş t ü m .
A m a p e k b i r şey o l m ayacak gibi g ö z ü küyo rd u . Böy­
l ece ü ç ü m ü z k e nd i m i z i , çok g e ç m e d e n n e d e n s e karlarla
kap l ı o m e y d a n d a k i sessiz bir b a n ka o t u r m u ş , şakalaşır­
ken ve karşıdaki b i n aya girip ç ı kan a d a m l a r ı ( b a z e n de
kad ı n la r ı ) i z l e rk e n b u l m u ş t u k .
B i nadan ç ı kan , d i kkat çekici güze l l i kteki kad ı n göz­
l e r i m i z i aldığında b i r süre l iğ i n e sessizl i k o l d u . Sessizliği ,
g e n e l d e m e m l e ke t i n siyasi m e s e l e l e r i n i b e t i m l e m e k i ç i n
sakladığı ses t o n u y l a b o z a n kişi M aks o l d u :
" Bu rası b i r genelev . "
"Tab i i ki b i r genelev , " d iyerek g ü l d ü D i m it r i y . B e n fark
e t m e m i ş t i m ama d ü ş ü n ü n c e asl ında o l d u kça aşikard ı .
D i m it r i y d e a n l a m a m ı ş o l d uğu h a l d e ş i m d i n u m a ra ya­
pı yo r olab i l i rd i , ama M ak s i m gibi g e n ç b i r aske r i n ö n ü n ­
d e d ü n y a d a k i e n b i lge insan gibi g ö rü n m e k k o n u s u n d a
h e r z a m a n ustayd ı . O yüz d e n b e n d e D i m i t r i y i l e b i r l i kt e
güldüm .
" İ ç e ri g i r m e k iste r m i s i n ? " d iye s o rd u D i m it r i y , M a ks' a .
" B i r çeşit askeri tesis gibi görünüyo r . " G e rç e k t e n d e m ü ş ­
t e r i l e r i n b i rçoğu süvari subaylarına b e n z i y o rd u . Ayn e n
b i z i m gibi . . .

31
 " H ayır, teşekkürler, "' d iye y a n ı t l a d ı M aks . B u n u öyle
bir ses t o n u y l a söyl e m işti k i h e rh a n g i bir insani arzuya
. sahip o l u p o l m a d ı ğ ı n ı m e ra k e t m i şt i m .
D i m i t r i b a n a d ö n d ü . "Aleksey? Aa , ama hayır. S e n i n
sevgi d o l u b i r karı n ve a i l e n var. ö y l e değil m i ? "
'Ya s e n ? " d iye s o r d u m D i m i t r i y ' e .
" Be n ? H ayır. Farklı farklı kad ı n larla takıl ınayı sev­
m e m . " Ö z e l l i kl e t e k b i r kişiyle g ö rüştüğü n ü de kastet­
m i y o r d u gerç i . " N i kitskiy C a d d e s i ' n i n d iğ er tarafı n d a git­
t i ğ i m k ü ç ü k b i r yer var. U c u z ve t e m i z . Ben oraya sadı k
kalacağ ı m . "
D i kkat i m i z i ç e k e n kız kısa b i r süre s o nra geri d ö n d ü .
M eyve l e r v e d ı şarıdan aldığı d iğ er yiye c e k l e rl e d o l u s e p e ­
t i n i sıkıca v ü c u d u n a b a st ı r m ı şt ı . D u d a k ı s ı rtacak t ü r d e n
b i r k ad ı n d ı . G öz l e ri hafifçe ç e k i kt i v e d o l g u n rl u d a k l a r ı
rüzgarın u ç u ş t u rd o ğ u karlar g i rm e s i n d iye s ı m s ı kı kapa­
l ı yd ı .
Sanki o n u d a h a ö n c e d e n g ö r m ü ş t ü m . B i rd e n b e y n i m -
d e ş i m ş e k l e r çakt ı .
" M a r i e - Lo u i s e ' e b e n z i yo r . "
" Ki m ? " d iye h o m u r d a n d ı D i m it r i y .
" Fransa' n ı n ye n i i mp arato ri ç e s l , " d iye açıklama yaptı
M aks .
B e n i m t a n ı m ı m , "Yeni M a d a m B o n aparte , " o l d u .
"Ah ! T a m a m . Eski Avusturya l ı fahişe , " d e m e y i t e rc i h
etti D i m it r i y .
H e r b i r i m i z i n y o ru m u b i r ö l çüye kadar doğruyd u ,
i 8 1 O y l ı n c l a B o n ap a rt e ilk eşi J o s e p h i n e ' d e n b o şa n m ı ş
v e Avusturya i m p a rato ru İ l . Franz'tn kızı M ari e - Lou is e
iie e v l e n m i ş t i . J ö s e p h i n e B o n ap a rce < < b i r >dat v e r m e y i
başara m a m ı ş t ı ve B c n a p a rt e ' ı n da b i r varise i htiyacı var­
d ı . Fransızlar en son Avusturyalı kra l i ç e l e r i n e ne yapt ı k l a ­
rı n ı n e ç a b u k u n u t m u ş l a rd ı .
' Evet. b i raz b e n z i y o r a m a çok deği l , " d e d i M aks.
" Ki m b i l i r? " d e d i m . 'Ben sadece tek bir re s i m g ö r d ü m
a m a b e n z iy o r gibiler '
G ö rd ü ğ ü m res i m b e n i b ü yü l e m i şt i . M ar i e - Lou i s e ' i n
b i r p o rtresi esas a l ı narak yap ı l a n b i r baskıydı sadec e , a m a
bana c i d d e n g ü z e l g ö rü n m ü ş t ü , J o s e p h i n e ' d e n ç o k d a h a
güze l . Ama yi n e de B o n ap a rt e ' m J o se p h i n e ' i sevd iği n i
söylüyorlar. Bu y ü z d e n çocukları o l m a m a s ı n a rağ m e n o
kadar s ü re b i r l i kte kal mışlar.
" Ç a r ı n kız kard e ş i n e d o k u n m a s ı n d a n s a bir Avusturya­
lı fah işeyle yatması daha iyidir," dedi D i m itriy. " Kız çok
gençt i . Çar Aleksa n d r' ı n N ap o l e o n ' a , kızı o n sekiz yaşına
geli nceye kadar b e k l e m e s i n i söylemesi çok zekiceyd i . "
D i m i t r i y e l i n i kal d ı rd ı . Yukarı b a kt ı m v e b i r k a rt o p u
yap m ı ş o l d uğ u n u fark e tt i m . G e n e l e v i n kap ı s ı n a doğru
ağı r ad ı m l arla yü rüye n kıza fı rlatmak ü z e re h az ı r l a m ı ş ­
tL Kart o p u m i n n a c ı kt ı , ama y i n e de b u h a r e k e t b a n a
gereksiz b i r zal i m l i k gibi gelmişti . F ı rlatmak ü z e re y k e n
D i m i t r i y ' i n k o l u n u k o l u ru l a i tt i m . Ç o k i y i b i r n işanc ıyd ı
ve b e n i m e nge l l e m e m e rağ m e n k a rt o p u kad ı n ı n surat ı ­
n ı n b i rkaç m i l i m öte s i n d e n geçerek duvara ç a rpt ı .
Kad ı n b i z e doğru b a kt ı . B e n i m e l i m havada o l d u ­
ğ u n d a n , k a rt o p u n u fırlatan kişi n i n b e n o l d u ğ u m u sand ı .
Bakışında öfke ve mağru rluğu n b i r b i l e ş i m i vard ı . O n a
n e d e n b u şekilde davra n m aya kalkıştığı m ı sorgu larcas ı ­
n a bakıyord u . Ke n d i m i yanma g i d i p ö z ü r d i l e meye a d e ­
ta m e c b u r h i ssett i m . Yalnızca fı rlatan ı n b e n o l m a d ı ğ ı m ı
söyl e m e k i ç i n değil , e nge l l e m e k i ç i n n e d e n d a h a fazla
çaba göste rmed i ğ i m i açıklamak i ç i n , fı rlatan kişinin k i m
o l d u ğ u n u b i l d iğ i m h a l d e engel o l a m a d ı ğ ı m d a n , a f d i l e ­
m e k i ç i n y a n m a g i t m e k istiyord u m .
D i m i t r i y k e n d i k e n d i n e k ı k ı rdad ı . " D ü ğ ü n gec e l e r i n ­
de ona ne demiş duydun m u ? "
" Ki m ? " d iye s o rd u m .
" M ari e - Lou ise . B o n ap a rte ' a , " d iye yanıtladı D i m i t r i y ,
Fransız Kraliyet ailesi n i n evl i l ikleriyle ilgili d a h a ö n c e
a n i at t ı k l a r ı n d a n d a h a b ü y ü k b i r b i lgiyi b i z e açıklayarak
" M ar i e - Lou i s e ' i ilk kez b e c e r d i k t e n sonra, kad ı n ı n o ka­
dar h o ş u n a gitmiş ki , ' B i r d a h a yapsa n a ! ' d e m i ş . "
H i kayeyi d a h a ö n c e d u y m u ş o l m a m a rağm e n , Di-

ri
m i t riy' i n b o ğ u k kahkahasma eşlik e tt i m . M aks i m gü l m e ­
d i . O a n , yal n ı zca espriyi a nl a ma dı ğ ı m d ü ş ü n m ü ş t ü m .
" Peki ş u kad ı n n e d e r d i s e n c e ? " d iye s ö z ü n e d e v a m
e t t i D i m itriy, M a rie-Lo u i s e ' e olan b e n z e r l i ğ i t ü m k o n u ş ­
m a y ı başlatan g e n ç kad ı n ı işaret e d e r e k . " D e r d i ki : ' B i r
d a h a yapsan a , i k i n c i sefer yarı fiyatına. "'
B u kez D i m i t r i y de M aksim de güldül er , ama b e n gül ­
m e d i m . İ l k i n d e b i r Fransız i m p arato r i ç e s i n e h a k a r e t var­
d ı , a m a i k i n c i d e b i r Rus fahişes i ne.
S o n radan öğre n d i ğ i m e göre , s a a t başına para alıyor­
muş.

34
 2

İ ki saat sonra o n u n yatağ ı nda yat ıyor ve t u v a l e t ayna­

s ı n ı n ö n ü n d e o t u r m u ş koyu re n k , u z u n saçları n ı tararke n
o n u i z l iyordu m . Ad ı D o m i n i q u e ' t i .
" Evet , n e d e n b a n a kartopu fı rlattı n ? "
" Fı rlatmad ı m , " d iye y a n ı t i a d ı m d a h a ö n c e o n a ifade
e d e m e d i ğ i m b i r k e n d i m e güve n l e . "Arkadaş İ m fı rlatt ı .
O n u d u rd u rmaya ç a l ı şıyordu m , ö z ü r d i l e m e k iste d i m . "
" Ö z ü r d i l e m e k i ç i n ilginç b i r yo l d u . Eğlen iyor gibiy­
d i n . i tirafları seviyor olmalısı n . "
Yanma g i t t i m v e o m z u n u ö p t ü m . " i t i raf i nsan r u h u
i çin yararl ıdır. "
B e n i nazik ve profesyo n e l b i r kararl ı l ı kla ke n d i n d e n
uzaklaşt ı rd ı . " H e m b a n a k a rt o p u atı l m as ı n ı n e d e n ö n e m ­
seyesin k i ? "
" Kış mevs i m i n d e n h o ş l a n m a m . " Bu b a s i t b i r cevaptı
a m a gerçek ç o k daha d e r i n l e re , S atsçan G ö l ü ' n ü n çatla­
m ı ş b u z l a r ı n a ve 1 8 0 5 yılının kışına daya n ı yo rd u .
" O z a m a n s e n i n i ç i n M oskova'da yaşamak p e k eğl e n ­
celi o l muyord u r . "
" Be n b u rad a yaş a m ı y o ru m . Pete rsburgluyu m . B u rada
yal nızca görevdeyi m . "
"Askers i n . Ö y l e m i ? Ü n i fo r m a n n e re d e ? " d iye s o rd u .
Pete rsbu rg ' u n M os kova'dan b i l e d a h a soğuk o l d uğu n d a n
b a h s e t m e ye gerek d u y m a d ı .
O n u n s o rusu n a başka b i r soruyla karş ı l ı k v e rd i m : " S e n
Fransız m ı s ı n ? "

35
 G ü l d ü . "Aksa n ı m d a n öyle m i anlaş ı l ıyor? "
" D o m i n i q u e b i r Fransız ismid i r . "
" G e rç e kt e D o m n i k i i a . Ben bu i ş e b a ş l ad ı ğ ı m d a Fran­
sız o l a n her şey çok m o d ayd ı . " " Bu işe başlaya l ı " çok u z u n
b i r s ü re o l m u ş o l a m azd ı . D ü ş ü n e e l i b i r ş e k i l d e g ü l ü m ­
sed i . " B ugü n l e rd e d a h a az m o d a tab i i . N eyse , s e n i n ad ı n
n e ? " Ş aşkı n l ı ğ ı m ı g ör dü . " S öy l e m e k z o ru n d a değilsi n . "
A m a hayal kı rıklığına uğra m ı ş ç o c u ksu g ö r ü n ü ş ü söyle ­
m e k z o ru n d a o l d u ğ u m a n l a m ı n a g e l iyordu .
"Aleksey İ vanoviç . "
" Lyoşa. "
" Bazı i nsanlar b a n a böyle derle r . " A m a art ı k k i m s e
b a n a b ö y l e sesl e n m iyor. Aleksey a d ın d a k i l e r için o l d u kça
yaygın b i r lakaptı r , a ma o rduya kat ı l d ığ ı rn d a n b e ri ban a
p e k uyg u n d ü ş m e d i .
Parayı ö d e d i m v e oradan ayrı l d ı m . Ö z ü r d i l e rn e i h t i ­
yacı h i ssett i ğ i m i ç i n oraya g i t m i ş i m gibi davra n ıy o rd u m .
S o n rası n d a ke n d i m i kes i n l ikle s u ç l u h i ss e t m i ş t i m , ama
m a rt ayı nda ye n i d e n b a t ı y a doğru y o l a ç ı k m a d a n ö n c e ,
koca b i r kış b o yu n c a , o n u e n az ı n d a n üç y a d a d ö rt kez
z iyaret e t m e m i ş o l d u ğ u m i ç i n h i ssett i ğ i m kadar değil .
Ç o k z a m a n o n a u ğ r a m a k i ç i n daya n ı l maz b i r arzu duy­
muş a m a d i r e n m i ş , çevre sokaklarda b o ş b o ş d o l a n ı p içeri
g i rm e d e n n e kadar yak ı n ı nda d o l aşab i l e c eğ i m i t a rt ı p eğ­
l e n mişti m .
Ş i m d i , 1 8 1 2 y ı l ı n ı n Ağustos ayı n d a , y i n e aynı şeyi yap ı ­
y o r d u m . P o l a n y a ' d a n Litvanya'ya v e o ra d a n d a Rusya'ya
doğru geri ç e k i l m e m i z boyu n c a , M o skova'ya d ö n m e n i n
D o m n i k i i a 'ya d ö n m e k d e m e k o l d u ğ u n u b i l iy o r d u m .
Ve ş i m d i yi n e b u ra d a yd ı m . Yi ne sokaklarda d o l a n d ı m
d u rd u m , gelip aynı b a n k a o t u r d u m ve ş i m d i ç e k i p gide­
b i l i rd i m .
tçeri g i rd i m .
H o l ayn e n akl ı m d a kal d ığı gibiyd i . Ö n kap ı n ı n sürgü­
sü h e n ü z aç ı l m ıştı ve ben g ü n ü n ilk m ü ş t e r i s i yd i m . Yarı m
d ü z i n e kız etrafta kırıtıyor, t a h r i k e d i c i g ö rü n m eye çal ı ­
şıyord u . D o m n i k i i a arkası b a n a d ö n ü k v a z iyette d u r m u ş

36
b i r y a n d a n b i r arkadaşıyla k o n u ş u y o r diğer y a n d a n y i n e
u z u n , koyu k e s t a n e rengi saçları n ı t a r ı y o rd u .
Kollarımla b e l i n d e n kavra d ı m ve kulağ ı n a s e s l e n d i m :
" Beni hatıriadı n m ı ? "
Arkası n a d ö n d ü . B u kad ı n D o m n i k i i a deği l d i . H e r
k i m d iyse , b a n a b a k t ı v e d a h a ö n c e gözleri n i n ö n ü n d e n
g e ç e n d ü z i n e l e rc e su rat aras ı nda n b e n i m k i n i h a t ı r l am aya
çalışt ı . S u rat ı m d a k i , yanlışlık yap t ı ğ ı m a d a i r ifadeyi gö r d ü
ve kad ı n lara özgü , ha t a y ı y ü z ü n e v u r ma içgüdüsüyl e , p ro ­
fesyo n e l c e s aret l e n d i rm e içgüdüsü aras ı n d a gidip ge l d i .
" H ayır, h at ı ri a m a d ı m a m a e m i n i m hatı rlayacağ ı m , "
d e d i kolları n ı b o y n u m a sararke n . Profesyo n e l tarafı ağır
b a s m ı şt ı .
K e n d i m i geri ç e kt i m . Ç o k ü z g ü n o l d u ğ u m a d a i r b i r
şeyle r söyl e meye ç a l ı şt ı m , a m a o şartlar a l t ı n d a h i ç yeri
deği l d i . G ö z l e r i m i y a rd ı m ararcasına odada ge zd i rd i m .
O s ı rada gerçek D o m n i k i i a ' y ı g ö rd ü m , m e r d i ve n l e rd e n
i n i y o rd u .
"Aleksey İ vanovi ç ! " P e t e rsburg ' d a k i b i rç o k p a rt i d e k i
ev salı i b e l e ri n i n çoğu n d a g ö rd ü ğ ü m d e n ç o k d a h a ge r çe k
bi r h e ye c a n l a karşıladı b e n i . A m a b u da, s a n ı r ı m b u kadar
ayd a n s o n ra ad ı m ı hatı riayab i l me s i gib i , s o n ra d a n e d i n d i ­
ğ i b i r b e c e ri yd i .
Yanıma yaklaştı v e ku l ağ ı m a fısıldad ı : " Lyoşa. B e n i son
g ö rdüğü n d e n beri yaş l a n m ı ş m ı y ı m d a M argarita Kiri l ­
l o v n a i ç i n b e n i b i r k e n a ra itt i n ? Aske r l e ri m i n genç o l m a ­
s ı ndansa t e c rü b e l i o l m a s ı n ı t e rc i h e d e r i m ama çoğu asker
bu işe diğer y ö n d e n bakar. "
" Ö z ü r d i l e r i m M argarita Kirillovna , " d e d i m arkad a n
g ö r ü n ü ş ü ayne n D o m n i k i i a 'ya b e n z e y e n kıza. " S iz i b i rb i ­
r i n i z e karışt ı rd ı m . " D o m n i k i i a ' n ı n b e n i t u t a r a k uzaklaş­
t ı rd ı ğ ı n ı ve m e rd ive n l e re doğru g ö t ü rd ü ğ ü n ü h i ssett i m
v e zevkle o n u n l a b i r l i kt e g i tt i m .
O d a s ı b i raz değişmişt i , aynı yatak v e aynı t u v a J e t ay­
nası d u ru y o rd u , değişikliğin n e d e n i yaz ayıyd ı . T e m i z
hava girsin d iye p e n c e r e l e r açıkt ı ; g ü n e ş g i r m e m e s i i ç i n
d e p a nj u rl a r kapal ıyd ı .

37
 " İ stersen M a rgarita'yı da alab i l i rsin , " d e d i D o m n i k i i a .
"Ye n i d i r a m a b u g ü n l e rd e p e k b i r p o pü l e r . "
" E m i n i m b u kadar p r i m yap m as ı n ı n t e k n e d e n i i n s a n ­
l a r ı n o n u s e n i n l e karışt ı rmaları d ı r , " d e d i m .
" Be n i ş ı m a r t m a k z o ru n d a değil s i n . B i l iyo rsu n . "
Seviştikte n sonra , d a h a ö n c e k i seferden d a h a telaşsız
g ö r ü n ü y o r d u . B e n giyi n i rken kap ı d a n kafasın ı ç ı karıp d ı ­
şarı b a kt ı .
"Acele e t m e , " d e d i . " S a l o n b o ş . O r d u ş e h i r d ı ş ı nda ve
siviller d e . . . h ı m m . . . ş ey yap m aya çekin iyorlar. Bu arada
sen n e d e n b u rad as ı n b e n i m ü n i formasız subay ı m ? "
S o ruyu d u y m az l ı kt a n geld i m . " İ yi b i r hafızan var."
" N e ? N e d e n ? İ s m i n i , l akab ı n ı , aske r o l d uğu n u , ü n i ­
fo rma giymediği n i v e asl ında D o m i n i q u e değil d e D o m ­
n i k i i a o l d uğ u m u b i l d i ğ i n i z a n n e t m e n i h at ı rl a d ı ğ ı m i ç i n
m i ? Sana s a d e c e istediğ i n i v er di m . " Yap macık b i r şekilde
g ü l d ü . " S iz e rke k l er b e c e r i l m e k değil , fark e d i l m e k ister­
s i n iz . "
" B i l d i ğ i m i z a n n e t m e k m i ? Yani D o m n i k i i a değilsi n .
Öyle m i ? "
" O l m ayab i l i rd i m , " di ye y a n ı t l a d ı ayn ı güve n l e . Ard ı n ­
d a n ko l l a rı n ı b o y n u m a sard ı ve ses t o n u y u m u ş ad ı . "Ama
öyleyi m . " Bir s ü re d u raksadıktan sonra d e v a m e tt i : " G e rç i
D o m i n i q u e i sm i art ı k i ş yap m ayacak ya . . . "
" N e d e m e k istiyo rsu n ? "
" B e n bu işe başladığı m d a , h e rkes Fransız olan h e r şe­
yin p e ş i n d e n koşuyo rdu , o y ü z d e n h e rk e s D o m i n i q u e is­
m i n i sev m i şt i ; ama son yıl larda k i m s e Frans ı z lardan h o ş ­
l a n m ıyor, o y ü z d e n D o m i n i q u e ' i de istem iyorl ar . "
G ü l ü m s e m e k z o ru n d a kal d ı m . " Bu siyaset ç i l e r d e h a ­
reket l e ri n i n t i c aret ü s t ü n d e k i etki l e r i n i h i ç d ü ş ü n m üy o r ­
lar. Değil m i ? "
" Kesinlikle. Ç a r ı b i r d a h a g ö rdüğü n d e söyle o n a . A m a
b u g ü n l e rd e h e rkes Fransızları b e c e r m e k istiyor, o y ü z d e n
h e rkes D o m i n i q u e ' i d e b e c e rm e k istiyor. "
G ü l d ü m . " Peki b e n az ö n c e k i m i b e c e rd i m ? D o m i ­
n i q u e ' i m i yoksa D o m n i k i i a ' y ı m ı ? "

38
 K ı k ı rdad ı . " H il l a M argarita o l m a s ı n ı d i l e d i ğ i n d e n ş ü p ­
h e l e n i y o ru m . " D u raksad ı . " B i l m iyoru m . Ya sen? Aleksey
m i yd i n yoksa Lyoşa m ı ? " Cevap v e r m e d i m , o da k o n u y u
değişt i rd i . " Ee , c e p h e d e n n e h ab e r ? "
Küstahlığına h ayret e tt i m . " B u n u sana söyleye m e m . "
"Aa h a d i a m a ! K e rh a n e l e re ge l e n gevşek d i l l i aske rler
o l masa hiç k i m se n i n h i ç b i r şeyd e n haberi o l maz d ı . Kısasa
kısas. S e n b a n a a n l at , b e n de sana a n l atayı m . "
" S e n b a n a n e a n l atacaks ı n ki? Ş e h i rd e h i ç aske r kal ­
m a d ı ğ ı n ı k e n d i n söyled i n . "
" H i kaye l e r i d i n l e n ın ey e değer başka i nsanlar da var. "
Blöf yapt ı ğ ı n ı d ü ş ü n d ü m , a m a başka ye r l e rd e n e l e r
o l u p b i t t iğ i n i ö ğ re n m e n i n d e b i r zararı o l m a z d ı . O n a
Vi lna'daki , Vi t e b s k ' t e k i v e S m o l e n s k ' t e k i galib iyetleri
a n l att ı m . Fransız b i rl i kl e r i n i M oskova'ya varmadan ö n c e
d u rd u r m a y ı h e d e fl eyen res mi p l a n ı a n l att ı m . A m a yal ­
n ızca b u n l a rı , d a h a fazlas ı nı değil . . .
" Peki sen b a n a n e a n l atacaks ı n ? " d iye s o rd u m .
"Ah , h i ç b i r şey."
" S öyle ! " d e d i m onu s ı rtüstü d e v i r e re k .
" B e n i sorguya m ı çekeceks i n ? "
D u d a k l a r ı n d a k i b o ş ye re ü m i t v e r e n o g ü l ü m s e rn e y e
b a karke n , ö n e r i s i ç o k c a z i p gelmişti a m a diğer y a n d a n
fi krin kend i s i , bastı rmaya uğraşt ı ğ ı m a n ı l a r ı m ı a k l ı m a g e ­
t i r m i şt i . D o m n i k i i a ' y ı g ı d ı k l ad ı m . O d a k e n d i n i t u t a rn a d ı
v e k ı k ı r kıkır g ü l d ü . Besbel l i ç o k g ı d ı k l a n ıyordu a m a za­
t e n b e n d e b u n u i s t i y o rd u m . Ke n d i n e özgü usulüyle ade ­
ta b i r P a t e rn k i n köyü gibiyd i . Ş u a rd ı n a b a k m aya c ü re t
et t iğ i n i z d e an c ak hayal kırıklığı b u l ab i l e c eğ i n i z ö n c e p ­
h e l e rd e n b i risi gibiyd i .
" T a m a m , t a m a m Lyoşa ! " d iye haykırdı kahkah a l a r ı ­
n ı n aras ı n d a . " S öyleyeceği m . " N efe s alışları n ı n d ü z e l m e ­
s i i ç i n b i rkaç san iye b e k l e d i . " D u y d u ğ u m t e k ilginç o l ay
Tula'dan . "
"Tula'da n e o l m u ş ki? C e p h a n e l e rd e m i b i r s o r u n var?"
d iye s o rd u m . Tula ş e h r i , savaş s ı rasında ke l i m e l e rl e ifade
e d i l e m e z b i r ö n e m taşır. O ş e h i r o l m a d a n m ü h i m m a t ve
c e p h a n e kaynakları m ı z n e re d eyse sıfıra iner.

39
 "Tula'da d e m e d i m , " d iye y a nı t l a dı D o m n i k i i a . "Tula'
dan d e d i m . B i r çeşit vebayla ilgili söyl e n t i l e r var. Rostov'da
o t u z , Pavlovsk'ta o n beş ölü varm ış . "
Veb a h i kaye l e r i h e r z a m a n abart ı l m ıştı r . Ç o c u k l u ğ u m ­
d a b ü y ü k a n n e m b a n a veba salgınlarıyla ilgi l i eski h a l k
h i kaye l e r i a n l a t ı r d ı a m a b e n b u h i kaye l e re , a n l attığı d a h a
g e rç e kü stü h i kaye l e r d e n b i l e d a h a kuşkucu yaklaşınayı
t e rc i h e d e rd i m . A m a yaş ı m i lerled ikçe b ü y ü ka n n e m i n
s ö z ü n e d a h a ç o k i n a n m aya b a ş l ad ı m , e n a z ı n d a n b u ko ­
n u d a . E n son b ü y ü k veba belası M os kova'yı 1 7 7 1 yılın­
d a , ben d o ğ m a d a n kısa bir s ü re önce v u r m u şt u . B u olay,
Pete rsb u rg ' d a k i evl e r i n d e n güv e n i ç e r i s i n d e seyret m i ş
o l m a l a r ı n a rağ m e n b ü y ü k a n n e m ve b ü y ü k b a b a m i ç i n o l ­
d u k ç a c a n l ı b i r an ı o l a ra k kal m ı ş t ı . T o p l a m d a , M o skova i l
n ü fu s u n u n ü ç t e b i ri ö l m ü ş t ü . D i ğ e r d u y d u k l a r ı m b i raz
abart ı l m ı ş olsa da, bu sayı n ı n aba rt ı l ı o l m a d ığ ı n ı söyleye ­
b i l i ri m . Vebaya i l k kez b i z za t t a n ı k o l duğu m d a , T u n a ' n m
g ü n e y i n d e savaş vard ı , d e d i ko d u kaza n ı v e d u r u m b u g ü n ­
küyle h e m e n h e m e n ayn ıyd ı . B u ye n i veba h i kaye s i n d e
d e d o ğ ru l u k p a y ı o l ab i l i rd i . D o m n i k i i a ' n ı n b a h s e t t i ğ i h e r
iki kasaba d a , O rt a Rusya ve Karad e n i z ' i n aras ı n d a n akan
en b ü y ü k n e h i rl e r d e n b i ri o l a n D o n N e h r i kıyısmdaydı
ve hast a l ığ ı n b i r t e k n e y l e n e h i r aşırı taş ı n m ı ş o l mas ı p e k
de rast l a n m ayacak b i r d u r u m deği l d i . Sayılar alışılmadık
ş e k i l d e b ü y ü kt ü , a ma m u h t e m e l e n b u d a h ab e r i n d e d i ­
k o d o y a d ö n ü ş m e sürec i n i n b i r parçasıyd ı .

" U m a r ı m M oskova'ya kadar ge l m e z . Veba yani . . . " d e d i

Domnikiia.
"Veba b e l k i d e Fransızlada h e m e n h e m e n aynı za­
m a n d a varır M os kova'ya. B izi o n larla savaşma z a h m e t i n ­
d e n k u rt a r T a n rı m ! "
" B u n l a r olacak m ı ? " d e d i D o m n i k i i a .
" H ay ı r D o m n i k n a , " d iye yalan söyled i m . " B o n ap a rt e
d a , veba i l l e t i d e h i ç b i r za ma n M o skova'ya kadar gele­
meye c e k . " Ama veba n ı n da, Fransızları n d a n e kadar h ı z l ı
i l e rl e d i k l e r i n i k e n d i g ö z l e r i m l e g ö r m ü ş t ü m . A n c a k e n i n -

40
de s o n u n d a b a ş ı m ı z a g e l e n l e ri n , d iğer i k i s i n d e n d a h a b e ­
t e r o l duğu kes i n d i .

O d a m a geri d ö n d ü ğ ü m d e b e n i b e k l e y e n b i r p a k e t
o l d u ğ u n u g ö rd ü m . Karı m d a n g e l m i şt i . Paket i n yan ı n d a
g e l e n m e kt u p t a k i h ab e r l e ri n b i rç oğ u n u n tari h i g e ç m i şt i ,
a m a p a ke t i n i ç i nde , g ü m ü ş b i r z i n c i ri n u c u n a tak ı l m ı ş ova!
b i r İ sa ikonası vard ı . M arfa m e kt u b u n d a , B o n ap a rte ' ı n
D e c c a l ' i n t a k e n d i s i o l duğu söyl e n t i l e ri n i d u y d uğ u n u
yaz m ı ş ve k e n d i m i k o ru m a k i ç i n b u kolyeyi t a k ın a rn ı is­
t e m i şt i . Bir parça s u ç l u l u k d u y d u m . Ş i md iye k ad ar Fran ­
sı z ku rşu n l a r ı n d a n k o ru n m aya hi ç i h t iyaç d u y m a m ı şt ı m ,
am a meğe rse g ü n a h karlığa karşı k o r u n maya i h t iyac ı m
varm ı ş . İ sa i k o n as ı n ı t u t t u m v e alışkanlık gereği ö p t ü m .
S o n ra , b e l k i g e l e c e kt e b e n i b i r d a h a asla D o m n i k i i a ' y l a
karş ı l aştırmamas ı n ı , b e l k i d e a rd ı n d a n d u y d u ğ u m s u ç l u ­
luğu hafıfletmes i n i ü m i t e d e re k z i n c i ri b o y n u m a d o l ad ı m .
M e kt u b u n çoğu , p e k ilginç o l m ay a n şeylerle d o l u yd u .
Yal nızca P e t e rsb u rg ' d a n s ı radan h ab e rl e r . Vad i m ' i n kızı
Yelena, sağlıklı bir h a m i l e l i k süreci g e ç i riyord u . Tan ıdığı­
mız h e rkes iyiyd i , a m a h e p s i savaş k o n u s u n d a e n d i ş e l iyd i
v e n e l e r o l u p b i t e c eğ i n e d a i r b e n i m fi k ri ın İ so ruyo rlard ı .
M e k t u b u n defalarca o k u d u ğ u m t e k b ö l ü m ü , oğlu­
m u z D i m i t r i y ile ilgili olan b ö l ü m d ü . Asl ı n d a ç o k ö z e l
b i r şey deği l d i . Yalnızca b i r a n n e n i n oğ l u n u n yapt ı k l arı n ı
a n latan ayrı n t ı l ı tarifleriyd i . B i rkaç a y i ç e r i s i n d e altı yaş ı n ı
b i t i re c e kt i , a m a b e n h e r h a l d e h ayat ı n ı n a n c a k ü ç t e b i r i n ­
d e n kısa b i r z a m a n ı o n u n ya n ı n d a geç i reb i l m i şt i m . Aske r
ç o c u k l a rı n ı n b i rçoğu i ç i n aynı şey geçerliyd i . Sık sık n e
z am a n d ö n e c eğ i ın İ s o ruyor o l ma s ı na sev i n m i şt i m , h at t a
h a l a varl ığı ın ı h a t ı r l ı y o r o l m a s ı n a da hi sevi n m i şt i m .
Ad ı n ı , D i m i t r i y Fetyukov i ç ' i t a n ı d ı kt a n s on ra koy­
m u şt u k . Yedi yd ö n c e D i m i t r i y b u g ü n o l d uğu kadar u ç
n o k t a d a t e rs b i r a d a m değil d i . Tü r k l er l e savaşmak o n u b i r
şekilde değişt i r m i şt i , a m a h i ç b i r z a m a n o n a t a m o l a rak n e
o l d u ğ u n u ö ğ re n e m e d i m . O d a b a n a t a m ol arak n e o l d u -

41
ğ u n u h i ç b i r z a m a n ö ğ re n e m e d i . H i ç k i m s e ö ğ re n e m e d i ;
M arfa b i l e . . .
D i m i t r i ' y l e i l k kez 1 8 0 5 y ı l ı n ı n H az i ra n ayı n d a t a n ı ş ­
m ı ş t ı k . O g ü n l e rd e k i , i n s a n oğ l u n u n B at ı ' d a özgü r l ü ğ ü n
t ad ı n a vard ı ğ ı n ı d u y m u ş o l a n p e k ç o k eğit i m l i R u s ge n c i
gibi o da i h t i ras l ı , kökte n c i ve t e rst i . Ç a rı n , B o n ap a rt e ' a
karşı k u r d u ğ u m u z ye n i koal i syo n u m u z a verdiği sözlü
d e steğe rağ m e n , b i rl i kl e r i m i z h a r e k e t e g e ç m e k k o n u s u n ­
d a o l d u kç a yavaştı . D i m i t r i y i l e i k i m i z d ü ş m a n mevz i l e ­
r i n i keşfe t m e çalışmasına g ö n ü l l ü o l m u ş t u k . D ü ş m a n ı n
h a reket l e r i n i i z l e m e k v e b e l i rl e m e k i ç i n saat l e rc e b i rl i kt e
çalışmışt ı k , a m a y i n e de kuvvet l e r i m i z Fransızlarla göğüs
göğüse ge l e m e m i şt i , i ng i l t e re , N e iso n sayesi n d e , o son­
b a h a r b o yu n c a d e n i zde , karada savaştığından daha iyi sa­
vaşmıştı ve Avusturya , Fransız i l e rleyişiyle yal n ı z yüzleş­
rnek z o ru n d a kal m ı ş v e az bir başarı elde e d eb i l m i şt i . O n
b i n l e rc e Avustu rya b i rl iğ i n i n U l m ' d a gü l ü n ç b i r ş e k ild e
esir a l ı n maları , beceriksiz l i k l e ri n i n do r u k n o ktas ıyd ı . Biz
Ruslar o kı ş ilk kez Aust e r l i t z ' d e olayı g ö r m ü ş , ke n d i m i ­
z i 1 5 0 . 0 0 0 kişilik b i r savaşın o rta s ı n d a b u l m u ş t u k . A m a
Aust e r l i t z " b i z i m " ilk savaşımız deği l d i . Bir gece ö n c e
Vad i m h e p i m i z i b i r araya t o p l a m ı şt ı . E n t e h l i k e l i göre­
v i m i z i k o n u ş m a k ü z e re bir araya g e l m i şt i k . Vad i m b i z i
Fransız h at l a rı n ı n o rtası n a doğru yö n l e n d i rm i şti ; b ö y l e c e
h e r aldı kları p o z i sy o n u a n ı n d a t e s p i t e d e b i l e c e kt i k . An ­
cak yakal a n m ı ş t ı k ve d ö r d ü m ü z e , b e l k i o n beş Fransız
sal d ı rın ı şt ı .
B u , ağı r b i r yenilgi olab i l i rd i , a m a h e p i m i z e l l i m i z d e
kılıçlarla iyi b i re r savaşçıydı k . D ö r d ü m ü z o m u z o m u z a
verere k , tüfe k l e ri n i n ü s t ü n l ü ğ ü n e d u y d u k l a r ı güve n i n h a ­
vasıyla h a n ç e r k u l l a n m ayı b i l e u n u t m u ş o l a n Fransız d ü ş ­
m a n l a r ı m ı z ı re s m e n k ı l ıçtan geçird i k . Ü ç ü n c ü b i r k ılıcın
kabza d a rb e s i b e n i ye re savurduğ u n d a ç o k t a n iki kişiyi d i ­
ğ e r tarafa yo l l a m ı şt ı m . T e p e m d e t a m d a , son ve ö l ü m c ü l
b i r v u ru ş yap m aya h a z ı r l a n a n b i r Fransız kılıcı g ö r m ü ş ­
t ü m k i D i m i t r i y k e n d i n i ö n ü m e att ı . K ı l ı ç D i m i t r i y ' i n h a ­
vadaki k o l u n u sıyırdı g e ç t i ve sağ yanağı n ı yard ı . Kan ı n ı n

42
y u z u m e d oğru fışkırd ığ ı n ı h i ssett i m , a m a aldığı yara o n u
y d d ı r m a m ı şt ı . Fransız aske ri n i n b e l i n e d oğru kd ı c ı ö n c e
rasgele b i r sallad ı , a rd ı n d a n b o y n u n a ö l ü m c ü l b i r d a rbe
i n d i rd i . B u sı rada ben de ayağa k a l k m ı şt ı m .
G e ç m i ş z a m a n l a rd a , başka savaşlar s ı rasında d a haya­
t ı ın ı n b i rç o k kez silah arkadaşlarım tarafı n d a n kurtarı l ­
dığını b i l i y o ru m a m a b e n i m de o n l a r ı n h ayat i a r ı m kur­
t a rd ı ğ ı m a e m i n d i m : Savaşı n h a ra r et i i ç e r i s i n d e d u ru p
d ü ş ü n m e k , b u n l a r ı n t e k t e k farkı na varmak i ç i n z a m a n
o l m u y o rd u . A m a b u k e z fark e t m i şt i m . D i m i t r i y ' i n b u
c e s u rc a davranışı b e n i m i ç i n h e r z a m a n ç o k ö n e m l i o l d u .
B e n i m l e , Vad i m ' l e ve D i m it r i y ' l e karşılaşıp h ayatta kal­
mış olan son Fransız askeri de (aldığı yaraya rağ m e n h iHa
ç o k sal d ı rg a n d ı ) kısa s ü re i ç e r i s i n d e geri ç e k i l m iş t i . A n c a k
h e m e n s o n ra sı n d a M aks i m ' i de e s i r a l m ı ş o l d u k l a rı n ı fark
e t m i şt i k . Esir a l m ı ş o l d u kl a rı n ı u m u y o rd u k : Tam o larak
g ö rd ü ğ ü m ü z şey o rtada h i ç k i m se n i n ka l m a m ı ş o l d uğuy­
d u . M ak s i m ' i n kaçırılışı özellikle Vad i m ' i n v i c d a n ı n a ç o k
dokunmuştu .
M ak s i m o z a m a n l a r d a h a o n sekiz yaş ı ndayd ı ve Va­
d i m , bu kadar d e n e y i m s i z b i r g enc i böyl e s i n e b i r gö reve
verdiği için k e n d i n i s o ru m l u h i ssediyord u , a n cak p i ş m a n ­
l ı k d u y m a l ü k s ü n e s a h i p o l a m ayacak kadar a z z a m a n ı m ı z
vard ı .
Ertesi g ü n Auste rl itz S avaş ı ' n ı n k e n d i s i başlad ı . Avus­
t u rya ve Rusya i ç i n b ü y ü k b i r aşağd a n maydı bu savaş,
am a B o n ap arte ' ı n b e l k i d e e n b ü y ü k zaferiyd i . Ü ç ü m ü z
(Vad i m , D i m it r i y v e b e n ) n i ha i olarak G e n e ra l Books­
gevde n ' i n k o m u t a s ı altı ndayd ı k . Biz d e T e l n itz köyü n ü
alacak ve o ra d a n sağa d ö n e r e k B o n ap a rt e k an ad ı n ı n çev­
res i n i kuşatacak olan kuvve d e r i n b i r parçasıyd ı k . Köyü
e l e g e ç i r m e k o l d u k ç a kolay gibiyd i , a m a kısa sü re s on ra
k u ş a t m a değil kuşat ı l m a risk i ni aldığı m ı z ı anlad ı k . Ya­
p ab i l d i ğ i m i z t e k şey o rada d u r m a k ve ye n i e m i rl e r bek­
l e m e kt i . C e p h e n i n başka ye rl e ri n d e savaş alab i l d iğin e
şi dd e tl i b i r şekilde devam e d i y o rd u . H afif ayaz ve k ar
(Avustu rya l ı müttefi k l e r i m i z değilse de b i z R us lar alışkın

43
o l m a l ıyd ı k ) B o n a p a rt e ' a d a h a b ü y ü k avantaj sağl ıyord u .
Belki d e ayaz Rusların alışkın o l d uğu kad ar ş id d e t l i , kar
ye t e r i n c e kal ı n deği l d i .
G e ri ç e k i l m e k i ç i n d a h i olsa e n a z ı n d a n b i r e m i r ald ı ­
ğ ı m ız d a , ç o kt a n öğle saat l e r i o l m u ş t u . Ard ı m ı zd a k i t o p ­
raklar batakl ı k ve g ö l l e rd e n o l uşuyord u , a m a e n a z ı n d a n
soğuk o n l arı d o n d u r m a y a yara m ı şt ı . İ l k d u rd u ru l a m a z
Fransız b i r l i kleri s o n u n d a vard ı klarında , yü z l e rc e diğer
aske r gibi b e n d e ç o kt a n Vad i m ve D i m i t r i y ' d e n ayrı l m ı ş ,
Vad i m ' i b ı ra k m ı ş ve d o n u k S atsc h a n G ö l ü ' n ü n yarı s ı n ı
g e ç m i şt i m . Fransızlar t o p g ü l J e l e ri n i at e ş l e m e d e n ö n c e
ı s ıtıyorlard ı , b ö y l e c e v u rd u k l a r ı n d a b u z u e r i t eb i l iy o rd u .
Ç e v re m d e b i r s ü rü i nsan b u z u n i ç i ne , d o n d u ru c u suya
d ü ş ü y o rd u . Ayakları m ı n a l t ı n d a , b u z u n i ç i nd e cesetleri n ,
h a t t a canlı i n s a n l a r ı n y ü z d ü ğ ü n ü g ö rü y o rd u m . S oğuktan
hissizleşmiş e l le ri üst l e r i n i kaplayan c a m s ı ö rtüyü arıyor,
yüzeye ç ı kmaya çalışıyorlard ı . Kırık buz parçaları "ara­
sında u l aşab i l d i kl e r i m i e l l e r i n d e n t u t u p ç e k m e y e çalışı­
y o rd u m , am a b u pek kolay o l m u y o rd u . S o n u n d a ben d e
b u z u n i ç i n e d ü ş t ü m v e yüze n b u z kü t l e l e r i n d e n b ü y ü k
b i r p a rç aya zar z o r t ü t ü n d ü m , ke n d i m i yukarı ç e ke re k
o p a rç a n ı n ü s t ü n e ç ı kt ı m . A m a b ü t ü n p a r m a k l a r ı m t u ­
t u l m u ş t u . B u g ü n olsa aynı başarıyı göste reb i l i r m i yd i m
b i l m i y o ru m .
Korku b e n i e l e g e ç i r m i şt i . B i rl i kt e n arkadaş l a r ı m a yar­
d ı m e t m e y e ç a l ı ş maktan t a m a m e n vazge çt i m ve yalnızca
ke n d i m i gölün d iğer tarafı na atmaya yoğu n l aşt ı m . Ke n d i ­
m i y ü z e n b u z parçaları n ı n b i ri n d e n d iğ e r i n e a t ı y o rd u m .
Böylece seri b i r şekilde , ö n c e k i yavaş v e d i kkat i i tavrı m ­
d a n d a h a güve n l e i l e rl iyo rdu m .
Eğe r o b u z parçaları n ı n ü s t ü n d e t e h l i k e l i b i r ş e k ild e
d e n g e d e d u ra n b a ş k a i ns a n l a r d a vardıysa bile b e n o n l a ­
rı fark e t m e m i şt i m ; t e k a m a c ı m k e n d i m i g ö l ü n karşısına
a t ı p sağlam top rağa b a s m a kt ı . Başard ı m ve i ç e r i s i n d e n h e ­
n ü z ç ı kt ı ğ ı m d e h ş e t d o l u m a n z a rayı g ö r m e k için arkama
b a kt ı m : İ nsanlar k ın l ma k ü z e re o l a n buzların ü z e r i n d e
s e n d e l iyor ve suya düşüyorlard ı . Ard ı n d a n b oğ u l m u ş v e

44
d o n m u ş silah arkadaşları n ı n c e s e t l e ri n i n y an ı n d a n geçe­
rek kıyıya d oğru y ü z m e y e çalışıyorlard ı . B u b e n i m , d a h a
sonrasında k ı ş m e v s i m i n d e n t i k s i n m e m e s e b e p o l a n b i r
kış m a nzarasıyd ı .
S avaştan iki g ü n s o n ra Vad i m v e D i m i t r i y ' i n d e ay­
n e n b e n i m gibi T e l n i t z ' t e n sağ sal i m k u rt u l d u k l a r ı n ı
ö ğ re n d i m . Aynı g ü n Avusturya l ı l a r B o n a p a rt e ' a barış
çağrı s ı nda b u l u n m u ş l a rd ı . Rusya ise Fransa'yla barış ant­
laşmas ı n ı o g ü n d e n a nc a k bir b u ç u k yıl s on ra yap m ı şt ı ;
gerçi b u t a m a m e n geçici v e stratej i k b i r barış an laşmasıy­
dı. İ ki i m p a rat o r Tilsit*teki , Rusya s ı n ı rı n a yak ı n N i e m e n
N e h ri ' n d e , b i r sal ı n ü s t ü n d e b u l u ş m u ş l a rd ı . Ç a r Alek­
sandr, Rusya' n ı n t a m a m ı y l a tesl i m o l duğu ve t ü m k ı t a n ı n
y ö n et i m i n i Fransa'ya b ı raktığı k o n u s u n d a B o n a p a rt e ' ı
kan d ı rmayı başarm ı şt ı .
Barıştan sonra, s o n resmi esir takasları yap ı l m ı ş ve
M aks , y ü z ü n d e b ü y ü k b i r g ü l ü m s e m e y l e geri d ö n m ü ş ­
t ü . Aylar ö n c e s e rbest b ı ra k ı l m a m a s ı b ü y ü k talihsizl i kt i ,
ancak Fransızları n , kes i n b a n ş sağlanana kad a r m u t l a k a
b i rkaç e s i r i e l l e r i n d e t u t m a k g i b i b i r a d e t l e r i vard ı . M aks
o n lara p e k öfkeli gibi değ i l d i . D i m i t ri y ' i n yanağ ı n d a ­
ki yarık , d e r i n b i r yara i z i n e d ö n ü ş m ü ş t ü , a m a i z i sakal
b ı rakarak saklıyord u . Aust e r l i t z vakas ı n d a n kısa b i r s ü re
sonra b e n d e Pete rsb u rg ' a d ö n d ü m ve sevgili M a rfa ' m ile
evlendi m .
M arfa'yı n e rd e yse ke n d i m i b i l d i m b i l e l i t a n ı y o rd u m .
H e r i k i m i z i n babası d a Bulgar asıllıyd ı v e T e k n i k Yüksek
O k u l u ' n d a çinovnik, yan i " d e v l e t " m e m u ru y d u . O n u n ba­
bas ı , d a n ı ş m a n u nv a n ı n ı al mayı başarm ı şt ı , ama b e n i m
b a b a m yüksek ok u l se kreteriyd i . Yani b ü ro krat i k p i ra­
m i t t e bir k a d e m e daha alttayd ı . H e r ikisi d e ke n d i l e ri n e
kişisel asalet u nv a n ı n ı b a h ş e d e n kad e rn e y i g e ç m i ş t i ve
b i rb i rl e r i n e sev i n ç l e "As i l za dem" u n v a n ı n ı v e r m i ş l e rd i .
Ke n d i l e riyle karşılaşan diğer h e rkes d e , o n lara aynı şekilde
h i t a p e d i y o rd u . Ne yaz ı k ki , ikisi d e soydan geçen asalet
kad e m e s i n e nail o l a m a m ı ş l a rd ı , o y ü z d e n ç o c u k l a r ı k e n ­
d i asalet unvaniarı n ı k e n d i başarı l a n saye s i n d e kaza n m a k

45
z o ru n d a kalacaklard ı . Yani b e n k e n d i e m e g ı m sayesi n d e ,
M arfa da yapacağı evli l i k saye s i n d e kazanacakt ı .
A n c a k M a rfa ' n ı n yapacağı evli l iğ i n Aleksey İ vanoviç
D a n i l o v ile olacağı fikri ş i m d iye dek k i m se n i n akl ı n a gel ­
m e m i şt i . E n az d a b e n i m akl ı m a gel i rd i . Avusturya'ya yola
ç ı k m a rn d a n yal n ızca b i rkaç gün ö n c e , b i rd e n M a rfa ' n ı n
ne kadar güzel o l d u ğ u n u fark e t m i ş t i m . B u , ç o k g e n e l ge­
çer b i r görüş deği l d i , ama M arfa' n ı n ebeveyn i n i n e v i n d e ­
k i b i r p a rt i d e y a n y a n a d u ru p s o h b e t e d e rk e n b i rd e n b i re
o n u farklı b i r ışık a l t ı n d a g ö r d ü m . S e b e b i t a m o l arak n e y­
d i söyleye m e m , a m a h e m e n o racıkta o n a e v l e n m e t e k l i f
e tt i m . D a h a so n raları o d a y ı l l ard ı r b e n i sevd iği n i ve b e n i
e l d e e t m e u m u d u y l a o g ü n a n nesiyle b e rab e r saç l a r ı n ı
güze l l e şt i rm e k ve makyaj y a p m a k i ç i n saat l e r harcad ı k ­
l a r ı n ı i t i raf e tt i . B u n a h i çb i r z a m a n k ı z ın a d ı m ( b i lakis
g u r u r u ru olcşanmıştı) v e h i ç b i r z a m a n p i ş m a n o l m a d ı m .
Evl e n d i kt e n s o n ra d a h a o n ay g eç m e m i şt i k i t e k o ğ l u m u z
dü nyaya gel d i . O n a h ayat ı m ı kurtaran a d a m ı n ad ı n ı ( D i ­
m it r i y ) v e r ın e m i z i ö n e re n kişi M arfa i d i .
S o n raki b i rkaç yıl boyu n c a d ö r d ü m ü z sık sık b u l u ş ­
m u ş , a m a u z u n z a m a n d ı r b i rl i kt e savaş m a m ı şt ı k . D i m i t ­
riy v e b e n , o m u z o m u z a o l masa d a Tu na N e h r i ' n d e bir­
l i kte T ü r k l e re k a r ı savaşmışt ı k , b u ra d a hava sıcakt ı .
Vad i m F i n l and iya'dayd ı ( o rası soğuktu ) . M aks' ı n n e re d e
o l d u ğ u n a h i ç b i r z a m a n t a m olarak e m i n o l a m a d ı m .
1 8 1 2 y ı l ı nda h e p i m i z ye n i d e n B o n a p a rt e ' a karşı sa­
vaşmak i ç i n h a z ı r l a n ıyordu k . B e n , soyd a n g e ç e n asaJet
kad e m e s i n e g e l m i ş , "Yüksek As i lzade" u n v a n ı n ı a l m aya
h a k kaz a n m ı ş t ı m , a n c a k askeri "Yüzbaşı " u n v a n ı n ı a l mayı
t e rc i h e tt i m .
B e n , Rusya ' n ı n b at ı s ın d a , Varşova Büyük D ü k l ü ğ ü sı­
n ı r ı n d a , G e n e ra l Barclay de Tolly k o m u t as ı n d a k i B i rinci
O r d u ' d a g ö revl e n d i r i l m i şt i m . Şansıma D i m i t r i y ve M aks
d a o radayd ı . B o n a p a rt e b i z i m oradaki varl ı ğ ı m ı z ı b i r sal­
d ı rı t e h d i d i o l a rak d e ğ e rl e n d i rm e y i t e rc i h e t m i şt i ve b i r­
l i kl e r i n i D u k a l ığa yağd ı rd ı . Aleksand r , B o n ap a rt e ' ı n b i r­
liklerini R e n N e h r i n i n g e r i s i n e ç e k m e s i n i talep etmişti.

46
Fransızların b o y u n eğeceğ i n e p e k ü m i d i yoktu ve iste k l e ­
ri n i n h i ç b i ri g e rç e k l e ş me d i .
1 2 H az i ra n g ü n ü , B o n ap a rt e N e m a n N e h r i ' n i ge çt i .
O bu işle m e şgu l ke n , Rub i c o n N e h ri de geç i l m i şt i . Fran ­
sı z l ar art ı k ' Rus top rakları n a g i rm i ş t i ve Aleksand r , Fran­
sızlar çekip g i d e n e kadar B o n ap a rt e i l e e n ufak bir i l e t i ­
ş i m d a h i ku rmayacağ ı n a a n t i ç m i şt i . A n c a k ç e k i p g i t m e k
B o n ap a rt e ' ı n stratej i s i n i n b i r parçası deği l d i ; e n a z ı n d a n o
a n d a . D ö rt g ü n s o nra Vi l n ü s ' e g i rm i ş t i ve izle ye n gü n l e r
ve haftalarda M os kova'ya g i d e n u z u n yolda a d ı m ad ı m ,
kasaba kasaba i l e rleyere k , geçtiği yerleri k o n t r o l ü a l t ı n a
a l m ı şt ı .
Vi l nü s ' ü ald ı kt a n sonra he rke s i B o n a p a rt e ' m a rt ı k dur­
d u ru l a m ayacağ ı n a d a i r genel bir korku sarmıştı ve bö y­
lece h e r çeşit s ı radan p l a n ye n i d e n şeki l l e n d i ri l m i ş , o n u
ye n m e k i ç i n farklı yollar a ra n m aya b a ş l a n m ı şt ı . Vad i m
k e n d i n i v e geri kalan ü ç ü m ü z ü g ö n ü l l ü o l a rak yazd ı rd ı ve
böylece , h e r n e ka da r S m o l e n s k ' t e k i ye n i lg i m iz d e n s o n ra
p e k b i r şey yap m a m ı ş da olsak eski t a k ı m ye n i d e n k u ru l ­
m u ş o l d u . Ard ı n d a n Barclay d e Tolly b i z i v e b i z i m gibi
daha p e k ç o k k ü ç ü k grubu y a n ı n a çağ ı rd ı . B a ş k o m u t a n ­
lık görev i n i yak ı n z a m a n d a G e n e ra l K u t u z o v ' a b ı ra k m a s ı
gerekt i ğ i n i b i l iyordu ve K u t u z o v Fransızlar M os kova'ya
u l aş m a d a n ö n c e b i r y e r l e rd e p o z i syon a l ı rd ı . B arclay ke n ­
d i p l a n ı n ı n n e o l d uğ u n u açıklamışt ı . K u t u z o v ' u n p l a n ı n ­
d a n farklıyd ı , a m a z a m a n Barclay' i n p l a n ı n ı n d a h a uyg u n
o l d uğ u n u göstere c e kt i . B i r i n s a n ı n fiziksel g ö r ü n ü ş ü d e
takt i kl e r i k a d a r t u h a f o l u y o rd u . Barclay, K ut uzov ' d a n o n
altı yaş kadar g e n ç t i a m a yal nızca yaş farkı , fiziksel gö­
rü n ü ş l e ri n d e k i farklı l ığı a ç ı k l ayamıyord u . S ıska bir v ü c u ­
du vard ı . G ö z l e r i ve g ü l ü m s e rn e s i b i lgeliğini b e l l i ed iyor,
a m a kurnaz l ı ğ ı n ı g i z l iyord u . Kel kafası o n a o l g u n havası
v eri yo rd u . N o r m a l de k o n u ş m a t a r z ı açık ve d olaysızd ı ,
a m a p l a n ı n ı b u g ü n k ü a n i at ı ş t a r z ı K u t u z o v ' u n ke n d i n e
özgü yap m a c ı k tarzıyla alay e d e r gibiyd i .
" S a h i l d e oynayan b i r ç o c u k g ö r d ü n ü z m ü h i ç ? " d iye
s o rdu . Aksanı ataları n ı n İ skoç o l d u ğ u n a d a i r h i ç b i r i p u c u

47
v e r m i y o rd u , a m a A l m a n t e rbiyesiyle b ü y ü d ü ğ ü n e d a i r
b i r şeyl e r s e z i l iyo rd u . "Yüksek b i r dalgay ı , k e n d i boylar ı­
nı n o n katı b ü y ü k l üğ ü n d e k i b i r dalgayı b i le k or k us uzca
karşıl ayab i l i rl e r . P ek i a ma , na s ı l ? Kıyıya d o ğ ru yaklaşır ve
dalga n ı n i l e rleyişiyle ayn ı o r a n d a geri çeki l i rl e r . Att ı k l a r ı
h e r a d ı m d a dalga o n ları t a k i p e d e r ve g i tg i d e güçsöz l e s i n
E ğ e r y e rl e r i n d e d u ru p b e k l e y e c e k o l salar dalgan ı n k e n ­
d i l e ri i ç i n fazlasıyla g ü ç l ü o l d u ğ u n u görür, d a l g a d a bağu ­
l u p giderler. A m a o n l a r sakin sakin kıyıda b ö y l e h a r e k e t
ett i k ç e dalga güçsüzleşir, k ü ç ü l ü r ve e n s o n u n d a a n c a k
ayak p a r m a k i a n n a d o k u n a r a k gıdıklar. Fransa b ü y ü k b i r
dalga beyl e r , a n c a k Rusya d a ç o k b ü y ü k b i r sah i l .
" O h a l d e ye n i p l a n ' h i ç b i r şey y a p m a m a k ' olacak.
Fransızlar z a t e n karı n l ar ı n ı bile doyu ramayacak d u ru ­
m a g e l d i k l e ri n i g ö recekler. Başları nda y e t e r i n c e b e l a var.
G i d i p h a l l e ri n i g ö r m e y e ç a l ı ş m a k i ç i n Rus h ayat l a rı n ı
feda e t m e m i z e h i ç gerek yo k . A m a G e n e ra l Kutuzov b a ­
n a , ' Eğ e r h i ç b i r şey y a p m a m a k iyi b i r p l a n s a , " b i r şey­
l e r" y a p m a k d a h a iyi b i r p l a n o l m al ı , ' d e d i . B o n ap a rt e i l e
M o skova ' d a n ö n c e b i r y e r l e rd e göğüs göğüse karş ı laşma­
y ı d ü ş ü n ü yo r ; hala d a n e re s i o l d uğ u n u b i l m iy o ru z . S i z i n
b i l m e n i z ve yap m a n ı z g e r e k e n k ı s ı m ş u : B u karş ılaş ma
her n e re d e g e rç e k l e ş i rse gerçekleşs i n , Fransızlar ç o kt a n
güç l e ri n i kayb e t m i ş olacaklar, b u y ü z d e n s i z Fransız h a t ­
l a rı n ı n arkas ı n a geç i n . İ k ın a l yo l l a rı n ı kesi n . O n l a r ı arka­
ları n ı k o l l a m aya zorlay ı n . B u sah i l i o l d uğ u n d a n d a b ü y ü k
göste ri n . "
S öy l e d i k l e r i m a n t ı k l ı g e l m işti v e u z m a n l ı ğ ı m ı z o l d u ­
ğ u n u b i l d iğ i m i z b i r ç e ş i t işle , b i re b i r ö rt ü ş ü y o rd u . D ö r ­
d ü m ü z b i rd e n d e r h a l M os kova'ya d ö n d ü k . " D i m i t r i y ,
G e n e ra l Barclay ile yapt ı ğ ı m ı z b u g ö rü ş m e d e n d e ö n c e
d o s t l a r ı n ı ç ağ ı rmalıyd ı , '' d iye g eç i rd i m a k l ı m d a n . Z a m a ­
n ı n d a varacakları k o n u s u n d a k e n d i n d e n e m i n gibiyd i .
M a rfa ' n ı n m e k t u b u n u k at i a d ı m v e b i r ç e k m e c e ye
kal d ı rd ı m . Bana yolladığı İ sa i k o n a s ı n a b i r k e z d ah a b a k ­
t ı m . M e s i h ' i n müşfık gözleri , D o m n i k i i a ' y l a g e ç i r d i ğ i m
z a m a n yü z ü n d e n b e n i k ı n ıyor g i b i b a k m ı y o rd u . O d a d a n

48
ç ı k m a d a n ö n c e aynada k e n d i m e b i r b a kt ı m . B e n i m göz­
l e r i m o kadar müşfık deği l d i .
O hafta b oyu n c a z a m a n ı n ı m b ü y ü k çoğu n u M aks' l a
ve diğerleriyle s o h b e t e d e re k geç i rd i m . Bugü n l e rd e M aks
b a n a , D i m itri y' i n , o n u ilk t a n ı d ı ğ ı m z a m a n l ardaki hal i ­
n i a n ı msatıyordu ; fıkirlerl e , n ü kt e l e r l e d o l u b i r a d a m d ı .
D i m i t r i y hala n ü k t e d a n d ı , ama çoğu n l u k l a diğer i nsanla­
rın fi k i rl e r i n i iğnel iyordu bu n ü k t e l e r i . D i m i t r i y b e n d e n
yal nızca b i rkaç yaş büyü ktü , ama d ışarıdan bakı l d ı ğ ı n d a ,
ge l m i ş geç m i ş ve i ş e yaramazlığı kan ı t l a n m ı ş t ü m fi k ir le r i
i ncel e m i ş b i r adam i z i e n i ın İ veriyordu .
Bir şekilde , B o n ap a rte ' ı n oğlu , güya " Ro m a Kralı " ola­
cak bebeğ i n konusu aç ı l d ı .
" N e d e n b i r oğlu o l ması gerekiyor a n l a m ı y o ru m . S i ­
yasi a ç ı d a n yan i , " diye fi k r i n i açıkladı Vad i m . " S evdiği b i r
karısı vard ı v e M ar i e - Louise i ç i n o n u b i r ken ara itti , ki
M ar i e - Lou i s e ' i sevmed iğ i n i söylüyorlar, yal nızca bir oğul
ve varis sahibi o l ab i l m e k için o n u n l a evl e n m i ş . "
Vad i m ' i n k o n u ş m a l a r ı n d a k e n d i hayat ı m l a b e n z e r l i k ­
ler b u l m a d a n e d e m e d i m . Sevdiğim b i r o ğ l u m ve seviyor
o l m a m gereken b i r karı m vard ı ve bu arada tesadüfe n
M a r i e - Lou i s e ' e b e n z e y e n b i r fahişeyle b i r l i kte o l m u ş ­
t u m . E m i n i m k i bu fi k i r Vad i m ' i n a k l ı ndan b i l e ge ç m e ­
mişti , a m a bu t ü r d u ru m l a r d a h e rke s i n yapt ığı gibi b e n
d e , k i m s e s u ç l u l u k d u yg u m u fark e t m e d e n k e n d i iste ­
ğ i m l e s o h b e t e kat ı l d ı m .
" Bu , i k i yüzü de keskin b i r kılıç gib i , " d e d i m . " B ir h a ­
n e d a n k u r m u ş olab i l i r a m a h a n e d a n i ç i n iyi o l a n şeyler,
h ü k ü m d a r ı n kendisi için aynı şekilde iyi ol mayab i l iyor .
Fransa' n ı n geleceği , B o n ap a rte öl s e b i l e a rt ı k garanti al­
t ı n d a . B u yü z d e n Fransa' n ı n B o n ap a rt e ' ı k o r u m aya daha
az i ht iyac ı var. Bakın kendi Ç a rı m ı z ı n babas ı n ı n baş ı n a
n e l e r geld i . "
"Ama o deliyd i , " d iye ek l edi Vad i m .
" İ ngilizlerin kralları d e l i o l d uğu n d a , " d e d i M aks, " b i r
kral naibi atıyorlar. B i z i m kral ı m ı z deliyse , a d a m ı k e n d i
yatak odasında g ı rdakl ıyoruz . . . "

49
 " M a k s ! " d iye gürleyerek uy a n d a b u l u n d u Vad i m . " Ç a r
Pave l ' e n e o l d u ğ u n u k i m s e t a m o l a rak b i l m iyor, a m a y i n e
de e n iyisi, e n yayg ı n d e d i k o d u l a r ı b i l e ağz ı m ı z a a l m a ­
m ak . "
" Bu yalmzca İ n g i l t e re kral ı n ı n n e kad a r işe yaramaz
b i r adam o l d u ğ u n u gösteriyo r , " d e d i D i m it r i y .
"Ama b u o n l a r ı n gücü , " d iye s ö z ü n e d e v a m e t t i M aks.
" N a p o l e o n ' a karşı duran en büyük İ ngi l i z l e r k i m l e rd i ?
P i t t ? N e l s o n ? İ kisi de ö l d ü . A m a İ ng i l t ere h i!Hl. y o l u n a
d e v a m ediyor. N a p o ! e o n ölse , Fransa y o l u n a d e v a m e d e r
m i ? İ şte bu yüz d e n , Fransa d a i m p a r at o ru n u n İ ngiliz kra­
lı k a d a r ö n e m s i z olabileceği ö l ç ü d e gü ç l e n i neeye kad ar
N a p o l e o n ' u n b i r h a n e d a n k u r m a s ı gerekiyor. "
'Ya da b i r Rus çarı kadar, öyle değil m i ? " d iye s o r d u m
h e r ke s t e n ö n c e . Vad i m sorsayd ı vatan h a i n l iğiyle s u ç l u ­
yor gibi geleb i l i rd i kulağa . D i m i t r i y so rsayd ı da o n u kış­
•

k ı rt ı y a r ın u ş gibi o l acakt ı .
" Bu arada , ş u g ü n e y d e k i ö l ü m l e ri d u y d u n u z m u ? "
d iye sordu M aks b i rd e n k o n uyu değiştirere k . " D o n N e h ­
r i boyu n c a , kuzeyde Vo ronej ' e kadar u z a n a n b ö l g e d e k i
ö l ü m l e rd e n b a h s e d i y o ru m . İ lk b a ş t a veba o l d uğ u n u d ü ­
ş ü n m ü ş l e r , a m a ş i m d i h i kaye l e r değişiyormuş . "
M aks' ı n söyl e d i k l e r i n d e d u y m a m ı ş o l d uğ u m p e k b i r
şey yoktu , am a b u d e d i ko d u l arı o n u n n e r e d e n d u yduğu ­
n u m e ra k e t m i ş t i m . Ö ğ re n m e m ç o k u z u n s ü r m e d i .

O g u n u n akşa m ı n a doğru D o m n i k i i a ' y ı g ö rmeye git­

t i m . B i nadan i ç e ri g i rm e k ü z e reyke n M aks'la karşılaşt ı m ,
O d a t a m ç ı kıyordu . Ç o k u t a n m ı şt ı .
" M ak s i m S e rgeyeviç , " d e d i m . " Ç o k şaş ı rd ı m . B u t ü r
şey l e r i n s e n i n p e k ilgini ç e k m e d i ğ i n i s a n ı y o rd u m . "
"Ye m e k ye m e k , nefes a l ma k t a n fazla çekmiyo r , " d iye
y a n ı d a d ı i ht iyat l ı b i r şekilde. "Ama y i n e d e bu şeyl e r i n d e
yap ı l ması gerekiyor. " O n d a n çok u t a n m a s ı g e r e k e n kişi­
n i n , evli bir adam olarak b e n o l d u ğ u m u i k i m i z d e fark
e t t iğ i m i z d e g ü l ü m s e d i . i fad e s i n d e alaycı b i r tavır y o k t u .

50
S ad e c e i ro n iyi i d rak ettiğ i n i gösteriyordu . " D o m i n i q u e ' i
n e d e n bu kadar ç o k sevd iği n i a n l ayab i l iyoru m . Lütfe n
Vad i m ve D i m i t r i y ' e söyle me . "
Uzaklaşt ı . D o m i n i q u e h a k k ı n d a söyl e d i k l e ri n i M ak s '
t a n başka b i ri söyleseyd i , söyl e d i k l e ri iki a n lama da ge ­
l iyor olab i l i rd i ; mey da n okuyor, r e k a b e t ed iyor diye d ü ­
ş ü n eb i l i rd i m . A m a M aks söyle d i ğ i n d e sadece söyl e n d iğ i
a n l a m a geldiğ i n i b i l i y o rd u m . Ayn e n "Votkayı n e d e n bu
kadar ç o k sevd iğini a n l ayab i l iyoru m , " d e r m i ş gibi söyl e ­
m i şt i . İ çilecek yeteri kadar v o t k a var. Bu d u ru m d a k i m
votkas ı n ı p a y l a ş m a k iste m e z , kıska n ı r k i ? A m a b e n i m
için ke l i m e l e r t a h r i p e d i c i yd i . Tek tese l l i m (ki çok zavallı
bir tese l l iydi b u ) o n a D o m n i k i i a değil , D o m i n i q u e d e m i ş
o l masıyd ı .
B i r ö n c e k i m ü ş t e ri s i n i n h e m e n a rd ı n d a n geldiğim i ç i n
D o m n i k i i a ' y ı b e k l e m e k z o ru n d a kald ı m . O n u ö n e m s e ­
m e d iğ i m i göste r m e k i ç i n o radaki d iğer k ı z l a rd a n b i risiyle
gideb i l i rd i m , am a sorun şu ki , ö n e m s i y o r d u m .
Ç o k ü ş ü m ü ş o l m a l ı yd ı m . Yan yana yatt ı k , a m a h e r
z a m a n sev i ş m e m i z i n a rd ı nd a n b i rb i ri m i z e sarılarak yat ­
t ığ ı m ı z gibi değ i l .
" H e r şey y o l u n d a m ı Lyoşa?" d iye s o rd u .
" Lütfe n M aks ' l a yat ma . "
B u çok basit b i r istekt i , a ma D o m n i k i i a ' n m t e p k i s i
çok s e rt o l d u . Yataktan fırladı ve o d a n ı n i ç i nd e d e l i gibi
d ö n m e y e başlad ı . Ö fkesi n i a n l ay a m a m ı şt ı m . " S e n k i m
o l uyorsu n da b e n d e n böyle b i r şey istiyorsu n Aleksey?
Ben köle deği l i m . B e n i m s a h i b i m değilsi n . Yaln ızca kira­
l ıyorsu n . Bir saat l i k ü c ret i m i ö d ü y o r s u n ve bir saatliği­
n e b e n i al ıyorsu n . S e n i n o l u y o ru m . Ne iste rse n y a p a r ı m .
Eğe r y i r m i ü ç saat l i k ü c re t i m i ö d e rs e n y i r m i ü ç saat b o ­
y u n c a n e istersen yaparı m , a m a g ü n ü n geriye kalan b i r
saati hala b a n a a i t v e paras ı n ı ö d e rse B o n a p a rt e ' l a b i l e
yatab i l i ri m . "
Bir a n l ığına d u raksad ı . Ke n d i öfkesi n d e kayb o l m u ş t u .
" Be n sana, Fransızları ö l d ü r m e n d e b i r sakınca yok , a m a
ö z e l l i k l e şu Fransız'ı ö l d ü r m e ya da öze l l i kl e ş u n u ö l d ü r ,

51
am a T ü rkl e ri rahat b ı ra k gibi şeyle r söylüyor m u y u m ? Bu
bi r iş. B i r mesleği t e rc i h ettiğ i n d e , y a p m a n g e r e k e n iş­
l e rd e n en sevd i k l e ri n i s e ç m e k gibi b i r şansın o l muyor. "
O t u r d u ve b i raz saki n l e şt i . " Ş i m d i gitsen iyi olur. G ö r ­
m e m g e r e k e n m ü ş t e r i l e r i m var. "
" S e n i yarı n y i n e göreb i l i r m i y i m ? "
" B u b e n i m i ş i m . S e n i b ı ra k a m a m , " d e d i s e rt ç e . S o n ra
d a bu i ro n iye gü l d ü . " D a h a ş i m d i a n l att ı m . D i n l e m e d i n
m ı" ?. "
B i n a d a n ayrıl ı rken ç o k sev i n ç l i yd i m . O n u s i n i rle n d ir ­
m i ş t i m . Ş u ana kadar e t t iğ i m i z b ü t ü n s o h b e d e rd e soğuk­
kan l ı l ığ ı n ı k o r u m u şt u , söylediği şeyl e rd e s a m i m i olabilir­
d i a m a yal n ızca b e n i m d u y m a k isted i ğ i m şeyleri söyl e m i ş
de o l ab i l i rd i . B u n u h e r i k i m i z de b i l i y o rd u k ve i ş i n eğ­
l e n c e l i k ı s m ı d a b u y d u . Ama bu kez h e r nasılsa ona ger­
ç e k t e n e r i ş m i şt i m . Bana ke n d i n i n k ü ç ü k a m a gerçek b i r
parças ı n ı göste r m i şt i . Ke n d i n e a i t n e kadar d a güç l ü , n e
k a d a r d a a n l a m l ı b i r p a r ç a göste r m i ş t i h e m d e .
B u n u d a söyl e d i kt e n sonra, h a l a ilgi l e n i l me s i g e re k e n
ufak b i r s o r u n d a h a vard ı .
" Lütfe n D o m i n i q u e i l e yat m a , " d iye o akşam rica e tt i ­
ğ İ rn d e M aks v e b e n yal n ı z yü rüyo rd u k . " O ra d a seçeb i l e ­
ceğ i n b i r s ü rü başka kız var."
M aks kısa bir s ü re şaşırmış gibi g ö rü n d ü , a m a r i c a m a
i t i raz e t m e d i . " T a m a m . " Bir a n d u rd u ve d ü ş ü n d ü . Bir şey­
l e r d a h a söy l e n ın e s i gerekt i ğ i n e karar v e rd i . " D o m i n i q u e
ç o k h o ş b i r kad ı n a m a e m i n i m d iğ er kızlar da öyledi r . "
K o n u ş m ad a n , ö y l e c e b i r s ü re d a h a y ü r ü m ü ş t ü k k i
M aks sessizliği b o z d u :
" S e n i n h a kk ı n d a k o n u ş u y o ru z . B i liyor m u s u n ? "
" S iz k i m ? "
" D o m i n i q u e ve b e n yani , " d iye y a n ı t l a d ı .
S a n ı r ı m b u n u b a n a n a z i k o l m a k a d ı n a ( g u r u ru m u
ok şam ak i ç i n ) söyl e m i şt i , a m a yol açtığı t e k şey akl ı m a
O i d i p u s efsa n e s i n d e n b e l l eğ i m d e kalan b a z ı b ö l ü m l e rl e
b i rl i kt e , e n tuhaf, e n tats ı z g ö rü n t ü l e r i g e t i r m e k o l d u . " İ sa
aşkına M aks , hayır! U n u t gitsi n . Konu h a k k ı n d a daha fazla

52
k o n u ş m a . O n u b i r d a h a görmeyeceğ i n i söyled i n . T a m a m ,
güze l . Bazı şeyle r vard ı r k i illa tart ı ş ı l ma l a r ı g e r e k m e z . "
Yü rü d ü m v e o d a m a d ö n d ü m . O t u r d u m v e M arfa'ya
bir m e k t u p yazd ı m . Yazdığ ı m n e re d eyse h e r şey yaland ı ,
o yüz d e n m e kt u b u y ı rt ı p a t t ı m .

E rt e s i g ü n D o m n i k i i a ' y l a a ra m ı z n o r m a l e d ö n m ü ş gi­
biyd i , h a t t a n o r m a l d e n de iyiyd i . O l a n b i t e n l e r u n u t u l d u
d iye d ü ş ü n d ü m .
" B ugün M aks gel d i , a ma M argarita ile gitt i . "
"Tamam , " d iye yan ı t i ad ı m t e r e d d ü t l ü b i r şeki l d e . Ko -
n u ş m a n ı n n e re ye d oğ ru gittiğ i n i m e ra k e d i y o rd u m .
" M aks s e n i n i ç i n iyi b i r dost . Sana saygı duyuyo r . "
"Sen bu durumdan m e m n u n musu n ? "
" B i r arkadaş ı n ı n istediğin b i r iyiliği yap m a s ı n d a n m ı ?
N e d e n o l m ayay ı m k i ? "
"Yani bu d e m e k o l uy o r k i s en b e n i m arkad a ş ı m değil ­
s i n . Öyle m i ? "
" O l m a m ı istiyor m u s u n ? " d iye s o r d u d o ğ ru d a n göz­
l e ri m i n i ç i n e bakarak. Bir a n n e cevap v e r e ceğ i m i d ü ­
ş ü n d ü m , a m a b e n k o n u ş maya b a ş l a m a d a n ö n c e o d e v a m
ett i : 'Ya arkad a ş ı n o l u ru m y a da böyle . . . "
Ö n c e fazlasıyla s u rat ı m asıldı , a rd ı n d a n g ü l ü m s e d i m :
"Yeter art ı k . " Ve k o n uyu değişt i rd i m . " M aks , D o n N e h r i
boyu n c a başka veba söyl e n t i l e ri d e o l d u ğ u n u söyled i . "
" Evet var. O l a n l a r sadece b i r veba vakas ı n d a n i b a re t
değ i l m i ş ve yal nızca D o n kıyılarında deği l m iş . "
"Veba o l m a d ı ğ ı n ı n e r e d e n b i l iyors u n ? " d iye s o rd u m .
" Ö l ü m şe ki l l e r i n de n . H e p s i d e d i k o d u d a n ibar e t t ab i i .
K i m i l e ri c e s e d e r i n boğaz l a rı n ı n kes i l d i ğ i n i söylüyor, k i ­
m i l e ri boğu l a rak ö l d ü r ü l d ü k l e ri n i , k i m i l e r i i s e h ayvanla­
r ı n sald ırısına uğrad ı k l a rı n ı . Bir d iğer h i kaye d e , Fransızla­
rın bize g ü n e y d e n s a l d ı rmak için k u nda k ç ı l a r yolladığ ı . "
İ lk başta p e k olası değ i l m i ş gibi geldi ku l ağ ı m a , ama
h e m e n a rd ı n d a n her nasılsa Vad i m , D i m itriy, M aks ve

53
b e n i m Fransızla ra karşı tasarlad ı ğ ı m ı z p l a n a b e n z e t t i m .
" T ü m b u n l a r ı n e r e d e n b i l iyo rsu n ? "
" T u l a ' d a n b i r s ü rü tüccar, karı l a r ı n ı e v l e ri n d e , güve n d e
b ı rakarak M oskova'ya geldiler. Belki de o kad a r güve n ­
d e değil l e rd i r , b u g ü n l e rd e b i z z a t T u l a ' d a ö l ü m l e r yaşa n ı ­
yor. "
"Tula'da m ı ? "
" Ev e t . B u y e r l e re h a r i t a d a n b a kt ı m . D o n N e h r i b o ­
y u n c a d i z i l m i ş l e r . Rostov , Pavlovsk, Vo ro n ej . " Bana d ö n ­
d ü ve g ü l ü m s e d i . " Pet e rsb u rg ' a d a b a kt ı m . O ra l a r güze l
mı/
" B u rası kad ar güzel deği l , " d e d i m u m u rs a m a z bir tav ı r
t a k ı n a r a k , a m a asl ı nda söylediği şeyle fazlasıyla ilgiliyd i m .
"Ve T u l a'ya k a d a r u l aştığ ı n ı söylüyors u n . Ö y l e m i ? "
" B u g ü n b i r i l e ri S e rp u k h o v ' d a b i l e o l d u ğ u n u söy l e d i
a m a o n a d a h a b a k m ad ı m . "
" S e rp u k h o v m u ? " Ş o k e o l m u ş t u m . " O ra s ı yal n ı z c a
seksen d o ks a n v e rst ö t e d e . "
" G e rç e k t e n m i ? E n d i ş e l e n d i n m i ? "
G ü v e n v e ri c i b i r ş e k i l d e k o n u ş m a y a ç a l ı şt ı m : " H ay ı r ,
p e k sayı l maz . B u n l a r s a d e c e d e d i ko d u . B u köylü t a k ı m ı
nası l d ı r b i l i rs i n . B i ri n e z l e o l u r v e ye n i b i r v e b a salg ı n ı lafı
çıkar. "
Yine d e o n u n y a n ı n d a n ayrı l d ı kt a n s o n ra h a l a k e n d i ­
m i i k n a e t m e i htiyacı h i s s e d i y o rd u m . N as ı l o l d uysa d i ­
ğ e r e n d i ş e l e ri m i n h e p s i kısa s ü re i ç i n d e z i h n i m i n g e r i s i n e
i t i l m i şt i . O p r i ç n i k l e r o akşam vardılar.

54
 3

T o p u t o p u o n ü ç k i ş i l erd i . Kap ı n ı n çaldığ ı n ı d u yd u ­

ğ u m d a o d a m d a M a rfa'ya m e kt u p y a z ı y o r d u m . G e l e n
M a ks ' t ı .
"Geldiler. "
M aks' ı n gaz l a m b a s ı n ı n loş ışığı a l t ı n d a , l i d e rl e r i o l ­
duğu n u d ü ş ü n d ü ğ ü m uzun boylu birinin eski bir dost
edasıyla D i m i t r i y ' i kucaklayarak s e l a m l a d ı ğ ı m g ö r d ü m ,
a m a D i m i t r i y aynı ş ek i l de karş ı l ı k v e r m e d i . Etkileyici
bir a d a m d ı . Yaşı el l i ve yet m i ş aras ı n d a h e rh a n g i bir şey
o l ab i l i rd i . İ n c e ve aristo krat b u r n u n u n ü s t ü n d e b o m b e l i
a l n ı m ö n e ç ı karan kal ı n v e g ü r kaşları vard ı . Kavisli b u r u n
del i k l e ri , koyu g ü m ü ş rengi u z u n b ıyıkları n ı n arkas ı n d a
k a l m ı ş t ı v e a d a m a pasak l ı b i ri havası v e r i y o rd u . Belki d e
yolcu l u k b o yu n c a b i r a y na b u l a m a d ı k l a r ı i ç i n b ıyıkları da
saçları gibi y a m u k y u m u k kesi l m i şt i .
Z o r g ü n l e r g e ç i r m e n i n s o n u c u n d a k i d ü ş k ü n soylu
g ö rü n ü ş ü b a n a , g e n ç l i k y ı l l arımda P e t e rs b u rg ' a g e l meye
başlayan kaçak Fransız aristokrat l a rı n ı h a t ı r l at m ı ş t ı .
D i m i t r i o n u sırasıyla h e r b i ri m i z l e t a n ı ş t ı rd ı . B ize kar­
şı o l a n davra n ı ş ı n d a , D i m i t ri y ' i n k e n d i n e özgü tav ı rları n ı
g e l i ş t i re re k t a k l i t e d i y o r gibiyd i . Vad i m ' e saygı göste ri ­
y o r d u . El iyle b i r i şaret v e r m e d e n ya da ç o k t e z a h ü rat
yap m a d a n , eski b i r d o s t u n d iğ e r i n e s e l a m verdiği gibi
Vad i m ' e selam v e r m i şt i . M aks' ı n varlığı n ı n e re d eyse gör­
m e z d e n geld i .
S ı ra b a n a geldiğinde , yanıma yaklaştı v e e l i m i s e rt ç e

55
sıkt ı . S ı rt ı m ı sıvazlad ı . O sırada bu kibar davranışlarıyla
y i n e çok t e rs d ü ş e n o e n l i , t o m b u l ve kaba p a r m a k l a r ı n ı ,
kirli t ı rn a kl a rı n ı g ö rd ü m .
"Aleksey İ vanoviç . S o n u n d a s e n i n l e t a n ı ş t ı ğ ı m a ç o k
m e m n u n oldu m , " dedi yüzü n d e büyük bir gülümse mey­
l e . T a h m i n e d i l e b i l eceği ü z e re h e p i m i z Fransızca k o n u ­
şuyo rd u k . H i ç b i r i m i z o n u n ü l kes i n i n d i l i n i b i l m i y o r d u k
ve o n u n ya d a o n l a r d a n h e r h a n g i b i r i n i n Rusça b i l d i ğ i n i
varsaymak i ç i n h i ç b i r n e d e n yoktu ; b u a ç ı d a n R u s soylu
s ı n ı fı n d a n b i rç o k l a rı ile o rt a k b i r y ö n l e r i vard ı . " T ü r k l e re
karşı o m u z o m u z a savaştığı m ı z g ü n l e rd e D i m i t r i y Fetyu ­
koviç sık sık s e n d e n b a h s e d e rd i , " d iye s ö z ü n e d e v a m e tt i .
" O n u n d o s t u b e n i m d e dostu m d u r . "
B i z i m t a n ı şt ı r ı l ın a fas l ı m ız b i t m i şt i ve yab a n c ı sustu .
Sessizliğin a rd ı n d a n ilk k o n u ş a n Vad i m o l m u ş t u . "Affe­
d e rs i n i z a m a , " d e d i , " b i z h a l a sizin ad ı n ı z ı ö ğ re n e m e d i k . "
" B e n i m a d ı m m ı ? " d e d i . S a n k i b i r a dı o l mas ı gerek­
t i ğ i n i n söyl e n m e s i n e b i l e şaşırmış gibiyd i . M isafi ri m i z i n
i s m i n i kesi n l i kl e b i l iyor o l ma s ı gerekt i ğ i n i d ü ş ü n d ü ğ ü m
D i m i t r i y ' e doğru b a kt ı m , a m a o da sanki uta n m ı ş ç a s ı n a
y e r l e re b a k ı y o rd u .
" B e n i m ad ı m Z i m eyev i ç , " d e d i yab a n c ı a n i b i r kararl a .
B u h a k i k i b i r R u s i s m i deği l d i , a ma z i h n i m i n g e r i l e r i n d e
b i r y e r d e ç o c u k l u ğ u m a ait h at ı ra l a r ı m l a ilgili b i r yankı ­
l a n maya s e b e p o l d u . Ke l i m e n i n t a m a n l a m ıyla m a n a s ı
o l d u kç a b asi tt i : y ı l a n ı n oğl u . O l s a o l s a ad ı n ı n a n l am ı n ı n
k e n d i d i l i n d e n b i z i m d i l i m i z e b i re b i r çevirisi olab i l i r
d iye d ü ş ü n d ü m .
H e r z a m a n t o p l a n t ı l a r ı m ı z ı yaptığ ı m ı z h a n d a k i ö z e l
odaya p e ş i m i z d e n geld i . Ö n ü n arkası n d a t o p l a n d ı k l a rı n ­
d a , d iğ e r o n iki arkadaşı n ı i l k kez g er ç ek t e n fark e tt i m .
Z i m e y e v i ç ' t e d a h a iyi g ü n l e r g ö r m ü ş b i r subay tavrı o l ­
m a s ı n a rağ m e n d iğerleri b a n a yoksu l l u ğ u n h i ç b i r z a m a n
ü s te s i n d e n g e l e rn e m i ş a d a m l a r gibi g e l m i şt i . H e p s i pas­
p a l a d a m i a r d ı ve zevksiz giyi n m i ş l e rd i ; e n iyi i h t i m a l l e ,
köylü t a kı m ı n ı n beğe n i s i n e uyg u n d iyeb i l i ri z . Ayakları n ı
s ü rüye re k k a m b u r b i r h a l d e v e h e rh a n g i b i r i m i z i r , ö z t e -

56
ması k u r m a d a n odaya girdiler. B ize göz l e r i n i k a l d ı r ı p b i r
b a k m a m ı ş b i l e o l m a l a rı n ı n , saygıdan y a d a k o r ku d a n d e ­
ğil d e , varl ığı m ıza ze rre kadar h ü r m e t l e r i o l m a m a s ı n d a n
kaynakl a n d ığ ı n ı g ö r m e z d e n g e l i rse n i z , b u a d a m l a r ı s uçlu
bi r çeteyle karışt ı rab i l i rd i n i z . U zu n b o y l u o l m a m a l a r ı n a
rağ me n , h e r b i ri iri yap ı l ı ve g ü rb ü z a d a m l a rd ı . Yalnızca
kas g ü c ü n e daya l ı b i r m ü s a b a k a d a karşı karşıya kalsam
o n l ardan korkard ı m , a m a zeka g ü c ü n e daya l ı bir karş ı ­
taşınada asla. S u b ay ı n ç e t e s i n d e g ör mey i u m d u ğ u m t i p t e
a d a m l a rd a n deği l l e rd i .
O n iki a d a m d a n sadece s o n u n c u s u ç evre s i n d e o l u p
b i t e n l e re b i raz ilgi gösteriyo rdu . L i d e r l e r i kadar u z u n o l ­
masa d a d i ğ e rl e r i n d e n d a h a u z u n b o y l u y d u ve u z u n , sarı
saçlarıyla h e m e n fark e d i l iyord u . D iğ e r l e ri n i n h e p s i n i n
saçları kısa ke s i l m i şt i . Kuşkusu z , aksi t a k d i rd e kafaları n ı n
h e r tarafı n ı saracağ ı ndan e m i n o l d u ğ u m b i t t e r i n sayısını
a z a l t m a k i ç i n saçları n ı kısa kes m i ş l e rd i . S o n u n c u a d a m
içeri g i rd i ğ i n d e göz l e r i n i kal d ı rı p o d a d a h ı z l ı c a b i r göz
g e z d i r d i ve ilk kez tanıştığı d ö rt Rus subay ı n ı n yüzl e r i n i
kısaca tarad ı . Ard ı n d a n gözleri n i ye re i n d i rd i ve silah ar­
kadaşları n ı n yarad ı l ı ş öze l l i kl e ri o l a n s i n i k d u ruş a g e ç e re k
o t u rd u .
M aks kulağ ı m a t e k b i r ke l i me fısıldad ı : " O p r i ç n i k ­
ler. " Kişilikten yoksun o l maları n a rağ m e n , o n l arda hala
( M a ks' ı n da göreb i ldiği gib i ) D i m i t r i y ' i n orij i nal t a n ı m ı n ı
doğrulayan b i r t e h l i k e havası vard ı .
Z i meyeviç hala ayakta d u ru y o r ve k u s u rsuz , keski n
a n c a k o l d u k ç a resmi ve b i raz da t u h a f b i r şiveyle Fran ­
sızca k o n u ş u y o rd u . Ses t o n u n d a b i r g i z e m var d ı ve sesi
sanki g ı rtl ağ ı n d a n değil de gövdes i n i n d e ri n l i kl e r i n d e n çı­
kıyor gibiyd i . B u a d a m ı n i ç i nd e bir y e rl e rd e sanki devasa
deği r m e n t a ş l a rı b i rb i rl e r i n e s ü rt ü y o r ya d a taştan b i r ta­
b u t u n ağı r kapağ ı , t a b u t u a ç ma k i ç i n yavaş yavaş i t i l iyor
g i b i yd i .
" H e p i n i z i s e l a m l ı y o r u m eski v e ye n i d o s t l a r ı m . Sana
d a selam o l s u n Vad i m Fyodo rov iç , " d e d i kt e n s o n ra d ö n d ü
v e k o n u ş u r k e n b aş ı n ı eğerek h e r b i ri m i z e s e lam v e rd i .

57
" S ana da M a k s i m S e r gevich , sana da Aleksey Ivanoviç ve
tab i i ki sana dostların e n şahanesi D i m i t ri y Fetyukoviç . "
" D i m i t r i Fetyukov i ç ' l e b e n v e b u ra d a k i b a z ı d o s d a ­
rımız , " d e d i çevre s i n d e o t u ra n o n iki a d a m ı nezaketsiz
b i r b i ç i m d e e l iyle i şaret e d e re k " b i rkaç yıl önce ilk olarak
D o ğ u ' d a n gelen eski d ü ş m a n i a n ın ı z a karşı h e p b i r l i kte
savaşm ıştık. Türkler sevgili Rusya m ı z m gelmiş geç m i ş e n
b ü y ü k d ü ş m a n ı o l muştu r . Yıllar ö n c e k i g e n ç l i k z a m a n l a ­
rı ın ı n i l k ve m e ş h u r savaşlarını da t o p ra k l arı m ı bu i m a n ­
sız i şgalcilere karşı savu n m a k i ç i n yap m ı ş t ı m . A m a b u ­
g ü n h e p i m i z i i l g i l e n d i re n b u t e h d i t h i ç b e k l e m e d i ğ i m i z
b i r y e rd e n , B a tı ' d a n geliyor.
" H ı ristiya n l ığı büyükbabas ı n d a n ve babas ı n d a n öğ­
re n m i ş olan B o n a p a rt e ' ı n , ü l kesi n i , m i l l e t i n i n u z u n yıllar­
d a n b e r i t a n ı d ı ğ ı ve sevd iği İ sa'yı t e rk e t m e ye sürükleyen
sap k ı n l ı kları ndan dolayı Türkler s u ç l a namaz . " Bu sözün
besb e l l i d i n d a r o l a n o o n iki kişide yarattığı k ı p ı rd a n m ay ı
fark e t m e m i ş gibiyd i .
M ak s ' m b u k o n u n u n doğruluğu ü z e r i n e yo ru m yapa­
cağ ı n ı h i sse tt i m ve o n u s u s t u r m a k için k e n d i e l i m i o n u n
e l i n i n ü s t ü n e koyd u m . B u b i r t a rt ı ş m a t o p l u l uğu değil ­
d i ve M ak s ' m karşı g ö rü ş ü n ü n de u s u l ü n e uyg u n o l duğu
söyl e n e m e z d i . Yine de Z i meyev i ç ' i n b u n u bir d i ni çat ı ş ­
maya d ö n ü şt ü r m e y e çalışması M ak s ' ı o l d uğu kadar b e n i
de şaş ı rt m ı şt ı . N e red eyse g ereği n d e n fazla karşı çı kıyor
gibi geldi b a n a .
"Yani ş i m d i o rtak d ü ş m a n ı m ı z i a y ü z l e ş rn e k z o ru n d a ­
yız , " d i ye d e v a m e t t i Z i m eyev i ç . " S iz Ruslar B o n aparte ' a
karşı Av rupa'daki h e rk e s t e n d a h a cesurca savaşt ı n ız v e
i n a n ı n b a n a , h i ç ş ü p h e m y o k ki , h e m de h i ç . . . " gözleri n i
y u m d u ve b a ş ı n ı s e rt çe sallad ı , " c esu rca savaşmaya d e ­
v am edeceksi n i z . S ize a n c a k o n iki a d a m get i reb i l i rd i m .
İ yi adamlar, güçlü adamlar, a m a y i n e de sayı ları n ı n b u
kadar a z o l m a s ı n d a n dolayı u t a n ç d u yuyo ru m . "
G öste r i ş l i k o n u ş m a tarzı gitgide , n e re d eyse dayan ı l ­
m a z d e re c e d e abart ı l ı b i r h a l e gel iyord u . Şöyle b i r dost­
larıma b a kt ı m . D i m i t r i y o t u rduğu sandalyeye g ö m ü l m ü ş ,

58
b ü y ü k çaba h a rcayara k , t ü m b u n l a r ı d a h a ö n c e d u y m u ş
b i r a d a m ı n kayıtsızlığını göstermeye çalışıyord u . M aks
ö n e d o ğ ru eği l m i ş d i kkat l e d i n l iy o rd u . Eğer onu b u ka­
dar iyi t a n ı y o r o l m asayd ı m , b i z e n u t u k ç e k e n a d a m ı n b ü ­
y ü k b i r d e ste k ç i s i o l duğu n a i n a n ab i l i rd i m , a m a asl ı nda
M a ks' ı n her söyl e n e n ke l i m eyi yalayıp y u t m as ı n ı n asıl
sebeb i n i n ; sözleri ç ö z ü m l e m e k , i n c e d e n i neeye tah l i l e t ­
m e k v e z a m a n ı g e l d i ğ i n d e yıkmak, yok e t m e k o l d u ğ u ­
nu b i l i y o r d u m . B e n i m l e g ö z g ö z e geldiğ i nde , kahkahas ı ­
n ı t u t m a k i ç i n p a r m ağ ı n ı ısıran kişi n i n Vad i m o l m a s ı n a
ç o k şaş ı rd ı m . Z a m a rn n d a b u n a b e n z e r b i rç o k b a s m a ka l ı p
sözü e z b e re söyl e m i ş , b i rç o k Rus g e n e ral i n i n söyle d i k l e ­
ri n i k e n d i n d e n g e ç e re k d i n l e m i ş o l a n Vad i m ' i n , b u b e y ­
h u d e Eflak i m i n sığlığın ı b u k a d a r ç a b u k g ö reb i l m e s i n e
şaş ı rm ı şt ı m .
" B u n l a r m a h c u p adamlard ı r , " d iye s ö z ü n e d e v a m
e d e rk e n s e s i n d e n hafifçe duygu l a n d ı ğ ı a n l a ş ı l ıyordu Z i ­
meyev i ç ' i n . " E rd e m l i adamlard ı r , yüre k l i adamlard ı r , güç­
l ü a d a m l a rd ı r ; evet a m a aynı z a m a n d a o n u rl u adamlar­
dır. Ç o k b ü y ü k eyl e m l e r gerçekleşt i reb i l i rl e r . . . eyle m l e ri
( i z n i n iz l e ) k a h ra m a n l ı k eyl e m l e ri , a nc a k y i n e d e şu a n
a ç ı k l ayamayacağ ı m b i rt a k ı m s e b e p l e r d e n ö t ü rü , gerçek
i s i m l e ri n i n b i l i n m e m e s i n i t e rc i h ediyorlar. S iz o n l arı şu
i s i m l e rl e tan ıyacaks ı n ı z :
" Pyotr , An d re y ve Yoan . "
H e r b i ri n i n lakabı söyle n d i kçe , söz k o n u s u a d a m h ı z ­
lıca kafası n ı sallıyordu , ancak o ilgisiz tav ı rları n ı haHl sür­
d ü rüyo r l a rd ı . B u t o p l a n t ı n ı n , ü s t ü n e asıl eği ld i kl e ri b ü ­
y ü k m e s e l e d e n o n l a rı a l ı koyan gereksiz b i r şey o l d u ğ u n a
d a i r i n a n ç l a r ı h a l a açıkça g ö r ü l ü y o rd u .
" Fi l i p p , Varfolemey, M atfey. "
Seçtiği i s i m l e r Rus adlarıyd ı , a n c a k b i z i m d i l i m i z i
k o n u şt u ğ u aksa n , Fransızca'yı k o n u şt u ğ u aksandan b i l e
d a h a a z i n a n d ı rı c ı yd ı . B u n u n l a b i r l i kte , z a t e n i l k ü ç is mi
söyl e d i kt e n sonra , seçilen lakap l a r ı n o n iki havari n i n is­
m i n d e n başka b i r şey o l m a d ığ ı n ı fark e t m i şt i m . Alt ı i s i m
söyl e n d i k t e n s o n ra s a n ı r ı m e n az d i n d a r o l a n ı m ı z b i l e

59
olayı ç ö z m ü ş t ü . Ç i l e l i H ı ristiya n l ı k d i n i b i r kez d a h a , yü­
c e l t m e kt e n s e alay e t m e y e yö n e l i k gibi g ö rü n m ü ş t ü gö­
züme .
" S i m o n , Yakov Z e v e d e ye v , Yakov Alfeyev. "
Vad i m , s a n ı y o r u m k i kahkah a s ı m z a p t e d e b i l m e k i ç i n ,
ö k s ü r m e y e başlad ı .
" Fo m a , Faddey, Yuda."
Fo m a i sm i söyle n d iğ i nde , söz konusu şahıs ve bazı ar­
kad aşları n ı n b i rb i rl e r i n e şöyle b i r b a kt ı kl a r ı n ı fark e t t i m .
B u i s i m l e r aralarında pay e d i l i rk e n yaş a n a n s a h n eyi t a h ­
m i n e d e b i l i y o rd u m ; Pyotr, S i m o n , M atfey ve d iğe r bir­
çoğu i s i m l e ri n d e n m e m n u n d u l a r h e r h al d e , an cak F oma
k e n d i n i kısa ç u b u ğ u ç e k e n şanssız k i ş i gibi h i ss e t mişt i r .
G ru b u n Fo m a ' s ı ( ş ü p h e c i T h o m a s ' ı ) o l m a k i s t e m iyordu r .
K i m i n "Yuda" i s m i n i alacağı k o n u s u n d a da b i r a n l a ş m az l ı k
yaşad ı kl a rı n ı d ü ş ü n eb i l i rd i m , a m a b u a d a m l a r ı n aras ı n d a
b i r h a i n i n i s m i n i a l m a n ı n u t a n ç verici b i r ş e y o l m a k t an
z iyade b i r o n u r olacağ ı n ı gö reb i l iy o rd u m .
Yuda, d a h a ö n c e d i kkat i m i ç e k e n u z u n boyl u , sarı saç­
lı a d a m d ı .
" B i r t e k ş u n d a n do l ayı ü z g ü n ü m ki . . . " diyerek k o n u ş ­
m a s ı n a devam etti ! i d e rleri , " b e n savaşta bu o n i k i c e s u r
a d a m ı n yan ı n d a yer r yamayacak kadar y o rg u n ve yaşlıyı m .
B u kadar a z sayıda adam ı n , " v e h e r ne söyl e rse söylesi n ,
Z i m eyev i ç ' i n söyleye c e k l e ri n d e n ş ü p h e duyacağ ı n a e m i n
o l d uğ u m M aks' l a göz göze geld i , " b i r şeyle r başarab i l e ­
ceği n d e n ş ü p h e duyab i l i rs i n i z a m a i n a n ı n b a n a o n l arda
ge reke n h e r şey var. B aşarmak arzu ları , şehvet l e ri var. "
O p r i ç n i k l e r d e n b i ri , s a n ı r ı m M atfey o l a n ( h e n ü z i s i m ­
l e r i n e ye te ri n c e aşina o l a m a m ı şt ı m ) k e n d i a n l a ş ı l maz d i ­
l i nd e b i r y o r u m yapt ı . S a n ı r ı m " ş e hvet" k e l i me s iyle ilgili
bir y o ru m d u . Bir kısmı anlamasa, d iğerleri ise k o m i k b u l ­
masa da öyle yap m a l a r ı gerektiği i ç i n p i s b i r fıkraya g ü l e n
aske rl e r i n g ü l düğü gib i , o n i k i kişi n i n o n b i ri d e k a h k a h a ­
larla gü l d ü . Yuda d iğ e r l e ri n d e n farkl ıyd ı . G ü l m e d i , a m a
yü z ü n d e b i lgiç b i r g ü l ü m s e m e gizüyd i . Ayn e n ç o c uğu
o l m ay a n bir yetişk i n i n , m a s u m i y et i n d e n zevk al masa da

60
saflığıyla eğlendiği b i r ç o c u k fıkrasına g ü l m e s i gibiyd i !
Z i m eyev i ç ' e b a k t ı ve b e n aralarındaki a n l ı k bağiantıyı i n ­
c e l e rke n ke n d i m i b i rd e n t e d i rg i n h i ssett i m . D iğ e r o n b i r
Efiaklı h e r n e s e b e p t e n ö t ü rü Rusya' da b u l u n u y o r l a r s a ,
bu ikisi n i n d a h a b ü y ü k a m a ç l a r ı o l d uğu n a e m i n d i m . Va­
d i m ile paylaşab i l e c eğ i m gülüşler b u h a r o l u p g i t m i şt i .
Z i meyeviç yap ı l a n espri n i n arkas ı n d a n n e re d eyse h i ç
b e k l e m e d e n k o n u ş maya devam e tt i . " Ş i md i l i k i z n i n i z i
i s t e rn e k z o r u n d ay ı m , " d e d i kt e n s o nra du raksad ı . S a n ı ­
r ı m g i d i ş i n e i t i raz e t m e m i z i u m u y o rd u . K i m s e e t m e d i .
" M e m l e ke t e d ö n ü ş yo l u m u z u n ve siz d o s t l a r ı ın ı n yapa­
cak ç o k işi var."
Vad i m ev sahibi o l a rak görev l e ri n i hatı riayarak ayağa
kalkt ı . " E n a z ı n d a n bu gece b u ra d a k a l m az m ı yd ı n ız ? Ya­
r ı n sabah yola ç ı karsı n ız . "
A d a m g ü r ü l t ü l ü v e yap m a c ı k b i r k a h k a h a att ı . " Sev­
gili d o s t u m , söyl e d i k l e r i m i harfiye n d oğ ru kab u l e t m e .
Bu t e h l i k e l i z a m a n l a rda gece vakti seyahat e d e c e k deği ­
l i m tab i i , a m a ş e h i rd e b i r y erl e rd e ç o kt a n kalacak b i r yer
ayarlad ı m . S ab a h ı n i l k ışıklarıyla ayrı l ı r ı m , ama s i z i n l e
tekrar g ö rüşe meyiz , vedalaşal ı m . "
D ö r d ü m ü z d e Z i rneyev i ç ' i g e ç i r m e k i ç i n k o r i d o ra
doğru i le rled i k . Bir süre l i ğ i n e de olsa o o d a n ı n d ı ş ı n d a o l ­
m a k t a n , o n i k i O p ri ç n i k ' i n b u n a l t ı c ı ve t u h af varlığından
uzakta o l m a k t a n m e m n u n d u m . Ben kapıyı kapat ı r ka­
p a t m a z h e m e n , k e n d i araları n d a , k o m p l o c u ve alçak ses
t o n l a rıyla ve ke n d i d i l l e ri n de k o n u ş m aya başlad ılar. O n ­
l a r d a n u z a k d a h i olsam , kara n l ı k k o ri d o rd a Z i meyevi ç ' i n
varl ığına daya n m a k b i l e u z u n s ü re t a h a m m ü l e t m e k iste ­
m e d i ğ i m b i r duyguyd u .
S ı rasıyla h e r b i r i m i z i n e l i n i s ı ktı v e iki yanağ ı m ı z d a n
ö p t ü . S u rat ı n ı b e n i m s u rat ı m a yaklaştı rd ığ ı n d a ç e v re m i
b i rd e n , nefe s i n i n k o ku s u n d a n kaynakl a n d ığ ı n ı fark e t ­
t i ğ i m p i s b i r hava sard ı . Bu k o k u b a n a yıllar ö n c e t o p ­
l u m e z a r l a r ı n ü s t ü n d e d u ru r k e n d u y d u ğ u m , g ü n l e r d i r
o rada y a t a n c e s u r aske rl e r i n c e s et l e r i n d e n g e l e n kokuyu
a n ı m satt ı . Z i m eyev i ç ' i n m i d e s i n i n d e r i n l i k l e r i n d e n o aynı

61
ç ü r ü k gül kokusu gel iyordu . O an y i n e ayn e n o z a m a n
yapt ı ğ ı m gibi koşa koşa k a ç m a k isted i m ; üste l i k ş u an b i r
d e , i ç i m d e n atamad ı ğ ı m d a h a d e r i n b i r t i k s i n m e duygusu
vard ı , a m a b u kez k e n d i m e engel o l d u m v e k aç m ad ı m .
S o n o larak D i m i t r i y ' e doğru y ö n e l i p e l i n i s ı ktığında
o rt a p a r m ağ ı n d a k i süslü püslü yüzüğü ilk kez fark e t t i m .
Alt ı n gövdel i , z ü m rü t yeş i l i gözlü , k ı r m ı z ı çatal d i l l i b i r
ej derh a fig ü rü n d e n o l uşuyordu yüz ü k . B i rd e n i s m i n i
doğru a n i ayı p a n l a m a d ı ğ ı m k o n u s u n d a ş ü p h e ye d ü ş t ü m .
"Yılanın oğlu" olab i l d iği gib i , " ej d e r h a n ı n oğlu" d a o l ab i ­
l i rd i , h at t a b e l k i de " e ngerek yılan ı n ı n oğlu" b i l e olabilir­
d i . Yüzük b a n a kesi n l i kl e d a h a çok ej der ha gibi g e l m i şt i .
Ancak o n u n a n ad i l i nd e b u k e l i m e l e r aras ı n d a b i r ayrı m
o l u p o l m a d ı ğ ı n d a n da e m i n o l a m ad ı m .
Z i meyeviç a n t r e d e d u ru rke n , Vad i m ' e s o n b i rkaç açık­
lama daha yapt ı , " B e n art ı k gittiğime göre , y e r i m e yetk i l i
olarak P y o t r ' u b ı rakıyoru m , " d e d i y u m u ş a k ve d u ru b i r
ses t o n u y l a .
M aks kıs k ı s g ü l e re k kulağ ı m a , " H alefı Petru s . Ö y l e
m i ? Ke n d i n i bayağı b ayağı İ sa sanıyor bu adarn , " d iye fı­
s ı l d ad ı . Ş u an o n u n şakasına gülecek d u r u m d a değ i l d i m .
Pyotr, M a k s ' m ettiği-lafı açıkça duyab i l m i ş olsaydı d a ­
h i Rusça a n l a m ıyordu zate n , a ma yine de M aks' a , gerek­
siz ve haksız ye re h a k a r e t e uğra m ı ş i h t iyar b i r misafırin
h ayal kırıklığıyla dolu gözleriyle bir bakış att ı . M aks bir­
d e n d u rgu n l aşt ı .
"Ayrıca i s i m l e re de ç o k takıl mayı n , " d iye s ö z ü n e d e v a m
e d e rke n , Z i meyeviç sırasıyla h e p i m i z e b a kt ı . D u d a k l a ­
r ı n d a , sanki lakapları s e ç m e k o n u s u n d a k i a n l ayı ş ı n ı n
övgü g ö r m e m e s i n i h a k l ı b u l u r m u ş gibi b e l l i b e l i rsiz b i r
g ü l ü m s e m e vard ı . "Yuda i s m i n d e n b i r a n l a m ç ı karmayı n .
O b i r h a i n deği l . " S o n s ö z ü n ü söyl e rk en gözleri M aks ' ı n
ü s t ü n d e kal d ı .
Ard ı n d a n ç ı kt ı gitti ve b i nadaki soğ u k l u k d <i o n u n gi­
dişiyle b i r l i kte azal d ı . M ak s ' t a d a k e n d i i ç i m d e yaşad ığım
o aynı soğu kl u k hissi n i n , d e r i n ko rku n u n o l d uğ u n u gör­
d ü m . Vad i m b i r an için d u rd u ama a rd ı n d a n dakikalard ı r

62
i ç i n d e t u t t u ğ u k a hk a hay ı salıverd i . B u g ü l m e isteği i l k
b a ş t a b e n d e d e gelişmiş o l ma s ı na rağ m e n s o n ra ye r i n i ç o k
daha kara n l ı k b i r h i s a l m ı şt ı . A m a h e r n e k a d a r o an k i r u h
h a l i m e p e k uyg u n o l masa d a kahkahas ı n d a Vad i m ' e eşli k
e t m e k b e n i ra h at l at m ı ş t ı . D i m it r i y t o y l u ğ u m u z a b a k ı p
g ü l ü m s e d i , a m a g ü l m e d i . G a l ib a do s t l a r ı n ı n bu abart ı l ı
t a rz ı n a alışkı n d ı . Ara m ı z d a n yal n ızca M aks h i ç h a r e k e t
e t m e m i şt i . Ko rku d o l u v e d ü ş ü n e e l i g ö rü n ü y o r d u .
" Ü z g ü n ü m D i m itriy , " d e d i Vad i m . " B i liyoru m , b u
a d a m s e n i n arkadaşı n ve e m i n i m k i ç o k c e s u r b i r a d a m d ı r
a m a kesi n l ikle şey . . . b i r havası var," d iye söyleye c e k n a z i k
b i r k e l i m e arad ı .
" Ke n d i n i beğe n m i ş ? " ke l i me s i n i ö n e r d i D i m i t r i y t a­
rafsızca.
Vad i m g ü l ü m sey er ek kafası n ı sallad ı . "O t u h a f soyi ­
s i m l e r neyd i öyle? Zevedeyev , Alfeyev . . . "
" S an ı r ı m b i z i m d i l i m iz k o n u s u n d a b i raz çaba sarf e t ­
m e y i b i r k o n u k o l a rak k e n d i n e görev biliyor , " d iye açıkladı
D i m itriy. " Bazı şeyl e rde b i raz yan l ı ş l ı k yapsa d a bu çabası
için o n u t e b r i k e t m e n i z gerekir. " Z i meyev i ç , havari l e r i n
i s m i n i Rusça'ya doğru b i r b i ç i m d e ç ev i re m e m e kt e k i b a ­
şarı sızlığıyla s u ç l a n a m a z d ı asl ı nda . Ben b i l e İ n c i l ' i n t a m
b i r Rusça çeviri s i n i hayat ı m d a h i ç g ö r m e m i ş t i m , h a t t a
öyle b i r şey v a r m ı y d ı o n d a n b i l e k u ş k u l u yd u m .
'Ya k e n d i i s m i n e ne d iyeceks i n i z ? " d iye e k l e d i m gü­
l e re k .
" H ayır, o doğru b i r Rusça . " d iye d ü z e l t t i Vad i m . " Z i ­
m e y e v i ç e s k i h a l k t ü rkü l e r i n d e n b i ri nd e k i b i r karakt e r i n
i s m i ; Tugari n Z i meyev iç . "
H e r n e kad ar ayrı n t ı l arı hala h a t ı rlayamasam d a i s i m
b a n a bu y ü z d e n t a n ı d ı k g e l m i şt i . " Peki b u Z i m eyeviç kah ­
ra m a n m ıyd ı yoksa kötü a d a m m ı ? " d iye s o rd u m . Vad i m
o m u z l a rı n ı s i l kt i .
" H e r neyse . Z a t e n i s m i n o radan geldiği n i d e s a n m ı y o ­
r u m , " d e d i D i m i t r i y k ü ç ü ms ey i c i b i r d i ng i n l i kle .
H e n ü z d u r u m u n komikl iğiyle n e ş e l e n e b i l e c e k r u h
h a l i n e g e l e rn e m i ş olsa da, s o n u n d a ke n d i n d e k o n u ş m a

63
gücü b u l ab i i m i ş o l a n M aks , " D a h a ö n c e b i rl i kt e savaştı ­
ğ ı n a d a m l a r m ı b u n l a r ? " d iye s o rd u .
" D ö rd ü öyle s a n ı rı m , " d iye y a n ı t l a d ı D i m i t r i y " Pyotr,
Yoan, Varfo l e m ey ve Andrey. G e rç i e s k i d e n bu i s i m l e ri
k u l l a n m ı y o r l a rd ı . Foma da t a n ı d ı k gel iyor ama . . . " D i m i t ­
riy b i rd e n solgu n laşt ı , n e red eyse bayılacak gibiydi a m a
sü rade k e n d i n i t o p a r l ad ı .
" H ayır, o o n l a r d a n b i ri deği l d i . D ü rü s t o l m a k gerekir­
se p e k h a t ı rlaya m ıy o ru m . H i ç b i ri ü z e r i m d e o kadar b ü ­
y ü k b i r etki b ı ra k m a d ı . H i çb i ri s o h b e t e t m e ye m e r a k l ı
değiller. "
" İ çeri g i rsek iyi olur, " d e d i Vad i m . Ş i m d i d e n sak i n l e ş ­
m i şt i .
O d a n ı n atmosfe ri b i raz d a h a n e şe l e n m i ş t i . O n iki O p ­
riç n i k d e g ü l ü y o rd u . Ayn e n o , b i rb i rl e r i n e gülüyor gibi
g ö rü n m e k isteyen erkek t o p l u l u k l a r ı n ı n g ü l düğü gibi gü­
l ü y o r l a rd ı . İ ç e ri g i rd iğ i m i z i görmü ş l e rd iyse b i l e , g ü l m eyi
h e m e n kesmed i l e r .
Ye n i d e n ye r i e r i m i z e o t u rd u k ; Vad i m , Pyo t r ' a d ö n ­
d ü , sözcükl e ri ağı r ağı r söyleyere k , kolayca anlaşıl ı r b i r
Fransızca'yla açıklamalar yap m aya başlad ı .
" B atı ' ya doğru i l e rl e meyi d ü ş ü n ü y o ru z . Fransızların
et rafı n d a dolaşacağız ve ikmal h at l a r ı n a sald ı racağız . "
" Biz yal n ı z ç a l ı şmayı t e rc i h e d e r i z . " Pyot r ' u n cevabı
kısa ve t e rs t i ancak Fransızcası gayet d ü zg ü n d ü ve o l d u k ­
ça d o ğ ru b i r aksanl a k o n u ş u y o rd u .
"Yalnız çalışab i l i rs in iz , " d e d i Vad i m . Art ı k o n u rah a t ­
ça a n l a d ı k l a rı n ı , e n a z ı n d a n P y o t r' u n rah a t ç a a n l a d ığ ı n ı
g ö rd ü ğ ü n d e n d a h a akıcı b i r b i ç i m d e k o n u ş m aya başlad ı .
"Ancak araziyi t a n ı m ı y o rsu n u z . E n a z ı n d a n bu k o n u d a
b i z i m yard ı m ı m ı z a i h t iyac ı n ı z olacak . "
"Anlaştı k , " d iyerek başı n ı salladı Pyotr. " B iz geceleri
çalışırız. B u şekilde d ü ş m a n ı uyu rke n , g e l i ş i m ize h a z ı r
değilken yakalarız . "
" G ay e t m a ku l . G ü n d ü z l e ri y o l c u l u k e d e ri z v e gece
boy u n c a da sal d ı rı rız . "
" H ayır. " Pyotr, b i r istek l istesi gibi g ö rü n e n takt i k l e r i -

64
nin açıklamas ı n ı yapt ı : " B ed e n i n , işin g e re k l e r i n e u y u m
sağlaması l a z ı m . G ü n boyu n c a u y u ru z , gece boyu n c a o l ­
d u r u r u z . E ğ e r bu sizin i ş i n ize g el miyors a , b i z siz o l m a d a n
h as ı m ı z ı n ç are s i n e bakal ı m . "
Vad i m d ö rd ü m ü z e d e şöyle b i r b a kt ı , a m a h i ç b i r i m i z ­
d e n b i r i t i raz g e l m e d i . " Ç o k güze l , " d iyerek raz ı o l d u Va­
d i m . Ad a m l a r ı n e l i n e b i rt a k ı m kağıtlar t u t u ş t u rd u . " B u n ­
lar M o s kova' n ı n b a t ı bölge s i n i n h a r i t a l a r ı . B o n a p a rt e şu
sıralar Viasma kasabasına doğru yaklaşıyor. " Bir harita yı
açtı ve yeri işaret l ed i . "Ayrıca, b i r şekilde ayrı l m a k z o ru n ­
d a kal ı rsak b u l u ş ab i l e c eğ i m iz m u h t e m e l yerleri d e işaret­
led i m . Yarın akşam yola ç ı kacağız . "
Pyotr v e d iğerleri haritalarla p e k i l g i l e n m e d i l e r . " B o ­
n a p a rte ' ı n k a ç a d a m ı var? "
Vad i m cevap v e r ın e m i ç i n b a n a b a kt ı . N o t l a r ı m a bak­
t ı m . " 1 3 0 . 0 0 0 kişi kadar o l d u ğ u n u t a h m i n e d i yoruz . "
B u raka m ı d u y du k l a rı n d a O p ri ç n i kl e rd e öyle b i r h e ­
yecan duygusu u y a n d ı k i b e n b u n a h i ç b i r a n l a m v e re ­
m e d i m . B i r i ş gizli l i k i ç e r i s i n d e yü rütü l üyorsa raka m l a r o
kadar ö n e m l i değildir. O n iki kişiye karşı sayıca ister b i n
kişi o l a rak ü s t ü n olsunlar, iste r yüz b i n kişi olarak , z a t e n
h e r h a l ü karda yetersiz sayıdayd ılar. K e n d i aral ar ın d a b a z ı
yoru m l arda b u l u n d u l a r v e b a z ı yüz l e rd e , n e re d e yse ş e h ­
veti i d iyeb i l eceğ i m g ü l ü m s e m e l e r b e l i rd i .
" Peki kaç Rus var? " d iye s o rdu a ra l a r ı n d a n b i ri alayc ı
bir ses t o n u y l a , s a n ı r ı m F o m a ' yd ı .
Vad i m e l i n i kal d ı rarak, b u bilgiyi v e r m e m e m i ç i n b e ­
n i uyard ı , ama z a t e n h i ç öyle b i r n i yet i m yoktu . Pyotr,
Foma'ya d ö n ü p öfkeli b i r ke l i m e söyle d i ve a rd ı n d a n b i z e
d ö n d ü . " B i z i m b u n u b i l m e m i z tab i i k i gerekmiyor. B u
yal nızca gereksiz b i r m e rak . "
" G ü z e l , " d e d i Vad i m .
T a rt ı ş m a m ı z gece geç saat i e re kadar d e v a m e tt i . Fran ­
sızların t e rt i p l e ri ve p l a n l a n ile ilgili e n i y i değerle n d i r ­
m e l e r i m i z i o rtaya koymaya çalıştık. Ke n d i g ü ç l e r i m i z •

h a k k ı n d a b i r d a h a h i ç b i ri b i r şey s o r m ad ı . D ö rt gruba
b ö l ü n e c e kl e r i ko n u s u n d a anlaşmaya varı l m ıştı . Vad i m ;

65
Faddey, F i l i p p ve Yakov Z e v e d eyev ' e eşlik e d e c e kt i . D i ­
m i t r i y ; Pyotr, Varfo l e m ey v e Yoa n ' ı alacakt ı . M ak s ; An d ­
rey, S i m o n v e Yakov Alfeyev ' i a l m ı şt ı , b e n de Fo m a , Yuda
ve M atfey' l e b i rl i kt e k a l a c a kt ı m .
S o n u n d a , şafak vakt i ne doğru yola ç ı ktdar. D a h a ö n c e
l i de r l e ri n i n d e yapt ığı gib i , k e n d i k o n a k l a m a l a r ı n ı ke n d i ­
leri ayarl adıkları n ı söylediler, a m a başka ayrı n t ı v e r m e ­
diler. O akşa m , y a n i 1 6 Ağustos akşamı saat d o k u z d a ,
batıya doğru y o l c u l u ğ u m u z a b a ş l a m a k ü z e re ye n i d e n
b u l u ş m a y ı kararlaşt ı rd ı k .

P y o t r' u n , g ü n i ç e r i s i n d e uyu m aya alışma tavsiye s i n i

d i n l e m e k g i b i b i r n iyet i m yoktu , a m a g e ç s a ad e re kad a r
s ü r e n t a rt ı ş m a m ı z b e n i b u n a m e c b u r b ı rakt ı . Kalktığ ı m ­
da saat o n u g e ç iy o rd u . M arfa'ya g e ç e n akşam yaz m aya
başlad ı ğ ı m m e k t u b u b i t i rd i m . İ ş i m i n ayrı ntılarıyla ilgili
m e k t u b u n i ç i n e yazab i l e c e ğ i m ç o k az şey v a rd ı . H a t t a işi
b ı rakı n , boş z a m a n l a r ı m d a n e l e r yaptığ ı m ı b i l e yaz a m a ­
m ı şt ı m , o y ü z d e n m e k t u p eft en p ü ft e n b i r evraka d ö n ü ş ­
m ü ş t ü . M o skova' d a n ayrı l d ı ğ ı m d a n v e n e z a m a n d ö n e ­
ceğ i m i b i l m e d i ğ i m d e n b a h s e tt i m , a m a d a h a geçen gece
t a n ı ş t ı ğ ı m aske r l e r d e n hiç söz e t m e d i m .
D o m n i k i i a ' y ı b i r kez d a h a z iyaret e t t i m . Akl ı m , b e n i
b e k l e y e n y o l c u l u k l a v e M arfa'ya yol ladığım m e k t u b u n
boşluğuyla m e şg u l d ü . O y ü z d e n a z şey söyl e d i m . M a rfa'y­
l a k o n u ş m a d ı ğ ı m gib i , D o m n i k i i a' y l a da i ş i m i n ayrı n t ı l a r ı
h a k k ı n d a k o n u ş m a m a k akıllıca o l acakt ı .
" Bu gece M o skova ' d a n ayrı l ıyoru m , " d e d i m .
" N e d e n ? " d i ye s o r d u sanki h i ç b e k l e n m e d i k b i r h a b e r
v e rm i ş i m gib i .
" S avaş . U n u t t u n m u ? " Lafı d o l a n d ı rm a k i ç i n b i r se­
b e p g ö re m e m i şt i m .
G e l i p yan ı m a u z a n d ı . S a ç l a r ı m ı okşayıp göz l e r i m i n
i ç i n e b a kt ı . " G e r i gelecek m i s i n ? "
"Tab i i , " d i ye y a n ı d ad ı m , ama aslında h i ç b i r askerin

66
böyle b i r soruya kesin b i r cevap v er emey ec eğ i n i gayet iyi
b i l i y o rd u m .
"Ne zaman? "
" B o n a p a rte b u raya u l a ş m a d a n ö n c e . " B u n u şaka ol­
s u n d iye söyle m i şt i m , a m a B o n ap a rt e ' ı n g e r ç e k t e n M os ­
kova'ya u l aşab i l m e i h t i m a l i n e o l a n ke n d i i n a n c ı m , şaka­
n ı n t ad ı n ı kaç ı rm ı ş t ı .
O öğ l e d e n s o n ra D o m n i k i i a ' n ı n d i kkati t u h a f b i r şe­
kilde d ağ ı n ı kt ı ve işiyle ilgisi kal m a m ı şt ı . S a n k i mesleğ i n ­
de i y i o l m a s ı n ı sağlayan t ü m o kurnaz l ı kları ve e d a l a rı
u n u t m u ş gibiyd i . H a t t a b u n u i ş gibi görmed iği n i b i l e söy­
l e m e k gayet m ü m k ü n d ü . B i rl i kte o l d u ğ u m t ü m d iğer fa­
h i ş e l e r gibiyd i . i taatkar b i r d i ş i n i n b e d e n i n d e n ö t e b i r şey
deği l d i . N u m a ra l a r ı n ı u n u t m u ş o l m as ı n ı n s e be bi ö l m e k
ü z e re o l a n b i r a d a m l a i ş yap m aya d e v a m e t m e i h t i m a l i
o l m a m a s ı m ı yd ı , yoksa b e n i m ö l m e olasılığım ge rçekte n
o n u n c a n ı n ı m ı s ı k m ı şt ı , t a m o l arak b i l e m i y o ru m .
B e n giyi n i rken b o y n u rn d a k i İ sa i k o n a m ı e l i n e a l d ı ve
M e s i h ' i n göz l e ri n i n içine b a kt ı . " B u n u daha b i rkaç gü n ­
d ü r t a k ı yo rsu n . K i m verdi b u n u s a n a ? ''
N e d e n s e o n a k a r ı m d a n b a h s e t m e k yanlış geld i . A m a
bu t a r z şeylere alışkın o l ması gereken D o m n i k i i a ' y ı re n ­
c i d e e d e c eğ i n d e n değil , bu o d a d a ad ı n ı a n m a k , M a rfa' n ı n
ke n d i s i n e h a karet olacağı i ç i n .
"Yulard ı r var. A m a şu aralar t e h l i ke ç o k yak ı n d a o l d u ­
ğu i ç i n art ı k t a k m aya b a ş l a m a k uyg u n g e l d i b a n a . "
"Ya," d e d i d ü şü n e e l i b i r şekilde v e a rd ı n d a n sanki baş­
ka bir k o n u d a n b a h s e d e c e k gibi , " M aks dedi ki . . . " Bana
b a kt ı . M aks kolyeyi g ö n d e r e n kişi n i n M arfa o l d u ğ u n d a n
b a h s e t m i ş gibi g ö r ü n ü y o rd u . D o m n i k i i a ' n ı n söyl e m e k
ü z e re o l duğu şey buyduysa b i l e fi k ri n i değişt i rd i .
" M aks se n i n b at ı ! i na n ç l a r ı n o l m a d ı ğ ı n ı söyled i . "
" M aks k e n d i a d ı n a k o n u ş m u ş . "
D o m n i k i i a z i n c i ri ye n i d e n b aş ı m ı n ü s t ü n d e n g e ç i r d i
ve ik o n ayı b o y n u m a takt ı . " B u n u asla ç ı karmayacağ ı n a
d a i r b a n a s ö z ver. "
" N e d e n ? " d iye s o rd u m .

67
 " S e n i ko ruyac a k . S öz v er b a n a ! "
" S öz . "
Söylemesi çok kolayd ı . B u z i n c i ri t a k ın a n ı n b a n a b i r
zararı yoktu , a m a b o y n u rn d a asılı d u ra n k ü ç ü k b i r m e t a l
parças ı n ı n , T a n rı ' n ın k ad e r i m e yazd ı k l a rı n ı değişt i reb i l e ­
c eğ i n d e n ş ü p h e l i yd i m . A m a b o y n u rn d a n sarkarak göğsü­
m ü n ü s t ü n e d ü ş e n b u s i mgeyi h i sset m e k ç o k farklı bir n e ­
d e n d e n ö t ü rü ra ha dat ı c ıyd ı . B i r a n d a ç görevi g ö rüyord u ;
b a n a , s i mgeyi yo l l ayan b a t ı l i n a n ç l ı karı m ı ve t a k ın a rn k o ­
n u s u n d a ısrar e d e n b at ı l i n a n ç l ı sevg i l i ın İ a n ı m s a t ı y o rd u .
B e n g e n e l e v d e n ç ı karke n b i r grup g e n ç astsubay kap ı ­
n ı n ö n ü n d e oya l a n ıyorlard ı . Sekiz kişi kadarlardı v e h e ­
n ü z y i r m i yaşlarına b i l e g e l m e m i ş l e rd i . S u ra n ı n n e t a rz
b i r i ş l e t m e o l d u ğ u n u gayet iyi b i l iyorlard ı ve içeri g i r m e k
i ç i n g e r e k e n cesareti arıyorlard ı . B i rçok g e n ç a d a m , öze l ­
likle d e b i rç o k g e n ç asker gibi bu k o n u o n l arı d a , i ç e ri d e
g e n ç h a n ı m t arl a yaşayacakları d a h a t a h r i k e d i c i ilişkiler
a ç ı s ı n d a n o l duğu n d a n z iyad e , b i rb i rl e riyle o l a n i lişkileri
a ç ı s ı n d a n d ü ş ü n d ü rü y o rd u . İ l k defa b i r gene leve gitt i ­
ğ İ rn d e b e n d e o yaş l a rdayd ı m , a n c a k t e k farkı b e n yal n ı z
b a ş ı m a g i t m i şt i m . Yaşadığım şey ç o k h o ş u m a g i t m i şt i ,
b u n a rağ m e n y i n e d e b u n u arkadaş l a rı m l a tart ı ş ab i l e c e ­
ğ i m t ü r d e n b i r k o n u olarak d e ğ e r l e n d i r m e m i şt i m .
A m a b u ç o c u k l a r i ç i n ö n e m l i o l a n diğerleri tarafı n ­
d a n nas ı l değerle n d i r i l d i kl e riyd i . B u , b i r e rkekl iğe geçiş
t ö re n iy d i ve b u ra d a m e s e l e g e rç e kt e n yapt ı kl a r ı şey ya da
b u n u y a p m a k t a n n e kadar zevk ald ıkları değil , yapt ıkları
şeyin nasıl g ö rü n d üğ ü yd ü . Aral arı n d a n g erçe k t e n heve s l i
o l a n l a r k e n d i l e r i n i tutuyo r , h a l a kalabal ığın i ç i nd e d u ru ­
yorlard ı . i steksiz o l a n l a r d a arkada k a l m a kt a n s a b i r gayret
i l e rl iyorlard ı . İ ç e r i d e n e l e r yapacakları n ı k o n u şu y o r l a r ve
b u n a gülüyorlard ı . İ şin asıl keyfı n i n , h e m ö n c e s i n d e h e m
s o n ras ı n d a k o n u h a k k ı n d a k o n u ş m a k ( o l a nları hatı rlaya­
rak b i l e değil , yal n ızca k o n u ş m a k ) o l d uğu i z l e n i m i n i ga­
yet n e t b i r şe ki l d e b ı rakıyorlard ı .
B u b a n a ç o k yak ı n z a m a n d a yaşamış o l d u ğ u m b i r şey­
leri a n ı m s at m ı şt ı , a m a ne o l d u ğ u n u b u l a m a m ı şt ı m . Ar-

68
d ı n d a n b i rd e n b i re b u n u n t a m olarak, g e ç e n gece O p r i ç ­
n i k l e rd e o l d u ğ u n u fark ettiğ i m , ayn ı işta h l ı b e k l e n t i hissi
o l d u ğ u n u a n l ad ı m . H e p s i savaşa g it m e ye çok hevesl iyd i ,
ama aynı z a m a n d a , savaşa g i t m eye heve s l i o l d u k l a rı n ı n
silah arkadaşları tarafı n d a n da g ö rü l m e s i n i d e istiyorlard ı .
S ı rası geldiğinde h e r asker dostian i ç i n , silah arkadaşları
için savaşır, a m a b u n l a r gibi bazıları b u n u yal n ızca yol ­
daşları tarafı n d a n kab u l g ö r m e k i ç i n , d iğer a d a m l a r ı n gö­
z ü n d e e rkekl i k l e ri n i k a n ı t l a m a k için yaparlar.

Tab i i ki , genç ç o c u k l a r g e n e leve ilk z i y a re t l e r i n d e n

sonra i ç e r i d e n ( m u h t e m e l e n ) b ü y ü y e r e k ç ı kacaklard ı ,
a m a O p r i ç n i k l e r i ç i n a rt ı k ç o k geçt i .
Vad i m , D i m itriy, M aks ve b e n , O p r i ç n i k l e r l e o l a n
r a n d e v u m u z d a n kısa b i r s ü re ö n c e özel o l a rak b u l u ş t u k .
Asl ı n d a k e n d i ar a mı zda t a rt ı ş m a m ı z ı gerektirecek giz­
li b i r şeyi m i z yoktu , ama s a n ı r ı m h e p i m i z i n i ç i n d e ayn ı
kötü ö nsezi vard ı . Ayrıca m u h t e m e l e n ö n ü m ü z d e k i bir­
kaç g ü n b i r d a h a b i rb i ri m i z i g ö r e m e y e c e kt i k . B u b u l u ş ­
m a h e p i m i z e b i r vedataşma şansı v e rd i . Vad i m ve b e n i m
için b u t a rz d u r u m l a r d a b i r şeyle r y a p m a k gayet t i p i k b i r
h a re kett i , am a can sıkıcı d e re c e d e kaygısız g ö r ü n t ü s ü n e
rağ m e n D i m i t r i y ve d ü ş ü n s e l ayrılığına rağ m e n M ak s i m
b i l e ke n d i n i geri kalan ı m ı z ı k u c a k l a m ak t a n a l ı koymad ı .
At l a r ı m ı z a atlad ı k v e O p r i ç n i k l e r l e b u l uşacağ ı m ı z
m e y d a n a doğru yol a ç ı kt ı k . D ö r d ü m ü z a t ü s t ü n d e yan
yana g i d e rke n , akl ı m a m a h ş e r i n d ö rt atlısı gel d i . H a n gi m i ­
z i n Savaş, h a n g i m i z i n Kıran , h a ng i m i z i n Aç l ı k o l acağ ı n ı
d ü ş ü n m e k b e n i g ü l d ü rd ü a m a M aks ' ı n at ı n ı n solgu n lu - .
ğ u n u fark e t t i ğ i m d e ü rp e rd i m .
Karanlığın i ç i n d e n geçip ş e h r i n b a t ı s ı n ı rlarına doğru
yola ç ı k m ı ş , D o rogo m i l ovskiy Kap ı s ı ' ndaki ra n d e v o m u z a
g i d e rke n sokağ ı n i k i tarafı n daki ahşap b i n a l a r d a h a ö n c e
h i ç algılamadığım b i r b i ç i m d e sıkış t e p i ş g ö r ü n ü y o rd u .
B i razdan b u l oşacak o l d u ğ u m u z o n iki a d a m b e n i kor­
kotacak kadar gize m l i değil l e rd i , ama n e d e n s e ç o k sevdi -

69
ğ i m bu ş e h r i n k e n d i s i , b a ş ı m a n e l e r geleceği k o n u s u n d a
b e n i uyarıyor gibiyd i . Kapıya d o ğ ru yaklaşı rke n , gölgeler­
d e n O p r i ç n i k l e r i n ş e k i l l e r i n i ayırt e t m e y e ç a l ı ş ı y o rd u m .
Atl a r ı n ı n ü z e r i n d e o t u ra n , yarı m d a i re ş e k l i n d e s ı ra t a n ı p
g e l i ş i m i z i b e k l e y e n o n iki kara n l ı k ş e k i l g ö re b i l e c e ğ i m e
e m i n d i m . O raya d oğ r u yaklaşt ı k ç a , g r u p t a n b i ri l e r i n i t a ­
n ıyab i l i r m i y i m d iye ç a b a l ı y o rd u m , a n c a k b i rd e n t a m d a
gölge l e r i n ü z e r i n e g e l d i ğ i mizde , g ö rd ü ğ ü m ü z ü n gölge­
l e r i n b i r o yu n u o l d u ğ u n u fark e t t i m . O ra d a hiç k i m s e
yoktu .
D i m i t r i ' y e d ö n ü p O p r i ç n i k l e r i n yokluğu kast e d e re k ,
" H ar i ka , " d iye h o m u r d a n d ı Vad i m yarı alayc ı b i r tav ı r l a .
D i m i t ri y ' i n söyleyeb i l eceği h i ç b i r ş e y yoktu , a m a D i m i t ­
riy t a m d a b i r ç e ş i t a ç ı k l a m a y a p m a d a n ö n c e d e r i n b i r
nefes a l ı y o rd u ki , h e p i m i z i n başı b i rd e n , b i z i m ge l d i ğ i m i z
y ö n ü n t e rs i n d e n g e l e n t o y n a k s e s l e r i n e d o ğ ru d ö n d ü .
Kara n l ı ğ ı n i ç i n d e n t e k b a ş ı n a b i r atl ı yaklaşıyord u .
İ l k başta o n u n b i r O p ri ç n i k o l d u ğ u n u a lg ı l ayamad ı k ,
a m a d a h a d a yaklaşt ı ğ ı n d a b o y u ve g e n e l davra n ı ş l a r ı ­
n ı n b i z i y a n ı t tt ı ğ ı a n l aşı l d ı . B i z i m l e b u l u ş m aya ge l e n kişi
Yuda'ydı
" Pl a n değişt i , " d iye b i l d i rd i . " B iz yal n ı z b a ş ı m ı z a ve
daha h ı z l ı yo l c u l u k e d e c eğ i z , y a n i c e p h e y o l u n u ke n d i
b a ş ı m ı z a b u l a c ağ ı z . H a r i t a d a b u l u ş m a yeri o l a rak işaret­
i e d i ğ İ n G z a t s k ' ı n h e m e n d ı ş ı n d a bir han var. S iz i n l e ü ç
g ü n s o n ra o rad a b u l u şa l ı m . " Tart ı ş ı l acak b i r d u r u m y o k ­
t u . Yuda b i z i ye n i d ü z e n l e m e l e rd e n h a b e r d a r e t t i k t e n
s o n ra t e k b i r k e l i m e e t m e d e n yola d ü ş t ü k .
Vad i m ' i n i ç t e n i ç e öfkeli o l d u ğ u n u söyleyeb i l i rd i m ,
a m a d u r u m u d e ğ i ş t i r m e k i ç i n söyl e n e b i l e c e k h i ç b i r şey
k a l m a m ı şt ı ; o y ü z d e n k o n u ş m a k y e r i n e e yl e m e g e ç m e y i
t e rc i h e tt i . " O n l a r gece y o l c u l u k e t m e y i seviyor olab i l i r­
ler, a m a b u , b i z i m d e öyle yap m a k z o r u n d a o l d u ğ u m u z
a n l a m ı n a ge l m iyor. Biz bu gece b u rad a , M oskova'da ka­
lacağız ve sab a h ı n i l k ışıklarıyla yola ç ı kacağ ı z . İ ki b u ç u k
g ü n G z a t s k ' a u l a ş m a m ı z i ç i n fazlasıyla y e t e r l i b i r za­
ma n . "

70
 " Bu arada Tugarin Z i meyev i ç ' i araştı rd ı m , " d e d i M aks ,
Gzatsk'a doğru yola ç ı k m ı ş , at ü z e r i n e ağı r ağır yol alır­
ke n .
"Ve ?" d iye s o rd u m .
"Anlaşılan b i r h a i n m i ş , " d e d i M ak s i m .
'Ve t a h m i n e d e r i m s o n u n d a h a k ettiği cezayı b u l m u ş ­
tur, " d e d i Vad i m .
"Tab i i ya, " d e d i M aks. Bana d ö n d ü . " B i r Alyoşa' n ı n
e l i nd e n b u l m u ş cezası m ; Alyoşa Popoviç' i n . O n u b i r akla
vu rarak ö l d ü rm ü ş . " Bana, Lyoşa d iye h i t a p ett i k l e r i n d e n
b i l e d a h a n ad i r Alyoşa d iye h i t a p e d e r l e rd i , ama k o n u y u
daha fazla kurcalamaya n iyet i m yoktu .
"Yani t a h m i n i ın c e b i z i m Z i meyev i ç i m i z de b i r çeşit
akrabası , " dedi Vad i m b ı y ı k a l t ı n d a n g ü l er ek .
" S a n m ıyo ru m , " d iye yan ı t l a d ı D i m itriy. S e s i n d e b i r
aşağılama t ı n ı s ı vard ı . " B u t a m a m ı y l a b i r rastl a nt ı . "
" Rus o l madığ ı n ı d ü ş ü n e c e k olursak , " d e d i M aks , " b i r
Rus i s m i taşıması bayağı b i r rastl a nt ı . " D i m i t r i y t u z ağa
d ü ş m e d i . G e rç i m ü r i t l e r i n i n i s i m leri İ sa' n ı n havari l e ri n i n
i s i m l e r i n d e n oluşan b i r l i d e r i n gerçek i s m i n i n Z i meyeviç
olamayacağ ı n ı zaten h e p i m i z gayet iyi b i l iyord u k .
" U m u y o ru m k i ' b i z i m ' Lyoşamız d a o n u ö l d ü r m e z .
Bir müttefi k e karşı yap ı l acak b i r h a r e k e t değil bu , " diye­
rek g ü l d ü Vad i m .
" D i kkat i n i çekeri m , " d iyerek s ö z ü n e devam e t t i M aks ,
"Tugarin Z i meyevi ç ' i , o n iki şövalye , a l t ı n d a n b i r b a n k
ü z e r i n d e taşımışlar, h i kaye böyle d e v a m ed iyor. O n iki
kişi D i m itriy . "
Z i meyeviç ' i n arkad aşı D i m i t r i y değil d e Vad i m ol­
sayd ı ç o k d a h a iyi o l u rd u . D i m i t r i y espri kald ı rab i l e n b i r
a d a m deği l d i . Yol a l ı rken D i m it r i y at ı n ı n ü s t ü n d e ağzı n ı
b ı ç a k a ç m a d a n o t u ru y o rd u .
" U m a r ı m O p r i ç n i k l e r geçen gece b a n k ı d ı şarıda b ı ­
rakmışlard ı r , " d e d i m . " B ankı m e rd iv e n l e rd e n ç ı kar mak
o l d u kç a z o r o l u rdu . " M aks p i s p i s sırıtıyor, Vad i m kahka­
halarla g ü l ü y o rd u .
" Bu yal n ızca b i r rasdant ı , " d iye ç ı kıştı D i m it r i y ve

71
y o l c u l u ğ u n geri kalan ı n a b i z d e n uzak b i r yerde devam
e d e b i l m e k i ç i n at ı n ı m a h m u z l ayarak h ı z l a n d ı . D iğerle r i ­
n i n g e rçekten fark ett i k l e r i n i s a n m ı y o r u m ama b u b e n i m
a ç ı m d a n , D i m i triy için e n d i ş e l e n e c e k b i r n e d e n daha an­
l a m ı n a gel iyordu ; " d o s t l a r ı " O p r i ç n i k l e re u z a n a n bir n e ­
den daha.

İ ki b u ç u k g ü n ü n , yalnızca b i z i m G zatsk'a v a r m a m ı z
için değil , ayn ı z a m a n d a B o n ap a rt e ' ı n da G z a t s k ' a var­
ması i ç i n yeterl i b i r z a m a n o l d uğ u n u g ö rdü k . Ayın on d o ­
k u z u akşamı saat d o k u z u b i raz geçe h a n a varmadan ö n c e ,
kasab adan a k ı n a k ı n kaçan i nsanların aras ı ndan geçmiştik
zate n . D e d i ko d u l a r Fransızların e rtesi gün kasabayı işgal
e t m i ş olacakları y ö n ü n d e yd i .
B u kez O p r i ç n i k l e r b u l u ş m a sözleri n i tuttu l a r . Şaka­
lar yapacak, s o h b et i e r e d e c e k havaları h i ç yoktu . Sade­
ce e l l e ri n d e k i işle meşgul o l maya heve s l i gib i l e rd i . M os ­
kova' dayke n kararlaşt ı rd ı ğ ı m ı z şekilde gruplara ayrı l d ı k .
Vad i m , D i m i t r i y ve M aks'la d a h a ö n c e k i sefe rd e n çok
d a h a ü s t ü n kö rü vedalaşt ı m . Ard ı n d a n Yuda, Foma ve
M atfey' d e n o l u şa n t a k ı m ı m ı alıp i l e rleyen Fransızları n
sağ kanad ı n a doğru batıya y ö n e l m e d e n önce , ş e h r i n dışı­
n a , güneye d oğru yö n l e n d i rd i m .
Yolculuk boyu n c a çoğu n l u k l a sessizce i l e rled i k . Foma
ve M atfey ile s o h b e t e t m e girişimlerim geri bile çevril ­
m e d i , sadece d u y m a z d a n gel i nd i . Yuda n i s p e t e n d a h a k o ­
nuşkand ı , am a o b i l e yal nızca d o ğ ru d a n görev i m i z l e ilgili
k o n u l arda k o n u ş u y o rd u . S a n ı r ı m b u , o n l a r ı n bilgelikle­
r i n d e n kaynak l a n ıyordu . Karanlığın i ç i nde , b i z i d ü ş m a n
h a t l a r ı n a g ö t ü r e c e k b i r y ö n d e i l e rl iyordu k , a m a o hatla­
rın t a m olarak n e re d e ko n u ın i a n m ı ş oldukları h a k k ı n d a
k e s i n b i r fikrimiz yoktu . En iyisi sessiz k a l m a k ve gereksiz
sohb et l e rl e ke n d i m i z i açığa v u r m a m a kt ı . B o n a p a rt e ' ı n
o rd u s u n a d a i r h e r h a n g i b i r i şaret görmey i , duymayı u m a ­
rak , b i rkaç saat a t ü s t ü n d e gitt i k .
G e c e yarı s ı n d a n b i r s ü re s o n r a , a rd ı m ı z d a k i gökyüzü n -

72
de h i l a l ş e k l i n d e ay b e l i rd i . I şı k b i z i m i ç i n , yal n ı z c a b i raz
fazladan yard ı m sağlayab i l i rd i , ama d ü ş m a n a varl ı ğ ı m ı z ı
ifşa e t m e k a ç ı s ı n d a n i n a n ı l m a z y a rd ı m c ı o l u rd u . Ş a n s ı m ı ­
z a , ç o k g e ç m e d e n , asl ı na b a k a c a k o l u rs a n ı z b e n i m u m d u ­
ğ u m d a n ç o k d a h a kısa süre sonra, Fransız k a m p ateşl e r i ­
n i n ilk kıvı l c ı m ı n ı gö rdü k . Fransızları n n e k a d a r i l e r l e m i ş
o l d u k l a rıyla ilgili d e d i ko d u l a r ı n d o ğ r u l uğu ka n ı t l a n m ı şt ı .
At l a r ı m ı z d a n i n d i k v e d ü rb ü n ü m saye s i n d e yaklaşık ya­
r ı m ve rst u z ağ ı m ı z d a o l a n k a m p ı i z l e meye b a ş l ad ı m .
" Kaç kişi g ö rü y o rs u n ? " d iye s o rd u Yuda.
" E n fazla bir d ü z i n e l e r , e n az ı n d a n uya n ı k o l a n l a r o
k a d a r a m a b i rç o k ç ad ı r var," d iye y a n ı t l ad ı m . " T o p l a m d a
y ü z k i ş i d e n fazla olab i l i rl e r . "
" Ç o k fazlalar san ı rı m , " d e d i Yuda d ü ş ü n e e l i b i r b i ­
ç i m d e . S öylediği şey, ta k i s ö z ü n e , " E n a z ın d a n b i z i m se­
fe rb e rl iğ i m i z i n ilk saldırısı i ç i n ç o k fazlalar ," c ü m l e s i y l e
d e v a m e d e n e d e k b a n a , z at e n b e sb e l l i o l a n b i r şeyd e n
b a h s e d i y o r gibi g e l m i ş t i . " S ü rü d e n ayrıl a n ları h a l l e d e re k
başlasak m u h t e m e l e n d a h a iyi olacak . "
B u fikrin b i raz a n l a m s ı z o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü m . B i r e l i ­
m i z d e , h e r n e k a d a r o lanaksız o l s a d a , yüz kişilik b i r k a m ­
p a sal d ı rı p l a n ı d u ru rk e n , b i r başına d o l aşan i k i ü ç kişi l i k
aske r g ru p l a r ı n a s ai d ı r m a n ı n h iç b i r e t k i s i o l m a zd ı . Takt i k
a ç ı s ı n d a n d a s o ru n l a r ı m ı z vard ı .
" S ü rü d e n ayrıl a n aske rle r b u l m a k kolay ol m ayab i l i r , "
d e d i m . " H e p s i l i d e rl e r i n e yakı n . . . "
Lafı m h i ç b e k l e m e d i ğ i m i z b i r Fransız k o m u t u y l a b ö ­
l ü n d ü : "Ayağa kal k ı n ! "
O m z u m u n ü s t ü n d e n geriye b a k t ı ğ ı m d a ö n c e b i r s ü n ­
g ü , a rd ı n d a n o sü ngüye e k l e n m i ş b i r t ü fe k ve e n s o n ola­
rak d a tüfeği t u t a n Fransız p iy a de erini g ö rd ü m . T o p l a m ­
d a altı F ransız askeri d ö rd ö rn ü z ü n ç evres i n i sarm ı şt ı .
" S i l a h l a rı n ı z ı v e k ı l ı ç l a r ı n ı z ı y e re b ı rakı n , " d e d i s o ru m l u
subay.
Karş ı m ı z d aki b i rkaç kişi başa ç ı k ı l amayacak gibi d e ­
ğildi a m a y i n e d e eğer d i re n i rs e k h ayatta k a l m a m ı z ( d a h a
doğrusu b e n i m h ayatta k a l m a m ) p e k olası g ö r ü n m ü y o r -

73
du b a n a . " D e d i ğ i n i yapı n , " d e d i m sakince , k o m u t a m al­
t ındaki üç Opriç n i k ' e .
S a n ı y o r u m b u , o n l ara v e r m e y e kalkıştığ ı m i l k doğru ­
d a n e m i rd i . E m i rl e r a ç ı s ı n d a n bakı l d ı ğ ı n d a , p e k başarı l ı
o l a m a m ı şt ı . B e n k ı l ı c ı ın ı n k ı n ı n ı ç ö z e rk e n M atfey k e n ­
d i n i e n yak ı n d a k i Fransız aske r i n i n ü s t ü n e doğru att ı . İ ki
t ü fe k t e n o n a ateş aç ı l d ı . Ya h e r ikisi de ıskalamış ya da
k ü ç ü k b i r yara a l m a s ı n a sebep o l m u ş l a rd ı ; p e k g ö re m e ­
m i şt i m , a m a M atfey geri ç e k i l m e d i v e kısa b i r s ü re içeri­
sinde adamı alt e tt i .
M atfe y' d e n cesaret alarak, Yuda, Foma v e b e n d e saldı ­
rıya geçt i k . B e n i m t e p e m d e k i p iyade e r i n i n d i kkati dağ ı l ­
mıştı ve süngüsünü bir yana devirip kılıcımla o n u h e m e n
ö l d ü re b i l e c e ğ i m kadar yan ı n a yaklaşmak işte n b i l e değ i l ­
d i . D iğ e r a d a m a d ö n d ü m . Tüfeği n i ç o kt a n ateş l e m i şt i ve
tüfeğ i n i n u c u n a s ab i t l e n m i ş bir sü ngüsü d e yoktu . Yani
kolay b i r parça o l ma l ı yd ı .
Arka rn ı d ö n d ü ğ ü m d e tab a n c as ı n ı n kabzası s e rt b i r şe­
kilde şakağ ı m a i n d i . Yere yığıl d ı m . B i l i n e i m i kayb e t m e ­
d e n ö n c e s o n g ö rd ü ğ ü m şey, kafatasıma s on ve ö l ü m c ü l
b i r d a rb e i n d i rm e k i ç i n tüfeği n i ye n i d e n havaya kald ı ra n
Fransız e ri ve o n u n h e m e n arkası n d a d u ra n , sal d ı rmak
ü z e re k o l u n u havaya kal d ı rm ı ş ve ağzı n ı sessiz bir çığlık
atarm ı ş ç a s m a s o n u n a kadar a ç m ı ş o l a n Yuda i d i .

74
 4

Ke n d i m e g e l d i ğ i m d e g ü n ışı mıştı . Yal n ı zd ı m . N e l e r

o l u p b itti ği n i h a t ı r l am aya ç a l ı şt ı m , a m a g ö z ü m ü n ö n ü ­
n e g e l e n yegane g ö r ü n t ü l e r s u k at ı l m a m ı ş z al i m l i kl e r d e n
i b arett i . Ye rde ö y l e c e yatarke n b i l i n c i m y a n aç ı kt ı belki ,
am a d ü ş m a n b e n i ye re s e r m e d e n ö n c e n e t o larak sava­
şın sadece b i rkaç san iyes i n i g ö r m ü ş t ü m . Z i h n i m d e n a k ı p
g i d e n anılar, s ı radan b i r savaşa deği l , aske rleri ye n e n as­
k e r l e r ye ri n e , avı n ı p a rç a l ayan b i r k u rt s ü rüsü i z i e n i ın İ
uya n d ı ra n b i r şeye aitti ( i z l e n i m d iy o r u m ç ü n kü gerçek­
ten b i r şey g ö r d ü ğ ü m ü h a t ı r l a m ı y o ru m ) . Ayrıca kan ha­
t ı rl ıy o ru m , her ye r i n kan o l d uğ u n u .
O t u ru r p o z i s yo n a geçti m , a m a kafa m d a ç o k ş i d d e t l i
b i r ağrı h i ss e d i y o rd u m . O y ü z d e n g e r i yatt ı m . E l l e r i m i
d a rb e aldığım şakağ ı m a koyd u m . B e re l e n m i şt i , a m a ka­
n a m ı y o r d u ve d o k u n u l a ma y a c a k kadar hassas d eğ i l d i .
Yani asıl s o r u n kafatas ı ın ı n i ç i nd e n kayna kl a n ıyo rdu . Bu
kez d a h a n a z i k b i r b i ç i m d e doğru l arak ye n i d e n o t u r u r
p o z i s y o n a g e çt i m ve etrafa b a kt ı m .
Kan k o n u s u n d a h a k l ı yd ı m . Ü s t ü n d e d ö v ü ş t ü ğ ü m ü z
ç i m e n l e r kanla kap l a n m ı şt ı . D i m it r i y haklıyd ı ; O p r i ç n i k ­
l e r ge rçe kte n z a l i m savaşçılard ı . Ke n d i m e b a kt ı m ve c e ­
ke t i m i n k o l l a r ı n d a k a n l e k e l e ri g ö r d ü m . Vü c u d u m u b i r
k o n t ro l e tt i m , a m a o kan ı n b a n a a i t o l d u ğ u n u gösteren
h i ç b i r yara b u l a m a d ı m . Etrafta yatan hiç ceset yoktu ; n e
Fransızlara n e d e O p r i ç n i k l e re ait b i r ceset . Akl ı m a ge ­
l e n i l k soru , m ü c a d e l ey i k i m i n kazand ığıyd ı . Eğe r F ra n -

75
sızlar kaza n m ı ş o lsayd ı , kuşkusuz b e n ya ö l m ü ş ya da e n
a z ı n d a n e s i r d ü ş m ü ş o l u rd u m . A m a eğe r O p r i ç n i k l e r ka­
zandıysa, n e d e n b e n i öylece b ı rakıp gitmişlerdi? D iğ e r
taraftan O p r i ç n i k l e r ilk a n d a n b e ri b i z i de yanları n d a gö­
t ü r m e y e heve s l i deği l l e rd i , b e l k i d e b u ç a rp ı ş m a işlerine
g e l m i şt i . Yal n ı z d ı m ve şu a n itibarıyla O p r i ç n i k l e r verst­
l e rc e öteye gitmiş o l ab i l i rl e rd i .
Baş ağrı ın ı y o k saymaya çalışarak ayağa kalkt ı m . Kan
l e k e l e ri ve ç i m e n l e r i n ü s t ü n d e k i izler, c e s e t l e r i n s ü rü k l e ­
n e re k g ö t ü rü l d ü ğ ü n e d a i r b a z ı b e l i rt i l e r veriyord u . i zleri ,
yak ı n l ardaki b i r çald ığa d e k , takip e d e b i l d i ğ i m kadar e t ­
t i m a m a kısa b i r s ü r e s o n ra kan i z l e ri s i l i kleşmeye , sürük­
l e n m e izleri d e p ü rü z l ü z e m i n ü z e r i n d e ayı rt e d i l e m e z
b i r h a l al maya başlad ı . Ç a rp ı ş m a n ı n o l d uğu y e re geri
döndüm.
K ı l ı c ı m v e d ü rb ü n ü m b i r ağacı n gövdesi n i n ya n ı n d a
d u ru y o rd u . O n l a r ı o rada d ü ş ü r m ü ş o l a m az d ı m ve an cak
b i r i n i n o n l arı kast e n o raya koymuş o l duğu s o n u c u n u ç ı ­
k a rd ı m . B u y i n e Fra ns ı zlardan ç o k , O p r i ç n i k l e r i n yapaca ­
ğ ı b i r h a r e k e t e b e n z i y o rd u .
G e ç e n gece göz l e d i ğ i m i z k a m p a d oğ ru b a kt ı m . Ate ş ­
t e n ge riye kalanlar, h a l a i ç i n i ç i n yanıyordu , a m a Fransız­
lara ait t ü m i ş a re d e r g i t m i şt i . Belki d e ş i m d i d e n G z at s k ' a
varm ı ş l a rd ı .
Tek b i r s e ç e n e ğ i m vard ı : ye n i d e n b i r gruba kat ı l ma k .
Kafa m d a b u n a karar v e r m e m l e b i rl i kte , d a h a c i d d i b i r
s o ru n u ru o l d u ğ u n u fark e tt i m : At ı m d a g i t m i şt i . Ş i m d i ­
d e n , g e ç e n geeeki ç a rp ı ş m ayı kaz a n a n l a r ı n kes i n l i kle
O p r i ç n i k l e r o l d uğu s o n u c u n a h e m e n h e m e n varm ı şt ı m .
B u d u r u m d a at ı m ı alanların da o n l a r o l m ası gerekiyor­
d u . K ı l ı c ı ın ı b ı rakm ı ş , ama at ı m ı a l m ı ş l a rd ı . Ne yaz ı k ki ,
h e r şey yerli yeri n e o t u ru y o rd u . Kılıç saye s i n d e ke n d i m i
savu n ab i l i rd i m , a m a at ı m o l m a d a n o n l ara yet i ş m e m ve
aralarına k a r ı ş ın a m çok d ü ş ü k bir olası l ı ktı . Fakat n e d e n
b e n d e n k u r t u l m a k iste d i k l e r i n i a n l a m a k hala ç o k g ü ç t ü .
G ö rd ü k l e ri m d e n yola ç ı karak , yak ı n m e n z i l m ü c a d e l e d e
s o n d e re c e başarıl ı o l d u kl arı n ı söyleyeb i l i ri m , a m a b e n

76
d e o n l ara ayak bağı o l uy o r d u r u m u n d a deği l d i m . B iz d e n
g i z l e m e k iste d i k l e ri başka b i r şeyle r vard ı . Ç o k e t k i l i ve
gizli bir savaşma t e k n i k l e ri vardı ve b u n u ke n d i l e r i n e sak­
l am al a rı gerekiyord u . Ve t a h m i n e t t iğ i m kadarıyla D i m i t ­
riy b u n u n n e o l d u ğ u n u b i l iy o rd u .
T ü m b u n l a ra rağ m e n o rada öylece d i k i l i p kaygılan­
m a k h i ç b i r şey kaza n d ı rm ıyordu . Ö n ü m d e doğuya doğ­
ru gerisin geriye , yal n ı z ve yürüyerek yap ı l acak u z u n b i r
y o l c u ! u k vard ı .
H a l l e t m e m gereke n ilk s o ru n ; b i r s o n raki b u l u ş m a
ye r i m i z olarak b e l i rl e d i ğ i m i z b i r s o n raki b u l u ş m a n o k t a ­
s ı n ı n ( Fransızların h a l a i l e rl e m e kt e o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü ­
ğ ü m ü z , ki öyleyd i ) S mo l e n s k v e M oskova an ayo l l a rı n ı n
kuzey i n e d ü şe n ; B o n ap a rt e v e o rd u s u n u n t a m o l a rak
ü z e r i n d e i l e ri e d iği v e b e n i m h a l e n g ü n e y i n d e o l d u ğ u m
yol d a , G o ryaç k i n o ' d a o l m asıyd ı . I k i s e ç e n e ğ i m vard ı . Ya
m ü m k ü n o l duğu n c a h ı z l a doğuya y ö n e l e c e k ve a rd ı n d a n
k e s t i r m e yo l d a n g i d e re k Fransızların ö n ü n e ç ı kacaktı m ,
ya d a a rt ç ı b i rl i kl e r i n i atiatmayı u m a r a k Fransızların geri ­
s i n d e n G z at s k ' ı n b at ı s ı ndaki yolu geçecek ve o ra d a n d o ­
ğuya doğru yola ç ı kacakt ı m .
B e n i Fransız h a t i a n n ı n t a m arkas ı n a g ö t ü r e c e k rotayı
i z l e m e k h e m ş e ri l e ri m i n arası na ye n i d e n kat ı l ab i l m e k i ç i n
e n i y i s e ç e n e k gibi g e l m ed i , o yü z d e n d a h a d o ğ ru d a n b i r
rota i z l eyerek doğuya , M oskova y o l u n u n g ü n e y i n e doğru
y ö n e l meye karar v e rd i m . B u n u n doğru bir karar o l d uğu
k a n ı t l a n d ı . B o n ap a rt e , o rd u s u n a G z a t s k ' t a ü ç g ü n l ü k b i r
m o l a v e rd i r m i şt i . Yani asl ında b e n g e reğ i n d e n fazla t e d ­
b i rl i yd i m , h e n ü z Fransızların e l i n e d ü ş m e m i ş yo l l a rd an
bi l e o l ab i l d iğ i n c e u z a k d u ruyo r , i l e rleyişi m i d a h a da ya­
vaşlatıyord u m .
Yo l c u luğu m u n i l k g ü n ü olaysız geçt i . Ağustos ayı n ı n
s o n l a rı n a doğru b i r g ü n ü n ı l ı k ve esintisiz h avası n d a k u r u
t o p ra k ü z e r i n d e yat m a k o k a d a r d a rahat s ı z e d i c i deği l d i .
E rke n d e n kal kt ı m v e ye n i d e n doğuya doğru y o l al maya
başlad ı m . Ağaçlarla kap l ı v e engeb e l i araz i d e m ü m k ü n
o l d u ğ u n c a iyi yol alıyor, g ü n d e n e redeyse 2 5 ve rst kat
e d i y o rd u m .
Yo l c u l uğu m u n i k i n c i g ü n ü n d e g ü n e ş b at ı m ı n d a n h e ­
m e n so n ra gittiğ i m yo l u n sağında b i r ses d u y d u m . O an
t a k i p e d i l d i ğ İ rn d e n ş ü p h e l e n m e y e b a ş l ad ı m . Koca or­
m a n d a n gelen t e k b i r t u h a f ses b i r t a k i p ç i n i n varl ığı na
i şaret e t m i y o r d u e l b e t t e ( h e r yanda doğal sesler vard ı ) ,
ama b e n d a h a ö n c e de o taraftan gelen başka sesler duy­
m u ş t u m . İ lk sesi n e z a m a n d u y d u m h a t ı r l a m ı y o ru m , ama
hareket h a l i n d e o l m a m a rağ m e n seslerin süre k l i o larak
b e n i m a ç ı m a g ö re aynı yö n d e n geliyor o l m as ı o rada h e r
k i m y a d a n e varsa, b a n a kast e n ayak u y d u rd u ğ u n u d ü ­
ş ü n d ü rd ü . G ü n e ş i n ç o k t a n b a t m ı ş o l m a s ı n a rağ me n , gün
etrafı g ö reb i l meye yetecek kadar ayd ı n l ı kt ı . Ay daha çık­
m a m ı ş t ı ve ç ı ktığında da hilal o l ac a kt ı . G e c e b o yu n c a
t a m b i r karan l ı k h a k i m olacak gibi g ö r ü n ü y o rd u . K a m p
k u rd u m ve alacakara n l ı k t a m kara n l ığa d ö n ü ş m e d e n ateş
yakmak için o d u n t o p l ad ı m . Yalnızca ı s ı n mak için deği l ,
ayn ı z a m a n d a ışık, ışıkla b i r l i kt e b i raz da u m u t v e r m e s i
i ç i n a t e ş y a k ın a rn gerekiyordu . Taki p ç i m h e r a n saldı rıya
geç meye karar v e reb i l i rd i .
Ateş i n yan ı na o t u r d u m v e göz l e r i m i alevl e r i n i ç i n e
d i k m i ş , d i kkat l i c e çe . Temdeki o rm a n d a n gelen sesleri
d i n l i y o rd u m . Rus o r ma n l ı kl a r ı seslerle d o l u d u r , ama ge­
c e n i n sesleri g ü n d ü z ü n sesleri n d e n çok farklıdır. G ü n b o ­
yu n c a süre k l i arka p l a n d a n gelen kuş cıvıltıları kesi l m i ş ,
o rta l ı k sessizleşmeye başlamış ve cıvıltılar yeri n i , uyan ı k
kalan t e k kuş o l an bayku ş l a r ı n sesine b ı ra k m ı şt ı . Yalnızca
geceleri o rtaya ç ı kan hayvan l a r etrafta d o l aş m aya başla­
m ı ş l a rd ı , a m a o n l a r çoğu n l u k l a k ü ç ü k yarat ı k l a rd ı . Ate ş i n
verdiği ışığın a z öt es i n d e , k a m p a l a n ı n ı m etrafı n d a d o l a ­
şıp b e n i izleye n , b e k l e y e n ve h a k k ı m d a p l a n l a r kuran b i r
i n s a n ı n sesi , gece n i n b i l d i k arka p l a n sesl e r i n d e n kolayca
ayırt e d i l e b i l iyord u .
B u a d a m ( h e r n e kadar i ş i t m e d u ygu m bö yle b i r ay­
r ı m ı yapab i l e c e k kadar gelişmiş o l m asa da b i r a d a m o l ­
d u ğ u n u s a n ı y o rd u m ) b i r ş ek i l de b e n i m ö n ü m e ç ı k m ı ş ve

78
d o ğ ru d a n e rtesi sabah t u t a c ağ ı m yolda p u s u k u r m u ş t u
ve yaklaşık yarım saatt i r h i ç k ı p ı rd a m ı y o rd u . Takt i k ola­
rak ş i m d i h a r e k e t e g e ç m e z a m a n ı yd ı , ama b u n u b i l m e k
i ç i n takt i k l e re i ht i yac ı m yoktu . i nsani i ç g ü d ü l e r i m ( i nsa­
ni korku l a r ı m ) b a n a , y e r d e kıvrı l m ı ş , iki b ü k l ü m yat m ı ş
uyurke n , o rada h e r k i m varsa o n u n m e r h a m e t i n e sığın­
m ı ş bir şekilde b u l u n m a k i s t e m e d i ğ i m i söylüyord u . Eğe r
ö l e c e kse m , b i l i n c i m y e r i n d e y k e n ö l m e l i yd i m .
Kabaca a d a m ı n b ek l edi ğ i n i d ü ş ü n d ü ğ ü m yere d oğru
i l e rl e d i m ve yak ı n d a k i bir ağa c ı n d i b i n d e d u r u p i ş e d i m .
H e m g ö z l e ri m i n ateşt e n uzaklaşt ı ğ ı m d a kara n l ığa alışma­
sı, h e m d e soğuk havan ı n v ü c u d u m u h a r e k e t e g e ç m eye
h a z ı r l a m a s ı i ç i n o rada g e reğ i n d e n fazla b i r s ü re b e k l e ­
d i m . G e riye doğru yü rürke n , b i r a n t a m y o l u m u n ü st ü n ­
de o n u g ö rd ü m . Yerdeki b i r oyuğa g i r m i ş s a k l a n ı y o rd u .
Sanki o n u fark e t m e m i ş i m gibi y a n m a d o ğ ru y ü rü d ü m ,
a m a ö n ü n d e n geçer g e ç m e z b i rd e n ge riye d ö n d ü m ve
karn ı n ı n yan tarafı na s e rt b i r t e k m e att ı m .
Ac ıyla i n i e d i v e h ı z l a kaç m aya y e l t e n d i , a m a kabur­
gaları na bir t e k m e daha i n d i rm e m e zaman k a l m ayacak
kadar h ı z l a deği l . Ayağa kalktığ ı n d a ben kd ı c ı m ı ç o kt a n
ç e k m i şt i m . U zaktaki ate ş i n zayıf ışığı a l t ı n d a , o n u h iHa
ç o k az göreb i l i y o rd u m , ama e l i n de b i r b ı ç ağ m parlad ığı n ı
fark e tt i m . K ı l ı c ı m o n u n i ç i n c ayd ı r ı c ı o l m a m ı şt ı . Kend i n i
ü s t ü m e a t t ı ve b e n i ye re y ı kt ı . S o l el iyle k ı l ı c ı ın ı t u t t u ­
ğ u m e l i m i h a r e k e t s i z kılmış, d iğ er e l i n i de , t u t t u ğ u b ı ç a ­
ğ ı b a n a s a p l a m a k ü z e re havaya kal d ı rm ı şt ı . A n c a k b a n a
b u k a d a r yakı n l aştığ ı n d a o n u n O p r i ç n i k Yuda o l d u ğ u n u
g ö reb i l d i m . A m a o h i ç de b e n i t a n ı m ı ş gibi bakmıyor­
du. G ö z l e r i n d e yal n ı z c a birini ö l d ü r m e y e n iyet e t m i ş b i r
a d a m ı n kararlı l ığı vard ı .
D i z i m i kasıkiarına d e n k g et i rd i m ve o n u karşıya fır­
latmayı b a ş a rd ı m .
"Yuda , " d iye b ağ ı rd ı m b i r y a n d a n ayağa kal karke n ,
am a o hala b e n i t a n ı m ı ş gibi g ö rü n m ü y o rd u v e bıçağıyla
b i r h a m l e daha yapt ı . K ı l ı c ı ın ı n gövdesiyle b i l eğ i n e s e rt ­
ç e v u rd u m v e b ı ç a k e l i nd e n u ç u p kara n l ı kta kayb o l d u .

79
G öğ sü n d e k i ayağ ı m saye s i n d e o n u y e re d o ğ ru i t e r e k ve
k ı l ı c ı ın ı n u c u n u g ı rtlağına dayad ı m .
"Yuda! B e n i m ; Ale ksey İ vanoviç . " Yüzü n d e k i öfkeli
ifade gitgide so l m aya başladı ve yeri n i s o n u n d a b e n i t a n ı ­
dığına d a i r b i r ifade ald ı . O a n d a b e n de b i rd e n b i re kor­
k u d a n t i t r e d i m . Yuda'yı son g ö rd ü ğ ü m d e yal n ı z deği l d i .
T e k b a s m ay k e n o n u ye n m i ş o l ab i l i rd i m , a m a M atfey v e
Foma n e re d eyd i ? Kara n l ı k a rın a n d a b i r a d ı m ö t e m i z d e
o l ab i l i rl e rd i v e b e n b u n u ç o k geç o l a n a d e k b i l meyeb i ­
l i rd i m .
"Ateşin o raya g eç ! " d iyerek k ı l ı c ı ın ı n u cuyla yolu işa­
ret e t t i m . Ate ş i n y a n m a o t u r d u ve i n e i n e n b i l e ğ i n i ovuş­
t u rd u .
" Ü z g ü n ü m Aleksey. S e n b a n a sal d ı rdığı n d a , içgüdü l e ­
r i m e ye n i k d ü ş t ü m . "
Böylesine b i r ö l d ü r m e içgüdüsü b a n a i nsanlıkdışı b i r
ö l ç ü d e kuvv e d i gibi geldi a m a fazla ü s t ü n d e d u r m a d ı m .
" N e d e n b e n i t a k i p e d i y o rd u n ? "
" S e n i k a m p k u r m a d a n h e m e n ö n c e g ö r d ü m . Etrafta
Fransız aske rleri var. Yaktığın ateş o n l a r ı n d i kkat i n i ç e k e ­
b i l i rd i . Sana g ö z kulak o l s a m i y i o l u r d iye d ü ş ü n d ü m . "
" Ba n a göz k u l a k olsan m ı ? " d iyerek g ü l d ü m . "Ard ı n ­
d a n d a b e n i ö l d ü rm e y e çalışsan . "
" B ana sal d ı ra n s e n d i n , " d e d i . G e rç e k t e n d e a l ı n m ı ş gi­
b i yd i . " Eğer s e n i ö l d ü rm e k isteseydi k , sen G z at s k ' t a b i ­
l i nçsiz b i r h a l d e yatarke n yap m az m ı y d ı k b u n u s e n c e ? "
B u k o n u d a haklıydı a m a " i steseyd ik" lafı b a n a başka
bir m e s e l ey i h a t ı rl att ı . Karanlığın i ç i n d e göreb i l d i ğ i m ka­
d a r uzakl ara b a k ı n d ı m , ama h i ç b i r şey g ö re m e d i m . " M at ­
fey v e Foma n e re d e l e r ? "
" O n l a r d a n b u sabah ayrı l d ı m , " d e rk e n b i r y a n d a n d a
gözleri n i o r m a n l ı k alanda gezd i rd i . S a n k i arkadaşları n ı
görmeyi ü m i t e d iyor gibiyd i . " Fransızl ara karşı b i rkaç sal­
d ı rı d a b u l u n m a k l a meşguller , " d e d i v e y e n i d e n gözl e r i n i
b a n a ç e v i rd i . Yüz ifadesi sanki b e n i m l e yal n ı z c a alay e t ­
tiği n i söylüyord u . " Bu a k ş a m ye n i d e n b u l u ş m a m ı z gere­
kiyor."

80
 " N e re d e ? "
Başıyla d o ğ u tarafı n ı i şaret e d e r e k , " D a h a ö t e d e b i r
ye rlerde , " d e d i .
O n u n h e m e n oracı kta h a k k ı n d a n gelse m , h i ç b i r şey
ö ğ re n e m eye c eğ i m i b i l i y o rd u m .
" B u radaki kırsal bölge s e n i n alışkın o l d u ğ u n y e r l e rd e n
ç o k farklıdır h e r h a l d e , " d e d i m .
Sanki b u konu hakkında daha ö n c e h i ç d ü şü n m e m i ş
gibi b i r a n d u rd u . " Bazı a ç ı l ardan öyl e . B iz dağlard a n gel i ­
y o r u z a m a ovalarda o l a nl a r da ç o k farklı deği l . "
" Bu raya o l a n y o l c u l u ğ u n s ı rasında b i rç o k ü l ke g ö r m ü ş
olma l ı sı n . " D iğ e r O p r i ç n i k l e r i n s t a n d a rt l a r ı n a göre o l ­
dukça k o n u ş k a n b i riyd i , o y ü z d e n b i rkaç g en e l soru d a h a
sorarak a ltyap ı l anyla ilgili b i raz d a h a fazla şey öğre n e b i ­
leceğ i m i u m u y o rd u m .
"Tekneyle geldi k , o y ü z d e n ç e v r e d e görecek p e k b i r
şey yoktu , " d e d i . M e m l e k e t i n d e n b a h s e d e rke n , s e s i n d e
b e l l i b e l i rsiz b i r sevece n l i k s e z m i şt i m , a m a ş i m d i ye n i d e n
kısa kısa v e i lgisizce k o n u ş m aya b a ş l a mı şt ı .
" B e n P e t e rsb u rg l uyu m , o yü z d e n d e n i z i iyi t a n ı rı m . "
B u söyl e d i ğ i m b i raz abart ı l ıyd ı . D e n i z d e y ü z m ü ş t ü m ,
ama t e k n e y l e h i ç aç ı l m a m ı şt ı m .
" O ra d a a i l e n var m ı ? "
" Evet , " d iyerek g ü l ü m se d i m . Akl ı m d a n k ü ç ü k D i m i t ­
riy'i v e b e l k i b i raz d a M a rfa'yı g e ç i r m i şt i m . M arfa ' n ı n
kalkık b u r n u v e b e n i m ki l e r i n i ç i n e b a k a n koyu r e n k
gözleri n i n g ö rü nt ü s ü z i h n i m i d o l d u r m u şt u . M a rfa' d a n
b a h s e d e re k b i raz ke n d i m i ş ı m a rtab i l i rd i m , a m a Yuda'ya
o n d a n söz e t m e y i D o m n i k i i a ' y a b a h s e t m e k t e n d e az ist i ­
y o rd u m . S o ru s o r m a i ş i m e geri d ö n d ü m . "Ama s i z g ü n e y ­
d e n ge l m i ş olacaks ı n ı z tab i i . D e n i z e n e r e d e n a ç ı l d ı n ı z ?
Köste n c e ' d e n m i ? "
"Varn a ' d a n . Karad e n i z ü z e ri n d e n Rostov ' a doğru gel­
dik."
B i rd e n b i re b u z g i b i o l d u m . Rostov ş e h ri D o n N e h ­
ri ' n i n ağz ı n ı n yak ı n l a r ı n d ayd ı . D o m n i k i i a ' n ı n a nlattığı ,
M oskova'ya doğru n e h i r yukarı yayılan ö l ü m l e rl e ilgili

81
h i kaye l e r i n i z l e d iğ i yol , O p r i ç n i k l e r i n yolcu luğuyla n e ­
redeyse ö rt ü ş ü y o r d u . "Ard ı ndan yukarıya , D o n N e h r i ' n e
doğru i l e r l e d i n i z öyle m i ? " d iye s o r d u m i z l e d i k l e ri rotayı
d o ğ ru l a m a k i ç i n .
"Yola ko yu i m a m gerek. " Bilgi t o p l a m aya çalıştığ ı ın ı
fark e t m i şt i . " D iğerleriyle b u l u ş m a m gerekiyor. "
" H al a işlerinizi gece l e ri m i y a pı yo rsu n u z ? " d iye sor­
d u m p i ş m a n l ığ ı m d a n kay n a k l a n a n b i r i ğ n e l e m e tavrıyla.
D o l ay l ı o l arak da olsa Yuda'yı sorgu l a m aya ç a l ı ş ıyord u m
ve s o n u ç t a o n u arkadaş olarak d a kaybet m i şt i m . A ç kurt­
lar ve Fransız aske rleriyle d o l u karanl ı k bir Rusya gece­
s i n d e , arkadaş l ı k i s t i h b a rat t o p l a m a k t a n ç o k d a h a değerl i
o l ab i l iyord u .
" Ö y l e s ü rü p gidiyo r , " d iye cevap v erd i .
Yan ı mda kal m as ı n ı sağlayab i l m e k i ç i n yapab i l e c e ­
ğ i m h i ç b i r ş e y k a l m a m ı şt ı . Barış sağlamak i ç i n , e n az ı n ­
d a n o a n d a b a r ı ş sağlamak i ç i n ç o k geç kal m ı şt ı m . " Be n
G o ryaç k i n o ' ya doğru g i d iyoru m , " d e d i m . " Ö b ü r g ü n o ra­
da o l m a m gerekiyor. D iğerleri d e o rada olacak . "
" Biz d e o ra d a o l maya çalışırız , " d e d i . G i t m e k ü z e re
ayağa kal k m ı şt ı . Ard ı n d a n e l i n i k e m e r i n e att ı . " B ıçağı m ! "
D ö v ü ş t ü ğ ü m ü z s ı rada t u h a f b ı ç ağ ı n ı b i r saniye l iğ i n e
g ö rd ü ğ ü m ü h a t ı r l ad ı m . Avcı b ı ç ağ ı n a b e n z e y e n bıçağ ı n ,
ge riye d o ğ ru sivri dişleri o l a n tarafı t ı rt ı k l ı yd ı , ama o b ı ­
çakla ilgili b i r şeyle r d a h a vard ı ; ne o l d u ğ u n u t a m o l a rak
söyleye meyeceğ i m t u h af bir şeyler.
" B u l m a k çok zor o l m az , " d e d i m ve aramak için b i raz
ı ş ığ ı m ı z o l s u n d iye ate ş i n i ç i nd e n bir dal çam kerest e s i
ald ı m .
" H ayı r. B e n gideceği m , " d iye ısrar e t t i v e b e n i a l m a d a n
karan l ı ğı n i ç i n e d o ğ ru y o l al maya başlad ı . B e n i o b ı çaktan
u z a k t u t m a e n d i ş e s i doğal o l a rak b ıçağı görmeye daha
çok h e v e s l e n m e m e n e d e n o l d u . Yolu g ö reb i l m e k için ya­
n a n d a l ı e l i m d e t u t a ra k arkas ı n d a n k o ş t u m . D öv ü ş t ü ğ ü ­
m ü z n o kt a ç o k u z akta değ i l d i . E l i n d e n b e n d ü ş ü rt t ü ğ ü m
i ç i n , b ı çağı n n e re d e d ü ş t ü ğ ü n ü g ö r m ü ş o l m a avantaj ı na
s a h i p t i m . Ama Yuda b ıçağı k a p m a d a n önce s a d e c e bir

82
iki saniye g ö reb i l m i şt i m . Yal nızca o b ıçağı bu kadar t u ­
haf yapan şeyin n e o l d uğ u n u göreb i l e c e k k a d a r z a m a n ı m
o l m u ştu .
B ıçağın iki ağzı vard ı ; d a h a ö n c e g ö rd ü ğ ü m D o ğ u ' y a
özgü b a z ı silahlar g i b i b i r saptan ç ı ka n t e k b i r b ı ç a k d e ­
ğildi. S a n k i sap l a r ı n d a n b i rb i ri n e kayışla t u t t u r u l m u ş , iki
adet b i rb i r i n e b e n z e r paral e l b ı çaktan o l u ş uyord u . B e n
b ıçağı i y i c e g ö r e rn e d e n k e m e r i n e yerleşt i rd i . A rd ı n d a n
ayağa kalkt ı ve b a n a e l i n i uzatt ı .
" PekiWL D a h a s o n ra g ö rü ş ü rü z Ale ksey İ vanoviç , " d e d i
v e e l sıkıştı k. " İ ki g ü n i ç i nde s e n i n l e t e k ra r görüşeceğ i m i z i
u m a rı m . A m a b i r d a h a karş ı laştığ ı mızda b a n a s a l d ı r m a .
O sefe r bu kadar şanslı o l mayab i l i rs i n . " S o n sözleri b i r
espri gibi b a ş l a m ı ş a m a b i r t e h d i t gibi b i t m i şt i .
Ate ş i n yan ı n a geri d ö n d ü m , a m a c a n ı m p e k uyu m a k
i s te m e d i . U ykuya d a l d ı ğ ı m d a d a k ı l ı c ı ın ı ç e km i ş , e l i m ­
d e t u t u y o rd u m . G e rç i d ü ş ü n d ü m d e Yu da' n ı n b e n uy­
kudayken geri d ö n ü p bana sal d ı rm a s ı n d a n e n d i ş e l e n m e k
haks ı z l ı kt ı . O n u n d a dediği gib i , isteseydi b e n i ö l d ü r m e k
için e l i n e d a h a ö n c e b i rç o k kez fırsat geç m i şt i . H e m za­
ten n e d e n böyle bir şey işte ş i n d i ? O p r i ç n i k l e r b u savaşta
b i z i m tarafı mızdayd ı lar. Yal nızca müttefi k l e ri n i s ı rt ı n d a n
v urmaya g e l m e k i ç i n g e reğ i n d e n u z u n b i r y o l k a t e t m i ş
o l u rl a rd ı . B u n u d ü ş ü n m e k b a n a , b u raya g e l m e k i ç i n izle­
d i k l e ri ratayı h a t ı rlatt ı : D o m n i k i i a ' n ı n şu önce veb a , s o n ­
r a da v a h ş i h ayvan sal d ı rı l a rı n ı n o l d uğ u n u söylediği rot a .
O p r i ç n i k l e r i n yanları n d a k ö p e k y a d a ku rt g e t i rd i k l e r i n i
görme m i şt i k , a m a Yu da' n ı n ve d iğerle r i n i n nasıl dövü ş ­
t ü k l e r i n i hatı rlarsa k , bu d u r u m d a kö p e k l e re ya d a k u rt l a ­
ra n e d e n i h t i yaç duyaca k l a rd ı ?
Yü rüyerek geçirdiğim i k i g ü n ve t e d b i r l e u y u d u ğ u m
b i r g e c e d e n sonra G o ryaç k i n o 'ya v a rd ı m . Ö n c e d e n ayar­
l a d ığ ı m ı z b u l u ş m a yeri m i z a n ayo l u n yak ı n ı nd ak i b i r çift­
lik evi n i n m ü ş t e m i l a t ı y d ı . B e n öğ l e d e n s o n ra ş e h re var­
d ı ğ ı m d a Fransızlar yal nızca b i rkaç ve rst uzaktayd ı l a r ; bu
y ü z d e n b ö lge i nsanları ç o kt a n evl e r i n i t e r k e t m i ş , yakla-

83
şan kav u r u c u Fransız dalgas ı n ı n varı ş ı ndan ö n c e iç b ö l g e ­
l e re doğru g ö ç e t m i ş l e rd i .
Etrafı b i r kolaçan e tt i m v e kısa b i r s ü re sonra duvar­
l a rd a n b i ri n e kaz ı n m ı ş b i r mesaj b u l d u m .

8 - 24- 1 8- M

M aks seki z i n c i ayı n y i r m i d ö r d ü n d e saat o n sekiz­

de o raya varmışt ı , yani h e n ü z bir gün ö n c e . B u , M o s k o ­
va'dayke n , d a h a O p r i ç n i k l e r b i l e g e l m e d e n ö n c e geliştir­
d i ğ i m i z b i r s i ste m d i . Bu s i ste m i , N a p o l e o n ' u n o rd u s u n u n
h a r e ke t l i hedefi n i t a k i b i m i z s ı rasında, i l e t i ş i m k u r m aya
ve b u l u ş m aya çalışma soru n l ar ı m ı z i a başa ç ı k m a k i ç i n
ku l l a n ıyord u k .
Fikir Vad i m ' e aitt i . Vad i m bu fikri , İ spanya Yarı ma­
das ı ' n ı n , d ü z e n l i o rd u o l uşturmad ı k l arı h a l d e yıl lar b o ­
yu n c a B o n ap a rte ' ı n o r d u l a r ı n ı n c a n ı n a okuyan " kü ç ü k
savaşç ılar" m ı n d e n e y i m l e r i n d e n a l m ı ş t ı . ( G e rç i sev i n ç l i
h a b e r d a h a b i z e u l a ş m a m ı şt ı , a ma İ spanya'daki h a r e k e t
s o n u n d a B o n ap a rt e ' ı n a l eyh i n e d ö n m ü ş t ü . H e n ü z b i rkaç
g ü n ö n c e We l l i ngton M ad r i d ' i işgal e t m i şt i . ) Faal iyet gös­
t e reb i l e c eğ i m i z i d ü ş ü n d ü ğ ü m ü z t ü m alanın h a r i t a l a r ı n ı
i n c e l e m i ş t i k , gerçi i n c e l e d i ğ i m i z yerl e r i n b i rçoğu z a t e n
aşina o l d u ğ u m u z y e r l e rd i . Küçük köyler, coğrafi e ngeb e ­
l e r ve t e k b a ş ı n a d u r a n b i na l a r seç m i ş , h e r b i ri n e ke n d i ­
n e h a s b i r h a rf v e sayı b i l e ş i m i değeri v e r m i şt i k . Böylece
seçtiğ i m i z h e rh a n g i bir b u l u ş m a yeri yal n ı zca bir t a ri h ,
b i r saat v e m e ka n ı n k o d u aracı lığıyla tarif e d i l e b i l e c e kt i .
T o p l a m d a d ö rt parça b i lg i d e n o l u ş u y o rd u : ay, gü n , saat ve
m e k a n . Eğer b i ri m i z d e n b i ri m i z b u l u ş m a y e r i n e vardıysa ,
ağaç gövd e s i n e kazıyarak ya da b i r duvara t e b e ş i r l e yaz ı
yazarak kolayc a , b i r t a n e o raya g el di ğ i mi ze dair, b i r t a n e
d e b i r so n raki b u l u ş m a n ı n n e re d e ve n e z a m a n o l acağ ı n a
dair mesaj b ı rakab i l iyo rd u k . M esaj ların s o n u n a yaz a n ı n
ad ı n ı n baş harfi k o n u y o rd u . Eğe r d a h a fazla b i lgi aktarıl ­
m ası gerekiyo rsa b u d u r u m d a b i r h a rf g i z l e n eb i l i rd i . "İl"

84
karakteri (pismo ' ke l i m e s i n i n karş ı l ığ ı nda) öyle b i r harfi n
varl ığı n ı b e l i rt i rd i .
B u l u ş m a yeri o l arak O rsa , Tula v e Vl ad i m i r gibi kırsal
ve u z a k bölgeleri seçmiştİk ama Fransızların h i ç b i r z a m a n
o kadar ileri g i d e m eyece k l e r i n i u m d u ğ u m u z M oskova
ş e h r i n d e b i l e b i r d ü z i n e yer i ş a re d e m i ş t i k . O p r i ç n i k l e r
g e l d i k l e r i n d e o n l a ra da Ü sten i n b i re r kopyas ı n ı ve r mişt i k .
Yani M aks' ı n mesaj ı b a n a b u raya geldiği n i anlatıyor,
am a n e re ye gittiği k o n u s u n d a hiçbir şey söyl e m iyord u .
Ş u an o n d a n h i çb i r iz yokt u . Yola d e v a m e t m i ş de o l ab i ­
l i rd i , geri d ö n m ü ş d e . A m a D i m i t r i y ve Vad i m h a l a gele­
b i l i rl e rd i . O y ü z d e n b e k l e d i m .
Ö n c e Vad i m gel d i , h e m e n arkas ı n d a n d a D i m it r i y .
Atiarı n ı e l l e r i n d e t u t m a k k o n u s u n d a b e n d e n d a h a şans­
hiard ı ve dolayısıyla h e r ikisi de b e n d e n daha az b i t ki n d i .
O n l a ra M aks' ı n mesaj ı n ı g ös t erd i m v e e n son görüştüğ ü ­
m ü z d e n b e ri b a ş ı m d a n geç e n l e ri kısaca a n l a tt ı m . Vad i m
a n i at t ı k l a r ı m d a k e n d i n d e n b i rç o k şey b u l m u ş t u .
"Yani e n az ı n d a n sen k e n d i payına d ü ş e n şeyle rde n , b e ­
n i m g ö rdüğü m d e n fazlasın ı görmüşsü n , " d e d i . " İ lk geeeki
k a m p ı m ı z ı n a rd ı n d a n uya n d ı m v e çoktan gitmişlerd i . "
'Ya t ü m o ' B iz g ü n d ü z l e r i u y u r u z v e geceleri ö l d ü ­
rürüz , ' lafları na n e diyeceks i n i z ? " d iye s o r d u m Pyo t r' u n
aksa n ı n ı n kötü l e şt i r i l m i ş b i r takl i d i n i yapara k .
" O n l a r ı b u al ışkan l ı klarından cayd ı rmayı başarab i l ­
d i ğ i n i s a n m ı şt ı m , e n a z ı n d a n d ü ş m a n a iyice yaklaşana
dek , " d i ye y a n ı t l a d ı Vad i m . "Ama s a n ı r ı m yal n ızca geçi ­
c i o l a rak b a n a u y u m sağl ıyorlard ı . M u h t e m e l e n g ö z ü m ü
kap att ı ğ ı m a n d a t o z oldular. "
" Bu z a m a n a kadar sen n e l e r yapt ı n ? "
" Ç o k yararl ı şeyl e r değ i l . G ö z ü m Fransızların üs t ü n ­
deyd i . Yaptığım işi M o skova'ya d ö n ü p o r a d a n d a yapab i ­
l i rd i m . "
" Peki , Fransızlar n e d u ru m d a l a r ? "
" H e p s i , B o ro d i n o a d ı n d a b i r köyü n etrafı nd a , b u ra -

I . Rusça " h a rf anlamı ndaki sözcük. (Y.N .)

85
n ı n h e m e n g ü n eydoğu s u n d a , yarı n k i b ü y ü k savaş i ç i n
k o n u ın i a n m ı ş d u ru m d a l a r . " Bir h a r i t a açtı ve b i z e y e r i
gösterd i .
" O n l a r l a çarpışacak m ı y ı z ? " d iye s o rd u m .
" Ö y l e görünüyor. H e p s i K u t u z ov ' u n fi k ri . "
" Kazanacak m ı y ı z ? "
Vad i m o m u z l a r ı n ı silkt i . " Eğer kazan ı rsak b u o n l arı
d u rd u ra c a k , am a eğe r kazanamazsak, Fransızlar M os k o ­
va'ya v a r m a d a n ö n c e c a n ı m ı z p a h as ı n a b i l e olsa o n l a r ı b i r
şekilde d u rd u r m a k z o r u n dayız . "
'Ya sen D i m i t r i y ? " diye s o rd u m . " S e n i n O p r i ç n i k l e r
s e n i n e h ı z d a a d att ı l a r ? "
"Adatmad ı l a r , " d iye y a n ı d ad ı . "Yani b as ıp gitt i l e r v e
yapacakları n ı yapıyo rlar, a m a i l e t i ş i m i kesmed i l e r . M e s e l a
şu a n d a n e re d e o l d u kl a r ı n ı b i l iy o ru m . Fransızların d a h a
ç o k b i rl i k sevk e t m e k i ç i n k u l l a n d ı kl a r ı y o l l ardan b i ri n d e
b i r p u s u k u ruyo r l a r ş i m d i . B u radan ç o k u z a kt a değiller. "
i fad e l e r i m i z d e n o n a i n a n m a m ı ş o l d u ğ u m u z u ç ı kar mış
olacak ki , " S ize göstereceğ i m , " d iye ısrar ett i .
D i m it r i y b iz i , ufak b i r bayı r ağzı n a g e l e n e d e k yü ­
rüye rek g ü n eye doğru , Fransız h a t l a rı n ı n d a h a yakı n ı n a
g ö t ü rd ü . O rt a l ı k t a m a m e n karan l ı kt ı . D i m it r i y ' i n g ö r m e ­
m i z i istediği şeyin ü s t ü n e b i r parça ışık d ü ş ü r e c e k ay h ii l a
ç ı k m a m ı şt ı . A m a bayı rı n ya n ı n d a k i yo l u n k e n a r ı n d a b i r
ç i ft l i k e v i g ö z e ç a rp ıyordu ve ev i n p e n c e re s i n d e n ı ş ı k sı­
z ı y o rd u . Yol ıssızd ı .
" Evet . N e re d e l e r ? " d iye s o rdu Vad i m .
" Bekle , " d e d i D i m itriy. " Bu yol Fransız b i rl ik l e ri tara­
fı ndan kul l a n ı l ıyor. B i rl i kl e r g e l meye başladığında n e l e r
o l acağ ı n a bak . "
O p r i ç n i k l e rl e yaşad ığım i l k kısa d ö v ü şt e n bu yana D i ­
m i t ri y ' e h e p o n l a r h a k k ı n d a n e b i l d i ğ i n i s o r m a k iste m i ş ­
t i m , b i z d e n n e saklad ığı n ı s o r m a k i s t iyordu m . S a rın a m a
gerek kal m ayacak gibi g ö r ü n ü y o rd u , z a t e n b a n a göstere ­
c e kt i . S o n u n d a Fransız aske rl e ri n i n ayakl a r ı n d a n g e l e n rap
rap rap sesleri n i d u y d u ğ u m u z d a n e re d eyse yarım saatt i r
b e k l iyord u k . Belki t o p u t o p u o t u z k i ş i d e n o l u ş a n u fa k b i r

86
Fransız p iya d e b i rl iğ i , bayı r aşağı i l e rl iyordu . M ü fr e ze n i n
b a ş ı n d a k i v e s o n u n d a k i b i re r a d a m , çiftlik e v i n d e n ge l e n
ışığa i l av e te n e l l e r i n d e b i re r fe n e r taşıyorlard ı . Ç i ft l i k evi­
n i n kap ı s ı t a m b i r sessizlik i ç i n d e aç ı l ı p iki t a n e kara n l ı k
şekil kap ı d a b e l i rd iğ i n d e , Fransızlar iyice i l e rl e m i ş , çift­
lik evi n i n e re d eys e t a m a m e n g e ç m i ş l e rd i . En arkada k i ,
fe n e r l e r d e n b i ri n i t u t a n , a d a m ı yakal a d ı l a r ve e v i n i ç i n e
doğru sürükl e d i l e r . T ü m b u n l a r ı y a p a r l a r k e n e n ufak b i r
g ü r ü l t ü ç ı k m a d ı v e h e r şey b i r s a n i y e d e o l u p b i tt i . D i l iy l e
a n i b i r fiske vu rarak m a s u m b i r s ineği yakalayan b i r kara­
kurbağası gibiydiler.
İ l k o l a rak m ü fre ze n i n arkal a r ı n d a d u ra n b i ri , silah ar­
kadaşı n ı n değil ışığın y o k l u ğ u n u da fark e tt i . D ö n d ü ve
d u r m a s ı için yüzbaş ı s ı n a sesl e n d i .
" B u n l a r Varfo l e m ey ve Yoan'dı s a n ı rı m , " d iye a ç ı k l a d ı
D i m itriy.
" Fransız O rd u s u p e k b ü y ü k b i r kayıp v e r m i ş sayıl ­
m az , " d e d i Vad i m alayc ı b i r tavırla.
" D a h a b i t m e d i , " dedi D i m it r i y .
M ü frez e , kayb o l a n a d a m a n e o l d u ğ u n u b u l m a k ı ç ı n
gru p la ra ayrı l m ıştı . O raya b a kt ı ğ ı m ı z d a a y n ı k ara n l ı k şe­
k i l l e r i n e vd e n y i n e ç ı kt ı kları n ı g ö rd ü k . B u k e z y a n l a r ı n ­
d a e n ö n d e n g i d e n a d a m ı g ö t ü rüyo r l a rd ı : geri k a l a n t e k
fe n e r i taşıyan a d a m ı . H e m e n h e m e n aynı a n d a , b i n a n ı n
i ç i nd e k i ışık d a s ö n d ü . Biz v e Fransız m ü frez e s i k ara n l ı k
y ü z ü n d e n b i rd e n k ö r o l m u ş t u k . A m a k u l a k l a r ı m ı z h a l a
d u yuyo rd u .
Fransızlar b i rb i rl e r i n e s e s l e n meye başlad ı l a r ; i l k başta
yal n ızca " N e o l d u ? " v e " O ra d a m ı s ı n ? " gibi s o r u l a r d u yu ­
l u y o rd u . D a h a s o n ra sesl e n m e l e r çığlıklara d ö n ü ş t ü . Çoğu
çığlı k, b i rd e n kaç ı rı l a n ve ç a b u c a k ö l e n a d a m l a ra ait kısa
çığlıklard ı . H e r atı l a n çığlık ö l e n b i r a d a m a n l a m ı n a gel ­
d i ğ i n d e n , b i rb i rl e ri y l e k o n u ş a n l a r ı n sayısı gitgide a z a l d ı
a m a sesleri yükse l d i ve ç a res i zl eşt i . S o n l ara d o ğ ru b i r t e k ,
g e n ç b i r Fransız ' ı n sesi kal d ı .
" O ra d a m ı s ı n ı z ? Yüzbaşı m ? E fe n d i m ? K i m v a r o rada?
J ac q u e s ? Kim var o rada? B e n . . . " ve a rd ı n d a n ge l e n kısa b i r

87
ç ığl ı k genç F ransız' ı n t e k kişilik k o n u ş m a s ı n a s on v e rd i .
Yüzlerce a d a m ı n ö l d ü ğ ü n ü g ö r m ü ş v e d u y m u ş t u m .
H at t a b i rç o ğ u n u k e n d i e l l e r i m l e ö l d ü r m ü ş t ü m ama b u
o t u z ad a m ı n ö l ü m ü ve b u arkadaşsı z , yal n ı z sesler ş i m d i ­
ye kadar t a n ı k o l d u ğ u m e n b e rb a t şeyd i .
D i m i t r i y d iğ e r tarafta n beğe n i s i n i i fade e d i y o rd u . " Et ­
kileyici , öyle değil m i ? Ü ç kişi tarafı nda n alt e d i l e n o t u z
a d a m . Ve n e k a d a r z a m a n d a ? İ ki dakika m ı ? Savaşı ka­
z a n m a m ı z i ç i n yete r l i değil b i l iy o ru m , ama en a z ı n d a n
i ş i m i z i kolaylaştırır. "
Biz yalnızca iki t a n e karan l ı k şekil g ö r m ü şt ü k , a m a
açıkça g ö r ü l ü yo r d u k i D i m it r i y b i z d e n d a h a ç o k şey b i ­
l iyordu . I şıklar s ö n d üğ ü n d e , o rada Fransız askerl e r i n e
sald ı ran b i r s ü rü O p r i ç n i k olab i l i rd i ve Vad i m ' l e b e n i m
kafa m ı z d a h a fazla karışamazd ı .
" Fransızlar, " d iye h o m u rd a n d ı Vad i m vahşice . Söyle­
yeb i l eceği tek şey b u yd u , a m a yal nızca k e n d i n i tese l l i
e d i y o rd u . i şgalciler o n l a rd ı . B i z k e n d i m i z i seçtiğ i m i z her­
h a n g i bir yol l a savu n ab i l i rd i k .
" H ad i o n l a r ı n yan ı n a i ne l i m , " d e d i D i m it r i y hevesl e .
Bayır aşağı, yola doğru D i m it r i y ' i t a k i p ett i k . B i z i m i ç i n
(Vad i m ve b e n i m i ç i n ) s ah n e l e n e n t ü m o oyu n u n e t k i ­
si, i ç i m d e gitgide d a h a da çok b ü yüyo rd u . O p r i ç n i k l e r
m u h t e m e l e n başka z a m a n larda d a aynen b u y ö n t e m l e i ş
yap m ı ş l a rd ı , a m a bu ö z e l d u ru m d a , o n l a rı i ş b a ş ı n d a gör­
m e m i z i ç i n D i m it r i y ' i n b i z i oraya götüreceğ i n i , yani se­
yirc i l e ri olacağ ı m b i l iyorlard ı . Amaçları saklamak old uğu
kadar o rtaya ç ı karınaktı d a , ama D i m i t r i y ' e d o ğ r u d a n so­
ru l a r sorarak d a h a çok şey öğre n e meyeceğ i m i a n l a m ı şt ı m .
Yola i n d iğ i m i z d e g ö z l e r i m kara nl ığa alışmaya başla­
m ı şt ı . Evin açık kap ı s ı n d a n d ı şarı loş bir ışık s ı z ıyordu .
Etrafı m ızda yal n ı z c a yarım d ü z i n e kadar ceset vard ı . Bir
s i luet , s a n ı r ı m Yoan ' d ı , çiftli k evi n d e n h ı z l a d ı şarı fı rladı
ve d ı şarıda kalan ölü aske r l er den b i r i n i t u t u p evin i ç i n e
doğru s ü rü k l e m eye başlad ı . Aske r i n hacağı s o n b i r ya­
şam kal intısıyla b i rd e n k ı p ı rdad ı . Yoan eve doğru d ö n ü p

88
bağ ı rarak b i r şeyl e r söyle d i ve i ç e r i d e k i diğer iki k i ş i n i n
g ü l d ö k l e ri n i d u y d u m . M os kova'daki g e n e l e v i n ö n ü n d e
b e k l e ş e n y e n i y e t m e aske rle r g e l m i ş t i y i n e akl ı m a .
D i m it r i y h ı z l a çiftlik e v i n e d o ğ ru y ü r ü d ü ve a rd ı n d a n
h a ra re t l i b i r b i ç i m d e kap ı d a d u r a n ( ü ç ü n c ü a d a m ) P y o t r
i l e k o n u ş t u ğ u n u g ö rd ü m . P y o t r' u n söylediği b i r ş e y ü z e ­
r i n e D i m it r i y s e rt b i r tav ı r t a k ı n d ı v e o m z u n u n ü s t ü n d e n
b i z e d o ğ ru b a kt ı . Ye n i d e n Pyot r ' a d ö n d ü v e k o n u ş m aya
başlad ı . Pyotr kafasını salladı ve i ç e r i g i rd i . A rd ı n d a n e l i n ­
d e b i r b o hçayla d ö n ü p b o h ç a y ı D i m i t r i y ' e v e rd i .
D i m i t r i y ya n ı m ı z a d ö n d ü . " G e ç e c e k dev riye l e r o n l a r ı
görme s i n d iye c e s e t l e r i yo l d a n t e m i z l iyorl a r , " d iye açıkla­
m a yapmayı t e rc i h e tt i . G e rç i azı c ı k b i r askeri d e n e y i m i
olan h e rh a n g i b i ri , b u n u n k u l b u n a u y d u r m u ş o l m a k i ç i n
söyl e n d iğ i n i açıkça g ö rü rd ü . H e r n e k a d a r n e d e n kuşku ­
l a n a c ağ ı ın ı b i l m e s e m d e , bu a ç ı k l a m a , yal n ı z c a , d a h a d e ­
ri n , d a h a u t a n ç ver i c i b i r n e d e n i s a k l a ma k i ç i n m i yap ı l d ı
d iye m e ra k e d i y o rd u m . Ya da b e l k i u t a n ç verici değil d e ,
d a h a ö n c e d e ş ü p h e l e n d i ğ i m gibi s ad e c e gizliyd i . G iz l i l i k
arzu l a rı n ı a n i ayab i l iyordu m ( b e n i m k e n d i h a y at ı m d a b u
gizliliğe bağlıyd ı ) a m a b u k e n d i m e ra k ı m ı bast ı ra c ağ ı m
a n l a m ı n a g e l m iyo rd u .
" Pyotr b u n l a r ı b a n a v erd i , " d e d i D i m i t r i y b o h ç a l a r ı
e l i nd e t u t a r a k . A rd ı n d a n b i z d a h a t e k ke l i m e e t m e d e n
bayırı gerisin ge riye t ı r m a n m ay a b a ş l ad ı .

Ş a h i t o l d u ğ u m u z şeyle r d e n iyice uzaklaşana d e k h i ç ­

b i ri m i z t e k b i r k e l i m e e t m e d i k . Kısa b i r süre s o n ra G o r ­
yaç k i n o 'ya d ö n m ü ş t ü k v e s o n u n d a d i n l e n e b i l e c e kt i k .
Vad i m ' i n neşesi y e r i n e g e l m i ş gibiyd i . Vad i m ' i n yıllar v e
b i rç o k savaşlar b o y u n c a e d i nd i ğ i , d ü ş m a n d ü ş m a n d ı r d ü ­
ş ü n c e s i n e d a i r akı l c ı l ığı ( ö l ü m l e ri o n l a r ı n s o ru m l u l uğ u y ­
d u , b i z i m d eğ i l ) g a l i p g e l m i ş g i b i g ö z ü küyo rd u . D ü ş ü n c e
t a rz ı n ı a n l ı y o r d u m . İ ç i nd e b u l u n d u ğ u m b i rç o k savaşı n
a rd ı n d a n b e n d e k e n d i m e aynı h i kaye l e r i a n l a t m ı şt ı m ,
a m a a z ö n c e g ö rd ü ğ ü m ü z şeylerle ilgili b i r şey, d u r u m u

89
ilk kez ikna o l u n a m a z b i r h a l e g e t i riyord u .
D i m i t r i y b i r l a m b a yaktı v e h e ye c a n l a b i z e Pyo t r' u n
o n a verdiği b o h ç a l a rı gösterd i . İ ç l e ri n d e iki a d e t Fransız
avcı eri ü n i forması vard ı .
" B u n l arla n e l e r yapab i l e c eğ i n i z i b i l iyor m u s u n u z ? "
d e d i . D i m i t r i y b u gec e , o n u y ı l l a rd ı r g ö r m e d i ğ i m kadar
c o ş k u l u g ö r ü n ü y o r d u . " B u n l a r saye s i n d e Fransız ka m p l a ­
rına girebilir, p l a n l a rı n ı n n e o l d uğ u n u öğre neb i l i rs i n iz . "
" S e n b i z i m l e g e l m e y e c e k m i s i n ? " d iye s o rd u m .
"Ah , F ra n s ı z ca ın ı n nas ı l o l d uğ u n u b i l iyorsu n . Be n i
bi r ve rst ö t e d e n fark eder l er , a m a siz i k i n i z h iç k i m se n i n
ru h u d u y m a d a n T u i l e ri e s ' d e istediği n i z gibi dolanab i l i r­
s i n iz . " S a n k i iste m e d i ğ i d ü ş ü n c e l e r i z i h n i n d e n u z a k t u t ­
m a n ı n t e k yolu h u y m u ş gib i , a d e t a b i r u ğ u l t u ş e k l i n d e
k o n u ş u y o rd u .
'Ya böyle yapacağ ı z ya da doğruca M os kova'ya d ö n e ­
ceği z , " d e d i Vad i m gayet aklı b aş ı n d a b i r şekilde. " B e n , h a ­
zır b u ra d a y k e n i ş e yarar b i r şeyle r yap m a y ı t e rc i h e d e r i m . "
Bir a n i ç i n d ü ş ü n d ü m v e a rd ı n d a n kafa ın ı salla­
d ı m . " S e n i n l e b i r daha n e re d e b u l u şa l ı m ? " d iye s o r d u m
D i m itriy' e .
" B e n Ş a l i kova' d a b e k l eyeceğ i m . " D a h a sakin g ö rü n ü ­
yordu , b e l k i d e o n d a n ayrı l m a ö n e r i s i n i kab u l e t t iğ i m i z
için öyleyd i . " Eğer Fransızları n i l e rleyi ş i n i d u r d u rab i l i rs e k
Ş a l i kova'da b u l u ş m a k yete r i n c e güve n l i o l u r , a m a eğer
d u rd u ra m a z s a k işte o z a m a n s a n ı r ı m M o skova' d a b u l u ş ­
m a k z o ru n d a kalab i l i ri z . "
" Ş i m d i l i k hoşça kal D i m i t riy . " Kucaklaşt ı k , a m a n e d e n ­
se D i m i t ri y ' i n ü rk ü t ü c ü b i r acelesi var gibiyd i . Vad i m ' e
sarılışı , s ı rt ı n a e l iyle güçb e l a iki p a t p a t yap m a s ı n d a n iba­
rett i .
D i m i t r i y kara nl ı ğ ı n i ç i n d e g ö z d e n kayb o l maya başla­
d ığ ı n d a n e re d eyse Fra n s ı z l a n i z l e m e kt e n vazge ç i p o n u n
p e ş i n d e n g i d e c e kt i m , a m a g ö rev i m i b i l i y o rd u m . Vad i m
ve b e n , D i m it r i y ' i n b i z e t e d a r i k ettiği ü n i fo r m a l a rı giy­
ın e ye başlad ı k . D ü ş m a n toprakları n ı n o rt as ı n d a ye r i m i z i
al m a k i ç i n h az ı rl a n ı y o rd u k .

90
 5

" Evet . N a s ı l g ö r ü n ü y o ru m ? " d iye s o r d u m Vad i m ' e ye ­

n i ü n i fo r m a m ı n dü ğ m e l e ri n i i l i k l e d i kt e n sonra . " S e n c e sı­
navı geçeb i l e c e k m i yi m ? "
" B u n d a n s o n ra m ü m k ü n s e Fransızca konuşal ı m , " d iye
yan ı t l a d ı Vad i m , söylediğine t e rs d ü ş e c e k b i r b i ç i m d e
Rusça konuşarak. S o ru m u b u k e z Fransızca o larak tekrar­
l ad ı m .
" S a n ı r ı m geçeceks i n , " d iye y a nı t l ad ı . S o n u n d a k e n d i
ku l l a n d ığı l isanı da değişt i r m i şt i . " G e rç i c e ke t i n d e b i r sü­
rü kan lekesi var ama olsun . "
" S e n i n k i n d e d e öyle , " d e d i m . Boyu n k ı s m ı ndaki l e k e ­
ler, k ı r m ı z ı yaka n ı n yan ı n d a n e red eyse h i ç d i kkat ç e km i ­
yord u , a m a mavi ceket i n ü st ü n d e gayet kolay görünüyor­
lard ı , ancak ü n i fo r m a l a r ı n kendisi hiç hasar g ö r m e m i şt i .
Ü z e r l e r i n d e kesik ya d a del i k g ö re m e d i k .
" Ö l m e k ü z e re olan b i r asker arkadaşı m ı z ı k oliarı m ı z ­
d a t u t t u ğ u m u z a dair b i r h i kaye uyd u ru ruz , " ö n e r i s i n d e
b u l u n d u Vad i m . G ü l m e y e ç a l ı ş t ı m a ma kıyafetlerin as­
l ı nda n e r e d e n geldiğ i n i n hat ı rası hala çok gerçek ve çok
tazeyd i .
Tam olarak n e reye v e ne b i lgi t o p l a maya gittiğ i m i z l e
ilgili fazla e n d i şe d u y m ad a n , Fransız o rdugah l a r ı n a d oğru
h ı z l ı c a yol almaya başlad ı k . E n a z ı n d a n b e n i m için bu
görev i n asıl amac ı , sanırım ke n d i m i bir kez daha bir asker
ve bir e rkek o larak k a n ı t l a m a kt ı .
" Py o t r' u n o t a k ı m d a n , iki a d e t t e k parça ü n i fo rm a ç ı ­
karab i l m i ş o l ması b i r m u c i z e , " d e d i Vad i m .

91
 Kısa b i r s ü re ö n c e b i r cesed i n kefe n i o l m u ş o soğuk
ü n i fo rm a n ı n v ü c u d u m a sarıldığını h i ssettiğ İ rn d e i ç i m ür­
p e rd i . " Fransız ü n i fo rma l a r ı n ı n adı pek d u yu l m a m ı ş m u ­
cizesi h a ? " d iye espri yap t ı m .
" N e d e olsa ad ı n ı b i r azizden a l m ış . "
Keyfimiz b i raz y e r i n e gelmiş v e a d ı m l a r ı m ı z h ı z l a n ­
m ı şt ı . " S uyul ı ü s t ü n d e d e yürüyeb i l i r m i s e n c e b u d u ­
ru m d a ? '
"Yü rü meye çal ı ş ı rken o n u g ö r m e k i s t e rd i m/' d iye h o ­
m u rd a n d ı Vad i m .
"Tab i i ki İ n c i l bu k o n u d a yanılıyor. " Az i z P e t ru s ' u n
Tabe riye G ö l ü ü z e r i n d e y ü rü m e s i k o n u s u n d a yıllar ö n c e
yaptığ ı m ı z b i r k o n u ş m a n ı n parçası o larak , M aks' ı n söyle ­
diği sö z l e r b e y n i m i n i ç i nd e yankı l a n d ı .
" İ n c i l ' i n h e r k o n u d a yan ı l d ı ğ ı n a i na n d ığ ı n ı sanıyor­
dum , " demiştim ona.
" H e r k o n u d a deği l . İ n c i l ' d e b i rç o k i ş e yarar şey d e
var, a m a asl ında i nsanları i ç i nd e k i her şey i n iyi o l d u ğ u n a
i n a n d ı rm a k i ç i n yaz ı l m ı ş b i r dalav ere . Bu eski b i r h i l e d i r .
B i r ağacı s a k l a m a k i ç i n e n i y i y er o rm an d ı r . Bir yal a n ı
s a k l a m a k i ç i n e n i y i yer de doğru l a r o r m a n ı d ı r . "
" O z a m a n hangisi doğru hangisi yanlış n e r e d e n b i l e ­
ceği z ? " d iye s o r m u ş t o n o n a .
" Bi r p a p a z a soracaks ı n . " Afallamış b i r şekilde o n a bak­
m ı şt ı m . Bir k a h k a h a p a d at ı p , 'Ya da bana sorabi l i rsi n , "
d iye s ö z ü n e d e v a m e t m i şt i , "ya d a cevapları k e n d i ke n d i ­
n e b u l maya çalışmaya d e v a m edeb i l i rs i n . "
" G e re k s i z b i r çaba gibi görünüyo r . S e n i n cevap ları b i l ­
d i ğ İ n z a t e n aşikar o l d u ğ u n a göre s a n a soracağı m . "
"Aziz Petru s ' l a m ı ilgi l i ? " d iye so r m u ş t u . Kafaını sal ­
l a d ı m . " Ş i md i şöyl e , " d i ye açıklamaya b a ş l a m ı şt ı ; "gö l d e n
karşıya g e ç m e l e r i n d e k i anafıkir i na n ç l a ilgiliyd i . P e t rus
suya ad ı m ı n ı attı v e bir m i kt a r y ü rü d ü , a rd ı n d a n i n a n ­
c ı n ı kayb e tti ve suya d ü ş t ü . A m a b u ra d a anafıkir ö n c e
P e t ru s ' u n suya a d ı m a t ma s ı i ç i n gereken güve n i n i n a n ç t a n
geldiği o l m a l ı d ı r . Suya ad ı m ı n ı b i r k e z att ı kt a n s o n ra o n u
o rada t u t a n şey i n a n c ı deği l d i ; b u n u sağlayan T a n r ı ' yd ı .

92
Tanrı 'ya güve n ın e s i n i sağlayan şey i n a n c ıyd ı . P e t ru s za­
t e n b i r kez c e saret e d i p ad ı m ı n ı o suya att ı m ı , i n a n c ı n ı
kaybetse b i l e T a n r İ n ı n y i n e d e o rada o l u p o n u suyun ü s ­
t ü n d e t u t m a s ı gerekir.
"Yani b i z e a n l a t m aya çalıştığı asıl şey, g ö rü n m e z b i r
Tanrı 'ya i n a n m a m ı z gere ktiği o l m a l ıydı a m a Petrus b a t ­
m aya başladığı i ç i n o rtaya ç ı ka n , i n a n c ı n s i h i r l i ve anlaş ıl­
m a z b i r şe y o l duğu . "
"Yani s e n c e P e t r u s ' u suyu n ü s t ü n d e t u t a n Tanrı mıy­
d ı ? " diye s o r m u ş t u m yap m ac ı k bir kuşku c u l u k l a .
" H ayır, tab i i ki hayır. Söylediğim şey z a t e n h i kaye n i n
i na n ç l a ilgili o l duğu , Tanrı'yla deği l . İ n a n ç k ı s m ı işin doğ­
ru yönü ve b ö yl ec e i nsanlar Tanrı 'ya i n a n m a k ı s m ı n a da
aldanıyorla r . "
O b u n l a r ı söylerken A l l a h ' t a n baş başayd ı k . M aks
b u n u İ n g i l t e r e ' d e ya d a Fransa'da söyle m i ş olsayd ı p a ç a ­
sını ku rtarab i i i rd i a m a b u r a d a ; Rusya'da deği l .
" İ n a n ç b i raz t u h a f b i r şey gerç i , " d iye s ö z ü n e d e v a m
e t m i ş t i M aks. " İ n a n ç insanlara asla kesi n olarak b i l e m e ­
yecekleri şeylerden e m i n o l m a i m k a n ı t a n ıyan b i r şey. Ve
h e r ne kadar İ n c i l b u n u b e rb a t etse de insanlara yay m a k
i ç i n ö n e m l i b i r fikir."
" Ö n e m l i b i r fikir m i ? "
" Ki t l e l e r v e siyaset ç i l er ı ç ı n . Ke n d i l e r i y a d a başkala­
rıyla ilgili b i lgi e d i n m e k t e n korka n l a r i ç i n . M u d u l u ğ u h e r
şeyin başlang ı c ı v e b i t i ş i o l m a k olarak g ö re n l e r i ç i n . "
M aks' ı n i na n c a bakış açısı b i r hayal a l e m i gibiyd i ; ger­
çekleri keşfe t m e n i n k o r ku s u n d a n uzak, m u t l u b i r cah i l ­
likle yaşamak gibiyd i . Bazıları i ç i n iyi b i r y ö n t e m olab i l i r­
d i a m a b e n i m i ç i n , e n az o n u n i ç i n o l d uğu kad a r aşağılık
bir d ü ş ü n c e tarzıyd ı .
G e rç e kt e n b i r cevap a l mak değil yal n ı zca k ı ş k ı rt m a k
amacıyl a , " Fakat h i kaye sadec e , m e y d a n a gelen olaylarla
bağ l a nt ı l ı değil m i ? " d iye s o r m u ş t u m .
M aks, " c ı k c ı k c ı k" yap m ı şt ı . " İ nsanlar n e d e n İ n c i l ' i n
i n s a n l ı k t a ri h i n d e k i n aye k u l l a n m ayan t e k k i t a p o l d u ğ u ­
nu d ü ş ü n ü y o r l a r ? G u l l iv er g e rç e kte n B rob d i ngnag'a git-

93
t i m i ? C a n d i d e g e r ç e k t e n E l D o ra d o ' y u z iyaret e t t i m i ?
İ ncil d e , ayn e n b ü y ü k a n n e l e r i m i z i n b i z e a n l attığı o h a l k
masal l a r ı n d a n b i r i . A n l at ı l a n h i ç b i r olay g e r ç e k t e n yaşan­
m a m ı ş t ı r . Ö n c e yaymaya çalışacağ ı n mesaj ı n n e o l d u ğ u ­
n a karar verirs i n , a rd ı n d a n da o mesaj ı i l e t e c e k b i r h i kaye
u yd u r u rs u n . H ay a l et l e ri n , v a m p i r l e r i n v e m u c i z e l e r i n
öte s i n e b a k ı p v e r i l m e k iste n e n ahlaki mesaj ı görme l i si n . "
Konuşu rke n arada b i r nefes alması g erektiğ i n i hatır­
Iayarak b i r a n i ç i n d u r m u ş t u . C o ş k u s u öfke s ı n ı rı ndayd ı ,
a m a k o n u ş u rk e n aldığı zevk b e n i m o n u d i n l e rk e n ald ı ­
ğ ı m zevkt e n ç o k d a h a ü s t ü n d ü . B e n i m farkına v a ra m a m ı ş
o l d u ğ u m b i r a ç ı d a n k e n d i siyle ç e l i ştiğini görerek p i ş m a n
b i r şe ki l d e g ü l ü m se d i . "Yani, b a z ı h a l k masal l a rı n ı n uy­
d u ru l m u ş o l m as ı , h e p s i n i n u yd u ru l m u ş o l duğu m a n a s m a
gelmiyor. B i l iyo rsu n , o r m a n d a k i ağaç lar gib i . "
O a n , b i r y a n d a n Vad i m i l e b i rl i kt e Fransız h at l a r ı n a
doğru i l e rleyip d i ğ e r y a n d a n M ak s ' l a o l a n k o n u ş m a m ı z ı
d ü ş ü n ü rk e n , b i rd e n m e ra k e t t i m ; acaba o ralard a b i r yer­
de , karan l ı k Rusya k ı rsal larında M aks , k o m u t a s ı a l t ı n d a k i
ü ç O p r i ç n i k ' l e b e n z e r i n a n ç tart ı ş m a l ar ı yaparak h o ş ç a
v a k i t geç i riyar m u d u r ? O p r i ç n i k l e r d i ni t a rt ı ş m a l ara gi­
recek t i p t e a d a m l a ra b e n z e m i y o r l a rd ı . H o ş , bu M aks i ç i n
çok d a h a iyiyd i , b u d u r u m d a n h i ç rahat s ı z o l m a z d ı .
Vad i m h at ı ra l a r ı m ı n arası n a g i re re k , " Bir şey d ü ş ü n ­
d ü m , " d iye fısıldad ı . G e ri d ö n m e k i ç i n b i rkaç saat ö n c e
O p r i ç n i k l e r i n Fransız mü fre z e s i n i boğaz l a m a l a r m ı i z l e ­
d i ğ i m i z y o l u k u l l a n ı y o rd u k . Ç i ft l i k e v i n d e n e n fazla b i r
ve rst uzaklaş m ı ş t ı k .
" N e d ü ş ü n d ü n ? " d iye s o r d u m .
" D o s t u m u z d ü ş m a n ı m ı z k o n u s u n d a yan ı l m ı ş o l ab i l e ­
ceğ i m i z i d ü ş ü n d ü m . "
''Ya da e n a z ı n d a n O p r i ç n i k l e r k o n u s u n d a , " diye ek­
ledi m .
D u r d u v e b a n a d ö n d ü . " O n l a r b i z i m tarafı m ı z d a Al e k ­
sey. N e yapt ı k l arı ö n e m l i değ i l . H er n e yapıyariarsa b u n u
çok iyi b i r n e d e n u ğ ru n a yap ıyorl a r : Rusya uğru na . "
O b ayat , o eski b a h an e , bana b i r k ez d a h a güven ver-

94
misti a m a y ü rü d ü kç e a kl ı m a b a ş k a ş eyl e r g e l d i . O p r i ç ­
n i kl e r i n ç ı karları Rusya ' n ı n ç ı kadarıyla ö rt ü ş ü y o r o l ab i ­
l i rd i a m a b u , Rusya " u ğ r u n a " b i z i m savaştığımız şekilde
savaştı kları a n l a m ı n a ge l m iy o rd u . Ö y l e o l sayd ı b i ri çıkıp
bizim (Vad i m ' i n ve b e n i m ) İ n g i l t e re uğ ru n a savaştığı m ı z ı
da söyleyeb i l i rd i . Ş u an i ç i n a y n ı tarafta savaşıyord u k , a n ­
c a k b i r a n d a ş m aya atı l a n basit i m z a , b i r san iye i ç e r i s i n d e
h e r şeyi değişt i reb i l i rd i . Ayrıca O p r i ç n i k l e r i n t u t t u k l a r ı
tarafı d e ği şti rme l e ri i ç i n yaz ı l ı b i r a n t l aş maya gerek var
m ı yd ı , o n d a n d a ş ü p h e l i yd i m .
D ü ş m a n ı n güve n l i k anlayışı p e k zayıf gibi görünüyor­
du . Fransız ü n i fo rması o l a n ve Fransız aksa n ı n ı iyi kötü
taklit e d eb i l e n iki Rus subayı i ç i n , savaşı n d ö n ü m nokta­
s ı n ı n tam arifesinde , b e l k i iki yüz a d e t Fransız askeriyle
dolu bir o rd u g a h t a e l i n i k o l u n u saliayarak d o l aş m a k adeta
bir çocuk oyuncağıyd ı . D e n e y i m l e r i m i z d e n yola çıkarak,
d a h a k ı d e m l i subayları n b u l u n ab i l eceği ç a dı rlardan uzak
du rdu k . Kıde m l i l e r i n dü ş ü k rütb e l i aske rlere g ö re daha
sıkı ağızları ve d a h a keskin kulakları o l d uğ u n u b i l iyord u k .
S o n u n d a d ö rt t o p ç u subayıyla b i r l i kte b i r ate ş i n etrafı n a
o t u rd u k . S ubaylar ke n d i l e ri n i S t e p h a n , G u i l l au m e , P i e rre
ve Lou i s olarak tanıttılar. O akşamlığına b e n i m a d ı m A n d ­
r e ve Vad i m ' i n ad ı C l a u d e i d i .
C e p h e d e k i b i rç o k asker g i b i o n l a r da ü st l e ri n i n stra­
tej i le ri h a k k ı n d a geniş kapsa m l ı b i r b i lg iye s a h i p değiller­
d i . E n üst aşamada b i lgi sahibi olanlar, p l a n ı n M o s kova'yı
almak o l d u ğu n u , b e l k i b i razc ı k daha ü s t aşamada o l a n l a r
kalleş Ruslarm İ ngi l i z l e rl e t i c aret yap m a s ı y ü z ü n d e n b u
savaşı n yap ı l d ı ğ ı n ı b i l iyorlard ı . E n t e m e l a ş a m a d a b i lgi
sahibi olanlar d a , yarın sabah e rk e n d e n kalkıp h e m e n ö n ­
l e r i n d e k i Rus mevz i l e ri n e s a l d ı rınaları g erektiğ i n i b i l iyor­
l a rd ı . B u iki aşam a n ı n t a m o rtas ı n d a b i r y e r d e b o m b o ş b i r
aşama d a h a vard ı . E rt e s i g ü n kü savaşın nas ı l y ü rütü l e c e ğ i
ve Fransızların B o ro d i n o ' d a n M oskova'ya nas ı l u l a ş m ayı
p l a n l a d ı kl arı n ı b i l m e k k o n u s u n d a k o c a m a n b i r b o ş l u k l a r ı
o l d uğ u n u keşfett i k . B u b o ş l u k d e d i ko d u l a r ve rivayetler­
l e kolayca d o l d u ruiab i l i y o rd u .

95
 D e d i ko d u l a r ı n baz ı ları son d e re c e yerel ve son d e re c e
Fransız tarzıyd ı . E n harare t i i k o n u , o g ü n i m p a rato ru n ,
i ç i n de (geleceğin Ro m a kralı o larak a d l a n d ı r ı l a n ) genç
oğ l u n u n bir p o rt re s i n i n b u l u n d u ğ u bir paket almış ol­
masıyd ı . B u b e n i m kat ı l maktan h o ş n u t olacağım bir ko­
n u ş m ayd ı ; çünkü bana Petersburg'daki k e n d i oğ l u m u ve
M oskova' daki k e n d i M a r i e - Lou i se ' i m i h a t ı rlat ıyord u .
P i e rre ' d e d e , M a ks'ta sevd iğim o ideal ist yal ı n l ı k var­
d ı . G e rç i M aks' ta n d a h a gençti ve h e r h a n g i b i r siyasi ger­
çekl i k algısı y ü z ü n d e n bu yal ınlığını h e n ü z kayb e t m eye
b a ş l a m a m ı şt ı .
" N ap o l e o n oğ l u n u seviyor olabilir, b u n a d iye c e k b i r
s ö z ü m yok , a m a o n u gerçekten b i r varis olarak görd ü ­
ğ ü n d e n ş ü p h e l i yi m . " Ayn ı fıkirde o l a n b i r i l e ri v a r m ı d iye
etrafı n a b a k ı n d ı . " N ap o l e o n ke n d i s i n i , c u m h u riye t i n i n
z o r z a m a n l arı atıatab i l m es i için yal nızca geçici b i r t e d b i r
ol arak i m p a rat o r ilan ett i , ancak a rd ı n d a n gelecek i m p a ­
rat o r u n (ya da o ke n d i s i n e ne ad verirse) ayn e n k e n d i s i
g i b i k e n d i yete n e k l e r i n d e n d o ğ m a s ı gerekt i ğ i n i biliyor.
Tesadüfe n o n u n oğlu olarak d o ğ m u ş o l m a üstü n l üğü sa­
yes i n de değil . "
Vad i m , alışılmadık b i r şekilde , k o n u n u n siyasi b i r
n o ktas ı n d a n t u t t u , ancak h e r z a m a n k i gibi k e n d i n e öz­
gü b i r açıyla. " Fakat eğer gerçekten böyle d ü ş ü n üyorsa n ,
N a p o l e o n ' u n M ari e - Lou ise ile sevd iği için evlendiği­
n i söylüyorsu n . Ş i md iye kadar duyd u k l a r ı m a göre N a ­
p o l e o n asl ında J o s e p h i n e ' i sevmiş v e h a t t a hala o n u se­
viyorm u ş . "
" C l au d e ile aynı fıkirdeyim , " d e d i G u i l l a u m e ilk kez
konuşarak. "N a p o l e o n ü l kesine , k e n d i yeri n i alab i lecek
bir varis b ı rakab i i rne k i ç i n sevdiği kad ı n ı t e r k e d e re k b ü ­
y ü k b i r fedakarl ı k yapt ı . "
"Yarı yaşında b i r kız i ç i n sevd iği kad ı n ı t e r k e d e re k , "
d iye e k l e d i Louis dalga geçerce s i n e .
Risk ald ı m . " H e r vatansever Fransız e rkeğ i n i n , m e t re ­
s i n e g i t m e k için karı s ı n ı t e r k e d e rk e n yaptığı fe d a ka r l ı k

96
gibi . " İ şe yarad ı . D ö rd ü d e bu y o ru m a kat ı l d ı l ar ve ko m i k
b u l a rak güldüler.
Ş ü p h e g ö t ü r m e z Rus vatanseve d i ğ i n i ifade e t m e kt e
hi çb i r z a m a n p e k başardı o l a mayan Vad i m , ç o k b ü y ü k b i r
Fransız vatanseve r m i ş gibi davra n m a k i ç i n söyl e n e b i l e c e k
e n uyg u n sözleri a n ı nd a b u l u y o rd u . " H a l böyl eyke n b i l e
N ap o l e o n , Fransa' n ı n h at ı r ı n a b u ra d a b i z e ö n c ü l ü k e t m e k
için h e r ikisini de b ı ra k m ı ş o l m a k t a n ş i kayetçi deği l . "
Vad i m k o n u ş u rke n öyle d oğ ru b i r t a rz k u l l a n ın ı ş t ı k i
ateşin çevre s i n d e k i aske rle r i n Fransızlara özgü kafa sal­
lama ş e k i l l e r i n d e n Vad i m ' e n e k a d a r k a l p t e n kat ı l d ı k l arı
g ö r ü l ü y o rd u .
" N a p o l e o n , d ü ş m a m n e l i n d e b i z e karşı k u l l a n m a k
ü z e re n e l e r o l duğu n u b i l iyor m u s i z c e ? " d iye s o r d u Louis
d ü şü n e e l i b i r sessizliğin a rd ı n d a n .
" Ş u an a d e k ç o k g ü ç l ü b i r d i re n i ş gösterd i kl e r i , iyi sa­
vaştı kları söyl e ne m e z , " d e d i m .
" S avaşmaktan b a h s e t m i yo r , " diye açıkladı S t e p h a n .
" Şu y e n i s i l ahtan bahsediyo r . "
" D u y m a d ı n ı z m ı ? " d iye e k l e d i G u i l l a u m e . " Bir çeşit
hastal ı k m ı ş . H e p i m i z e yaymaya çalışıyorlar. "
" H ayı r. Bir h astal ı k deği l , " d e d i S t e p h a n . " S i l a h l arı
hayvanlar. Ü z e r i m i z e eğit i m l i k u rt s ü rü l e r i salıyorlar. "
" Eğer k u rt l a r olsaydı o n ları g ö r ü rd ü k , " d e d i P i e rre .
" Belki g ö r ü rd ü k , b e l k i göremezd i k , " d e d i G u i l l a u m e .
" Kurtlar geceleri avl a n ı rlar ve kara n l ı k ç ö kt ü ğ ü n d e b u ra ­
larda ç o k ç o k az şey görü n ü r . "
"Ayrıca hastal ı k olsa b i l e b u n u b i z i m aram ı z d a nasıl
yayab i l i rl e r ki z a t e n ? " d iye sordu S t e p h a n .
" İ ş yalnızca b i r iki t a n e m i k ro p l u c e s e d e bakar, " d iye
açıklama yaptı Lou i s . " Kuşat ı l m ı ş b i r kale n i n s u r l a r ı n d a n
içe riye m a n c ı n ı k l a fı rlat ı l maları g erekmiyor, k e n d i ö l ü l e ­
ri m i z ve yaral ı l a rı m ı z ı n v ü c u t l a r ı aras ı n d a i ç i m i z e karı ş ı ­
verir."
" S ı rt ç a n t a l a rı v e c e p l e ri b a r u d a d o l u ü ç Rus k o n d a k ­
ç ı s ı n ı n o rdugah ı m ız a g i rd i k l e r i n i d u y d u m b u sab a h . Yaka­
l a n d ı kl a r ı n d a h e m ke n d i l e r i n i h e m de çevre l e r i n d e ki l e ri

97
havaya uçu rmuşla r , " d e d i P i e rre . " H i ç k i m s e ağı r yara l a n ­
m a m ı ş , ya n i b i z d e n h i ç kimse . Rusların i ş i b i t m i ş . A m a
eğer k e n d i h ayad a r ı n ı k o ru m ay ı b i l e ö n e m s e m iyorl arsa
biz o n larla nasıl m ü c a d e l e e d e c eğ i z ? "
" T ü m b u n l a r b a n a savaş d e d i ko d u l a r ı g i b i geliyor,"
d e d i Vad i m h e m m a n t ı k l ı o l m aya h e m d e ü l ke s i n i suç­
l a m a l ara karşı savu n m aya çalışarak. " B u l u n d u ğ u m h e r sa­
vaşta b u n a b e n z e r şeyle r d u y d u m . D ü ş m a n sadece d ü ş ­
m a n o l m a k t a n d a h a ö t e b i r h a l e getirilir. Yalnızca sana
karşı koyuyor değil di r , aynı z a m a n d a yanlış yo l d a d ı r d a .
Eğer a m a c ı yan l ışsa, b u d u r u m d a y ö n t e m l e ri d e yan l ı ş o l ­
m a l ı d ı r . V e h i ç k i m s e b u fi kre kat ı l m ayarak d ü ş m a n ı d e s ­
t e k l i y o r m u ş gibi g ö rü n m e k i s t e m e z . B ö y l e c e d e d i ko d u l a r
b ü y ü r ve yayıl ı rlar. "
D ö rt Fransız askeri d e d i n l e ri e rk e n d i kkat l i c e Vad i m ' e
bakıyorlard ı . "Yani d e d i ko d u l a rı i n ka r e t m e k d ü ş m a n ı
d e s t e k l e m e k oluyor, öyle m i C l au d e ? " d iye s o r d u Pier­
re soğuk b i r şeki l d e . "Aynen s e n i n az ö n c e yapt ı ğ ı n gibi
mı?
E l i m i k ı l ı c ı m a a t m a d ü rt ü m e d i re n d i m , a m a h e r a n
saldı rıya g e ç m e y e d e h az ı rl ı kl ıyd ı m . B e l i rsizlik d u r u m u
ö n c e P i e rre ' i n , a rd ı n d a n diğer ü ç aske rin v e a rd ı n d a n
Vad i m ' l e b e n i m g ü l meye b a ş l a rn a m ı z l a o rt a d a n kalkt ı .
" M u h t e m e l e n hakl ı s ı n d o s t u m , " d iye s ö z ü n e devam
etti P i e rre . " B u n l a r ı n hepsi d e d i ko d u ve d e d i k o d u n u n
doğası gereği abart ı l ması gerekiyor. Bu işi yap a n l a r m u h ­
t e m e l e n yağ m a c ı Kazaklar ve a d a m l a r ı m ı z ı t e k e r t e k e r
vuruyor l ar. "
" H e r neyse , " d e d i Lou i s . " Z at e n ye n i b i r s ilahları varsa
o n u ku l l a n d ı kları i ç i n Rusları k i m suç layab i l i r ki? Başa­
nya u laşan h e r m ü c ad e l e , savaş kura l l a rı n ı n b i raz e s n e ­
t i l m e s i y l e kazan ı l ıyor. M i sket tüfeği ve h at t a yay ilk defa
ku l l a n ı l d ığ ı n d a da ayne n b i z i m şu a n d a yapt ığı m ı z gibi
b u n d a n şi kayet e d e n askerler o l m u ş olabilir. A m a ş i m d i
o n l a r o l masa b i z n e yapard ı k ? "
" Be n tüfeğ i m l e yet i n e c eğ i m Lou is , " d e d i S t e p h a n gü­
l e re k , "ve , se n d e yay ı n ı alab i l i rs i n . "

98
 Bu Fransız d e d i ko d u l a rı n ı n a l t ı n d a b i r gerçe k l i k payı
yatt ı ğ ı n ı b i l d iğ i m d e n ve d e d i ko d u l a r d a , T u l a ' d a n ge l e n
h i kaye l e r l e k o r k u n ç b i r b e n z e rl i k fark e t t iğ i m d e n t ü m
b u k o n u ş m a l a r b o yu n c a sessiz kald ı m . O p r i ç n i k l e r D o n
N e h ri kıyısı ndayd ı l a r v e d e d i k o d u l a r D o n ' d a n ç ı kıyordu
ve şimdi O p r i ç n i k l e r b u radaydı ve ayn ı d e d i ko d u l a r o n l a r ı
i z l e m i şt i . Ko n u ş m a n ı n sonlarına doğru n e d e n s e k e n d i m i
ye n i d e n güve n d e h i s s e t m eye b a ş l a m ı şt ı m . Başa ç ı k m a k
z o ru n d a o l d u ğ u m u z şeylerin v e b a ya d a k u rt l a r o l m ad ı ­
ğ ı n ı b i l iy o rd u m . Aşı rı d e re c e d e yete n e kl i , k e n d i n i i ş i n e
adam ı ş , v a h ş i a d a m l a r l a uğraş ıyord u k . Bu a d a m l a r ı n sal ­
d ı r ı l arı ö l ü m saçtı kları kadar korku da saçab i le ce k k a d a r
kuvvetl i yd i . O p r i ç n i k l e ri n , h a k l a r ı n d a k i d e d i ko d u l a r ı n
b u kadar abart ı l m a s ı n a nasd s e b e p o l d u kl a r ı k o n u s u n d a
e m i n d e ğ i l d i m , a m a bu b a t d i na n ç l ı Fransız askerl e ri n i n
ağz ı nd a n yayd ı k ları b u h i kaye l e r i d u y m a k O p r i ç n i k l e r i n
t a m a m e n b u a n l a t ı l a n l a r da n i b a re t o l d u k l a rı n ı a n l a m a m a
s e b e p o l d u . O p r i ç n i k l e r b ü y ü k aske rierdi ve b i z i m tara­
fımızdayd ı lar. L o u i s ' n i n k e n d i ağzıyla söylediği gib i , bu
o n l arı ku l l a n m a m ı z i ç i n geçerli bir s e b e pt i .
Vad i m o ra d a n ayrı l m a k ü z e re ayakland ı . " Evet beyler.
İ yi akşamlar. Biz kaçal ı m . Yarınki savaş i ç i n h az ı r l ı k yap ­
m a m ı z gerekiyo r . "
İ k i m i z d e ayağa kalkt ı k . D ö rt asker v e b i z i m a r a m ı z d a
genel b i r e l sıkışma ve v e d a l a ş m a m e ras i m i yaşa nd ı . Ar­
d ı n d a n arka m ı z ı d ö n ü p y ü rü y e r e k uzaklaşmaya başlad ı k .
O s ı rada arka m ı z d a n , P i e r re ' i n ağz ı nd a n ç ı ka n son b i r b a ­
ğırış d u y d u k :
''Zhelayoo oospyeha!"
Vad i m v e b e n d o n u p kal m ı ş t ı k . A n l a m ı gayet b a s i tt i :
" İ yi şanslar! " A n c a k b i z i şaş ı rtan şey c ü m l e n i n a n l a m ı d e ­
ğil , ku l l a n d a n d i l d i . P i e rre Rusça k o n u ş m u ş t u .

99
 6

Söyle n e n sözlerin a n l am ı n ı n , söyl e n d i k l e ri d i l e ü s ­

t ü n g e l m e s i b a n a h e r z a m a n i l g i n ç gelmiştir. Ö r n eğ i n o
gece Fransız aske rle riyle ettiğ i m i z s o h b e t i h a t ı r l ı y o rd u m .
S o h b e t i n Fransızca yap ı l m ı ş o l d u ğ u n u b i l iyordu m , a m a
k o n u şu l a n l a rı başka b i ri n e a n i at m a rn gere kse , Fransızca,
Rusça ve hatta İtalyanca bile gayet güzel a n l atab i l i rd i m .
S ö z c ü k l e r i n ayrı n t ı l a r ı n d a n çok söyl e n e n l e r i n a n l a m ı n ı
h a t ı r l ı y o rd u m .
Bir gü n , Pete rsbu rg ' d ayken eski b i r askerle u z u n b i r
s o h b e t e t m i şt i m . Ç a r i ç e Ye kate r i n a ' n ı n s a l t a n a t ı s ı rasında,
G e n e ra l S uvarov' u n komutası a l t ı n d a T ü rk l e r l e savaşır­
ken b a ş ı n d a n b i r yara a l m ı ş , b e yn i n i n b ü y ü k b i r parças ı n ı
kayb e t m i şti . B u kay ı p, h a r e k e t ve k o n u ş m a kab i l iyet i n i
etki l e m işti , a m a sakadığ ı n ı n o n a get i rd iği k ı s ı t l a m a l a r ı n
d ı ş ı n d a z e k a s ı h e r z a m a n k i g i b i keski n d i . İ l e t iş im k u r m a s ı
ç o k z o rd u , a m a p ra t i k yaparak k e n d i n i b i raz geliştirmişt i .
K o n u ştuğu z a m a n ç ı kard ığı b o z u k sesleri a n l ayab i l m e k
i ç i n ç o k d i kkat l i d i n l e m e m gerekiyord u . Ke n d i n i ifade
e d e rn e ye c e k kadar çaresiz kaldığı a n l a rd a n e d e m e k iste ­
d i ğ i n i t a h m i n e t m e m ve söyl e m e k istediği k e l i meyi b u l a ­
n a d e k ö n e r i l e rd e b u l u n m a m gerekiyord u .
A n c a k d a h a s o nra k o n u ş tu k l a r ı m ı z ı M arfa'ya anlatır­
ke n , o n u n büyü l e y i c i h ayat ı n ı n her bir ayrı n t ı s ı n ı sanki
b a n a şahane ve akıcı bir Rusça'yla a n l at ı l m ı ş gibi h a t ı r l a ­
yab i l i y o rd u m . İ l e t i ş i m k u r m a k t a n e kadar z o r l u k yaşam ı ş
o l d uğ u m u z u h a tı r l ıyor o l m a m a rağ m e n o h a t ı ra b e l l e -

ıoo
ğ i md e , k o n u ş m a n ı n asıl i ç e r iğ i n d e n ayrı b i r y e r d e m u h a ­
faza e d i l m i şti .
İ şte bu n e d e n l e , P i e rre b i z e " iyi şanslar" d i leyerek ses­
l e n d iğ i nd e b e y n i m i n b i r k ı s m ı b u s ö z ü n dostça a n l a m ı n ı
algılamışt ı . D iğ e r k ı s m ı ise çığlı k ç ığlığa uyarm ı ş t ı b e n i .
C ü m l e Rusça söyl e n m işti ; b e n i m a n l a m a m a m gereken
bir d i ld e yan i . B u iki d ü ş ü n c e d e n h a ng i s i n e göre h a re ke t
e d e c e ğ i m k o n u s u n d a b i r yarış başlattı b e y n i m . S o n u ç t a
g a l i p ge l e n ö n e m l i değ i l d i . B e n d a h a h e rh a n g i b i r t e p k i
g ö s t e re rn e d e n Vad i m k o n u şt u .
" Pardo n ? " d e d i P i e rre ' e doğru d ö n ü p Fransızca k o n u ş ­
m aya d e v a m e d e re k .
P i e rre c ü m l ey i tekrar ett i , a rd ı n d a da Fransızca açıkla­
m as ı n ı yapt ı . " Rusça ' İ yi şanslar' , d e m e kt i r . "
"Ah h , a n l ad ı m , " d iyerek g ü l ü m s e d i Vad i m . " B ana d a
Rusça b i r şey gibi g e l m i şt i . "
" Rusça b i l m i y o r m u s u n ? " d iye s o rdu P i e rre .
"Tek ke l i m e b i l e b i l m iy o ru m , " d e d i Vad i m b e n başı m ­
l a o n aylarke n .
" Pi e rre Ru sça'yı anad i l i gibi konuşu r , " d e d i S t e p h a n .
" Bi r casus o l m a l ı yd ı . " Bir an d u raksad ı ve d ü ş ü n d ü . "Tab i i
z a t e n b i r casus değilse . Ruslar ad ı n a b i z i gözetliyor o l ab i ­
lir." Lou i s d e , G u i l l a u m e da güldüler.
" H ad i P i e rre , " dedi Loui s . " B ize b i rkaç c ü m l e daha
söyl e . "
P i e rre h i ç d e fena o l mayan b i r aksanl a b i rkaç c ü m l e
yuvarlad ı . Söylediği c ü m l e l e r , a n l a m l a r ı n ı a n l ayan her­
hangi bir d ü rü s t Rus vat a n d aş ı n ı n daya n a rn a y ı p k e n d i n i
ifşa e t m e s i n i a m a ç l ayan t ü r d e n c ü m l e l e rd i .
" Ka r ı n b i r fah i şe v e d ü n akşam k ö p eğ i m l e d ü z ü ş t ü , "
c ü m l e s i ilk söylediği c ü m l e yd i . Ard ı n d a d a , " Ç a r Alek­
sandr, G e n e ra l K u t u z o v ' u n a l et i n i e m ın e y e bayılıyo r , "
d e d i . S o n olarak da Çariçe Ye kate r i n a ' n ı n ö l ü m ü y l e ilgili
d i l d e n dile dolaşan ama t a m a m e n yalan olan bir h i kayeyi
a n l att ı . D e m i n b e k l e n m e d i k b i r şekilde g e l e n " iyi şanslar"
c ü m l e s i y ü z ü n d e n tuzağa d ü ş m ü ş o l ab i l i rd i m , a m a şu a n
h e m Vad i m h e m d e b e n i m i ç i n , söyl e d i k l e r i n d e n t e k b i r

ıoı
k e l i m e b i l e a n l a m ıy o r gibi d a v ra n m a k ç o c u k oyu n c ağıyd ı .
B iz d e n ö nc e k i n e s l i n k ı d e m l i subayları n ı n b i rçoğu i ç i n ,
b i raz n u m a ra y a p m a k g ere k l i o l m u ş t u . Bir asır b o yu n ­
ca, Fransızca, g e l i ş m e kt e o l a n Rusya' n ı n lisanıyd ı . Rus­
ça köylü t a k ı m ı n ı n d i l iyd i . B i rçok m i l l e t casusları n ı , b i r
yab a n c ı d i l i P i e rre gibi akıcı k o n u ş a n a d a m l a r aras ı n d a n
s e ç e rd i . Rusya ' d a i s e casuslar; Vad i m , M aks, D i m i t r i y v e
b e n i m gib i , a l ı ş ı l m a d ı k b i r şeki l d e , k e n d i ayakt a k ı m ı y l a
i l e t i ş i m k u rab i l e n a d a m l a rd ı . A m a b u gü n , b ü y ü k ö l ç ü d e ,
t ü m Rusların B o n ap a r t e ' t a g ö rd ü k l e ri o rt a k d ü ş m a n sa­
yes i n d e , bu d u r u m değişiyord u .
" Pe ki t ü m b u a n l at t ı k l a r ı n ı n m a n a s ı n e d i r P i e rre ? "
d iye s o rd u Lou i s e . P i e rre söyled i k l e ri n i t e rc ü m e e t t i v e
h e p i m i z g ü l d ü k . Ö z e l l i k l e d e Ye kate r i na v e a d a ilgili o l a n
kısmına.
B i r k e z d a h a h e rk e s l e vedalaşt ı k v e o rd u ga h ı n d ı ş ı n a
d o ğ ru y o l u m u z a koyu l d u k . B ize güve n d i kl e ri k o n u s u n ­
d a i k n a o l m a m ı ş t ı k , a m a o ra d a n kaç ı p g i t m e d ü rt ü m ü z e
d e karşı koyuyo rd u k . Ö n ü m ü z e o rd u g a h a g i r m e k ü z e re
o l a n üç Fransız subayı ç ıktığı n d a , ate ş i n etrafı n d a k i g ru ­
b u n görüş a l a n ı n d a n n e re d eyse t a m a m e n ç ı k m ı ş t ı k . Ö n ­
l e r i n d e n g e ç e rk e n soğu kka n l ı b i r ş ek i l de s e l a m v e r m e k
i ç i n ke n d i m i h a z ı r l a m ı şt ı m , a m a subaylar yakı n i aştıkça
yüzleri t a n ı d ı k g e l m eye b a ş l a m ı şt ı .
B u n l a r Yuda, Foma v e M atfey i d i .
"Aleksey İ vanoviç , Vad i m Fyo d o rov i ç ! B u rada n e işi­
niz var? " d iye s o r d u Yuda. " E m i n i m ki taraf d e ğ i şt i r m e ­
m i ş s i n i zd i r . " H e rh a n g i b i r O p r i ç n i k ' t e n d u y m a y ı b e k l e ­
ın e d i ğ i m d e r e c e d e ö l ç ü l ü b i r i ğ n e l e m e tarzı v a rd ı .
" S ad e c e b i raz casusluk yap ı y o rd u k , " d i ye açıkladı Va­
d i m . 'Ya siz ne yap ı y o rs u n u z ? "
Yuda g ü l ü m s e d i . " B iz casusluk yap m aya d eğil , ö l d ü r ­
m e y e geld i k . " M atfey ve Foma ayakları n ı s ü r ü y e r e k y ü ­
r ü m e y e d e v a m ediyor, b u gereksiz k o n u ş m a , e yl e m l e r i n i
gec i kt i rd i ğ i n d e n , sab ı rs ı z l a n ıyorlard ı . " İ yi k i d a h a ö n c e
g e l m e m i ş i z , " d i ye s ö z ü n e d e v a m e t t i Yuda. " Bayağı baya­
ğ ı Fransız aske r i n e b e n z e m i şs i n i z . "

ıoz
 O ra d a n g i t meye can a t ı y o rd u m , a m a araşt ı rm a m ı z ­
d a n e d i n d iğ i m i z b a z ı b i lgileri Yuda'ya b i l d i rm e m i z ge­
rekt i ğ i n i h i sse tt i m . " İ ç e r i d e y ü z d e n fazla a d a m var," d e ­
d i m Yuda'ya . " H i ç şansı n ı z yok . " D a h a k o n u ş u rke n , g e ç e n
g e c e Pyotr, Yoan ve Varfo l e mey' i n n e l e r başard ı ğ ı n a ş a h i t
o l d u ğ u m u h a t ı r l a d ı m v e ke n d i s ö z l e ri m d e n ş ü p h e e t t i m .
Yuda k ü ç ü m s e r b i r b i ç i m d e o m z u m a hafifçe v u rd u .
i
" lgin i ç i n te şe kkü r l e r Aleksey. Yalanda görüşürüz . "
Ard ı n d a n y ü r ü y ü p gittiler. K a m p ateşle ri n i n ışığı sa­
yes i n d e ayd ı n l an a n gölge l e re d ö n ü ş e re k , gece n i n karan l ı ­
ğ ı i ç e r i s i n d e g ö z d e n kayb o l d u l a r v e dostça b i r tavırla az
sonra h a k l a r ı n d a n gelecekleri a d a m l a r ı n araşma karıştılar.
Vad i m ve b e n h ı z l ı a d ı m larla uzaklaşıyor ve b i rb i ri m i z e
itiraf e t m e s e k d e i k i m i z de O p r i ç n i k l e r i ş l e r i n e b a ş l a m a ­
dan ö n c e i ş i t m e m e n z i l i n d e n ç ı kab i l meyi u m u y o rd u k .

G o ryaç k i n o ' y a d ö n d ü ğ ü m ü z d e ke n d i kıyafetl e r i m i z i

giydi k. Vad i m ' i n a t ı hala b ı raktığı y e r d e bağ l ı d u ruyor­
du. At ı n a atladı v e B o ra d i n o ' n u n d o ğ u s u n d a k i ke n d i
o rduga h l a r ı m ı z a doğru , b e n i m ö n ü m d e n yola ç ı kt ı . B e n
yola yürüyerek d e v a m e tt i m . G i d e rk e n yağ m u r bast ı rd ı ,
ü z e r i n e b i r d e kuvvet l i rüzgar e s meye başlayı nca i ş i m iyi ­
ce zorlaşt ı . Ayakları m ı n a l t ı n d a k i yollar ç a m u r y ü z ü n d e n
adeta batakl ığa d ö n ü ş m ü şt ü . Vad i m ' i v e a t ü z e r i n d e k i
h ı z l ı y o l c u l u ğ u n u k ı s kan d ı m a m a y i n e d e b i r gayret yo ­
l u m a d e v a m e tt i m .
G ü n , t e k b i r kuş cıvıltısı duyu l m a ks ı z ı n ı ş ı d ı . G ü n e y
tarafı n d a savaş art ı k başlamış o l d uğ u n d a n , şakıyan kuşla­
rın sesi d e ateş açan iki yüz b i n t a b a n c a n ı n sesi ta rafı nd a n
bast ı r ı l ıyord u . Tabanca sesleri g ü z e l sesle rdir. E n az ı n d a n
b i r asker i ç i n , ki b e n de h a l a ke n d i m i b i r asker o l a rak
g ö rüyo rd u m . İ ster e n a k ı l l ı subay o l s u n ister e n basit rya ­
dovoy ' o l su n , b i r savaşta aske r i n i lgisin i ç e k e n t e k b i r şey
vard ı r : ö l d ü r m e k . Savaş , ahlaki değe r l e r i n b i r askıya a l ı n -

1 . ( Rusça) Rus ordusunda er. ( Ç . N . )

103
m a s ı d u r u m u d u r . G ö re v l e r i n i n d ü ş m a n ı yok e t m e k o l ­
d u ğ u n u n b i l i n c iyle i ç i e ri r a h a t o l a n aske r l e re v i c d a n s ı z c a
h a re k e t e t m e o l anağı sağlar. S iyaset , b u kısa s ü re ç b o yu n ­
ca, başkaları m n işidir. Savaşların aras ı n d a ş üp h e l e ri n i ki­
m i l e ri Çar'a d u y d u k l a r ı koşulsuz sevgi sayesinde , k i m i l e r i
b i rt a k ı m karmaş ı k siyasi n e d e n l e r sayesi n d e , k i m i l e ri d e
sadece h ayvan ı ara özgü apta l l ıkları saye s i n d e bast ı rı rlar.
Ben o rt a d a k i gruba a i tt i m v e u z u n z a m a n savaşların
aras ı n d a b u l u n m u ş t u m . A m a b i r asker o l a rak tek b a ş ı m a
p e k b i r şey d e ğ i şt i re m eyeceğ i m i b i l iyordu m , b u y ü z d e n
y o l a d e v a m e d i y o rd u m ; savaşı g e ç i p Vad i m ' l e b u l u ş m aya
git meye , ye n i d e n O p r i ç n i k l e r i n aras ı na karış ıp o n l arı ger­
ç e k hasar yarat m aya yö n l e n d i rm e y e ç a l ı ş ıyordu m .
M oskva N e h r i B o ra d i n o ' n u n k o z e y i n d e n g e ç i p M o s ­
kova' n ı n doğ u s u n a akıyordu , a m a o ra d a n b i raz g ü n eye
doğru kıvrı l ıyor ve b e n i savaş a l an ı n a , kalb i rn i s t e m e s e
d e , kafamda tasarlad ı ğ ı m d a n d a h a yakı n t aşmak z o r u n d a
b ı rak ı yo rd u . Log i nova köyü n ü n , S avyeral ı süvari l e rl e d o ­
l u p taştığı n ı g ö reb i l e c e k k a d a r yakı n ı n d a n g e ç i p g i tt i m ,
a m a o n l a r ı n b e n i göreb i leceği k a d a r yakı n ı n d a n deği l . Bir
s o n raki s o ru n u ru Koloça'yı g e ç m e kt i . Büyük bir n e h i r
deği l d i , M oskva N e h r i ' n i n k o l l a r ı n d a n b i riydi yal n ı z c a ,
am a n e h r i n sığ b i r ye r i n d e n g eç eb i l m e k i çin uyg u n b i r
n o k t a b u l ab i l m e k a m a c ı y l a gü neye , y a n i savaşa doğru
i t e rl e rn e m g e re ktiği n i b i l i yordu m . S o n u n d a sığ bir ye r
b u l d u m . M a k s i d ü ş ü n e re k v e akl ı m d a n , be n d e s u y u n
ü z e r i n d e ö yl e c e y ü r ü y ü p g i d e b i l seyd i m n e o l u rd u , d i y e
g e ç i re re k n e h re ad ı m ı m ı att ı m . Ayağı m suya d a k u n d u ğ u
a n d a , s u y u n y ü z e y i t i t r e m e y e v e dalga l a n m aya b a ş l ad ı .
Yüzey sağanak yağış y ü z ü n d e n z a t e n p ü rü z s ü z l üğ ü n ü
kayb e t m i şt i a m a b u b o z u l m a n ı n değişik b i r b i ç i m i vard ı ,
b e n i m aşina o l d u ğ u m b i r b i ç i m i . H avada htUa t o p ateşl e ­
ri n i n sesi vard ı , a ma d a h a d i k k a d i d i n l e d i ğ İ rn d e b e k l e d i ­
ğim şeyi n sesleri n i ( t o y n a k sesleri n i ) d u y d u m .
D a h a d ö n ü p b a k m aya fı rsat b u l a m a d a n et rafı m Ka­
zak atl ı l a r tarafı n d a n sarı l m ıştı , g ö rü n ü ş l e ri n d e n a n l ad ı -
1 04
ğım kadarıyla Ast r a h a n t/oisfeo'suna' aittiler. A m a t a m a ­
m e n geri ç e k i l m i ş l e rd i , n e re d eyse k o r ku d a n kaçıyarlar
d e n eb i l i rd i . B e n i g ö r m e z d e n g e l e re k d u r m a k z a h m e t i n e
b i l e g i rm e d e n , iki ya n ı m d a n d ö rt n a l a geçip gittiler. Arala­
r ı n d a b i n ic i l e r i n i ü s t ü n d e n atmış ya da kayb e t m i ş b i rkaç
at vard ı . İ lk başta e k ü r i l e ri n i n ç ı lgı n l ı klarına k e n d i l e r i n i
kapt ı r m ı ş , o n l arla b i r l i kte koşuyo rlard ı , a m a d a h a s o n ra
yavaşladılar. Aral arı n d a n b i r i n i n kayışı n ı t u t t u m ve k e n ­
d i m i b i r h a m l e d e ü s t ü n e att ı m . Ard ı n d a n g rub u n geri ka­
l a n ı n a y e t i ş rn e k için atı m a h m u z l a d ı m . O s ı rada şöyle b i r
arkama b a kt ı m v e b i r a n i ç i n n e d e n kaçt ı k l a r ı m g ö r d ü m ,
b i r m a nga Bavyera süvarisi d ö rt n a l a b u n l a r ı kova l ıyordu .
O n l a r ı b e k l e m e k i ç i n d u r m a d ı m . N e h r i b i r g e çt i m m i b u
d ü z e n s i z kalabalığın ö n ü n e g e ç m e k ve a rd ı n d a n o n larla
yü z l e ş rn e k i ç i n at ı m ı d ö n d ü r m e k kolayd ı .
" Ke n d i n iz e gel i n ! " d iye b ağ ı rd ı m a m a b u n u , d u r m a l a ­
rı n ı sağlamak i ç i n b i r e m i r v e r m e k amacıyla m ı söyl e m i ş ­
t i m yoksa, d a h a z iyade b e n i m l e çatış maya g i r m e l e r i n e
e ngel o l m a k i ç i n m i ş ü p h e l i y i m . B i r d ü z i n e kadarı h e m e n
d u r d u l a r v e e trafı m d a t o p l a n d ı l a r . D ü z e n b i r n e b z e geri
gelmişti ve ge riye kal a n l a r ı n b i rçoğu da b i z e kat ı l m a k i ç i n
geri d ö n d ü l e r . B i rkaç t a n e s i d ö rt n a l a uzaklaşmaya d e v a m
e t t i ama o n l arla m e ş g u l o l acak vakt i m yoktu . B e n i m l e
kalan n e re d eyse elli a d a m vard ı . K ı l ı c ı ın ı ç e kt i m ve k ük ­
reye rek B avye ralılara h ü c u m e tt i m .
O a n i ç i n , Kazaklar p e ş i m d e n gel iyorlar m ı y d ı b i l m i ­
y o rd u m , a m a kısa b i r s ü re s o nra y a n ı m d a ve a r k a m d a b i r
s ü rü atl ı o l d uğ u n u g ö rd ü m . H at t a b i rkaç t a n e ö n ü m d e n
giden atl ı b i l e vard ı . B i rkaç san iye sonra B avye rahların t e ­
p e s i n e b i n m i şt i k . İ ki b ö l ü k karşı karşıya g e l m iş t i v e b i r­
b i ri n e karışan iki su d a m l a s ı gibi , d i r e n i ş g ö s t e r m e d e n
b i rb i rl e r i n e karı ş m ı şt ı . T e k p a r ç a h a l i n e g e l e n b u ye n i
su d a m l a s ı n d a savaş iyice h i d d et i e n m i şt i . D iğ e r b i rç o k
Kazak ' ı n da yaptığı gibi k ı l ı c ı m l a savaşıyord u m , a m a b i ­
ril e ri yakı n m e v z i d e n ateş açmıştı . D ü ş m a n d a d a b e n z e r

I . Kazak ordusunda birlik. (Y.N.)

1 05
silahlar vard ı ve h e r iki taraf da t ab a n c a ku l l a n m a k k o n u ­
s u n d a e ş i t şartlara s a h i p olsa b i l e , t a b a n c a l a r yal n ı z c a b i r
ke re ate ş l e n eb i l i rd i . Ard ı n d a n Kazaklar k ı l ı ç l a r ı n ı ku l l a ­
n a rak e p e y c e b ü y ü k b i r h ü n e r ( v e m e r h a m e t s i z l i k) gös­
t e rd i l e r .
Savaşın o harareti i ç er i s i nde d a h i O p r i ç n i kl e rl e b i r kar­
şdaşt ı r m a yapıyor, d a h a doğrusu , O p r i ç n i kl e r l e b i rl i kt e
ç a l ı ş m a m ı z ı n n a s ı l olacağ ı n a dair d ü ş ü n d ü k l e r i m i h at ır ­
l ıy o rd u m . L i d e r o l m a k isteye c e k l e rd i ve b ir kez l iderliği
e l e g e ç i rd i l e r m i Rus l i de r l e ri n i n yan ı n d a k a h r a m a n c a sa­
vaşacaklard ı . A m a o l aylar böyle g e l i ş m e m i şt i . O p ri ç n i k ­
l e r b i z d e n kaç m ı ş l a r ve savaştıklarında d a b i re r korkak
gibi savaşmışlard ı . H e m çiftlik evinde k u r d u k l a r ı t u z a k
h e m d e Fransız o rduga h l a r ı n a sızışları ç o k ko rkakçayd ı .
A m a h e r n e kadar Kazakl a r ı n a d e d e r i b a n a ş u Efiaklıların
a d e t l e r i kadar t u h af gelse de, bu a d a m l a r l a yan yana çar­
p ı ş m a k , O p r i ç n i kl e r l e o l a n ı n aksine, b i r o n u rd u .
B avye rahların geri ç e k i l m e e m r i n i d u y m a d ı m , ama b i r
saniye i ç i n d e s u d a m l as ı y e n i d e n ikiye ayrı l ın ıştı ve d ü ş ­
m a n u ç a rak kaçıyord u . Savaşı n o coşkusuyla arkaları n d a n
koşup h ü c u m ett i m .
" G e ri d ö n ü n v e savaşım Al l a h b e l a n ı z ı v e rs i n ! " d iye
b i r haykırış d u y d u m ve fark e tt i m k i o ses b e n d e n ç ı km ı ş ­
t ı . B u koval a m a n ı n a p t a l c a o l d u ğ u n u n da fark ı n d ayd ı m .
Ye n i d e n Log i n ovo tarafı n a doğru i l e rl iyorduk v e o ra d a n
g e ç e rk e n asla b a ş a ç ı kmayacağ ı m ı z kadar ç o k sayıda
S avyeral ı o l d u ğ u n u g ö r m ü ş t ü m . At ı m ı aksi y ö n e doğ­
ru d ö n d ü r d ü m v e Kazaklar d a b e n i t a k i p ett i l e r . Koloça
N e h r i ' n i ü ç ü n c ü k e z g e ç t i k t e n s o nra a d a r ı m ı z ı yavaşlat­
tık ve ağı r ağı r g i t meye başlad ı k . Bir çavuştan , b i z i k e n d i
o rduga h l a r ı n a g ö t ü rm e s i n i isted i m .
B izi g ü n eydoğu tarafı n a çevirdi v e a rd ı n d a n b e n i m l e
k o n u şt u :
"Yaptığı n ız çok etkileyiciydi e fe n d i m . Yüzbaşı m ı z ı
kayb e t t i k t e n so n ra i ş i m i z b i t t i d iye d ü ş ü n m ü ş t ü m . "
"Teşekkür e d e ri m . " D a h a fazla k o n u ş a m ayacak k ad ar
nefe s i m kes i l m i şt i . Ç a v u ş t e k ra r k o n u ş m aya b a ş l a m a d a n
ö n c e b i rkaç saniye l i k b i r sessizlik o l d u .

106
 " Bi r şey d a h a var e fe n d i m . "
" N e d i r? "
" N e d e n bv kadar ç o k b e l a o kuyo rsu n u z efe n d i m ? Sa­
vaşmak kutsal b i r iştir ve savaşta b e l a o ku m a k , nasıl d iye ­
y i m , kilisede b e l a o k u m a k gibi b i r şey."
H ayret l e r i ç e r i s i n d e çavuşa b a kt ı m , ama Kazakların
b u savaşma işini fazlasıyla c i d d iye a l d ı kları n ı b i l i y o rd u m
zate n .
" B u n u u n u t m a m ay a çalışacağım , " d e d i m .
"Tanrı sizi cezal a n d ı racak efe n d i m , " d iyerek s ö z ü n e
d e v a m ett i , a m a b u n u b i r rah i b i n vahşet saçan t a rz ı nd a
değil , sanki tüfeği m i n k i J i d i n i t e m i z t u t m a rn ı n iyi b i r fikir
olacağ ı n ı h a t ı r l a t m aya çalışırmış gibi söyl e m i şt i . M an t ığı
gayet açıkt ı . " Ö l d ü r ü l e c e ks i n i z . . . h e p i m i z ö l d ü rü l eceğiz . "
H e r şeyd e n z iyade savaşı n b a n a v e r m i ş o l duğu m u t l u ­
l u kt a n do layı b a ş ı m ı ge riye atarak g ü l d ü m a m a çavuşun
d i n d a r l ığ ı n ı n uygulanab i l i r l i ğ i n e h ayran kal m ı şt ı m .
Ke n d i h a d a r ı m ı z ı arka m ı z d a b ı rakarak , s o n u n d a Ka­
zakların b i nbaşıları G e n e ra l P l atov ile karşı karşıya gele­
n e kadar subayd a n subaya gezd i k . Ç avu ş , g e n e rale n e l e r
o l d u ğ u n u a n l att ı . P l atov i nc e bıyığ ı n ı sıvazladı ve b e n i
b a ş t a n aşağıya b i r s ü z d ü .
" S e n d e k i m o l uyo rsu n ? " d iye s o rdu b a n a .
" H afif S üvari M u hafız Alayı ' nd a n Yüzbaşı D a n i l o v
e fe n d i m . "
" Ü n i fo rm a n n e re d e p e k i ? "
" Ö z e l gö revd e y i m efe nd i m . "
Platov , eğe r bu söyledi ğ i m doğruys a , soracağ ı her­
hangi b i r soruya pek t at m i n edici b i r y a n ı t alamayacağ ı ­
n ı b i l i y o rd u . D iğ e r taraftan , h e rh a n g i b i ri b u n u kolayca
i ddi a edeb i l i r , b e n özel gö revd e y i m d iyeb i l i rd i . P l atov'a
kağıtları m ı g ö s t e r m e k ü z e reyd i m k i ben daha kağıtları
ç ı ka ra m a d a n o, bir e m i r subay ı n a kısaca bir şeyle r söyle d i
ve e m i r s u b a y ı fırladı gitt i .
" D u r bakal ı m , yakı n d a öğre n i ri z , " d e d i .
B e n i m l e t e k b i r ke l i m e d a h a k o n u ş m a m ı şt ı , a m a at ı n ı
b i raz i l e ri doğru s ü r d ü ve t e k gözlü d ü rb ü n ü y l e çe vre d e k i

107
araziyi g ö z d e n g e ç i rmeye başlad ı . E m i r subayı b i rkaç da­
kika i ç i nd e geri d ö n m ü ş t ü . Yanında, karmakarış ı k , gür ve
koyu renk saçları saye s i n d e uzaktan bile t a n ıyab i l e ceğ i m
b i ri vard ı . B u , b a n a resmi o larak k o m u t a e d e n Korge n e ral
Fyedo r Petroviç U v a rov idi. Platov , U v a rov' u n geldiğ i n i
g ö rdüğü n d e a ra m ı z a kat ı l m a k i ç i n at ı n ı b i z e doğru s ü rd ü .
T a m U v a rav ' u n b a n a selam verdiği anda P latov d a yan ı ­
m ı z a u l a ş m ı şt ı .
" G e ri d ö n ü p b i z e kat ı l Aleksey İ vanoviç , " d iye t e k iifte
b u l u n d u Uvarov , y ü z ü n d e yarı m b i r g ü l ü m s e m e vard ı .
Vad i m , b e n i b i r süre l iğ i n e o n u n a l ay ı n d a n ö d ü n ç a l m a k
istediği n d e Uv arov g ü c e n m e m i ş t i , a m a gittiğ i ın İ g ö r m e k
onu üzmüştü .
" S ad e c e b o ra l a r d a n g eç iyordu m efe n d i m , " d iye y a n ı t ­
l ad ı m .
" O z a m a n b u a d a m a kefil olab i l i rs i n . Ö y l e m i ? " d iye
s o rdu Platov .
" H i ç ki mseye o l amayacağ ı m kadar, " d e d i Uvarov .
" O n u geri istiyor m u s u n ? " d iye s o rd u Platov . Ko n u ­
şurke n , s a n k i kay ı p b i r k ö p e k t e n b a h s e d i y o r m u ş g i b i b i r
tarzı vard ı .
Uvarov kaşları n ı kal d ı rarak sorgulayıcı b i r ş e k ild e
b a n a b a kt ı .
" S an ı rı m b e n o l d u ğ u m ye rd e n m e m n u n u m e fe n d i m , "
ded i m .
" Pekal a , " d e d i Platov. H al a b a n a b a k m aya zar z o r t e ­
n e z z ü l e d i y o rd u . Ard ı n d a n c e p saat i n e b a kt ı . " H az ı r l a n .
O n daki kaya kadar yola ç ı kıyoruz . "
Böylec e , b i r o n b e ş dakika kadar s o nra , Kazak asker­
l e ri m i , sayıları d a h a da a rt m ı ş olarak Koloça N e h r i ' n d e n
b i r kez d a h a karşıya geç i rd i m . P l at ov ' u n t ü m Kazakları ,
B aşkurdar ve Tatarlar, U v a rov ' u n , başka b i r yaş a m d a ara­
l a r ı n d a o l ab i l eceği m , d a h a d ü z e n l i süvarİ sınıfıyla b i rl i k ­
te saldırıda yer aldılar. Bu k e z Bavyeral ı ların arkas ı n d a n
dolaşt ı k , am a n e redeyse n e h ri g e ç e r g e ç m e z h e m süvarİ
sınıfı ve h e m d e hafif piyad e l e rl e karşdaşt ı k . U varov' u n
kuvv e t l e r i o nlarla çarp ı şt ı . Böylece geri k a l a n ı m ı z d ü ş ­
m a n ı n yan ı n d a n d o l a ş ı p hatları n ı n arkası n a geçeb i l d i .

108
 K a h ra m a n ı m Davidov o l d u ğ u m u hayal e d e re k b ö l ü ­
ğ ü n b a ş ı n d a n g i d iyordu m . Davidov i l e Eylau M u h a b e r e s i
s ı rasında b i r kez t a n ı ş m a fı rsat ı m o l m u ş t u , a m a Vad i m
o n u F i n l a n d iya' da n t a n ı y o r du . Da v i dov Kazak b i rl i k l e ­
ri n i n k o m u t a n ı o larak yaptığı c ü re t k a r akınlarla ü n l e n ­
m i şt i . H al a da ü n l ü y d ü ve yakında d a h a d a ü n l e n eb i l i rd i .
Kazakların h e r z a m a n yaptığı gibi kaos v e korku yayarak
ö n ü m ü z d e ç ı kan h e rkese sal d ı rd ı k . D ü ş m a n l a r ( çoğu n ­
l uk l a İtalya n l a r ve Bavyeralılar) k e n d i l e ri n i savu n m aya
b i l e g e ç e m iyorlard ı . Savaş ü z e r i n e kayda değer b i r etki
yaratab i i d i k m i b i l e m iy o ru m , a m a b u şekilde m ü c a d e l e
e t m e k t e n ş i m d iye kadar h i ç a l m a d ı ğ ı m v e b i l m e d i ğ i m b i r
keyif a l ı y o rd u m . M ü c a d e l e m i z , h e r saldırıdan ö n c e ge­
l e n , b e l k i tek b i r t ab a n c a atışıyla deste k i e n iyor olab i l i rd i ,
a m a y i n e d e k d ı c ı m m e n etkil i silah o l duğu b i r k e z d a h a
kan ı t l a n m ı şt ı .
Fransızlar ke n d i l e ri i ç i n arz et t iğ i m i z t e h l i keyi s o n u n ­
da a n l a m ı ş l a rd ı . Ü ç ü n c ü S üvarİ B i rliği Fransız m e rke z i n ­
d e n ge ri d ö n m ü ş v e karşı saldırıya g e ç m i şt i . Şaşkınlığı­
mız geçtiğ i n d e , e t k i m i z d e o l d u kç a aza l m ı şt ı . Ü ç ü n c ü
Süvarİ B i rliği b i z i d a h a u s u l ü n e uyg u n b i r savaş tekn iği
uyg u l a m aya m e c b u r b ı ra k m ı şt ı . B u da, İ talya n l a r ı n ve
Bavyera l ı ların ü z e r i n d e k i bask ı n ı n kalkmas ı n a ve k e n d i
savu n m a kuvvet l e r i n i o rganize e t m e l e r i n e z a m a n b u l ­
m a l a r ı n a n e d e n o l d u . Yaylım ate ş l e ri b i z i m t e rt i p l e ri m i ­
z i yerle b i r e t m e y e başlad ı . Kazaklar hala d u r m a ks ı z ı n
d ü ş m a n ı n ü s t ü n e atı l ıyorlard ı , a m a art ı k h e r sal d ı rı b i z e
d a h a ağı r b i r d a rb e v u r u y o rd u . D a h a k ı l ı ç l a r ı m ı z ı kul l a ­
n ab i l e c e k yakınl ığa g e l m e d e n çok ö n c e , askerl e r sağıma
soluma düşüyorlard ı . O an , H afif S üvarİ Alayı ' n d a kendi
aske r arkadaşları m l a b i r l i kte o l m ayı i s t ed i m . Ş i m d i o n l a r
olsayd ı ağz ı m d a n seri b i r şekilde ç ı kacak b i rkaç k e l i m e
saye s i n d e ye n i d e n d ü z e n e girer ve d a h a etkili savaşab i ­
l i rd i k . A m a Kazaklar b öy l e şeyl e rd e n p e k a n l a m ıyorlardı
v e b u n u n b e d e l i n i ö d e d i l e r . Yol boyu n c a b e n i m yan ı m d a
a t k o ş t u r a n çavuş b o y n u n d a n v u ru l m u ş t u . K o n u ş m aya
çal ı ş ı rken ağz ı n d a n şelale gibi kan ç ağl ıyorrlu ve s o n u n -

ıo9
da ye re d ü ş t ü . S ilah arkadaş l a rı n ı n a d a r ı çavuşu ç iğ n e y i p
geçere k , k u r ş u n u n yavaş yavaş b a ş l attığı süreci h ı z l a t a ­
m a m l a m ay ı başard ı lar. G e ri ç e k i l m e e m ri v e rd i m , a m a
Kazaklar b u e m re itaat e t m e kt e n , sald ı rı e m ri n e i t a a t e t ­
m e k t e n o l d u kl a rı k a d a r m e m n u n deği l l e rd i . At ı m ı i l e ri
geri s ü r d ü m ve ge riye kalanlar ( t o p l a m e l l i k i ş i d e n b e l k i
o t u z kişi) e m r i m e itaat e d e n e d e k , k ı l ı c ı ın ı n keskin o l m a ­
y a n tarafı n ı ö n ü m e g e l e n askere ve a t a s av u rd u m .
Kısa b i r s ü re s o n ra h e m P l at ov ' u n h e m U v arov ' u n b i r­
l i k l e ri n i kapsayan g e n e l b i r geri ç e k i l m e e m ri ve ri l d i . Rus
sağ kanad ı n d a k i asd p o z i sy o n u m u z u a l m a k ü z e re ge riye
d o ğ ru yola ç ı karak s o n u n c u kez n e h i r d e n karşıya geçt i k .
G e ri d ö n d ü ğ ü m ü z d e , at ı n ı n s ı rt ı n d a sakin saki n o t u r a n
t a n ı d ı k b i r şahsiyet b u l d u k : Vad i m Fyod o rov i ç . H içbir
şey söylemed i , a m a d u ru ş u v e t ü m h a l l e ri tav ı rları b a n a ,
ö ğ r e t m e n i m b e n i b e k l e d i ğ i i ç i n arkadaşl a r ı m l a o y n a m ay ı
b ı ra k ı p e v e g e l m e m i i steye n b ab a m ı h a t ı r l att ı . Süvari l e ­
ri n kalabalığı arası n d a G e n e re l U va r o v ' u d a g ö rd ü m . At ı ­
n ı b a n a doğru s ü rd ü .
" G o rk i köyü n d e K u t u z o v ' u n b i rl i ğ i n e kat ı l m a e m ri
ald ı k . " G o rk i , B o ra d i n o ' n u n d o ğ u s u n d a n iki ve rst ka­
dar u z a kt a b i r kc'yd ü . G e n e ra l Kutuzov o rd u g a h l a r ı n ı
G o rk i ' d e k u r m u şt u . " M e rk ez i ç i n takviye güce i htiyaçları
var gibi g ö rü nüyo r . "
Vad i m ' e bakarak kafa sallad ı m . U v a rov d ö n d ü ve b i r
a n l ığına Vad i m ' e b a kt ı . Ard ı n d a n g ö reve çağrı l d ığ ı m ı ­
z ı anladığ ı n ı b e l l i e d e n kısa v e s e rt b i r s e l a m v e rd i . "Ta­
m a m d ı r , anlaşıl d ı , " d e d i . Bana arkası n ı d ö n d ü ve b i rl i k ­
l e r i n e b i r g ö z gezd i rd i . Sayıca, s a b a h o l d u kl a r ı n d a n ç o k
d a h a aziardı ve ge riye kal a n l a r d a n ç o ğ u n u n d a savaşacak
h a l i kal m a m ı şt ı . " La n e t o l su n ! " d iye h o m u rd a n d ı . " O n l a r ı
M oskova'ya s a k ın a rnayı a rt ı k asla başara mayacağ ız . "
Çavuşu n , savaş a l a n ı n d a b e d d u a e t m e k l e ilgili fi k i r l e ri ­
n i o rtaya atmayı d ü ş ü n d ü m , a ma g e n e ral l e i l iş k imi z a t e n
o l d u k ç a z o r l a m ı ş o l d u ğ u m a karar v e r i p s u s t u m . Ü ste l i k ,
çavuşun ağz ı n ı b o z m a m ı ş o l ması o n a o g ü n h i ç d e şans
1 10
g e t i r m e m i şt i . Vad i m at ı n ı ç o kt a n d ö n d ü r m ü ş g i d iyordu .
B e n de o n u n arkas ı n d a n g i tt i m .
E n s o n g ö r ü ş t ü ğ ü m ü z d e n b e r i n e l e r yapt ı ğ ı m ı z ı k o­
n u ş t u k t a n so n ra , " M a k s ' t a n b i r ha b er v a r m ı ? " d iye sor­
d u m . Vad i m ' i n g ü n ü b e n i m k i n d e n d a h a sakin g e ç m i şt i .
Fransız o rdug a h ı n d a b u l d u ğ u m u z şeyleri rap o r e t m i ş ,
sonrasında da savaşı g ö z l e rn l e meye g i t m i şt i . M u h afı z ala­
y ı n d a n b i rkaç aske r ona b e n i m yapt ı ğ ı m faal iye t i e rd e n
b a h s et m i ş , o y ü z d e n b e n i b u l m a k t a h i ç z o r l u k ç e k m e ­
m i şt i .
" Ki m s e o n d a n b i r h a b e r a l m ışa b e n z e m iy o r , a m a h a ­
b e r a l m al a rı n ı d a b e k l e m i y o r d u m zate n . M aks ( b i z i m
aksi m i z e ) eğer p l a n a sad ı k kaldıysa , ş i m d i b u ra n ı n d o ­
ğusu n d a olsa gere k . Şalikovo l i stedeki e n m u h t e m e l yer.
B i z i m d e o raya d oğ ru g i t m e m i z gere k . "
Ard ı m ı z d a y i n e de h e r d a i m v a r o l a n savaşı n sesl e ­
r i n d e n g i t t i kç e uzaklaşarak Ş a l i kova'ya doğru yol ald ık .
Kararlaşt ı rd ı ğ ı m ı z r a ndev u y a vardığ ı m ızda akşa m ı n ge ç
saat l e ri o l m u ş t u . R a n d e v u m u z b i r h a n ı n k ü ç ü k a h ı r ı n ­
d a gerçekleşecekt i . H a n , M oskova y o l u n d a k i d i ğ e r b i rç o k
b i n a gib i , h e m s a h i p l e r i h e m de misafirleri t a rafı nd a n B o ­
n a p a rt e g e l m e d e n ö n c e t e r k e d i l m i şt i . O d a l a r d a u y u m a
k o n fo ru n u , s a m a n l a r ı n ü z e r i n d e uyu m aya t e rc i h ett i k .
H i ç b i r i m i z y i r m i d ö rt saatte n fazl ad ı r gerçek b i r uyku
uyu m a m ı şt ı , o yüzd e n e l i m i z e geçen fırsatı s on d a m l a s ı ­
n a k a d a r ku l l a n d ı k .
E rt e s i sabah o l d uğ u n d a t o p sesleri a rt ı k ke s i l m i şt i . H e r
n e kadar s o n u ç l a n h a k k ı n d a h i ç b i r fikrimiz o l masa d a b ü ­
y ü k m u h a r e b e sona e rm i ş t i . M a k s ' t a n y a d a D i m i t r i y ' d e n
d a h a ö n c e b u raya g e l d i k l e r i n e d a i r h e rh a n g i b i r i ş a re t var
mı d iye b a k m aya a h ı ra gitt i k . M aks' ı n d u v a r ı n ü z e ri n e
kaz ıdığı kısa a m a n e t b i r mesaj ı b u l m a m ı z u z u n s ü r m e d i .

8 - 2 6 - 9 - M

D ü n akşam b u raya vardığı m ı z d a , bu kez o n u yal n ızca

o n iki saade kaç ı r m ı şt ı k . Ayrıca n o t t a n a n l a d ı ğ ı m kad a-

l l l
rıyla yazarke n e l l e ri t i t re m i ş t i . Yorgu n ya da k o r k m u ş o l ­
m a l ı y d ı y a d a h e r ikisi d e . D i m i t r i y ' e d a i r b i r i z yoktu .
H e m D i m i t r i y gelecek m i g e l meye c e k m i g ö r m e k
i ç i n , h e m d e B o ro d i n o ' d a k i d u r u m l a r ı n n e o l d u ğ u n u öğ­
re n m e k i ç i n b e k l e rn e y e karar v erd i k . H a n d a b ı ra k ı l a n bir­
kaç parça yiye c e k b u l d u k ve o n l arla ke n d i m i z e iyi k ö t ü
b i r kalıvaltı h az ı rlad ı k . K u ş l u k vakt i n e doğru g e r i ç e k i l e n
b i rl i kl e r i m i z d e n i l k i köyü n i ç i n d e n geçt i .
Al d ığ ı m ı z h ab e r l e r karmaka r ı ş ı kt ı . H e r iki tarafta d a
ağı r yara l ı la r vardı a m a h i ç k i mse yaklaşık b i r sayı b i l e
v e re m i y o rd u . O ra d a v eri l e n kayb ı n gerçek sayısını ç o k
s o n raları öğre n e b i l d i m . N e re d e y s e t ü m g ü n savaştıktan
sonra, şafak vakt i n e doğru Kutuzov, Ruslara geri ç e k i l m e
e m ri v e r m i şt i . Yi ne de savaşa kat ı l a n l a r ı n b i r k ı s m ı hala
bu savaşı Rusya için bir zafe r olarak g ö rüyorlard ı . " H e r n e
k a d a r g e r i ç e k i l m e k z o ru n d a kald ıysak d a , B o n a p a rt e ' ı n
i l e rleyi ş i n i d u r d u r m a k i ç i n karşı tarafa d a yeteri kadar
zarar v e rd i k ve B o n ap a rt e art ı k M oskova'yı asla a l a m a ­
yacak , " d iyorlard ı . D iğ e r b i r k ı s m ı o kadar iyimser d e ­
ğildi a m a h a l a u m u t g ö rüyorlard ı . B o n ap a rt e M oskova'yı
alabilir, a m a e l i n d e t u t m a y ı başaramaz , d iye d ü ş ü n üyor­
l a rd ı . B i r k ı s m ı ise Fransızları P e t e rsb u rg ' u n kap ı l ar ı n d a n
u z a k t u t m a k i ç i n a rt ı k yap ı l acak h i ç b i r şey o l m a d ığ ı n a
i n a n ıyorlard ı .
G e l e c e k l e ilgili ç ö z ü m l e m e l e r n e o l u rsa olsu n , b i z i m
Ş a l i kova'da k a l m a m ı z ı n p e k b i r a n l a m ı o l madığı açıkt ı .
At l a r ı m ı z ı eye d e d i k ve M os kova yolu b o yu n c a doğuya
d o ğ ru i l e rl e meye başlad ı k . Yol ü s t ü n d e , şanlı o r d u m u z u n ,
h ayatta kalmayı başarab i l m i ş , p ej m ü rd e , savaş y o rg u n u
a m a y i n e d e u m u d a r ı n ı h e n ü z kayb e t m e m i ş aske rleri n i
t o p a rl ayarak i l e rl e d i k . B i z i m i ç i n , o n l a r için d e o l d uğu
gib i , g i d i l e c e k tek yer M oskova'yd ı . Fakat hangi taraf
g e r ç e kte n B o ro d i n o ' d a zaferini ilan e t m i ş o l u rsa olsu n ,
B o n ap a rt e ' ı n k a m u t a s ı a l t ı nda hala y ü z b i n sağlam a d a m
vardı v e b u m u a z z a m kuvvet l e r k ı s a b i r s ü re i ç e r i s i n d e
( a y n e n b i z i m gibi) sevgili ş e h ri ın İ z i n kap ı ları n ı aşı n d ı r ı ­
yar o l acaklard ı .

1 12
 O gece n e reyi b u l u rsak o rada yatt ı k . M o skova'ya er­
tesi g ü n öğle vakt i n e doğru vard ı k . Tve rskaya'd ak i h a n a
d ö n d ü ğ ü m ü z d e s o ru p s o r u ş t u rd u k . D i m it r i y o g ü n d a h a
e rk en s a a d e r d e o raya ge l m i ş , a ma ç o kt a n t e k r a r y o l a çık­
m ı şt ı . M aks , geçtiğ i m i z bir b u ç u k hafta b o yu n c a biz gitt i ­
ğ i m i z d e n b e r i h i ç g e l m e m i şt i . Vad i m , D i m i t r i y ' i n s ı k sık
dolaştığı yerlere b a k ı n maya gitti ve b e n de ayn ı şeyi M aks
için yapacağ ı m ı söyled i m .
Ve bu b e n i m i ç i n yete r i n c e geçerli b i r b a h a n e yd i .
Vad i m ' e y a d a D i m i t r i y ' e söyl e m e m i ş o l m a m a rağ m e n
M aks' ı n M a rgarita'yı g ö r m e k i ç i n gene leve gittiğ i n i gayet
iyi b i l iyordu m . B u y ü z d e n M aks' ı aramak için genelevi
z iyaret e t m e k kes i n l i kl e makul bir h a re kett i . Ama ge n e ­
levde g e ç i rd i ğ i m t o p l a m süre , çok da m a k u l b o y u t t a kal­
m a m ı ş o l ab i l i rd i .
D o m n i k ü a ' n ı n b e n i karş ı l a rken gösterdiği şefkat yü­
z ü n d e n b i rd e n afallad ı m . N o r m a l d e sal onda, d iğer kız­
ların ve müşte r i l e r i n ö n ü n d e gayet mesafe l i davra n ı rd ı ,
a m a b u g ü n D o m n i k i i a b e n i , u z u n z a m a n ö n c e kaybettiği
kocas ı n ı karşılayan bir kad ı n gibi kuca k l a m ı ş ve ö p m ü ş t ü .
H at t a u z u n z a m a n ö n c e oğl u n u kayb e d e n b i r a n n e gibi
desem daha doğru o l u rdu b e l k i . E l i m d e n t u t u p b e n i oda­
sına g ö t ü rd ü .
"Ah Lyoşa, Tanrı'ya şükür b u ra das ı n . M aks t e k başına
g e l d i kt e n so n ra neler o l u p b i t t iğ i n i a n l ayamad ı m . H e r­
kese , sen kap ı d a n girdiğİn anda b e n i h a b e r d a r e t m e l e r i n i
t e m b i h l e d i m . " Yüzümü e l l e ri n i n arasında tutarak , y i n e
dudaklarımdan öptü .
G e ri ç e ki l d i m . " M ak s ' ı gördü n m ü ? N e z a m a n ? "
E n d i ş e ın İ yanl ı ş a n l ad ı . " G ö r d ü m a m a ke l i m e n i n t a m
anlamıyla yal n ızca g ö rd ü m . Bir de k o n u ş t u m a m a başka
h i ç b i r şey o l m ad ı . M a rgarita ile b i l e kalmad ı . "
Kafaını sallad ı m . " O n u kast e t m e d i m , " d e d i m avu c u ­
n u n i ç i n i ö p e re k . " N e z a m a n geldi bu raya ? "
" İ ki gün ö n c e . B itkin g ö r ü n ü y o rdu . G ü n l e rd i r d u r m a k ­
sızın at üstü n d e y m i ş a ma n e red eyse h i ç d i n l e n m e d e n
geri ç ı kt ı . "

1 13
 " N e dedi?"
" T a m o l a rak h a t ı rlaya m ı y o ru m , a m a s e n i n i ç i n b ı rak­
tığı ö n e m l i mesaj o n u n l a D e s n a ' d a b u l u ş m a n d ı . "
D e s n a b i z i m ö n c e d e n p l a n l a d ı ğ ı m ı z b u l u ş m a yerl e ­
r i n d e n b i riyd i .
" N e z a m a n o l d uğ u n u söyledi m i ? "
" S e n g e l e n e kad a r o rada b e kleyeceğ i n i söyled i , a m a
yal n ı z g i t m e n ge rekiyo r m u ş . M argarita d a h a fazla d e t ay
h a t ı r l ı y o r olab i l i r. "
Kalkıp ke n d i odas ı n ı M a rg a r i t a ' n ı n odası n a bağlayan
kap ıyı çald ı . Bir iki saniye cevap b e k l e d i kt e n s o n ra kapıyı
açtı ve şöyle b i r içeri b a kt ı . Du y ab i l d i ğ i m kadarıyla, M ar­
garita b e l l i ki bir m ü ş t e r i s i y l e m e şgu l d ü . D o m n i k i i a ' n m
o n u e l işareti yaparak çağ ı rdığını g ö r d ü m v e a rd ı n d a n ka­
p ıyı kapatt ı .
" B i razdan b u ra d a olur, " d e d i D o m n i k i i a v e d a h a b i rkaç
san iye g e ç m e m i ş t i ki , M a rgarita kap ı d a n içeri s ü z ü l d ü .
Vü c u d u n a , ü s t ü n e b o l gelen b i r e h ra m a b e n z e y e n beyaz
bir çarşaf d o l a m ı şt ı .
"Aleksey' i h at ı rl a rs ı n , " d e d i D o m n i k i i a . M a rgarita
bana d ö n ü p kısa ve kibar bir şekilde g ü l ü m s e d i . G e re k s i z
t a n ı ş t ı r m a l a r l a nafakası n ı ç ı karmas ı n a e ngel o l u n uyor­
muş gibi bir tavrı vard ı . " G e ç e n g ü n o n u g ö r d ü ğ ü m ü z d e
M ak s i m n e d e d i ? "
M a rgarita t ü m b i l d i k l e ri n i , h e m etkileyici hafızas ı n ı ,
h e m d e te krar e t m e k z o ru n d a k a l ın a m a a rz u s u n u yan ­
sıtan kararl ı b i r kes i n l i kl e p e ş p e ş e s ı ralad ı . "Ale ksey' e ,
o n u n l a D e s n a ' d a b u l u ş m as ı n ı söyl e m e m i z i , m ü m k ü n
o l d uğu kadar u z u n süre o n u o rada b ek l eyeceğ i n i , a m a
Ale ksey' i n t e k b a ş ı n a g i t m e s i gerektiğ i n i , b u n l a r ı b u y ü z ­
d e n b i z e a n l attığ ı n ı ( b ö y l e c e yal nızca Ale ksey öğre n e ­
b i l e c e k t i ) v e D i m i t r i y ' i n arkadaşlarına g ü v e n m e m e m i z
gerektiğ i n i , a h b i r d e D i m i t r i y ' i n k e n d i s i n e d e g ü v e n m e ­
m e m i z gerektiğ i n i söyled i . D i m it r i y k i m ? Ş i m d i söyl e m e ,
d a h a so n ra öğre n i ri m . "
B ağlantı kap ı s ı n a doğru y ü r ü d ü a m a çarşafı n ı n ö n t a ­
rafı n ı ayaklarıyla ç iğnediği i ç i n y ü rü m e kt e o l d u kç a zorla-

ı 14
n ıyordu . Kap ı aral ığından a d ı m ı n ı atar a t m a z çarşafı üs ­
t ü n d e n t a m a m e n att ı . Vü c u d u n u n arka tarafı n ı bir a n i ç i n
ç ı rı l ç ıplak g ö r d ü m v e kapıyı a rd ı n d a n k a p a m a d a n h e m e n
ö n c e m ü s t e h c e n b i r ses t o n u y l a söylediği , " Evet , ye n i d e n
m e r h a b a Albay . . . " sözleri n i d u y d u m .
" D i m i t ri y k i m ? " diye s o rdu D o m n i k i i a . C e v a p v e r m e ­
d İ m . O n u n ye r i n e D o m i n i k i i a ' y ı yatağ ı n ü s t ü n e doğru
i t e r e k o n u ö p m e y e b a ş l ad ı m .
B e n d e n d a h a iyi dost olan b i r a d a m o radan h e m e n kal­
kar ve dörtnala D e s na'ya giderdi a m a o n iki g ü n d ü r D o m ­
n i k i i a'yı g ö r m ü y o rd u m . Ancak, b u n u n sevişıneye duy­
d u ğ u m acil i ht iyaç l a alakası yoktu . Yal n ızca o n u n l a b i rl i kt e
o l m aya d u y d u ğ u m acil i ht iyaçtan do layı o rada kal d ı m .
A m a b i r araya g e l d i ğ i m izde ister i s t e m e z sevişiyorduk
d a ; bir araya g e l d i ğ i m izde yapt ı ğ ı m ı z tek şey sev i ş ın e kt i
asl ı n d a . V e d ü rü s t o l m a k g ere k i rse M a rga r i ta ' n m ç ı p l a k
görüntüsü , az da olsa t u t ku l a r ı m ı ate ş i e m iştİ san ı rı m .
" D i m i t r i y k i m ? " d iye s o rdu D o m n i k i i a seviştikten
sonra .
" T ü m sev i ş m e m i z b o yu n c a b u n u m u m e ra k e d i p dur­
dun?"
" H ayır , " d iyerek k ı k ı rd ad ı . "Ama b i r soru s o rduğu m d a ,
ne kadar geç gel i rse gelsin b i r cevap b e k l e ri m . "
" D i m i t r i y Fetyokov i ç , subay b i r arkadaş ı m ı z . M a k s i m
d e , b e n d e o n u n l a çalışıyo ru z . Ç o k yak ı n arkadaş değiller,
a m a b i rl i kte iyi bir çalışma yürütüyo r l a r . O n a güve n iyo­
rum . "
" Ki m e ? D i m i t r i y ' e m i ? "
" Evet . "
'Ya M ak s ' a ? "
" O n a d a güv e n i y o ru m . "
" H a n g i s i n e d a h a ç o k güve n iyorsu n p e k i b e n i m c a n ı m ,
güve n d o l u Lyoşa m ? " d iye s o rdu b i r y a n d a n bacak lar ı n ı
v ü c u d u m a d o l ayara k . B u t u z a k b i r s o ruydu , o y ü z d e n b i r
cevap v e r m e d i m .
" D i m it r i y ' i n arkadaşları , d e rk e n M aks neyi kastett i ? "
d iye s o rd u .

115
 " D i m i t ri y ' i n arkadaşları" ifadesi (yani O p r i ç n i kl e r ) so­
ruyu t u z a k b i r soru h a l i n e getiren şeyd i . Son z a m a n l ara
kadar eğer bir t e rc i h y a p m a k z o ru n d a b ı ra kıl sayd ı m , D i ­
m i t ri y ' e M aks'a güve n d i ğ i m d e n d a h a fazla güve n i rd i m ,
a m a D i m it r i y , o gize m l i v e k o r k u n ç a d a m l ara o kadar ya­
k ı n g ö r ü n ü y o r d u k i a rt ı k D i m i t r i y ' e de o kadar güve n d i ­
ğ i m i kesi n o l arak s ö y l e y e m e z d i m .
" M a k s i n kastett i ğ i şey; D i m i t r i y ' i n T ü r k l e re karşı b i r­
l i kte savaştığı b i r grup asker yal n ızc a . Buraya b i z e y a rd ı m
e t m e ye ge l m i ş l e rd i . Kadro l u asker değiller, süvarİ y a da
p i yade değiller. D a h a çok Kazaklara b e nziyorlar, a m a Ka­
zaklardan daha az k o n t r o l edi l eb i l i rler. Biz o n l a ra O p r i ç ­
n i k l e r d iyo ru z . "
T e ri m i n asıl a n l a m ı n ı b e l k i b i l iyor, b e l k i b i l m iyordu ,
a m a b u i s i m h a kk ı n d a b i r şey s o r m ad ı .
"Yaptıkları işte iyiler m i b a ri ? "
G e c e n i n kara n l ı k b i l inçsizliği i ç e r i s i n d e arkad aşlarına
ve k u m a n d a n ı n a seslenen o kimsesiz Fransız p iyade eri­
n i n bağırışı geldi a kl ı m a . Akı l l arında galip gelip g e l e m e ­
yec e k l e r i n e d a i r e n ufak b i r ş ü p h e o l m aksı z ı n y ü z kişil i k
Fransız o rdug a h ı n a e l l e r i n i kolları n ı saliaya sallayan g i r e n
Yuda, M atfey ve F o ma geldi a kl ı m a . O n l a r ı o g ü n d e n b e r i
h i ç g ö r m e m i ş o l m a m a rağ m e n galip g e l d i k l e r i n d e n h i ç
ş ü p h e m yoktu . D o m n i k i i a ' y a ayrı n t ı l arı a n l a t m ad ı m .
" H e m d e ç o k iyiler, " d iye y a n ı t l ad ı m .
E l i m i kalçalarında d o l aşt ı rd ı m . O da b a n a g ü l ü m s e d i ,
a m a g ü l ü m s e rn e s i b i rd e n b i re asık b i r su rata d ö n ü ş t ü . E l i ­
m i k a p t ı v e b a k m a k i ç i n y u k a r ı kal d ı rd ı .
" Bu n e z a m a n o l d u ? " d iye sordu d e h ş et l e .
A n i t e d i rg i n l iğ i n e b i r s eb ep g ö re m e d i ğ i m ı ç ı n , n e re ­
deyse gülere k , " N e n e z a m a n o l d u ? " d iye s o rd u m .
N e d iyeceğ i n i b i rkaç saniye d ü ş ü n d ü . " Pa r m a k l a r ı n !
N e zaman oldu?"
Tü rkl e ri n , b e n i esir a l d ı kt a n s o n ra yap t ı k l arı i ş ke n c e ­
l e r ş ı rasında kaybett i ğ i m , sol e l i m i n son i k i p a r m ağ ı n ı n
yokluğu n a alışalı u z u n z a m a n o l u y o rd u . O p a r m a k l a r a
b u k a d a r az i h t iyaç d u y m u ş o l m a m n e red eyse şaş ırtıcıy-

ıı6
d ı . Sağ e l i m l e yazı yaz ı y o rd u m . K ı l ı c ı ın ı sağ e l i m l e t u ­
t u y o rd u m . M i sket tüfeği n i n d ipçiği n i iki p a r m a k l a d e s ­
t e k l e m e k gerektiğ i n d e n , m i s k et n i ş a n c ı l ı ğ ı m b i raz d a h a
az iyiyd i a m a m i s k et tüfeği h i ç b i r z a m a n favori s i l a h ı m
o l m a m ı ş t ı z a te n .
" Ü ç yd ö n c e , " d iye y a n ı t i a d ı m D o m n i k i i a ' n ı n sorusu­
n u . " Fark e t m e m i ş o l m a n a şaş ı rd ı m , " diye e k l e d i m , sanki
k a lb i rn k ı rı l m ı ş gibi yaparak a m a g e r ç e kt e n d e hala şaş­
kınd ı m .
" B u ra d a n g i d e n e k a da r seni b i l e g e rç e kt e n fark ettiğ i ­
m i s a n m ı y o ru m . "
Ke n d i p a r m ağ ı n ı ö n c e b e n i m b a ş p a r m ağ ı m , işaretpar­
m ağ ı m ve o rt a p a r m ağ ı m aras ı n d a yukarı aşağı gezd i rd i ,
a rd ı n d a n d iğ e r iki p a r m ağ ı n k ö kl e r i n e d o k u n d u .
"Ac ıyor m u ? " d iye s o rdu .
"Artık ac ı m ıyo r . " Parmak l a n ın d a n artaka l a n , yara izi
t aşıy a n k ı s ı rn lara d o ku n ın aya d e v a m e t m e s i n e i z i n ver­
d i m . Çoğu i n s a n p a r m a k l a r ı m k o n u s u n d a a ş ı n duyarl ı
davra n ı rd ı . Ya h i ç d u r m a d a n bu k o n u y l a i l g i l e n i rl e r ya da
b e n i ü z e c e k l e r i korkusuyla konuyu hiç a ç m a z i a r d ı b i l e .
H e r i k i d u ru m d a d a i nsanların olay ı n fiziksel b o y u t u n a
o d a k l a n m a l a rı d a h a iyi o l uy o rd u . T a n ı d ı ğ ı m yalnızca b i r
kişi d a h a , D o m i n i k i i a ' n ı n , e s k i d e n p a r m a k l a r ı ın ı n o l d uğu
yerde kalan p a rç a l a r ı n dağ ı n ı k detayları y ü z ü n d e n kap ı l ­
dığı m a s u m cazibeye kap ı l m ı şt ı . O da o ğ l u m D i m i t r i y
i d i . D i m i t r i y d e ayn e n şu a n D o m n i k i i a ' n ı n yaptığı gibi
e l l e ri m e d o ku n ın ay ı severd i . G ö z l e r i m i kapatt ı ğ ı m d a ,
ke n d i m i n e re d eyse ye n i d e n D i m i t r i y i l e b i rl i kt e ym i ş i m
gibi h i ssett i m . M arfa i l k başta D i m i t r i y ' e b u n u yap m a ­
m as ı n ı söyle m i şt i , a m a yapt ığı şeyi n b a n a b i r zararı yok­
t u , o y ü z d e n i z i n v e r m i şt i k .
Ke n d i d ö rt p a r m ağ ı n ı b e n i m i k i p a r m ağ ı m l a b i rb i ri ­
n e g e ç i rerek, " İ m p a rato r i ç e M ar i e - Lou i se ' i n re s m i n i h i ç
g ö r m e d i m , " d e d i D o m n i k i i a . Konuyu değişt i rd i ğ i n e se­
v i n m i şt i m .
" N e d e n b ö y l e b i r şey söyl e d i n ? " d iye s o rd u m .
" Belli ki , b e n i m o n a b e n z e d iğ i ın İ diŞinüyorsun."

1 17
 " Be l l i ki m i ? "
" M ak s i m söyled i . " Sanki b i r g ü n a h ç ı karıyormuş gibi
k o n u ş u y o rd u . Fakat D o m n i k i i a ile M a k s i n b e n i m h a k ­
k ı m d a k o n u ş m u ş o l m a l a r ı b e n i a rt ı k i l g i l e n d i rm i yo rd u .
" Evet . B e n z iyorsu n . "
"Yani b e n yal n ı z c a , p a r a n b i r Fransız i m p a rato r i ç e s i n e
yet m e d i ğ i i ç i n ke n d i n i avuttuğu n u c u z b i r fah i şe m i y i m ? "
d iye k o n u y u hafife alarak s o rdu .
G ü l d ü m . " M ar i e - Louise Fransız deği l . Avusturya l ı . "
" Bu b i r cevap deği l . "
"Ve s e n d e u c u z deği l s i n . "
" H e r n e kadar b ü t ç e n i z i n p a h a l ı b i r fah i ş e n i n para­
s ı n ı ö d e m e y e m ü s a a d e e t m e d iğ i n i b i l s e m de, b u d a b i r
cevap deği l . " S ö z ü n e d e v a m e t m e d e n ö n c e b i r d u raksa­
d ı . Ard ı n d a n , " B i r de karı n var tab i i , " d e d i . B u c ü m l e l e ri
söylerken o ka d a r b ü y ü k b i r h a s e t l e ve t e r s t e rs bakıyor­
du k i ancak n u m a ra yap ıyor o l d uğ u n u d ü ş ü n eb i l i rd i m .
D o m n i k i i a ' n ı n b i r şekilde b e n i m evl i l iğ i m i kıskan ıyor
o l ma sı fikri , h i ssett i k l e r i ister yapay olsun ister o l m a s ı n ,
g u r u r u m u okşuyord u , a m a aynı z a m a n d a s a m i m i v e san­
rılarla dolu d ü n y a m ı z a gerçekliği g e t i rmeye kalkıştığı i ç i n
s i n i rl e r i m i b o z u y o rd u .
" Z a n n e d e r s e m y i n e M aks' ı n b aş ı n ı n a l t ı n d a n ç ı kt ı
b u n l ar , " d e d i m .
Kafasını salladı v e a rd ı n d a n ek l ed i . "Alyans takmıyor­
sun . "
" Bi r casus i ç i n alyans t a k m a k iyi b i r fikir deği l , " d iye
y a n ı d ad ı m . D a lg ı n l ıkla yüzüğü n o l ma s ı gerektiği sağ e l i ­
m i n y ü z ü k p a r m ağ ı n ı n k ö k ü n ü o v a l ı y o rd u m . Alya n s ı m
h e r z a m a n k i g i b i M a rfa ' n ı n t u v a J e t masas ı n d a , k ü ç ü k
sedef b i r k u t u n u n i ç i n d e d u ru y o rd u . O alyansı b i r t e k
Pete rsb u rg ' d a evdeyken t a k a rd ı m . M arfa s e b e p l e r i m i a n ­
ladığı n ı söylüyord u .
"Ah a n l ı y o ru m , " d e d i D o m n i k i i a . "Adı n e p e k i ? "
" Ki m i n ad ı ? " d iye s o rd u m .
" Karı n ı n ad ı . "
" M aks b u n u d a söyl e m e d i m i ? "

ı 18
 " M aks b u n l a r ı n h i çb i ri n i kast e n söyl e m e d i asl ı n da . "
" Ka rı m ı n adı M arfa M i ha i l o v n a . Ve b i r o ğ l u m u z var,
D i m it r i y Alekseyeviç . " S esi m , n iyet e t t iğ i m d e n d a h a si­
n i rl i ç ı km ı ş t ı . S a d e c e detayları m ü m k ü n o l d uğu k ad a r
ç a b u k g e ç m e k i s t i y o r d u m k i e n a z ı n d a n b i r k a r ı m ve b i r
ç o c u ğ u m o l d u ğ u n u u n utab i l e y i m .
" B i r D i m it r i y daha , " d iye b i r g ö z l e rn d e b u l u n d u .
" D i m i t ri y Fetyukov i ç ' i n i s m i n i v e rd i k o n a . "
"Neden?"
" Ç ü n k ü D i m i t r i y b e n i m h ayat ı m ı k u rt a rd ı . "
"Anl ıyoru m , " d e d i b a n a d a h a b i raz sokularak. " S a n ı -
r ı m D i m i t r i y ' l e t a n ı ş m a k i s t e rd i m . "
" H angisiyl e ? "
C e v a p v e r m e d i , yal n ızca b a n a g ü l ü m se d i . İ st e rn e d e n
M aks h a t ı r ı m a geldi ve z i h n i m i koreal a m aya başlad ı . İ ki
g ü n d ü r D e s n a ' d a b i r o d u n c u k u l ü b e s i n d e yal n ı z b a ş ı n a
ve s ı k ı n t ı i ç e r i s i n d e b e n i b e k l iyor o l ab i l i rd i . Bu kadar
oya l a n d ı ğ ı m i ç i n k e n d i m d e n n e fret e t t i m .
" G i t m e m gere k , " d e d i m g i y i n meye başlayarak . " G i d i p
M ak s ' ı g ö r m e m gerek . "
"Anl ıyoru m , " d e d i .
İ l k kez n e b e n i m a k l ı m a o n a p a ra ö d e m e k geld i , n e d e
o n u n akl ı n a b e n d e n p a ra iste m e k .

D ı şarı a d ı m ı m ı a t a r a t m a z , Vad i m ' i n h ı z l ı ad ı m larla

bana d oğ ru geldiği n i g ö rd ü m .
" S e n b u ra d a n e h a l t e d i y o rsu n ? " d iye g ü r l e d i i ç i n d e n
g e l e n b i r kızg ı n l ı k l a . " M ak s i m S e rgeyevi ç ' i arıyor o l m a n
g e rekiyordu . "
" Z at e n o n u arıyordu m . "
" B u rada m ı ? B u rada eğl e n iyor olab i l i rs i n Aleksey, a m a
b u ra s ı M ak s ' ı b u l m a y ı u m a c ağ ı m t a rz y e r l e r d e n deği l .
D i n l e b a k ! Bugü n , M aks h a k k ı n d a o n d a n h i ç b e k l e m e ­
yeceğ i m d e h ş e t verici şeyle r öğre n iy o ru m . N eyse , M a ks
b u ra d a m ı y d ı b a ri ? "
" H ayır, a m a n e re d e o l d u ğ u n u ö ğ re n d i m , " d iye y a n ı t -

1 19
! ad ı m . Vad i m ' i n a l ı ş ı l m a d ı k h u y s u z tav ı r l a rın a b i r a n l a m
veremiyordu m .
" G ü z e l . H e m e n o raya g i d e l i m öyleyse . "
" T ü m b u acele n e r d e n ç ı kt ı b i rd e n b i re ? "
Vad i m , kalb i ın İ k ı rmak ü z e re o l d u ğ u n u fark e t m i ş ç e ­
s i n e b a n a b aktı . S e s t o n u n u b i raz y u m u ş a t t ı a m a yalnızca
b i raz .
" Ç ü n k ü M ak s i m S e rgeyevi ç b i r Fransız casusu , b i l d i ­
ğ i m kadarıyla d a h e p öyleym iş . "

1 20
 7

M ak s i m S e rgeyevi ç L u k i n i l e ilk b u l u ş m a m ı z ı hatı rl ı ­

y o ru m . 1 8 0 5 y ı l ı n d a , Aust e r l itz S avaş ı ' nd a n b e l k i iki ay
kadar ö n c e yd i . Ye m e k h a n e d e o t u r m u ş öğle y e m eğ i m i z i
yiyorduk k i m a s a n ı n karşısından , k e n d i n d e n e m i n , g e n ç
b i r s e s geldiği n i d u y d u m . M ak s 'a b a k m a k i ç i n g ö z l e r i m i
kald ı rd ı m . H e n ü z o n sekiz yaş ı ndayd ı , a m a ç o kt a n d ı r t a ­
n ı d ı ğ ı m D i m i t r i y Fetyo kovi ç i l e c i d d i b i r k o n u ş m a yap ı ­
y o rd u .
"Am e ri ka' d a kral yok a m a kö l e l e ri var," d iye açıklıyor­
du M aks. " İ n g i l t e r e ' d e kral var ama kö l e l e ri yok . Frans ız­
lar kral ları n ı ö l d ü rü p ye r i n e b i r i m p a r a t o r yaratt ı l a r k i
ke n d i l e ri köle olmasınlar. Rusya' d a i s e b i z i m h e m b i r i m ­
p a ra t o ru m u z h e m de k ö l e l e r i m i z var." Bir a n i ç i n d u ra k ­
sad ı . "Tab i i b i rç o k Rus , b i r i m p a r a t o ru m u z u n o l d u ğ u n u
ve b i z i m k ö l e o l d u ğ u m u z u söyleyecekt i r . "
" Köylü t a k ı m ı ö y l e d iy ec ekt i r d e m e k istiyors un h e r ­
h a l d e . Ö y l e d e ğ i l m i ? " d iyerek lafa karıştı D i m i t r i y .
" Kesin l i kle . "
M aks b i rd e n t ü m i lgimi ü s t ü n e ç e k m i ş t i . H a n g i görü ­
şü savu n d u ğ u n a ya da n e a n l at m a k iste d i ğ i n e d a i r h i ç b i r
fıkri m yoktu , a m a fikirleri n i t a z e ve g e n ç l e re özgü b i r t u t ­
kuyla ifade e t m e şekli ç a rp ı c ıyd ı .
" Be n olsam köylü t ak ı m ı n ı z e n c i l e rl e kıyasl a m ayı ter­
c i h e t m e z d i m , " d i y e re k k o n u ş m aya ilk defa kat ı l d ı m .
M aks i rk i l m e d e n görü ş l e ri n i s ü r d ü rd ü : " H ı m m , h ay ı r ;
köylü t a k ı m ı n a u l a ş m a k için o k a d a r uzaklara g i t m e m i z e
gerek yok . "

121
 D a h a s o n ra l a r ı b u n u n , M a k s i n t i p i k b i r ifade tarzı
o l d u ğ u n u ö ğ re n d i m . İ ki a n l a m a d a g e l eb i l e n , g ö z l e r i n d e
şeyt a n c a b i r ı ş ı i d a m ayla k u ru l m u ş y a n s ı z c ü m l e l e rl e k e n ­
d i n i i fade e t m e k t i p i k b i r M aks davranışıyd ı , A m e r i k a ­
l ılara m ı ç a t ı y o r d u yoksa Ruslara m ı ? Yıllar s o n ra b u n u
y a d a b a z ı b e n z e r k o n u l a r ı o n a s o rd o ğ u m u h a t ı r l ı y o ru m .
M i l l e t l e rl e i l g i l e n m e d iğ i n i , yal n ı z c a fıkirlerle i l g i l e n d iğ in i
söyl e m i ş t i b a n a .
" M i l l e t l e r fikirler ü z e r i n e k u ru l m a m ı ş m ı d ı r ? " d iye
sormuştum ona.
" B azıları öyle , " d e y i p kafasın ı sallamışt ı , " a m a sayıları
ç o k deği l . " O an i ç i n yalnızca iki t a n e s i g e l m i ş t i akl ı m a :
Fransa ve A m e r i k a . V e b i z A m e r i k a ' y l a savaş h a l i n d e d e ­
ğildik.

Tve rskaya ' d a k i g e n e l e v i n d ı ş ı ndaki , K re m l i n ku l e l e ­

r i n i g ö reb i l d iğ i m i z o m e y d a n d a d u ru rk e n , t ü m b u n l a rı
h a t ı r l a d ı m v e b o ş b o ş Va d i m i n g ö z l e r i n i n i ç i n e b a kt ı m .
" M aks nasıl o l u r d a Fransız casusu o l ab i l i r? " d iye sor­
d u m . "Au s t e r l i t z ' de b i z i m l e b i r l i kt e Fransızlara karşı sa­
vaşt ı . Ve b u ra d a da o n l arla savaşıyor . "
" S avaşıyor m u acab a ? " d iye sorgo l a d ı Vad i m . " B e n i m
d u y d u k l a r ı m h i ç d e o y ö n d e deği l . D i m i t r i y ' e göre , b i z
G z a t s k ' t a n ç ı kar ç ı k m a z M aks ü ç ü n ü d e g ö t ü r ü p Fran ­
s ı z l a r ı n e l l e r i n e t e s l i m e t m i ş . B i rkaç s a a t i ç i n d e üçü d e
i n faz e d i l m işi e r . "
" H angi ü ç ü ? "
" O p r i ç n i k l e r i n u ç u ışte : S i m o n , Faddey v e Yakaviar­
d a n b i ri , h a n g i s i o l d u ğ u n u h a t ı r l aya m ı y o ru m . "
" Peki D i m i t r i y t ü m b u n l a r ı n e r e d e n b i l i yo r m u ş ? "
" O n a d a A n d r ey söyl e m i ş . M aks b u n l ara i h a n e t e tt i ­
ğ i n d e , A n d re y d e d iğ er ü ç ü y l e b i r l i kt e y m i ş a m a k a ç ın a y ı
b a ş a rm ı ş . " Vad i m , kaş ı m ı kal d ı rı ş ı m d a n A n d rey' i n s ö z l e ­
r i n d e n ş ü p h e e t m e k ü z e re o l d u ğ u m u a n l a m ı şt ı . Yal n ızca
b i rkaç g ü n d ü r t a n ı d ı ğ ı m ı z b i r a d a m ı n sözleriyl e , M aks
gibi eski b i r arkadaş ı m ı z ı n a l e y h i n e karar v e re m e z d i k .

ı ız
Vad i m , b e n daha k o n u ş m aya b a ş l a m a d a n atağa geçt i : "Ve
D i m it r i y M aks ' l a ke n d i ko n u ş m u ş . M aks s u ç u n u itiraf et­
m iş . "
M aks' ı n son mesaj ı nda b a n a , D i m i t r i y ' e güve n m e m e ­
m i söyl e m e s i n i n ü s t ü n d e n ç o k u z u n z a m a n g e ç m e m i şt i .
Ş i m d i ise D i m i t r i y ' i n söylediği şey M aks'a güve n m e m e ­
m i z gerektiğiyd i . M aks saklan ınayı t e rc i h e t m i ş t i ( şart lar
n e o l u rsa o l s u n m a s u m b i r i ns a nı n yapacağı bir h ar e k e t
değil ) ve o n u görmeye yal n ı z b a ş ı m a g i t m e m gerektiği n i
söyl e m i şt i . B u n u k e n d i güve n l iği i ç i n m i iste m i şt i , yoksa
b u b e n i m i ç i n k u ru l m u ş b i r t u z a k m ıyd ı ?
" D i m i tri y t ü m b u n l arı n e z a m a n duy m u ş ? " d iye sor­
d u m Yad i m ' e , a m a t a m o s ı rada m e yd a n ı n u z a k b i r
n o k t a s ı n d a n D i m i t r i y ' i n k e n d i s i g ö r ü n d ü , o yü z d e n Ya­
d i m ' i n cevap ve rm e s i n e gerek kalmad ı . D i m it r iy b i z e
doğru geld i .
"Aleksey'e söyl e d i n m i ? " d iye sordu Yad i m ' e .
" G e n e l hatlarıyla a n l att ı m , a m a s a n ı r ı m s e n h e r i k i m i ­
ze de ye n i d e n a n l atsan iyi olacak . "
" N e z a m a n d a n b e ri b i l iyo rsu n ? " d iye s o rd u m D i ­
m itriy' e . D i m i t ri y ' i n ş u ana kadar b i z d e n ne gizlemiş ola­
b i l eceğ i n i m e rak e d i y o rd u m .
" S izi G o ryaç k i n o ' d a b ı rakıp g i t t i k t en h e m e n s on ra öğ­
r e n d i m . And rey b e n i b u l d u v e b u n u a n l att ı . "
"Tam o l a rak n e a n lattı s a n a ? " H al a son d e re c e ş ü p h e ­
l i yd i m .
" G z a t s k ' a yaklaşı r yaklaşmaz M aks v e O p r i ç n i k l e r
b i rb i rl e r i n d e n ayrıl mışlar, d a h a doğrusu ( s o n radan öğre n ­
d i ğ i m e göre) M aks o n ları atlat m ı ş . M ak s ' ı b u l m a k i ç i n
çevreyi s o ruştu r m u ş l a r ve Fransızlar tarafı nd an kaç ı r ı l d ı ­
ğını öğre n m i şl e r. Tab i i ki asl ı nda kaç ı r ı l m a m ı ş , k e n d i ayak­
larıyla Fransız o rduga h ı n a gitmiş . "
N e re d e n b i l d i kl e r i n i sormak ü z e reyd i m , a m a Vad i m
eliyle işaret e d e re k D i m i t r i y ' i n s ö z ü n ü b i t İ rın e s i n e m ü ­
saade e t m e ın İ söyl ed i .
"Ard ı nd an g i d i p M ak s 'ı kurtarm ışlar, ama tab i i hala
o n u n bir hain o l d uğ u n u b i l m iyorlarm ı ş , a ma kısa bir s ü re

ı23
i ç e r i s i n d e M aks o n ları ye n i d e n atlat m ı ş . Yol ü z e r i n d e b i r
yerde Faddey i l e b u l u ş m u ş l a r ve a rd ı n d a n , G o ryaç k i n o ' d a
b i z i m l e b u l u ş m a k ü z e re h e p b i rl i kte yola d e v a m e t miş le r .
G o ryaç k i n o 'ya b izden b i r gün ö n c e varm ışlar ve M aks da
o raday m ı ş . O n l ar a , B o rod i no ' d aki ana o l u ş u m l a rd a n bir­
kaç v e rst ö t e d e b i r yerde b ü y ü k ve savu nmasız b i r Fran ­
sı z o rd u g a h ı b u l d u ğ u n u ve çok kolay b i r h e d e f o l d u ğ u n u
söyl e m i ş , o n l a r da M aks'a güve nmi ş l er .
" S o n u ç t a d ö rd ü de (And rey , S i m o n , Yakov Alfeyev ve
Faddey) saf saf Fransız o rdug a h ı n d a d o l aşmaya başlam ı ş ­
l a r ve Fransızlar b i rd e n b i re ü z e rl e r i n e ç u l l a n ı p o n lar ı ö l ­
dürmü ş l e r . And rey d ı ş ı ndaki l e ri y a n i (şansımıza And rey
kaçınayı başarm ı ş ) , aksi takd i rd e t ü m b u n l a r ı ö ğ re n e m e ­
m i ş a lacakt ı k . S a n ı r ı m l a n e t Fransızlar yal nızca ü ç ü n ü n
gelmes i n i bekl iyorlarm ı ş . M aks yal n ızca o n lara i h a n e t e t ­
tiğini sanıyo rmuş . "
"Ve t ü m b u n l a r ı sana And rey a n l att ı . Ö y l e m i ? " d iye
s o rd u m .
" Evet . B e n sizi b ı rakıp g i t t i kt e n sonra A n d re y b e n i
b u l d u ve n e l e r o l d u ğ u n u a n l att ı . M a k s i t a k i p ettiğ i n i v e
n e re d e konaklad ığı n ı b i l d i ğ i n i söyl e d i . M aks'la yüzleşt i ­
ğ i m i z d e , t a m olarak And rey İ n a n l attığı şekliyle b a n a h e r
şeyi iti raf etti . "
M a k s i n Fransa v e i htilal k o n u s u n d a k o n u ş mayı n e
k a d a r sevd iğini h e p i m i z b i l i ri z , a ma b u n l a n c i d d i c i d d i
söylediği n i h i ç b i r z a m a n d ü ş ü n m e m i ş t i m .
" Bu i ş n e z a m a n d a n b e r i sü rege l iyormuş ? " d iye s or d u
Vad i m .
" B i l m iyoru m , " d iye yanıtladı D i mitriy. " N e fark e d e r ?
Ası l m e s e l e şu ki b i r a n ö n c e o n u b u l u p icab ı n a b a k m a ­
m ı z gerekiyor. N e re d e o l d uğ u n u öğre n eb i l d i n i z m i ? "
"Aleksey biliyor," d e d i Vad i m v e ikisi b i rd e n b a n a d ö n ­
düler.
Bir a n d u ru p d ü ş ü n d ü m . Eğe r D i m it r i y ' i n yal nızca
kendisi M a k s i suçlamış olsayd ı , o zaman o n a i n a n ı rd ı m
a m a işin i ç i nd e h e m D i m itriy h e m d e And rey ( O p r i ç n i k ­
l e rd e n b i ri ) o l u n c a ş ü p h e y e d ü ş m ü ş t ü m . O p r i ç n i k l e r gel-

1 24
d i ğ i n d e n b e r i D i m i t r i y ' i n o n lara gösterdiği bağ l ı l ı k b i z e
gösterd i ğ i n d e n ç o k d a h a fazla gibiyd i . Tab i i ki g ö r ü n ü ş e
bakı l ı rsa, h e p s i b i z i m tarafı m ızdayd ı , ama b u n d a n e m i n
a l m a m ı z ı n z a m a n ı g e l m i şt i .
" G i d i p M ak s ' ı k e n d i b a ş ı m a b u l acağı m , " d e d i m . " O n u
alıp b u raya geri get i receği m . "
" H ayır. H i ç d e öyle yap m ayacaks ı n , " d e d i D i m it r i y .
" H e p b i r l i kte gideceğiz ve b i z i m l e g e l d i ğ i n d e n e m i n ola­
cağı z . "
"Yalnız b a ş ı m a gideceğ i m , " d iye cevap v e rd i m kararlı
b i r şeki l d e . " S ad e c e b e n i m g i dec eğ i m i sanıyor. Eğer h e p i ­
m i z b i rd e n gi d e rsek kaçab i l i r . B e n i m l e gelecek. Eğer gel ­
m e z s e o z a m a n o n u n b i r h a i n o l d u ğ u n a e m i n o l u ru z . "
D i m i t r i y d u d a k b ü kt ü .
" İ n a n b a n a D i m it r i y Fetyukoviç , " d e d i m soğuk b i r sa­
m i m iy e d e , "eğer M ak s i m b i r hainse , o z a m a n en az size
ettiği kadar bana d a i h a n e t e t m i ş d e m e k t i r . B u n l a rı n , böy­
l e bir a d a m ı n yanına kalmasına m ü s a a d e e t m e y e c eğ i m . "
" M aks ' ı n yeri n i b ize söyl e m e n i e m re d eb i l i ri m , " d e d i
Vad i m , am a b u n u söyle rkenki ses t o n u n d a n , verdiği emir­
Iere itaat e d i l m e m e s i y ü z ü n d e n t a kı m ı n ı n içinin gittikçe
boşald ığı n ı gö rm e y i göze alamayacağ ı n ı a n l ı y o rd u m . Ö n ­
c e b a n a b a kt ı , a rd ı n d a n d a D i m i t r i y ' e , sonra y i n e b a n a
bakt ı . " Pe kiiHi Aleksey. G it bakal ı m . O n u b u raya getir,
sonra ona n e yapacağ ı m ıza h e p b i r l i kte karar veriri z , eğe r
suçluysa tab i i . " Bu s o n k e l i m e l e ri söyl e m e k s o n ra d a n ak­
lına g e l m i şt i ; s u ç l u o l d uğ u n a ç o kt a n karar v e r m i şt i .

At ı m a a d a d ı m v e güneye , ş e h r i n dışına doğru yo l c u ­

l u ğ u m başlad ı . D e s n a u z akta değ i l d i a ma oraya g i t m e y e
çok da heve s l i deği l d i m , o yüz d e n at ı m ı ağı r a d ı m larla sü­
rerek yo l u m a d e v a m e t t i m . M aks' ı n yaptıkları k o n u s u n ­
d a D i m i t r i y ' i n lafına i n a n m ı ş o l a y ı m y a d a o l m ayayı m ,
Vad i m ' i n e m r i n e uyarak i ş i m i y a p m a m i ç i n b e n i yal n ı z
b ı rakacağı k o n u s u n d a o n a t a m olarak güv e n e m e m i şt i m .
Yol b o y u n c a t e k g ö z ü m h e p arkamdayd ı . B i rkaç kez arka-

125
m a d ö n ü p bakarak anayolu k o n t r o l e tt i m , a m a t a k i p e d i l ­
d i ğ i m e d a i r h i ç b i r işaret yoktu . Köyü n k u ze yi n d e k i avcı
k u l ü be s i n e vard ı ğ ı m d a , kara n l ı k çökeli hayl i o l u y o rd u .
B u yeri d a h a ö n c e g ö r m e m i ş t i m ( s a n ı r ı m b u rayı l i ste ­
ye e k l e m e k M a k s i n k e n d i ö n e ri ş i yd i ) ve boyut l a r ı m gö­
rü n c e şaş ı rd ı m . G e re k i rs e bir ya d a iki kişi n i n rahat rahat
yatab i l e c e kl e r i ka da r b ü y ü kt ü .
Kapıyı ç a l d ı m v e yavaşça s e s l e n d i m . " M a k s ! M a k s !
B e n i m , Aleksey. "
Kapı açıldı ve M a k s i n soluk, b i r s ü red i r y ı k a n m a m ı ş
ve korku d o l u y ü z ü n ü g ö rd ü m . "Yalnız m ı s ı n ? " d iye sor­
d u . Kafa sal l ad ı m . Kapıyı t a m a m e n a ç m a d a n ö n c e etrafa
paranoyakça göz attı ve a rd ı nd a n b e n i içeri ald ı .
" N e z a m a n d ı r b u radas ı n ? " d iye s o rd u m .
" İ ki gündü r , " d iye yanıtlad ı . Ku l üb e n i n i ç i ç ı p l a kt ı .
Yalnızca b i r duvar d i b i n d e k e rp i ç t e n b i r ocak v e b i r san­
dalye vard ı . " Ot u r , " dedi b a n a sand alyeyi işaret e d e r e k .
S a n dalyeyi kald ı rı p o d a n ı n o rtas ı n a koyd u m .
" H ayır. S e n otu r , " d e d i m . İ kram e d i y o r m u ş u ru gibi
dav ra n m a k iste d i m , a ma asl ında bir sorguya h a z ı r l a n ıyor­
d u m . O o t u r u r p o z i syo n d a d u ru p bana b a k m a k için göz­
lerini kal d ı r ı rke n , b e n ayakta d u r u r ve yürü rse m , sorgu
için d a h a uyg u n bir poz i syo n o l acağı n ı d ü ş ü n m ü ş t ü m .
Söylediğim gibi yapt ı .
" D i m itriy İ e konuştu m , " dedi m .
M aks y e re b a kt ı . " İ yi , " d iye h o m u rd a n d ı .
" D o ğ ru m u ? " d iye s o rd u m .
" N e doğru m u ? "
S oğukka n l ı l ığ ı m ı kaybe t m i şt i m . S o rgucu ro l ü m d e n
ç ı karak , n i ye t i m d e n d a h a kişisel b i r tavırla k o n u ş m u ş t u m
o n u n l a . " Bu b i r a ç ı ko t u r u m değil M aks. B u b i r dava b i l e
deği l . Bu b i z i m d o s t l uğu m u z l a ilgili b i r şey. O y ü z d e n
d o s d oğru cevap ver."
" Ve re m e m . " Yanıtı t a m a m e n s a m i m iyd i . " B e n i b i l i rs i n
Aleksey, d ü ş ü n m e şekJ i m öyle değildir. K o n u ş m a ş e kJ i m
öyle değildir. " N e d e m e k iste d iğ i n i b i l i y o r du m . Bazı i n ­
sanlar içsel algılarına yapay b i r d e ri n l i k kat m a k i ç i n d ü -

1 26
şünsel b i r paravan takı n ı rlar. M aks içsel algılarla h i ç b i r
z a m a n uğraş m a m ı şt ı . İ çsel algıları vardı (ge n e l eve gidiş
seb e p l e ri n i açıkladığı zaman fark e t m i şt i m ) ve o algıları
a n l ıyordu ama o n l arı ö n e m s e m i y o r d u ya d a o n l ara b e l
bağ l a m ıyord u . E n s a m i m i c ü m l e l e ri h e r z a m a n b i r m a n ­
t ı k s ü re c i n d e n geçerek k u ru l m u şt u . "Ama ö z e l l i k l e d o s t ­
l uk kav ra m ı n d a n b a hs ed iyorsan ş u n u söyleyeb i l i r i m k i o
asla i h a n e t e t m e d i ğ i m b i r şey. Ö n e m i olan h i ç b i r şeye
i h anet e t me m . "
"Ama ü l ke n e i h a n e t e t t i n . "
B u c ü m l ey i b i r soru c ü m l e s i o larak s ö yl e m e m i ş t i m
a m a y i n e d e cevap v e rd i : " Evet . "
"Ayrıca S i m o n ' u , Fad dey' i v e Yakov Alfeyev ' i k a d e t ­
m e l e ri i ç i n Fransızların arasına s e n yo l l a d ı n . "
"Ah, evet . B aşarab i l seyd i m A n d rey' i d e yo l l ayacak­
t ı m ; gerçi ' k at l e d i l m e l e r i ' k e l i m e s i tartışılır. "
" N e d e m e k istiyorsu n yani ? Ö l m e d i k l e r i n i m i söylü ­
yorsu n ? "
" H ayır, h ay ı r öl dü l er . B e n yal n ızca başka şeyleri çağ­
rıştıran bu ke l i m e seç i m i n i s o rgu l u y o rdu m . "
M aks' ı t a n ı m a y a n b i ri öze l l i kl e çelişkili c ü m l e l e r
kurmaya çalıştığ ı n ı y a da b e l k i de s o rgucusuyla dost ola­
b i l m e k ad ı n a nazik davra n m aya çalıştığı n ı d ü ş ü n eb i i i rd i
a m a b e n o n u n , h e r z a m a n k i gibi k e n d i o l d u ğu n u , d ü rü s t
ve n e t o l d u ğ u n u b i l iy o rd u m . Bir h a i n o l duğu i ç i n yak ı n
z a m a n d a ö l d ü r ü l e b i l m e i h t i m a l i n e de , e d e b iyat ü z e r i n e
yap ı l a n b i r t a rt ı ş m aya y a d a y e n i b i r siyasi t e o riye baktığı
gibi tarafsız bakmayı b e c e reb i l i y o rd u .
"Yani B o n ap a rt e a dı na casusluk ettiğ i n i i n kar e t m e y e
b i l e kalkışm ıyorsu n . Ö y l e m i ? " d iye s o r d u m d o ğ ru d a n .
" H ayı r. N e d e n e d e y i m k i ? "
B u an i aşikar d ü rü s t l ü k göste r i s i n e k ı zd ı m . " B i r ay
ö n c e olsa i n kar e d e r m i yd i n ? "
"Tab i i . "
" Peki ş i m d i b a n a karşı bu kadar d ü rü s t o l m a n ı sağla­
yan şey n e d i r ? "
" S e n i n h e r şeyi zate n b i l iyor o l m a n . G e rç e k l e ri b i -

1 27
! e n b i r a d a m a yalan söyl e m e k i ç i n boşa çaba sarf e t m e ­
yeceğ i m , " d iye y a n ı t l a d ı m u t l a k b i r sadel i kle . Keşke e n
az ı n d a n b i ri m i z d e n b i ri b e n i m h e r şeyi b i l m e d i ğ i m i v e
h i W i u m u t s u z c a açıklama gerekt i r e n şeyle r o l d uğ u n u an ­
l asayd ı . O z a m a n her ş ey çok farkl ı gelişeb i l i rd i . Fakat
M aks, k e n d i s i d ü şü n c e l e r i n i açık seçik ifade e d eb i l e n b i ri
o l m a s ı n a rağ m e n , b e y n i n d e açık b i r b i ç i m d e tasarlad ı ­
ğ ı d ü ş ü n c e l e r i n başka i n s a n l a r ı n b e y n i n e doğru yo l u n u
b u l m ay ı h e n ü z b a ş a ra m a m ı ş o l d u ğ u n u kolay kolay an ­
l ayab i l e c e k b i r a da m deği l d i . M a k s i n g ö z ü n d e b u suç o
kadar b ü y ü k b i r a n l a m ifade e t m e m e s i n e rağ m e n , o n u n
ü l ke s i n e i h a n e t e t m i ş b i r h a i n o l m as ı n d a n dolayı o kadar
b ü y ü k bir d e h ş e t e kap ı l m ı ş t ı m k i belki b u o n u n kafasını
karışt ı ra ra k, keşfe t m i ş o l d uğu o daha b ü y ü k d e h ş e t t e n d e
h ab e r i m o l d u ğ u n u d ü ş ü n m e s i n e n e d e n o l m u ş t u .
" N e kadar z a m a n d ı r B o n ap a rt e i ç i n çalış ıyo rsu n ? "
d iye s o rd u m .
" B i l i rsin , h e r z a m a n D e v r i m ' e yak ı n l ı k d u y m u ş u m ­
dur. "
Kafa s a l l ad ı m . H e p i m i z için aynı şey geçerliyd i . D e v­
ri m b i r i m p a ra to r l u ğ a d ö n ü ş e n e ve o i m p a rat o r l u k b i z i m
ü l k e m i z i işgal e d e n e kadar h e p i m i z D e v r i m ' e yakı n l ı k
d u y u y o rd u k .
" H e r şey Aust e r l i t z ' d e esir d ü ş t ü ğ ü m z a m a n başlad ı , "
d iyerek s ö z ü n e d e v a m e t t i M aks. " Fransızları n , g e n ç ve
siyasi o l a ra k ye n i l i kç i d ü ş ü n c e yap ı s ı n a sah i p p o t a n s i y e l
aske rleri t e s p i t e d e n u z m a n l a r ı vardır. Fi kri m i değişt i re ­
b i l m i ş o l m a l a rı n ı n t e k yolu ; N a p o l e o n ' u n y a Avru p a ' n ı n
h a k i m i o l acağ ı n a y a d a ye n i l e c e ğ i n e d i kkat i m i ç e k m e l e r i
o l d u . H e r şeyi n , b ağ ı ms ı z b i r Rusya vaat e d e n m u t l u b i r
a n l aş m ayla s o n u ç l a n m a i h t i m a l i s ö z k o n u s u deği l d i . E n
başta İ ngi l i z l e r b u n a i z i n v e r m e z l e r d i ve k i m o n l arı b u ­
n u n i ç i n suçlayab i l i rd i k i ? D ü ş ü n m e k z o ru n d a o l d u kl a r ı
ke n d i ç ı karları vard ı .
"Ve b e n i m b i r seç i m y a p m a m gerekiyord u . D e v r i m i n
fi kirleri n i n gel iştiği b i r dü nya m ı istiyord u m , yoksa yok

1 28
o l duğu b i r d ü nya m ı ? B e n i m hangi s i n i seç m i ş o l d u ğ u m u
b i l m e n i ç i n s o r m a n a b i l e gerek y o k Aleksey. "
H akl ı yd ı . O n u tutarsızlıkla s u ç l ayamazd ı m . Ş i md iye
kadar yapt ığı h e r şey, şart l a rı n ı n ve i na n ç l a rı n ı n t a h m i n
e d i l eb i l i r b i r s o n u c u yd u . O n u n h a k k ı n d a b i l d i kl e r i m i
m a n t ı k l ı b i r s o n u c a bağlaya m a m ı ş o l m a k b e n i m h a t a m d ı .
"Ve böyl ece , b i rkaç yd beyi n y ı ka d ı kt a n s on ra , s e n i de
d iğer e s i rl e rd e n b i ri gibi öylece salıverdiler. Ö y l e m i ? "
" ' Beyin y ı k a m a k ' d a , aynen ' ka t l e t m e k ' ke l i me s i gibi o
başka şeyle r çağrıştı ran k e l i m e l e rd e n b i ri , " diye y a n ı t l a d ı .
"Ama eve t . Anafikir b u y d u . "
" Peki b u g ü n e kadar B o n ap a rt e ' a n e ' h i z m e t l e rd e ' b u ­
lundun?"
" D ü rü s t o l m a k gerek i rse , ç o k a z şey." Alayc ı b i r şeki l ­
de g ü l ü m s e d i . " ' S ı ra d ı ş ı ' o p e rasyo n l a r i ç i n Fransızların
b e n d e gö rdüğü ayn ı potansiye l i , Vad i m d e g ö r m ü şt ü . O
y ü z d e n yapt ı ğ ı m askeri eyl e m l e r i n çoğu n u s e n i n l e , Va­
d i m ' l e ve D i m i t r i y ' l e y a p t ı m ve o n d a n s o n ra da p e k b i r
şey y a p m a d ı m zate n . G e n e l kıta h a r e k e d e n falan gibi
şeylerle ilgili b i l d i kl e r i m i Fransızlara rap o r e t t i m ama o n ­
lara ' b i z i m ' yapt ı k l a r ı m ı z i a ilgili h e rh a n g i b i r şeyd e n b a h ­
set m e k ç o k kişise l , ç o k gereksiz geld i . G ö rü n ü ş e bakı l ı rsa
b i r ü l keye i h a n e t e t m e k b i r i nsana i h a n e t e t m e kt e n d a h a
kolay gel iyor insana . "
" D a h a geçen h afta ü ç t a n e c e s u r a d a m ı göz g ö re g ö re
ö l ü m e g ö n d e rd i n . "
" B u rad a, y i n e k el i m e l e r ü z e r i n e tart ı ş ab i l i ri z a m a o
olay farklıyd ı . Bu yapt ı ğ ı m i n s a n l ı k ad ı n a hayı rlı b i r h a ­
rekett i . "
" İ nsan l ı k h a ? " d iyerek alay e t t i m . " H e r z a m a n i n s a n ­
lık a d ın a d ı r z ate n . Ö y l e d e ğ i l m i ? S ö y l e b a n a M ak s i m ,
Fransız insanlığını Rus i ns a n l ı ğ ı n d a n d a h a ö n e m l i y a p a n
şey n e d i r ? Y a da İ ngilizleri Avustu rya l ı lardan? B izler t ü m
i n s a n l ı k a d ı n a savaşamayız ç ü n kü i ns a n l a r ı n d ü ş m a n l a r
yoktu r, i nsanlar i ç i n sadece başka i nsanlar vard ı r . " İ t i raz
e t m e k ü z e reyd i ama b e n i m ona söz v e r m e y e h i ç n iy e t i m
yoktu . D e s n a'ya vard ı ğ ı m d a hfila ısrarla, D i m i t r i y ' i n b i r

ız9
şekild e yan ı l m ı ş o l d u ğ u n u ( A n d rey' i n yalan söyle m i ş o l ­
d u ğ u n u ) ü m i t e d i y o r d u m v e M aks i m , b a n a söyl e n e n l e ri
t e y i t e ttiğ i nd e , o n u n duygu l a r ı n ı paylaşmaya, yapt ı k l arı n ı
n e d e n yapt ı ğ ı n ı a n l a maya ç a l ı ş m ı ş t ı m . A m a ş i m d i , i n s a n ­
l ı k a d ı n a hayı r l ı o l duğu t e m e l i n e daya n d ı rarak , ü ç s i l a h
arkadaş ı m ı z ı n ö l ü m ü n ü h a k l ı g ö s t e r m e y e çalışmas ı , o n u
gerçek b i r h a i n gibi g ö r m e m e s e b e p o l m u ş tu ve ke n d i m i
D i m i t r i y ' i n t ü m b u n l a r ı ilk öğre n d i ğ i n d e h i ss e t m i ş olaca­
ğı gibi h i sse t m i ş t i m .
" Ü l k e n e s ı rt ı n ı d ö n m ü ş d e olsan , dostları n ı k o ru m aya
devam e ttiğ i n i söylüyors u n , a m a ü l k e n dediğin şey, adları
yüz yıl ö n c e u n u t u l m u ş g e n e ra l l e r tarafı n d a n rasgele se­
ç i l m i ş bir t o p ra k parçası değ i l . B u ü l keyi senin dostları n ı n
dostları , d o s d a r ın ı n a ü e l e r i o l u şt u ruyo r . A m a s a n ı r ı m se­
n i n b e n d e n d a h a b ü y ü k bir i d rak kab i l iyeti n var M ak s i m
S e rgeyevi ç . B e n t ü m insanlığı s e v m e k l e b a ş a ç ı ka m a m .
Yal n ızca t a n ı d ığ ı m , b ü d i ğ i m şeyi severi m . "
D u r d u m . B u n u n e amaçla yapt ı ğ ı m ı b i l m e s e m d e ,
s ö z l e ri m i n o n u c a n e v i n d e n v u r d u ğ u n u ü m i t e d i y o rd u m .
M aks s a n d a l ye s i n d e sessizce otu ruyo r , b a n a b a k m ı yo rd u
b i l e . B i rd e n b i re M aks' ı n g ö r m ü ş o l duğu şeyi b e n d e gör­
d ü m . N as ı l i ç e r i g i rm i ş l e rd i ve ne z a m a n d a n b e r i o rada
d u ruya r l a r d ı b i l m i y o ru m , a m a m u m u n verdiği !oş ışığın
a l t ı n d a b i rd e n fark e t t i m k i Pyotr, Yuda, F i l i p p , Andrey ,
Yakov Z e v e d e y e v ve Varfo l e mey d a i re ş ek l i nd e etrafı m ı ­
z ı sarm ı ş d u ru y o r l a rd ı .
O p r i ç n i k l e ri n , M aks'la ilgili k e n d i adalet p l a n l a r ı vard ı .

1 30
 8

" S a n ı r ı m art ı k b i z i yal n ı z b ı rakab i l i rs i n Aleksey İ vano ­

viç , " d e d i Pyotr.
Tam karş ı m d a d u ru y o rd u . M aks d a i k i m i z i n tam orta­
sında o t u ru y o rd u .
" N e d e m e k istiyorsu n ? "
" M ak s i m S e rgeyevi ç ' i n e l l e ri n de ü ç arkadaş ı m ı z ö l d ü .
O n u c e z a l a n d ı rm a k b i z e düşe r . "
" M ak s i m Sergeyevi ç , R u s o r d u s u n u n b i r subayı o l a rak
ye m i n i n e i h a n e t ett i . Aske ri m a h k e m e d e yarg ı l a n mak
ü z e re onu M oskova'ya g ö t ü r m e k b e n i m görevi m/' d e d i m
kararl ı b i r şeki l d e . G e rç i onlara karşı isteğ i m i d i reteb i l e ­
c e k b i r d u r u m d a değ i l d i m .
Pyotr a z i m l i yd i . N e red eyse b i r fısıltı şekl i n d e konuşa­
rak, " O b i z i m , " d e d i .
O a n akl ı m a b i r şey gel d i . " B u rada o l d u ğ u m u z u n e r e ­
den bildiniz?"
Pyotr, s o r u m u d u y m a z d a n gel meyi akıl e d e m e d i v e
o n u n y e r i n e yalan o l d uğu besbe l l i b i r açıklamayla y a n ı t
verd i . " S izi t a k i p ett i k . "
" H ayır, e t m e d i n i z , " d e d i m o n a . " Et m i ş olsayd ı n ı z , b e n
vard ı ktan b u kadar u z u n z a m a n s o n ra varmazd ı n ı z . "
" D i m i t ri y Fetyu kovi ç söyled i , " d e d i Yuda.
" Peki o n e r e d e n b i l iyo r m u ş ? "
" H i ç b i r fi k r i m yok . N e d e n M o skova'ya d ö n ü p o n a
k e nd i n so rmuyorsu n ? " d iye y a n ı t v e r d i Yuda.
" N e d e n M oskova'ya d ö n ü p fahişene so r m u y o rs u n ? "

131
d e d i Filipp ve b i rkaç ı yine , o d a h a ö n c e d u y m u ş o l d u ğ u m
p i s kahkahayı attılar.
Yuda yanıma g e l d i v e k o l u ru d a n t u t a r a k b e n i kapıya
doğru g ö t ü rd ü . Ş öyle bir M aks'a b a kt ı m . D o n a k a l m ı ş b i r
vaziyette s ü k u n e t i ç e r i s i n d e o t u ru y o rd u . Koşup g i d e m e ­
yeceğ i n i y a da o n l arla döv ü ş emeye c eğ i n i b i l e c e k kad a r
zekiyd i , o y ü z d e n k a ç m a k i ç i n a l t e r n at i f b i r y o l arıyordu
çılgınca.
" B u n u n e n iyi ç ö z ü m yolu o l d uğ u n u sen d e b i l iyor­
sun Aleksey, " d e d i Yuda y u m u ş a k b i r tav ı r l a . " Bi r h a i n o l ­
d u ğ u n u b i l iyorsun v e ö l meyi h a k ettiğ i n i d e b i l iyo rsu n .
A m a h ayat ı n ı n s o n u n a kadar arkad aş ı n ı ö l d ü rm ü ş o l m a ­
n ı n v i c d a n azab ıyla yaşamak i s t e r m i s i n ? Ya da e n az ı n d a n
öldürülmesi için onu M oskova'ya götürmüş o l m an ı n . "
Cevap v e r m e d i m .
" O n u n b i r h a i n o l d uğ u n a d a i r ş ü p h e n m i var?"
" H ayır. "
"Yani ö l m e yi h a k ediyor. "
" H a k ediyor. "
" Eğer o n u b u ra d a b i z i m l e b ı rakırsa n , " Yuda' n ı n sesi
iyice alçal m ı ş , n e re d eyse fısıltıya d ö n ü ş m ü ş t ü , " o z a m a n
h e r d a i m , sayıca az ı n l ı kta o l d uğ u n u söyleyeb i l eceksi n .
N ey i n doğru o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü n ü n b i r ö n e m i k a l m a ­
yacak ç ü n kü e ğ e r d i re n m i ş olsayd ı n , z o r k u l l a n a rak d a
o l s a y i n e b i z başanya u l a ş m ı ş o l u rd u k ve h e r i k i n iz d e
ö l ü rd ü n ü z . " Bir y a n d a n t a d ı d i l l e i k n a e t m e y e çalışıyor­
d u , ama diğer y a n d a n a l t t a n alta t e h d i t e d i y o r d u ve yap ­
tığı şey işe yaram ı şt ı . T e h d i t e t m e s i m i , yoksa t a d ı d i l l e
a n l a t m a s ı m ı d a h a i k na e d i c iy di d iye s o rg u l a m a k z a h m e ­
t i n e h i ç g i rm e d i m .
M a k s i n yan ı n a g i tt i m v e k ı l ı c ı n ı k ı n ı n d a n ç ı ka rd ı m .
Arkad a ş ı m ö l ü m e m a h k u m e d i l m i ş t i v e ritü e l l e ri uyg u ­
l a m a k n e d e n s e d u ru m u n gerçe k l iğ i n i g ö z ü m d e k ü ç ü l t e ­
c e k m i ş gibi ge l m i şt i . Ö n ü n d e d u rd u m v e k o l i a r ı m s o n u n a
kadar açık vaziyette kılıcı başı n ı n ü s t ü n d e t u t t u m . M aks
bana b a kt ı . G ö z l üğ ü n ü n c a m l a n arkas ı n d a n gözyaş l a n
Koru n u yord u .

1 32
 " Lütfe n b a n a b u n u y a p m a Aleksey. "
" H a i n l e r i n başına bu gelir M aks. B u n u s e n d e b i l iyor­
sun , " d iye yan ı t i ad ı m u s u l c a . Kalb i m i , i h a n e t i y ü z ü n d e n
d u y m a m g e r e k e n k i n l e d o l d u rmaya ç a l ı şıyordum k i o n a
o l a n t ü m sevg i m ç ı ks ı n gits i n .
" Kı l ıçtan b a h s e t m i y o ru m . B e n i o n l a rl a yal n ı z b ı ra k m a
d e m e k istiyoru m . "
" B i r ö l ü m seld i , başka b i r ö l ü m şekl i n d e n ç o k fark­
lı değ i l d i r M aks , " d e d i m , a m a asl ında d a h a o z a m a n d a n ,
b u n u n b i r yalan o l d u ğ u n u b i l iyordu m . "Arkadaşları n ı n
el iyle ö l d ü rü l m e y i t e rc i h m i e d e rd i n ? "
Pes e t m i ş b i r şekilde g ü l ü m s e d i v e a rd ı n d a n başka t a­
raflara b a k m aya başlad ı .
D a h a ö n c e b i r kılıcı h i ç kast e n k ı r m a m ı şt ı m v e or­
d u d a b u tarz b i r i ş i ç i n v e r i l e n b i r eğ i t i m d e yoktu . Kılıç
kıvrı l d ı , kıvrı l d ı , kıvrı l d ı . N e re d eyse i kiye kat l a n a n a ka­
d a r kıvrı l d ı , ama yine de k ı r ı l m ad ı . E l l e r i m i M aks' ı n başı­
n ı n ü s t ü n d e açab i l d i ğ i m kadar aç m ı ş , uyg ulayab i l e c e ğ i m
kuvvet i n J i m i d e r i n i z o r l u y o rd u m . Kaslarım ağrımaya ,
k o l l a r ı m a k ra m p l a r g i rmeye başlad ı . Koliarım adeta zor­
l a m ay ı b ı rak d iye yakanyo r gibiyd i . Kılıcın k ı v rı m ı n da ya­
kalad ı ğ ı m açıyı m u h afaza e t m e y e ç a l ı ş ma k b ü t ü n e n e rj i ­
m i a l ı p g ö t ü r m ü ş t ü , o yüz d e n k ı r ı l m a noktas ı n a g e l e n e
kadar b ü k m e ye d e v a m e t m e k şöyle d u rs u n , açıyı k o r u ­
m a k i ç i n uygu l a d ı ğ ı m kuvve t i m i b i l e h ı z l a kayb e t m eye
b a ş l a m ı şt ı m . B i rd e n b i re , n e d e n s e b a n a y ı lan t ı s l a m as ı n ı
a n ı m sa tan a h e n k s i z b i r ç ı n l amayla ç e l i k k ı r ı l ıve rd i . M et a ­
l i n ge ri l i m i n i n boşalması , k o l l a r ı ın ı n i ç i n d e y a n k ı l a n d ı ğ ı
i ç i n iki k o l u ru b i rd e n feci b i r acı v er er ek zangırdad ı . S o l
e l i m i n k a l a n iki p a rmağıyla k ı l ı c ı n keski n y ü z ü n ü s ı m s ı k ı
kavrad ı ğ ı m i ç i n avuç i ç i m b o y d a n b oya kesi l m i ş ve k a n a ­
m aya başl a m ı şt ı .
O p r i ç n i k l e rd e n ikisi, san ı rı m F i l i p p v e Varfolemey,
bana y a rd ı m c ı o l m a k için öne doğru b i r ad ı m attılar, ama
Yuda, b u n u n k e n d i başıma y a p m a m g e re k e n bir i ş o l d u ­
ğ u n u anlayarak , eliyle işaret e t t i ve o n l arı d u rd u r d u .
B i rkaç dakika ö n c e , O p r i ç n i k l e r g e l d i ğ i n d e n e söyl e -

ı 33
rn e k ü z e re o l d uğ u m geldi akl ı m a . " S e n M aks , sen nasıl
o l u r da, arkadaşları n ı ö l d ü r m e y i i nsan l ı k adına yapt ığı n ı
söyleyerek h a k l ı göstermeye çalışırs ı n ? " Kırık kılıcın iki
yarı s ı n ı y e rd e n ald ı m , yan yana yerleşt i r d i m ve saygısız
bir b i ç i m d e M a k s i n kucağ ı n a doğru fı rlatt ı m . Ard ı n d a n
arka ın ı d ö n d ü m ve y ü r ü y ü p d ışarı ç ı karak gece n i n kara n ­
l ığına karışt ı m .
" Fakat m e s e l e de bu zate n Aleksey, " d iye fe ryat e t t i
M a k s a r k a rn d a n çaresizc e . "Anladığı n ı s a n m ı şt ı m . O n l a r . . .
değiller. " H e r n e deği l l e rd iyse (ve h e r neyd i l e rse ) , duy­
m a d ı m . O p ri ç n i k l e r d e n b i ri o n a v u r d u ğ u n d a ya da . . . h e r
ne yaptıysa , M a k s i n sesi kısa v e d e h ş e t d o l u b i r çığlıkla
kesi l m işti . D ü ş ü n m e k i s t e m e d i m . M a k s ' t a n gelen son se­
sin, bir haftadan kısa b i r s ü re ö n c e G o ryaç k i n o ' d a ayn ı
k o r k u n ç a d a m l a r ı n k u rb a n ı o l m u ş o l a n Fransız askeri n i n
çığlığıyla b i re b i r aynı o l d u ğ u n u saat l e r sonra fark e tt i m .
Z i h n i m i n yarı s ı nda h i ç p i ş m a n l ı k yoktu v e M a k s i rn i n
k e n d i s i n i n d e b u yarıs ı n ı n d ü ş ü n d üğ ü gibi d ü ş ü n e c eğ i n i
b i l e re k ke n d i m i avutuyo rd u m . G e riye d ö n ü p baktığ ı m ­
d a , ö l ü m ş e k i l l e r i n d e n dolayı M ak s 'a y a da o Fransız as­
k e r i n e ü z ü l e m e z d i m . N e b i r Rus h ai n i n i n ö l ü m ü n e b i r
Fransız vatanseve ri n i n ö l ü m ü n e ü z ü l d ü ğ ü m d e n d a h a
fazla ü z ü l eb i l i rd i m ne de yab a n c ı b i r o rduya ç ı kar için
h i z m e t e d e n b i r aske r i n ö l ü m ü n e , yedi y ı l ı geçkin bir s ü­
re d i r arkadaş l ı k ett i ğ i m b i r a d a m ı n ö l ü m ü n e ü z ü l d üğ ü m ­
d e n d a h a fazla ü z ü l eb i l i rd i m . Ö l m e k için iyi b i r şekil ya
da iyi b i r n e d e n yokt u r . Ö l m e k , ö l e n kişi ad ı n a o an i ç i n
n a h o ş t u r ve ö l ü m ü n e s eb ep o l a n kişi n i n d e ge n e l l i kle ç ı ­
karları n a uygu n d u r a m a ö l ü m a n ı n ı n detayl arı , ü z e r i n d e
d ü ş ü n ü l m e y e değer değildir.
D iğ e r y a r ı m ise , M a k s i o rada O p r i ç n i kl e r l e yal n ı z b ı ­
rak m ı ş o l m a m ı n t e k sebeb i n i n korkak l ı k o l d u ğ u n u b i l i ­
y o rd u . E l b e t t e k i fayda l ı , m a n t ı k l ı b i r korkakl ıktı ( Başka
b i r t ü r ko rkakl ı k var m ıyd ı k i zate n ? ) ama y i n e d e , n iye ­
t i m M a k s i M oskova'ya geri g e t i r m e k o l d uğu h a l d e b u n u
yap m a m ı ş o l m a n e d e n i m i n , k e n d i h ayat ı m ı riske a t m a k
i s t e m e m e m o l d uğu gerçeği öylece karş ı m d a d u ru y o r d u .

1 34
M aks'a b i r saat ya da b i r g ü n d a h a kaz a n d ı rm a k a d ı n a
b u riski al maya d e ğ m e z mi yd i ? B u n u yap m a k , b e n i m
ş i m d iye kadar a n l amayı başara m a m ı ş o l d u ğ u m b i r yolla
k e n d i n i ifade e t m e s i için ona son b i r şans v e r m i ş o l m a z
m ı yd ı ?
At ı m , b e n i m k ı l avuzluğuma p e k i h t iyaç duymaks ı z ı n
dosdoğru g i d e re k M oskova'ya doğru i l e rl e rk e n z i h n i m ,
a z ö n c e ö l ü m e t e r k ett i ğ i m o güze l , genç a d a m l a ilgili
m u d u anılarla d o l u p taşıyord u . Bana sap i a n t ı d e rec e s i n ­
de d e rt o l m u ş ; ö l ü m sebebi olan v e kafa ını k i m b i l i r n e
kadar z a m a n d ı r ( e n fazla altı saatt i r) meşgul e d e n i h a n e t i
o n u n i n c e zekası , coşku o l uğu v e ışıl ışıl s i n i z m i i l e ilgili
hatıraların arasında t a m a m ı y l a u n u t u l u p g i t m i şt i .
S abah ı n e rk e n saat l e r i n d e s o n u n d a M oskova sınır­
larına girdiğimde , M a ksi m ' i n kesin ö l ü m saat iyle ilgili
h i ç b i r fi k r i m o l madığ ı n ı fark e tt i m . O n u o rada b ı rakt ı ­
ğ ı m d a h a l a h ayattayd ı ve kuşkusuz ş i m d iye k a d a r çok­
tan ö l müştü , am a ö l d ü ğ ü n d e b e n o rada değ i l d i m . Baba­
m ı n ö l ü m ü n d e n v e o n u n ö l ü m ü n ü n t a m z a m a n ı n d a n da
habersiz o l d u ğ u m u h a t ı r l ad ı m . D a h a ç o c u k l u kt a n ye n i
ç ı k m ı ş t ı m v e a n n e m , k e n d i n c e b e n i k o ru m a k amacıyla
b ab a m ı n hastal ığı n ı n son saaderi boyu n c a b e n i odaya h i ç
s o k m a m ı şt ı . O t u r u p öylece b e k l e d iğ i m i h a t ı r l ıyo ru m .
Sürekli nasıl h i sset m e m gerektiği n i d ü ş ü n ü y o r d u m ; ö l ­
m e m e s i i ç i n dua m ı e t m e l i yd i m , yoksa ö l d üğü için yas
mı t u t m a l ı yd ı m . Yanlış b i r karar v e r m e m i n , b a b a m ı n ka­
deri ü z e r i n d e b i r etkisi olacağına dair g e rç e k b i r e n d i ş e m
o l m a m ı şt ı , ama b e n i m h i ssett i k l e r i m ü z e r i n d e kes i n l i kle
b u n a l t ı c ı b i r dayat ma s ı o l m u ş t u .
O g ü n d e n sonra aynı hatayı asla yapmayacağ ı m a d air
ye m i n e t m i şt i m ; b i r d o s t u rn u n ö l ü m a n ı nd a asla çe k ip
g i t m e y e c e kt i m ve o a n o rada o l ac a kt ı m . A m a y i n e b e c e ­
re rn e m i ş ve d a h a b u g ü n b u rad a , ye m i n i m i t u t m a y ı başa­
ra m a m ı şt ı m . O p r i ç n i k l e r i n onu almasına izin v e r m e m e
sebep olan korkakl ığı m ı n , ye r i n d e b i r ko rkak l ı k o l m a s ı n ı
b a h a n e e d e re k k e n d i m i affedeb i l i rd i m , a ma s o n u n a ka­
d a r o n u n yan ı n d a k a l m a ın ı enge l l eyen korkak l ı ğ ı m i ç i n

ıJs
a h l a k i b i r savu n m a m y o kt u . S e b e b i n e o l u rsa o l s u n o n u
yal n ı z ö l m e y e t e r k e t m i şt i m . İ şin d a h a d a k ö t ü s ü o n u n
b u n u b i l iyor o l m asıyd ı .

M oskova'ya vard ı ğ ı m d a sabah o l m u ş t u ve b e n i m b u ­

rada o l m a d ı ğ ı m saat l e rde , ş e h r i n havası h ayal e d i l e meye ­
c e k kad a r d e ğ i ş m i şt i . Vad i m İ e b e n i m B o ro d i n o ' d a n ge le n
yo l d a kolayl ıkla a r ka m ı z d a b ı ra k m ı ş o l d u ğ u m u z , o rd u ­
m u z d a n artakal a n askerler, ş e h re d a h a ye n i gel iyo rlard ı .
Ye n i d e n g r u p l a ş m a k i ç i n y a da d ü ş m a n a d i re n m e k i ç i n
g e l m iyorl ard ı a m a . Yalnızca g i d e c e k b a ş k a y e r l e r i o l m a ­
d ığ ı n d a n gel iyorlard ı . O n b i n l e rc e aske r i n gel i ş i n i n ş e h ri
aşırı kalabal ı k l aşt ı racağ m d a n korkmuşlard ıysa, k o r k m a l a ­
rı na h i ç g e r e k yoktu . Aske r l er ş e h re g i rerierken s iviller
şehri t e rk e d iyorlard ı , M o s kova' n ı n u l a ş ı l a maz o l d u ğ u n a
d a i r aylar ö n c e d u y d u k l a r ı güve n ş i m d i y o k o l u p g i t m i şt i .
S o kaklarda h e p b at ı d a n doğuya d oğ ru süre k l i b i r h a r e k e t ­
l i l i k vard ı . E l arabaları t e p e l e m e mobi lyayla , ku maşlarl a ,
g ü m ü ş l e rl e , a l t ı n l arla d o l d u ru l m u ş , arabaların s a h i p l e r i
ö n d e n g i d i p b i r y a n d a n d a eşyalarına g ö z k u l a k o l a rak
M oskova'yı t e rk ed iyorlard ı . Bazı e l arabaları n ı n ü s t ü n d e ,
arabaları n s a h i p l e ri n i n ya da g e n e l d e uşakları n ı n , ç o k ba­
caklı bir ö rü m c e k gibi eşyaların ü z e r i n d e boylu boyu n c a
yayılarak yatt ı kl a r ı n ı b i l e g ö r d ü m . Böylece h i ç b i r şey yol ­
lara d ö k ü l m e ye c e kt i , ç ü n kü yak ı n z a m a n d a M oskova'ya
varacakları n d a n art ı k e m i n o l d u kl a r ı Fransızlar ge l i rken o
d ö kü l e n m a l l arı t o p l ay a m a z l a r d ı .

M oskova h a l k ı n ı n e l arabaları n ı n arkas ı n d a n , h a l k ı n

yara l ı savu n u c u l a r m ı taşıyan y ü k arabaları g e l iyord u .
B o rod i n o ' d a yaral a n m ı ş olanlar, g ö ç m e kt e o l a n vat a n d a ş ­
l a r ı n zate n a rt ı k işgal e t m e d i ğ i ş e h r i n h e r sakağ ı n ı k e n d i
başları n a d o l d u ru y o r l a rd ı . B i rileri gelip doğuya t a ş ı n acak
bir a raba dolusu malı avuç avuç boşalttığı n d a , b u başka
b i r i n i n g i rm e s i için arabada bir boşluk y a r a t ı y o r d u . Bu

1 36
b o ş l u k ö l m e kt e o l a nlarla ya da z a t e n ö l m ü ş o l a n l arla d o l ­
d u ru l uy o rd u . İ ki tabaka n ı n b u l u ştuğu y e r d e b a z e n b i r
karı ş ı m , b a z e n d e b i r ayr ı m o l u y o rd u . O n l a r ı savu n m a k
a d ı n a cesurc a savaşmış bu aske rle r i n g ö r ü n t ü s ü b a z ı va­
tandaşları n m i d e s i n i kal d ı rı rke n , b a z ı l a r ı da yaralı b i r as­
k e r i n güve n l i b i r ye re g ö t ü rö l m e s i i ç i n k ü ç ü k b i r b o ş l u k
yarat m a k a d ı n a e n değerl i m a l l arı n ı m ü l k l e r i n i m e m n u ­
niyetle boşaltıyorlard ı . Böylesine b ü y ü k b i r fedakarl ı k ,
yal nızca b i r kişi n i n haya't ı n ı k u rt a r ı rke n , bu yap ı l a n , o
g ü n ş e h re şakır şakı r yağan m e r h a m e t y ağ m u ru n u n yal­
nızca bir d a m l as ı n ı o l u şt u ru yo rd u .
Ve b e n o b i r d a m l a m e r h a m e t i b i l e g ö s t e re m e m i ş , b u ­
gün t e k b i r h ayat k u r t a ra m a m ı şt ı m .
Vad i m v e D i m i t r i y ' i acilen b u l m aya p e k heve s l i deği l ­
d i m . Vad i m ' i n t a l i m at i a r ı n a karşı gelerek M ak s ' ı a l m a d a n
d ö n m ü ş o l m a m ı n n e d e n i n i o n lara açıklamakla ilgili b i r
s o ru n u m yoktu , a m a kafa ın ı n i ç i n d e yan k ı l a na n , o n l a ra
söyle d i ğ i m d e k e n d i m d e d u y m a k z o ru n d a kalacağ ı ın ı
b i l d iğ i m , o kuşku l u sesten h o ş l a n m ı y o rd u m . H e m o sesi
n e d e n ş i m d i d i n l e m e l iyd i m ki? D a h a D e s n a ' d ay k e n ö d ­
lekçe sessiz kal m ı ş o l m a m yete r i n c e m u d u l u k vericiyd i .
İ nsan ı n v i c d a n ı g e ç m i ş z a m a n d a , ş i m d i k i z a m a n d a asla
e rişmeyi başaramayacağı kadar yüksek sesle bağırır.
Eğer D i m i t r i y ' i ve Vad i m ' i ac i l e n g ö r m e y e c e kt iys e m ,
b u d u r u m d a M oskova'da g i d e b i l e c e ğ i m yal nızca b i r ye r
d a h a vard ı . N i ye t i m gayet b a s i tt i . İ nsana n e kad a r kor­
kakça ve şaşı rtıcı gelse de , ş e h i rd e n kaç ı p g i d e n bu i n ­
sanlar akdhca davra n ıyorlardı ve b e n de D o m n i k i i a ' n ı n o
i n s a n l ardan b i ri o l d u ğ u n a ve g i dec ek güve n l i b i r yeri o l ­
duğu n a e m i n o l m ak i s t i y o rd u m . G i d i p bakac a k , gideceği
ye re yo l c u l u k e d eb i l m e s i ve yo l d a yiyecek b u l ab i l m e s i
i ç i n y e t e r i k a d a r p a ra t e d a r i k e d e c e kt i m . A n c a k z i h n i ­
m i n g e r i l e r i n d e b i r y e rl e rd e b i r ko rku vard ı . M oskova'yı
t e rk e t m e fikri D o m n i k ü a a ç ı s ı n d a n ç o k uzak b i r fikir
o l ab i l i rd i . Ş e h r i yürüyerek t e r k e t m e k z o ru n d a kal m ı ş
şanssız insanlar, aç ı k e l arab a l a r ı n d a yat m ı ş ö l m e kt e o l a n
askerl e ri n , etrafta k ö r g i b i a r a n a n e l l e r i n i i t e r e k y o l a l -

137
maya ç a l ı ş ı rl arke n , kalabal ı k sokaklard a bu i n s a n ları i t e
kaka g e n e leve u l a ş ın aya ç a l ı şıyordu m . O s ı rada b i rd e n ,
ş e h r i n yak ı n z a m a n d a zengi n , başard ı v e h e p s i n d e n ö t e s i
aşk d o l u Fransız aske rleriyle d o l ac a k o l d u ğ u n u fark e t ­
t i m . D o m n i k i i a b u i n s a n larda n , e z i k M o skova ı d a r d a n b i r
haftada zar z o r kazan d ığ ı n ı b i r g ü n d e kazanab i l i rd i . O n ­
lara Paris'teki sevgili i m parat o r i ç e l e r i n i h a t ı r l a t a n sade
Fransız D o m i n i q u e o l arak m ı , d a h a gözde o l u rd u , yoksa
egzoti k , e ro t i k ve en ö n e m l i s i de m a ğ l u p e d i l m i ş Rus fa­
h i ş e D o m n i k i i a o l a rak m ı , m e ra k e t t i m . A m a o zamanlar,
bugün çok iyi b i l d iğ i m ü z e re , o n u n Rus vatanseve rliğiyle
ilgili fi k i r yürüteb i l e c e k b i lgiye sahip deği l m i ş i m . O raya
vard ı ğ ı m d a D o m n i k i i a g i t m e k için h a z ı r l a n ı y o rd u .
Saat i n b i ri geçiyor o l m a s ı n a v e b u saat i e r i n g e n e l ev i n
e n işlek saat i e r i o l m as ı n a rağ m e n g i t t iğ İ rn d e kapıyı kap a l ı
v e k i l i t l i b u l d u m . M e y d a n a d o ğ r u b i r i k i g e r i a d ı m att ı m
v e D o m n i k i i a ' n m p e n c e re s i n e b i r taş fı rlatt ı m . P e n c e re
aç ı l d ı ve M argarita Kirillovna p e n c e re d e n kafasını u z at t ı .
" Kapalıyız , " d e d i n e t b i r ş e k i l d e
" M argarita ! " d iye s e s l e nd i m . G ö z l e ri n i kısarak a n l a m ­
sız a n l a m s ı z bakıyor ve b e n i t a n ı m aya ç a l ı şıyord u . " D o m ­
nikiia o rada m ı ? "
A rd ı n d a n M a rga r i t a ' n ı n kafası kayb o l d u v e p e n c e re
ye n i d e n kap a n d ı . B e k l e d i m . B i rkaç dakika s on ra kap ı n ı n
arkas ı n d a n s ü rg ü n ü n ç e k i l d i ğ i n i d u y d u m . B u k e z kap ı d a n
kafası n ı n yarı s ı n ı u z a t a n kişi D o m n i k i i a i d i . D o m n i k i i a 'ya
doğru g i tt i m v e onu ö p m e y e ç a l ı şt ı m , a m a D o m n i k i i a
y u m u ş a k ç a geri ç e k i l e r e k , e l iyle işaret e d i p aceleyle b e n i
içeri aldı v e kap ıyı a r ka rn d a n s ü rgü l e d i . İ çeride , hayal
e d e b i l e e e ğ i m en güzel kaos g ö r ü n t ü l e ri n d e n b i ri n i gör­
d ü m . Salo n , g ü z e l e l b i s e l e ri n i s a ndı k l a r ı na d o l d u ra n gü ­
zel kızlarla d o l u yd u . Elbiseler, kızlara nazaran d a h a gös­
terişsiz o l m a l a r ı n a rağ m e n , nasıl o luyo rsa çe vre l e r i n d e k i
güze l l iğ i ö z ü m s e rn e y i başarab i l m i şti . G e n e l e v d e çalışan
sekiz kız vard ı ve aral a r ı n d a n yal n ızca b i r i n e duygusal
bir bağl ı l ı k h i s s e t m e m e rağ m e n , h e p s i g ö z ü m e h i t a p e d i ­
yorlard ı . Ağı rbaş l ı , k o n t ro l l ü ve p rofesyo n e l edaları , e n

1 38
d i n d a r a d a m ı b i l e g ü n a h a sokab i l i rd i . Doğal , genç kızlara
özgü çeki c i l i kleri , di r i l i kl e riyle d a h a da b i r a rt ı y o rd u .
D o m n i k i i a ' y ı yukarıya , odasına kadar t a k i p e t t i m .
O d a n ı n t a m o rtas ı n d a yarısına kadar giysi d o l u b i r sand ı k
vard ı . M a rgarita geri g e l d i ve ke n d i o d a s ı n d a n çıkardığı
kat kat ye n i giysiyi sandığa koydu ve biz de odaya gi­
rer g i rm e z , D o m n i k i i a da k e n d i d o l ab ı n a koşup aynı ışı
yap m aya başlamışt ı . G e l d i ğ i m d e n b e ri b e n i m l e tek b i r
ke l i m e d a h i k o n u ş m a m ı şt ı .
Ö n ü m d e n geçerken o n u b e l i n d e n yakalad ı m v e ke n ­
d i m e doğru ç e kt i m , a m a bu kez ö p ü ş m e m i z i yarıda kesen
kişi b e n d i m . İ lk kap ıyı açtığında y ü z ü n ü n yarısını kap ı n ı n
arkasına gizlediği v e geldiğimden b e ri de o n a u z u n u z u n
b a k m a rn d a n kaç ı n d ığı i ç i n , sağ g ö z ü n d e v e sağ yanağ ı n ı n
ç ı k ı k yuvarlak e l macıkkemiği ü z e ri n d e ç ü rü k l e r o l d u ğ u n u
görme m i şt i m . U stdudağı sağ b u r u n d e l iği n i n t a m a l t ı n d a n
yarı l ınıştı ve t a z e b i r yara o l mamas ı n a rağme n , g ü l meye
çalışırken sürekli yarıldığından i ç i n d e n hala kan akıyordu .
Ç e n e s i n d e d e b i r ç ü rü k g ö rü y o rd u m ve daha yakı ndan
bakt ı ğ ı m d a büyük ve acı masız bir e l tarafından t u t u l d u ­
ğ u n u g ö rd ü ğü m ç e n e s i n d e ç ü rü k l e r o l d uğu n u g ö rd ü m .
O n a n e l e r o l d uğ u n u kavrad ığımda, b i r a n için b u n u
ona yapan i n s a n d a n daha çok k e n d i m d e n n e fret e tt i m ,
ama diğer y a n d a n b u n u b e n d e n g i z l e rneye çal ışması yü­
z ü n d e n , b u g ü n e kadar ona karşı h i ç h i s s e t ın e d i ğ i m kadar
b ü y ü k b i r heye c a n h i ssett i m , o n u çekici b u l d u m . B u ya­
raların yol açtığı savu nma s ı z g ö rü n t ü , güzel l iğ i n i ö r t rn e k
şöyle d u rsu n , d a h a b i r vurgu l a m ı şt ı .
E l i m d e n geldiğince n a z i k davranarak o n u hafifçe d u ­
d a k l a r ı n d a n ö p t ü m , a m a b i r y a n d a n fi z i ks e l o larak c a n ı n ı
yakmamaya çalışıyor, d iğer y a n d a n da bu yara b e re izleri­
nin sonucu olarak o n a karşı d u y d u ğ u m t u t k u n u n azald ı­
ğını d ü ş ü n m e s i n i i s t e m i y o rd u m .
" S ana b u n u k i m yapt ı ? "
" S ana D i m i t r i y ' i n k i m o l duğu n u s o r m u ş t u m , " d iye
cevap verdi do b ra d o b ra . " Ö ğ r e n d i m . "
" B u n u o m u yapt ı ? " de rke n i n a n a m ı y o r m u ş gibi gö-

ı39
rü n m e y e ç a l ı ş m ı şt ı m , a m a k e n d i m e b i l e i t iraf e t m e k is­
t e m e s e m de M a k s i n b i r Fransız casusu o l d u ğ u n u öğre n ­
d i ğ İ rn d e nasıl ç o k şaşırmamışsa m , D i m i t r i y ' i n d e k e n d i
ç ı karları i ç i n b i r kad ı n a böyle davra nab i l d i ğ i n i g ö r m e k
b e n i o k a d a r şaş ı rt m a m ı şt ı . G e ç m i ş t e h i ç b ö y l e b i r şey
yaptığı n ı g ö rm e m i ş , d u y m a m ı şt ı m , a m a yaptığı h a r e k e t
ve karakt e r i h a k k ı n d a b i l d i kl e r i m arası n d a b u l ab i l d i ğ i m
b i r tutars ı z l ı k yoktu . " M a k s i n n e re d e o l d u ğ u n u öğre n ­
m e k istedi s a n ı rı m . "
Cevap v e r m e d i a m a başı n ı göğsü me g ö m e re k ağla­
m aya başlad ı . Ş u ana kadar susmayı t e rc i h e t m i ş o l m as ı ,
ke n d i n i k o n t r o l e d e meyeb i l e c e ğ i k o n u s u n d a d u y d u ğ u
k o r ku d a n kayn a k l a n ıyordu . A m a a rt ı k i ç i n d e n a t m a s ı
g e r e k e n t e k ö n e m l i k o n u yu b a n a söyl e m işti ve k e n d i n i
k o n t r o l e t m e y i b ı ra k m a n ı n m u d u l u ğ u y l a k e n d i n i , o n u n
avu t u c u s u o l m a n ı n m u t l u l uğ u y l a d a b e n i ş ı m a rt ıyordu .
A m a hala b a n a söyleye c e k b i r şeyi d a h a vard ı .
"Ama o n a b i r şey söyl e m e d i m Lyoşa, " d iye h a y k ı r d ı
h ı ç k ı rı kları n ı n aras ı n d a . " S öy l e m e d i m , söyl e m e d i m . "
M a k s i D i m i t r i y ' e el e verdiği i ç i n o n u s u ç l a m a k i ç i m ­
d e n g e l m i y o rd u . O y ü z d e n h e m ke n d i n i h e m d e b e n i
ka n d ı rm a s ı n a i z i n v e r m i ş o l m a k t a n m u t l u l u k duyuyo r­
d u m . D i m i t r i y ' e M aks' ı n ye r i n i söyl e m e k için t a rt ı ş m a s ı z
h a k l ı b i r n e d e n i o l m u ş o l ması b e n i m i ç i n r ah ad at ı c ıyd ı .
D e s n a ' d ayke n , F i l i p p ' i n , yeri m i z i D o m n i k i i a ' n ı n söyl e ­
m i ş o l d uğu i d d i as ı n ı z i h n i m i n g e r i l e r i n e i t m i şt i m , a m a
b e n i e n d i ş e l e n d i rm i şt i . G e rç i ş i m d i b i l e D o m n i k i i a ' y ı h a ­
fi fe a l m ı şt ı m .
" Be n söyled i m , " d e d i M argarita. H al a b i r y a n d a n ke n ­
d i odası v e s a n d ı k aras ı n d a m e k i k d o ku y o rd u .
" N e d e n ? " d iye s o rd u m .
M argarita s a n d ı kt a n gözl e r i n i kal d ı rı p b i raz şaşırmış
bir şekilde bana b a kt ı . Ard ı n d a n gözleriyle D o m n i k i i a ' y ı
i şaret e t t i ve ard ı n d a n ye n i d e n b a n a b a kt ı . " S e n olsan söy­
l e m e z m i yd i n ? "
B i rkaç san iye s o n ra D o m n i k i i a k o l i a r ı m d a n ayrıl d ı ve
s a n d ığ ı n ı h a z ı r l a m aya d e v a m ett i .
" N e reye gitmeyi d ü ş ü n ü y o rsu n u z ? " d iye s o rd u m .
1 40
 D o m n i k i i a ' n ı n c a nı hala p e k k o n u ş m a k istem iyor­
d u . O yüz d e n M argarita cevap v e rd i : "Yuryev- Polskiy' e . "
S ağlam b i r t e rc i ht i , kuzeydoğuya doğru 1 5 0 v e rst kadar
i l e rideydi ve M o s kova'yı alıp yola d e v a m etse l e r b i l e
Fransızları n i z leyeceği rot a n ı n o l d u kç a d ı ş ı n d ayd ı . Eğer
Fransızlar i l e rleyeceklerdiys e , bu i l e rleyişin ge n e l l i kle ku ­
zeybatı tarafın a , P e t e rs b u rg ' a d o ğ ru olacağı varsayd ı rd ı .
Eğe r M o skova' n ı n d ü ş ü ş ü Rusya ' n ı n d ü ş ü ş ü n e n e d e n
o l amayacaktıysa b d e , P e t e rs b u rg ' u n alınışı ( Fransızların
da b i l d iğ i gibi) kes i n l i kl e o l ac a kt ı .
" Paraya i h t iyac ı n ı z var m ı ? " d iye s o r d u m c e b i m d e n ,
o n l a ra ( e n a z ı n d a n D o m n i k i i a 'ya) v e r m e k i ç i n h a z ı rlad ı ­
ğ ı m b i r t o m a r b a n k n o t ç ı kararak
" H ayır, " d iye y a nı t l a dı M argarita , ama a rd ı n d a n c e ­
vab ı n ı n kulağa çok n a n kö r c e geldiği n i fark e d e r e k , " a m a
y i n e d e t e ş e k k ü r e d e r i z . Petro Petrovi ç h e p i m i z l e ilgile­
niyor," d e d i .
İ s m e karşı t e p k i g ö s t e r ın e m e y e ç a l ı şt ı m . P e t ro Petroviç
(asl ında yasal o larak o l masa da) şu an i ç i n d e b u l u n d u ğ u m
bu b i n a n ı n ve dolayısıyla D o m n i k i i a' n ı n , M argarita' n ı n v e
d iğer kızların sahibiyd i . B i rkaç kez o n u n l a tesadüfe n kar­
şüaşt ı ğ ı m d a b a n a çok dost caniısı ve D o m n i ki i a ' y ı z iyaret
e t m e n e d e n l e r i m i ç o k iyi a n l ayan bir adam gibi g ö rü n ­
m ü ş t ü . A m a a n c a k , kızlar e l l e ri n i n altındaki m ü ş te r i l e r i n
zevk l e ri n i t at m i n e t m e k i ç i n k e n d i kişüikleri n i değiştir­
d i kleri s ü re c e , e m i n i m t ü m a d a m l ara karşı g e re k e n h e r
şey olab i l i rd i , b ö y l e c e d a h a çok m ü ş t e r i kazan acakt ı .
" i şini korumak i ç i n m i ? "
" S a n ı r ı m öyle , " d iye yanrdadı M arga r i t a.
D o m n i k i i a t o p l a n m a işini b i t i rd i v e ya n ı m a g e l e re k
"Teşekkür e d e ri m , " diye m ı rı l d a n d ı ve e l i m d e k i b a n k n o t ­
lardan i k i t a n e s i n i ald ı . Yüklü b i r m i kt a r deği l d i , a m a geç ­
t i ğ i m i z b i rkaç g ü n i ç i n d e i l i ş k i m izde , p a ra n ı n ö n e m i n i n
b u kad a r te rsyüz o l ması t u h aft ı . B e n o n a seks i ç i n p a ra
ö d e d i ğ i m d e b u , mesafe m i z i n , bağı m s ı z l ığ ı m ı z ı n b i r s e m ­
b o l ü o l u y o rd u . A m a ş i m d i parayı b e n d e n b i r şeyin kar­
ş ı l ığında a l ın ıyordu ve Petro P e t rov i ç ' e bağı m l ı o l acağ ı n a

ı4ı
b a n a b ağ ı m l ı o l mayı t e rc i h ettiğ i n i gösteriyord u . Ya da e n
a z ı n d a n b e n b ö y l e y o ru m l a m ı şt ı m .
" N e z a m a n g i d iyorsu n u z ? " d iye s o rd u m .
"Yarın , " d e d i M a rgarita. " İ l k i ş olarak . "
" Bu akşam ye n i d e n sizi görmeye geleceği m , " d e d i m
v e g i t m e k ü z e re ayağa k a l kt ı m .
" S e n i d ı şarı kadar g e ç i r m e k z o ru n d ay ı m , " d e d i M ar­
garita.
" H ayır, b e n geçiriri m , " d e d i D o m n i k i i a . Sesi hafiften
eski parı l t ı l ı h a l i n e d ö n m e y e başl a m ı şt ı .
" İ yi olacaks ı n değil m i ? " d iye s o r d u m kap ı d ayke n .
" Bizi m e ra k e t m e , iyi o lacağız , " d e d i ü s t ü n k ö rü . "Yur­
yev- Polskiy u z a k b i r ş e h i r ve yolu u z u n , güzel b i r yol . "
" H ayır, b e n s e n i kastet m i ş t i m . " Ç ü r ü k yanağ ı n ı okşa­
mak ü z e re e l i m i kal d ı rd ı m , ama o n u i n c it m e k t e n kork­
t u ğ u rn d a n ke n d i m i t u t t u m . E l i m i k e n d i e l l e r i n e ald ı ,
y ü z ü n e bast ı rarak o kşatt ı ve p a r m a k l a r ı n ı y i n e b e n i m
p a r m a kl a n ın d a n ge riye kalan k ı s m ı n ü s t ü n d e d o l a şt ı rd ı .
" Bu yaralar iyileşece k , " d e d i . "Tek sorun . . . U z u n za­
m a n o l m u ş t u . " N ostalj i k b i r ş ek i l de g ü l ü m s e d i . " D övü l ­
m e m e y e a l ı ş m ı şt ı m . İşte bu y ü z d e n Petro Petrov i ç ' l e ça­
l ı şmaya değer. "
Parmakları n ı k e nd i m i n k i l e r i n ü s t ü n d e h i ssett i m ve n e
d e m e k iste d iğ i n i a n l ad ı m . B e n i m k i l e r gibi asla i y i l e ş m e ­
yecek o l a n yaralar b i l e u n u t u l ab i l i r . A m a o yaraları nasıl
aldığ ı n ı n korkusu asla u n u t u l m a z . D i m i t r i y ' e karşı b ü ­
y ü k b i r n e fret d o l d u i ç i m e . D o m n i kü a ' y a a c ı rke n , b u n u
o n a yapan i ns a n ı n b e n i m arkad a ş ı m o l d uğu n u , arkad a ş ı m
o l duğu i ç i n b e n i m d e s u ç l u o l d u ğ u m u n e redeyse u n u t ­
m u ş t u m . Ve ke n d i m i c e z a l a n d ı rm a k i ç i n fiz i ks e l olarak
yapab i l ec e ğ i m p e k b i r şey o l m a d ı ğ ı n d a n , t ü m öfkem
o n u n ü z e r i n e o d a kl a n m ı şt ı . D o m n i k i i a ' n ı n b u acısına se­
b e p o l an oydu , M a k s i n v e b e n i m a r k a rn d a n O p r i ç n i k l e r i
g ö n d e r e n o y d u ve i l k o l arak M a k s i n b i r casus o l d u ğ u n u
a n i at m a k l a d ü n y a ın ı t e p e m e yıkan d a y i n e oyd u .
" D i m i t r i y ' i b ul a c ağ ı m , " d e d i m . B u l d uğ u m d a n e yap -

1 42
maya n iyet l i o l d u ğ u m ses t o n u ru d a n açıkça a n laşd ıyordu .
Ard ı n d a n D o m n i k i i a ' y ı ö p t ü m . " S e n i n l e akşam görüşü ­
ru z .
D i m i t r i y ' e ç o k s e rt d a v ra n ın a m a m k o n u s u n d a b e n ­
d e n ricada b u l u n a c ağ ı m b e k l e m i ş t i m b i raz , a m a öyle b i r
şey yap m a d ı . O n a h e r şeyd e n ç o k d a , h a k e d i l e n c e za n ı n
v e ri l m e s i n e d u y d u ğ u arzu y ü z ü n d e n hayra n l ı k duyuyo r­
d u m . B e n ç ı kt ı kt a n s o nra , a r k a rn d a n kap a n a n kap ı n ı n ar­
d ı n d a n ç e k i l e n ağı r s ü rg ü l e r i n sesi n i d u y d u m .
H a n a geri d ö n d ü m , D i m i t r i y ya d a Vad i m ' d e n h a l a
h e r h a n g i b i r i şaret yoktu . A m a k ap ı ın ı n a l t ı n d a n at ı l m ı ş
b i r n o t vard ı . S ad e c e şöyle d iy o rd u :

8 - 3 O - 1 1 - m - Bjx

Ertesi gü n , ya n i o t u z ağustost a , 4 7 . b ö lg e d e sabah saat

on b i rd e b u l uşacakt ı k . Bu, M oskva N e h r i ' n i n g ü n e y kıyı ­
s ı n d a , K re m l i n ' i n karşısında a n l a m ı n a gel iyord u . " B " ve
':JX' harfle ri ise mesaj ın h e m Vad i m h e m d e D i m i t r i y ' d e n
geldiği n i b e l i rt i y o rd u . D ü ş m a n n e re d eyse t e p e m i z e b i n ­
m i ş ke n , h e p i m i z i n t e k b i r n o kt a d a t o p l a n m a m a s ı ö n l e ­
m i n i a l m a k akı llıca o l u r d u . Ş a n s l ıyd ı m k i o n l a r ç o kt a n
kararlaşt ı rm ı ş t ı v e b u y ü z d e n ( e n az ı n d a n ş i m d i l i k) y e r
d e ğ i şt i rm e k z o ru n d a o l m ay a n k i ş i b e n d i m .
O ö ğ l e d e n s o n ra iki m e k t u p yazd ı m . İ lk m e k t u p M ar­
fa'yayd ı . S ö y l e n e c e k çok fazla ö n e m l i şey y o kt u . Boro­
d i n o M u h a r e b e s i ' n d e n ( m u h a re b e n i n i ç i n d e k i bana ait
küçük k ı s m ı a d ayarak) b a h s e tt i m ; s o n u c u n yenilgi mi
yoksa zafe r m i o l d u ğ u n a dair t a rt ı ş m al a r d a n söz e t t i m ve
a rd ı n d a n M o skova' n ı n boşalt ı h ş ı n ı ö n e m s i z gibi göstere ­
rek yazm aya ç a l ı şt ı m . T ü m b u n l a rı asl ı nd a , M aks m e se l e ­
s i n e g e l m e d e n ö n c e m e kt u p t a b i raz laf kalabal ığı y a p m a k
amacıyla yaz m ı şt ı m . M a k s 1 8 0 7 y ı l ı nda Rusya'ya geri
g ö n d e r i l d i ğ i n d e b i rkaç aylığına P e t e rsb u rg ' d a b i z i m l e
b i r l i kte kal m ı ş t ı ve M arfa o d ö n e m d e n s o n ra o n u n l a bir­
kaç kez d a h a karşılaşmış ve M a k s ' t a n ç o k h o ş l a n m ı şt ı .

1 43
 E l i m d e n geldiğince gerçegı n e yakın b i r şekilde yaz­
m ı şt ı m . Bir Fransız casusu o l duğu n u , b i rkaç silah arkada­
ş ı m ı z ı Fransızların e l l e ri n e , ö l ü m e gönderdiğ i n i , s u ç u n u
itiraf ettiğ i n i ve infaz e d i l d i ğ i n i a n l att ı m . Kendi y u m u ş a ­
t ı l m ı ş bakı ş ı m l a , yazd ıkları m ı d ö n ü p o kuyu n c a , k i m s e n i n
M aks'a karşı yakı n l ı k du y ma s ı i ç i n b i r sebebi olamayaca ­
ğını gördü m . İ haneti yüzü n d e n ö l ü m ü hak etmes i n i hiç
k i m s e sorgulayamaz ya da infaz görev i n i O p r i ç n i k l e re
b ı raktığ ı m i ç i n b e n i suçlayamaz d ı . O y ü z d e n m e k t u ­
b u n s o n u n a M a k s i savu na n (ki bu savu n m a b e n i d e hala
k e n d i yapt ı k l a rı m ı sorgu lamaya i t i y o r d u ) b i rkaç c ü m l e
yazd ı m . O n u n i d e a l i z m i n d e n b a h s e tt i m , D e v r i m ' e v e
B o n a p a rte ' a olan hayra n l ığ ı ndan v e t ü m b u n l a ra rağ m e n
gerçek dosdarı n a i h a n e t e t m e s i n e s e b e p olacak h e r h a n g i
b i r şeyi yapmayı r e d d e t m e s i n d e n b a h s e tt i m .
İ ki n c i m e kt u p M a ks i m ' i n a n n e s i Yel izaveta M al i nov­
n a ' yayd ı . O n u hiç g ö r m e m i ş t i m ( ü l ke n i n güneyi n d e ,
u z a k b i r yerd e , S a ratav 'da yaşıyordu) a m a M aks sık sık
o n d a n b a h s e d e rd i . Sevgiyle b a h s e t m e z d i ama (bu o n u n
t a r z ı değ i l d i ) s a n ı r ı m sadakat i e b a h s e d e rd i . Sadakat ke­
l i mesi aklıma geldiğinde ke n d i m e g ü l d ü m a m a it iraf
e t m e l i yd i m ki M aks b i rç o k l a r ı m ı z d a n d a h a az sad ı k b i r
a d a m değ i ld i , sadece o n u n sadakati başka b i r yerde t o p ­
l a n m ı şt ı . M a k s i n babas ı , o d a h a ç o k k ü ç ü k k e n d i zante r i ­
d e n ö l m ü ş t ü . D iğ er yakı n akrabaları i k i k ı z kard e ş i n d e n
i b a rett i , am a o n l a r ı n n e re d e yaşad ı kları n ı b i l m i yordu m .
Yel izaveta M al i novna traj i k h a b e r i o n l arı i l e t i rd i . M e kt u ­
b u m d a M a k s i n i h a n e t i n d e n h i ç b a h s e t m e d i m . M aks i m
Fransızlada savaşı rken b i r k a h r a m a n gibi ö l m üştü . U lusal
güve n l i k kuralları gereği t ü m ayrı ntdarı veremeyeceğ i m ,
d iye açıklama yapt ı m , a m a savaş kayıtları yayı m l a n d ığ ı n ­
da, oğ l u n u n B o rod i no ' d a cesurca ö l düğü s o n u c u n u çıka­
rab i l me s i için yete r l i altyapıyı v e r m i şt i m .
M a k s i n ö l ü m ü n ü karıma v e M a k s i n a n n e s i n e an ­
latt ı ğ ı m iki m e kt u b u yaz d ı kt a n sonra b i rd e n b i re b u n u
D o m n i k i i a ' y a söylemeyi t a m a m e n u n u t m u ş o l d u ğ u m u
fark e tt i m . Şöyle b i r d ü ş ü n d ü ğ ü m d e , b e l k i de bu akıllıca

144
b i r karard ı . D o m n i k i i a ' y a söyl e n ın e s i l a z ı m d ı , a m a za­
m a n l a m a ve yaklaş ı m tarzı k o n u s u n d a iyi d ü ş ü n ü l m e l iy ­
d i . A m a s o n u ç itibarıyla o n a söyl e m e m i ş o l m a s e b e b i m
b u deği l d i . S a d e c e a k l ı m d a n u ç u p g i d i v e r m i şt i .
i nfazı b e n i m i şb i rl i ğ i m saye s i n d e gerç e k l e ş e n ve D e s ­
n a ' d a n M oskova'ya o l a n d ö n ü ş y o l c u l u ğ u m b oyu n c a b u
yüz d e n ağlad ığı m , e n y a l a n arkadaş l a r ı m d a n b i ri n i n ö l ü ­
m ü , sevg i l i m i n y ü z ü n d e b i rkaç ç ü rü k g ö rü n c e b i rd e nb i ­
r e z i h n i m i n g e ri l er i ne i t i l m i şt i . Ç o k m a y m u n işta h l ı b i r
adamdı m.

S ö z ü m ü t u t a r a k o gece D o m n i k i i a ' y ı g ö r m e k i ç i n
geri d ö n d ü m . Ş e h r i n i ç i nde i l e rlerke n , sokakları n hala
akın akın i n s a n l a , bu i nsanların ma l l a rıyla ve geri ç e k i l e n
aske rlerle d o l u o l d uğ u n u g ö rdü m . Yaral ı aske r le r ş e h re
g e l m eye d e v a m ett i kç e , nüfustaki asker o ra n ı gitt i kç e ar­
t ı y o rd u . Bazıları yürüyo r , b az ı l a rı arkadaşl arı n ı n taşıdığı
sedye l e rl e gidiyor, b i l i n ç l i ya da b i l i nçsiz d u ru m d a k i ba­
z ıları ise , ö l m e k ü z e re o l a n larla ö l e n l e r ayr ı m yap ı l mak ­
sızın b o ş yü k arab a l a r ı n d a yat ıyorlard ı . 3 O . 000 yaralı R us
aske ri n i n h e p si son b i rkaç gün i ç er i s i nde ş e h re g e l m i ş
o l amaz d ı , a m a n e red eyse o n a yakı n b i r şey g i b i g ö rü n ü ­
y o rd u .
Vard ı ğ ı m d a , genelev hala kapalıydı v e kap ı s ü rgü lüy­
dü. B u kez c a m a att ı ğ ı m taş , D o m n i k i i a ' n ı n ke n d i s i n i n
d i kkat i n i ç e k m i şt i . Aşağıya gel d i , b i raz yürüyüşe ç ı km a ­
yı teklif e t t i m . Ş e h r i n i ş l e k c ad d e l e r i n d e n u z a ktayd ı k , o
yüz d e n sokaklar ve m e yd a n l a r n i s p e t e n d a h a saki n d i . Ya­
k ı n z a m a n d a ayrılacakları n ı b i l d i kl e r i n d e n , M oskova so­
kakları n d a e l e l e t u t u ş m u ş gezen tek çift biz değ i l d i k .
B i raz k o n u ş u p b i raz da sessiz kal d ı kt a n s o n ra asıl k o-
nuya geld i m .
" M aks ö l d ü , " d e d i m sessizce .
" S o rm a k i s t e m e m i şt i m . "
Bir süre d a h a sessizce y ü rü rl ü k . " O n a n e o l d u ğ u n u
b i l me k i s t e m iyor m u s u n ? "

1 45
 " i stiyoru m , " d iye y a n ı d ad ı . "Ama a n l a t m a k z o ru n d a
değils i n . "
" M aks b i r h a i n d i . " Başka d e t ay v e rın e d i m v e D o m ­
n i k i i a ' n ı n sormayacağ ı n a d a güve n iy o rd u m .
" O n u sev m i şt i m , " d e d i b i r s ü re d u rd u k t a n sonra.
D o m n i k i i a için, b e n i m i ç i n o l duğu gibi o n u sev m e k , b i r
casus o l m a s ı n a t e rs d ü ş e n b i r kav ra m d ı . Sevilebilecek h a ­
i n l e r ve n e fret e d i l e b i l e c e k vatanseve r l e r vard ı .
" Ben de . "
" O b u n u b i l iyor m u y d u ? "
" Evet , " d e d i m yanl ı ş a n l a m ı ş şekilde g ü le r e k . " B i rb i ri ­
m i z i y e d i y ı l d ı r t a n ıyoruz . " Tab i i k i b e n i m o n u t a m o larak
tanımamış o l m a m dışında.
" E n s o n u n d a d e m e k i s t ed i m . O n u ' h a l a ' sevd iği n i b i ­
l iyor m u y d u ? "
O yıllara d e k g e ç e n z a m a n b o yu n c a h i s s e t m i ş o l d uğu
onca şeye kıyasla, bir ad a m ı n h ayat ı n ı n son d ak i kaları n d a
n e h i sset m i ş o l d u ğ u n u n g e r ç e k t e n b i r ö n e m i v a r m ı yd ı ?
Belki ş i md i , M a k s i n ö l ü m ü n ü n ü z e r i n d e n h e n ü z b i r g ü n
b i l e g e ç m e m i ş ke n , t ü m h ayat ı n ı n u z a k t a n i z l e n e b i l d i ğ i n ­
d e , o so n dakikalar, son o n y ı l l ı k z a m a n d a n d a h a b ü y ü k
b i r ö n e m taşıyo rdu . B e n i m için ö n e m l i y d i yani , o n u n i ç i n
değil . E ğ e r son d ü ş ü n c e l e r i m ya da o n a söyle d i ğ i m s on
sözler d o s t ! uğu m l a ilgili olsayd ı öylece ç e k i p gideb i l i r
m i yd i m ( o n u O p r i ç n i kl e r l e yal n ı z b ı rakarak ö y l e c e ç e ­
k i p gideb i l i r m i yd i m ) m e ra k e d i y o ru m . O n u n b i r h a i n
o l d u ğ u n u d ü ş ü n e r e k , t ü m b u t a rz d ü ş ü n c e l e r i kafa m d a n
a t m ı ş t ı m . M a k s i seviyor o l m a m ı z o n u n i h a n e t i n i b i l m e ­
m i z d e n o l d u kç a b ağ ı ms ı z o l m a s ı n a rağ m e n , o n u n l a s on
h e s ap l a ş m a m ı z s ı rasında b i ri n d e n b i r i n i n ağı r b a s m a s ı
gerek iyordu . D e s n a ' d ay ke n , M a k s i n i h a n e t i d a h a ağı r
b a s a n taraf o l m u ş t u , a m a ö l ç ü t l e r , s o n u n d a yan ı n d a yer
alacakları tarafı o rtaya ç ı karmaya isteksiz bir şekilde saat­
ten saate değişiyordu .
D o m n i k i i a ' n ı n s o r u s u n a cevap v e r m e d i m .
" N e yapacaks ı n ? " d iye sordu b i r s ü re sonra.
"Ne konuda? "

1 46
 " M o s kova'da m ı kalacaks ı n ? "
" B i l m iyoru m . Yarın Vad i m ve D i m i t r i y ' l e k o n u ş a c a ­
ğım. "
D u rd u ve b a n a d ö n d ü ve " S ab a h n e d e n b e n i m l e gel­
i n i y o rsu n ? " d e d i .
Teklifi çok kışkırtıcıyd ı , a ma korkak l ığ ı m ı n v e b e n ­
m e rkezc i l iğ i m i n ancak, b i r vicdan m u h a s e b e s i l ab i re n ­
t i n d e saklanab i l ec ek l eri d a h a i nc e d u ru m l a r d a o rtaya
ç ı ktığını b i l iyordu m . Bir kad ı n u ğ ru n a silah arkadaşl a rı m ı
v e ü l k e m i işgalci d ü ş m a n i ara t e rk e d i p g i t m e k , gö rev i m e
açıkça i h a n e t e t m e k o l u rd u .
" Rusya' n ı n ş i m d i b a na h e r z a m a n k i n d e n fazla i ht iyac ı
var." Söylediğim şey gösteriş y a p m a k i s t i y o r m u ş u ru gibi
geldi kul ağa am a b e n c i d d i yd i m . " B o n a p a rt e ' ı n o rd u s u
bu raya g e l d i m i o n l arı a l t t a n ç ö k e rt m e k için yapab i l e c e ­
ğ i m i z b i r s ü rü şey var. "
"Yani kalıyorsu n . "
" S an ı r ı m öyle olacak . "
" Peki y a g i t m e k z o ru n d a kalı rsan ne olacak?"
"N e re d e olacağ ı n ı b i l iy o ru m . "
'Ya ö l d ü rü l ü rs e n p e k i ? "
D o m n i k i i a y i n e cevap b u l a m a d ı ğ ı m b i r soru s o r m u ş -
tu .
G e n e l e v i n kap ı s ı n a geri d ö n m ü ş t ü k . B i rb i ri m i z i n e l ­
l e r i n i t u t m u ş , bakışarak öylece d u ru y o rd u k . S öyleyecek
başka bir şey kal m a m ı şt ı , a m a m u h t e m e l e n son vedalaş­
m a m ı z olacak sözleri d e söyl e m e k i s t e m i y o rd u k .
Kap ı n ı n a rd ı n d a n s ü rgü l e r i n ç e k i l m e sesini d u yd u k .
Kapı yarım aç ı l d ı v e M argarita g ö rü n d ü . Yaklaştığımızı
görmüş o l acakt ı . M argarita kap ıyı ağzına kadar açtığ ı n ­
da arkas ı n d a başka b i r kişi d a h a o l d uğ u n u g ö rd ü k , u z u n
boyl u , sarı saç l ı , s o l u k b e n i z l i b i ri .
" İ yi akşam l a r Aleksey İ vanoviç , " d e d i .
B u , Yuda'yd ı .

1 47
 9

Şaşkınlıkla, D o m n i k i i a ' n ı n e l i n i öyle b i r s ı k m ı ş t ı m ki

kızcağız geri kaç m ı şt ı . Yuda'yı g ör me n i n şaşkın l ığını h e ­
m e n a rd ı n d a n sorular t a k i p ett i . N e d e n o radayd ı ? B e n i
n e re d e b u l a c ağ ı n ı n a s ı l b i l mişti? i k i n c i s o r u m a c e v a p ko­
layca gel d i : D i m it r i y . O an D i m it r i y ' i n O p r i ç n i kl e r l e sıkı
fıkı o l d uğu n u h e r z a m a n k i n d e n d a h a çok h i ssett i m .
" Bu enfes genç baya n l a b e n i t a n ı ş t ı rmayacak m ı s ı n ? "
d iye s ö z ü n e d e v a m e t t i Yuda y ü z ü n d e b i r g ü l ü m s e m e yl e .
Rusça k o n u ştuğu n u v e fazlasıyla akıcı b i r Rusça k o n u ş ­
t u ğ u n u a n i a m a m saniye l e r a l m ıştı . D a h a ö n c e l e ri O p r i ç ­
n i k l e rl e h e r z a m a n Fransızca i l e t i ş i m k u r m u şt u k . Bizi an ­
l a mad ıkları n ı varsayarak o n l a r o radayke n k o n u ş t u ğ u m u z
(Vad i m , M aks , D i m i t r i y ve b e n i m ) şeyler var m ı d iye b e l ­
Ieğ i m i b i r yoklad ı m .
" Be n D o m i n i q u e , " d e d i D o m n i k i i a e l i n i Yuda'ya uza­
tarak. Yuda gözl e r i n i yavaşça yukarı kal d ı rarak D o m ­
n i k i i a' n ı n gözlerine b a k m a d a n önce , uzatt ı ğ ı eli ö p e r ke n ,
D o m n i k i i a ' n ı n başkaları i ç i n hala " D o m i n i q u e " o l m as ı n ı n
gizli g u r u r u n u b i r k e z d a h a yaşad ı m . O n u Rus ism iyle
t an ıyan n ad i r k i ş i l erden b i ri yd i m .
" İ nsanlar b a n a Yuda derle r , " d e d i Yuda. " B e n d e eski
d o s t u m M argarita Kirillovna'ya , t a m da . . . " d e rk e n M arga­
rita k ı k ı rdad ı , "tam da, b i rl i kte çalışmaya başlad ı ğ ı m ızd an
b e r i Al e ksey'e n e k a da r hayra n l ı k duymaya başlad ı ğ ı ın ı
a n l at ıyordu m . "
" Eski d o s t u n m u ? " d iye s o r d u m kaşlarımı kal d ı rarak .

148
 " S o n b e ş d a ki kad ı r s a m i m iy et i i l e rlett i k , " d e d i M arga­
rita. " B u raya s e n i b u l m a k i ç i n geldiği n i söyled i . O n u dı­
şarıda b e k l e t ın e y e g ö n l ü m razı o l m ad ı . Bizi Fra n s ı z l a rd an
kurtaracağ ı n ı söylüyor. "
"Yalnız b a ş ı m a değil tab i i , " d iye i t i raz e t t i Yuda. Söyle­
d iği şey bana y a p m a c ı k gelmişt i , ama d iğerleri n i ik n a et­
m i ş o l ab i l i rd i . " B e n yal nızca, Aleksey' i n e m re t t i ğ i şeyleri
yeri n e getirecek b i r a rac ı m . "
" M ak s i m ' i d e t a n ıyor m u y d u n ? " d iye s o rd u D o m n i ­
kiia. M a k s i m h a k k ı n d a k o n u ş m a k istiyord u , a m a b u n u n
b e n i m i ç i n z o r o l d uğ u n u d a b i l iyordu .
" Pe k iyi t a n ı m ı y o r d u m , " d iye ya n ı t l a d ı Yuda. "Ama
t a n ı d ı ğ ı m kadarıyla severd i m . Fransa' n ı n tarafı n a g e ç m e
n e d e n l e r i n e kat ı l d ı ğ ı ın ı söyleye m e m , y i n e d e yaptığı n e
varsa iyi n iyet l e ve i nsanlık a d ı n a hayırlı o l d u ğ u n u d ü ­
ş ü n d üğ ü i ç i n yapt ı ğ ı n a e m i n i m . "
İ kiyü z l ü l üğü b e n i h ay r e t e d ü ş ü r m ü ş t ü . M ak s ' ı o n a ve
di ğerl e ri n e t e s l i m e t m e m i ç i n b e n i zorlayan k e n d i s i y d i ve
şi m d i g e l m i ş M aks ' ı n k endi lafların ı b a n a satıyord u . D a ­
hası b i r d e b e n i t a m a m e n köşeye sıkıştırmışt ı . Eğe r ş i m ­
d i aks i n e b i r tav ı r alacak o lsayd ı m , o z a m a n da M ak s ' a
sald ı rıyar o l a c a kt ı m . D o m n i k i i a 'ya h e r ayrı ntıyı ilk başta
a n l a t m ı ş o l sayd ı m ne kadar akı l l ı l ı k e t m i ş o l acağ ı ın ı fark
e tt i m .
"Tüyler ü r p e rt i c i b i r karar v e r m e k z o ru n d a kaldığ ı n ı
b i l i y o ru m Aleksey, " d iyerek s ö z ü n e d e v a m e d e r k e n b i r
e l i n i k o l u m a a t t ı ve bakışlarında aşırı s a m i m i b i r ifade
b e l i rd i . "Ama ş u n u da b i l iyo ru m ki , d e r i n l e rd e b i r yerd e ,
yap t ığ ı n şeyi n doğru o l d u ğ u n u h issed iyo rsu n . B i r i n i n , ü l ­
kesi n i , d o s d a r ı n ı n ü s t ü n d e t u t m a s ı h i ç kolay değil d i r . B e n
d e b u savaşta ç o k sevd i ğ i m b i rt a k ı m do st l a r ı m ı kaybett i m
Aleksey. S e n i ç o k iyi a n l ı y o ru m . Arkad aş ı n M aks ( b u kez
d o ğ ru d a n D o m n i k i i a ' ya h it a p e d i y o rd u ) cesur bir a d a m ­
d ı , s o n u n a kadar . " "Ad a m d ı " ve " s o n u n a kadar" ifadeleri
arası ndaki kısa d u raksamayı yal nızca ben fark e tt i m .
D o m n i k i i a , Yu da' n ı n e l i n i a l d ı v e avuç l a rı n ı n aras ı n ­
d a t u t t u . "Teşekkü r l e r Yuda, " d e d i . " M aks h a k k ı n d a b u n -

1 49
l a n söylediğin i ç i n sana t e ş e k k ü r e d e ri m . " Yuda yi n e ,
D o m n i k i i a ' n ı n sağ e l i n i aldı ve ö p t ü . Ve şapkası n ı kal d ı ­
rarak h e m M a rgarita'ya h e m d e D o m n i k i i a 'ya e se n l i k l e r
diled i .
" H o ş ç a kal ı n sevgili d o s t l a r ı m . U m a r ı m i k i n i z d e Yur­
yev- Polskiy'de iyi vakit geç i r i rs i n i z . Eğer Aleksey sandığı ­
ın ı n yarısı kadar iyi b i r askerse , ç o k yakı n d a M o skova'yı
sizler için ye n i d e n güve n l i b i r y er h a l i n e g e t i r m i ş olaca­
ğız . " Ard ı n d a n bana d ö n e r e k , " E m i n i m v e d a l a ş m a k i ç i n
söyleyeceğ i n sö z l e r vard ı r Aleksey. S e n i d ışarıda b e k l iyor
o l acağ ı m , " d e d i . Ard ı n d a n g e n e l e v d e n ç ı kt ı ve yaklaşı k
b i r y ı l k a d a r ö n c e , D o m n i k i i a ' y ı i l k defa o rada o t u rd o ­
ğ u m s ı rada g ö rd ü ğ ü m b a n k a doğru gitt i .
H e r i k i kad ı n ı n d a Yu da' n ı n gidişini g ü l ü mseye n yüz­
lerle i z l e d i k l e ri n i fark e tt i m . M argarita'ya d ö n e r e k şap ­
k a m ı ç ı ka rd ı m , a m a bu h a re k et i m i n Yuda' n ı n k ö t ü b i r
takl i d i gibi g ö r ü n ü y o r olabileceğ i n i h i ssett i m o a n . " Ş i m ­
d i l i k hoşça kal M a rgarita Kirillovna. U m a r ı m ya k ı n d a za­
m a n d a te krar g ö r ü ş ü rü z . "
M argarita g ü l ü m s e d i v e h e m e n a rd ı nd a n , o n a git d e ­
m e k iste d iğ i m i fark e tt i . "Ah tabi i , " d e d i . " Kapıyı u z u n
s ü re açık t u t m a , " d iy ere k içeri gitt i .
" M ak s i m h a k k ı n d a k o n u ş m a k isteyeceğ i n i b i l m e l iy­
dim , " dedim Domnikiia'ya.
"Ah , h i ç s o ru n deği l . " B e n i ü z m ü ş o l ab i leceği d ü ş ü n ­
cesiyl e , e n d i ş e l e n m i ş b i r ş ek i l de k o n u şu y o rd u . " S e n i n
k o n u ş m a k iste m e d iğ i n i b i l iy o ru m . A m a Yu da' n ı n o n u n
h a k k ı n d a b ö yl e güzel şeyle r söyl edi ğ i ni d u y m a k ç o k h o ş ­
t u . Alçakgö n ü l l ü b i r a d a m a benziyor, s e n i n tarafı n d a o l ­
m a s ı ç o k iyi . A m a Yuda o n u n gerçek i s m i değ i l . Ö y l e d e ­
ğ i l m i ? " B u n u şaka o l s u n d iye s o r d uğ u n u a n l a rn a m b i rkaç
s a n i ye ın İ ald ı .
" H ayır, " d e d i m g ü l e re k . " H ayır, değil a m a gerçek i s m i ­
n i n n e o l d u ğ u n u k o n u s u n d a h i ç b i r fıkrim yok . "
" G i t s e n iyi olacak. S e n i bekliyo r . "
Ö p ü ş t ü k a m a s a n k i yal nızca b i r san iye s ü rd ü . G e rç i
n e kadar s ü r e rse s ü rsü n , asla yete r l i o l m ayacakt ı . D o m -

1 50
nikiia i ç e ri girdi ve kap ı n ı n a rd ı n d a n g el en s ü rgü sesleri ,
b e l k i de asla sona e rm e y e c e k bu ayrıl ığ ı n ge rç e k l iğ i n i o
an iyice algılamama s e b e p o l d u .
Yu da' n ı n yan ı n a g i tt i m . Yamna, b a n k a o t u rd u m . Ar­
d ı n d a n sessiz sedasız b i r şekilde b i rd e n M atfey b e l i ri v e rd i .
" N e ist iyorsu n ? " d iye s o rd u m . D ü ş m a n c a tav r ı ın ı giz­
l e rneyi b a ş a ra m a m ı şt ı m .
" İ l k o l a rak ş u n u söyleyeyi m , " d e d i Yuda. " M ak s i m
S e rgeyev i ç ' i n ö l d ü ğ ü n ü t e y i t e t m e k i s t i y o ru m s a n a . B u
tarz d u ru m l a rd a e n ufak b i r ş ü p h e n i n , i nsanı i ç t e n i ç e
yiyeb i l e c eğ i n i b i l iyoru m . "
" De fi n işi i ç i n o n u geri get i rd i n iz m i ? "
" Ko rkarı m söyl e d i ğ i n şey b u t e h l i k e l i z a m a n l a rda p e k
uygu l a n ab i l i r b i r şey değil , a m a i n a n b a n a ce s e d i n u s u ­
l ü n e uygu n ş e k i l d e i c ab ı n a bakı l d ı . " Yüz i fade ın İ g ö rdü .
" U n u t m a Aleksey İ vanovi ç . Biz d e H ı ristiyan b i r ü l k e ­
d e n gel iyoruz , " d e d i . B e n i i k n a e t m e y i i ç t e n l i kl e istiyor
g i b i yd i .
B i r a n ç o k aksi davran d ı ğ ı m ı fark e t t i m . S o n u ç t a h a l a
a y n ı taraftayd ı k . "Teşekkür e d e ri m , " d e d i m . " Evet , d i ğ e r
söyleyeceği n n e d i r ? "
" Ş i m d i n e yapacağ ı m ıza (yani askeri b a k ı m d a n ) karar
v erm e l i yi z . "
" B i l e m i y o ru m . Vad i m , D i m i t r i y ve . . . " Ağız alışka n l ı ­
ğıyla M ak s i m ' i n a d ı n ı d a söyl e m e k ü z e re y d i m . "Vad i m ve
D i m i t r i y ' l e bir k o n u ş m a m gerek b u n u . "
" D ü rü s t o l m a k gerek i rse , b i z V a d i m l e ç o kt a n k o n u ş ­
t u k . Fransızlar g e l d i kl e r i n d e , M os kova'da g i z l e n iyor o l ­
m a m ı z ı n e n i y i s e ç e n e k o l d uğ u n u d ü ş ü n ü y o ru z . Böylece
karışıklığa yol açarak p a rç a l a n m a i a n n a sebep o l ab i l i ri z .
O n l a r ı zayıflatırız , b öy l ec e Pete rsb u rg ' a doğru d e v a m e t ­
m e y e c e saret e d e m e z l e r ya d a h e p b i r l i kte M o skova'yı
t e rk e t m e ye b i l e zo rlayab i l i riz b e l k i . "
"T o p u t o p u o n iki kişi M os kova'yı özgü r l ü ğ ü n e m i
kavuştu racaks ı n ız ? H a t t a o n iki b i l e deği l , ş i m d i d o ku z
kald ı n ız . " B i rd e n b i re kayı p l a rı m ı z ı n o ra n l a rı n ı n e ş i t o l d u ­
ğ u n u fark e t t i m ve o n l a r ı n d a e rk e k o l d u kl a r ı n ı ve arka-

151
daşları n ı n kayb ı n a , e n az b e n i m M aks i ç i n ü z ü l d ü ğ ü m
kada r ü z ü l ü y o r o l ab i l e c e k l e r i n i h a t ı r l ad ı m .
Yuda b i rd e n soğuklaşn v e işçiliğine h a k a re t e d i l m i ş
b i r z a n aatkar g i b i k o n u ş m aya başlad ı . " S a d e c e b i rkaç ı m ı ­
Z i n b i l e n e l e r yapab i l d i ğ i n i s e n k e n d i n g ör d ü n . "
" G e rç e k t e n doğru . " D o ğ ru s u n u söyl e m e k ge re k i rse
kulağa iyi b i r p l a n gibi geliyord u . O p r i ç n i k l e r i n ku l l a n ­
d ı kl a rı n ı g ö r d ü ğ ü m savaş taktiği çeşid i , h a re ke t h a l i n d e k i
b i r o rd u ya s a l d ı rmak i ç i n p e k u yg u n b i r t a kt i k deği l d i .
A m a ev i n d e n u z a k yab a n c ı b i r ş e h i rd e h a r e k e t s i z d u ­
ru m d a k i b i r o r d u ü s t ü n d e o l u rs a , o z a m a n i ş değişird i .
" Biz işe h a n g i k ı s m ı n d a n d a h i l olacağ ı z ? "
" B iz d e M oskova'yı Fransızlar kadar az b i l iyoru z . B ize
n e reye saklanacağ ı m ız ı , d ü ş m a n ı n e re d e b u l a c ağ ı m ı z ı
söyleyeb i l i rs i n i z . S iz k e n d i n i z i Fransız subayı o l arak d a
( d a h a ö n c e ş a h i t o l d u ğ u m ü z e re ) , Rus yeri isi o l arak d a
yutturab i l i rs i n i z . B i z n e R u s ' u z n e d e Fransız. Ç o ğ u m u z
kısa sü re i ç e r i s i n d e k e n d i n i e l e vereb i l i r . " K o n u ş u r k e n
M atfe y ' e d oğ ru b a kt ı . Yuda, Rusças ı n m , b e n i m d e d u yd u ­
ğ u m ü z e re , b ı ra k ı n Fransızları , a nad i l i Rusça o l a n l arı b i l e
i kna e d e c e k kadar iyi o l d uğ u n u gayet iyi b i l iyordu . M at ­
fey gib i , d a h a a z h ü n e r l i müttefi k l e ri i ç i n e n d i ş e l e n iyo rd u .
Bir an d u ru p d ü ş ü n d ü m . " B u n u yarı n D i m i t r i y ve
Vad i m ' l e k o n u ş a c ağ ı m . N e re d e b u l u ş a l ı m ? "
" Bu detayları b i z Vad i m ' l e ç o k t a n ayarl ad ı k . O sana
söyler. "
E n s o n b u n u söyl e d i kt e n s o n ra ikisi de kalkt ı l a r ve
gece n i n i ç i n e d o ğ ru y ü r ü m ey e başlad ı l ar . Karanlığın için ­
d e n , b i r s ü re s o n ra M atfey' i n b i r sokağa saptığ ı n ı ve ikisi­
n i n d e k e n d i yo llarına gitt i k l e r i n i g ö r d ü m . T ü m k o n u ş m a
b o yu n c a t e k b i r k e l i m e b i l e e t m e m i ş o l a n M atfey' i n yal­
n ı z c a , Yuda'ya k o r u m a sağlamak amacıyla g e l m i ş o l ab i l e ­
ceği g e l d i akl ı m a . Yuda' n ı n o n u , y a n m d a t a ş ı m a k t a n ç o k
z e v k aldığı i ç i n getirdiğ i n i s a n m ı y o rd u m . B e l l i ki Yu da' n ı n
k o ru n m aya i h t iyacı ol acağı t e k insan b e n d i m .
Yani o g ü n iki şey ö ğ re n m i şt i m . B i ri nc i s i; Yuda M ak s 'a
o l a n l a r d a n s o n ra a rt ı k b i r müttefi k i o l a rak b a n a so a

ıs?
kadar güve n e m e y e c eğ i n i kavra m ı şt ı . İ kincisi d e ; a ra m ız d a
b i r ç a r p ı ş m a olsa, Yuda kes i n l ikle k e n d i n i n kazaoacağ ı n a
dai r b i r güve n e s a h i p deği l d i .
D o m n i k i i a ' y a veda e t m e k z o ru n d a kal m ı şt ı m , a m a
b u , M o s kova ' d a n g i t m e d e n ö n c e o n u s o n g ö rü ş ü m o l m a ­
yacakt ı . Yuda v e M atfe y ' i g e n e l e v i n o rada g ö r m e k b e n i
ç o k e n d i ş e l e n d i rm i şt i . B e n i b u l m a l a r ı i ç i n g e n e l e v i n iyi
b i r yer o l d uğ u n u o n lara D i m i t r i y ' i n söylediği gayet b e l ­
liydi zate n , a m a b i r de o raya g e l d i k l e ri n d e , Yuda, D o m n i ­
kiia ile o l a n i l işkimizi k e n d i gözleriyle g ö r m ü ş t ü . Ayrıca
M a rga r i t a ' d a n Yurgev- Polskiy'e g i d e c e k l e ri n i ö ğ re n m i ş
o l duğu d a b e l l iyd i . T ü m b u n l a r tab i i k i b e n d e p a ra n o ­
yaya y o l a ç m ı şt ı . Yud a' n ı n b e n i m l e b i r a l ı p v e re m e d i ğ i
y o k t u asl ında, h e m o l sayd ı b i l e b u , b e n i e l e ge ç i rm e k
i ç i n D o m n i k i i a ' y ı ku l l anacağı a n l a m ı n a g e l m e zd i . D i ğ e r
taraftan b e n y i n e d e , D o m n i k i i a ' n ı n e n a z ı n d a n güve n l e
ç e k i p gittiğ i n i g ö r e n e k a d a r uyuya m a z d ı m .
S o kaklar g ü n d ü z o l d u ğ u n d a n d a h a sakind i . O rt a l a r d a
dolaşan o y ü k arabaları ve fayt o n l a r ı n ç o ğ u b i r y e r l e re
bağl a n m ı ş , s a h i p l e r i de yarı n sabah ç ı kacakları yo l c u l u ­
ğa hazır, arab al a r ı n i ç i n d e uyuyo r l a rd ı . Yol u n aşağısında
bir y e rd e , D o m n i k i i a ' n ı n p e n c e re s i n i g ö re n uyg u n b i r
n o kt a b u l d u m k e n d i m e v e O p r i ç n i kl e rd e n y a d a D o m ­
n i ki i a ' d a n b i r işaret var m ı d iye b a k m a ra k b e k l e rn eye
başlad ı m . S ab a h saat altıyı b i raz geçe , g ü n ü n ilk ışıkları
doğar doğmaz , şafak vakt i n i n gelişiyle b i r l i kte üstü ka­
palı ü ç yü k arabası g e n e l e v i n ön ü n e yanaşt ı . Kap ı aç ı l d ı
ve üç fayto n c u i ç e r i girdiler, a r d ın d a n e l l e ri n d e sandık­
lar ve çantalarla geri d ö n e r e k , eşyaları arab a n ı n arka va­
g o n u n a yükled i l e r . Vago n t a m a m ı y l a d a l a n a d e k s ü re k l i
i ç e r i g i r i p ç ı karak eşya taşıdılar. Ard ı n d a n d ışarıya sekiz
kız ve bir a d a m ç ı kt ı . Ad a m ; fiyakal ı g ö rü n m e y i seven
b i ri ol a n ama g e rç e kt e n de varl ı k l ı olan P e t ro P e t rov i ç ' t i .
Z a t e n öyle o l masa , M o skova ' n ı n e n z e n g i n a i l e l e ri b i l e ,
s a m a n d a n b i r yük arabasında b i r k o l t u k i ç i n , e n değe rl i
aile yadigarı m a l l a r ı n ı feda e t m e k z o ru n d a kal ırke n , bu
a d a m nasıl olur d a üç fayt o n u n paras ı n ı ödeyeb i l i rd i ki?

153
 D iğ e r kızların arası n d a D o m n i k i i a 'ya o d a kl a n m ı ş b a ­
karke n b i r ç e ş i t t at m i n duygusu h i s s e tt i m . B u , a ç ı klaması
zor, h e ye c a n l ı bir d u yguyd u . Eğer i steseyd i m D o m n i k i i a
i l e y ü z yüze v e d a t a ş m a k i ç i n y a n m a g i d e b i l i rd i m . Eğe r
o rada d u ru p o n u i z l e d iğ i m i b i l seyd i , b u n d a n e n ufak b i r
rahats ı z l ı k d u y m a z d ı . A m a böyle o l duğu h a l d e , b i l m e d i ­
ğ i m b i r n e d e n d e n ö t ü rü , o n u gizli gizli i zl iyor o l m a k t a n
çok d a h a b ü y ü k b i r z e v k a l ıyordu m .
Petro Petroviç kap ı s ı n ı b ü y ü k b i r a n a h t a r l a k i l i t l ed i .
Kızl ardan d ö rd ü t u t u n a ra k e n baştaki vago na ç ı kt ı , d iğ e r
d ö rd ü d e o rt a d a k i vag o n a . D o m n i k ü a o rt a d a k i vagon a
zar z o r ç ı ka n d ö rt k ı z d a n s o n u n c u s u yd u . Yuda ve O p r i ç ­
n i k l e r i n o raya gel mesiyle ilgili d u y d u ğ u m ko rku n u n ke n ­
d i m i k a n d ı r m a k t a n ö t e b i r şey o l m a d ı ğ ı n ı fark e t t i m . Tek
iste d i ğ i m şey, o n u b i r saniye d a h a g ö re b i l m e kt i .
P e t ro Petrov i ç e n ö n d e k i vag o na geçip fayt o n c u l a ­
rın y a n ı n a o t u rd u ve k o n v o y yola ç ı kt ı . A r a b a t a m köşeyi
d ö n e rk e n son b i r kere d a h a D o m n i k i i a ' y ı g ö rd ü m . Sakin
ve o n a pek yak ı ş m a m ı ş olsa da ağı rbaşlı bir ş e k ild e o t u ­
ruyo rd u . D o m n i k i i a , M o skova ' d a n güve n i ç e r i s i n d e ayrı ­
l ıyordu ve O p r i ç n i k l e r i n ç e v r e d e o l d u k l a r ı n a d a i r h i ç b i r
iz yoktu .
Yatağı m a d ö n d ü m , Vad i m ve D i m i t r i y ' l e o l a n ra n d e ­
v u m a g i t m e k ü z e re yola ç ı k m a d a n ö n c e b i rkaç saat h u ­
z u r v e m u t l u l u k i ç e r i s i n d e u y u d u m . E rt e s i sabah g ü n ü n
doğusuyla b i rl i kt e sokaklar y i n e i nsanlarl a , adarl a , yük
arabaları ve faytonlarla kay n a m aya başlad ı ğ ı n d a n , ç o k
yavaş i l e rl e m e kayd e d e b i l i y o r du m . Bir köşed e , ağaca bağ­
l a n m ı ş ve k ı rb a ç l a n makta o l a n b i r a d a m ı n e t rafı n d a b i r
kalabal ı k t o p l a n m ı şt ı . K ı rbaç l a n a n k e n d i l e ri o l m a d ı kl a r ı
h a l d e kalabalığın i ç i nd e k i h e r s u ratta ko rku ifadesi vard ı ;
b u gösteriye d a l a ra k u n u t ın a y a çal ıştıkları a m a u n u t m a ­
y ı başaramad ı k l arı , işgalci güç l e r i n g e l i ş i n d e n d u y d u k l a r ı
korku .
Kalabalığın aras ı n d a , p i p o s u n u t ü t t ü r e re k , y ü z ü n d e
b i r g ü l ü m s e m e y l e dayağı seyre d e n b i r t o p ç u asteğ m e n
vard ı .

1 54
 " S u ç u n e y m i ş ? " d iye s o r d u m .
" Bi r uşakm ı ş , " d iye , s o ru ru l a ilgisi o l m ayan s açma sa­
p a n b i r cevap v e r d i t o p ç u asteğ me n .
" H ayır, yani n e d e n k ı rbaçlanıyar d iye s o ru y o ru m ? "
" H a a a n l ad ı m . " D a h a b e l i rg i n b i r a ç ı k l a m a yap m aya
çal ı şt ı . "O b i r Fransız . "
" N as ı l girmiş b u raya o z a m a n ? "
"Yı llardır b u ra d a yaşıyor. O n u şuradaki evd e n ç ı karıp
sürükleyerek get i rd i l e r . " Parmağıyla , büyük ve m ü k e m ­
m e l d o n a n ı m l ı b i r evi işaret e tt i . Ş u h a n i , Fransız uşakla­
r ı n ı n o l m a sı n ı n b e k l e n e c e ğ i t ü r d e n b i r ev. " C asus o l d u ğ u ­
n u söylüyorlar. "
"Yargılanmış m ı ? "
" H ayır. " P i p o s u n d a n d e r i n b i r nefes ç e kt i . " Bu y ü z d e n
sadece k ı rbaçl ıyorlar ya. " Fransız casusu o l d u ğ u n d a n ş üp ­
h e l e n i l e n d iğer i nsanlara da b ö y l e h o şgörü göste r i l m i ş o l ­
m as ı n ı d i l e m e d e n d u ra m a d ı m .
" O n l a r ı d u rd u r m a k i ç i n b i r şey y a p m a n g e r e k m i y o r
m u ? " d iye s o rd u m .
Bana d ö n d ü v e o a n i l k defa sağ g ö z ü n ü n o l m a d ığ ı n ı
g ö r d ü m . Yarası o kadar tazeydi k i , g ö z o y u ğ u n u n derisi
d a h a ye n i ye n i iyile ş meye b a ş l a m ı şt ı . H i d d e t l e k o n u ş m a ­
y a başlad ı :
" O n l a r ı d u rd u r m a k m ı ? Tek b i r Fransız güllesiyl e ,
m ü fre z e m i n yarı s ı n ı n havaya u ç t u ğ u n u d u r u p k e n d i göz­
l e r i m l e i z l e d i m . S e n c e b u n u (sağ g ö z ü n ü n b o ş l u ğ u n u
gösterd i ) G e n e r e l Kutuzov ' a b e n z e m e k i ç i n m i yaptı r ­
d ı m ? B u t o p l u l u k gib i , b e n i m a d ı m a i nt i k a m al maya ka­
rar v e r m i ş siviller varke n , s e n i n gibi l a n e t b i r sivil o n l arı
d u r d u r m a ın ı istedi d iye bir şey yapacağ ı m ı m ı sanıyor­
sun? Bir askere n e yapacağ ı n ı söyl e m e d e n ö n c e git de
k e n d i n i ç i n savaş. "
G e n e l d e o l duğu gib i , y i n e ü s t ü m d e ü n i fo r m a rn yok­
t u . G e rç i ona kağ ı t l a rı m ı göstererek r ü tb e m i k amt layab i ­
l i rd i m a m a b u n u y a p m a k n e i ş i m e yarayacaktı ki? D a h a
s o n ra d a n d u y d u ğ u m rivayeti e re göre , a d a m yal n ı z c a kır­
b a ç l a n d ı ğ ı i ç i n şanslıym ı ş .

155
 M oskva N e h r i ' n e d o ğ ru y o l u m a d e v a m e tt i m . Tıkış
t ı k ı ş sokaklardaki trafik daha d a yavaş i l e r l e meye başla­
m ı şt ı . İ nsanların i ç i nd e kaldığı çares i z l i k o n ları ş e h i rd e n
k a ç m aya sevk e t m i şt i , a m a aynı çaresizlik, ş u a n d a k i iler­
l e y i ş l e r i n d e heve s l i o l m a l a r ı n a s e b e p o l a m a m ı şt ı . Kır­
b a ç l a n a n ad a m ı n et rafın d a t o p l a n a n insanlar gibi kalaba­
lıklar, işi daha d a z o r l a ş t ı n y o rd u . D u r u p yolu t a m a m e n
t ı k a m a y a n insanlar d a h i g e ç e r k e n yavaşlayarak n e l e r o l u p
bittiği n i g ö r meye ç a l ı ş ıyorlard ı .
N i kitskiy C a d d e s i ' n d e i l e rlerke n , trafik akışında başka
b i r sıkışıklığa d e n k ge l d i m . Piyade s ı n ı fı n d a n iki e l b o m ­
bacısı tarafı n d a n ç e k i l e n kü ç ü k , üstü açık b i r yük vago n u ,
y o l u n o rta s ı n d a d u r m u ş t u . Arab a n ı n ü s t ü n d e , b i rb i rl e r i n e
ç a p raz l a m a yata n , ü n i fo rm a l a r ı p a ra m p a r ç a o l m u ş ve k a n
i ç i nd e kal m ı ş üç asker arkadaşları vard ı . Vagonu ç e k e n iki
adam ( d a h a doğrusu iki ç o c u k ) ve diğer iki asker ( h e r iki­
s i de yü rüye r e k yo l c u l u k e t m e k z o ru n d a b ı ra k ı l d ı kları n ­
d a n e z iyet çekiyorlard ı ) arasında b i r t a rt ı ş m a yaşanıyor­
d u . B u iki aske rd e n b i ri n i n , k i asıl t a rt ı ş mayı yap an oyd u ,
d u ru m u fena deği l d i . Arkadaşı ise a c ı n ac a k d u ru m d a yd ı .
Kafası , sanki b i r d a h a asla g ö kyüz ü n e b a k m a arzusu yok­
muşças ı n a , güçsüz b 'v ş ek i l de s a l l a n ıyord u . U y d u r m a b i r
k o l t u k d e ğ n eğ i n e yas l a n m ı şt ı . Koltuk değneği d e d i ğ i m
d e , çata l l ı b i r u c u o l a n u yg u n b o y d a b i r ağaç dal ı , kol ­
t u k altına öylece t ı k ı şt ı r ı l m ı şt ı . Vü c u d u n a şöyle b i r bak­
t ı ğ ı m d a , b u koltuk d e ğ n eğ i n e g e r ç e k t e n n e kadar i htiyacı
o l d uğ u n u g ö rd ü m . Sol ayağı ve alt bacağ ı , v ü c u d u n u n
geri kalan k ı s m ı n d a n n e re d eyse ko p m u ş , h avada ö yle ce
s a l l a n ıyord u . Kaval k e m i ğ i n d e n ge riye b el l i k i h i ç b i r şey
k a l m a m ı şt ı . Yani u z v u n u v ü c u d u n a b ağ l ı t u t a n t e k şey
e t i ve derişiyd i . Yük arabası azar azar i l e rl e d i kçe , asker de
arabaya yetişeb i l m e k i ç i n b i rkaç a d ı m a t ı y o rd u ama t e k
bacağ ı , b i r ç o c u ğ u n giydiği yeti ş k i n m a n t a s u n u n kuyruğu
gib i , pisliğe b at ı p ç ı karak , işe yaramaz bir şekilde aske r i n
p e ş i n d e n gel iyord u . Yaraya b ü y ü k i h t i m al l e , B o r o d i n o sa­
vaş m e y d a n ı n d a , o n a d o ğ ru a m a n s ı z c a s ı ç rayan b i r t o p
güllesi s e b e p o l m u ş t u . S e b e b i n e o l u rsa olsu n , hacağ ı n

1 56
savaş a l a n ı n d a k i b i r i l kyard ı m istasyo n u n d a a c i l e n kes il­
m e s i g e re k i rd i , a m a b öy l e b ü y ü k b i r savaş s ı rası n d a, cer­
rah i ihtiyaçlar, m e v c u t i m kan l a r ı n çok ü s t ü n d e o l uy o r d u .
G ö rü n ü ş e g ö re yaralı aske rin arkadaş ı , b i r h a s t a n e d e boş
yer b u l ab i l m e k u m u d u yl a , o n u n M oskova'ya kadar ge­
l e b i l m e s i n e yard ı m c ı o l m u ş t u . Ş i m d i ise y ü k arabas ı n ı n
ü s t ü n d e b i r k ü ç ü k y e r k a p ab i l m e k i ç i n t a rt ı ş ıyo rlard ı .
"Ama b u a d a m ö l ü ! " d e d i t o p a l l ayan aske r i n arkad a ­
şı, arab a n ı n i ç i n d e yatan ü ç a d a m d a n o rtad a k i n i i şaret
e d e r e k . " O n u arab a d a n at v e ye r i n i hala şansı olan b i ri n e
ver.
"O ölü deği l , " d iye karşı ç ı kt ı arabayı ç e k e n l e rd e n b i ri .
" O n u a l d ı ğ ı m ı z ilk a n d a n b e ri , gü n l e rd i r öyle o . Eğe r ölü
o lsayd ı ş i m d iye ç o k t a n ç ü r ü m ü ş o l u rd u . Senin arkadaşı n
o n d a n d a h a b e t e r kokuyo r . "
N e yazı k k i söylediği d o ğ ru yd u . Ad a m ı n yaras ı n ı n
o l d uğu y e r d e başlayan kangren b ü y ü k i h t i m al l e , h e n ü z
h ayat ı n ı al masa d a , b ü t ü n hacağ ı n ı alıp g ö t ü r e c e k k a d a r
yayı l m ı şt ı . Vagondaki a d a m ı i n c e l e m e k i ç i n ite k a k a b i raz
i l e rl e d i m .
Kolayca g ö rü l düğü ü z e re , a d a m kes i n l i kl e ö l m ü şt ü .
Yüzü , kolları ve b o y n u kesiklerle ve ç i z i klerle d o l u y ­
d u , a m a ö l ü m se b eb i b u n l a r d a n h i ç b i ri değil gibiyd i . Koyu
yeşil ü n i formas ı , i n a n ı l ma z m i kt a r d a kanla l e ke l e n m i ş t i .
Tab i i bu kan başkal arı n a da ait o l ab i l i rd i , a m a eğer o n a
aittiyse , b u yal nızca ö l ü m sebeb i n i deği l , t e n reng i n i n aşı­
rı s o l u k l uğu n u da a ç ı k l ıyord u . N e fes aldığına d a i r h i ç b i r
işaret , e n ufak b i r k a l p ç a rp ı nt ı s ı yoktu v e v ü c u d u b u z
gibi soğuktu . G öz k a p a k l a r ı n ı kal d ı rd ı m , d e h ş e t v e r e n ö l ü
göz l e r i n e b a kt ı m . D evasa siyah gözbeb e k l e ri ( o kadar b ü ­
y ü m ü ş l e r d i ki irisleri aşı n m ı ş g i t m i ş t i ) g ü n e ş ışığına h i ç ­
bir tepki vermedi .
" B u a d a m ö l m ü ş , " d e d i m karşı tarafı n ü z e r i n d e b i r
o t o r i t e k u r m aya çalışarak . Böylece o zavallı v e t o p a l l ayan
a d a m ı n s o n u n d a arab a n ı n ü s t ü n e b i n m e s i n i sağlayabi l e ­
c e kt i m .
" Peki o z a m a n n e d e n ç ü rü m ü y o r ? " diye sordu ö l ü

1 57
a d a m ı ç e k e r e k t a ş ı m aya çalışan a d a m l a r d a n b i r i . B u k e ­
s i n l ikle t u h af b i r o l ayd ı . Tab i i k i olay, o n u a l d ı kl a r ı n d a
c a n l ı o l u p yak ı n z a m a n d a ö l m ü ş o l m a s ı n d a n i b a ret d e
o l ab i l i rd i , a m a v ü c u t ısısına b a k a c a k o l u rsak, o kad a r da
yakın z a m a n d a o l a m a z d ı ; e n a z ı n d a n bir g ü n önce ö l m ü ş
o l m a l ı yd ı . A m a s o n u ç itibarıyla ş u a n d a ö l ü o l d u ğ u n a h i ç
ş ü p h e yoktu .
" B i l m iyoru m , " d e rke n , p e k d e u ru u r u m d a o l madığı
i z l e n i m i n i yaratmaya ç a l ıştı m . Cesedi arab a d a n d ı şarı sü­
rü k l e m eye b a ş l a d ı m .
" B e kl e ! " Ses, ç e v re d e k i m e r a k l ı seyi rc i l e r i n aras ı n d a n
b e l i re n b i r ra h i b e a i tt i . Yu muşak b i r ş e k i l d e k on uşuyor­
du, a m a sesi n i n gü rlüğü ve m e s l eğ i n i n itibarı sayesinde ,
kalab al ı kt a n a n ı nd a b ü y ü k b i r saygı g ör dü .
" B u n u n b i r s e b e b i olab i l i r , " d e d i c e s e d e yaklaşarak.
C e s e d i aşağı yukarı b e n i m yap m ı ş o l d u ğ u m şekilde i n c e ­
l e d i a m a b e l k i ( b u n u söyl e d i ğ i m i ç i n ü z g ü n ü m a m a ) b i r
ra h i p t e n b e k l e n e b i l e c e ğ i ü z e re b i raz d a h a gösteriş yapa ­
rak . "Ad a m ö l m ü ş . B u b e y kes i n l i kl e hakl ı . " İ nsanlar b a n a
bakt ı l a r ve kafaları n ı sallad ı lar. G ü v e n e b i l e c e k l e r i b i ri
t a rafı n d a n t e y i t e d i l e n s a p t a m a m d a n ş i m d i d a h a m e m ­
n u n l a rd ı . "Ve b u aske r ö l e l i gü n l e r o l m u ş . " B u b e n i m söy­
l e meye c ü re t e d e b i l d i ğ i m d e n b i raz fazlasıyd ı . "Ve ceset
hala ç ü r ü m e m i ş . "
R ah i p c e se d i n e l i n i a l d ı v e ö p t ü . A rd ı n d a n b i r a d ı m
geri ç e k i l e re k arab a d a n uzaklaşt ı , göz l e r i n i kapatarak
b i rkaç san iye sessizce dua e t t i ve ye n i d e n gözle ri n i açıp
açık l amaya başlad ı .
" Kutsal b i r a d a m ( g ü n a h s ı z y a d a g ü n a h l arı affedilmiş
b i r adam) ö l d ü ğ ü n d e , g ü n a h l a rı n ı n , m a d d i kal ı nt ı l a r ı n d a n
ç ı kı p g i t m e s i n e g e r e k y o k d e m e k t i r . İ nsan v ü c u d u n u n
b o z u l m a s ı n a g ü n a h l a r ı n ı n ç e k i p gidişi s e b e p olur. Eğer
g i d e c e k b i r g ü n a h yoksa , o z a m a n ç ü rü m e d e ge rçekleş­
m e z . Ayn ı şeyi , a r a m ı z d a n göçüp g i t m i ş b i rç o k rah i p ve
keşişin v ü c u t l a r ı n d a g ö r d ü m , ama b u n u s ı radan bir aske ­
rin v ü c u d u n d a g ö r m e k p e k n ad i r o l a n b i r şey. Yine de b i r

1 58
aske rin g ü n a h ı o l m a m a s ı söz k o n u s u o l a m a z d iye b i r şey
de yok. B u a d a m , hayat l a r ı n en azizi n i yaşamış o l m al ı . "
B e n n e d e m e k istediğ i n i t a m o l a ra k a n l ay a m ad ı m .
"Ama ş u a n ö l ü o l duğu n a göre , yaşayan b i ri n e ye r a ç m a k
i ç i n y i n e d e b i r k e n a ra kaldırılab i l i r , " d e d i m .
" H ayır, hayı r evlat , " d iye a ç ı k l a m a yap m aya başla­
d ı rah i p , y ü z ü n d e b a b a c a n b i r gülüşle kafası n ı sallıyor­
d u . " Böyle b i r ad a m ı n cesedi b i l e , yaşayan h e rh a n g i b i r
g ü n a h k a r d a n d a h a ç o k saygı görmeyi h a k ediyor. O n u
o rada b ı rak ı n . O n u n kutsa n m as ı , iki ya n ı n d a yatan a d a m ­
lara da yayı lacak. V e s i z e de tab i i , " d iye e k l e d i araba y ı
ç e k e n i k i a d a m a d ö n e re k .
R a h i p b i r k e re k o n u şt u k t a n s o nra art ı k , d a h a fazla tar­
t ı ş m a n ı n m a n a s ı y o k t u . İ ki a d a m ı n göğüsleri kabardı ve
arabayı sokaktan aşağıya doğru ç e k m eye devam ett i l e r .
Yanlarında, rah i b i n az ö n c e t a n ı m l a m ı ş o l d uğu m u c i z e ­
yi b i raz d a h a g ö reb i l m e k u m u d u y l a o n ları t a k i p e d e n b i r
s ü rü i n a n a n vard ı . Bu i nsanlar, N as ı ra sokaklarına M osko­
va sokakları n d a n daha uyg u n d ü ş e rd i . Yaralı a d a m ve arka­
daşı yola yü rüye rek d e v a m ett i l e r . Yaralı aske rin a d ı m ları
sırasıyla; önce k o l t u k d e ğ n eğ i n d e n gelen ani t ı k ı rt ı , ard ı n ­
dan ç i z m e l i sağ ayağ ı n ı n yere sağlam hasışı ve s o n olarak
da b o ş l u kt a sal lanan sol ayağ ı n ı n gereksiz b i r şekilde p e ­
ş i n d e n g e l e re k y e r d e sürükl e n i ş i ol arak gerçekleşiyord u .
G i t m e m g e r e k e n taraftan e p e y c e uzakl aşarak b i r süre
o n larla b i r l i kte y ü r ü d ü m . Yan ı m ızdan geçen her arabayı
v e fayto n u d u r d u ra r a k fazladan yaralı b i r a d a m a yerleri
olup olmadığına b a kt ı m . D u rd u rd o ğ u m o rt a l a m a o n u n ­
c u arabada b i r t a n e yer vard ı , b ö y l e c e yara lı askeri kal d ı ­
rarak arabaya b i n d i rd i k . Arkad aşı b a n a çok t e ş e k k ü r e t t i
v e vago n u n y a n ı n d a n a d e t a zı pl aya z ı p l aya y ü r ü m e y e
başlad ı . Yaralı a d a m ı n kafası n ı kal d ı rı p b a n a bakacak h a l i
b i l e yoktu . İ ç i n d e n e k a d a r yaşam kal i ntısı kal m ışsa o n u
d a , B o ro d i n o ' d a n M os kova'ya k a d a r b ü t ü n y o l b oyu n c a
yapt ığı gibi t a m a m e n y ü rü m eye , y ü r ü m e y e d e v a m e t m e ­
y e oda kl a m ı şt ı . Belki de ş i m d i arabada t a ş ın ı y o r ol masıy­
la, h ayatta kal m a k için e l i n d e kalan t e k n e d e n d e e l i n d e n

159
a l ı n mıştı . Vü c u d u ç u ru m e y e n ö l ü b i r a d a m ı n kaderiyl e ,
bacağı yavaş yavaş ç ü rüye n c a n l ı b i r a d a m ı n kaderi ara­
sında e n i n d e s o n u n d a b ü y ü k b i r fark o l u p o l mayacağı k o ­
nusunda şüphe duyd u m .
Arka rn ı d ö n d ü m v e geldiğim y ö n e doğru geri g i t m e ­
y e başlad ı m . S aat n e re d eyse o n b i ri geçiyo rdu , o yü z d e n
Vad i m v e D i m i t r i y İ e o l a n ra n d e v u m a yetişeb i l m e k i ç i n
acele e d i y o rd u m . Bir z a m a n l a r çok g ü zel ke n , ş i m d i ıs­
sız o l mas ı n a rağ m e n t ü m ihtişamıyla o rada d u r a n Kızıl
M e y d a n i geçt i m . G e r ç i o i h t i ş a m ı n t ad ın ı ç ı karacak, h a t ­
ta g ö r m e z d e n g e l e c e k i nsanlar o l mayı n c a , görke m i n n e ­
redeyse h i ç b i r değeri kal m a m ı şt ı . Kızıl M eyd a n , h e rke s i n
t e r k e t m e y e çalıştığı ş e h r i n m e rke z i n e çok yakı n d ı . Ve b u
yüzde n , e n korku n ç fı rt ı n a n ı n o rtas ı n d a k i rüzgarsız yer
gib i , d ü nya ü z e r i n d e k i e n sessiz y erd i .
Az iz Vasiliy'i geçi p , K re m l i n ' i n y a n ı n d a n yükse l e n ,
n e h r i n b i r y a n ı n d a n ö b ü r yan ı n a u z a n a n M oskva Köp ­
r ü s ü ' n d e i l e rl e rke n , karı nca s ü rüsü gibi kalabal ık lar y i n e
artmaya b a şl a m ı şt ı . H e ps i , b e n i m g i t t i ğ i m y ö n ü n aks i n e
gidiyor, o y ü z d e n b e n i m i l e rleyişimi yavaşlatıyorlard ı .
Aralarında yüz l e rc e h i kayes i olan yüz l e rc e asker vard ı .
H e r b i r i n i n h i kayes i a z ö n c e karş ı l aştığım v e h i ç b i r i n e
yard ı m e d e m e d i ğ i m o adam l a r ı n k i kadar y üre k l e r açışıy­
d ı . B i rd e n b i re , sevgili vatan ı ın ı n h e r eviad ı n ı n hayatı bu
d e n l i kargaşa i ç e ri s i ndeyke n , be n i , yal nızca b e n i e t k ile ye n
konu l ar ü z e r i n d e b u kadar ü z ü l m e m i n n e kad ar an lams ız
o l d uğu n u fark e tt i m . M aks i ç i n o l a n e n d i şe m , h a t t a ke n ­
d i m i ç i n o l a n e n d i ş e m b i l e , bu s u rat l a r ı n aras ı n d a kay­
b o l u p g i tm i ş gibiyd i . H a ng i gözle m c i , bu k ö p rüye h a n g i
b a k ı ş aç ı s ı ndan bakarsa baks ı n , i t e k a k a i l e ri e d i ğ i m bu
kalabalığın aras ı n d a n b e n i m h i kaye ın İ ç e k i p ç ı karab i l i rd i
ki? B i r ş e h r i n h a l k ı n ı n göç e t m e s i n i n evre n s e l etki s i , dışa­
rıdan bakan h e rh a n g i b i ri n e , yal n ızca b e n i m h i kaye m d e n
değil h e rh a n g i b i r i m i z i n h i kaye s i n d e n ç o k d a h a ö n e m l i
g ö z ü k ü rd ü . M oskova ö l üy o rd u . B u n u n ya n ı n d a h e r h a n ­
gi b i r M oskaval ı n ı n kad e r i n e ifade e d e rd i ki? O zavallı
aske rin kangre n l i hacağ ı ndaki h ü c re l e r i n ö l d ü ğ ü n ü d ü ş ü -

160
n u r ke n , b ü t ü n b i r insanlığın eli kulağ ı n d a ö l ü m ü n ü u n u ­
tab i l i r i n s a n . O k ö p rü n ü n ü s t ü n d e k i h e r i n s a n ı n ru h u n u n
i ç i n i t e k t e k gö reb i l e n Yüce Tanrı b i l e , e m i n i m b e n i m
i ç i m d e , diğerleri n i n i ç i nde g ö rd üğü n d e n d a h a çok i lgisini
çekecek bir şey g ö r e m e z d i .
S ad e c e arkama yas l a nı p k e n d i m i b ı ra k m a k ve kalaba­
lığın akışı n ı n b e n i , k e n d i seçtiğ i m değ i l , o n l a r ı n seçt i k l e ri
ye re götü r m e s i fikri b e n i c e z b et m i ş t i . N asılsa h a n g i y ö n e
g i d e rs e m g i d e y i m k i m s e fark e t m e y e c e kt i . A m a b i liyor­
d u m ki b i ri vard ı ve o fark e d e rd i . Tanrı , h e r b i ri m i z i n
h ayat ı n d a sürekli koruyucu olarak rol alamıyor o l ab i l i rd i
am a b i z l e ri , d ü nyaya k e n d i v e k i l i e ri o l a rak atam ı şt ı . " B ana
ya da Vad i m ' e ya da D o m n i k i i a 'ya bir şey o l u rsa k i m
ö n e m s e r ki , M aks ' ı n h a t ı ras ı n ı k i m takar k i ? " gibi soru l a rı ­
ma e n a z ı n d a n b i r cevap b u l m u ş t u m : b e n . Ve yal nızca bu
adları anınakla d ah i , M oskva K ö p rü s ü ' n e ayı n yüzeyi n ­
d e n b a k m a k z o ru n d a kalsalar d a h i , b e n i et rafı m daki her­
kesi n i ç i n d e n ç e k i p ç ı karab i l e c e k , diğerl e r i n i h a t ı r l ad ı m .
Yo luma d e v a m e t m e k i ç i n gayret e t t i m . N e h r i n karş ı ­
s ı n d a n u z a k t a k i kıyıya b a kt ı ğ ı m d a Vad i m ve D i m i t r i y ' i n
b e n i b e k l e d i k l e ri n i g ö rd ü m . O n l a ra s el a m v e r m e k i ç i n
e l i m i kal d ı rd ı m , a m a b e n i g ö rü p g ö r m e d i k l e r i n d e n e m i n
değ i l d i m . T a m o a n d a , b i r e l b e n i c e ke t i m d e n t u t t u ve
ç e kt i . Arka rn ı d ö n d ü m ve b e n i t u t a n kişi n i n , vızır vızır
geçi p gi d e n , ü s t ü açık yük arab a l a r ı n d a n b i r i n i n i ç i n d e
yat an yaralı b i r a s k er o l d u ğ u n u g ö r d ü m . Trafik y i n e d ur ­
m u ş t u v e a d a m b e n i k e n d i n e ç e kt i .
" S e n ! " d e d i , tarifsiz b i r n e frede , adeta t ı s l ıyord u . " S e n i
i b l i s ! S e n i c an avar! S e n i şeyt a n ! "
K o n u ş u r k e n harcadığı enerj i y ü z ü n d e n b i t k i n d ü ş t ü ­
ğ ü n d e n geri yatt ı a m a t ü m b u n l a r ı b a n a Fransızca söyle ­
m i ş o l ması , o n u n k i m o l duğu n u h a t ı r i a rn a m a yard ı m c ı
o l m u ş t u . G e rç i o n u n l a s o n k o n u ş t u ğ u m u z d a b a n a , n e ka­
dar iyi Fransızca b i l d i ğ i n i değ i l , ne kadar iyi Rusça b i l d i ­
ğ i n i göste r m i şt i . Bu a d a m o rduga h ı n a sızdığı m ı z ve ke n ­
d i s i n i O p r i ç n i k l e r i n o l m ayan m e r h a m e t i n e b ı raktığ ı m ı z
g e n ç Fransız subayı P i e rre ' d i .

161
 lO

" Tan rı aşkına! Eğe r b e ş dakika d a h a yaşa m a k istiyor­

san Rusça k o n u ş , " d iye fısddad ı m P i e rre ' e h i d d e d e .
" N e d e m e k ist iyorsu n ? " d e d i Fransızca k o n u ş m aya d e ­
v a m e d e re k . B i r ye rl e rd e n , Rus z ı r h l ı süvaris i ü n i fo rm a s ı
e l e g e ç i r m i ş t i ve b e l l i k i b i r z a m a n l a r k e n d i n i Rus o l a rak
t a n ı t ı y o r d u h e rkese , ama p l a n ı n ı ş i m d i l i k u n u t m u ş gibi
g ö rü n ü y o r d u .
" M o s kova ' n ı n o rtas ı n d a s ı n P i e rre . Rusça k o n u ş , " d iye
s ö z ü m e d e v a m e t t i m , ama o kadar alçak sesle k o n u ş u ­
y o rd u m k i n e d e d i ğ i m i a n l a m ayab i l i rd i , a m a n e re d e o l ­
d u ğ u n u a n l a m asa d a b e n Rusça k o n u şt u ğ u m i ç i n içgü ­
d ü s e l o l a rak o n u n da b a n a Rusça cevap vereceğ i n i ü m i t
ed iyordu m .
" N e d e n M o skova'dayı m ? " d iye s o r du s o n u n d a b i z i m
d i l i m i z i ku l l a narak.
"Yaralılarla b i r l i kte t o p l a n m ı ş o l m a l ı sı n . " H al a sessiz
k o n u ş u y o rd u m . H e r n e kadar P i e rre a rt ı k Fransızca ko ­
n u ş m u y o r olsa d a , b i z i d u y a n h e rh a n g i b i ri , kısa s ü re i ç e ­
r i s i n d e o n u n gerçek u y ruğu n u a n l ayab i l i rd i . G e rç i k i m s e
b i z i m k o n u ş m a m ı z l a i l g i l eniyor g i b i de değ i l d i y a . İ nsan­
ların b i rçoğu , tı k a nı k l ığa bu kez n e y i n s e b e p o l d uğ u n u
g ö reb i l m e k i ç i n i t e kaka i l e rl e meye ç a l ışıyord u . " Bu ü n i ­
fo rmayı n e r e d e n b u l d u n ? "
" Ü n i fo r m a m ı ? " K e n d i v ü c u d u n a b a k t ı ve n e giydiğini
g ö rdü . Ancak o n d a n sonra, s o rd u ğ u m s o ruyu saçma b u l ­
m u ş g i b i yd i . " S iz d e n kaçtıktan s o nra b u ünifonnayı tir

162
c e s e d i n ü s t ü n d e n a l d ı m . " Ye n i d e n b a n a b a k t ı ve ö n c e k i
öfke l i tavrı ye n i d e n o rtaya ç ı kt ı . " S e n ! B u n u n e d e n yap­
t ı n ? Biz d ü ş m a n o l ab i l i ri z ama h ayvan deği l iz . "
Sağ yanağ ı n d a h e r söylediği k e l i mey i o n u n i ç i n ıstıra­
h a d ö n ü ş t ü r e n b i r yara vard ı . B u en a z ı n d a n sesi n i yük­
s e l t e m e y e c e ğ i a n l a m ı n a g e l iyordu . Yanağı k e s i k l e rl e d o l u
falan d e ğ i l d i a m a d e ri s i n i n b ü y ü k b ö l ü m ü y o k o l m u ş t u .
İ ki t a n e keski n ve b i rb i ri n e p a ra l e l b ı ça k l a d e ri s i o y u l m u ş
gibiyd i . O n a h e r n e yap m ış l a rsa , yapt ı k l a r ı şey t e k v u ru ş ­
l a h e m d e riyi k e s m i ş h e m d e d e r is i n i y ü z m e y e b a ş l a m ı şt ı .
B o y n u n u n y a n k ı s m ı n d a d a b e n z e r b i r yarası d a h a vard ı ,
eğer b i raz d a h a ö n tarafa d e n k g e l m i ş o lsayd ı , ö l ü m c ü l
b i r yara o l u rd u .
" B e n d e ğ i l d i m , " d e d i m o n a . " Be n g i d e rk e n s e n gayet
iyiyd i n . D a h a ye n i Ç a r ' a h a k a re t e t m i şt i n , " d iye d e v a m
e d e re k h a t ı r l a m as ı n ı sağlamaya ç a l ı şt ı m . O p r i ç n i k l e r i n
n e l e r yapt ı k l a rı n ı m u t l a k a d u y m a m g e r e k i y o rd u .
S a n k i h a t ı r l a m aya ç a l ı ş ıyormuşças ı n a e l i n i yaralarma
g ö t ü rd ü . Ko l u n u n ön k ı s m ı n d a d a d iğ e r l e r i n e b e n z e r b i r
yaral a n m a vard ı . Aç ıkça g ö r ü l üy o r d u k i P i e rre sald ı rg a n ­
I a n n a k a r ş ı k e n d i n i savu n m aya ç a l ı ş m ı şt ı . Et i n i n ve d e r i ­
s i n i n b ü y ü k b i r parçası y i ne , i k i p a r m a k ge n i ş l iğ i nd e b i r
şerit ş e k l i n d e kaz ı n m ı şt ı . B u i ş a n c a k p e n ç e l e rl e y a d a
d iş l e r l e yap ı l m ı ş o l ab i l i rd i , a m a sal d ı rg a n l a r ı n k i m o l d u k ­
l a rı n ı b i l d iğ i m d e n doğruca a kl ı m a , Yuda'da g ö rd ü ğ ü m iki
bıçaklı silah ge l d i .
B a n a d i k k a d e y a k ı n d a n b a k t ı . " H ak l ı sı n , " d e d i . " S e n
v e d iğeri g i t m i ş t i n i z , a rd ı n d a n s i z d e n başka b i ri l e ri ge l d i .
A m a s i z i n d e o ra d a o l m a n ı z g e re k i y o r du ! " S e s i n i yük­
s e l t ın e y e ç a l ı şt ı . Kafa ın ı s a l i a d ı m v e o n u s a k i n l e ş t i r m e k
için e l i m i o m z u n a koyd u m . " En azından gelmeleri için
s i z z e m i n h a z ı r l ad ı n ız . " B u söyled iği n i t a m a m e n yadsıya­
mazd ı m .
" Peki g e l d i kl e r i n d e n e l e r o l d u ? " d iye ü s t ü n e g i tt i m k o ­
n u ş t u r m a k i ç i n . G ö z l e ri b e n i m g ö z l e ri m e k i l i t l e n d i , a m a
asl ı n d a o a n a k l ı n d a n B o ro d i n o yak ı n l a r ı n d a k i o rd u g a h t a
b e ş g ü n ö n c e n e l e r yaşad ığı g e ç i y o rd u . A n l at ı m ı , son d e -

1 63
r e c e b e rrak o l m a k l a , anlaşı l m a z , uyu m s u z o l m a k aras ı n ­
d a g i d i p g e l iyordu : " O n l a r ı g ör m e d i k . İ n s a n l a r o rt a d a n
kayb o l maya başlad ı ; b i rkaç dakika içeris i nd e , saat i e r i ç e ­
r i s i n d e değ i l . O n l a r y er l er k en aynı a n d a b i z d e ye m e k
yiyord u k . B i r şey a l m a k i ç i n arkarn d ö n ü y o rd u n , s o n ra
t e k r a r ö n ü n e d ö n ü p b i r b a k ı y o rd o n yan ı n d a k i a d a m git­
m i ş . Art ı k k i m s e y e m e k y e m i y o rd u . S o n ra Lou is o n l a r ı
b u l d u . V e c e s e d e r i , c e s e d e r i n aras ı n d a b u l d u . Ç o k az kişi
kal m ı ş t ı k . Ç e v re m i z i sarddar. S i nsice yan ı m ıza yaklaştı ­
lar. D o y m a m ı ş l a r m ı yd ı ? Ç o k h ı z l ı h a r e k e t e d iyorlard ı .
Ve ö l d ü rü y o r l a rd ı . G ö z l e ri kara n l ı kta d a g ö rüyord u . B e n
b i r t a n e s i n i g e r i p ü s k ü rt t ü m . Lou i s b i riyle d ö v ü ş t ü . E t t i
i k i . Ben kaçt ı m a m a t a k i p ett i l e r . Ku rt l a r g i b i çe vreye ya­
yıldılar. Ve avcılar gibi b i rb i rl e r i n e s e s l e n iyorlard ı . A m a
b e n h ı z l ı yd ı m , ç o k h ı z l ı yd ı m v e ç o k k o r k m u şt u m . Peşi m i
b ı raktı l ar. Louis çığlı k att ı , a m a b e n h ı z l ıydı m . "
H ı z ı n d a n g u r u r d u yuyo r gibiyd i . P i e rre ' i n v ü c u t yap ı ­
sı b i r k o ş u c u n u n k i gibiydi ve O p r i ç n i k l e r , eğer hedefleri
ç o k h ı z l a n ı rsa o n u takip etmeyi h e m e n b ı rakacak a d a m ­
l a r gibi ge l m i ş l e rd i b a n a d a .
P i e rre ' i n gözleri b i r kez d a h a b a n a k i l i t l e n m i şt i . Kafa­
s ı n ı b e l l i b e l i rs i z b i r ş e k i l d e sallad ı . " O ra d a de ğild i n . B u n u
s e n yap m ı ş o l am a zs ı n . A m a b i l iyordu n . B i l iyor o l m a n ge­
re k i rd i . " B i rd e n gözleri ışddad ı , bir şeyleri o a n i d rak e tt i ­
ğ i b e l l i o l u y o rd u . " O n l a r ı sen g ö n d e rd i n ! Rus deği l l e rd i .
Biz o n l a r ı n d ü ş m a n ı değ i l d i k . B u n u yap m a k i ç i n h i ç b i r
s e b e p l e r i yoktu , h e l e k i d o y d u k t a n s o n ra . "
B u k e l i meyi i k i n c i k e z ku l l a n ıy o rd u . " ' D o y m a k ' der­
ken n e d e m e k istiyorsu n ? " d iye s o rd u m , ama o s ı rada
araba n ı n ü s t ü n e doğru yıkıldı kal d ı . G ö z l e ri hala a ç ı kt ı
a m a ağı r ağı r nefes al ıyordu ve et rafı n d a n e l e r o l u p b i t t i ­
ğ i n e d a i r h i ç b i r fi kri y o k gibiyd i . " Pierre , " d iyerek ısrarc ı
davra n d ı m . " N e d e m e k isted i n ? " A m a cevap yoktu . O p ­
r i ç n i k l e r nasıl doyab i l i rl e r d i ? Böyle d e m e k l e n e d e m e k
iste m i ş t i ? Bir asker, d ü ş m a n ye n i l e n e kadar y a d a e n az ı n ­
d a n te s l i m o l a n a k a d a r d o y u m a u l aş m a z . Tes l i m o l mayı
teklif e tt i k l e r i n d e O p r i ç n i k l e r i n b u n u kab u l e t m e ye c e k

1 64
o l d u k l a r ı n ı m ı kastet m i ş t i ? Ya da O p r i ç n i k l e r i n b i r ç e ­
ş i t b i lgi p e ş i n d e o l du k l a r ı n ı ve ö ğ re n m e k iste d i k l e ri şey
o n l ara söyle n d iğ i n d e d o y u m a u l aştıkları n ı mı söyl e m e k
iste m i ş t i ? O p r i ç n i k l e r i n b i r Fransız o rd u g a h ı n ı n saki n l e ­
r i n d e n n e g i b i b i r şey ö ğ re n m e k i steyeb i leceği n i t a h m i n
e t m e ye ç a l ı şt ı m . Ve a rt ı k e d i n d i kl e r i n e göre , b u b i lgiyle
n e yapac aklard ı ?
Kalabalığın a rasında k ü ç ü k b i r arbede yaşanıyordu v e
ö n ü m ü z d e k i trafiğin ye n i d e n yavaş yavaş h a re ke t e t m e ye
başladığı n ı g ö rdü m . P i e rre ' d e n d a h a fazla ş e y ö ğ re n e m e ­
yeceğ i m a ç ı kt ı . Eği l d i m ve b e n i d u y u p d u y m ad ı ğ ı n ı b i l ­
m e k s i z i n kulağ ı n a b i r şeyle r fısıldad ı m : " B i r d a h a uya n d ı ­
ğında Rusça k o n u ş m ay ı u n u t m a . "
Yük arab a s ın ı n tekerlekleri ye n i d e n h a r e k e t e tt i . O n u n
Rus ü n i fo rm a sı altına g i z l e n m i ş b i r Fransız askeri ( b u yüz­
den yaka l a n m a s ı ve infaz e d i l m e s i gereken bir kösteb e k ,
b i r casus) o l d uğu a k l ı m d a n g e ç m e m i şt i b i l e . M aks' ı n d u ­
ru m u n d a h issett i ğ i m gibi kişisel b i r i h a n e t h i sset m e m i ş ­
t i m . B i r k e z d a h a anlaşıldı ki , e n i n d e s o n u n d a M ak s 'a bağ­
l a n m ayacak tek b i r d ü ş ü n c e d a h i g e ç m iyo rdu a k l ı m d a n .
"Aleksey ! " Vad i m ' i n sesi coşku d o l uy d u ve b e n i sevgi
d o l u b i r şekilde kucaklad ı . B e n de m i n nettarl ı k l a o n a kar­
şılık v e rd i m . O n u en son g ö r ü ş ü m ü n ü s t ü n d e n iki u z u n
g ü n g e ç m i şt i . D i m it r i y ya n ı m ı zda d i k i l i p d u ru y o rd u . D a ­
h a uyg u n b i r z a m a n olsa b a n a o l a n sevgisini b u ş e k ild e
göste r m e m i ş olab i l i rd i , ama b u g ü n b a n a karşı ç o k t e m ­
kinliyd i . B i rb i r i m i z ü z e r i n d e sessizce b i r değe r l e n d i rm e
yapt ı k . O , b e n i m n e kadar şey b i l d i ğ i m i t a h m i n e t m eye ,
b e n d e o n u n i ç i n g e rç e kt e n n e h i ssett i ğ i m e karar v e r m e y e
çalışıyord u m . Başlangıçta o yal nızca D i m itriy' d i , yıl lard ı r
t a n ı d ığı m , o ayn ı D i m i t r i y ; b i raz mesafe l i , b a z e n b e n c i l ,
b a z e n at gözlüğüyle bakan a m a t e m e l d e güve n i l i r b i r
a d a m . Kend i m e , O p r i ç n i k l e ri p e ş i m d e n D e s n a 'ya o n u n
g ö n d e rdiği n i v e M aks' ı n b u y ü zd e n ö l d ü ğ ü n ü y a d a e n
az ı nd a n d a h a e rk e n v e aksi t a k d i rde öyle o l m ayacağı gibi
uyg u n s u z b i r şekilde ö l düğü n ü h a t ı r l att ı m . O p r i ç n i k l e r i n
nasd çalıştıkianna d a i r b i r s ü rü ka n ı t ı m vardı art ı k e l i m d e .

1 65
Ve M aks'a da d a h a farklı m u a m e l e ett i k l e r i n i p e k u m a m ı ­
y o r d u m . Ke n d i m e , b e n d e n alamadığı bilgiyi o n d a n alab i l ­
m e k i ç i n D o m n i k i i a ' n ı n ağzı n ı b u r n u n u k ı ran kişi n i n D i ­
m i t riy o l d u ğ u n u h a t ı r l a t ma k z o ru n dayd ı m . K o n u ştuğu m u z
sırada, M aks'a ve D o m n i k i i a ' ya a i t hatıraların ve hayal l e ­
ri n , yüks e l e n b i r nefret dalgası i ç i nde ü s t ü m e akmas ı n a
i z i n v e rd i m , ç ü n k ü eğe r D i m i t r i y ' e karşı h a r e k e t e geçe ­
cektiysem b u n l arı h at ı ri a m a m gerekt i ğ i n i b i l i y o r d u m .
" Ee , M aks n e re d e ? " diye s o rdu Vad i m .
" N e d e n o n a so rmuyo rsu n ? " d e d i m baş ı m l a D i m i t r i y ' i
işaret e d e r e k .
" H ay ı r Aleksey, " d e d i Vad i m sert b i r şeki l d e , d ü z e n i n
m u h afaza e d i l m e s i gerekt i ğ i n i d ü ş ü n d üğ ü n d e n . " B e n
sana s o ru yo ru m . "
" D e s n a ' ya gi tt i m , ( M aks oraya g i t m i ş t i ) v e o n u D e s ­
na'da buldum . "
Söylediğim h e r b i r şeye nas ı l t e p k i göstereceği n i ö l ç ­
m e k i ç i n süre k l i D i m i t r i y ' e bakıyo r, o n d a n n e fret e t m e m e
yard ı m e d e c e k b i r şeyle r arıyo rdu m . " Bi r s ü re k o n u ş tu k . "
" i ti raf e t t i m i ? " d iye sordu Vad i m .
Ve b u , tab i i ki işin gerçek l i k kısmıyd ı . O l u p b i t e n şey­
l e r i n adaletsi z l i ği ne ne kadar hayıfl a n m ı ş o l u rsam o l ayı m ,
s u ç l u o l d uğ u n a d a i r h i ç ş ü p h e yoktu . " Eve t . i ti raf e tt i .
M a k s i m ' i b i l i rs i n . Z a t e n b i l d i ğ i m i z şeyl e r k o n u s u n d a ya­
lan söyleyerek z a m a n ı n ı h a rc a m az . "
" U t a n m ı ş m ı y d ı ? P i ş m a n m ı yd ı ? " Vad i m , h i kayeyi o l ­
duğu gibi an l atm ayacağ ı ın ı a n l a m ı şt ı .
" H ayır. " M aks' i n tutarl ı l ığ ı akl ı m a geldiğinde gü l ü m ­
s e rn e k isted i m , a m a D i m i t r i y ' e karşı o l a n tavrı y u m u ş a ­
tab i l e c e k b i r h a r e k e t y a p m a m a k i ç i n k e n d i iste k l e r i m i
fre n l e rn e m gerektiği n i b i l i y o rd u m .
" O lanlar, o n u n i ç i n , u z u n b i r n e d e n l e r z i n c i r i n i n m a n ­
t ı k l ı b i r s o n u c u y d u yal nı zc a . O n u y o l u n d a n cayd ı rab i l ­
m e k i ç i n , ö n c e i k i artı ikiyi d ö rt o l m aktan c ayd ı rm a n ge­
rekiyordu . "
" Peki M aks ş i m d i n e re d e Aleksey? " Vad i m art ı k açık
açık şü p h e l e n d i ğ i n i göste riyordu . " M a k s i şu an M o s -

ı66
kova'ya g e t i r m e n i n z e k i c e o l mayacağ ı m t ak d i r e d i y o ­
ru m , a m a o n u kab u l e d e c e k b i r h a p i s h a n e b u l ab i i d i n m i
b a ri ? "
" H ay ı r Vad i m . H al a D e s n a ' d a . S o nsuza k a d a r d a o rad a
kalacak. "
" H al a D e s n a ' d a m ı ? " Ard ı n d a n b i rd e n kafasına d a n k
e t t i . "Aieksey, yoksa o n u ? . . "
" H ay ı r Vad i m , ö l d ü rm e d i m . " Ses t o n u m b i rd e n sert­
leşti ve D i m i t r i y ' i n arkası n a g e ç e n e kadar etrafiarı n d a
b i rkaç ad ı m att ı m . "Ama M ak s ' l a b e n u z u n sü re yal n ı z
kalamad ı k , ö y l e değil m i D i m i t r i y Fetyukoviç? Kısa b i r
s ü r e s o n ra O p ri ç n i k arkadaşların ç ıkageldiler, d e ğ i l m i ?
V e k e n d i i nt i ka m l a r ı n ı a l m a k iste d i l e r a m a ye r i m i z i n e ­
re d e n b i l iyorlard ı h a ? " Art ı k D i m i t r i y ' i n kulağ ı n a doğru
bağ ı r m aya b a ş l a m ı şt ı m . " Ç ü n k ü D i m i t r i y Fetyukov i ç o n ­
lara söyl e d i ! Peki o n e r e d e n b i l i y o rd u ? B i l iyordu , ç ü n kü
söyl e t m e k i ç i n zavallı b i r kızı d ö v d ü . O p r i ç n i k l e r , M a k s ' ı
o n l a ra b ı ra k ı p ç ı kı p g i t m e m i ya d a h i ç b i r z a m a n o ra d a n
ç ı kamayacağ ı m ı a ç ı k b i r ş e k i l d e ifade ett i l e r . B e n de çık­
t ı m , ama b u n u k e n d i h ayat ı m ı k u r t a r m a k için değil , D i ­
m i t r i y Fetyukov i ç ' i n yakas ı n a yap ı ş ı p b i r şey y a p ab i l m e
şansı n ı b i r k e z d a h a b u l ab i l m e k i ç i n y a pt ı m . İ şte b u n u ! "
B öb reğ i n e s e rt b i r şekilde y u m r u k att ı m . Yan tarafı n ı
t u t a r a k ö n e doğru eği l d i . E l l e r i m i s ı rt ı n a k o y d u m ve o n u
aşağı d o ğ ru i t m e y e b a ş l ad ı m , a rd ı n d a n d i z i m l e göğsü n e
s e rt b i r d a rbe i n d i rd i m . N efes i kesi l d i , a m a y i n e d e karş ı ­
l ı k v e r m e d i . B e n d e n d a h a i ri y a n b i r a d a m d ı ve b i l d i ğ i m
kadarıyla d a h a i y i b i r d ö v ü ş ç ü yd ü . S a n ı r ı m b a ş ı n a g e l e n ­
leri b i r stoacı g i b i karş ı l am aya k a r a r v e r m i şt i . E ğ e r bu
t e p k i s i n e karş ı l ı k o l arak b e n d e n m e r h a m e t b e k l iyorduy­
sa, çok şaşı racakt ı ; asl ı n a bakarsa n ı z ben d e şaş ı r m ı şt ı m .
D o m n i k i i a v e M a k s ' a yapt ı k l a rı n ı n s e b e p o l duğu öfkeyle
o kad a r g ö z ü m d ö n m ü ş t ü ki , h ayat ı m b o yu n c a n a d i re n
b a ş ı m a geldiği ka da r k o n t ro l ü m ü kayb e t m i şt i m . A l t t a n
bacakları n ı t e k m e l e d i m . G öğ s ü n e v e k a rn ı n a art arda at­
t ı ğ ı m s e rt t e k ın e l e re meyi l l i b i r v a z i yette d ü ş e re k ye re
yıkı l d ı . H e r v u ru ş u m d a sırasıyla " M aks i ç i n " ve " D o m n i -

1 67
kiia i ç i n " d iye d ü ş ü n d ü m ve h e r seferind e , sanki b u ra d a
d e ğ i l d e o n l a r ı n y a n m d ay m ı ş ı m g i b i h i ss e d e r e k a y n ı zev­
ki a l d ı m . O n a h e r t e k m e at ı ş ı m d a ha c ağ ı rn d a k i e n e rj i n i n
adeta b i r n ab ı z gibi attığ ı n ı h i ss ett i m . B e n d e n b i r a n ö n c e
ç ı karak g i d i p o n u n ü z e r i n d e p a d a m a s ı gereken b i r enerj i
h i s s e d i yo rd u m . T ü m z i h n i m v e b e d e n i m ke n d i n i b u duy­
guya b ı ra k m ı ş t ı . Ayağ ı m o n u n gövde s i n e h e r çarptığ ı n d a
d u y d u ğ u m c a n l ı l ı k hissi d ı ş ı n d a h i ç b i r şey g ö re m e z , rl u ­
y u m sayamaz o l m u ş t u m . B u duygu b ü t ü n varl ığı ın ı kap ­
l a m ı şt ı , a m a keyifl i b i r duygu değil de d a h a ç o k b e n l i ğ i ın İ
a l ı p g ö t ü rü v e re n b i r h i s gibiyd i . K a rn ı m d a b e s l e y i p b ü ­
y ü t t ü ğ ü m n e freti D i m i t r i y ' i n ü s t ü n e k u s u y o rd u m v e b u
h i s , kusarke n i n s a n ı n v ü c u d u n a g i r e n k r a m p l a r gibiyd i .
"Aleksey, Aleksey , Yüzbaşı D a n i l ov ! " İ s m i m i n hayk ı ­
rıldığı n ı , b i l i n c i m b u n u i d ra k e t m e d e n ö n c e e n az yarı m
d ü z i n e kez d u y m u ş o l m a l ı yd ı m . Vad i m b e n i sürükleye­
rek D i m i t r i y ' d e n uzaklaşt ı r m ı şt ı , a m a b e n hala o n a tek­
m e atmaya ç a h ş ı y o rd u m . Yoldan g e ç e n i ns a n l ardan bir­
kaçı e t rafı m ı z d a t o p l a n arak b i r kalabal ı k o l u ş t u rd u l a r .
Bazıları D i m i t r i y ' i n ü z e r i n e eği l m i ş , iyi o l u p o l m a d ı ğ ı n a
bakıyorlard ı .
D e r i n b i r nefes a l d ı m . Ke n d i m i d o y u m a u l a ş m ı ş h i s ­
s e d iyordu m , fiziksel d o yu m a . Kol i arım ve bacakları m ,
görev l e ri n i ye r i n e get i r m i ş o l d u k l a rı n ı h i ssed iyo rlardı ve
art ı k , bir b ü t ü n o l a rak saki n l e ş meye b a ş l a m ı şt ı m , sanki
"biz başlamıştık" gibi g e l iyordu b a n a . D i m i t r i y ' i n acı i ç i n ­
d e kıvranan v ü c u d u n a b i r b a kt ı m v e b i r p a r ç a s u ç l u l u k
h i ssett i m . S u ç l u l u k değil , ac ı m a h i ssett i m a s l ın d a . Ç e kt i ­
ğ i acı y ü z ü n d e n D i m i t r i y ' e a c ı d ı m , a m a bu acıya s e b e p
o l d uğ u m i ç i n s u ç l u l u k h i s s e t m i y o rd u m . D i m i t r i y ' i n k e ­
d e r l i g ö z l e r i n d e n ç ı ka n bakış ve k endi a k ı l s a h i b i z i h n i m
b a n a , yapt ı ğ ı m şeyin h o ş görü l e b i l i r b i r şey o l d uğ u n u
söylüyord u . Vad i m d e b i zza t b u n u teyit e t m i şt i .
" Bu kadar y e t e r Aleksey İ vanov i ç . B u kad a rı n ı sana
b o rç l u y d u ( D i m i t ri y ' i n k e n d i s i d e b u n u b i l i y o r d u ) ama
hala m ü c a d e l e e t m e m i z gereken b i r savaş var. Bir d a h a
b u n u yaptığ ı n d a , b i r Fransız'a y a p lütfe n . "

ı68
 D i m i t r i y ayağa kalkmaya ç a l ışıyord u . O n u t u t u p kal ­
d ı r ın a rn için b a n a e l i n i uzatt ı , a ma y a p a m a d ı m . Taraf­
lardan b i r i n i n ö l ü m ü y l e s o n u ç l a n ab i l e c e k kadar a c ı m a ­
s ı z kavgalar yaşandığı n ı , ama yal nızca b i rkaç s a a t sonra
o adam l arı n b i r l i kte i ç i p eğl e n d i k l e r i n i gö rmeye yete c e k
k a d a r u z u n sü red i r o rd u d a yd ı m . N e v a r k i b e n b u k o n u ­
da ve diğer b i rçok k o n u d a , bu kadar bayağı o l a m azd ı m .
E l sıkışmak gibi kolay b i r ç ö z ü m l e , k e n d i k o n t ro l ü m ü
kayb e d i ş i m i b u kadar a l ç altamazd ı m . B eni k o r k u t m u ş t u
ve D i m itri y' i d e korkut m a l ıyd ı . G ö re n h e rkesi ko rkut ­
malıydı ki b e n d e bu h a ra r et i ye n i d e n y ü k s e l t m e rn e k için
k e n d i l e r i n e engel o l s u n l a rd ı . Aynı z a m a n d a , k o n t ro l ü m ü
kaybet m e m i ş o l m a i ht i m a l i m i n b e n i , kayb ett i ğ i m e d a i r
i n a n c ı m d a n daha çok ko r k u t t u ğ u n u fark e tt i m . E ğ e r a z
ö n c e b e d e n i m d e n ç ı kardı ğ ı m o k o n t ro l süz şiddet , b i l i n ­
c i m i n k o n t ro l ü n d e a ma b i l i n c i m e rağ m e n k ı s ı t l a n m a m ı ş
b i r şekilde ve zekam ı n yö n l e n d i rm e s i y l e çıktıysa, o za­
man ben aslında t e h l i k e l i bir yarat ı kt ı m . Ama eğer k o n t ­
r o l e d i l e m e z b i r ç ı lgınl ı ktıysa , n e d e n s a d e c e gövd e s in e
v u r m u şt u m ? Bu ş ek i l de y a l nı zc a can ı n ı yakab i l i rd i m , h a l ­
b u k i kafasına v u r m u ş olsam , ö l d ü reb i l i rd i m b i l e . B e l k i de
insana, ö l ü m ü n e s eb ep o l m a d a n bir başka i n s a n ı n yal n ı z ­
ca c a n ı n ı n n a s d yakılacağ ı n ı söyleyen içse l , ilke l b i r güdü
vard ı . Belki de b u n u S i l istre'deki o T ü rk z i n d a n l a r ı n d a
öğre n m i şt i m .

D i m it r i b e n i m yard ı m e l i m i a l m a d a n k e n d i ke n d i n e
ayağa kal k m ı şt ı . "Aramız art ı k d ü z e l d i m i Lyoşa?" B u n u ,
n e redeyse yalvarır gibi söyl e m işti . İ l k t a n ı ş t ığ ı m ızd a o n a ,
b u n u n ke n d i m i b i r ç o c u k gibi h i s s e t m e m e n e d e n o l d uğu ­
nu söyl e d i ğ i m d e n b e r i b a n a Lyoşa d iye h i t a p e t m e m i şt i .
Yanağmdak i , sakalları n ı n a l t ı nda kalan yara i z i n e b a kt ı m ,
( b e n i m hayat ı m ı kurtard ığı g ü n d e n kalan b i r anıyd ı ) ve
o n u n l a ilgili güzel a n ı larım z i h n i m i silip s ü p ü r e r e k M aks
ve D o m n i k ü a ' y l a olan a n ı l arı ın ı n ağz ı m d a b ı raktığı acı
tadı ald ı .
" H ayır," d iye y a n ı d ad ı m . "Ama d ü z e l e c e k M it k a . D ü -

1 69
z e l e c e k . " D ü z e l m e s i n i n n e kadar z a m a n alacağ ın ı asla
tah m i n edemedi m .

Ş e h i rd e n kaç m akta o l a n asker l er i n v e sivillerin c u r c u ­

n a s ı n d a n uzaklaşarak rah a t ç a k o n u ş ab i l e c eğ i m iz b i r yere
g i t m e k için ü ç ü m ü z , k ö p rüyü geçerek n e h r i n güney kıyı ­
s ı n a d o ğ ru yol al maya başlad ı k .
" Evet . Ş i m d i p l a n ı m ı z n e d i r ? " d iye s o rd u m .
"Yuda s e n i n l e k o n u ş m a d ı m ı ? " d iye s o rd u Vad i m . " Ko ­
nuşacağ ı n ı söyle m i şt i . "
D i m i t ri y h e rh a n g i b i r y o r u m yap m aya p e k heve s l i
g ö r ü n m ü y o r d u . Ç ü r ü m ü ş kab u rg a l a r m ı t u t t u v e nefesi­
ni d ü z e n l e m e k i ç i n e l i n d e n g e l e n i yapt ı . Ac ı m a d u yg u m
ş i m d i , dayak s ı rasındaki m e rh a m e ts i z l i ğ i m i t a m a m l a m a k
i ç i n gittikçe a rt ı y o rd u . D i m i t r i y ' e d u y d u ğ u m öfke n i n asıl
kaynağ ı , M aks' l a karş ı l aştığ ı mda ona en ufak b i r bağışlayı ­
c ı lı k g ö s t e r m e m e m i ç i n b e n i z o r l a m ı ş o l m asıyd ı . M aks'a
yaptığ ı m şey y ü z ü n d e n , b e n i m e l l e ri m d e n cezas ı n ı b u l a ­
cak s ı radaki i n s a n k i m d i ? Vad i n i m i ? D i m i t r i y ' l e g ö z göze
ge l d i m . Bana b a k ı y o rd u , b e n de ona g ü l ü m s e y e n gözler­
l e karş ı l ı k v e rd i m . Yaşadığım şeyle r i n ü s t ü n d e n yal n ızca
dakikalar g e ç m i şt i v e b u yüz d e n b e n , k e n d i i n a n ç l a r ı m a
rağm e n , o g e n ç askerl e ri n , b i rb i rl e ri n i n boğaz ı n a sarı ldık­
tan kısa bir s ü re s o n ra nasıl o l uy o r d a hep b i rl i kt e içip
eğl e n d i k l e r i n i a n l a m aya b a ş l a m ı şt ı m .
" Ev e t , asl ı n d a d ü n gece o n u g ö rd ü m , " d iye c evap ver­
d i m Vad i m ' e . " O n u n p l a n ı n d a n m e m n u n m u s u n u z ? "
" O nu n planı mı?"
" O n l a r ş e h i rd e kalarak saklanacaklar. Fransızlar gele­
n e k a d a r b e k l e y e c e k l e r v e a rd ı n d a n o n l ara M o skova' n ı n ,
( i st e n m e y e n b i r misafir i ç i n ) n e kadar, h m m . . . k o n u ksev­
mez o l ab i l eceği n i gösterecekler. Yuda' n ı n sana an lattığı
p l a n b u değil m i ? "
Vad i m , k e n d i ke n d i n e gülerek, " H ayır , " d e d i . " Bu b e ­
n i m o n a a n latt ı ğ ı m p l a n . Yuda d ü ş m a n ı n i k m a l h a d a r ı n a
saldı rmaya devam e t m e k iste d i . B u m a n t ı k s ı z b i r p l a n

1 70
deği ) , a m a o n l arı M o skova'da e l e g e ç i r m e n i n n e a n l a m a
geleceğ i n i göre m iyo r . "
" Plan saye s i n d e övgü t o p l a m aya çalışıyor o l maları o n ­
lar a ç ı s ı n d a n t u h af b i r d u ru m . Sosyal ko n u m l a r ı i ç i n p e k
ksyg ı l a n a n t i p i e re b e n z e m iyorl a r . "
"Yuda farklı , " d e d i D i m i t r i y h ı rı l t ı l ı b i r sesl e . " ' Ç o k '
farkl ı . Eflak'ta b u n l arla b i r l i kteyke n , t o p l a m o n t a n e var­
dı b u n l a rd a n (ve d a h a ö n c e de söyl e d i ğ i m gibi o on kişi­
d ;n sadece d ö rd ü b u g ru b u n i ç i n d e ) ama Yuda d ı ş ı ndaki
h e p s i , b u O p r i ç n i kl e rd e o l a n uşak r u h u n u taşıyorl ard ı .
B u k a d a r iyi b i re r kat i l o l m a l a rı n ı n s eb eb i d e b u , t o p gül­
l e l e ri gib i , nişan alırsın ve ateş e d e rs i n . Ate ş h at t ı d ı ş ı n a
ç ı k mayan h e r ş e y p a r a m p a r ç a o l u r . A m a Yuda ö y l e deği l ;
o n u n k e n d i arzu l a r ı var, h a t t a kibri var. N i şa n ı n ı k e n d i
alıyor. B u n u n , ö l d ü rm e yeti s i n i azalttığı d ü ş ü n ü l eb i l i rd i ,
am a t a m t e rs i n e b u o n u d a h a başarı l ı k ı l m ı şt ı . N e z a m a n
ö z e n göstereceğ i n i , n e z a m a n göstermeye c eğ i n i k e n d i se­
çebil iyor. B u e n t e h l i k e l i k o mb i n asyo n . "
Sessizce o t u r d u k v e D i m i t r i y ' i n sözl e r i n i d ü ş ü n d ü k .
Ü z e r i n e yap ı l acak p e k b i r y o ru m yoktu .
" S o n u ç itibarıyla p l a n d a n m e m n u n m u y u z yan i ? " d iye
bast ı rd ı Vad i m .
" Evet tab i i , " d e d i m . D i m it r i y kafa sallad ı . B i r kez d a h a ,
b i r s ü re l i ğ i n e sessizlik o l d u .
"Yuda'yla ilgili t u h a f o l a n başka b i r şey d a h a var," d e ­
dim.
" N e d i r ? " diye s o rdu Vad i m .
"Yani şöyl e , " d e d i m , " t ü m kararl arı Yuda a l ıyor muş
gibi görü nüyo r , a m a yetki l i kişi n i n Pyotr ol ması g e re kt i ­
ğini s a n ı y o r d u m . "
'
" Ko m ik , " d iye yanrdadı Vad i m . " Be n d e , b e n i m sanı ­
yordu m . "

• •
'
O l m a s ı gerektiği z a m a n l arda yetki l i kişi h e p Vad i m
o l u rd u , h e r z a m a n t a m yetki l iyd i . B o n ap a rt e i n Vil n a'yı
171
aldığı s ı rada, b i z , Birinci Batı O rd u s u ' n u n t a m a m ı y l a b e ­
rab e r G e n e ra l U v a rov k o m u t a s ı a l t ı n d a k i H afif Süvari
M u h afız Aske rleri o larak , geri ç e k i l e re k D rissa'ya d ö n d ü ­
ğ ü m ü z d e , D rissa'yı aldığı s ı rada geri ç e k i l e re k Polotsk'a
d ö n d ü ğ ü m ü z d e yetki l i h e p oyd u . İ ki ay ön ce s i , sıcak ve
n e m l i bir t e m m u z gü n ü , Polotsk'taki bir han o d a s ı n d a
( d ö rt kişiyle p aylaşt ı ğ ı m b i r o d a ) yatağ ı m d a u z a n m ı ş ya­
t a rke n , t a n ı d ı k b i r ses yankı l a n m ı ş t ı k u l a k l a rı m d a .
" H a d i kalk bakal ı m Yüzbaşı D a n i l ov ! "
Kap ı n ı n girişine daya n m ı ş , öylece d i k i l iyord u . Yüzü n ­
de n e g ü l ü m s e m e vardı n e de s e rt b i r ifade , a m a bakışları ,
a r a m ı z d a var o l d u ğ u n u i k i m i z i n de b Ü diği o sevgiyi ke n ­
d i n d e n e m i n b i r şekilde i fade e d i y o rd u . S e l a m i aş m a k i ç i n
aceleyle kalkıp yan ı n a g i tt i m .
"Vad i m ! N as ı l s ı n ? S e n i g ö r m e k n e güze l . N e re l e rd e y ­
din?"
G ü l ü m s e d i . " B agrat i o n ile b i rl i kte , b u ra n ı n b i raz g ü ­
n e y i n d e yd i m . " Büyük G e n e r e l B agrat i o n ' u n ad ı n ı s a n k i
o n u şa h se n t a n ı y o r m u ş ç as ı n a a m y o r d u k i b u gayet m ü m ­
k ü n d ü . Vad i m , sanki h e rkesi t a n ı y o r m u ş havası o l a n su­
bayl ard a n b i ri yd i . P e t e rsburg sosyete s i n d e , b i rç o k l a r ı ­
n ı n h ayal b i l e e d e rn e y e c e ğ i bağl a n t ı l a r ı vard ı . A m a iyi
bağl a n t ı l ara s a h i p sub ayl a r ı n ç o ğ u n u n aks i n e , Vad i m bu
d o s t l u k l a r ı n ı k e n d i şahsi kariye ri n i i l e ri e t m e k için deği l ,
g e r ç e k t e n askeri başarı l a r k az a n m a k i ç i n ku l l a n m ay ı seç­
m i şt i . B agrat i o n ' d a n isteyeceği e n b ü y ü k iyilik, a d a m l a r ı
i çin d a h a fazla s i l a h ve a z ı k o l ab i l i rd i . Ke n d i i ç i n terfi
ya da ön saftan o l ab i l d iğ i n c e u z a k güve n l i b i r p o z i s y o n
deği l .
" Peki , seni b a ş ı n d a n savmayı nasıl başard ı ? " d iye sor­
dum.
" O n a y a p m a m g e re k e n b a z ı işler o l d u ğ u n u söyl e d i m .
İ ş d e m i ş ke n , se n meş g u l m ü s ü n ? "
" G e ri ç e k i l m e k l e çok m e şgu l ü m , " d e d i m acı b i r şeki l ­
d e . " S e n n e s a n ı y o rd u n ? "
" Rusya'yı k u r t a r m a k ? "
" Bu k a d a r kolay m ı ? "

1 72
 Kendisiyle u z l aştığ ı m ı kab u l e d e re k o m u z l a r ı n ı silkt i .
" S e n i n l e b u akşam saat sekizde b u ra d a b u l u ş a l ı m . H a , b i r
de y a n ı n d a M ak s i m S e rgeyev i ç ' i d e g e t i rmeye çal ış . "
M aks' ı n n e re d e o l d uğ u n u b i l i y o rd u m . O n u b u l m a s ı
kolayd ı a m a şaşı rt ı c ı b i r şekilde , aram ı za kat ı l m ak k o n u ­
sunda ikna etmek çok zor o l muştu .
"Ta Aust e r l i t z ' d e k i savaşın ö n c e s i n d e n b e r i , u z u n za­
m a n d ı r b i rl i kte ç a l ışıyoruz Aleksey v e b u g ü n e kadar p e k
de iyi şeyle r başaramad ı m , değil m i ? S a n ı r ı m b e n s ı radan
bir asker o l a rak kalsam daha iyi olacak. Aksi t ak d i rd e seni
riske atmış o l u ru m . "
Ş i m d i d ü ş ü n d üğ ü m d e , aramızdaki b i r h a i n olarak ,
k e n d i n i b i r risk o l a ra k g ö reb i l m e s i n i gayet iyi anlıyor­
d u m , a m a o s ı rada b u yaklaşı m o n u n karakt e r i n e h i ç uy­
g u n gibi ge l m e m i şt i b a n a .
" S e n M aks? S ı radan b i r asker öyle m i ? " Ko n u ş u r k e n
g ü l ü y o r d u m . O n u n l a ilk t a n ı ş t ı ğ ı m d a b a n a , savaşçı o l ­
m a k l a u z a k t a n y a k ı n d a n ilgisi o l a m ayacak b i r a d a m gibi
g ö rü n m ü ş t ü . D i m it r i y , Vad i m v e b a n a yal n ızca b i r kez
kat ı l d ı ve d a h a o ilk sefe rd e , o rt a m d a k i i nsanlar tarafı n ­
d a n kab u l görmeye başlad ı . " S ı radan b i r aske r o l a rak aşırı
sıkı l ı rsı n . "
" D oğ ru söylüyorsu n a m a sıkılacak o l m a m , b u n u yan ­
l ı ş b i r h a r e k e t b i ç i m i yap mı yo r . " B u d a h a klasik b i r M aks
yaklaş ı m ıyd ı .
"Ama sana i htiyac ı m ı z var."
Bir şey söyl e m e d i . Yıkılmış g ö r ü n ü y o rd u . Kalb i n d e n
o a n d a , eski e k i b i n e ye n i d e n kat ı l m a kt a n ç o k h i ç b i r şey
g e ç m e d i ğ i n e e m i n d i m a m a aklındaki b i r şeyler o n u b u n u
y a p m a k t a n a l ı koyuyo rd u .
"Vad i m s e n i d e g e t i r m e m i söyled i , " d e d i m .
" G e t i r m e n i m i e m re t t i ? " Vad i m ' i n adı a n ı ld ı ğ ı n d a , yü­
z ü n d e anlık bir kıvanç ifadesi b e l i rd i .
B e n i m y ü z ü m d ü ş t ü . "Vad i m ' i b i l i rsi n , " d e d i m .
" O z a m a n s e n i n l e s e k i z d e g ö rüşürüz , " d iye y a n ı t l a d ı
M aks .
O akşam i l k M aks gel d i . H e m e n arkas ı nd a n da yan ı n -

1 73
da D i m i t r i y ' i d e g e t i r e n Vad i m ge l d i . D i m i t r i y de B i ri n c i
O r d u ' y l a b i rl i kte Polotsk'tayd ı , o y ü z d e n M aks d a b e n
d e o n u b i rç o k kez g ö r m ü şt ü k . Bugü n , u z u n z a m a n d a n
b e r i i l k k e z karşı karşıya gelen kişiler yal n ızca M a ks ve
Vad i m ' d i .
" S ü rüye geri d ö n d ü n d e m e k M ak s i m h a ? " d e d i i k i n c i
gele n , M a k s i m ' i n e l i n i sıkarak.
" B iz s ü rüysek sen d e uya n ı k b i r ç o b a n mı o l uy o rs u n
b u d u ru m d a ? " d iye s o r d u m Vad i m ' e bakara k .
" Ç o b a n d a n z iyade ku rt oluyo r , " d iye m ı rı l d a n d ı D i ­
mitriy.
" H e p i m i z k u rt olacağız v e zavallı k ü ç ü k Fransız ku z u ­
l a r ı n a acıyoru m , " d e d i Vad i m .
" O z a m a n d a h a ç o k k u rt s ü rü s ü n e d ö n m ü ş sayı l ı n ın
ö y l e m i ? " d iye s o rdu M aks.
Ve böyl e c e , i l k bir araya g e l i ş i m iz d e n yedi yıl s o n ra ,
k u rt s ü rü s ü ye n i d e n c a n l a n m ı şt ı . Kısa b i r s ü re s o n ra Po­
lotsk d ü ş m ü ş t ü ve biz bir k ez daha geri ç e k i l m e k z o ru n ­
d a kal m ı ş t ı k . S o n u n d a S m o l e n s k d e a l ı n ı nc a , Barclay d e
Tolly, Vad i m ' l e k o n u ş m u ş t u (ya d a t a m t e r s i o l m u ş t u ) ve
biz b u g ü n kü s a h a m ı z i ç i n g ö rev l e n d i r i l m i şt i k . Ve ş i m d i
M os kova ' d a , eylül ayı n d a , d ö rt kişilik s ü r ü m ü z ü ç kişiye
i n m i şt i . M aks ' ı n ' d a l ın a riski a rt ı k h i ç ka l m a m ı şt ı .

Ü ç ü m ü z (Vad i m , D i m it r i y v e b e n ) M o skova' n ı n kal ­

b i n d e k i M oskva N e h r i ' n i n ya n ı n d a d u ru rke n , b i rkaç ay­
r ı n t ı l ı d ü z e n l e m e d a h a yapt ı k . Yuda'yla d a h a ö n c e yapt ığı
k o n u ş m a s ı rasında Vad i m l i s t e m i z d e n y e d i t a n e b u l u ş m a
yeri s e ç m i şt i v e M oskova d a bu seç i l e n t e r i n aras ı n d ayd ı .
E n kolay d ü z e n l e m e , hafta n ı n h e r g ü n ü başka b i r ra n ­
devu ayarl a m a kt ı . Saati h e r z a m a n aynı olacakt ı , akşam
dokuzda.
"Yani h e r g e c e b u l u şa c a k m ı y ı z ? " d iye s o rd u m .
"Yuda, h e r gece e n a z ı n d a n i ç l e r i n d e n b i r i n i n m u d a k a
o rada o l m aya çalışacağ ı n ı söyled i , " d iye y a n ı d a d ı Vad i m .
" B ize g e l i n c e ; b e n c e b i z ü ç ü m ü z d e , m ü m k ü n o l d uğu sü-

174
rece g e l meye çalışmalıyız. G e r i kalan z a m a n d a b i rb i r i m i ­
z i görmeyeceğ iz . "
" N e d e n g ö r m ü y o ru z ? "
" H e p i m i z i n gizli kalması gere kiyo r ; gizli ve b i rb i r i ­
m i z d e n ayrı . N e yapacağ ı n ı z s i z e kal m ı ş . İ ster b i r Fran ­
sı z su b a yı o l u n ister ha pi s t en kaç m ı ş b i r Rus m a h k u m ,
b i l m e m gerekmiyor. O p r i ç n i k l e r i n gözü kulağı o l m a m ı z
l az ı m . Fransızların n e reye g i tt i k l e r i n i v e n e yapt ı kl a r ı m
g ö r m e m i z v e a rd ı n d a n O p r i ç n i kl e re n e r e d e n vu rac akla­
rını söyl e m e m i z gerekiyor. "
'Ya da ke n d i a d ı m ı za v u ru ş m a m ı z gerekiyo r , " d iye
söze karışt ı m .
" H ay ı r ! " d e d i D i m i t r i y b i rd e n s e rt l e ş e re k . Vad i m i l e
i k i m i z o n a b a kt ı k . " Bu o n l a r ı n tarzı deği l , " d iye e k l ed i .
" Bu işi o n l ara b ı ra k m a m ı z ı yeğliyorlar . " B u k o n u d a d a h a
ısrarc ı d avranab i l i rd i m a m a Vad i m d e , D i m i t r i y ' i n m a n t ı ­
ğına kat ı l ın ıyo r olsa d a , vardığı s o n u c a katd ı y o rd u .
" D i m i t r i hakl ı , " d e d i Vad i m . " O n l a r ı n ' t a rz ı n ı ' gözet­
m e ks i z i n d ü şü n e l i m ; b i z i m t a rz ı m ı z , k e n d i m i z i ö l d ü rt ­
m e k değil b i r kere . D a h a kabaca a n l a t m a k gere k i rse ,
O p r i ç n i k l e r , feda e d i l meye , b i z d e n d a h a uyg u n ad amlar .
Ü z g ü n ü m D i m it r i y , b i l i y o ru m o nl a r s e n i n arkadaşları n
a m a maalese f b u böyl e . "
D i m i t r i acı d o l u ve y a pma c ı k b i r şekilde g ü l ü m s e d i .
"Ah Vad i m , b e n i b i l i rs i n . B e n i m i ç i n h e rk e s , feda e d i l m e ­
y e k e n d i m d e n d a h a uygu n d u r . "
"Yani bu g e c e d e n i t i b a r e n b u l u ş maya başlıyor m u ­
yu z ? " d iye s o rd u m .
" H ayır, " d e d i Vad i m . "Yan i . . . p e k gerek yo k . Fransızlar
gerçekten gelene kadar b e kleyeb i l i ri z . Ve bu gece gele­
c e k l e ri n i s a n m ı y o ru m . Ş u n l arı alı n . " D i m i rt y ' i n ve b e n i m
e l i m e b i re r ç a n t a t u t u ş t u rd u . Ç a n t a l a r ı n i ç i n d e k ü ç ü k b i r
s e rvet o l uşturacak kadar a l t ı n s i kke vard ı . " Bu p a ra s i z i n
değü , h at t a b e n i m d e deği l , Ç a r' ı n p a ras ı . Ö n ü m ü z d e k i
b i rkaç hafta l ı k seyi r i ç e r i s i n d e h a r c a m a y a p m a k z o ru n d a
kalab i l i riz a m a h a rc a m a n ı z g e re k ın e d iğ i d u ru m l a r d a har-

1 75
c a m ay m . B o n ap a rt e i kapı d ı şarı e t t i k t e n sonra bu parala­
r ı n büyük bir k ı s m ı n ı geri almak istiyoru m . "
B i rb i r i m i z i gü n l e rc e g ö re meyeb i l e c e ğ i m i z i n farkın ­
d a o l a rak sessizliğe g ö m ü l d ü k . Ve g ö r d ü ğ ü m ü z d e d e b u ,
Fransız işgali a l t ı n d a k i b i r ş e h i rd e olacakt ı .
" M a k s i n a n n e s i n e m e k t u p yazd ı m , " d iye b i l d i rd i m .
"Teşekkürle r , " d e d i Vad i m . " E m i n i m m e kt u b u n d a b i r
k a h r a m a n gibi ö l müştü r . "
Kafa sal l ad ı m . "Yelena Vad i m o v n a ' d a n h i ç h a b e r var
m ır
" E n son h a b e r a l dı ğ ı mda iyiyd i , ama b u n u n ü z e r i n d e n
e n a z b i r a y geçt i . B i rkaç haftaya kadar d o ğ u m z a m a n ı
g e l m i ş olacak . "
"Yani h e n ü z sana 'b ü y ü k b a b a ' d iy e m e y i z öyle m i ? "
" H e n ü z deği l , " d iye y a n ı d a d ı Vad i m ö n c e , sonra d a ,
"ya d a h i ç b i r z a m a n d iyemeye c e ks i n iz , " d e d i .
Ye n i d e n sessiz d ü şü n c e l e re dald ı k . Alçak b i r duvarı n
ü z e r i n d e o t u r m u ş , n e h re b a k ı y o r d u k ve vedalaşm aya h i ç
g ö n l ü m ü z yoktu . U z u n yıllar s o n u n d a söyl e neb i l e c e k ola­
s ı h e r şeyi söyl e m i ş , b ü t ü n g ü n d ışarıda o t u ru p bir d a h a
g e r i g e l meyeb i l i r d i y e b i rb i rl e r i n i b ı rakm aya ko rkarak
öylece ö n l e r i n d e n geçip g i d e n dü nyayı izleyen üç yaşlı
adam gibiyd i k . U z u n yıllar ö nc e k i g e n ç l i k l e r i n d e d ö rt kişi
o l d u kl a r ı n ı ve h e p öyle o l ma l a r ı b e k l e n d iğ i n i h a t ı rlayan
üç a d a m d ı k . B u gibi z a m a n l a r d a , yaş i a n m a n ı n k on fo ru n ­
d a n b i l e ş ü p h e e d i y o rd u k .
" Kö p rü n ü n ü s t ü n d e y k e n k i m i n l e k o n u şu y o rd u n ? "
d iye so rd u Vad i m .
"Ne zaman?"
" S e n i b u l d u ğ u m u z d a , ş u yara l ı aske r? "
" O n u t a n ı m ad ı n ı z m ı ? "
Vad i m kafası n ı sallad ı . " Be n z a t e n güçbela göreb i l ­
dim."
" P i e rre ' d i . " Vad i m b o ş b o ş b a kt ı . " Ş u Fransız h a n i , h a ­
t ı rlasana, h a n i b i z e Ç a r i ç e Ye kate rina ve a d a ilgili h i kayeyi
anlatan . "
" Ke n d i n i b i r Rus o larak m ı t a n ı t ı yo r m u ş ? " d iye sor-

1 76
d u Vad i m b i raz s i n i rl e n m i ş b i r h a l d e . " O z a m a n o n u n e ­
d e n . . . " san ı rı m , ş i m d i l i k b i r Fransız c a s u s u n u n d a h a m a s ­
kes i n i d ü ş ü reb i l e c e k ru h h a l i n d e o l mad ığ ı m ı fark e t t i v e
s o ru s u n u b i t İ r ın e d e n s u st u .
"Vad i m sana o rd u g a h t a o l a n l arı a n l at t ı m ı ? " d iye sor­
d u m D i m it r i y ' e . "Yuda , M atfey ve F o m a ' n ı n ç ı kı p geldik­
lerini a n lattı m ı ? "
D i m it r i y kafa sallad ı .
"Tab i i ki t u h a f o l a n şey," d iye s ö z ü m e yavaş yavaş d e ­
v a m e tt i m , t e p ki s i n i ö l ç m e k , b i r a ç ı k v e r e c e k m i d iye
g ö r m e k i ç i n D i m it r i y ' i i z l iyordu m , " o n u n kaç m ı ş o l m as ı ,
P i e rre ' i n yan i . "
"Yani O p ri ç n i k l e r d ü ş ü n d ü ğ ü m ü z gibi asla h a t a yap ­
mayan a d a m l a r değil l e r b u d u ru m d a , " d e d i Vad i m .
" H ay ı r asl ı n da , " diye d e v a m e tt i m , " ka ç ı p gid e re k , b a ­
sma g e l e n l e r i b i ri l e r i n e a n l atab i l e c e k b i r a d a m ı h ayatta
b ı ra k m a k , hiç o n l a r ı n yapacağı b i r i ş deği l . "
D i m itri y, h ı rp a l a n m ı ş v ü c u d u n u z a r z o r ç e v i re re k
b a n a d ö n d ü . G ö z l e r i n d e d e h ş e t d o l u v e sorgu layıcı b i r
bakış vard ı . P i e r re ' i n b a n a söyle m i ş olabileceği b i r şeyle r
vard ı , k o r k u n ç b i r şeyle r ve D i m it r i y , P i e rre b u n u b a n a
söyl e m i ş m i diye a n l a m a k , n e b i l d i ğ i m i ö ğ re n m e k i ç i n
ç o k b ü y ü k b i r d i k k a d e b e n i i n c e l iyord u . Tab i i k i b e n i m
P i e rre ' d e n d u y d u ğ u m şeyle r yal n ı z c a , karmakarı ş ı k , n e
o l duğu b e l l i o l mayan s a ç m a s a p a n s ö z l e r d e n i b a rett i ,
am a a rt ı k D i m i t r i y ' i n tavrı n d a n a n l a m ı ş t ı m k i b i l m e m
gereken b i r şeyle r vard ı , a rt ı k öğre n m eye karar v e rd i ğ i m
b i r şeyler.
Kısa bir s ü re sonra tek tek vedalaşt ı k . B u kez vedalaş­
m a s ı rasında p e k duygusa l l ı k yaşa n m a m ı şt ı . H e r b i r i m i z ,
ö n ü m ü z d e k i b i rkaç g ü n l e ilgili kişisel p l a n l a r ı m ı z ı uygu ­
l am aya p e k hevesliyd i k . Vad i m ' i n söyl e m e k istediği son
bir şey daha vard ı .
" B u n u başaramayab i l i r i z , b i l i y o rsu n u z . B u b a ş ı m ı z a
g e l m e s i n i i s t e m e d i ğ i m b i r şey, a m a o ra da ç o k b ü y ü k b i r
o r d u var. S ad e c e ş u n u söyl e m e k i s te d i m k i ; a ra m ı z d a n
bi risi yara l a n ı rsa y a da ş e h i rd e k i o rt a m b i z i m i ç i n fazla

1 77
h a raret l i b i r h a l alırsa, o z a m a n ç e k i p g i t m e kt e n k o r k m a ­
m a l ı y ı z . Eğe r b i rb i ri m i z i h a b e r d a r edeb i l i rs e k n e a l a , a m a
h ayatta k a l m a k e n az k a h r a m a n l ı k y a p m a k kad ar ö n e m l i .
Anlaş ı l d ı m ı ? "
Karamsar b i r u z l aşmayla D i m i t r i y d e b e n d e kafa sal­
lad ı k . A rd ı n d a n b i rb i ri m i z d e n ayrd d ı k . Vad i m , n e re d e ve
nasıl saklanacağ ı m ı z ı n k e n d i m e se l e m i z o l d uğ u n u söyl e ­
m i şt i ; a m a y u l a rd ı r b i r l i kt e çalışmış o l m a n ı n b i z d e geliş­
t i rd iğ i b i r t ü r içgüdüyl e , h e r b i ri m i z hızla farklı yö n l e re
yol a l m aya başlad ı k . Vad i m , n e h r i n b a t ı kıyısı boyu n c a
i l e rl e d i . D i m i t r i y v e b e n d e , sessizce aksi y ö n ü n e d oğ ru
y ü r ü m e y e başlad ı k , a m a d a h a b i r d a k i ka b i l e g e ç m e m i ş t i
k i D i m it r i y k u z e y e d ö n d ü ve k ö p rü y e doğru y o l ald ı .
B e n doğuya d o ğ ru d e v a m e tt i m . H a r e k e t p l a n ı m i ç i n ,
b i r b a k ı m a dalaylı yo l d a n , k ı rbaç l a n a n Fransız uşağ ı n ­
d a n i l h a m a l m ı şt ı m . Kısa s ü re s o n ra gü neye d ö n d ü m ve
Z a m o s kv o reçye bölge s i n e ç ı kan geçide doğru g i t meye
b a ş l ad ı m . T e rk e d i l m i ş bir ev b u l m a k kolayd ı . Ü z e r l e ­
r i n e aceleyle t a h t a l a r çakı l m ı ş o l a n kap ı ve p e n c e re l e ri
k ı rı p geç m e k , bu t e c rüb e s i z savu n m ayı aşıp i ç e ri g i r m e k
d a h a d a kolayd ı . B u e v i t e rk e d i p g i d e n l e r kirnlerd iyse ,
uşakları n ı d a y a n l a r ı n a alacak kad a r c ö m e rt l e rd i , a m a b e ­
n i m şan s ı m a , uşakların eşyaları n ı yanları n a alacak kadar
c ö m e rt d eğ i l l e rd i . Ü s t ü m e o t u ra n bir kahya ü n i fo rm a s ı
b u l m a k b e n i m i ç i n h i ç s o r u n o l m a m ı şt ı . Fransızlar gel ­
d i ğ i n d e , b i r R u s uşağ ı n ı n , o rt a l a rd a n i s p e t e n d a h a r a h a t
d o l aşab i l eceğ i n i h e s a p e t m i şt i m . E ğ e r h e s ap l a d ı ğ ı m g i b i
o l m azsa k e n d i m i , o n u za l i m e fe n d i l e ri n i n e l i n d e n k ur t a­
rarak ö z g ü r l ü ğ ü n e kavuşturan o rd u y u kucaklaya n , göç ­
m e n b i r Fransız uşağına d ö n ü ş t ü r m e m a n l ı k b i r işt i .
B o ş b i r ev, e n a z ı n d a n ş i m d i l i k , gece k a l m a m i ç i n d e
o l d u kç a iyi b i r m e k a n o l ab i l i rd i . A m a ç o k d i kkat l i o l m a ­
l ı yd ı m . i şgalci g ü ç l e r d e k o n a k l a m a k i ç i n t e rk e d i l m i ş b i r
b i n a arayab i l i rl e rd i . Eğe r ac i l e n ç ı k ın a rn gere k irse , b i rç o k
alte rnat i f ç ı k ı ş vard ı .
B e k l e d i m . Etrafta oyalanan s o n b i rkaç kişi d e s o n u n -

1 78
da ç e k i p g i d i n c e M oskova d a h a b i r sessizleşti ve boşlaşt ı .
A m a Fransızlar hala g e l m e m i ş l e rd i . Ö n ü m ü z d e k i b i rkaç
gün b o yu n c a ç o k sevdiğim bu ş e h r i n sokakları n d a , ses­
sizl iği n i n d e h ş e t i n e şaşı rarak boş boş d o l a n ı p d u rd u m .
S o kaklard a ç o k a z i nsan kal m ı ştı . Belki t o p l a m n ü fu s u n
e l i id e b i ri kad ar; i nsanları n , gö reb i l ec e k l e ri b i r s o n raki
insanla k e n d i l e r i n i ayıran mesafe y ü z ü n d e n hiç takat i e r i
kal m a m ı şt ı . D a h a b i r hafta ö n c e M oskovaldar, kalab a l ı k
sokaklarda i l e ri eyeb i l m e k i ç i n b i rb i rl e r i n i i t i p k a k m a k
z o ru n d a kalıyorlardı ve aşırı kalabal ı kt a n ş ikayet ediyor­
lard ı , oysa ş i m d i M oskova' d a o l m a k , n e re d eyse taşrada
yaşamak gibiyd i . Ama taşra yaşam ı n ı n kura l ları n ı b i l m e ­
d e n yaşamak gib i . Taşrada i n s a n , başka b i riyle karş ı l aşma­
d a n saat l e rc e i l e rl eyebi l i r , a m a karş ı l aştığında o kişi h e r
z a m a n b i r arkadaş ı , iki k e l i m e e d e b i l eceği b i r insan olur.
B u t e rk e d i l m i ş M oskova'da d a aynen taşradaki gibi başka
bir insan ç o k n a d i r e n g ö rü l e b i l iyordu , ama ge riye kalan
M oskoval ılar, yal nızca bir saat l i k bir z a m a n d i l i m i içeri­
sinde ö n l e r i n d e n geçip g i d e n b i n l e rc e kişiyi g ö r m e z d e n
g e l meye o k a d a r alışkın lardı ki , ş i m d i gö reb i l d i k l e r i a n c a k
b i rkaç kişiyi d e g ö r m e z d e n gel iyorlard ı . N ü fu s u n ge riye
kalan o y ü z d e b e ş i n d e de, yal n ı z l ı kları y ü z ü n d e n , ö n c e ­
d e n s a h i p o l du k l a r ı yaşama g ü c ü de iyice azal m ı ş , y ü z d e
beşine i n mişti .

B ü t ü n b i r ş e h i r nefes al mayı b ı ra k m ı ş gibiyd i . M o s ­

kova ' n ı n fiziksel varlığı h a l a y e r i n d e d u ruyo r d u , a m a ş e h ­
re c a n k a t a n r u h u g i t m i şt i . T e r k e d i l i p g i d i l e n b u c e s e t
h e n ü z b i r ç ü r ü m e b e l i rt i s i göste r m e m i şt i , a m a e n d i ra ­
y e t s i z g ö z l e m c i b i l e kısa b i r s ü re b a k t ı k t a n s o n ra o n u n
aslında ö l ü o l d u ğ u n u a n l ayab i l i rd i . Fransız o rd u s u n u n
k u rt ç u k l a r ı yak ı n z a m a n i ç i nd e g e l e c e k l e r ve cesed i n ka­
l ı nt ı ları ü z e r i n d e ke n d i l e r i n e z iyafet ç e k e c e k l e rd i .
Tuhaft ı r am a Fransızlar ş e h re g e l m e d e n ö n c e , ü ç t a m
g ü n geçt i . S o n ra d a n t o p l ayab i l d i ğ i m b i l g i l e re g ö re B o n a ­
p a rt e , K u t u z ov ' u n ş e h r i n kap ı la r ı n d a son b i r d i re n i ş bir-

1 79
ligi h a z ı r b u l u n d u rm a s ı n ı b e k l i y o rd u , o y ü z d e n t e r e d d ü t
e t m i şt i . K u t u z o v b ö y l e b i r savu n m aya h i ç kal k ı ş m a m ı şt ı ,
kalkışsayd ı d a yararı o l m a zd ı . 1 Eylül akşa m ı , Fransız b i r­
l i k l e ri n i n e rt e s i g ü n ş e h re g i re c e k l e ri b e l l i o l d u .
O gece b i r rüya g ö rd ü m .

1 80
 ll

Yatak o d a m d a yd ı m ; ç o c u k l u ğ u m d a u y u d u ğ u m yatak
o d as ı n d a . Asl ı nd a b u o d a n ı n ç o c u k k e n yatt ı ğ ı m odayla
h i ç b i r alakası o l m a d ı ğ ı n ı n gayet farkı n d ayd ı m , a m a ge­
n e l l i k l e rüyalarda o l d u ğ u gib i , b u o d a n ın b e n i m ç o c u k ­
l u ğ u rn d a k i yatak o d a s ı o l d uğ u n u kuşkuya y e r b ı ra k m aya­
cak ş e ki l d e b i l i y o rd u m . İ ki t a n e yatak , karş ı l ı k l ı iki duvar
k e n a r ı n d a , o l d u kç a yakışıksız bir b i ç i m d e b o y l u b o y u n c a
d u ru y o r d u ve aral arı n d a y ü rü m e k i ç i n b i r b o ş l u k v a rd ı .
Yatak başları n ı n daya n d ığ ı ö t e k i duvarda b i r p e n c e re var­
d ı . Perde l e r sıkı sıkıya kapalıyd ı , a m a i nsan d ı şarıda ay­
d ı n l ı k ve güneşli b i r kış g ü n ü o l d u ğ u n u a n l ayab i l iyord u .
S o l taraftaki yatakta b i r e rk e k ç o c uğu yatıyord u . Yan
yat m ı ş ve yü z ü n ü duvara v e r m i ş o l d u ğ u n d a n sadece ar­
kad a n g ö rü l e b i l iyordu . Bu ç o c u k b e n i m b e ş ya da altı ya­
ş ı m d a k i h a l i m d i ; y ü z ü n ü g ö re m e d i ğ i m h a l d e , b u n u y i n e
o t a rt ı ş m a s ı z olgu saye s i n d e b i l i y o r d u m . Ayn ı yatakt a ,
s ı rt ı m çocuğa v e r m i ş o t u ra n b i r kad ı n vard ı ; karı m M arfa .
O d a n ı n karşı tarafı n d a gö rdüğü şeyl e , n e z a k e t i n d e n ilgi­
l e n iy o rd u .
D iğ e r yatağ ı n ayak k ı s m ı n d a , İ m p a ra t o r N a p o ! e o n
d i k i l m i ş d u ru y o rd u . Yüzü yatakta o t u r a n kad ı n a ( karısı
İ m p arat o r i ç e M a r i e - Lou i s e ' e ) d ö n ü kt ü . Kad ı n kucağ ı n ­
d a b ü y ü k ç e b i r kase t u t u y o rd u . Kase n i n i ç i n d e i n c i r l e r
vard ı . Kad ı n , i m p aratora b i r i n c i r u z a tt ı . İ m p a ra t o r i n e i ri
aldı ve e l i n i ağz ı n a g ö t ü rd ü . B i r ı sırık almasıyla , i n c i r i n
yeşil kabuğu k o p t u ve i ç i n d e n ç ı ka n k ı r m ı z ı eUi k ı s m ı

181
ve ç e k i rd e k l e ri , i m p a ra t o r u n d u d a k l a r ı n ı n etrafın a b u l a ş ­
t ı . D u d a k l a r ı n ı yalayarak t e m i z l e d i ve a rd ı n d a n i n c i rd e n
d ö rt ısırık d a h a ald ı . M eyve n i n sadece sap ı kal m ı şt ı . Sapı
da ağzı n a att ı ve sanki meyve n i n e n lezzetli kısmıymış
gibi ç iğ n e d i kt e n sonra y u t t u ve pa r ma k l a r ı n ı yalad ı .
Bir t a n e d a h a i n c i r v er mes i i ç i n e l i n i i m p arato r i ç e s i n e
uzatt ı . Bu kez sol e l i n i u z at ın ı ş t ı ve o sırada i l k kez , ayn e n
b e n i m gibi i m p a ra t o ru n da e l i n i n s o n i k i p a r m ağ ı n ı n o l ­
m a d ığ ı n ı fark e t t i m . Ke n d i s o l e l i m e b a kt ı m ve s o l e l i m i n
ü s t ü n ü , şekilsizliğim olarak g ö rd ü ğ ü m i ç i n , sağ e l i m l e yu­
m uşa kç a t u t a ra k , kapatt ı m . Ve B o n ap a rt e ' ı n b e n i m l e ayn ı
yarayı a l m ı ş o l ması gibi b i r rastlantıyı b u g ü n e kadar nasıl
fark e t m e m i ş o l d uğ u m u m e ra k e tt i m . G ö z l e r i m i ye n i ­
d e n ka l d ı rd ı m ve i m p arat o ru n g i t mi ş o l d u ğ u n u gö r d ü m ,
e n a z ı n d a n b e n i m bakış a ç ı m d a n g ö rü n m ü y o rd u , ç ü n kü
art ı k o n u n gözl e r i n d e n b a k ı y o rd u m . G e rç i odadaki d i ­
ğ e r i nsanlar ö n l e ri n d e d u r a n B o n a p a rt e i y a da Aleksey
İ vanov i ç ' i görüyo rlar m ıyd ı b i l m i y o rd u m .
İ m p a rato r i ç e m e b a kt ı m v e o n u n d a d ö n ü ş ü m e uğra­
dığını (gerçi çok az b i r d ö n ü ş ü m gerekiyordu) ve M a r i e ­
Lo u i se ' t e n , b e n i m D o m n i k i i a m a d ö n ü şt ü ğ ü n ü g ö r d ü m .
Yatağa, D o m n i k i i a m ı n y a n m a o t u rd u m v e çe vre s i n d e
o l u p b i t e n l e ri h i W 1 ağı rbaşlı b i r i lgiyle i z l e y e n M arfa'ya
b a kt ı m . D o m n i k i i a kucağ ı n d a h ilHi kaseyi t u t u y o rd u , ama
bu kez kilse n i n i ç i n de i nc i r ye r i n e ü z ü m vard ı . O a n , bu
m eyve n i n zehirli o l d u ğ u n u b i l d i m . Ve zate n h e p b i l iyor
o l d u ğ u m u b i l d i m . D o m n i k i i a kaseyi , o d a n ı n karş ı s ı ndaki
M a rfa'ya sunarak, o n u , b u l e z z e d i ü z ü m l e rd e n bir t a n e
a l m aya davet e tt i . M arfa , e Ü ni kal d ı r ı p avuç i ç i n i göste re ­
rek teklifi n a z i k ç e r e d d e t t i .
Yatağı n ü stü n d e , M a rfa ' n ı n arkasında yatan çocuğa
b i r kez d a h a baktığ ı m d a , o n u n b e n i m genç h a l i m o l duğu ­
n u d ü ş ü n e re k yand m ı ş o l d uğ u m u a n l ad ı m . H e r bab a n ı n ,
oğ l u n u t e k b i r saç t e l i n d e n tan ıyab i l eceği gibi b e n d e b u
ç o c uğu t a n ı m ı ş , k e n d i oğ l u m D i m i t r i y Ale kseyeviç o l d u ­
ğ u n u a n l a m ı şt ı m . Aynı a n d a , D o m n i k i i a ' n ı n üz ü m l e ri y l e
z e h i rl e n e re k ö l m ü ş o l d u ğ u n u d a a n l ad ı m . B u n u b i l m e k

ısı
b e n i ü z d ü ama duygu l a rı m ı b u n d a n d a h a d e r i n b i r şeki l ­
de ifade e d e m e z d i m . K e m e ri nde , o n u son g ö rdüğü m d e
o n u n i ç i n yap m ı ş o l d u ğ u m k ü ç ü k t a h t a kılıç asılıyd ı .
Ç o c u ğ u n cesed i n i n b u l u n d uğ u yatağın ayak k ı s m ı n ı n
yan ı n d aki ka p ı açddı ve içeri a n n e m gird i . A n n e m b e n
y i r m i iki yaş ı ndayke n ö l m ü ş t ü v e rüya m d a b i l e b u n u n
gayet farkı nda o l m a m a rağm e n , ö l m ü ş a n n e m i n b e n i m
ç o c u k l u k yatak a d a m a gi riyor o l ması b a na son d e re c e
m a k u l g e l m işti . A n n e m odaya girer g i rmez , D o m n i kü a ' y a
doğru g i t t i ve D o m n i k i i a o n a d a kaseyi uzatarak ü z ü m
i k ram e tt i .
A n n e m D o m n i kü a ' n ı n tekl i fı n i , b e n i m d e u z a k t a n
uzağa ke n d i m i aşina h i ssett i ğ i m n a z i k b i r sıcaklıkla g e r i ç e ­
v i rd i . " H ayır, t e ş e k k ü r e d e r i m can ı m , " d e d i D o m n i kü a ' y a
g ü l ü mseyere k . " B e n z a t e n ö l ü yü m . " B ü t ü n b i r rüya b o ­
y u n c a , yap ı l a n yegane k o n u ş m a b u n d a n ibarett i .
Ard ı n d a n gitti v e d iğer yatağa, karı m ı n ya n ı n a o t u rd u .
B i rb i rl eriyle n e z a k e d e , a ma kayıtsız b i r şekilde selam laş­
tılar.
D o m n i k i i a kaseyi ye n i d e n a n n e rn e u z a t t ı . U zatt ı ğ ı sı­
rada , e l i n d e b i r y ü z ü k o l d uğ u n u g ö rd ü m . Alt ı n d a n göv­
del i , z ü m r ü t rengi gözlü , k ı r m ı z ı ve çatal d i l l i b i r ej d e r h a
figürü n d e n o l uşuyordu bu yüzü k . Tanıştığ ı m ı z o i l k ge ce
Z i m eyev i ç ' i n taktığı yüzüğün ayn ısıyd ı . D o m n i k i i a ' n ı n
yüzüğü n çevre s i n d e k i e l i , yaşlı v e solgun g ö rü n ü yordu .
B u ruş b u ru ş p a rm a k l a r ı n ı n ç ü rü y e n derisi p u l p u l d ö kü l ü ­
yordu . G ö z ü m ü k a l d ı r ı p y ü z ü n e b a kt ı m v e yüzüğü t a k a n
e l i n D o m n i k i i a ' n ı n e h değ i l , Z i meyev i ç ' i n k e n d i e l i o l ­
d u ğ u n u g ö rd ü m . D o m n i kü a ' n ı n arkas ı na geç m i ş , ü s t ü n e
eği l m i ş , k e n d i e l l e riyle ü s t ü n ü kapatarak D o m n i k i i a ' n ı n
e l l e r i n i t u t u y o r d u v e ü z ü m l e r i i k ram e t m e s i i ç i n e l l e r i n i
yö n l e n d i riyord u . O n u g ö rd ü ğ ü m z a m a n k i h a l i n d e n d a h a
yaşlı g ö r ü n ü y o rd u . Kır saçları beyaz l aşm ı ş , d e r i s i i htiyar­
l ı kt a n y ı p ra n m ı ş ve fec i şekilde b u ru ş m u ş t u . G ö z l e r i ise ,
gençliğindeki h a l le riyle h a t ı r i a n m a k i ç i n yalvaran b i r çift
yaşlı adam gözüyd ü .
A n n e m ve M arfa hala ü z ü m l e ri kibarca geri ç e v i r m e -

1 83
ye d e v a m e d iyorlard ı . Z i m eyev i ç , D o m n i k i i a ' y ı b ı rak t ı ve
a n n e m i n i ç e ri g i r m e k için k u l l a n d ığ ı kapıya doğru gitt i .
Kap ıyı açtı v e e l iyle b i r i şaret yaparak O p r i ç n i k Pyo t r ' u
içeri a l ı p o n a y e r gösterd i . Pyotr o d a n ı n karş ı s ı n a g e ç e re k
D o m n i k i i a ' n ı n yan ı n d a d u rd u . Pyotr i ç e ri g i re rke n , D o m ­
n i k i i a k i m o l d u ğ u n u g ö r m e k i ç i n kapıya doğru b a k m ı şt ı ,
a m a g ö r d ü k t e n s o n ra p e k i l g i l e n m e d i v e b a n a b a k m aya
devam e tt i . Pyotr öne eğüd i . Elini D o m n i k ü a ' n ı n kolları ­
n ı n a l t ı n d a n geç i re re k , v ü c u d u n a sarmaya ve s o n u n d a d a
göğüsl e r i n e d o k u n ın a y a başlad ı . D u d a k l a r ı n d a n ö p m e k
i ç i n d u r d u ğ u n d a , kafası D o m n i k ü a ' n ı n o m z u n u n yuka­
rısında öyle b i r a n l ığ ı n a boşta kal d ı . A rd ı n d a n d a h a d a
aşağıya d o ğ ru eği l d i v e n a z i k b i r b i ç i m d e b o y n u n u ö p m e ­
y e başl ad ı . Ayn ı a n d a e l i n d e t u t t u ğ u göğsü n ü sıktığ ı n ı d a
o d a d a b e n i m d ı ş ı m d a k i m s e fark e t m e d i .
D o m n i k i i a b a n a b a k m aya d e v a m e t t i . P yot r o n u ö p ü p
okşad ı k ç a , D o m n i k i i a ' n ı n gözleri a ç ı l ıyord u . Arkada ş l a ­
rıyla d o l u b i r o d a n ı n karş ı s ı n d a sevgilisini g ö r m ü ş ve t e p ­
k i s i n i e t rafı n d a k i l e r d e n saklamaya çalışan b i r kad ı n gi­
b i yd i . Pyotr ayağa kalktı v e e l i n i D o m n i k ü a ' n ı n ü s t ü n d e n
ç e kt i . Pyotr kalkar kalkmaz , D o m n i k i i a kaseye u z a n d ı
v e kase d e n b i r ü z ü m a l ı p b a n a u z at t ı . Ü z ü m l e r i n z e h i r l i
o l d u ğ u n u gayet i y i b d d i ğ i m h a l d e ağz ı m ı a ç t ı m ve ü z ü ­
m ü ağz ı m a k o y m a s ın a i z i n v e rd i m v e D o m n i k i i a e l l e r i n i
ç e k m e d e n ö n c e b i r a n l ığ ı n a b i l e olsa o n u n d o k u n u ş u n u
d u d a k l a r ı m ı n aras ı n d a h i ss e d eb i i rn e k i ç i n ağz ı m ı h ız l ı c a
k a p a tt ı m .
Pyo t r g i tt i . N as ı l o l duğu k o n u s u n d a h i çb i r fi kri m o l ­
m a s a d a kap ı d a d u ra n Z i m e y e v i ç d i ğ e r O p r i ç n i k A n d r e y İ
i ç e ri ald ı . A n d rey d e P y o t r' u n yapt ı kl a r ı n ı n ayn ı s ı n ı yapt ı .
O d a D o m n i k ü a ' n ı n b o y n u n u ö p t ü v e göğü s l e ri n i okşa­
d ı . D o m n i k ü a ' n ı n t e p k i s i d e ayn ıy dı v e b e n o n u n b a n a
uz at tı ğ ı ü z ü m ü b i r k e z d a h a iştahla y e d i m . Ü z ü m l e r i
ye rse m , o d a n ı n karşısı ndaki yatakta c a n s ı z yatan o ğ l u m
D i m i t r i y ' i n z e h i rl e n d i ğ i gibi z e h i rl e n e c eğ i m i n b i l i n c i n ­
d e yd i m , a m a y i n e d e , D o m n i k i i a ' n ı n ü z ü m l e r i b i rl i k -

184
te d u d a k l a r ı m a değe c e k e n ufak b i r d o k u n u ş u uğru n a ,
ü z ü m l e ri y e m e k i ç i n c a n a t ı y o rd u m .
Ve bu h i kaye , h e r b i r O p r i ç n i k ' i n içeri gelmesiy­
l e ke n d i n i tekrarlad ı . Z i m eyeviç odaya sırasıyla Yakov
Zevedeyev' i , sonra Yoan ' ı , s o nra F i l i p p ' i , s on ra Varfole­
mey, Foma, M atfey, Yakov Alfeyev , Faddey ve S i m o n ' u
aldı . H e r b i ri D o m n i k i i a ' y ı ö p ü p okşad ı l a r ve D o m n i k i ­
i a h e r seferinde b a n a b i r ü z ü m yed i re re k karşü ı k v e rd i .
B ü t ü n üzümleri m e m n u n iyede yuttu m , a m a b i r yandan
b u ü z ü m l e r i n ö l ü m ü m e sebep olab i l eceğ i n i b i l m e k b e n i
gittikçe d a h a d a k ede r l e n d i riyord u ; ancak, b u n u ö n l e m e k
için h e r h a n g i b i r şey y a p m a k gibi b i r a r z u m d a yokt u .
S i mo n d a gelip g i tt i kte n sonra, h e n ü z g e l meye n t e k
b i r O p r i ç n i k kaldığ ı n ı b i l iyordu m . A n n e m i n ve k arı m ı n
hala, ağı rbaşlı b i r m e rakla d o l u bakışlarla o t u rd u k l a r ı d i ­
ğer yatağa doğru b a kt ı m . Ş a h i t o l d u k l a r ı şeyin t e h l i k e l i
o l d u ğ u n d a n i ç t e n i ç e h a b e r d a r l a rd ı , a ma b e n i m t u h a f
m e ra k l a r ı m a karşı o l d u kç a h o ş g ö rü l ü o l d u k l a r ı n d a n , ar­
kadaş l a r ı m o l a rak kab u l ett i kl e r i bu i nsanları e l e ş t i rm i ­
yorlard ı . Arkal a rı n da yatan oğ l u m u n ya n ı n d a d u ra n , kü ­
ç ü k t a h t a kılıcın ikiye b ö l ü n m ü ş o l d u ğ u n u fark e tt i m . Ve
oğ l u m d a h a büyü k , ç o k d a h a b ü y ü kt ü , a ma hala ö l üydü .
Yatan kişi şu an M aks'a d ö n ü ş m ü ş t ü , y ü z ü n ü h a l a göre ­
m iyor o l m a m a rağ m e n s o n radan a n l ad ı m k i o rada yatan
kişi hep M a k s ' t ı zate n .
Z i m eyevi ç ' i n od aya davet edeceği son b i r misafir d a h a
vard ı : Yuda. Yuda D o m n i k i i a ' y a doğru yü rü d ü , a m a baş ı ­
n ı hafifçe eğerek ve şapkası n ı kal d ı rı p s o nra t e k rar ye r i n e
koyarak D o m n i k i i a ' y ı s e l a m l amaktan ö t e b i r şey yap m a ­
d ı . Ard ı n d a n p e n c e reye doğru g i t t i ve p e rd e l e ri ağzı n a
kadar açarak adayı g ü n e ş ışığıyla d o l d u rd u . P e n c e re d e n ,
d ışarıdaki kış m a n z a ras ı n ı g ö r d ü m . Karla kap l ı b a h ç e ­
n i n o rtas ı n d a k ü ç ü k b i r gölet vard ı . G e n i ş ve t ı rt ı k l ı b i r
çatlak, g ö l e t i n ü s t ü n ü kap l ayan b u z tabakas ı n ı yarm ı şt ı .
Yuda p e n c e re d e n baka rke n b i rd e n b i re b a n a d ö n d ü . Yü­
z ü n d e zafe r kaza n m ı ş gibi b i r g ü l ü m s e m e vard ı . Elleri
hala havad a , p e r d e l e r i kavrad ığı yerde d u ru y o r d u ve ses-

1 85
l e r i n i d u y a m a d ığ ı m , a m a o rada o l d u kl a r ı n ı b i l d i ğ i m kala­
balığın övgü l e r i n i kab u l e d i y o rd u .
Ard ı n d a n D o m n i k i i a ' n ı n arkası na geçti ve ü s t ü n e
doğru eğil d i , a m a d iğ erl e ri n i n yapt ığı gibi o n u ö p m e k ya
da okşamak için değ i l , yalnızca ö n ü n d e d u r a n kas e d e n
b i r ü z ü m a l m a k i ç i n . S o n ra b a n a doğru y ü r ü d ü ve ü z ü ­
m ü öyl e s i n e b a n a ikram ett i . E l i m e ald ı m , a ma y e m e d i m .
B aşparmağ ı m l a d iğer p a r m a k l a r ı ın ı n arasında t u t t u m ve
geri g ö t ü rü p D o m n i k i i a ' y a i k ram e tt i m , D o m n i k i i a bu
ü z ü m l e r i n o n a ö l ü m get i receğ i n i gayet iyi b i l iyordu ve
b e n i m saki n b i r şekilde kab u l ettiğ i m o ö l ü m d e n sakın ­
m a k i ç i n kafasını i k i y a n a saliayarak i k ram ı m ı r e d d e tt i .
Yuda ye n i d e n D o m n i k i i a ' n ı n arkasma geçti v e ü z ü m l e ­
r i ağz ı n a s o k ab ü m e m i ç i n D o m n i k i i a ' n ı n kafasını sıkıca
t u t t u , ama D o m n i k i i a d u d a k l a r ı n ı sıkıca kapat m ı ş t ı . Ke n ­
d i n e , fazladan dayanıkl ı l ı k katmaya çalışır g i b i gözl e r i n i
de sımsıkı kapat m ı şt ı .
Ü z ü m ü d u d a k l a r ı n ı n ü s t ü n e hast ı rd ı m v e o , kafası ­
n ı ç e v İ rıneye çalışmasına rağ m e n başaramad ı . Yuda' n ı n
sımsıkı t u t a n e l l e ri kafası n ı sabit t u t m u ş t u . Kalan i k i par­
m ağ ı rn ı n ü z ü m ü n kabuğ u n a s ü rt ü n d ü ğ ü n ü ve meyve n i n
e d i k ı s m ı n ı D o m n i k ü a ' m n d u d a k l a r ı n ı n ü s t ü n d e e z e re k ,
o n u , z e h i rd e n bü ze rre de olsa t a t m aya zorlarl ığı n ı gör­
d ü m . Eksik iki p a r m ağ ı m ı n kö k l e r i n e b a kt ı m ve p a r m a k ­
l a n ın t a m olsayd ı , o n u d u d a k l a r ı n ı aç maya zorlayıp b u
m e yv e d e n t a t t ı r m a m n e k a d a r d a h a kolay o l u rd u d iye
düşündüm .
Ard ı n d a n b i rd e n b i re fark e t t i m k i o rt a p a r m ağ ı m ı n
çevre s i n d e , a l t ı n d a n gövdel i , z ü m rü t rengi gözl ü , k ı r m ı z ı
ve ç a t a l d i l l i ej derha b i ç i m i n d e b i r y ü z ü k vard ı .
Uyandı m .

Bir rüya n ı n kab u s o l u p o l maması , i ç e r i k meselesi d e ­

ğil, r u h hali mese l e d i r . Rüya m d a k i h i ç b i r şey bariz b i r şe­
k i l d e k o r k u t u c u deği l di , ama b ü t ü n d ü n y a ın ı altüst e d e n ,
ç o k ko rku n ç b i r şey o l m u ş gibi ( b u g ü n e kadar b i l d iğim

1 86
h e r şey kadar ke s i n ) b i r h i s l e u y a n d ı m . O şeyi n ne o l d u ­
ğ u n u sorsalar cevap v e re m e z d i m ve n e o l d uğ u n u h at ır ia­
m a m i ç i n geçecek z a m a n d a , a s l ı nda hi ç b i r şey o l madığ ı n ı
a n i ayab i l e c e k kadar ayd ı rd ı m . A m a uyand ı kt a n s on raki
b i rkaç saniye boyu n c a , o fe laketi n varl ığına ve büyü k l ü ­
ğ ü n e h i ç ş ü p h e m yoktu .
U y a n d ığ ı m a n d a yataktan fı rlad ı m . İ çgüdüsel olarak,
korku m a , fiziksel b i r e y l e m d e b u l u n arak çare b u l m a m
gerekt i ğ i n i h i ssed iyordu m . Ç e v r e m d e k i h e r şey b i r t u h a f
g ö r ü n ü y o rd u . Yüz y ü z e geldiğim bu d e h ş e t t e n k u rt u l m a k
i çin b i r şeyle r y a p m a m gerekiyo rdu a ma ne y a p m a m ge­
rekt iğ i n i ve h a t t a bu d e h ş e t i n ne o l d uğu n u b i l e h at ır la­
y a m ı yo r d u m .
B i rkaç saniye i ç i nde t a m a m e n ayı l m ı şt ı m . Zamoskvo­
reçye ' d e , t e rk e d i l m i ş bir ev i n yatak o d a s ı ndayd ı m . B u ,
b u ra d a g e ç i r d i ğ i m d ö rd ü n c ü geceyd i . R ü y a m aklıma gel­
di; e n i n c e ayrı ntısına kadar a n l atab i l e c e k kadar iyi h a ­
t ı r l ıyordu m . Korku ların yal nızca z i h n i m d e o l d uğu n u ,
gerçeklikl e h i ç ilgisi o l m a d ı ğ ı m a nl a dı ğ ı mda, m a n t ı ğ ı m
ye n i d e n k o n t ro l ü e ü ne ald ı . Rahat l a m a hissi , i n s a n ı n i ç i n i
ısıtan b i r şişe votka gib i , h e m v ü c u d u m a h e m b e y n i m e
yayı l d ı . A m a y i n e de b i r kabus g ö r m ü ş t ü m v e ç o c u ksu
k o r k u m hala yakarnı b ı rakm ıyo rdu ; t e k r a r u y u m a k t a n
ve m u h t e m e l e n , a n c a k uyanarak kaçab i l d i ğ i m o k o r k u n ç
y e r e g e r i d ö n m e k t e n ko rkuyo rd u m .
Yatağa d ö n ü p u z a n d ı m . Saat i n kaç o l d uğu hakkı n ­
da h i ç b i r fıkrim yoktu , dışarısı h a l a zifıri kara n i ı kt ı a m a
m u m yakma i htiyacı h i s s e t m e d i m . U yu maya d e v a m e d e ­
b i l e c e k m i y i m acab a , di ye d ü ş ü n d ü m . Ç o c u k k e n kabus
gö rdüğü m d e a n n e m baze n , sabah o l a n a kadar o n u n od a­
sında u y u m a m a i z i n v e r i rd i . Böy l e b i r h a n ı m evlatlığı
b a b a m a asla d u y u ru l m a z d ı . Yani b u n a ancak, o evde ol­
m a d ığ ı n d a i z i n veri l i rd i . Babam ö l d ü kt e n son ra b e n ç o k
ç a b u k b ü y ü d ü m ve böyl ec e , b ö y l e b i r i h t iyaç b i r d a h a
o rtaya ç ı k mad ı . O g ü n d e n s o n ra da ye n i d e n uykuya dal­
mayı başaramayacağ ı m gü n l e r olacakt ı , a m a korku i ç i n d e

ıs7
ve uya n ı k da yatsam , yeti ş k i n b i r a d a m gibi k e n d i yata­
ğ ı mda yatacakt ı m .
Art ı k g e rç e kt e n yeti ş k i n b i r a d a m d ı m v e h a l a uya­
nık o l a rak yatakta y a t ı y o r d u m . Rüya m ı n ü z e r i n d e d e ­
falarca d ü ş ü n e re k , b u n u b i r kabusa d ö n ü ş t ü re n i n t a m
o larak h a n g i b e l i rl i u n s u r o l d u ğ u n a karar ve r m e y e ya
d a s a d e c e y e n i d e n uykuya d a l m aya ç a l ı ş ı y o rd u m . H al a
i ç i m d e d o l aşan o h u z u rs u z l u k , ü z ü m l e rl e ilgili b i r h i st i ,
D o m n i k i i a ' n ı n o ü z ü m l e ri b a n a i kram e t m e s i yl e , b e n i m
d e kab u l e t m e m l e ilgiliyd i . G e rç i z e h i rl e n e re k ö l m e ola­
sı l ığın ı n b e n i p e k kayg ı l a n d ı rd ı ğ ı n ı d a s ö y l e y e m e z d i m .
O ra d a u z a m rk e n i ç i m geçeb i l i rd i , a m a b ü t ü n gece
boyu n c a uya n ı k kaldığıma ye m i n e d eb i l i r i m . Ke n d i m i ,
a n n e m i n yatağ ı nd a güve n i ç e r i s i n d e k ı v rd ı p yatt ı ğ ı m za­
m a n l a r d a k i kadar güve n d e asla h i s s e d e m e d iğ i m d e n , b i ­
l i nçsizlikler d ü nyas ın a d ö n m e y e h az ı r d e ğ i l d i m . Korku
h e r z a m a n kuşları n ö t m e y e başlamasıyla sona e r e rd i . Şa­
fak vakti geldiği n d e , kuş şakımal arı g ü n e ş i n ye n i d e n d o ­
ğ u ş u n u n , ye n i b i r g ü n ü n başlangı c ı n ı n h a b e rc i s i o l u rd u .
Vakit ( a k m ayı b ı ra k ı r d ı v e g e c e n i n e rk e n s a a d e r i n d e h i ç
d e ğ i ş m e y e n karan l ı k s ı rasında i nsan , s o n d ü ş ü n d ü ğ ü şeyi
b i r san iye ö n c e mi yoksa b i r saat ö n c e mi d ü ş ü n d ü ğ ü n ü
söyleye m e zd i ) ye n i c e n a k ınaya b a ş l a rd ı .
Ve b u g ü n M o skova ' d a g ö r d ü ğ ü m b u şafak vakt i , so­
n u n d a ye n i başlayan günü m üj d e l i y o r d u v e b e n b u n u ,
ç o c u k l u ğ u m d a d a yapt ı ğ ı m gibi h a l a h e m k o r k m u ş o l ­
m a k l a , h e m d e k o r k u n u n s o n a e r m i ş o l masıyla ü i ş k i l e n ­
d i r i y o rd u m . Z a m a n ye n i d e n a k ın aya b a ş l a m ı şt ı . G e c e ve
kab u s art ı k u n u t u l ab i l i rd i .
M a n t ı ğ ı m s o n u n d a t a m a m e n eski g ü c ü n ü kazand ığ ı n ­
d a , mantıklı b i r adam ı n , bu özel g ü n ü n i ç i nde b i r önceki
gec eye göre ko rkacak ç o k d a h a fazla şey b u l m a s ı g e r e kt i ­
ğ i n i fark e t t i m . Bugü n , Fransızların M o s kova'ya g i re c e k ­
leri g ü n d ü .
Rus o rd u s u n d a n a rt a k a l a n b i rkaç tugayı n , F ra n s ı z l a r ı n
t a m aksi yö n ü n e , d o ğ u y a doğru h ı z l a k a ç m a l a r ı n ı n h e ­
m e n a rd ı n d a n Fransızlar b a t ı d a n ş e h re girdiklerinde saat

1 88
 n e re d eyse öğleye gel iyord u . D e d i ko d u c u l a r ı n a n l at t ı k l a ­
rına göre , M o skova'yı son t e rk e d e n l e r i n arası n d a ş e h r i n
valisi K o n t Rosto p ç i n de vard ı . R u s ayakta k ı m ı n ı n şehir­
d e n g i t m e s i n e m ü s a a d e e t m e y e c e ğ i ko rkusuyl a , o n l a r ı n
e l i ne , Fransız casusu o l makla s u ç l a n a n Ve reşçag i n a d ı n d a
b i r l o k a n t a c ı y ı v e r m i şt i . Ayaktak ı m ı Ve reşçag i n ' i p a r ç a ­
lara ayı rı rke n , Rostopç i n , ö n ü k e s i l m e d e n ö z g ü r l ü ğ ü n e
a k ı p g i t m i şt i . M os kova Valisi i l e k e n d i m aras ı n d a b e n z e r ­
l i kler b u l a c ağ ı m t e k sefe r b u değild i .
i şgalc i l e r ş e h re vard ı k l a r ı n d a , B o n ap a rt e t a rafı n d a n
deği l , B o n a p a rt e ' ı n e n i ştesi M areşal M u ra t t a rafı nd a n k o ­
m u t a e d i l iyorlard ı . B o n a p a rt e ( h e r c u m h u ri y e t p e rv e r i n
duyacağı gib i , o da k ı z kard e ş i n i n s ı radan b i r askerle ev­
l e n m i ş o l m a s ı n d a n u t a n ç d u yu y o r d u ) M u ra t ' ı n rütb e s i n i ,
N ap o l i Kral ı o l a rak yükse l t m i şt i . B o n ap a rt e , M u ra t ' ı n p e ­
ş i n d e n ş e h re e rt e s i g ü n g e l e c e kt i . M u ra t ' ı n gel i ş i n i ko rku
ya d a sayg ı d a n ziyade m e ra k l a izleyen b i r grup çok m e ­
raklı M oskaval ı n ı n o l u şt u r d u ğ u k ü ç ü k b i r kalab a l ı ğ ı n i ç i ­
n e g i z l e n d i m . B i rçokları B o n a p a rt e ' ı n ke n d i s i n i g ö r d ü k ­
l e r i n i s a n d ı l a r , a m a b e n , K ü ç ü k O n b aş ı ' n ı n , b u a d a m ı n o
o l m a d ı ğ ı n ı a n l a m a m a yet e c e k kadar r e s m i n i g ö r m ü ş t ü m .
S ü s l ü p ü s l ü b i r ü n i fo r m a ve t o p l a n m a m ı ş , k ı v ı r kıvır, n e ­
redeyse kad m s ı g ö rü n ü m l ü saçlar B o n ap a rt e ' ı n n e fret
e d e c eğ i b i r t a r z d ı v e b u g ö r ü n t ü , b u g ü n M o s kova'ya ge­
l e n i n h a n g i Fransız m a reşal i o l d u ğ u n a d a i r h i ç b i r ş ü p h e
b ı ra k m a ın ı ş t ı b e n d e .
Fransız b i r l i kl e r i , ge riye kalan b i rkaç Rus ' l a p e k i lgi­
l e n m e d e n , dalgalar h a l i n d e t e r k e d i l m i ş ş e h re yayı ldılar.
Arada s ı rada b e n i d u r d u ru y o r l a rd ı , a m a h e r m ü fr e z e y e
e ş l i k e d e c e k ka d a r Rusça b i l e n a d a m l a r ı y o kt u . D u r u p
h e s a p s o rd u k l a r ı n d a y a p m a m g e r e k e n t e k şey, ş e h i rd e
g ö r d ü ğ ü m d i ğ e r l e r i gibi yapara k , b e rb a t b i r Rusça'yla k u ­
ru l m u ş b i r d i z i c ü m l eyi , h ı z l ı h ı zl ı , a n l a ş ı l m az b i r ş e k i l d e
s ı ra l a maktı v e b ö y l e c e y o l u m a d e v a m e t m e m e i z i n v e r i ­
y o r l a rd ı .
O g ü n b i r p a z a rt e s i y d i v e pazart e s i l e r i i ç i n ayarl adığ ı ­
m ı z b u l u ş m a y e ri m i z Kızıl M e y d a n ' d ı . D a h a o l ağan za-

1 89
m a n l a r d a , Kızıl M ey d a n , gizli b i r b u l u ş m a i ç i n ç o k i d e a l
b i r ye rd i , ç ü n kü o kad a r kalab a l ı k o l u y o rd u k i b i rb i riyle
k o n u ş a n iki ya da üç kişi asla göze ç a rp m az d ı . B ugü n d e
kalabal ı kt ı , a m a b u kez kalabalığı Fransız aske rleri o l u ş t u ­
r u y o rd u . O ra d a b u l u ş m a k c e s u rc a b i r davra n ı ş o l ab i l i rd i ;
ne var k i , işgal a l t ı n d a k i b i r ş e h i rd e sabotaj faa l i y e t i n d e
b u l u n m a k s ö z k o n u s u o l d u ğu n d a , c e s a ret başarıyla e l e l e
g i d e n b i r n i t e l i k deği l d i .
M e y d a n m e trafı n d a d o l a ş ı p d u r m u ş ve o akşam m e y ­
d a n a ü ç defa g e r i d ö n m ü ş , a m a Vad i m ' i n , D i m i t ri y ' i n y a
d a h e r h a n g i b i r O p ri ç n i k ' i n i z i n e rasdaya m a m ı şt ı m .
D a h a ö n c e kaldığım o t e rk e d i l m i ş eve d ö n d ü m ve
evi n , b i r d ü z i n e kadar Fransız s u b a y ı i ç i n geçici bir süre l i ­
ğ i n e ç o kt a n kışlaya d ö n ü ş t ü ğ ü n ü g ö rd ü m . N eyse k i s a h i p
o l d uğ u m b i rkaç p a r ç a eşyayı i ç e r i d e b ı ra k m a m ı şt ı m . Ç a ­
tıya t ı rm a n a r a k , eşyal a rı m ı i ç i n e sakladığım k ü ç ü k b o h ­
çayı b u l d u m . K ı l ı c ı m v e d i ğ e r e ş ya l a n m sağ sal i m d u ru ­
y o rd u . İ ç e r i d e k i l e rd e n h i ç b i r i eşyaları geri a l ı rk e n b e n i
d u y m ad ı . G ü n e y e d o ğ ru g i t meye b a ş l a d ı m v e h e r nasılsa,
d a h a az lüks ama yine de i ş i m i gö reb i l e c e k b i r k o n a k l a m a
y e r i b u l d u m . Fransızlar b u rayı k e n d i l e r i n e layık g ö r m e ­
m i ş olsalar gere k . Tari h t e k i , b i r a h ı rd a u y u m a k z o ru n d a
kalan n e i l k a d a m d ı m n e d e s o n o l ac a kt ı m .

Ertesi gü n , ş e h i rd e öyle b o ş b o ş d o l aş m a k t a n başka

yapab i l e c e ğ i m pek b i r şey y o kt u . H al a bol m i kt a r d a yiye ­
c e k vardı a m a fiyatları ç o k yüksekt i . G e r i d e kalan M o s k o ­
valiların b ö y l e y a p m a l a n i ç i n b i rç o k n e d e n l e ri o l ab i l i rd i ,
a m a b az ı l a rı n ı n a m a c ı yal n ızca k a r e t m e kt i . i şgalci b i r
o rd u n u n tab i i ki , yiye c e kl e ri , b i r şişe votkayı veya iste ­
d i k l e ri h e r h a n g i b i r gıda m a d d e s i n i a l m a k i ç i n yal nızca
i s te m e l e ri yeterliyd i , a m a t ü k e tt i k l e ri şeyleri p a ra ö d e ­
m e d e n a l ab i l e c e k o l m a l a r ı n a rağ m e n , b u a l d ı kları s o n şey
d e o l ab i l i rd i . H a r e k e t h al i n d e k i b i r o rd u yağ m a yapab i l i r ,
a m a yerleşik b i r o rd u t i c a ret y a p m a k z o ru n d a d ı r . Karş ı ­
sındakilere , ş e h i r d ı ş ı n a ç ı k ı p g e reke n l e ri ye n i d e n t e d a r i k

190
e d eb i l m e l e ri i ç i n iş verme l i d i r . B u , e n a z ı n d a n , sağd u ­
yuyd u . Ben b u n a i n a n ı y o rd u m ve e n i y i t a h m i n i m e göre
B o n aparte d a b u n a i n a n ıy o rd u . H e r z a m a n o l d uğu gibi
i k i m i z de , Rus köylü t a k ı m ı n ı n n iyet i n i k ü ç ü m s e m i ş t i k .
B i r m i kt a r t a z e e rzak ş e h i rd e k i yeri n i ald ı , a m a ç o k az
bir m i ktar. Fransızlar ve o n l a r ı n atları , en s o n u n d a , ki­
l e rl e rd e ve a m b a r l a rd a daha ö n c e d e n d e p o l a n m ı ş olan
yiyec e kl e rl e h ayatta kalmaya çalışmak z o ru n d a kaldılar.
Ama b u yiye c e k l e r o n l ara y e t m e ye c e kt i . Fransızlar b u ­
n u n farkı na varm ı ş olsalard ı , M oskova'daki kalışları d a h a
b i l e kısa s ü reb i l i rd i , k ı ş g e l m e d e n ö n c e Rusya' d a n çıka­
b i l m e k i ç i n M os kova'yı z a m a n ı n d a terk e t m i ş olsalard ı ,
asl ı n d a b u o n l a r ı k u rt a rab i l i rd i . Fransız o rd u s u n u n h e p s i
t i c aret i n gerekl i l i ğ i n i kavraya mad ı , a m a o n l ara yiyecek
t e m i n e d e n , ge riye kalan az sayıdaki M oskoval ı tüccar,
uyg u n bir fıyatla bana d a t e m i n e d i y o rd u . M o skova'da
kal d ı ğ ı m s ü re boyu n c a bir Fransız subayı kılığına g i rme yi
s e ç m i ş o lsayd ı m , karn ı ın ı ş i m d i k i n i n y a r ı fiyatına doyura­
b i l i rd i m , d iye d ü ş ü n d ü m . Terk e d i l m i ş bir Rus kahyası n a
ç o k az i n d i r i m yapıyorlard ı .
İ ki g ü n ö n c e s iyle karşılaşt ı r ı nc a M oskova y i n e h ayat
d o l uydu . Se fe rberliğin bu aşamas ı nda B o n ap a rt e ' ı n or­
d u s u n d a , 1 0 0 . 0 0 0 asker kal m ı şt ı . B u , ilk z a m a n k i asker
sayısı ndan i n a n ı l ma z d e re c e d e azd ı , ama ş e h re solgun da
olsa ye n i d e n b i r c a n l d ı k havası kat m aya yete rd i . Yi n e d e
M o s kova' n ı n asıl n ü fu s u n u n ya n s ı n d a n azlard ı , ama so­
kaklard a , gideb i l e c e k l e ri bir evleri olan gerçek M oskova­
l ı l ard a n d a h a fazla z a m a n geç i riyorlard ı , o yü z d e n M o s ­
kova yüzeys e l o l a rak kalabal ı k g ö z ü k ö y o rd u .
H at ı rl ı y o ru m d a ; T u n a ' n ı n g ü n e y i n d e savaştığım d ö ­
n e m l e rd e b i r gü n , d ü rb ü n ü m l e , h e m d o s t l a r ı ın ı n h e m d e
d ü ş m a n l a r ı ın ı n cesetle riyle kap l ı , t e rk e d i l m i ş b i r savaş
a l a n ı n ı i n c e l i y o rd u m . B i rd e n b i r h a r e k e t g ö r d ü m . S ı rt ü s ­
t ü yatan , suratı kan l arla kap l a n m ı ş , h e r ke s i n ö l d ü sandığı
bir asker e l i n i o y n a t ı y o rd u . Aldığı yaralardan d o l ayı çek­
tiği m ü t h i ş acılar y ü z ü n d e n , e l i n i b e l l i b e l i rsiz bir şeki l ­
de oynatab i l i y o rd u . A n c a k o acıyla yüzleştiği ve bu c ı l ı z

191
işareti v e re b i l e c e k k a d a r da olsa ac ı n ı n ü s t e s i n d e n geldiği
gerçeğ i , h ay a t t a o l d u ğ u n u b e l l i e t m e y i ( h ayatta kalmayı)
n e kad ar i s te d i ğ i n i g ö s t e r i y o rd u .
Savaş a l a n ı h a l a T ü r k ateşi a l t ı n d ayd ı , a m a b e n , ku ­
m a n d a n l a rı m ı n b a ğ r ı ş l a r ı n a k u l a k asmaks ı z ı n sanki d ü ş ­
m a n at e ş i n d e n k o r u n ab i l e c e k m i ş i m g i b i y e r e eğilere k ,
o ra d a n aceleyle ç ı k m ı ş t ı m . B u yaral ı zavallı a d a m ı kurtar­
ın a m g e r e k i y o rd u . O n u n o l d uğu tarafa doğru g i t t i m ve
k e n d i m i ye re a t t ı m . Etrafı m d a k u r ş u n l a r m v ı z ı l dadığı n ı
d u y u y o rd u m , a m a h e d e fl e r i n i n b e n o l d uğ u n u sanm ıyor­
d u m . İ l k n i ye t i m , a s ke r i n kulağ ı n a ce saret verici b i rkaç
k e l i m e m ı r ı l d a n m a kt ı ; eğer yaşamak istiyorsa , yard ı m e t ­
m e k i ç i n o r a d a o l d u ğ u m u b i l m e s i n i i s t i y o rd u m . Ard ı n ­
d a n d a o n u n g ü ç s ü z b e d e n i n i , b i z i ke n d i n a d a n ı n ı z d a n
ayıran geniş t o p r a k p a r ç a s ı b o y u n c a s ü rü k l e m e k i ç i n b i r
yo l b u l m a m g e r e k e c e kt i .
Ve a rd ı n d a n e l i n i g ö rd ü m .
H al a h a r e k e t e d i y o r d u a m a b u kez b u h a r e ke t , yar­
d ı m i s t e rn e k i ç i n v e r d i ğ i çaresiz b i r i şaret ( ö l m e kt e o l a n
b i r ad a m ı n h ay a t a t u t u n m a k i ç i n s o n yalvarışı) değil , yal ­
n ı z c a o n u k e m i r m e y e başlayan yü z l e rc e k u r t ç uğ u n kıpır­
d a n m a s ı yd ı .
Ku rt ç u k l a r a s k e r i n e l i n i n ç o ğ u n u ye m i ş i e rd i b i l e , ama
onlar ı n b u p i s b o ğ a z l ı k ı p ı rd a n m a l a r ı , hi ç b ir ş e y b u l a m a ­
dığı o y e rd e , h a y a t kal ı n t ı s ı g ö r m e k isteye n b i r ad a m ı n
gözleri n e , a h e n k l i b i r h a re k e t gibi g ö rü n m ü ş t ü . Ku rt ç u k ­
ların ç o kt a n y i y i p b i t i rd i k l e r i p a r m a k l a r ı , s a n k i seğiriyor
g i b i yd i .
D ı ş a n d a n ö y l e s i n e bakanlar, M o skova'ya h ayat ı n d ö n ­
d ü ğ ü n ü , a n c a k b e n i m o aske r i n e l i n i n oynad ığı n ı d ü ş ü n ­
d ü ğ ü m gibi d ü ş ü n e b i l i rl e rd i . S o kaklar b i r k e z d a h a c a n ­
lılıkla, k o ş u ş t u r m ay l a , g ü rü l t ü p at ı rt ı y l a d o l m u ş t u . A m a
d a h a y a l a n d a n b a k s a l a r , d ı ş g ö rü n ü ş t e ş e h r i n eski sakin ­
l e r i g i b i g ö rü n s e l e r d e sokakları d o l d u ra n b u i n s a n l a r ı n
asl ı nda ş e h r i n i ç i n d e deği l , ü s t ü n d e yaşad ı k l a r ı n ı görür­
l e rd i . Tek a m a ç l a r ı , ( y ağ m a yap m a k t a n s a t i c a re t yap m a ­
n ı n t ü k e t i m g ö re v i n e d a h a e t k i l i b i r yaklaş ı m o l ab i l e c e ­
ğ i ne b a k m a ks ı z ı n ) b u l d u k l a r ı h e r şeyi t ü k e t m e kt i ; ş e h r i n

192
m i rasç ı l arı n ı n yararı na ya da b i z zat ş e h r i n k e n d i yararına
M oskova'ya bakıp b ü y ü t m e k deği l d i
M oskova , b i r m u myae m ı n masas ı ndaki kadavra kadar
h ayat d o l uydu . D a m a r l a r ı n ı n i ç i n e konan sıvılar ve k i m ­
yasallar o n u n , b i r z a m a n l a r o l d uğu gibi c a n l ı b i r yaratığa
b i raz d a olsa b e nzeyeb i l m e s i i ç i n yeteri kadar kan po m ­
palayab i l i rd i a m a b u sıvılar v e ki myasal l a r h i ç b i r z a m a n ,
o cesedi b i r z a m a n l a r gerçek b i r a d a m yapan o hayati
özü sağlamayı başaramazlard ı . B u g ö rü n t ü aklıma O p ­
riç n i kleri getird i . Fiziksel g ö r ü n t ü l e r i n e baksa n ı z i nsan
sanırd ı n ı z , a m a ben ş i md iye kadar h i ç b i ri n de , yaşayan
varlıklara ait e n ufak b i r arzu , sevgi ya da k e d e r kırıntısı
g ö r m e m i şt i m .
Acaba Fransız işgalciler k end i l e ri n i , b i r z a m a n l a r i h ­
t i ş a m l ı o l a n bu ş e h r i n c e s e d i ü z e r i n e z iyafet ç e k e n p a­
raz i t l e r olarak m ı görüyo rlard ı , yoksa Av ru p a ' n ı n geri
kalan kıs m ı n ı c a n l a n d ı r m ı ş olan ve ş i m d i de Rusya'ya,
Ayd ı n l a n m a' n ı n fiz i ks el gerçekl iği n i g e t i r e n ye n i b i r dal­
gan ı n ö n c ü l e r i o l d u k l a r ı n a m ı i n a n ıyorlard ı , m e ra k e d i ­
y o r d u m . S a n ı rı m B o n a p a rt e b u n a i n a n ıyordu , ama d iğer
yandan san ı r ı m ke n d i n i k a n d ı rıyord u . M aks da Bona­
p a rt e ' ı n yanılgısına ortak o l m u ş t u .
M a k s i e n son d ü ş ü n d ü ğ ü m a n ı n ü s t ü n d e n n e redeyse
d ö rt saat geçmişt i .

M oskova'yı kasıp kavuran ate ş l e rl e ilgili i l k h i kaye l e r i

duyduğu m d a , a y n ı g ü n ü n , Ü ç E y l ü l g ü n ü n ü n i k i n d i vak­
tiyd i . Paramı , a z ı m s a n a m ayacak m i ktarda t ü t ü n e yatır­
m ı ş t ı m ve t ü t ü n ü , e l a l t ı n d a n , karşdaşt ığım Fransız su­
baylarına ya da askerlerine fahiş fiyata satıyord u m . Bu
yapt ığı m i şte n öğre n d i ğ i m e n b e k l e n m e d i k şey şuyd u :
Kendi m e s l eğ i m i ö z l e m i şt i m . E l i m d e k i m a l ı n d a h a an cak
ü ç t e b i r i n i sattığ ı m d a , h e p s i n i a l m a k i ç i n ö d e d iğ i m d e n
d a h a fazla para g eç mi ş t i e l i m e . M oskova'da kalan ş u bir­
kaç b i n sat ı c ı n ı n , ke n d i can güve n l i kl e r i n d e n bu kadar
e n d i şe e d i yo r o l ma l a r ı n a rağme n , e l d e e d e c e k l e ri karı n
cazibesi n e nas ı l kap ı l m ı ş o l du k l a r ı n ı a n l ı y o rd u m

1 93
 B e n i m e l d e e t m e k i s t e d i ğ i m karı n b i ri m i , a l t ı n değil
b i lgiyd i . H a l a hiç Fransızca b i l m e y e n bir adam k ı l ığ ı n d a
o rtalarda d o l aş ı y o r d u m ve b ö y l e c e Fransızların k o n u ş ­
t u k l a r ı t ü m p l a n l a r ve stratej d e rl e ilgili h a b e r l e r i a l m a k l a
kalmıyor, d e d i ko d u l a rı ve rivay e d e r i d e ö ğ re n i y o rd u m .
Alev l e r M o s kova' n ı n h e r b i r köşe s i n e s ı ç rıyord u .
Fransız d e d i ko d u i a n n a göre , M oskova H ap i s h a n e s i ' n d e k i
eski m a h k u m l a r s e rbest b ı rakı l m ı ş t ı ve M o skova'yı t e rk
e d e n Val i Rosto p ç i n onlara, " Fransız i şgal i n e b ı ra k m a k ­
t a n s a b ü t ü n ş e h r i y a k ı p yıkı n , " d iye t a l i m a t v e r m i şt i . Ko­
n u ş t u ğ u m M oskova l ı lar ise , t a h m i n e d i leceği ü z e re , başka
b i r h i kaye a n l atıyorlard ı : Yang ı nları b a ş l at a n Fransızlardı
ve n i y e d e r i yal n ızca ş e h ri işgal e t m e k , zorla ele geçir­
m e k değ i l , ayrıca e n i n d e s o n u n d a yerle b i r e t m e kt i . Bu
b a n a çok m a n t ı k l ı g e l m e m i şt i : H i ç b i r k u rt ç u k , saye s i n d e
b e s l e n d iğ i cesed i n yakıl arak kül h a l i n e get i r i l d iğ i n i gör­
m e kt e n m e m n u n i y e t d u y a m a z d ı . Başka b i r bakış açısı d a
yang ı n l a r ı n yal n ı z c a kaza s o n u c u ç ı kt ı klarıyd ı . Fransızlar
şehri , yeri i i e r i n ö n e m s e d i ğ i kadar ö n e m s e m i y o r l a rd ı . O
y ü z d e n devri l e n b i r m u m a ya da s ı ç rayan b i r kora p e k
d i kkat e t m e m i ş o l ab i l i rl e rd i . B u n u n y a n ı sıra, sivil o t o r i ­
t e l e r d e y e rl e r i n d e o l m a d ı k l a rı n d a n , b u şekilde ç ı k m ı ş b i r
yang ı n ı s ö n d ü re c e k b i r ö rg ü d e n m e d e yoktu , n e d e b u
y ö n d e b i r girişi m . Eskiden M o skova' n ı n s t o k l a rı n d a b o l c a
h o rt u m , p o m p a v e b u n l a r ı k u l l a n m ay ı b i l e n a d a m l a r var­
d ı , a m a ş e h r i n boşal t ı l masıyla h e p s i yok o l u p g i t m i ş l e rd i .
Ruslar v e Fransızlar, alevler i ç i n d e k i ş e h r i n ü z e ri n d e n bir­
b i rl e r i n e bakıyor, h e r b i ri ö t e k i n i s u ç l u y o rdu , a m a h i ç b i ri
h a re k e t e g e ç m e y e y a n a ş m ı y o rd u .
Yangınlarla ilgili h i kaye l e r i n i ç i nde , b e n i m s e ç i p çıkar­
d ı ğ ı m başka d e d i ko d u l a r d a vard ı . K o r k u t u c u b i r ş e k i l d e
t a n ı d ı k b u d e d i ko d u l a r , M o skova'da veba o l d u ğ u n a d a i r
d e d i ko d u l a rd ı . V e b u d e d i ko d u l a rd a n sık sık d u y m a ­
ya b aşl ad ı ğ ı m d a , veba h i kayes i d ö n ü ş ü m e uğra m ı ş t ı v e
Fransızlar, boğu l m a l a r d a n , o rt a d a n kayb o l m a l a r d a n y a d a
v a h ş i h ayvan s ü rü l e r i n d e n b a h s e t m e y e b a ş l a m ı ş l a rd ı .
O p r i ç n i k l e r işlerini yapıyorlard ı . Ve b e n , b u iki olgu

1 94
b i rb i rl e riyle bağla ı t ı l ı o l m ayab i l i r m i acab a , d iye d ü ş ü ­
n ü y o rd u m . O p r i ç n i k l e r i n savaşla ilgili h i ç b i r ye r l e ş m i ş
fikirleri yoktu , g e l e n e k l e r i ya da a d e t l e r i y ü z ü n d e n aş­
m a m a l a r ı g e re k e n h i ç b i r bariyer y o kt u . Belki yang ı n l a r
d a o n l a rı n , F r a n s ı z k r ı ş e h i rd e n a t m a a m a ç l a r ı n a u l a ş m a k
i ç i n b u l d u kl a r ı a l ı ş ı l madık ç ö z ü m l e ri n i n b i r parçasıyd ı .
B e n o l s a m b u a m a ç u ğ r u n a ş e h r i n ke n d i s i n i feda e d e r
m i yd i m b i l e m iy o ru m , a m a O p r i ç n i k l e ri n , d ı şarıdan i n ­
sanlar o larak , h i ç b ö y l e b i r t e r e d d ü d e r i yoktu . S o n u ç ola­
rak o n l a r ı n b a s a n göstere c e k l e ri yerde b e n başarısızl ığa
uğra m ı ş o l u rd u m . İ nsan O p r i ç n i k l e r l e çalışınca, ahlaki il­
k e l e r i n i b i r s ü re üğ i n e re h i n v e r m e s i çok kolay ( h at t a çok
m e m n u n i y e t veri c i ) o l uy o rd u . B i l iyordu k i savaş sona
e rd i ğ i n d e o ahlaki i lkeler k e n d i s i n e , zarar g ö r m e d e n ( n e
aza l m ı ş n e d e ku l l a n ı l m ı ş b i r şeki l d e ; h i ç d o k u n u l m a d a n )
geri d ö n e c e kt i .

Salı g u n u n u n randevusu , Z a m o s kv o r e ç y e ' n i n varoş­

larındaki S a i nt C l e m e n t K i l isesi' ndeyd i . B e n i m kal d ı ğ ı m
y e r d e n çok u z a k t a deği l d i . Kilise n i n p a p az ı , ö y l e g ö rü n ü ­
y o r d u k i , b u işgal c i leri ate i st l i kl e r i n d e n vazge ç i re r e k , H ı ­
ristiyan l ığa değil , h e l e O rt o d o k s d i n i n e h i ç değil , Tanrı'ya
i n a n a n i ns a n l a r h a l i n e bile d ö n ü ş t ü r m e n i n , o n u n b e c e r i ­
l e r i n i n ü s t ü n d e o l duğu n a i k n a o l m u ş v e kiliseyi t e rk e d e ­
r e k M o skova'dan g i t m i şt i .
K i l i s e n i n k ı r m ı z ı duvarl a r ı n a şöyle b i r b a k t ığ ı m d a
i ç i m ü rp e rd i . Duvarl a r ı n b a n a h i ssett i rd i ğ i t e h d i t duygu ­
su, s a n ı y o r u m ki , böyl e s i n e b i r b i n a n ı n , ko rkutarak b o ­
y u n eğd i re n fiziksel g ö r ü n t ü s ü y l e karşı karşıya kalan e n
d i n d a r i ns a n d a b i l e n a d i r rast l a n a n b i r şey deği l d i . B i r ki­
lise , h e p i m i z i n k ü ç ü k yaşlardan beri b i ldiği gibi , T a n rı ' n ı n
evidir, i b a d e t e t m e v e sevgi m e ka n ı d ı r . A m a b a t m a kt a
o l a n yarı m ay ın ışığı d ı ş ı nda h i ç b i r şeyin ayd ı n l at m a d ı ğ ı
giriş kap ı s ı n ı n kara n l ı ğ ı n d a yoğu n l aşan ve b e n i m d e içi­
m i ü rp e rt e n o t e h d i t ve d e h ş e t sezisi , b ü y ü k i h t i m a l l e
h e rkes tarafı n d a n paylaş ı l a n b i r h i st i . S a n ı y o ru m k i b i r

195
kiliseyi h e r ne kadar İ sa' n ı n sevgisiyle i l i ş k i l e n d i rsek de ,
aynı z a m a n d a ö l ü m l e d e i l iş k i l e n d i riyor o l d u ğ u m u z i ç i n
b u böyl e . Kiliseler, i n a n c ı m ı z ı n t a m o rtasıyla kesişiyorlar.
C e n n e t i n saadet i , h e r bir H ı ristiyan evlad ı n ı n , h ayat ı n ı
o n u al maya adadığı n i h a i b i r ö d ü l d ü r v e b u n a rağ m e n
ö l ü m d e n n e kadar ko rkuyo ru z ? ö l ü m d e n o kadar çok
korkuyo ruz ki yarat ı k l a r ı n e n a c i z i n d e n bile ko rkuyo ruz ;
ö l ü l e r i n ta ke n d i s i n d e n .
Et rafı m a b a k ı n d ı m a m a Vad i m ' d e n , D i m i t r i y ' d e n ya
d a d o ğ ruyu söyl e m e k gere k i rse h e rh a n g i b i r O p r i ç n i k ' t e n
hala h i ç b i r i z g ö r e m i y o rd u m .
S a n ı r ı m yal n ızca b i rkaç san iye sonra ye n i d e n et rafı m a
b a k ı n d ı ğ ı m d a , Yoan v e F o m a ' n ı n b a n a kat ı l m ı ş o l d u k l a ­
rı n ı g ö r d ü m .

1 96
 12

B u t a n ı d ı k yüz l e ri g ö r m e n i n n e kadar h o ş ( ko rk ar ım
doğru ke l i m e b u ) o l d u ğ u n u anladığım a n k e n d i m d e n nef­
ret e tt i m . Ş ü p h e s i z ki aslında Vad i m ' l e ya da e n a z ı n d a n
D i m it r i y ' l e g ö r ü ş m e k i s t i y o rd u m , y i n e d e , yal nızca b i rkaç
haftad ı r b i l e olsa, t a n ı d ı ğ ı m i nsanlarla özgürce konuşab i l ­
m e k ç o k rahatl at ı c ıyd ı . B i r s ü rü işgalc i n i n arasında gizli
b i r vatansever olarak n u m a ra y a p m a k z o ru n d a o l m a n ı n
süre k l i baskısı ç o k y o r u c u yd u . Akl ı m ı n b i r köşe s i n d e n sü­
rekl i , eğe r O p r i ç n i k l e rd e n b i ri gel i rse, gelecek o l a n ı n Yuda
o l m a s ı n ı u m u y o r o l m a m a rağ me n , Foma ve Yoa n ' ı n e l l e ­
ri n i s ı karke n y ü z ü m d e b e l i re n g ü l ü m s e m e gerçekt i .
" S iz i g ö rd ü ğ ü m e m e m n u n o l d u m , " d e d i m o n l a r a . G ü ­
l ü m s e d i l e r ve kafa salladılar. O n l a ra Fransızlada ilgili ver­
d i ğ i m detayları p e k i z l e m i ş gibi değ i l l e rd i , a m a d ü ş ü n ­
m ü ş o l m a rn ı t a kd i r e t m i ş l e rd i .
" N e re d e ka l ı yo rsu n u z ? " d e rke n , k o n u ş m a m ı n h ı z ı n ı
yavaşlatt ı m v e korkarı m , i n s a n ı n Fransızca'yı d a , Rusça'yı
da a n l a m ayan i nsanl arla k o n u ş u rk e n k u l l a n d ı ğ ı o lütfe d i ­
c i tavırla k o n u şt u m .
" Bi r m a h z e n b u l d u k , " d e d i F o m a . " H a r i k a b i r h ay d u t
yatağ ı . " T u h af ke l i m e s e ç i m i n d e n d o l ayı o n u a y ı p l a m a ­
d ı m . B e n Fransızca'yı ç o k k ü ç ü k yaşta, Rusça'yla p a ra l e l
b i r ş e k i l d e öğre n m eye b a ş l a m ı şt ı m , a m a b i r yab a n c ı d i l i
i l e rl e ye n yaşlarında ö ğ re n e n b i ri , b i rd e n fazla a n l a m a ge­
len k e l i m e l e r i n i n c e b e l i rs i z l i k l e r i n i kolayca g ö z d e n kaç ı ­
rab i l i rd i .

1 97
 " S i l ah arkadaş l a r ı n ı z d a n h e rh a n g i b i ri n i g ö r d ü n ü z
m ü ? " d iye s o rd u m .
Foma cevap v e r m e d e n ö n c e , k o n uyu k e n d i araları n d a ,
k e n d i l isanlarında tartıştı l a r . "Yalnızca b i r i k i t a ne s i n i gör­
d ü k , a m a asıl ö n e m l i o l an ı , yap t ı kları işleri gördü k . "
" İ şleri" kel i mesiyl e , Fransız askerl e ri n i n ö l ü m ü n ü kas­
t e t t iğ i n i a n l ad ı m . O a n k e n d i m i , n e o g ü n e kadar n e de
kes i n l i kl e o g ü n d e n s o nra h i ç b i r d u ru m d a h i sset ın e d i ğ i m
kadar, başarılarıyla t a m b i r u z l a ş m a ve y ö n t e m e r i n e karşı
t a m b i r kayıts ı z l ı k i ç i nde h i ss ett i m .
"Yaptığınız işleri b e n d e d u y d u m , " d e c i rn o n l ara .
" Fransızlar s i z d e n o l d u kç a ko rkuyo rlar. "
" B i ld i ğ i m kadarıyla ş i m d iye kadar yal n ı : . r: i y i r m i k i ­
şiyi ö l d ü rd ü k , " d e d i Fo m a . Söylediği bu d ü ş ü k raka m ı n
h e m e n arkas ı n d a n a ç ı k l a m a yap m aya başladı
" S ayılara t a k ı l ınasak d a h a iyi olur. Bu tadar az ö l ü m
s o n u c u n d a b i l e n e d e d i ko d u l a r ç ı ktığını t e n b i l iyo rsu n .
Eğer d a h a fazla ö l d ü rü rse k , insanlar t o p l i n i p sokaklara
d ü ş e r e k b i z i arayab i l i rler. "
" B u , ş e h i t d ü ş e n do s t l a r ı m ı z pahas ı n ı ' aldığımız b i r
ders , " d iye lafa girdi Yoan. " M oskova' d a ye . e ri n c e z a m a ­
n ı m ı z var. Yarın ı d ü ş ü n m e y e n a ç k ö p e kl e r gibi sal d ı r m ı ­
yoruz . "
" B ize söyleyeceğ i n h e rh a n g i b i r şey var m ı ? " d iye sor­
du F o m a arkadaş ı n ı n lafı nı kısa kesere k .
Fransız b i rl i kl e ri n i n k o n u m l a rı h a k k ı n d a gö r üp duy­
d u k l a r ı m ı kısaca ö z e d e d i m , a ma o a n h e m a n l a t t ı k l a r ı m ,
h e m d e o radaki varl ığım b a n a gereksiz gibi geld i . M o s ­
kova Fransızlar v e o n l a r ı n müttefi k l e riyle d o l u yd u , ağzı ­
n a kadar d o l u yd u . O p r i ç n i k l e r i n art ı k y ö n l e n d i r i l meye ,
b i r b i ç e rdöve ri n , buğdayla d o l u p taşan b i r tarlaya d oğru
ç e v f i l meye ya da k ü m e s i b u l m u ş bir t i l ki n i n , av olarak
b e l i r l i b i r t avu k seç meye i ht i yac ı o l d uğu kadar i h t iyaç ­
ları vard ı . D iğ e r taraftan , dev r i m c i sloganiarına rağ m e n ,
t ü m Fransızlar eşit değ i l l e rd i , yani e n a z ı n d a n - b i z i m i ç i n
o l u şt u r d u k l a r ı t e h d i t a ç ı s ı n d a n kes i n l i kl e eşit] değ i l l e rd i .
S ubaylar besbe l l i k i e r l e r d e n ç o k d a h a veri m l i h e d e fl e rd i ,

1 98
h e l e h e l e k ı d e m l i subaylar, Fransız askeri d ü z e n i n i n v e re ­
b d e c e ğ i e n b ü y ü k kay ı p l ardan o l u rd u . B u y ü z d e n Foma
ve Yoa n ' ı yö n l e n d i rd i ğ i m yerler, bu a d a m l a r ı n konaklad ı ­
ğını b i ld i ğ i m m e k a n l a rd ı .
" Ş u a n d a n e re l e rd e yang ı n var?" d iye s o rd u Foma b e n
lafı m ı b i t i rd i kt e n sonra.
" G i t d e k e n d i g ö z l e ri n l e gör," d e d i m h e d e f b e l i rt e r e k .
" Po krovka C a d d e s i ve t ü m d iğer c ad d e l e r boyu n c a . " Ş e h ­
r i n ku z e y i n e şöyle b i r bakı l d ı ğ ı n d a , karan l ı k g ö kyüzü n ü n ,
alevlerin parıltısıyla kızıllaştığı g ö r ü l ü y o rd u . Alev l e r i n
k e n d i s i d e , yan y a n a d i z i i m i ş b i n a l a r ı n ü s t ü n e s i l u e t i d ü ­
ş e n parı l t ı l ı k e m e rl e r gibi g ö r ü n ü y o rd u . "Yangınları sizin
ç ı ka r m ı ş o l ab i l e c eğ i n i z d e n kuşku l a n d ı m , " d iye e k l e d i m .
" Biz m i ? " Foma afallamıştı , h at t a i m a e d i l e n şey yü­
z ü n d e n n e re d eyse o n u ru k ı rı l ın ı şt ı v e t u h a ft ı r a m a b i raz
k o r k m u ş gibiyd i . "Yangı nların b i z e b i r faydası yok. " Böyle
söyl e m e k l e n e d e m e k iste d iğ i n i daha ayrı ntı l ı b i r ş e k i l d e
açık l amaya ka l kı ş ma dı b i l e .
" B iz ş i m d i gideceği z , " d iye s ö z ü n e d e v a m e tt i . " B iz ya
d a a ra m ı z d a n b i ri l e ri , yarı n s e n i n l e ye n i d e n b u l u ş m a k
i ç i n e l i m i z d e n g e l e n i yapacağız . " İ kisi de kafa salladılar
ve b e n i m l e şöylece bir vedalaşarak dışarı ç ıktılar. Ç ı kt ı k ­
l a r ı n d a , b i rb i rl e r i n d e n ayrı l m adan ö n c e k e n d i aral a r ı n d a
b i rkaç b i r ş e y k o n u ş t u l a r ve a rd ı n d a n Yoan gü neye , F o m a
d a k u z e y e doğru i l e rl e meye başlad ı .
Ş u a n e l i m e b i r fırsat geçtiğ i n i b i l i y o r d u m . O p ri ç n i k ­
l e r i n nasıl çal ıştıkları n ı d u y m u ş t u m ve B o r o d i n o yak ı n ­
lardaki o yol d a , yapt ı kl a r ı i ş l e r i n s o n u ç l a r ı n ı b i zzat gör­
m ü ş t ü m , a m a ş i m d i o n l arı gerçekten çal ı ş ı rken g ö r m e k
i ç i n karş ı m a ilk defa karşı k o n u l a m a z b i r fı rsat ç ı km ı şt ı .
Foma yal n ı zd ı , b e n d e fırsatı d e ğ e rl e n d i rd i m .
G e ç m i ş ydlard a , o r m a n l a r d a n geçere k , dağları aşarak,
u z u n mesafe l e r boyu n c a b i ri l e r i n i takip ett i ğ i m o l m u ş t u
v e t a k i p e tt i ğ i m i nsanlar, b u n u çok n a d i r e n fark e t m i ş l e r­
d i . Ş e h i rd e t a k i p b u n d a n b i raz d a h a farklıyd ı , y i n e de or­
t a k b i rç o k n o ktas ı vard ı . Kalab a l ı ktan u z a k o l u n d u ğ u n d a ,
b a z e n b i r avı , b i r v e rst ' t e n fazla b i r mesafe d e n t a k i p e t -
rn e k m ü m k ü n d ü r , ç ü n k ü avı n ı n b ı rakacağı i z i e r i n b i rkaç
saat b o yu n c a kayb o l m ayacağ ı n ı v e çevredeki tek i n s a n ı n
ç o k b ü y ü k i h t i m a l l e o o l d u ğ u n u b i l i rs i n .
A m a ş e h i rd e o l u n c a , yak ı n d a n t a k i p e t m e k gerekiyor­
du . Foma iki köşeyi d ö n e c e k k a d a r b e n d e n uzaklaşsa , o n u
kaybe d e b i l i rd i m . B e n o n u n l a ayn ı yo l ç i zg i s i n d e kalab i l e ­
c e k k a d a r yakı n l aşsam , kafası n ı şöyle b i r ç e v i r i p baktığ ı n ­
d a b e n i g ö reb i l i rd i . B u n u n l a b i rl i kt e b e n i m , M os kova'yı
iyi b i l iyor o l m a k gibi b i r avantaj ı m vard ı . O, bir c a d d e d e n
aşağı yü rü rke n b e n k es t i r m e b i r y o l d a n g i d e re k , o n u n
t e k tarafı n ı k a t ettiği s ü red e , b i r m e yd a n ı n ü ç tarafı ndaki
yolu kat e d eb i l i r ve o bir s o n raki d ö rt yol ağzı n a varma­
d a n , ö n ü n e ç ı kab i l i rd i m .
Foma s ü rad i b i r ş ek i l de kuzeye d oğ ru g i d iyord u . M o s ­
kova'yı ç o k ayrı n t ı l ı b i r ş e k i l d e b i l m i y o r o l m as ı n a rağ­
m e n , n e reye gittiğ i n i b i l iyordu . D a h a ö n c e O p r i ç n i k l e ­
r e d u ru m l a r ı a n la t t ığ ı m s ı rada o n l ara , b i rç o k Fransı z ' ı n
ş e h r i n k u z e y b ö l g e s i n d e konaklad ı kl a r ı n ı söyl e m i ş t i m
ve F o m a da şu a n o n l a r ı n o l duğu y e re doğru g i d iyordu .
Fransız devriye l e r i n i n süre k l i sokaklarda d o l aş m a s ı yü ­
z ü n d e n t a k i p z o rlaşıyord u , a m a devriye l e r F o m a ' n m iler­
leyişi i ç i n d e e ng e l o l u şt u ru y o r l a r d ı s o n u ç t a . Fransızların
ç o k azı Rusça k o n u ş ab i l d i kl e r i n d e n , Fo m a ' n m Rusça bil­
miyor o l m as ı , d u rd u r u l m a s ı d u r u m u n d a o n u n s o n u o l ­
m a z d ı . Ra m e n c e ' n i n b i r ç eş i di o l d u ğ u n u t a h m i n e t t iğ i m
k e n d i a n ad i l i nd e , h ı z l ı h ı z l ı b i rkaç k e l i m e etse , Fransızla­
r ı n kulağı b u n u kötü ve a n l a ş ı l maz bir aksan l a söyl e n m i ş
gerçek Ru s ç a ' d a n ayırt e d e m e z d i . O p r i ç n i k l e r i n k o n u ş ­
t u k l a r ı ! isan b a n a , Rusça' d a n d a h a ç o k İ talyanca'ya ya d a
Fransızca'ya b e n z i y o r g i b i g e l m i şt i , a m a b ö y l e d ü ş ü n m e k
Frans ı z l a rı n k i n e b e n z e r b i r h ataya d ü ş m e k o l u rd u . Biri­
n i n m i l l iyeti n e o l u rsa olsun ( i ste r Fransız ; ister Rus , ister
J a p o n ) z a t e n yab a n c ı o l a rak s ı n ı fl an d ı r ı l m ı ş şeyleri alt sı­
n ı fl a n d ı rm alara ayırmaya z a h m e t e t m e m e k gibi b i r içgü ­
dü vard ı .
Fo m a , aral a r ı n d a Rusça b i l e n b i ri l e ri n i n b u l u n d u ğ u
b i r Fransız . devriye s i n e d e n k gelmesi d u ru m u n d a , afişe

200
olab i l i rd i , am a y i n e de riski al ıyord u . M a nt ığıyla m ı h a ­
reket e d iyordu yoksa i ç g ü d ü l e riyle m i b i l e m i y o ru m , ama
s o ru n l ardan kaç ı n m a yaklaş ı m ı , g ö rü l m e k t e n kaç ı n m a k ­
t a n i b arett i . Bir devriye ( a s l ı n d a h e rh a n g i b i r i ) yak ı n ı n a
gel i rse , karan l ı k b i r ara sokağa y a da b i r kap ı aral ığına ka­
çıp gizleniyor, o n l a r ı n geç m e s i n i b e k l i y o rd u . Kara n l ı kta
saklanab i l m e ye teneğ i d i kkate d e ğ e rd i . U z akt a n , sokağ ı n
s o n u n d a n o n u i z l e d i ğ i m s ı rada b i r a n F oma, yaklaşan
ayak sesleri d u y d u ve k e n d i n i b i rd e n sıra evlerin s o n u n ­
daki duvarı n gölges i n e att ı . G ö z l e ri m i n ö n ü n d e o rt a d a n
kayb o l u p g i t m i ş gibiyd i .
B i rkaç dakika o l acakları s ey rett i m . İ lk ö n c e n i z a rn İ b i r
devriye , a rd ı n d a n d a n ö b e t l e r i b i t m i ş b i r grup g ü r ü l t ü c ü
aske r F o m a ' n ı n ö n ü n d e n g e ç i p gitt i ; Fo ma hılla g ö rü n ­
m ü y o rd u . D ü rb ü n ü m ü ç ı ka rd ı m v e o n u s o n g ö rd ü ğ ü m
ye re te krar b a k t ı m , a m a duvarı n ü s t ü n e gölgesi d ü ş e n
b e l l i b e l i rsiz şekil l e r d ı ş ı n d a h i çb i r şey g ö r e m i y o r d u m .
H e m e n a rd ı nd a n , b a kt ı ğ ı m şey b i rd e n b i re başka b i r şeye
d ö n ü şt ü , ama o şey g e r ç e k t e n k e n d i i ç i n d e b i r d ö n ü ş ü m e
uğra m a m ı şt ı , yal n ı zc a g ö rd ü ğ ü m şeyi b i l i n ç a l t ı m d a ye n i ­
d e n d e ğ e rl e n d i r m i şt i m . B i r gölgeye değil , F o m a ' n ı n su­
rat ı n ı n yan tarafı n a b a k ı y o rd u m . S u rat ı n ı m u t l a k ve t a m
b i r s ü k u n e t i ç e r i s i n d e duvara yap ı şt ı r m ı ş öylece d u ruyor­
d u . Bir şekilde o rt a d a n kayb o l ab i l me s i n e i m k a n t a n ı y a n
şey, h a l a h a r e k e t s i z d u rab i l İyor o l m a yete n e ğ i yd i . Koyu
re n k paltosu , v ü c u d u n u n b ü y ü k b ö l ü m ü n ü g i z l e m i şt i .
B i raz d a h a d i kkat l i baktığ ı m d a , ö n ü n d e n geçen i nsanl ara
u z a n m aya ç al ı şıyormuşçası n a duvara hastırdığı e l i n i fark
ett i m , a m a y i n e de i n a n ı l ma z b i r ş e k i l d e h a r e k e t s i z d u ­
ruy o rd u . El iyle y ü z ü aras ı n d a d u rm a k z o ru n d a o l d u ğ u n u
b i l d iğ i m k o l u n u , h i ç b i r şekilde g ö r e m i y o rd u m .
Yüz ü n e t e k rar b a k t ığ ı m d a , çok hafif b i r k ı p ı rd a n m a
o l d u ğ u n u fark e t t i m . G ö z l e ri yukarı aşağı o y n u y o rd u .
Rüya görürken i nsan ı n b e d e n i n i n h a r e k e t s i z kaldığı n ı
a m a g ö z l e ri n i n o y n a m aya d e v a m e d e re k , rüyayı g ö re n ki­
şinin rüyas ı n d a baktığı yö n ü , fi z i ks el o l a rak gerçek d ü n y a ­
da gösterd i ğ i n i söylerler. A m a b u n u n t e k farkı , Foma n ı n

zoı
 g ö z l e ri n i n aç ı k o l ması ve ö n ü n d e n yalpalayarak ge çip
g i de n , n ö b e t i n i d e v r e d e r e k b a ş ı b o ş b i r ş e k i l d e o rt a l a r d a
d o l aş a n s o n aske rleri gözle riyle t a k i p e d i y o r o l masıyd ı .
Fo m a aske rleri t a k i p e tt i , b e n F o m a ' y ı t a k i p e tt i m v e
h e p i m i z p e ş peşe , doğu tarafı n a , Kitay G o r o d ' u n s ı n ı rı n d a
kalan m a h a l l e l e re d o ğ ru i l e r l e d i k . G ü n e y d o ğ u tarafı n d a
y e n i a l e v l e r p a r ı l d a m aya b a ş l a m ı şt ı , a m a b i z i m gittiğ i m i z
böl g e h e n ü z e l d e ğ m e m i şt i ; yal n ı z yang ı n l a r a ç ı s ı n d a n
deği l , Fra n s ı z l a r aç ı s ı n d a n d a . P e ş i n d e o l d u ğ u m u z k ü ç ü k
b i rl i ğ i n ö t e s i n d e , başka b i r d e v r i y e y l e karş ı l aş m ad ı k . Kısa
b i r s ü re s o n ra aske r l e r g i d e c e k l e r i ye re vard ı l a r : Kışlaları
o l a rak ku l l a n d ı k l a r ı t e r k ed Ü m i ş b i r o k u l b i n a s ı y d ı b u ras ı .
Ş e h r i n b i r u c u n d a n diğer u c u n a t ü m y o l c u l u k l arı boyu n ­
c a o n l ara e ş l i k e d e n k a h k a h a l a r m a v e e s p r i t e r i n e d e v a m
e d e re k b i n aya g i r d i l e r v e kap ı y ı kapatt ı l a r .
Fo m a o n l a r ı n h e m e n arkas ı n d ayd ı , a m a s ı rt ı n ı yin e
duvara yas l a m ı ş b i r ş e ki l d e , t a m a m e n h a r e k e t s i z d u r u ­
y o r d u v e b e n i m d ı ş ı m d a k i m s e o n u g ö r m e m i şt i . S o kağı n
s o n u n d a b i r y e r d e s a k l a na rak , F o m a ' n m ş i m d i n e yapa ­
cağ ı n ı g ö r m e k i ç i n o n u i z l e d i m . Aske r l e r i n c ü mb ü ş l e r i ­
n i n g ü r ü l t ü s ü a rt ı k ke s i l d iğ i n d e n , k e n d i nefes al ışveriş
s e s l e r i m b d e kulağ ı sağ ı r e d e c e k k a d a r y ü k s e k ç ı kıyord u .
Fo m a , o k u l u n ö n ü n d e b i r i l e ri b i r g e r i y ü r ü y e r e k yüksek
p e n c e re l e re b a k ı y o rd u . B a n a , kafe s i n i ç i n d e k i kuşu yaka­
l a m a k i ç i n b i r aşağı b i r y u k a r ı g i d e n b i r k e d i y i a n ı msat­
m ı şt ı ; kafese t ı r m a n ı p c ı v ı l da y a n o zava l l ı h ayvan c ağ ı z ı
k a p a b d m e y e t e n e ğ i n d e n h i ç ş ü p h e s i o l m a y a n , yal nızca
t ı r m a n m a k için e n iyi (afışe o l m a i h t i m a l i n i n e n d ü ş ü k
o l d u ğ u ) y o l u arayan b i r k e d i y i . . .
B i r s ü re d ü ş ü n d ö k t e n s o n ra F o m a , s o n u n d a p e n c e r e ­
l e r d e n b i ri n i n a l t ı n d a d u r d u . T ı r m a n m a s ı e n kolay olan
p e n c e r e n i n b u o l d uğ u n a k a r a r v e r m i ş t i ya d a b e l k i d e
o n a , b u p e n c e re y i k ı r ı p a ç ab ü e c e ğ i n i d ü ş ü n d ü r e n k ü ç ü k
b i r i p u c u y a k a l a m ı şt ı . H i ç d u r a k s a m a d a n duvara t ı r m a n ­
m a y a b a ş l a d ı . B u yaptığı h a y r e t v e r i c i b i r m a r i fett i . B e n
o l s a m asla b a ş a r a m a z d ı m , h a t t a d a ğ c d a r m e n u z m a n ola­
nı h a r i ç h i ç k i m s e b a ş a r a m a z d ı . D u v a r d a k i h e r bir m i n i k

202
çatiağı ve oyuğu b u l d u . Na"ıl oluyors a , k ay m a m a k için e l
ve ayak p a r m a k l a r ı n ı bu oyukların d i b i n e kad a r sakınayı
başard ı . Ayn e n sakl a n ı rk en yaptığı gibi ş i m d i de , v ü c u d u ­
nu yap ı şt ı m rak duvarla ayrı l maz b i r p a r ç a h a l i n e g e l m işti
ve bir s o n raki t u t u n u ş u n u g e r ç e k l e ş t i r m e k i ç i n her b i r
k o l u n u ve hacağ ı n ı i l e riye u z a t ı r ke n , v ü c u d u kayaların
ü s t ü n d e n akıp g i d e n a m a d e ng e s i n i n b o z u l m a i h t i m a l i n e
karşı , mesafe s i n i ayarladığı u ç u r u m a fazla yaklaşma ris­
k i n e g i rm e y e n sulara b e n z i y o rd u . Bana, duvara t ı rm a n a n
b i r çeşit b ö c e k y a da k e rt e n k e l e ( hayır, ikisi de değil , san­
k i bir ö r ü m c e k ) i z l e n i m i v er mi şt i , ama F o m a ' n ı n bu ba­
şarı s ı n ı n asl ı nda insanlıkdışı değil de d a h a çok i n sa n ü st ü
o l d u ğ u n u fark e t m i şt i m . O güce , o yet e n eğ e ve o d e n e yi­
m e ( ayrıca şu n u da söyl e m e k l a zı m ki , o cesarete) sah i p
h e rh a n g i b i r i nsan b u n u başarab i l i rd i . B e n b ö y l e b i r a d a m
deği l d i m ve F o m a gibi sevimsiz b i r a d a m ı n , h e rh a n g i b i r
faal iyet a l a n ı n d a böyl e s i n e sıra dışı b i r yete n eğe s a h i p o l ­
d u ğ u n a i n a n m a k d a z o rd u .
P e n c e reye u l aştı v e h i ç b i r s ı k ı nt ı yaşa m a d a n p e n c e re y i
açt ı . B i n a d a n içeri ö y l e s i n e s ü ratle g i r d i k i n e re d eyse b i ri
o n u içeri ç e k m i ş gibi b i r g ö r ü n t ü o l u şt u . O n u art ı k t a k i p
e d e b i l m e i m k a n ı m yokt u , ayrıc a , o lsaydı b i l e , o n u t a k i p
e t t iğ i m i ö ğ re n d i kt e n sonra, F o m a ' y l a b i r o d a n ı n i ç i n d e
k a p a n a k ı s ı l m ı ş b i r şekilde kal m aya h i ç n i yet i m yoktu
G i z l i c e o k u l b i n a s m a yaklaştı m ve d i n l e d i m . İ ç e r i d e n
t e k b i r s e s b i l e ge l m iyordu . N e F o m a ' m n o rada n e l e r ya­
p ıyo r o l a b i l e c e ğ i n e da i r b i r ses n e de o rada uyuyan as­
k e rl e r i n h e rh a n g i b i ri n d e n b i r t e p k i d u y u l u y o rd u . Bekle­
m e kt e n ve F o m a ' n ı n girdiği p e n c e re d e n geri ç ı km as ı n ı ya
d a en az ı n d a n b i n a n ı n aynı c e p h e s i n d e n ç ı km as ı n ı u ru ­
m a k t a n başka yapab i l e c e ğ i m p e k b i r şey yoktu . Karşıdaki
evin o l d u kç a büyük bir s u n d u r m a s ı vard ı , ben d e o raya
geçip s ı rt ı m ı duvara yaslayarak ve b i r s ü t u n u n arkası n a
saklanarak o t u rd u m .
S a n ı r ı m b i r ara i ç i m geçiverm i şt i , a ma sanki yal n ı z ­
ca b i rkaç san iye sonra , b i r i n i n b a n a sesl e n d i ğ i n i d u y d u m .

203
Fransız b i rl i k l e r i n d e n k ü ç ü k b i r b ö l üğ ü n k o m u t a n ı , ağı r
b i r Rus aksanıyla b a n a sesl e n iyord u .
" Bu rada n e yap ıyorsu n ? " d i y e b ağ ı rd ı .
" U y u y o rd u m e fe n d i m ! " diyere k , saygı g ö s t e r m e çaba­
sıyla ayağa fırlad ı m , ama b i rd e n b i re farkında v a r m ı ş t ı m
ki eğe r d i kkat l i o l m asayd ı m , askeri a l tyap ı m ı b e l l i e t m i ş
o l ab i l i rd i m .
" Ev i n yok m u se n i n ? " Teğ me n i n k o n u şt u ğ u s ı rada ar­
kas ı n d a , yo l u n karşısı ndaki o k u l b i n ası n ı n p e n c e re s i n i n
ye n i d e n aç ı l d ı ğ ı n ı fark e tt i m .
"Yu rttaşları n ı z tarafı nd a n işgal e d i ld i , " d iye y a n ı t l a ­
d ı m , F o m a'ya i h a n e t e t m i ş o l m a m a k i ç i n p e n c e re ye bak­
m a m aya çalışarak.
" Peki evin n e re d e yd i ? "
B u t u z a k b i r s o ruyd u . Fransız aske rl e ri n i n konaklad ı k ­
l a r ı n ı g ö rd ü ğ ü m y e r l e re yakı n b i r y er h a t ı r l a m aya çalış­
tım.
" Ko l p a ç n iy C a d d e s i ' n d e e fe n d i m . " B u s ı rada Fo m a ,
k o m u t a n ı n arkas ı n d a n , z ı p l ayarak y a d a t ı rm a n a r a k d e ­
ğil ( s u d a n yavaş a m a b a l d a n h ı z l ı ) k a n gibi akarak ye re
doğru kayd ı gitt i . H a reketsiz b i r n e s n e n i n , h a r e ke t l i ışık
saye s i n d e ye r değişt i rm e s i gib i , du v a r ı n karşısına geçt i .
"Anl ad ı m , " d iye s ö z ü n e d e v a m e t t i subay. Bana i n a n ­
m ı ş v e h e r nasılsa i ç i nd e b u l u n d u ğ u m d u r u m a ü z ü l m ü ş
gibi g ö r ü n ü y o r d u . "Ama yapab i l e c e k b i r şeyi m yo k . As­
k e rl e r i n d e b i r y e r d e uyu m a s ı gerekiyor. "
Kafa sallad ı m . Bu arada F o m a yo l u n aşağısına doğru
sessizce yürüyo rd u . D a h a ö n c e k i sinsi y ü rü m e b i ç i m iy l e
karşılaşt ı r ı l ı n c a , n e re d eyse kasıla kasıla y ü r ü y o r gibiyd i .
G e ç i c i Fransız kışias ı n ı n i ç e r i s i n d e başard ı kl a r ı n d a n gu­
ru r duyuyo r gibiyd i . B e n i m ve Fransız aske r i n i n o l duğu
tarafa d o ğ ru b a k t ı m ı b i l m i y o ru m . Baktıysa bile b e n i ta­
n ı m a m ı ş olabilir, ç ü n kü yard ı m ı m a koşmak i ç i n kesi n l i k ­
l e h i ç b i r şey yap m ad ı .
" B e n i m d e b i r y e r l e rd e u y u rn a m gerekiyor ama , " d e ­
d i m t e ğ m e n e , ş ü p h e u ya n d ı r m a m a k i ç i n ç o k itaatkar gö­
r ü n m e m e y e çalışarak.

204
 " O l ab i l i r . A m a b u ra d a uyuyamaz s ı n . Ş u rada kışialar
var." Kafası n ı kal d ı rı p karşıdaki b i n ayı i ş a re t e tt i , ama
Foma ç o kt a n gece n i n karan l ığ ı n d a kayb o l u p g i t m i şt i .
"Ye rl ilerin b u ra l a r d a g e z i n m e l e r i n e i z i n v er e me yiz . "
" Ö z ü r d i l e ri m efe n d i m , " d e d i m . Teğ m e n k o n u ş u rk e n
s i n i ri m iyice t e p e m e ç ı k m ı şt ı , özellikle de "yerl i " ke l i me s i
g i b i hafife alan b i r ifade k u l l a n m a s ı n a ç o k ö fk e l e n m i ş ­
t i m , a m a b u , Yüzbaşı Aleksey İ vanoviç D a n i l o v ' u n öf­
kesi deği l d i ; Yüzbaşı D a n i lov b u n u n , yab a n c ı b i r ü l ke d e
k o r k m u ş b i r astsubay ı n , k e n d i k o r ku s u n u bast ı rm a k i ç i n
kabadayd ı k e t m e s i o l d uğ u n u a n l ıyordu . K i m gibi davra n ­
ın a rn gerekiyorsa , h e r z a m a n o i n s a n h a l i n e d ö n ü şt ü ğ ü m ­
d e n b u öfke ş u a n d a d ö n ü ş m ü ş o l d uğu m , evsiz b i r Rus
kahyas ı n ı n öfkesiyd i . Eğe r b u M oskoval ı o n u n ö n ü n d e
öylece sakin kalsayd ı , b u t e ğ m e n i ç i n ikna e d i c i o l m a z d ı .
Sakin k a l m a m , b u n u k e n d i m e rağ m e n y a p m a m gere k i ­
y o rd u , a n c a k a s h n d a öfke l i o l d uğ u m u a m a b u n u göster­
m e rn e k i ç i n k e n d i m i t u t m aya çalışt ığ ı ın ı t e ğ m e n e açıkça
b e l l i e t m e m gerekiyordu .
Kat kat h i leyle hakkab az l ı k y a p m a k ç o k z o rd u r . Yap­
man g e r e k e n e n b a s i t şey, o k a n d ı r ma c aya k e n d i n i d e
i n a n d ı rm a kt ı r , o za ma n hi ç k i m s e s e n d e n ş ü p h e l e n m e z .
B e n i o ra d a n kov m a k o n a yakı ş m azd ı , a m a başka t e k
b i r k e l i m e d a h a e t m e d i . B e n d e F o m a ' n ı n gittiği y ö n e
d o ğ ru kaçareasma koşmaya b a ş l ad ı m . B u arada t a k i p i ç i n
ara ç o k aç ı l m ıştı . F o m a b e n d e n a nc a k yarım dakika k ad ar
ö n d e yd i , a m a b u y a r ı m da k i k a i ç i n d e ö n ü n e , sapacağ ı o n ­
d a n fazla y o l ç ı k m ı ş o l ab i l i rd i . Vazg eç m e d İ m ( ş u a n a ka­
dar t e k b i r olası l ı k i ç i n h e r z a m a n on s e ç e n e k d e n e m i ş t i m
v e t u t m u ş t u ) a m a b u kez , F o m a ' n ı n diğer d o k u z yo l d a n
b i r i n e saptığı b e l l i o l uy o rd u .
B e n d e , Z a m o s kv o reçye ' d e k i d e ğ i ş m e z m e k a n ı m a
doğru yola ç ı kt ı m v e g i d i p u y u d u m .

E rt e s i g ü n o k u l a geri d ö n d ü m . O z a m a n a kadar görü­

n ü ş ö rn o l d u kç a p e ri ş a n bir d u r u m a g el m işti . Asl ı n da

205
M oskova h a l k ı n ı n b i r k ı s m ı n ı n yaptığı gibi sokaklard a da
yat m ı y o rd u m , a m a yine d e ç o k kirli v e p ej m ü rd e y d i m ,
ayrıca re s m e n sokak k o k u y o rd u m . B i rd e n akl ı m a , b u n u n ,
o a n d a o ku l b i n a s ı n ı n ö n ü n d e d i k i l e n iki m u h afı z l a m u ­
h a b b e t e g i rm e k i ç i n iyi b i r b a h a n e o l d u ğ u geld i .
" Bakar m ı s ı n ı z e fe n d i l e r? " d e d i m o n l a ra Rusça. " H i ç
yiyeceğ i n i z var m ı y d ı acab a ? " Bana b o ş b o ş bakt ı l a r . " Bir
parça e k m e k b e l k i ? " H al a a n l a m a m ı ş l a rd ı . Fransızca'ya
d ö n d ü m . "Du pain ? Du pain ?" d iye yalvard ı m . Bu c ü m ­
leyi , F ransızca'da b i l d iğ i m t e k c ü m l e b u y m u ş gibi davra­
narak söyl e m i ş t i m ve söylerken Rus aksanı ku l l a n m ı şt ı m .
G ö z l e r i m d e gerçek yaşlar vard ı v e m u h a fı z i a r d a n b i r t a ­
nesi içeri g i d e r e k , saniye l e r s o n ra e l i n d e iğre n ç b i r e k m e k
kabuğuyla geri d ö n d ü . "Teşekkür e d e r i m e fe n d i m , " d iye ­
re k s ö z ü m e Fransızca d e v a m e tt i m , çoğu M o skaval ı n ı n
e n a z ı n d a n b u kadarı n ı b i l e c eğ i n i varsayarak.
Kal d ı r ı m a ç ö m e l i p s ı rt ı m ı duvara yasiad ı m ve b ayat
e k m e ğ i b ü y ü k b i r iştahla k e m i rm e y e b a ş l ad ı m . Beni ora­
dan uzaklaştı rmaya kalkışmad ı lar. Ü ç ü n c ü b i r m u h afı z
g e l i p d iğer i k i m u h afı z a kat ı l d ı .
"Alb e rt ' t e n b i r h ab e r , v a r m ı ? " d iye s o rd u i l k m u h afı z
d iğeri n e .
" H al a h i çb i r h ab e r yok , " d iye y a n ı t l a d ı d iğeri .
" D ü n gece b i z i m l e b i rl i kt e d ö n d ü ğ ü n e e m i n i m , " d e d i
ikincisi.
'Ya tab i i ki d ö n d ü . Yatağında yat ı l m ı ş z a t e n ve k a n iz­
leri var a m a k e n d i s i n d e n bir i z yok. Ö l d ü r ü l m ü ş bile olsa,
yatağ ı n d a bir ceset o l m a l ı yd ı . "
O anda b i rd e n b i re , gü n l e r ö n c e G o ryaç k i n o yakı n l a ­
r ı n d a yaşan a n ları h a t ı r l ad ı m . O p r i ç n i k l e ri n , çiftlik evi n i n
d ı ş ı n d a kat i e t t i k l e r i t ü m o aske rl e r i n ceset l e r i n i n e k a d a r
t i t i z l i k l e taşı d ı kları n ı h a t ı r l ad ı m .
" D ü n gece gezen devriye l e rd e n b i ri , h e m e n şurad a ,
y e r d e yat ı p uyuyan y a da uyuyo r gibi y a p a n b i r Rus ' l a kar­
şılaşmış . " İ lk m u h afı z , geçen gece devriye n i n b e n i b u l d u ­
ğ u kapı eşiğin i başıyla işaret ett i . " Belki de b i r gözcüyd ü . "

206
 " Be l ki de , " d iye d ü ş ü n d ü ye n i g e l e n m u h afı z ve ar­
d ı n d a n kızgın l ığ ı n ı göste r m e k i ç i n , b a c ağ ı m a s e rt b i r t e k ­
m e atarak s i n i rl i s i n i rl i söyl e n d i : "Bistro! Bistro!" Aks a n ı
n e re d eyse a n l aş d m a z d e re c e d e k öt ü yd ü , a m a işgalc i l e r i n
b i rçoğu n u n ö ğ re n m e z a h m e t i n e g i rd i kleri t e k Rusça k e ­
l i meydi b u : " Ç ab u k ! Ç ab u k ! " B u ke l i m e b i rç o k d u ru m d a
ku l l a n ı l ab i l iyord u ; ş i m d i ki gib i , b e n i b i r a n ö n c e yo l u m a
g ö n d e r m e k iste d i kl e r i n d e y a da ö n l e ri n d e k i yolu a ç m a k
iste d i k l e r i n d e ya d a , z a m a n geçtikçe d a h a d a b ü y ü k b i r
i h t iyaç h a l i n e gel e n , ke n d i l e r i n e yiyecek t e d a r i k e t m e k
iste d i k l e ri n d e . B u d u ru m d a , b e n i m karş ı m a kaç m a fırsatı
ç ı k m ı şt ı . M e m n u n i y e t l e e m re riayet e tt i m .

G ü n ü m ü , aşağı yukarı b i r ö n c e k i g ü n gib i , sokaklarda

b o ş b o ş d o l a n ı p h e m Fransız işgal c i lerden h e m d e işgalci­
lerin b askı a l t ı n d a t u t t u k l a r ı R u s l a r da n b i rkaç p a r ç a bilgi
t o p l ayarak geç i rd i m . G e rç i ş e h i rde , yak ı n la r ı n d a yang ı n
o l mayan y a d a yang ı n s ö n m ü ş d a h i olsa geride b ı rakt ı ­
ğ ı y ı k ı m larla karş ı l aşmayacağ ı m p e k fazla ye r b u l a m a z ­
d ı m , a m a o sı ralar ç o kt a n alevler i ç i n d e kal m ı ş o l a n Kitay
G o ro d ' d a n u z a k d u rd u m . İ şgalden ö n c e Fransız g ö ç m e n ­
l e ri n i n a n a ye r l e ş i m yerl e ri , N eg l i n n aya N e h r i ' n i n ü s t ü n ­
d e n geçen Kuznetskiy Köprüsü n ü n çevre s i n d e k i bölgey­
d i . G e rç i ş i m d i N eg l i n n aya N e h r i , açık bir su yo l u n d a n
çok, olağan rata s ı n d a n sap m ı ş , k ı s m e n kap a l ı b i r k a n a l h a ­
l i n e g e l m işti a m a h a l a K re m l i n ' i n b a t ı köşe s i n d e n M o s k ­
va N e h r i ' n e akıyordu . C e h e n n e m , bu b ö l ge n i n ta s ı n ı rla­
r ı n a kadar g e l m i ş o l m as ı n a rağ m e n , d a h a i l e ri g i t m e m i şt i .
K o n u ştuğu m Fra n s ı zlardan b az ı l arı , ş e h r i n " k e n d i l e r i n e
a i t " o l a n kı s m ı n ı n k u rt u l m u ş o l mas ı n ı n , T a n r İ n ı n arzusu
o l d u ğ u n a i n a n ıyo rlard ı . B o n a p a rt e ' ı n a r z u s u n u n d a b ü ­
y ü k b i r katkısı o l m u ş t u . B o n ap a rt e , alevler oralara k a d a r
sıçrarsa, g e r i p ü s k ü rt ü l e c e k l e ri n i güve n c e altına a l m a k
i ç i n , b i r g r u p n ö b e t ç i aske r i n Kuznetskiy K ö p r ü s ü ' n ü n
çevre s i n d e d u r m a l a r ı n ı e m re t m i şt i .
Yangınlar, yang ı n l a r ı n başlayış şekilleri v e n e z a m a n

207
s ö n e c e k l e ri , t ü m i nsanların d i l i nd e dolaşan başlıca k o ­
n u l a rd ı . B u k o n u l a r ı n aras ı n d a g i z l i ve yang ı n fe laketle­
r i n i aratmayacak kadar ko rku n ç başka g i ze m l i ö l ü m ve
o rt a d a n kayb o l u ş h i kaye l e r i d e vard ı . T ü m bunlar, p e k
ş ü p h e m yoktu v e b i l m e kt e n b i raz d a zevk a l ıyordu m ki ,
d o s t l a r ı m O p r i ç n i k l e r i n işiyd i . D i ğ e r h ab e r l e r d a h a ç o k
siyasiyd i . B o n ap a rt e , yang ı n l a r ı n o raya kadar sıçrayab i ­
l e c eğ i n d e n ko rktuğu i ç i n K re m l i n ' i t e rk e t m i ş ve ş e h r i n
d ı ş b ö l g e l e r i n d e k i Petrovskiy S aray ı ' n a taş ı n m ı şt ı . Ayrıca,
Fransızlar, B o n a p a rt e ' ı n b i r s o n raki ad ı m ı n ı n n e o l acağ ı n ı
tart ı ş ıyorl ard ı . D a h a g e ç e n g ü n Fransızlard a , yab a n c ı b i r
ş e h ri fe t h e t m e y i başarab i i m i ş o l m a n ı n aşırı sev i n c i d e ­
ğild iyse b i l e , e n a z ı n d a n g u ru r l u havası vard ı , a m a ş i m d i
fet h e tt i k l e ri b u ş e h i rl e asl ı n d a n e yapacakları n ı m e ra k
e d i y o r l a rd ı . Bir kıs m ı , P e t e rs b u rg ' a doğru i l e rl e m e ola­
s ı l ığı n ı n keyfin i yaşıyordu , a m a kış b o yu n c a M oskova' d a
k a l m a k güve n l i ya d a k o nfo rl u o l ma zd ı . Ç a r A l e k s a n d r i n
g u r u ru n d a n vazge çerek b i r çeşit b a r ı ş a n d a ş m a s ı i ç i n gö­
rü ş m e l e r yapacağ ı n a dair h a l a genel b i r b e k l e n t i vard ı ,
öyle olsa b i l e , b u Büyük O r d u ' n u n e v i n d e n u z a k ve yapa­
yal n ı z o l duğu gerçeğ i n i d e ğ i ş t i r m e y e c e kt i .
O gece ç a rşambaydı v e K re m l i n ' i n b at ı s ı n d a k i Taş
K ö p rü ' d e b u l uşacakt ı k . B e n b u l u ş m aya g i t m e m i şt i m ,
a m a n e h r i n g ü n e y kıyıs ı n d a yeri m i alarak , batıyı uyg u n
b i r mesafe d e n i z l i y o rd u m . P l a n ı m , y i n e O p r i ç n i k l e r d e n
b i r i n i t a k i p e t m e kt i . Vad i m v e D i m i t r i y İ e k o n u ş u rs a m ,
b e n i yavaşl atab i l i rl e r d i . H a t t a D i m i t r i y ' i n b e n i d u rd u r m a ­
y a ç a l ı ş mayacağ ı n d a n e m i n o l a m a d ı m . B u l u ş m a ye ri n e ,
p l a n l a n a n d a n b i raz e r k e n vardığı m d a , t e p e d e d a l u n ay ı n
üç ç eyreği evresi n d e k i a y yükse l m i şt i . Ç o k z a m a n geç­
m e d e n k ö p rü n ü n o rtas ı n a doğru yürüyen ve aşağı eği l i p
n e h re d o ğ ru b a k a n u z u n b o y l u b i r i n i g ö r d ü m . B u , D i m i t ­
riy i d i . Kısa b i r s ü re s o n ra Vad i m de D i m i t r i y ' i n yan ı n a
gel d i . Bir i k i saniye k o n u ş t u l a r , s o n ra b i rl i kt e k ö p rü n ü n
g ü n e y i n e doğru y ü rü d ü l e r v e b i r b e ş dakika sonra geri
d ö n d ü l e r . Besbel l i ki tek b i r n o kt a d a fazla u z u n takıhnak

208
istemiyorlar ve h e r an ç ı k ı p gelebilecek O p ri ç n i k l e r d e n
b i riyle karş ı l aşab i l me k i ç i n k ö p r ü d e devriye geziyorlard ı .
O an yanlarına gidip o n l arla k o n u ş m a k i ç i n ç o k şid­
detli bir arzu h i ssett i m . G ü n l e rd i r ikisiyle de tek b i r kel i ­
m e b i l e e t m i y o r d u m ve o süre i ç e r i s i n d e h e rh a n g i başka
b i riyle de , b i r kez b i l e d ü rüst , i ç t e n bir s o h b e t i m o l m a ­
mıştı . Foma ve Yoan ile g e ç e n gece yaptığ ı m kısa ko n u ş ­
m a y ı saymıyoru m . Ke n d i m i n e redeyse m e m l e k e t hasreti
çekiyor gibi h i ss e d i y o rd u m ; mekan a ç ı s ı nda n değilse b i l e
( M oskova'yı art ı k , P e t e rsb u rg ' d a n d a h a ç o k m e m l e k e t i m
gibi gö rüyo rd u m ) i nsanlar aç ısı ndan , d o s t l a r ı m a ç ı s ın d a n .
İ k i si n d e n b i riyle b e ş daki kac ı k m u h a b b e t e t m e k , b u n a l ­
t ı c ı b i r sıcakta, serin b i r n e h re d a l m a k kadar rahat l a t ı c ı
o l u rdu b e n i m i ç i n . Ayn e n e s k i z a m a n l arda i ç i m d e n , sıcak
bir g ü nd e , o rtal ı k yerde kıyafe d e ri m i ç ı karıp h e rke s i n gö­
z ü n ü n ö n ü n d e serin b i r su b i ri k i nt i s i nde y ı k a n m a k gibi
t u h af istekler gelmesi gib i , ş i m d i de d o s d a r ı m l a rahat l at ı ­
c ı b i r s o h b e t e g i rm e k için b ü y ü k b i r arzu h i s s e d iyordu m .
O d u r u m l a r d a da, ayn e n ş i m d i yap t ı ğ ı m gibi , b e n i cez­
beden bu fi k i r l e re karşı d i re n i rd i m . Kişisel s ı k ı n t ı l a r ı m ı
hafifletmekten d a h a ö n e m l i b i r görev i m vard ı .
D i m i t ri y ve Vad i m ' i n b i r i l e ri b i r geri volta atışları n ı
(tıpkı , b i l i n m e y e n gerçek babas ı n ın , a n n e s i n i n kocasıyla
oynayan b i r çocuğu u z a k t a n i z l e m e s i ya da r e d d e d i l m i ş
b i r aşığın , açık p e n c e re d e n içeri bakarak sevgilisini izle­
m e s i gibi) ruhsal açıdan kesi nlikle sağl ıklı o l m ayan b i r
zevk alarak izliyor, o radaym ı ş ı m gibi davran ıyor v e m u ­
habbet l e ri n i n i ç i n d e yer aldığımı hayal e d iyor d u m , ama
b i r tü rl ü i ç i n d e b u l u n d u ğ u m g öl g el er den d ış ar ı çık ıp
yan larına g i d e rek o n l ara kat ı l a m ı yordu m . An c a k , yapa­
b i l ecek olsam b u n u n bana v ereceği rahat l ı ğ ı n b u kadar
yak ı n ı m da d u rduğu şu anda, yal n ı z l ı ğ ı ın ı n b o y u t u n u kav­
r ı y o rd u m .
G e ç e n gece Foma ve Yoan'ı g ö r m e k t e n m e m n u n o l ­
m u ş o l m a m a rağm e n , kısa b i r s ü re i ç i nde , m u t l a k kişilik­
s i z l i k l e r i n d e n h a b e rd a r o l d u m . B u n l a r yal n ı zca kasve d i
adam l ar deği l l e rd i , sadece k o c a b i re r hiçtiler, sanki ke n -

209
d i l e riyle şahse n h i ç t a n ı ş m a m ı ş t ın gibi h i ssettiğ i m , u z a k
d iyariardan g e l m i ş b i rt a k ı m r u h s u z b ü s d e rd i .
Vad i m v e D i m it r i y , aksi y ö n l e r i n d e n gelen iki kişiyle
karş ı l aşt ı kları n d a , k ö p rüyü d ö rd ü n c ü kez t u r l u y o r l a rd ı .
B i r t a n e s i Varfo l e mey' d i , d iğe r i n i ç ı ka ra m a m ı şt ı m . Yuda
deği l d i . Yuda o lsayd ı , saçları ve d u ru ş u n d a n değilse b i l e
yal n ı z c a u z u n b o y u saye s i n d e kolayl ıkla t a n ı n ı rd ı . İ ki
O p ri ç n i k , Vad i m v e D i m i t r i y İ e b i raz k o nu şt u l a r , ama b e ş
d a k i k a d a n fazla değ i l . Ard ı n d a n d o s t l a r ı m , h e r ikisi d e
k u z e y e yö n e l e re k o ra d a n ayn l d ı l a r . O p r i ç n i k l e r , o n l a r ı n
g i t t iğ i n d e n e m i n o l m a k i ç i n kısa b i r s ü r e d a h a o rad a b e k ­
l e d i l e r ve a rd ı n d a n ke n d i l e ri de y o l a ç ı ktılar. Varfo l e mey
kuzeye d o ğ ru g i d e rk e n d iğeri k ö p rü n ü n güney tarafı n ı n
s o n u n a g e l d iğ i n d e , sağa d ö n e re k b e n i m s a k l a n d ığ ı m kıyı
b o yu n c a i l e rl e meye b a ş l ad ı .
Yaklaştığı n d a , o n u n M atfey o l d u ğ u n u g ö rd ü m . H e ­
m e n ç a h l a n n araş ma sakl a n d ı m ve M atfey, varl ı ğ ı m d a n
h a b e r s i z ya d a e n a z ı n d a n h i ç t e p k i g ö s t e r m e d e n ö n ü m ­
d e n g e ç ti g i tt i . G e ç e n gece F o m a ' y ı t a k i p e tt i ğ i m gibi
ş i m d i d e M atfe y ' i t a k i p e t t i m . Bana, n e h r i n kuzey tara­
fına geri d ö n m e y e ç a l ı şıyormuş gibi geld i , ama ş e h r i n
coğrafyası n a h a l a y et e r i n c e a ş m a deği l d i . N e h i r g ü n eye
doğru k ı v r ı l ıyordu ve karşıya geri g e ç e b i l m e k için K ı r ı m
K ö p rü s ü ' n e varana d e k n e re d e yse i k i ve rst y o l k a t e t m e ­
m i z g e r e k i y o rd u . T a m o a n d a , M atfey, b i r Fransız dev­
riyesi g ö rd ü v e F o m a ' n m yapt ı ğ ı gib i , o n l a r ı güve n l i b i r
m e s afe d e n i z l e d i . Yarım saat kad a r t a k i b e d e v a m ett i k ,
a m a M atfe y dev riyeye karşı h e rh a n g i b i r sald ı rı g i ri ş i m i n ­
d e b u l u n m a d ı . T ü m söyleyeb i l e c eğ i m , Fransızlar h e n ü z
devriye n ö b e d e r i n i n i l k s a a d e r i n d e yd i l e r v e ö n ü m ü z d e k i
b i rkaç saat b o y u n c a kışlalarına d ö n m e y e b ü i rl e rd i .
S o n u n d a M atfey d e b u s o n u c a v a r m ı ş o l a c a k ki , d i kka­
ti ö n ü n d e n g e ç t iğ i m i z h e yb e t l i e v i e r d e n b i ri n d e n gele n ,
b i r F ra n s ı z ' a ai t h o ş b i r e r k e k s e s i n e y ö n e l d i . P e n c e re d e
ı ş ı k vard ı , a m a i ç e r i d e k i m v a r k i m y o k g ö r e m i y o rd u m .
M atfe y s i n s i c e yaklaşarak , c a m d a n i ç e ri d i kkat l e b a kt ı .
Ve b i rd e n başlad ı . B i r k ez d a h a , a y n e n F o m a i l e b i rl i kt e

210
 o l d uğ u m d a o l duğu gib i , avı n ı gorur g ö r m e z gerg i n l e ş e n
b i r k e d i y i a n ı ru s a t ı y o r d u b a n a . Kapı kilitli m i deği l d i ,
yoksa a ç m a n ı n b i r y o l u n u m u b u l d u b i l e m i y o ru m ; a m a
kısa s ü re i ç e r i s i n d e e v i n i ç i ndeyd i . B e n i de i z l e rn e m v e
gölge l e rd e b e k l e rn e m i ç i n d ışarıda b ı ra k m ı şt ı . Ve tab i i k i
dinlemem için.
Fransız aske rin g ü z e l sesi gece n i n i ç i n d e s e r e n a t yap ­
maya d e v a m e d i y o rd u . O raya vardığ ı m ız d a , B e e t h o v e n ' i n
Fidelio'sundan o l d u ğ u n u a n l a d ı ğ ı m b i r arya söylüyord u .
Auste r l i t z ' d e o l d u ğ u m u z s ı rada, o z a m a n ye n i o l a n b u o p e ­
ra , Fransız v e Avusturyalı aske rlerin v e d a h a ko z m o p o l i t
o l a n Rus askerl e ri n i n b i r k ı s m ı n ı n d i l i nd e n d ü ş m ü y o r d u .
G ö re m e d i ğ i m i z o şarkıc ı ş i m d i de şarkı s ı n ı değişt i r m i ş ,
b e l i r l i b ö l ge l e rd e k i eski g ö z d e l e r d e n " La M arse i l l a i s e " i
söylüyord u . K e n d i k e n d i m e g ü l ü m s e d i m , Vad i m b u ra d a
olsayd ı , M o skova' d a b i r e v d e b u şarkı n ı n söyl e n m e s i n e
n e kad a r öfke l e n e c e ğ i n i gayet iyi h ayal e d e b i l i y o rd u m .
Büyük b i r yaygara k o p a r ı rd ı . Vad i m ' i n , ü l kes i n i k a l pt e n ,
b e n i m sevdiği m d e n , D i m i t r i y ' i n sevdiğ i n d e n y a da . . . as­
l ı nda b e n d e n ya da D i m i t r i y ' d e n d a h a ç o k s e vd iğ i n d e n
e m i n değ i l d i m , a m a Vad i m , vatanseve d i ğ i n i h e r ke s i n gö­
z ü n e sokacak ş e k i l d e g ö s t e r m e k t e n h o ş l a n ı rd ı . Rusya' n ı n
s e m b o l l e r i n i sever, i şgalcilerin s e m b o l l e r i n d e n n e fret
e d e rd i . Ş u anda y a n ı m d a o l m a s ı n ı ve M oskova havas ı ­
n ı n böyl e s i n e b i r ezgiyle k i r l e n d iğ i n i d u y a r a k ö fk e s i n d e n
k u d u rm a s ı n ı g ö r m e y i n e kadar isterd i m - Asl ı n a b a k ı l a ­
cak o l u rsa B o n ap a rt e ' ı n k e n d i s i d e b u n d a n p e k m u t l u l u k
d u y m a z d ı . " La M a rse i l l a i se ' m , ye n i i m p arat o r l u k h a n e ­
danl ı ğı aç ı s ı n d a n , fazlasıyla d e v r i m k o k t u ğ u n u d ü ş ü n ü ­
y o rd u , a m a y i n e de şarkı aske rler aras ı n d a p o p ü l e rl i ğ i n i
y i t i r m e m i şt i .
Ke n d i a ç ı m d a n bakarsak, b e n ezgiyi sev m i şt i m . Başı­
mı a r k a rn d a k i duvara yas i ad ı m v e şarkı n ı n y o r u m u n u n
t a d ı n ı ç ı ka rd ı m . Ev i n i ç i n d e k i Fransız asker, gür b i r sesle
şarkıyı söyl e rke n , k e n d i boğaz ı n ı n da az son ra kesi l e c e ­
ğ i n d e n h a b e rs i z , ç o c u k l a rı n ı n , e ş l e ri n i n ve yoldaşları n ı n
boğaz l a rı n ı k e s m e y e bağı ra çağıra g el en askerleri h at ır -

211
layıp h ü z ü n l e n m i şt i . Ş arkı , b e n i m de gitgide d a h a aşina
o l d u ğu m , kısa ve ko rku dolu bir fe ryatla sona e rd i . Şar­
kıya, sebeb i n i n ne o l duğu n a karar v e re m e d i ğ i m b i r d a m ­
l a gözyaşı n ı i ç i m d e t u t m aya çal ışarak , kısık b i r sesle b e n
d e v a m e tt i m :

':.iux armes citoyen.

Formez vos bataillons.
Marchons, marchansi
Qu 'un sang impur
Abreuve nos sillons. ·•

Yabancı b i r m a rş y ü z ü n d e n bu kadar d e r i n duygu l a ra

kap ı l ma k , n e d e n i a ni a ş ı lamaz b i r d u ru m d u , ş i m d iye kadar
yaz ı l m ı ş e n iyi m ı s ra l a r ya da e n iyi m ü z i k falan o l m a k ­
t a n çok u z a k t ı a m a az ö n c e M atfey' i n e l l e r i n d e ö l d ü ğ ü n ü
d u y d u ğ u m , i ç e r i d e k i o a d a m i ç i n a n l a m ı çok b ü y ü k t ü .
S o n b i rkaç o n yıllık z a m a n d i l i m i b o y u n c a b i rç o k ö l ü m e
şahit o l m u ş t u m , a m a eğer b u asker savaş a l a n ı n d a d u ­
ruyo r v e son Fransız bayrağ ı n ı taş ı m aya çalışıyor olsayd ı
o z a m a n ö l ü m ü . . . saygıdeğer olab i l i rd i , h e m b e n i m i ç i n ,
h e m d e i n a n ı y o ru m k i k e n d i i ç i n . A m a O p r i ç n i k l e rl e ça­
l ı şmaya b a ş l a d ığ ı m ı z d a n b e ri , g ö rdüğü m t ü m ö l ü m t e r i n
arası n d a t e k b i r t a n e b i l e saygıdeğer ö l ü m yoktu . M a k s i n
ö l ü m ü , sayısız Fransız' ı n ö l ü m ü v e h a t t a M aks tarafı nd a n
i h a n e t e uğ rayarak Fransızlara t e s l i m e d i l e n O p r i ç n i k l e r ,
S i m o n , Faddey ve Yakov Alfeyev' i n ö l ü m ü b i l e ( b u n l a ­
rın h i ç b i r i ) olağan savaş ö l ü m l e ri kal ı p l a r ı n a u y m u y o rd u .
Belki gelecek yıllarda bu tarz ö l ü m l e r , i ç e riye sızd ığı m ı z
o rd u g a h t a k i Fransız askeri n i n de ( s a n ı r ı m L o u i s ' yd i ) söy­
lediği gib i , o l ağan ve kab u l e d i l eb i l i r b i r h a l e g e l e c e kt i ;
a m a b e n t a m o s ı rada, t o p ateşi y a da kılıçla gerçekleş-

I . "Silah başına vatandaşlar.

Tabu r tab u r dizilin,
Yürüyelim, yü rüye l i m '
Saf olmayan bir kan
Topraklarımızı sulayıncaya kadar." (Y. N . )

212
t i rü e c e k doğru d ü rü s t b i r ö l ü m e şahitlik e t m e k için ya­
n ı p t u t u ş u y o rd u m . Yo lumu seçip d ü ze n l i o rd u d a n ayrıl ­
d ı ğ ı m d a , casusluğun b i lgi t o pl a ma k l a , d ü ş m a n ı n akl ı nda
n e l e r yatt ı ğ ı m keşfetmekle ilgili o l d u ğ u n u s a n ıyordu m ,
oysa kısa b i r s ü re i ç i nde öğre n d i m k i casusluk yalnızca o
akılları sona e rd i rmekl e , d ü ş m a n l a r ı m ı z a ö l ü m g ö t ü r m e k
i ç i n ye n i ve d a h a alışılmadık yol l a r b u l m a k l a , ilgiliymiş.
Evin kap ısı aç ı l d ı ve M atfey yine g ö rü n d ü . Sağa sola
b a k ı n d ı kt a n sonra, g e l i rken ku l l a n d ı ğ ı m ı z yolu t u t a r a k
sokaktan y u k a r ı doğru y ü r ü m e y e başlad ı . O p r i ç n i k l e r d e n
b i ri n d e , ilk defa e l l e t u t u l u r b i r iğre n ç l i k fark e t t iğ i m d e
i ç i m b u z gibi o l d u . Bugü ne kadar gördü k l e ri m d e , yö n ­
t e m l e r i ve tav ı rları tatsız d ı , b e n i m i ç i n tat s ı z d ı v e bu yü ­
z ü n d e n so ru n o n l a r ı n o l d uğu kadar b e n i m d e s o ru n u m ­
d u ; k ü l t ü r ç arp ı ş m a s ı n d a n ö t e b i r şey değ i ld i . A m a ş i m d i
g ö rd ü ğ ü m şey, tatsızlığın b i r a d ı m ötes i n e geç m i ş , re s m e n
iğre n ç l iğe d ö n ü ş m ü şt ü . M atfey' i n ağz ı n d a n kanlar d a m ­
ladığ ı n ı fark e t t i m , o mesafe d e n z a r z o r g ö reb i l i yo rdu m ,
am a y i n e d e n e g ö rdüğü m d e n e m i n d i m .
Ağz ı n d a n kan d a m l a m a s ı h e r şeye rağ m e n uygu n s u z
b i r d u r u m o l m ayab i l i rd i . Fransız asker ö l m e d e n ö n c e kav­
ga ç ı karmış ve M atfey' i n surat ı n a b i r yu m ru k at m ı ş ola­
b i l i rd i . Yani y ü z ü n d e k i kan yal n ızca M atfey' i n k e n d i kanı
o l ab i l i rd i . O p ri ç n i k b i rkaç adım attıktan sonra d u rd u ve
e l i n i ağz ı n a g ö t ü r e r e k ağzı ndaki k a n l a n sildi. Parmakları ­
na b a k ı p o rada b u l d u ğ u kam d ü ş ü n d ü . Parmakları m b i re r
b i re r e l i m d e n koparı l ı rken k e n d i p a r m a k l a r ı m d a n akan
kanları d ü ş ü n m e d e n e d e m e d i m . Belki M atfey de yara­
l a n d ığ ı n ı fark e t m e m i ş t i ve ş i md i , yaral andığı n ı n b i r ka­
n ı t ı olarak p a r m a k l a n n d a k i kanı görü nc e , e l l e r i n i p a l t o ­
sona s ü re r e k s a d e c e t e m i z l e y e c e kt i . Ama öyle yap m ad ı .
E l l e r i n i ye n i d e n ağzına g ö t ü r d ü v e kan b i t e n e kadar par­
makları n ı iştahla yalad ı . Ard ı n d a n yine yol a d ü ş t ü . U z u n
z a m a n ö n c e u n u t t u ğ u m a n ı l arım i s t e m e d e n akl ı m a gel­
m i şt i , ama o n l arı bast ı rd ı m . Taki b i m e devam e t t i m .
Kuzeydoğu tarafı na doğru yo l c u l u k et t iğ i m i z sırada,
M atfey' i n ad ı m l arı art ı k p e k kaçar gibi değild i , daha çok,

213
b i r akşam eğ l e n c e s i n d e n s o n ra ev i n e d ö n e n m u d u b i r
beye fe n d i n i n ad ı m l a rı gibiyd i . Asl ı n d a , d o s d oğru h a r e k e t
edişi , a rt ı k h e d e f arayışında ş e h i rd e b o ş b o ş d o l a ş m ad ı ­
ğ ı n ı , yal n ızca b e l i rl i b i r a m a c a d o ğ ru yö n e l d iğ i n i göste r i ­
y o r d u k i b u a n c a k k o n a k l a d ı kları y er o l a b i l i rd i .
B u akşam l ı k i ş i n i b i t i r m i ş v e e v i n e g i d iyor o l ması , yol
b o y u n c a karş ı s ı n a ç ı kab i l e c e k b i r başka c i n ayet fı rsat ı n ı
kaç ı rm a m a k i ç i n ç ev reyi d i kkat l i c e g ö z et l e m e s i n e e ngel
d eğ i l d i . H e m e n h e m e n yarı m saatt i r y ü rüyo r ve sürek­
li k u z e y d oğu y ö n ü n d e g i d i y o r du k k i M at fe y b i rd e n b i re ,
ayn e n F o m a ' n m yaptığı gibi ke n d i n i duvara yap ı ş t ı r d ı ve
o rt a d a n kayb o l d u . Belli k i i ş i t me d u y u s u b e n i m k i n d e n
ç o k d a h a keski n d i ; b e n yaklaşan devriye l e r i n ayak sesleri­
n i ancak b i rkaç saniye s o nra d u y ab i l d i m .
D a r b i r sokağa d a l d ı m v e M at fey' i n o rt a d a n kayb o l ­
d u ğ u n o ktayı i z l e meye k o yu l d u m . Saklandığı y e r d e
onu göremesem bile, e n azından , e n i n d e sonunda hare­
k e t e t t iğ i n d e g ö z l e ri m i n d o ğ ru y e r d e o d a kl a n m ı ş olaca­
ğ ı n ı u m u y o rd u m . D ev r i y e M at fey' i n ö n ü n d e n u yg u n
a d ı m yü rüye r e k g e ç i p gitti . O k a da r yak ı n ı n d a n geçt i l e r
k i M atfe y' i n nefe s i n i e n s e l e r i n d e h i ssedeb i l i rl e rd i , t ab i i
eğer n e fe s a l ı yo rduysa ; nefes b i l e a l m ı y o r m u ş gibi h a r e ­
ketsiz d i . Ş u a n d a b i l e öyle o l m as ı n a rağ m e n , Fransızla­
rı n M oskova'yı işgal e tt i k l e ri n i n ü s t ü n d e n h e n ü z iki g ü n
g e ç m i ş ke n , " uygu n a d ı m y ü rü m e k " t e ri m i b e n c e , F ransız
b i rl i kl e r i için fazla gurur okşay ı c ı bir t e ri m d i . F ran s ızl arı n
M o skova'da kal d ı k l a rı haftalar b o yu n c a , o rt a l a m a aske ri n
davran ışı , h e r t ü r l ü askeri kural ı n ö t e s i n d e k ö t ü y e g i d e ­
c e kt i , a m a y ü rü yü ş l e ri d a h a ş i m d i d e n gevşek ve d ü z e n ­
sizd i . Yü rü d e rk e n b i r y a n d a n s o h b e t ediyor, gülüşüyor­
l a rd ı ; en arkadan y ü rüye n asker p u r a s u n u y a k m a k i ç i n
d u rd u . Ş ü p h e s i z k i b u p u r o y u d a , b i r M oskovalıya a i t b o ş
b i r evd e n ç a l m ı şt ı . B u yaptığı , Fransızların Foire de Mos­
cou, " M oskova Fuarı " o l a rak a d l a n d ı rd ı kl a r ı yağ m a n ı n b i r
p a rçasıyd ı .
N e fe s i m i t u t t u m , a m a t a m o larak n e olacağ ı n ı d ü ş ü ­
n e r e k t u t t u ğ u m u s ö y l e ye m e m . Fran sızların M at fe y ' i g ö -

214
re c e kl e r i n d e n m i , Fransızları n b e n i g ö re c e k l e r i n d e n m i ,
yoksa M atfey' i n b e n i göreceğ i n d e n m i k o r k m u ş t u m ? Asd
ö n e m l i olan s o n u ç san ı rı m , öyle ya d a b ö y l e k o r k m u ş o l ­
m a m d ı . D e v r i ye n i n e n g e r i s i n d e d u r a n a d a m , s ü rüd e n
ayrıl m ı ş v e sokağ ı n t a m o rtas ı n d a , M at fey' i n b i r d u v a r
saye s i n d e ke n d i n i k a mu fl e e t t i ğ i y erd e , 4 a ç b i r şeyi n far­
k ı n d a o l m a d a n d u r m u ş p u ro s u n u yakıyord u . S i lah arka­
daşlarından o n , h a t t a b e l k i on b e ş a d i m g e r i d e kal m ı şt ı .
M atfey, aske r i n ü z e r i n e ç u l l a n d ı . T e k b i r h a r e k e d e as­
kerin y a n m a vard ı v e s e rt b i r ş e k i l d e s ı ktığı yu m ru ğ u n u
aske r i n g ı rtlağ ı n a i n d i rd i . Yu m ruğun k e n d i s i b i l e aske r i n
ü z e r i n d e h e m e n o a n d a ö M ü rm e s e d e , ö l ü m c ü l b i r hasa­
ra yol açab i l i rd i , oysa ü s t ü n e ü s d ü k aske r b i r d e y u m r u k
y ü z ü n d e n kafasını arkas ı ndaki duvara öyle b i r h ı z l a vur­
m u ş t u k i b i r ç at ı rd a m a sesi d u y u l d u . M atfey' i n yapt ığı
eyl e m b ü y ü k bir g ü ç gösterisiyd i , ama aynı z a m a n d a ge­
l i ş igüzel b i r ş e k i l d e yap ı l m ı ş b i r h a re ke t t i . S a n k i y e m e ğ e
yet i ş rn e k i ç i n eve k o ş a n b i r ç o c u ğ u n geçericen t o p a şöyle
b i r t e k m e atması gibiyd i . Asker b i l i nç s i z b i r ş e k i l d e d i z l e ­
r i n i n ü z e r i n e ç ö kt ü . P a r a m p a rç a o l m u ş n e fes b o r u s u n d a n
kesik kesik nefes a l m aya ç a b a l ı y o rd u .
Aske r i n arkadaşları , o rt a d a n kayb o l u ş u n u d a h a fark
e t m e d e n , M atfey, civadardaki b i r h a n ı n m a h z e n i n e giriş
yo l u n u b u l m u ş t u v e askeri d e yan ı n d a s ü rü k l e y e r e k o ra­
ya doğru kayı p g i t m i şt i .
M atfey ' i n aç ı k b ı raktığı k a p a k ş ek l i n d e k i kapıya giz­
lice yaklaşt ı m , ama b i r ayı i n i n i n girişine b e n z e d iğ i n d e n
ç o k fazla yak ı n m a g i t meye de c e s a ret e d e m i y o rd u m .
T ü m b i l d iğ i m , M atfey' i n o rada , kara n l ı kta o t u r m u ş , b e n i
gözlüyor v e yete r i n c e yakl aştı ğ ı m d a ü s t ü m e ç u l l a narak
b e n i d e i ç e ri s ü rü k l e m e k amacıyla b e k l i y o r olabileceğiy­
d i . İ ç e r i d e o l u p b i t e n l e ri a n l ayab i l m e k i ç i n , kapağı a ç ı k
m a h z e n d e n b i r a d ı m u z a k l a şt ı m v e d i kkat l e d i n l e d i m .
Sadec e d e r i n l e rd e n g e l e n b i rt a k ı m sesler v e a rd ı n d a n d a
b i r c a m k ı r ı l m a sesi v e e n s o n o l a rak d a , b e d d u a o l d u ğ u ­
nu sandığım bir nida duyd u m .
M a h z e n i n g i r i ş i n d e b i rd e n b i re !oş b i r p a n l t ı g ö rü l d ü .

215
Belli ki M atfey d e , zifıri kara n l ı kta b e n i m o l d u ğ u m kadar
k ö r o l uyordu ve fazladan ışığa i ht iyaç d u y m u şt u . G i rişe
b i raz daha yaklaşt ı m , a m a ayakta d u ru y o rd u m , b ö y l e c e
kaç maya h a z ı r o l a c a kt ı m , ayrıca i ç e riyi kapağ ı n t a m kıyı ­
s ı n d a n g ö z e d e m e y e re k , M atfey i l e yüz y ü z e g e l m e riski­
mi o rt a d a n ka l d ı racakt ı m . B u ş e k i l d e b e l i rl i b i r uzakl ı kta
du rarak m a h z e n i n en d i b i n e k a d a r gö reb i l i y o r d u m ve b i r
y a n d a n d a , s o n u n d a M atfe y ' i g ö rdüğü m d e , b a n a u l aşa­
mayacağı kadar u z a ktayd ı m .
G ö rd ü ğ ü m ilk şey, m u h t e m e l e n M at fey' i n kara n l ı kta
g ö r m e y e r e k ezdiğ i , b i rkaç k ı r ı k votka şişesi n i n p a r ı l d ayan
kal ı nt ı l a rıyd ı . Ş işelerin arkas ı n d a odayı ayd ı n lat an k ü ç ü k
b i r e l fe neri vard ı , M atfey ya o fe n e r i o rada b u l a c a k kadar
şanslı ya da y a n m d a getirecek k a d a r ha zı r lık lıyd ı . Lit r e ­
l e rc e votka, kı rı l mı ş ş i ş e l e rd e n etrafa yayı l ıyor ve m a h ­
z e n i n s ı k ı şt ı n l m ı ş t o p ra k z e m i n i n i n i ç i n e i ş l iyordu ama
h a l a M atfe y ' i ya d a k u rb a n ı n ı g ö re m e m i şt i m . G ö rü ş ala­
n ı m ı b i raz d a h a g e n i ş l e t m e k i ç i n b i r a d ı m d a h a yaklaş­
t ı m v e b i r ayak g ö rü n d ü , M at fey' i n ayağına b e n z i y o rd u .
D i z l e ri n i n ü z e r i n e ç ö k m ü ş y a d a d ö rt ayağı ü z e r i n d e yü ­
rüyo rd u ; ç ü n kü ç i z m e l e ri n i n t ab a n l a rı tavana b a k ı y o rd u .
B u n u n y a n ı sı ra b i r d e , d u ru votka b i ri k i n t is i , kaynağ ı n ı n
n e o l d u ğ u n u g ö re m e d i ğ i m d a h a koyu re n k l i başka b i r sıvı
b i ri k i n t i s i n e karı şıyord u .
M a h z e n kapağ ı n a d o ğ ru b i r a d ı m d a h a att ı ğ ı m d a , t ü m
m a n z a r a o rtaya ç ı kt ı . M atfey d i z l e ri n i n ü z e r i n d e d u rarak,
Fransız aske r i n i n v ü c u d u n u n ü s t ü n e ç ö m e l m i şt i . Bir eli­
n i , m ü c a d e l e e t m e y e çalışması i h t i m a l i n e karşı a d a m ı n
göğsü n ü n ü s t ü n e bast ı rı y o rd u , a m a a d a m ı n z a t e n m ü ­
c a d e l e e t m e y e p e k h a l i y o k gibiyd i . M atfey' i n d iğ e r e l i
ise aske r i n ç e n e s i n i n a l t ı ndayd ı . Kafası n ı , ö l ü l e ri a n d ı ra n
b i r açıyla ge riye i t i y o r du ve aske ri n b o y n u i ş t a h kab a rt ı c ı
b i r ş e k i l d e ö n e ç ı kıyord u . İ l k bakışta , M atfey askeri ö p ü ­
y o r y a da o n u d i ri l t ın eye çalışıyor gibi d u ru y o r d u , ama
M atfey' i n d u d a k l a r ı n ı değd i rd iğ i ye r aske rin ağzı deği l ,
boynuyd u .
G ö rd ü ğ ü m o koyu re n k b i ri k i n t i , b i r kan & 'h "wan

216
Aske r i n b o y n u n d a n , M atfey' i n ağzı n a doğru d a m l ı y o r d u .
Akla h ayale u y m a z b i r şeydi bu , a m a t e k olasıl ı k , M atfey' i n
ad a m ı n kan ı n ı iç iyor o l masıyd ı . Ö y l e id iyse b i l e , M atfey
kan ı n b ü y ü k b i r k ı s m ı n ı ziyan e d i y o rd u . İ ç i m ü rp e re re k
b u n u n o n u n i l k akşam y e m e ğ i o l ma d ığ ı n ı h a t ı r l ad ı m .
M atfey yavaşça d u ru ş u n u d ü z e l tt i . B u s ı rada, aske rin
bir s ü re d i r hareketsiz duran bacakları , b e d e n i n i n uğrad ığı
sal d ı rıya d i re n m e k için yaptığ ı , zavall ı , g ü ç s ü z ve son gi­
rişi m l e ç ı rp ı n ın aya başlad ı . M atfey, ad a m ı n göğsü n e d a h a
s e rt ç e b a st ı rd ı ve s a n ı r ı m içtiği şeye d o y m u ş t u k i bu iğ­
re n ç l iğe b i r son v e r i p kafası n ı k a l d ı rmaya başlad ı .
A n c a k M atfey kafası n ı kal d ı rd ığ ı n d a , aske r i n b o y n u
ve kafası h a re k e t e t m e y e başlad ı . M atfey a l t ı n d a k i vü­
cuda ye n i d e n aba n d ı . D i ş l e r i n i a d a m ı n b o y n u n a d e r i n
b i r ş e k i l d e g e ç i r m i şt i . M atfey, d i ş l e ri aske r i n b o y n u n d a y ­
k e n doğru l m aya kalk ı n c a , d e ri da ya n a rn a d ı ve b i rd e n b i re
k o p t u . M atfe y' i n kafası b i rd e n kalktı ve kanl ı ağz ı nda b i r
et parças ı m n sal l a ndığı n ı g ö rd ü m .

217
 13

"Vurda/ak!"
Bu ke l i m e , yet i ş k i n akl ı m ı n k ü ç ü m s e m e s i n e fırsat kal ­
m a d a n e n d e r i n ç o c u k l u k a n ı l a n ın d a n ç ı k ı p ses t e l l e ri m e
u l aşmayı başarm ı şt ı . Ancak fısıldanan k e l i me yi d u y d u ­
ğ u m d a , b u n u söyleye n i n b e n o l d uğ u m u fark e tt i m .
Vurdalak: vamp i r . Ş i m d i b u ke l i meyi b a n a ilk söyle ­
y e n kişi n i n s e s i n d e n d u y u y o r d u m . B i rd e n g ö z ü m d e o a n ı
c a n l a n d ı : b ü y ü k a n n e m i n yaş ı n ı n i le r l e m e s i ve s e rvet i n i n
e r i m e s i y l e b e rab e r yal nızca b i rkaç o d a s ı n d a yaşama­
ya başladığı Petersburg ' d a k i eski evi ; sonsuz bir kayna­
ğ ı o l d uğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü m ü z t at l ı pirozhki 'nin kokusu ve
d o k u s u ; b ü y ü ka n n e m i n etrafı na t o p l a n m ı ş , h i kaye l e r i n i
d i n leye n ç o c u k l a r : b e n , iki e rkek k a rd e ş i m ve h e s ab ı n ı
p e k t u t a m a d ı ğ ı m k u ze n l e ri m i z .
B ü y ü ka n n e m Rus ru h u n d a yat a n i k i l e m i n c a n l ı b i r
örneğiyd i . Ya da bu e n a z ı n d a n o n u n o ğ l u n u n , yani ba­
b a m ı n farklı sözlerle b e n i i n a n d ı rmaya çalıştığı ve b e n i m
d e i n a n d ı ğ ı m şeyd i . Ai l e s e rvet i n i n n e s i l l e r boyu n c a gi­
d e r e k azal mas ı n a rağ m e n b ü y ü k a n n e m e t i kete ; i n s a n ı n
d u ru m u n a , Tanrı vergisi t o p l u m ve dü nya d ü z e n i n e uy­
gun davra n ı ş l a r i ç i n d e b u l u n m a s ı ge rektiğ i n e sars ı l maz
bir i n a n ç b e s l e rd i . Yine de b u d ı şad ö n ü k g u r u r u n a l t ı n d a
b i r k ö y l ü n ü n a k l ı yatard ı . A p t a l değild i , yal n ızca i ş e yarar
b i r eğ i t i m d e n ve d a h a da kötü s ü , çok daha kötüsü , eği ­
t i m g ö r m e arzu s u n d a n y o k s u n d u . S e rvet i , ke n d i l e ri d e
b ü y ü kl e r i n d e n devralan ailesinden k a l m ı ş t ı ve d ü nya ile

ııs
b i l g i l e r i n i h i ç b i r değişikl iğe uğramad a n , aynı yold an e d i n ­
m i şt i . Ş i m d i b i r z a m a n l a r b ü y ü k o l a n evi n i n o t u r u l ab i l i r
d u r u m d a k i b i rkaç odas ı n d a , k e n d i s i n e h i z m e t e d e c e k
yaş l a n m akta o l a n b i r t e k h i z m e t ç i y l e yaşarke n b i l e , ser­
v e t İ n i l e l eb e t var o l m a d ığ ı n ı , süre k l i ye n i l e n me s i gerek­
tiği n i ; ayn ı şe ki l de b i lg i n i n de yal nızca saklanması değil
ye n i l e n m e s i gerektiği n i a n l a m aktan acizd i . B u n l a r ve b u
k o n u l a r d a k i b a ş a r ı ve başarı s ı zl ı k b i rb i ri n d e n ayr ı l maz i k i
kavra md ı . İ sa' n ı n m e s e l l e r i n d e "yete n e k " k e l i m e s i n i s e ç ­
m e s i b o ş u n a değ i ld i .
Yan i b ü y ü k a n n e m i n ç o c u k l a r ı n a ve t o ru n l a r ı n a aktar­
dığı b i l g i l e r t a m a m e n k e n d i yetiştirilişi ile u y u m i ç i ndey­
d i . O n u n sayesi n d e , h i ç kuşku d u y m a d ı ğ ı m i m parator­
luk t a r i h i h a kk ı n d a b i rç o k ; sürekl i ve u ma rs ı z c a kuşku
d u y d u ğ u m din h a k k ı n d a o n d a n d a çok h i kaye ö ğ re n d i m .
A m a e n b ü y ü k zevki , b i z e d u y d u ğ u sevgiyi e n güçlü şe­
k i l d e ifade e d i ş b i ç i m i , b i z i ko rkut m aya çal ışmasıyd ı . Ç a r
P e t r o ' y u ya d a İ sa'yı b i r çocuğu b ü t ü n gece ayakta t u t a ­
b i l e c e k k o r k u t u c u t ü m doğal v e doğaüstü ayrı ntılarıyla ,
işte bu kişisel i na n ç l a a n l a t ı rd ı . Cadı ları , kurt l a r ı , sıçanla­
r ı n taşıdığı vebayı ve b e n i e n ç o k k o r k u t a n vurdalak 'l&n;
ö l ü m s ü z v a m p i rl e ri a n l a t ı rd ı .
B a b a m b e n i h e m e n b u konuyla ilgili b i lg i l e n d i rm i şt i .
B e n d o ğ m a d a n ç o k ö n c e , b a zı u z a k k u ze n l e ri n i n i ç i n d e
yaşadığı l ü ksü göre n ve ç o k mü t ev a zı b i r ev i ç i n b i l e ça­
l ışmak z o ru n d a kal m ı ş olan b a b a m , a n n e s i n i n d ü n y a gö­
rü ş ü n d e b i r hata o l d u ğ u n u fark e t m i şt i . Ailes i n i n k e n d i
s e rvet i n i yarat m a s ı g erektiğ i n i ve b u n u y a p m a k i ç i n d e
eğit i m alması g erektiğ i n i b i l iyordu . Va m p i r h i kaye l e r i n i
kafasından at m ı ş ; o nları d i n l e d i ğ i m i öğre n d iğ i n d e , b e n i m
d e kafa m d a n a t m a rn ı sağlamışt ı . B e n i v e e rkek kard e ş l e ­
ri m i o k u t m a k i ç i n b i raz p a ra b u l m u ş t u v e askeri eğit i m
a l m a şansına y a da şanssızlığına s a h i p o l a n b e n o l m u ş ­
t u m . Vam p i rl e re , cad ı lara, k u rt l a ra ve sıçanların vebas ı n a
d a i r d ü şü n c e l e ri m i n h e p s i yok o l d u v e b e n a d a m o l d u m .
B ü y ü ka n n e m b e n y edi yaş ı n d ayken ö l d ü , a m a anla­
şılan b e n i m d ü ş ü n d ü ğ ü m d e n daha akı l l ı yd ı . " Bir ç o c uğu

2 19
yedi yaşına kadar b a n a v eri n , a d a m e d i p size ve reyi m . "
B u n u söyleye n Aziz lgnatius i d i v e anlaşılan , b ü y ü k a n ­
n e m d e b u n u b i l iyordu . Ç ü n k ü M atfe y ' i m a h z e n d e as­
kerin cesed i n i n ü z e r i n e eği l m i ş h a l d e g ö rdüğü m d e , b ü ­
y ü ka n n e m i n b ü t ü n a n lattıkları t ı p k ı b i r işgal o rd u s u gibi
b i rd e n sökün e t m i şt i . O z a m a n , ç o c u k k e n i n a n d ığ ı m , b ü ­
y ü ka n n e m i n b a n a aşılarlığ ı n ı b i l d iğ i şeyi , d a h a d a güç l e n ­
m i ş h a l d e g ö z l e r i m l e g ö r m ü şt ü m . B u yarat ı k l a r g e r ç e kt e n
vard ı . G ö r m ü ş t ü m . B u b i lgiyle b e rab e r başka b i r şey d a h a
( yi ne b ü y ü k a n n e m tarafı n d a n i ç i m e i ş l e n m i ş t a rt ı ş m a s ı z
b i r gerçek) kes i n l i k kaza n m ı şt ı , b u d a o n l a r ı n k ö t ü o l d u k ­
ları ve y o k e d i l m e l e r i gerektiğiyd i .
B ü t ü n b u a n ı la r ı n v e b i lgi n i n geri g e l m e s i i ç i n k e n d i
d u d a k l a r ı m d a n fısıltı h a l i n d e d ö kü l e n t e k b i r ke l i m e yet­
m i şt i .
"Vurda/ak!"
M atfey d e d u y m u ş t u . i ğ re n ç ye m e ğ i n d e n b a ş ı n ı kal ­
d ı r m ı ş , açı k d u ra n d ö ş e m e kapağ ı n a d o ğ ru b a k m ı şt ı .
G e riye , kara n l ığa doğru h ı z l a g e r i l e d i m . M atfey' i n b e l ­
d e n aşağısını h a l a g ö reb i l iyordu m , a m a y ü z ü n ü g ö re m i ­
y o rd u m . G e rç e kt e n b i r g ü r ü l t ü d u y u p d u y m a d ı ğ ı n ı v e
b u n u n k e n d i s i i ç i n b i r t e h l i ke o l u ş t u r u p o l u şt u r m a rl ı ğ ı n ı
a n l a m a k i ç i n d u raksad ı . Tedbi r l i o l mayı t e rc i h e tt i . M a h ­
z e n i n m e rd iv e n l e r i n d e n yukarı , m e y h a n ey e doğru ç ı kan
ayakları n ı g ö rü y o rd u m . Kapıyı arkas ı nd a n ç a rp t ı .
M a h z e n e atiad ı m v e aske rin b o z u l m u ş ce s e d i n e bak­
t ı m . Kesinlikle ö l m ü ş t ü . İ ril e ş m i ş , g ö r m e y e n gözle riyle
t e p e s i n d e k i tavan a bakıyordu ve re ng i n i y e rd e k i gö lcüğe
ve M atfey' i n i ç i n e a k ı t m ı ş olan t e n i , fe n e r i n !oş ışığında
epeyce solgun g ö r ü n ü y o rd u . B ağaz ı ndaki yaralar kor­
k u n ç t u . Bir z a m a n l a r et o l a n y e r l e rd e ş i m d i b o ş , k ı r m ı z ı
ç u k u r l a r vard ı . Parç a l a n m ı ş o l a n g ı rtlağı y e r i n d e yd i , a m a
i k i tarafı n daki kaslar ö y l e d e r i n d e n i k i y a n a ç e k i l m i ş t i ki ,
iki b o ş l u k b i rl e ş m i şt i . İ stesem iki p a r m ağ ı m ı b i r yaraya
koyar, ö b ü r taraftan o n l arı göreb i l i rd i m .
Yukarıdaki o d a d a n sesler geldiğini d u y d u m v e b u n l a r ı
y a p a n yaratığın hala b i nada o l d u ğ u n u h a t ı r l ad ı m . M a h -

220
z e n i paylaşt ı ğ ı m ö l ü a d a m için yapab i l e c e ğ i m h i çb i r şey
yoktu , a m a ö c ü n ü a l m a k i ç i n yapab i l e c eğ i m çok şey var­
d ı ; ç ü n kü m e r h u m b ü y ü k a n n e m tarafı n d a n i ç i me işlen ­
m i ş o l a n v e ad a m ı n b i r Fransız, d ü ş m a n ı m , o l ması gerçe ­
ğine rağ m e n akl ı m a g e l e n ilk ş ey öç a l maktı . M a h z e n d e n
d ı şarı ç ı kt ı m v e sokağ ı n karşısına geçip saklanacak b i r
yer arad ı m . M e y h a n e y i gözetl e rke n , M atfey' i n d i kkat l e
a n a kap ı d a n d ışarı ç ı ktığını g ö r m e m u z u n z a m a n a l m a ­
d ı . Sağa s o l a b akt ı , açı k m a h z e n e doğru b i rkaç ad ı m att ı ,
b i r san iye içeri baktı v e yal n ızca k e n d i a rt ı k l a rı n ı g ö rd ü .
Bu o n a h e m e n o rada sal d ı rm a k i ç i n iyi b i r fırsat olab i ­
l i rd i , a m a böylesi b i r savaşta galip geleb i l eceğ i ın İ d üş ü ­
n e m i y o r d u m . K ı l ı c ı m yoktu ; b u , uşak o larak g ö rü n t ü m e
u y m a z d ı , yal n ı z c a p a l t a rn u n i ç i n e sakla mı ş o l d u ğ u m b i r
b ı çağı m vard ı . Ayrıca, b ü y ü ka n n e m i n h i kaye t e r i n d e k i
vurdalak '\ar i n s a n l a r ü z e r i n d e ç o k etki l i o l an b a s i t öldür­
m e y ö n t e m l e r i n d e n n a d i re n et ki l e n i rd i .
M atfey sokakta , kuzeydoğuya doğru y ü rü m e ye başla­
d ı . B u sefer, ö n ü n d e giden b i riyle karşdaşmaktan e n d iş e
d u y d u ğ u n d a n değil , ke n d i s i n i izleye n b i ri o l d uğu ko rku ­
suyla göz u c u yl a arkaya bakarak ö n c e k i n d e n d a h a d i kkat l i
yü rüyo rd u . B e n i g ö rd ü ğ ü n ü ya d a d u y d u ğ u n u d ü ş ü n m ü ­
y o rd u m , a m a m e y h a n e n i n m a h z e n i n d e b i ri s i tarafı n d a n
i z l e n d iğ i n i b i l iyordu . Art ı k d a h a d a a c e l e e d i y o rd u , s e rt
a d ı m l a r l a , arada ayağı sürçerek koşuyord u . Ö n c e b u n u n
ke n d i s i n i izleyen kişiden k u rt u l m a çabası o l d u ğ u n u d ü ­
ş ü n d ü m , a m a bu ç o k b e c e r i ksizceyd i . S o n ra b u , kafam­
d a b at ı l b ü y ü ka n n e m i n (o nu böyle d e ğ e rl e n d i rm e k l e n e
k a d a r hatal ı davra n d ığ ı m ı ş i m d i a n l ı y o rd u m ) b e n ç o c u k ­
k e n b e y n i m e s o ktuğu b i r başka h a l k h i kayesiyle bağ l a n ­
d ı . Şafak s ö k m e k ü z e reyd i . G e c e boyu n c a y a n a n ş e h r i n
gök yü z ü n ü d o l d u ra n d o n u k , k ı r m ı z ı ışığı yeri n i h e n ü z
d o ğ m a m ı ş g ü n e ş i n y a r ı m ışıklarına b ı rakıyord u . Efsanede
söyl e n d iğ i gibi güneşin bir damla ışığıyla bile yok olab i ­
leceği i ç i n M atfey d i n l e ne b i leceği kara n l ı k b i r ye re d oğ ru
g i d iyor olab i l i r m i y d i ? " B iz g ü n d ü z uyur, gece ö l d ü rü ­
rüz . " Ü ç hafta ö n c e k i i l k b u l u ş m a m ı z d a Pyo t r böyle söy-

221
l e m i st i . B u n l a r b ü y ü ka n n e m i n ya da sevgili t o ru n l a r ı n a
gece n i n k o r k u n ç yarat ı kları n ı a n l a t m aya çalışan h e rh a n g i
b i r b ü y ü ka n n e n i n d u d a k l a r ı n d a n kolayca d ö k ü l e b i l e c e k
s ö z l e rd i . Askeri t a kt i k o l a rak vahşi doğada yaşayan b i rç o k
y ı rt ı c ı yarat ı ğ ı n yaşam b i ç i m i n i t a k l i t e t m e k l e ilgili p e k
ç o k şey söyl e n eb i l i rd i . A m a ş i m d i M atfey ve arkad aşları­
nın kurtları ve yarasaları "taklit" e d e re k var o l m a d ı k l a rı m ,
o n l a r ı n ( O p ri ç n i k l e r i n ) vahşi hayata ait yarat ı k l a r o l d u ­
ğ u n u ve geceye a i t b u öğretiyi yaşayab i l m e k i ç i n b i z zat
doğa tarafı n d a n s ı n ı rl a n m ı ş o l d u k l a rı n ı a n l ı y o r d u m .
Art ı k b a n a yab a n c ı o l mayan b i r yere ge l m i ş t i k ; D o m ­
nikiia i l e b e rab e r ç o k m u t l u saat l e r g e ç i rd i ğ i m D e gt i ­
yarny C a d d e s i ' n d e k i evd e n iki b l o k ö t e d e yd i k . O art ı k
ş e h i rd e o l m a d ı ğ ı i ç i n T a n rı'ya ş ü k r e t t i m . A m a M atfey,
bir k ı s m ı n ı b ü y ü k yang ı n l a r ı n m a h v e tt iğ i , d iğ e r l e r i n d e
i s e h a l a ateş l e r i n y a n m a k t a o l duğu sokaklarda yü rü m e ye
d e v a m e d i y o r d u . Ş e h r i n m e rk e z i n d e n e p e y u z a k b i r yer­
de , G ru z i n s kaya S o kağı ' n d a , eve geldiği n i n b e l i rt i l e r i n i
göst e rmeye b a ş l ad ı .
Küçü k , F ransızların işgal ettiği çoğu evd e n d a h a m ü ­
t evazı b i r evd i . D ı ş a r ı d a n b a k t ığ ı m d a , sokaktan girişi o l ­
m ay a n m a h z e n e b i raz ı ş ı k g i rm e s i n e i z i n v e r e n d a r , alçak
p e n c e re l e ri g ö reb i l i y o r d u m . M atfey ç i t l e r i n ü z e r i n d e n
atlayıp arka b a h ç ey e g i rd i ; ayak sesleri n i d i n l e d iğ i m d e ,
o n u n yukarı , eve doğru deği l , aşağı , m a h z e n e d o ğ ru y ü r ü ­
d ü ğ ü n ü a n l a m ı şt ı m . Ö n d e k i k ü ç ü k p e n c e re l e rd e n m a h ­
z e n i n i ç i n e b a k m aya ç a l ı şt ı m , a ma h i ç b i r şey g ö re m e d i m .
Ya i ç e r i d e n b o ya n m ı ş l a rd ı ya d a c a m l a r d a p e rd e vard ı .
M atfe y ' i m a h z e n d e o a d a m l a b e rab e r g ö rd ü ğ ü m d e n
b e ri ilk kez b i r a n i ç i n d u r d u m . O a d a m a yapt ı k l a r ı (akl ı ­
m a gelir g e l m e z o g ö r ü n t ü y ü kafa m d a n a t m aya ç a l ı şt ı m )
iğre n ç , h at t a i n san l ı kd ı ş ı yd ı , a m a i n s a n l a r ı n d a o l d u kç a
i ns a n l ı k d ı ş ı şeyl e r yapab i l d i k l e r i n i g ö r e c e k kad a r yaşa­
m ı şt ı m . T ü r k l e re e s i r o l d u ğ u m o b i rkaç saatte b u n a ş a h i t
o l m u ş t u m . A m a o n l a r ı n d a b e n i m d e yaşa m ı ş o l d u ğ u m
aşırı l ı klar M atfey' i n yapt ı k l arıyla ayn ı deği l d i . Yi n e d e şa­
fağın yavaşça s o k u l a n ışığı n d a , b ü y ü k a n n e m i n h i kaye l e r i

222
 ye n i d e n geri ç e k i l meye başlam ı şt ı . Babam ı n akıl c ı l ığı ye­
n i d e n k e n d i n i h a t ı r l a t ı y o rd u . Belki d e b ü y ü k a n n e m hak­
l ıyd ı ; i ns a n l a r ı n kan ı n ı i ç e n yarat ı k l a r vard ı . Belki mi? Bu
art ı k bir soru o l m a n ı n ö te s i n d eyd i , k e n d i g ö z l e ri m l e gör­
m ü ş t ü m . A m a y i n e de o n l arı tarif e t m e k i ç i n tmrdalak
gibi ö z e l k e l i m e u y d u r m a k g e r e k m e z d i . M atfey yaln ızca
b i r i n s a nd ı , n e kadar sap k ı n ve k ö t ü c ü l de ols a. B i r y a m ­
yam , b i r v a m p i r d e n d a h a az iğre nç değil di r, a m a b u kav­
ra m ı e l e a l m a k d a h a kolayd ı r .
Yaradılışı n e o l u rsa o l su n , b u o n u n k ad e r i n i değiştir­
m e y e c e kt i . Ö l m e s i gerekiyordu v e o n u b e n ö l d ü re c e k ­
t i m . M üttefi k i m o l ma s ı fark e t m e z d i ; b u savaşı n ö t e s i n d e
b i r m e s e l e yd i . B ü y ü ka n n e m i n öğrett i k l e r i n d e n h i ç o l ­
m a z s a b u kadarı kal m ı ştı : n e y i n doğru , n e y i n yan l ı ş o l d u ­
ğ u k o n u s u n d a b i r kesi n l i k ; a ra m ı z d a n e gibi ç e k i ş m e l e r
o l u rsa o l s u n geç i l m e m e s i g e r e k e n b a z ı s ı n ı rl a r o l d u ğ u n a
d a i r t ü m i n s a n l ı ğ ı n paylaştığı b i r duygu . A m a M at fey' i n
yarad ı l ı ş ı n ı n n e o l duğu , o n u ö l d ü r m e n i n n e k ad a r kolay
olacağ ı n ı s o ru s u n u n cevab ı n ı b e l i rl e y e c e kt i . Eğer yal n ı z ­
c a i nsan t ü rü n ü n yozlaş m ı ş b i r ö rneğiyse , ç o k az s o r u n
o l u rd u . Eğer vamp i rse , d a h a d i kk a d İ o l m a k z o r u n d a y d ı m .
D a h a fazla h a l k h ikayesi h a t ı r l a maya ç a l ı ş ı y o rd u m , a m a
b ü y ü k a n n e m i n s ö z l e ri n i h a t ı rl ayab ü s e m b i l e g e rç eğ i n
ö z ü n ü , n e s i l l e r d i r s ü reg e l e n a b a rt m a l a r d a n ayıramayaca­
ğımı b i l iyo rdu m . Bir h i kaye k i t ab ı n d a k i v a m p i r ö l d ü r m e
y ö n t e m i n e i n a n arak M at fey 'e a v o l m a k i s t e m i yo r d u m .
G ay e t e t k i n o l ab i l ec e k g e l e neksel b i r s a l d ı r ı d a n kaç ı n m ı ş
o l m a k d a i s t e m i y o r d u m . S ı k sık o l duğu gib i , M a k s ' m n e
yapacağ ı n ı d ü ş ü n d ü m .
M a k s ! O n u n i ç i n d e b u yarat ı k l a r ı n yarad ı l ışiarı b i r
fark yarat m a z d ı . M a k s i o n larla b ı ra k m ı ş t ı m ve eğer o n ­
l a r d a M atfey' i n m a h z e n d e yaptığı gibi ö l d ü rü y o rl a rs a ,
M ak s ' a da aynı şeki l d e d avran d ı k l a rı n d a n kuşku d u y m a m
için b i r n e d e n yo kt u . İ nsan d a olsalar, v a m p i r d e , d a h a
c a n l ıyken e d e ri n i v ü c u d u n d a n k o p a r ı p y e m i ş o l m a l ı yd ı ­
lar. A m a sonra, y i n e akl ı m a b i r h a l k h i kayesi g e l d i ve ya

223
b ü y ü k a n n e m i n yan l ı ş b i l iyor o l ması ya da O p r i ç n i k l e r i n
sahici i n s a n o l m a l a r ı i ç i n T a n n ' y a d u a e tt i m .
Ç i t i n ü z e r i n d e n a t l ad ı m . Şafak iyice söküyor v e kuş­
lar b ü t ü n güçle riyle o n u s e l a m l a m a k için şakıyord u ,
a m a g ü n e ş i n d a ğ ın as ı n a d a h a b e ş dakika kadar vard ı .
Yine d e , b u yarat ı k l a r ı n g ü n e ş i g ö r ü n c e s o n s uzluğa karı ­
şacaki a n n a d a i r eski efsaneye n e k a da r i t i b a r e t m e m
gerektiğ i n i m e ra k e d i y o rd u m . S o n u ç t a , b u n u n b i r ö n e m i
yoktu . M atfey' i n ö l m e s i gerekiyord u . G e r i kalan d o k u z
O p ri ç n i k ' i n d e ö l m e s i g er ekiyo rdu . D o k u z u n u ö l d ü r m e k
i ç i n ö n c e b i ri n i ö l d ü r m e m g er ek i y o rdu ve ş i m d i M atfey
b e n i m a h z e n i n m e rd iv e n l e ri n i n d i b i n d e b e k l i y o rd u . H i ç
o l mazsa , M atfey' i n t e k b a ş ı n a o l d uğ u n u u m u y o rd u m .
B u yarat ı k l a r yal n ı z m ı uyuyo rlard ı ? Ö n c e k i gece b e c e ­
riksizce F o m a ' y ı i z l e d i ğ i m i fark e d i p o n l a r ı n p e ş i n d e o l ­
d u ğ u m u a n l a m ı ş v e ş i m d i d o ku z u b i rd e n b a n a m e r h a b a
d e m e k i ç i n aşağıda b e k l iyor o l ab i l i rl e r m i y d i ? M at fey' i n
ş e h i rd e k i b ü t ü n kasap l ı k m a c e ras ı , faal iyetl e r i n e e ngel
o l a n b e n i b i r kez , sonsuza dek yok e t m e k ü z e re bu raya
g e t i r m e k i ç i n at ı l m ı ş b i r y e m olab i l i r m i y d i ?
Ç i t i n ö t e s i n d e k i k ü ç ü k avluda m a h z e n e i n e n b i r d i z i
taş m e r d i v e n vard ı . M e rd i ve n l e r i n a l t ı n d a k i kap a l ı kap ı ,
i ç e r i d e n e o l d u ğ u n u g ö r m e ın İ e n g e l l iyord u . M atfey ke ­
s i n l i kl e o radayd ı , a m a başka k i m vard ı , b i l m i y o r d u m .
P a r m a k u ç l a r ı m a basarak aşağı i n d i m v e kapıyı d i n l e m e ­
y e b a ş l ad ı m . İ ç e r i d e n ses g e l m iy o rd u . Takınağı çevirip
içeri g i rd i m .
İ çerisi kara n l ı kt ı , a m a zifiri karanl ı k deği l d i . Açı k ka­
p ı d a n b i raz ışık g i riyorrlu ve küçü k , yüksek p e n c e reye
geri l m i ş , kabaca y ı rt ı l m ı ş k u m a ş d ışarıda u y a n m akta olan
gün ışığını t a m a m e n e ng e l l ey e m i y o rdu . O rt a m havasız
v e r u t u b e d i y d i , d ı şarıdan daha soğuktu . G ö z l e r i m b i rkaç
s a n iyede karanl ığa al ıştı ve m a h z e n i n i ç i n d e d u ra n şeyleri
g ö rd ü m .
İ ki t a b u t vard ı . Ku l l a n ı m şekilleri y ü z ü n d e n b u n l ara
t a b u t d i y o r d u m . Tabut o l m a k ü z e re değil , c e p h e y e silah
v e d iğ e r m ü h i m m a t ı g ö n d e r m e k ü z e r e yap ı l m ı ş sand ı k -

224
!ard ı . A m a b ü y ü k l ü k ve ş ek i l l er i ne bakı l ı rsa, bu ö l ü ya­
rat ı k l a r ı n yatab i leceği yerlerd i . Kap ı d a n u z a k olan b o ş ­
t u . Kapağ ı , b a n a d ağ ı n ı k b i r yatağı h a t ı r l a t acak ş e k ild e
y a m u k b i r b i ç i m d e ü z e r i n d e d u ruyo r , s a h ib i n i n h e n ü z
geri d ö n m e d i ğ i n i gözler ö n ü n e s e riyord u . D iğ e r i ö z e n l e
kapat ı l m ı ş t ı v e saklanacak başka b i r y e r o l m a d ı ğ ı n a g ö re
i ç i nd e M atfey yat ıyor o l ma l ı yd ı .
Kapağı t u t t u m . Kilitli y a da s ı k ı ş t ı rd m ı ş deği l d i v e k o­
layca aç tığ ı m d a i ç i n d e M atfey' i n b o y l u boyu n c a u z a n m ı ş
b e d e n i n i g ö r d ü m . B u yarat ı ğ ı n yarad ı l ı ş ı n ı b i l m e y e n b i ­
r i s i n e ö l m ü ş gibi g ö rü n eb i l i rd i . N ab z ı n ı y a d a s o l u m as ı n ı
d i n l e y e n b i r d o k t o r b i l e b i l d iğ i m i z h ayata d a i r b i r i şaret
g ö r e m eyeb i l i rd i . Art ı k b ü t ü n kuşku l a r ı m yok o l m u ş t u .
E n yaz haliyle b i l e olsa, bu b i r i nsan değ i l d i . B i r tmrdalak
i d i . B u ç o c u k l u ğ u m d a yaşad ı ğ ı m d e h ş e t i n ge rçeğe d ö n ü ş ­
m e s i yd i . M atfey gözleri kapal ı , kolları i k i y a n ı n d a sessizce
yatıyo rd u . B i rçok y ö n d e n , bir saat t e n d a h a kısa bir s ü re
ö n c e m a h z e n d e b ı raktığı aske r i n c e s e d i n e b e n z i y o r d u ,
a m a t e k fark t e n i n d e yd i . Asker solgu n ( b i r ö l üye yak ı ­
şır b i ç i m d e ö l ü m b e y a z h ğ ı i ç i n d e ) o l d uğu h a l d e , M atfey
sıcak ve kan l ı c a n l ı g ö rü n ü y o r d u . Aske r i n rengi n i n t a m a ­
m ı , k a n ı vasıtasıyla ö n ü m d e uyuyan yaratığa aktarı l m ı şt ı .
Re n k l e b i r l i kte c a n d a aktarı l m ı ştı . D o ğ a d a b i r h ayvan d i ­
ğ e ri n i n e t i y l e k a rn ı m doyurab i l i rd i ; c a n a l m a k kaç ı n ı l m az
b i r s o n u ç t u . Ama M at fe y ' d e d o ğ ru d a n başkaları n ı n ca­
nıyla b e s l e n e n bir yarat ı k vard ı . Et i y e m e k ve k a n ı i ç m e k
gere k l i b i r m e k a n i z m a ( Ko m ü n yo n ' u n t i k s i n ç b i r takl i d i )
o l ab i l i rd i a m a gere k l i o l a n b e s i n c an ı n k e n d i s i yd i .
O c a n ı y a da M atfey' i n hayatı b o y u n c a aldığı sayısız
canı geri v e r e m e z d i m , a m a o n u n c a n ı n ı alarak en az ı n ­
d a n , başka ki mseyi ö l d ü re m e y e c eğ i n i garanti edeb i l i r­
d İ m . C e b i m d e h a l a , b ü yü k , k a rl a n ab i l i r b i r b ı ç a k vard ı .
O n u e l i m e a l d ı m v e açt ı m . Bıçak, o varl ı ğ ı m d a n h a b e r s i z
b i r şe ki l d e ö yl e c e yatarke n kalb i n i d e l i p g eçeb i l e c e k ka­
dar u z u n v e g ü ç l ü yd ü , a ma t e re d d ü t e d i y o rd u m . H ay a ­
t ı n a (eğer b u n a h ayat d e n e b d i rs e ) s o n v e r m e k l e v i c d a n
azab ı ç e k m e y e c e kt i m , a m a akl ı m a , böylesi canavarları

225
ö l d ü r m e n i n n e kadar zo r o l duğu h a k k ı n d a h i kaye l e r gel ­
m i ş t i . M ad e ni b i r b ı ç a k i ş e yaramazd ı ; d i n i e d i ğ i m b ü t ü n
h i kaye l e r b u n u d o ğ ru l u y o rd u . Ya d a acaba g ü m ü ş işe ya­
ra r m ı y d ı ? Fark e t m e z d i ; b e n i m b ı ç ağ ı m ç e l i kt i . T a h t a d a n
yap ı l m ı ş b i r b ı ç a k o l m a l ı yd ı , t a h t a b i r m ı z r a k .
Etrafı m a b a k ı n d ı m v e göz l e r i m b i rkaç d a k i k a ö n c e
M at fey' i n ü z e ri n d e n k a l d ı r ı p duvara yasladığım kapağa
takı l d ı . O işe yarar m ı yd ı ? H e r h a n g i b i r t a h t a değil , akd i ­
k e n d e n o l m a sı gerektiğ i n i u n u t m u ş m u y d u m ? S a n d ı ğ ı n
kapağ ı kes i n l ikle a kd i k e n d e n deği l d i . V e yassı b i r kapak­
tan nasıl işe yarar bir m ı z ra k yapab i l i rd i m ? M at fe y ' i n e ­
re s i n d e n b ı ç a k l a m a l ı yd ı m ? B ü y ü k a n n e m i n sözleri y i n e
kafa m d a b e l i rm e y e başlamışt ı , h e m d e fazlasıyla. Bazı
h i kaye l e rd e b ı ç akları n vurdalak 'lznn kal p l e ri n e , diğerl e ­
r i n d e i s e ağızlarına sap i a n m a l a r ı gerektiğ i n i n a n l at ı l d ı ğ ı n ı
h a t ı r l ı y o r d u m . H e r ikisi d e doğru olab i l i r m i yd i ? H e rh a n ­
g i b i ri doğru m u y d u ?
Yine e l i m d e k i b ı ç ağa b a kt ı m . S ağlam ve rahat l a t ı c ı y ­
d ı . O n u g e ç m i ş t e ö l d ü rm e k i ç i n k u l l a n m ı şt ı m . M at fey' i n
yarad ı l ı ş ı n e o l u rsa o l su n , doğa kura l l a r ı n a bağl ıyd ı . Kal ­
b i n e s a p i a n a n şey h a n g i m a l z e m e d e n o l u rs a o l su n , o n u
ö l d ü rü y o r o l m a l ı yd ı . Bıçağı kal d ı rd ı m v e avı m a b a kt ı m .
M atfey' i n yu m ru ğ u h ı z l a e l i m e i n d i v e b ıçağı ye re
d ü ş ü rd ü . Varl ı ğ ı ını fark e d i p uyan m ı ş , b e n d e n b i rkaç
s a nt i m u z a kt a , t a b u t u n u n yan ı n d a d u ru y o rd u . İ ki eliy­
le, H e rk ü l ' e yaraşı r bir g ü ç l e b e n i iterek karşıya , t a b u t u n
kapağ ı n ı n b u l u n d u ğ u yere k a da r savu rd u . Kapak p a r ç a ­
l a n d ı . Çabal ayarak ayağa k a l kt ı m ve k e s d e n n e fe s i m i t o ­
p a r l a m a k ü z e re duvara yas l a n d ı m .
" D e m e k , " d e d i o l d u kç a aksan l ı Fransızcasıyla , " Ru s
k o m u t a n art ı k asdarıyla i ş i n i n b i t t i ğ i n e karar v e rd i , öyle
m i ? " K o n u ş u rke n , d iğ e r l e r i n d e hiç g ö r m e d iğ i m , ye n i b i r
k e n d i n e güve n duygu suyla t e h d i t k a r b i r ş ek ild e ü z e r i m e
d o ğ ru y ü r ü y o rd u . G ö z l e r i n d e n , yal n ızca b a n a yö n e l i k ,
n e fret d o l u ate ş l e r fışkı rıyordu . " E l l e r i n i k i rl e t m e y e t e ­
n e z z ü l e t m e n e şaş ı rd ı m . " T a m ö n ü m e g e l m i ş , y a ka rn d a n
yakalam ı ş , karşı duvara d oğ ru s ü rü kl ü y o rd u . " N e d e n b i z

226
sızın i ç i n Fra n s ı z l a n ö l d ü rd ü k t e n s o n ra b i z i ö l d ü re c e k
b i ri l e r i n i k i ra l a m ıyors u n u z ? S e n i n l e k o n u ş u r k e n efe n d i ­
m i z e , sanki salak b i r ihtiyarm ı ş , s i z i n g ü z e l ü l ke n i z d e b u ­
l u n m aya h a k k ı o l m ay a n b i r yab a n c ı y m ı ş gibi nas ı l b ı y ı k
a l t ı n d a n g ü l d ü ğ ü n ü g ö rd ü m . "
B e n i b i r kez d a h a o d a n ı n i ç i n d e s ü r ü k l e d i v e b u kez
e l i n i n tersiyle ç e n e m e v u r d u . D a rbe n i n gücü , daha ö n c e
de göste r m i ş o l duğu rasgele g ü ç gibiyd i . B e n i y i n e köşe ­
ye , kapağ ı n k ı r ı k parçaları n ı n aras ı na savu r m u ş t u . G ü c ü
karş ı s ı n d a çaresiz ka l m ı şt ı m . B o ro d i n o yak ı n l a r ı n d a k i
ç i ft h k evi n d e , O p r i ç n i k l e r i n aviarım y a k a l a m a k i ç i n n e
k a d a r h ı z l ı davra n d ı kl a r ı n ı g ö r m ü ş t ü m . M o skova' n ı n
sokakl arı n d a v e evleri n d e , g i z l e n m e l e ri n i g ö r m ü ş t ü m .
B u rada M atfey' i n h e r i k i s i n e d e i htiyacı o l m a d ı ğ ı n ı , yal ­
n ı z c a fi z i ks e l g ü c ü n ü n b e n i d i z ç ö kt ü r m e y e yeteceğ i n i
g ö r ü y o rd u m . A m a sanki ö l ü m ü m ü n n i h a i arac ı n ı n b u
o l mayacağ ı n ı k a n ı t l a m aya ç a l ı şıyormuş gib i , h ti l a ö n c e k i
k u rb a n l a r ı n d a n e m d i ğ i k a n l a r ı n l e k e s i n i taşıyan d i ş l e r i n i
gösterd i . H a l k h i kaye l e r i n e göre , k ö p e kd i ş l e r i i n s a m n k i n ­
d e n b ü y ü kt ü , a m a ç o c u kl u ğ u m d a h ayal e t t i ğ i m gib i , b i r
c e rrah ı n al e tl e ri kad a r keskin değ i l d i . Köpe k l e r i n d iş l e ri
gibi y ı rt m a k t a n ç o k d e l m e k i ç i n tasarl a n m ı şt ı .
" S iz insanlar, güze l l i ğ i n i z l e v e aşkı nızla ç o k zarif o l d u ­
ğ u n u z u s a n ıyo rsu n uz , " d iye d e v a m e t t i y i n e b a n a doğru
yaklaşı rke n . Bana karşı duyduğu b u u m u l m a d ı k , bast ı r ı l ­
m ı ş n e fret b e n i ş a ş ı rt ı y o rdu . "Ama D i m i t r i y . Fetyukovi ç
h a k l ı yd ı ; s i z i n m i d e n i z b i z i m yapt ı k l ar ı m ı z ı y a p m a y ı kal­
d ı rm a z ve sizin c es a ret i n i z b i z i d u rd u r m aya y e t m e z . "
Bir ya n ı m , n e z a k e tt e n değ i l , böylesi b i r yarat ı ğ ı n ak­
l ı n d a n n e l e r geçtiğ i n i ö ğ r e n m e açhğıyla o n u d i n l e m e k
i s t i y o rd u . A m a c a n ı m i ç i n m ü c a d e l e e t m e m d a h a ö n e m ­
l iydi v e e n iyi fırsat d a b u y d u . Art ı k a m ac ı m o n u ö l d ü r ­
m e k değil , h a y a t t a k a l ab i l me kt i ; h ayatta k a l ab i l m e k i s e
kaç m a k d e m e kt i v e b u n u n i ç i n , o n u k ap ı d a n m ü m k ü n
o l d u ğ u n c a u z a k l aşt ı rm a m g e r e k i y o rd u .
T a b u t kapağ ı n ı n kırık yarı s ı n ı y e rd e n a l d ı m ve kalkan
gibi iki e l i m l e ö n ü m d e t u t t u m . S o n ra t e k sıra h a l i n d e

227
t a h t a dişler gibi d u ra n kırık, ç e n t i k l i tarafı n ı M atfe y ' e ge ­
l ecek şe ki l d e ye re b ı ra kt ı m . Ayn ı a n d a köşed e n o n a doğru
z ı p l ad ı m . Ağı r kapağ ı n ç e n t i k l i k e n a r ı n ı n göğs ü n e d o ğ ru
vurmasıyla d e ngesi b o z u l d u ve a n ı n d a ayağı y e rd e n kesil ­
d i . H ı z l a n arak k o ş t u m ve o n u o d a n ı n karşı tarafı n a i t t i m .
Ayağını ye re basabilse , m ü t h i ş g ü c ü n ü b a n a karşı kulla­
nab i l i rd i , a m a ayakları y e r d e n kes i l m i ş h a l d e t u t u n a c a k
y e r a rarke n yapab i l eceği h i çb i r şey yoktu .
S ı rt ı n ı karşı duvara ç a rp t ı ve b i rd e n d u rd u . T a b u t ka­
pağı ve b e n i m d u r m a m ı z i ç i n b i rkaç saniye d a h a geçt i ,
a m a o kısac ı k s ü re d e , ağı r t a h t a M atfey' i n göğs ü n ü parça­
layacak kadar yol a l m ı şt ı . Kırık kab u rgal a rı n ı n ve a l t ı n d a k i
o rgan l a r ı n i ç i n e t a h t a parçaları g i r m i şt i . B ü t ü n d u yu l a r ı m
kaç m a ın ı e m re d i y o rd u , a m a b e n o n u duvara yap ı ş t ı r m a k
i s t e r m i ş g i b i s o l u k soluğa b i r h a l d e kapağa yas l a n m ı ş d u ­
ruyo rd u m . Başı göğs ü n e d ü ş m ü ş t ü ; b i r a n i ç i n ö l d ü ğ ü n ü
d ü ş ü n d ü m . S o n ra b i rd e n b aş ı n ı kald ı rd ı ve b e n b i r kez
d a h a o n u n n e fre t l e parlayan gözle riyle karş ı l aşt ı m . Kol ­
l a r ı n ı arkas ı ndaki duvara yasiadı ve b e n i m uygu l a d ı ğ ı m
t ü m güce rağ m e n v ü c u d u n u d u v a r d a n uzaklaştı rmaya
başlad ı . B i rd e n b i r hayret ifadesiyle g ü c ü t ü k e n d i ve ge­
riye doğru d ü ş t ü . B e de n i n i i zleye n t a b u t kapağ ı n ı n h a re ­
ketiyle b i rl i kte , göğs ü ne g i rm i ş olan t a h t a parçaları içeri
doğru b i raz d a h a yol ald ı . S o n sarsıl ması n ı n bir h ayva n ı n
can ç e ki şıne si m i o l d uğ u n a , yoksa yaptığı h a r e k e t i n , b i r
t a h t a parças ı n ı kalb i n i n c a n alıcı y e r i n e m i d e n k get i rd i ­
ğ i n e e m i n o l a m ı y o rd u m . A m a a rt ı k gevşe m i ş t i ve h a re k e t
e t m i y o rd u .
Bir kez d a h a c a n l a n acağı v e i nt i ka m a l m aya çalışa­
cağı ko rkusuyl a , g e r ç e k t e n ö l ü p ö l m e d i ğ i n e nasıl karar
v e re c eğ i ın İ d ü ş ü n e r e k nefe s i m i t u t m u ş b e k l i y o rd u m . Az
sonra , ö l ü m ü n ü n k a n ı t ı b e k l e n m e d i k ama t a rt ı ş m as ı z b i r
b i ç i m d e gel d i . Vü c u d u algı lan ması z o r b i r yavaşl ı k i ç i n d e
d ö n ü ş ü m e uğ ruyo rd u . İ nsan ı n b i r saat i n k o l l a rı n ı n h a ­
reket i n i algılamas ı , o n d a k i b i r değişikliği algı lamas ın d an
ç o k d a h a kolay o l u rd u . A m a y i n e de , iki d ak ik a i ç i nde ,
gözl e ri m i n ö n ü n d e c e s e d i n suyu ç e k i l m i şt i . T e n i n i n d o -

228
kusu m e r m e r d e n t eb e ş i re , saçları i p e k t e n p a m uğa , göz­
l e ri c a m d a n b u z a d ö n ü ş m ü ş t ü . B ü t ü n fiziksel öze l l i kl e ri
( t ı p k ı ö l ü m s ü z h ayat ı n d a k i b ü t ü n varl ığı n ı n , b i r z a m a n l a r
i ç i nd e b u l u n d u ğu i n s a n h al i n i n i n a n d ı rı c ı l ı kt an u z a k b i r
t ak l i d i n e d ö n ü ş m e s i gib i ) ö n c e k i n i n i n a n d ı rı c ı l ı kt an u z a k
b i r takl i d i h a l i n e g e l m i şt i . Ö n ü m d e k i ya rat ı k n e k ad ar
korku n ç ve iğre n ç o l u rsa o l su n , ö l ü m a nı nd a b i r yağ l ı b o ­
ya t ab l o n u n zengi n l i ğ i n i ve canlılığını göste r m i şt i . A m a
ş i m d i g ö r ü n t ü ayn ı o l d uğu halde , sanki yağ l ıboya n ı n ye r i ­
n i s u l uboya a l m ı şt ı . Ö z n e ayn ıydı a m a m e c ra değişmişt i .
Ara m ı z d a k i kapağ ı n ü z e r i n d e k i baskı m ı hafiflett i m
ve k u ru m a n ı n b o y u t u açığa ç ı kt ı . C e se d i n h i ç b ü t ü n l ü ğ ü
kal m a m ı şt ı . Ke m i k l e ri n e , saç ları n a , i l i kl e r i n e k a d a r h e r
şey t o z o l m u ş t u . Toz , h a re ke t e t m e gücü o l madığı i ç i n
v ü c u d u n ç ü rü d üğ ü yerde d u ru y o rd u , a m a v ü c u d u i kiye
b ö l e n t a h t a giyot i n i n ufak b i r h a r e k e t i y l e dağ ı l maya baş­
l ad ı . Kolları , hacakları ve v ü c u d u n u n b o y n u n d a n aşağısı ,
şekilsiz h a l e gelmiş giysilerinin i ç i n de n , d e l i n m i ş b i r u n
t o rbas ı n d a n d ö k ü l ü r gibi k ü l yığın ı h a l i n d e yere d ö kü l ü ­
yord u . M atfey' i n k u ru m u ş b ü s t ü y l e y ü z y ü z e kal m ı ş t ı m .
Toprağ ı n a l t ı n d a n ç ı karı l m ı ş m e r m e r d e n b i r Sezar kad ar
ge rçeğe yakı n , a m a asla o kadar kal ı c ı o l mayan başı ve
o m u z l a r ı , ö l ü m ü n e n e d e n o l a n a l e t i n ü z e r i n d e d u ruyor­
d u . G e v ş e m e m ve bir daha c a n l a n a m ayacak kadar ölü
o l d u ğ u n a i n a n a m a m i ç i n b i rkaç dakika g eçme s i g e re kt i ,
a m a s o n u n d a geri ç e k i l ct i m ve t a h t a kapağ ı n ye re d ü ş m e ­
s i n e i z i n v e rd i m . Kapakla b i rl i kt e M atfe y ' d e n artaka l a n ­
lar d a ye re doğru d ü ş t ü , a m a ye re d e ğ i p p a r ç a l a n a m a d a n
havaya karı şı p dağıldılar. G iys i l e r i n d e n kalan son parça
ye re değdiğ i n d e , p a l t a s u n u n yakas ı n ı n o l u ş t u rduğu baca­
dan p u f d iye t o z ç ı kt ı ve s o nras ı n d a , kuşkuya ye r b ı rak­
m ayacak şekilde yok o l d u .
D e r i n d e r i n nefes a l m a i htiyac ıyla kafa ın ı ge riye doğ­
ru atarak ye re ç ö kt ü m . Vü c u d u m savaşın sona e rd i ğ i n i
i d rak ettikçe , kasl a n ın d a k i gerg i n l i k de g i d e re k azalıyor­
d u . M atfey' i n yok o l d uğu y e re (bu s ı radan b i r ö l ü m o l ­
sayd ı M atfey' i n cesed i n i n yat ıyor olacağı yere) b a kt ı m

229
ve h u z u rs u z o l d u m . Eksik b i r şey vard ı . O ra d a o l ması
g e r e k e n bir şey, o rada deği l d i . Elbette o rada b i r ce s e d i n
o l ma sı ge re k i rd i , a m a b u o deği l d i . B u o d a d a eksik o l a n
b i r ş e y deği l d i , b e n d e e k s i k o l a n b i r şeyd i . E n ufak b i r
ü z ü n t ü d u y m u y o rd u m . O n yıldan u z u n s ü re d i r g ö revde
olan , ö l d ü rm e y e alışkın bir aske rin d ü ş m a n ı n ı n ö l ü m ü n e
ü z ü l d ü ğ ü aşamayı ç o kt a n geride b ı ra k m ı ş ol ması b e k l e ­
n i rd i v e b u b i r ye re k a d a r d o ğ ru yd u . Savaşta , b i r t o p y a
d a t ü fe k m e r m i s i n i n m e n z i l i kadar u z a ktayk e n ö l d ü r m e k
t e t i ğ i ç e k m e k ya d a t o p u ate ş l e rn e k m e k a n i k b i r işt i . B u
h a re k e t l e r b a z e n ö l ü m e n e d e n o l u r a m a b a z e n , m e r m i
isabet e t m e d i ğ i n d e de o l m a z . H at t a savaşta kılıçlar ç e ­
k i l m i ş olsa b i l e d ü ş m a n ı n y ü z ü y o k t u r v e h e r şey sona
e rd iğ i n d e , insan k i m i ö l d ü rd ü ğ ü n ü b i l e m e z .
A m a b e n i m yapt ı ğ ı m askerlik b ö y l e b i r şey deği l d i .
N e d e n o l d u ğ u m ö l ü ın i e r i n çoğu , t ı p k ı b u n u n gibi kişi­
seldL Bazı ları h a k l a r ı n d a casusluk yaptığ ı m , ke n d i l e ri n i
i z l e d iğ i m i fark e t m i ş , karş ı l a r ı nda ke n d i m i savu n m a m
g e re k e n k i ş i l e rd i . D iğerleri , ö l d ü r m e y e karar v e r m i ş o l ­
d u ğ u m , v u r m a d a n ö n c e hayat l a r ı n ı n ve gü n l ü k yaşantı l a ­
rı n ı n ayrı n t ı l a rı n ı i nc e l e d i ğ i m kişilerd i . H e r i k i d u r u m d a
d a d o ğ ru o l a n ı yapt ı ğ ı m ı b i l i y o rd u m ; o n la r ı n ö l ü m l e ri
b e n i m h ayatta ka l m a m ya da Rusya ' n ı n ç ı karı i ç i n ge­
re k l i y d i ve kad e r i n c i lves i n i n o insan ı , yıllar ö n c e , ö l d ü r ­
m e m i g e re kt i r m e y e c e k b i r d u r u m a sokmadığı ve b u n u n
başka b i r y o l u o l madığı i ç i n h e p ü z ü l ü rd ü m .
A m a M atfe y ile ö l d ü r m e k b i r zevk h a l i n e g e l m i şt i .
İ ç i m d e n , keşke kad e r b i z i karş ı l a şt ı rm a m ı ş olsayd ı , d i y e n
aşırı t i t i z b i r s e s ge l m iyordu ; d u ru m b u n u n t a m t e r s i n e y ­
d i . B u ra d a o l m a k t a n m e m n u n d u m ; o n u n ö l d ü re n kişi o l ­
m a k t a n d a m e m n u n d u m . O p ri ç n i kl e rd e g ö rd ü ğ ü m ac ı ­
m a s ız l ı k ş i m d i t a m a m e n m a n t ı k l ı g e l iyord u . Ac ı masız l ı k
o n l arı e n i y i a n l at a n öze l l i kt i , i k i tarafı keskin b ı ç a kt ı . O
kad a r kolaylı k l a , kararl ı l ı kl a ve vicdansızca ö l d ü reb i l m e ­
l e r i n e i z i n v e r e n şey acımasızl ı kl a rıyd ı . H ayat l a r ı n ı n b i r
aşamas ı n d a , u l a ş ın aya çal ıştıkları şey karş ı s ı n d a b i r engel
o l a rak g ö r d ü k l e r i m e rh a m e t l e r i n i kesip a t m a n ı n bir yo -

230
! u n u b u l m u ş l a rd ı . A m a m e r h a m e t i n s ı n ı rlaması o rt a d a n
kal k ı n c a , k o r u m a s ı da yok o l m u ş t u . Bir i n s a n ı n b i r d iğe ­
r i n d e g ö rdüğü ve a c ı ma h i ssettiği (eğer başka yolu varsa
ö l d ü rm e kt e n kaç ı nd ığ ı ) t ı p k ı M as o n l a r ı n b i rb i rl e ri n i t a­
n ı m a k i ç i n ku l l a n d ı kları gizli işaret g i b i o l a n t a n ı m a duy­
gusunu kaybet m i ş l e rd i . M atfey bir adamı ö l d ü rm e k t e n
h i ç v i c d a n azab ı d u y m ay a c a k h a l e g e l m i ş o l ab i l i rd i , a m a
b u n u n b e d e l i n i , k e n d i yarad ı l ı ş ı n ı b i l e n b i ri n i n de , ke n ­
d i s i n i y o k e t m e kt e n v i c d a n azab ı duymayacağ ı n ı b i l e re k
ö d ü y o rd u .
Belki m e s e l e b u n d a n da b a s i tt i . M atfey' i n ö l ü m ü n d e n
ü z ü n t ü duymamam ı n nede n i belki de şahit olmamış ol­
m a m d ı . M atfey ç o k u z u n yıllar ö n c e , u z a k b i r y e r l e rd e şu
a n d a o l d uğu şeye d ö n ü ş t ü ğ ü n d e ö l m ü ş t ü . C e se d i n i n az
ö n c e şahit o l d uğ u m gibi hızla ç ü rü m e s i , ilk ö l ü m ü n d e n
b e r i b i ri k e n ç ü rü m e n i n b i rd e n salıverilmesiyd i . G e rç e k
ö l ü m ü n d e v ü c u d u n a kab u l ettiği b u ö l ü m s ü z l ü k y o l u n u
k e n d i s i m i s e ç m i şt i yoksa b u n a z o rl a n m ı ş m ı yd ı , b i l m i ­
y o r d u m . İ ç i n d e a z d a olsa m e r h a m e t o l u p ol madığı soru­
s u n u n cevabı b u n a b ağlıyd ı .
Yukarıdan g e l e n b i r ses d ü şü n c e l e ri m i b ö l d ü . Ç i z m e l i
b i r ayak sokağa açılan yüksek , d a r p e n c e re l e rd e n b i r i n i
k ı rd ı . İ ç e r i d e n b i r bağınş geld i . O p r i ç n i k l e rd e n b i riyd i .
H an g i s i o l d uğ u n u b i l m iy o r d u m , b a z ı l a rı n ı b ı rak s e s i n d e n
t a n ı m ay ı , g ö rü n c e b i l e t a n ı y a m ı y o r d u m a m a M at fe y ' e
s e s l e n iyord u . O p ri ç n i k (vurdalak) ayağ ını c a m d a n soka­
rak i ç e ri s ü z ü l d ü , ama z e m i n e at l a m a k yeri n e ( p e n c e re ­
n i n a l t ı n d a b i r a d a m boyu k a d a r mesafe vard ı ) t ü m ağır­
l ığıyla b i r e l i n e ası l ıp di ğ er el iyle d ışarıda kalan b i r şeyi
t u t a r a k s a l l a n ıyo rd u . Ş i m d i o n u n Varfo l e m ey o l d u ğ u n u
gö rmüştü m .
D e nges i n i sağlayan Varfo l e mey ke n d i siyle b e rab e r
b i r aske rin h a r e k e t s i z b e d e n i n i ç e k e r e k ye re atlad ı . Koyu
yeşil ü n i fo r m a s ı n d a n ( B üyük O r d u ' n u n ya n s ı n d a n çoğu­
n u o l u şt u r a n Fransız u y ru k l u o l mayan askerl e rd e n b i ri )
b i r İ talyan o l duğu a n l a ş ı l ıyord u . Ask e r y e re d ü ş e rke n
Varfo l e m e y ' i n e l i nd e n k u rt u l d u ve (yan ı l m ıyorsam , h e -

23 1
n ü z o n ye d i yaş ı n ı g e ç m e m i ş b i r j a n d a r m a o l m a l ıyd ı )
ye re çakı l d ı . H o m u rd a n d ı v e yana d ö n m e y e çalışt ı . Ö n ­
c e d e n d e g ö r d ü ğ ü m gib i , O p r i ç n i k l e r y e m e kl e r i n i b i raz
c a n l ı seviyo rlard ı .
Varfo l e m ey avı n ı n y a n m a d i z ç ö kt ü ; y ü z ü n ü ve boy­
n u n u istekle o v u ş t u r u r k e n g ö z l e ri n i boylu b o yu n c a aske ­
r i n b e d e n i n d e g e z d i riyordu . Yi ne M atfey 'e sesle n d i . G a ­
n i m e t i n i arkadaşıyla paylaşacak kadar b o n k ö rd ü .
" Ko rka rı m M atfey s e n i d u y a m a z , Varfolemey . " Bir ö n ­
cek i m ü c a d e l e n i n özgüve n i y l e k o n u ş u y o rd u m , a m a zafe ­
r i m d e k i şans b e n i h a k l ı ç ı ka r m ı yordu .
Varfole mey d ö n d ü ve saldırıya h az ı r b i r b i ç i m d e ç ö ­
m e l m e p o z i s yo n u n a geçt i . S a n ı r ı m O p r i ç n i k l e r i n e n gen ­
ciyd i . Yani g ö r ü n ü ş olarak e n g e n ç o l a nd ı ; öyleyse ö l ü m l e
e n genç yaşında karşılaşmış o l a nd ı . B i r k e z b u d u r u m d a
m u h afa z a e d i l d i m i , d ü ny a da yüzyı llar boyu n c a , d iğerle ­
r i n d e n ç o k d a h a u z u n b i r s ü re ya da b i rkaç ay boyu n c a d o ­
laşab i l i rd i . N e kadar istesem d e t a h m i n y ü rü t m e k z o rd u .
" M atfey n e re d e ? " d iye s o rd u .
Başımla duvara d oğ ru at ı l m ı ş , M atfey' i n t o z d a n ar­
t ık larıyla kap l ı giysi t e p e c i ğ i n i g ös t erd i m . " T a n ıyamad ı n
mı?"
Varfo l e mey y ü r ü d ü v e yoldaş ı n d a n artaka l a n l ara b a k ­
t ı . D u d ağ ı b i r i nsan ı n ç ü rü m e kt e o l a n b i r h ayvan l e ş i n i
g ö rd ü ğ ü n d e t a k ı n d ı ğ ı h o ş n u t s u z i fadeyle kıvrı ld ı . İ ç i n ­
d e n g e l e n b i r t i ks i n t i yd i , a ma bu art ı kları geride b ı rakan
canl ıya karşı ru h s a l bir s e m p at i b e s l e m i y o rd u . Bana göre
M atfey bir toz yığ ı n ı , az s o n ra rüzg a r ı n dağıtaeağ ı b i r
p u d rayd ı . Varfo l e m ey'e g ö re b i r ö l ü m s i mgesiyd i ve r u h
h a l i b i rd e n y ı k ı l m ı ş b i r i ns a n ı n k i n e d ö n ü ş m ü ş t ü . D i z l e r i ­
n i n ü z e r i n e ç ö ktü , b i r avuç d o l u s u t o z ald ı , u m a rs ı z c a b i r
yaşam k ı r ı n t ı s ı arayarak p a r m a k l a r ı n ı n aras ı n d a n akıtt ı .
" B a n a so n su z a kadar yaşayacağ ı m ı söylediler," d e d i .
" S ana c a z i p gelen şey b u m u y d u ? " d iye s o rd u m .
" H ayır. Bana k o r k u s u z olacağ ı ın ı söylediler. Ko rku e n
b ü y ü k d ü ş m a n ı m d ı . " Bana doğru b a kt ı . Pek k o r k u t u c u
g ö r ü n ü y o r o l a m a z d ı m . S i lahsız ve y o rg u n d u m ; b e d e n i m

232
ö n e doğru eğil m i şt i , k o l l arı m l a d i z i e r i m e ab a n m ı şt ı m .
O n u n l a k o n u ş ab i l m e k i ç i n b a ş ı m ı kal d ı rmakta z o r l a n ı ­
yordu m .
" N e d e n k o r k u y o rd u n ? " d iye s o rd u m . Arkas ı n d a , ö n ü ­
n e d ö n m ü ş d i z l e ri n i n ü z e r i n d e d u ra n İ talya n ' ı görüyor­
dum.
" S o n u c u n d a n , " d iye cevap v e r d i Varfolemey, b u n u
d a h a ö n c e defalarca d ü ş ü n ü p b u k e l i mey i ö z e n l e seçtiğ i ­
n i i m a e d e n b i r b e l i rs i z l i k i ç i nde .
İ talyan ayağa kalkıp k ı l ı c ı n ı ç e km i ş , Varfo l e mey'e
doğru s ü r ü n ü y o rd u .
" S o n u ç l a r d a n ko rkuyo rsu n , h a ? "
" Es k i d e n arkadaş l a rı m ı n fi k i rl e r i n d e n korkard ı m . "
G ö z l e ri n i e l i n d e k i t o z l a r d a n ayı rd ı v e b a n a b a kt ı . " Ş i m d i
ye n i arkadaşlarım var." E l i n i yana d oğ ru u z a tt ı , İ talya n ' ı n
göğsü n e v u rd u ; İ talyan ye re d ü ş t ü . B u Varfo l e mey' i n d ik ­
kat i n i b i r a n i ç i n dağıt m ı şt ı , a m a b a na e l i m i uzat ıp iste d i ­
ğ i m i alacak z a m a n ı v e r m i şt i .
" S e n i n gibi insanlar b e n i a d a m y e r i n e koymazd ı , " d iye
d e v a m e t t i Varfo le mey ayağa kalkarke n , "ve hala d a b e n i
a d a m ye r i n e koymad ı ğ ı n ı söyleyeb i l i r i m . A m a değişen n e
b i l iyor m u s u n ? Art ı k u ru u r u m d a değil . " Arkas ı n d a , asker
ayağa kal k m ı şt ı . K ı l ı c ı n ı al maya z a h m e t e t m e m i şt i , a m a
arada güve n l i b i r mesafe b ı rakarak b a n a yaklaşmakta o l a n
Varfo l e m ey ' i i z l iyordu .
" S a n k i u m u ru n d a y m ı ş gibi k o n u şuyo rsu n , " d e d i m aya­
ğa kalkarak. Aske r i n n e d e n k ı l ı c ı n ı a l m a d ığ ı n ı a n l a m ı şt ı m .
Varfo l e m ey ' i i z l e m iyor , kapıya d oğru s ü r ü n ü y o rd u . Ç o k
yakı n ı n a geldiği i ç i n kapıya doğru b i r atak yapt ı . Enge l ­
l e n ın e y e u ğ ra m a d a n kaçınayı başard ı ; yukarı , özgürlüğe
doğru koşan ayak sesleri n i d u yd u k .
O telaşla ç ı karke n , kap ı açık kal m ı şt ı . Şafağı n i l k ışık­
ları i n c e b i r h uz me h a l i n d e kap ı d a n giriyor, Varfo l e mey' i n
b i raz arkas ı n ı ayd ı n l at ı y o rd u . Varfo l e mey arkas ı n a b a kt ı ,
ç e n e s i b e l l i b e l i rsiz gerg i n l e ş m i şt i .
" S a n ı r ı m ko rktuğ u n başka b i r şey d a h a var," d e d i m
o n a doğru b i r ad ı m atara k . G ü n e ş ışığına d e n k g e l m e rn e k

233
ı ç ı n b e n d e n u z a k l a ş a m ı y o rd u . Elbette , uzaklaşması i ç i n
b i r n e d e n d e y o kt u . O n a b i r t e h d i t o l u ş t u r m u y o rd u m ,
a m a geri ç e k i l m e s i e nge l l e n e n b i r o rd u , sald ı rgandan h e r
z a m a n d a h a fazla korkar.
" S e n i n k o r k m a n gereken şey i n ya n ı n d a h i ç kalır. " S e ­
s i n d e k u r u sıkı a t ı y o r m u ş g i b i b i r ifade yoktu . B u n a i n a ­
n ı yordu v e h a k l ı yd ı . Kalb i rn b e n i o l acaklara h a z ı r l a m aya
ç a l ı ş ı rken n ab z ı m ı n b o y n u rn d a att ığı n ı h i s s e d iyordu m .
İ leri doğru b i r a d ı m d a h a att ı m . Varfo l e mey y a geri ç e k i ­
l e e e k t i ya sald ı racakt ı , a m a g e r i ç e k i l e m e z d i . O n u t e rc i h ­
t e n yoksun b ı ra k m ı ş t ı m v e t e rc i h güçlü b i r savaş silahıdır.
Kap a n a k ı s d m ı şt ı ; b ü t ü n gücüyle b a n a d o ğ ru h a m l e ya­
parak saldı rıya geçt i . G e riye doğru d ü ş t ü m , ama düşer­
ken e l i m i , daha ö n c e e l i m e aldığım keski n , u c u sivri t a h t a
sırığı göğsü n e g e l e c e k ş ek i l de ka l d ı rd ı m .
H ız l a yere d ü ş t ü m . B aş ı m ı n arkas ı n ı n e redeyse b i l i n ­
e i m i kayb e t m e kt e n k o r k u t a c a k k a d a r h ı z l a ye re ç a rp t ı m ,
a m a b u arada t a h t a sırığın u c u n u h il l a o n a doğru t u t u y o r ­
d u m . G ö z l e ri n efret v e i ş t a h l a yanara k , v a h ş i b i r k ö p e k
gibi ü z e r i m e sal d ı rd ı . Ağz ı s o n u n a k a d a r açıkt ı ; u z u n , siv­
ri k ö p e kd i ş l e ri d a h a ö n c e M at fey' i n yaptığı gib i , parçala­
m a k ü z e re boğaz ı m a doğru i n iy o rd u . Vü c u d u önce t a h t a
sırığa, s o n ra b a n a doğru i v me kazan ı rke n , göğs ü m ü n sağ
tarafı n d a kesik yarası gibi atan b i r ağrı h i ssett i m . A m a
sırığın kö r tarafı göğsü m e dayalıyd ı ; e z s e b i l e d e l e m e z d i .
B e d e n i m y a d a sırık e s n e y e m e y e c eğ i n e g ö re geriye b i r
t e k s e ç e n e k kalıyord u . Varfo l e mey' i n v ü c u d u b a n a doğ­
ru yaklaşt ı , b ü t ü n ağı rl ığıyla ü z e r i m e kap a n ı rk e n d e r i n
b i r nefes v e rd i m , a m a dişleri boğaz ı m a yaklaşmaya yel ­
t e n e m e d i . Art ı k y ü z ü m e öfke y a da iştahla b a k m ı y o rd u .
Ö l m ü ş t ü . Vü c u d u n u n b e n i m k i n e u l aşab i l m e s i i ç i n , e l i m ­
d e t u t t u ğ u m t a h t a sırığın v ü c u d u n u d e l i p geçmesi ge­
re k m i şt i . M atfey' i n ö l ü m ü y l e sırığın a kd i ke n d e n yap ı l m ı ş
o l m as ı g e re k m e d i ğ i n i öğre n m i şt i m ; kal b i n i d e l i p geçmesi
yete rl i yd i . Varfo l e mey' i n ö l ü m ü d e b u n u n t e y i d i yd i .
B i tki n b i r aşık gibi ü z e r i m d e yatan cansız b e d e n i n i n
ağı rl ığın ı h i ss e d i y o rd u m . Ama b i rd e n y ü k ü m hafifle rneye

234
başlad ı . S u sesi gibi b i r t ı s l a m a d u y d u m : Varfo l e m ey' i n
ç ü rü m ü ş c e se d i n d e n artakal a n t o z , ü z e r i m d e n yere akı­
y o rd u . İ lk, gerçek ö l ü m ü n d e n s o n raki ç ü r ü m e n i n getir­
diği ö l ü m , t ı p k ı M at fey'de o l duğu gibi b e d e n i n e b i rkaç
saniye i ç i nd e g e l m i şt i . Başı kısa b i r a n daha kald ı ; yüzü ,
O p r i ç n i k l e r i n göste reb i leceği e n basit d u yg u d a n b i l e yok­
sun b i r şekilde y ü z ü m e b a k ı y o rdu . S o n ra başı d a d ü ş t ü .
G e ri d e ü z e r i m e yap ı ş m ı ş boş giysileri b ı ra kır k e n ağzı m a
t o z d o l d u , keşke m a t a r a m y a n ı m d a olsaydı d a ağz ı m ı
çal kalayab i lseyd i m d iye d ü ş ü n e re k t ü k ü r m e k i ç i n ayağa
fı rlad ı m . Ç o k b e l i rg i n b i r t a d ı yoktu . Yal nızca bu fi kri çal­
kalayıp t ü k ü r m e m gerekiyordu .
H ız l a m a h z e n d e n ayrı l d ı m , m e rd iv e n l e r i ç ı kt ı m , ç i ­
t i n ü z e ri n d e n atlayıp sokağa u l a şt ı m . B i raz y ü r ü m ü ş t ü m
k i , b a n a doğru g e l e n b e ş altı Fransız devriye s i n i g ö rd ü m .
Başları nda p e k b i r şey a n l a m a d ı kl a r ı İ talyanca b i r şeyle r
b ağ ı ra n p e ri ş a n , g e n ç b i r a d a m vard ı .
" B u rad a n . İ ki kişiydiler. B e n i hangis i n i n ö l d ü re c eğ i n i
tart ı ş ıyorlard ı . " M a h z e n d e n a z ö n c e kaçan p iyadeyd i . Yan
sokağa s ü z ü l d ü m . Ke ndisiyle ilgili t a rt ı ş a n k i ş i l e rd e n b i ri
olan b e n , kaç m ı şt ı m , d iğeri n d e n d e ge riye t o z d a n başka
bir şey kal m a m ı şt ı .

235
 14

M oskov a ' d a b i r şey, h e rh a n g i başka b i r şeyd e n n e ka­

dar u z a k olab i l i rse , b e n d e yatağ ı m d a n o kadar u z a kt ı m .
Ş e h r i n i ç i n d e ye n i d e n yol a l dı ğ ı m s ı rada h avada ağı r
b i r d u m a n k o k u s u vard ı . H e r y e r d e b i na l a r alev alevd i ,
ş e h r i n b e l k i y a n s ı ya n ın ı ş t ı y a d a h a l e n y a n m a ktayd ı .
Z a m o s kv o reçye ' d e , ı rm ağ ı n g ü n e y i n d e b i l e evler alevler
i ç i n d e yd i .
Alev l e r h e n ü z b e n i m kal d ı ğ ı m a h ı ra kadar u l aş m a ­
m ı ş t ı , fakat yang ı n o raya u l aşacak o l u rsa, aleviere a h ş a p
b i r b i n a d a v e u y k u m d a yakal a n m a k i s t e m i y o rd u m . B ü t ü n
g e c e u y a m k kal d ı ğ ı m i ç i n s o n d e re c e y o rg u n d u m ve yak­
laşan gece n i n d e , b e n z e r çabalarda b u l u n m a rn ı gerekt i r e ­
c eğ i n d e n e n d i ş e l iyd i m . S o kağ ı n karş ı s ı n d a , rah ib i n i n ve
c e m aat i n i n , Fransızlar v a r m a d a n ö n c e terk ettiği k ü ç ü k
ve e lb ette , t a ş t a n b i r kilise vard ı . Ah ı rd a b ı rakt ı ğ ı m b i rkaç
eşyayı t o p a r i a d ı m ve kil iseye g i t t i m . K i l i se n i n a l t ı n d a k i
eskiden ölülerin g ö m ü ldüğü m a h z e n e girmek için azıcık
ç a b a yet e r l i o l m u ş t u ; i ç e ri s ü z ü l d ü m .
S o ğ u k v e karan l ı kt ı . D ı şarıda a rt ı k k u ş l u k vakti olsa
d a şehir, ü z e r i n d e ası l ı d u ra n yoğu n d u m a n yü z ü n d e n
t e k i n s i z b i r alac akaran lığa b ü r ü n m ü ş t ü . Alacakara n l ı ğ ı n
i ç i n d e n , ışddayan , fakat a l e v l e r i n d u rm a ks ı z ı n taze l e d iğ i
d u m a n y ü z ü n d e n g ü c ü a z a l a n g ü n e ş yuvadağ ı n ı seçeb i ­
l i y o r d u m . M a h z e n m e z a r ı n i ç i d a h a d a karan l ı kt ı . G ü n
b o y u n c a rah a t s ı z e d i l m e d e n u y u m a y ı arzu e d e n b i ri i ç i n
b i ç i l m i ş kaftan d ı .

236
 Ş e h i rd e hala g ü n ışığı saaderi i ç i n de uyu m a k için ka­
ran l ı k ve gizli b i r ye re i ht iyaç duyan o l a n y e d i kişi ol­
d u ğ u n u hatı ri ayarak du raksad ı m . Ya k ö t ü bir rasd a n t ı y l a ,
O p r i ç n i k l e r i n b i ri ya da d a h a fazlası , tabu d a r ı n ı g i z l e m e k
i ç i n t a m da bu y e r i seçtiyse? U y a n d ı ğ ı m d a k e n d i m i , y o k
e t m e y i u m d u ğ u m o yarat ı klarla yan y a n a m ı b u l a c a k ­
tım?
Ö t e yan d a n , M oskova'da i ç i nde m a h z e n m e z a r olan
çok, p e k çok ki l i s e ve m a h z e n m e z a n o l maya n , a m a
b e n z e r ş e k i l d e güve n l i o l a n başka y e r l e r de vard ı . F o m a
i l e Yoa n ' m b e n i m l e i k i g ü n d e n d a h a kısa b i r s ü re ö n c e
b u n l a rd a n b i r i n i n d ı ş ı nda b u l u şt u ğ u n u çabucak h a t ı r l a ­
d ıysam da, O p r i ç n i k l e r i n k i l i s e g i b i k u t s a l b i r m e k a n ı n
y a n m a d a h i yaklaşması b e n i şaş ı rt ı rd ı . A m a çok, h e m d e
ç o k yo rg u n d u m . B i ldiğim kadarıyla d ı şarıdaki d u m a n o
kad a r yoğu n d u ki , O p r i ç n i k l e r g ü n e ş t e n korkmaks ı z ın
a ç ı k havada dolaşab i l i rl e rd i . Taş b i r basamağı k e n d i m e
yastı k yaparak u z a n d ı m , ama t ü m b i t k i n l iğ i m e rağ m e n
uyuyamad ı m .
G ö z l e r i m i son y u m d o ğ u m d a n b e ri , etrafı mdaki d ü n ­
yaya d a i r b ü t ü n algım yerle b i r o l m u ş t u . O p r i ç n i k l e r
h a k k ı n d a gize m l i g ö rü n e n b i rç o k şey ş i m d i açıklığa ka­
v u ş u y o rd u : m u a z z a m güçleri , gün ışığından kaç ı n m a l a ­
rı , D o n yukan i ar ı na yapt ıkları y o l c u l u k b oyu n c a o n l arı
izleyen ö l ü m h i kaye l e ri . Ç o ğ u n u n n e d e n i n i ş i m d i a n l ı ­
y o r d u m . Ü l k e l e ri y a d a b e n i m ü l ke m i ç i n değil , içgü d ü ­
l e r i n e n i l k e l i i ç i n ; yiyec e k i ç i n savaşıyo rlard ı . A m a b u
b i l e , yapt ıkları n ı açıklamak i ç i n yet e r l i deği l d i . Yiyecek
i ç i n , i h t iyaç d u yd u k l a r ı n d a n fazla i nşam ö l d ü r m ü ş l e rd i ,
kes i n l i k l e . G o ryaç k i n o ' d a k i çiftlik e v i n d e ü ç tanes i , o t u z
kişiyi ö l d ü r m ü ş t ü . i ştahları n ı d o y u r m a k i ç i n , h e r b i r i n i n
o n kişiye i h t iyac ı v a r mı yd ı ?
" D o y u r m a k " . O n l a rı n , ka m p ı n a yapt ı kl ar ı saldı rıyı t a ­
rif e d e rk e n P i e rre ' i n ku l landığı k e l i m e b u y d u . D o yd u k ­
l a r ı n d a b i l e ö l d ü rm e y e d e v a m ett i l e r , yiyeb i l d ikleri h e r
şeyi ye d i kl e r i n d e b i l e . Ö yleyse b e l k i de ö l d ü rm e l e ri n i n
a l t ı n d a , yiyecek b u l m a n ı n ö t e s i n d e b i r s e b e p yat ıyord u ;

237
zengi n , işsiz güçsüz a d a m l a r ı n ( b a z e n ke n d i m i d e b u n l a r ­
d a n sayma l ı y ı m ) , h i ç b i r z a m a n y emeye c e k l e r i hayvanları
avladıkları gib i , zevk i ç i n ö l d ü rü y o r l a rd ı . Ya da Rus o rd u ­
suyla ayn ı s e b e p t e n b u kadar ç o k i ns a nı ö l d ü rm ü ş l e rd i
b e l k i d e , o n l a r b i z i m t o p ra k l a r ı m ı z d a k i d ü ş m a n l a r o l duğu
için. Belki onlar yal n ı z c a b i z i m o n l a r d a n m e m n u n i y e t l e
isted iği m i z şeyi yapıyorlar, d ü ş m a n l a rı m ı z ı ö l d ü r m e y e
y a rd ı m e d iyorlard ı . O n l a r d a n yap m a l a r ı n ı iste d i ğ i m şeyi
yapt ı kl a rı ve b u n d a n zevk a l d ı kları i ç i n suçlayab i l i r m i y ­
d i m o n l a rı g e rç e kt e n ? U z u n yıllar ö n c e o rduya kat ı l d ı m ,
ç ü n kü seyahat e t m e k i s t i y o rd u m . Avru p a ' d a geçtiğ i m h e r
y i r m i v e rstte b i r a d a m ö l d ü rd ü ğ ü m ü t a h m i n e d i y o ru m .
O n l a r ı n gerekç e l e ri (ki b u , y e m e y e i htiyaçları o l mas ıyd ı )
b e n i m k i n d e n ( e n b a s i t haliyle ) , m e ra k l ı o l m a m d a n , d a h a
iyi değil m i yd i ?
B u d ü ş ü n c e l e r i kafa m d a n att ı m . B u yarat ı kl a r ı n k ö t ü
ru h l u o l d u k l a rı n ı i ç t e n i ç e b i l i yordu m . G e ç m i ş kuşak­
ların b i l g i s i n d e b i l i m e , savaşmaya , e d e b i yata ve m ü z i ğ e
d a i r b i r o n d o k u z u n c u yüzyıl ayd ı n ı n ı n i l ke l sayab i i e c e ­
ği ç o k şey vard ı , fakat b u , o b i l g i l e r i n t a m a m ı y l a re d d e ­
d i l me s i gerektiği a n l a m ı n a g e l m iyo rd u . Küstahl ığı , b ü ­
y ü ka n n e m i n h i kayel er i n e g ü l m eye k a da r vard ı rm ı ş t ı m ,
k o rku m u saklamak i ç m g ü l ü y o r d u m a m a o ş i md i , h a k ­
l ı l ığını su g ö t ü r m e z b i ç i m d e ka n ı t l a m ı ş t ı . H al a b a z ı ay­
r ı n t ı l a rı keşfe t m e m gerekiyord u , fakat v a m p i rl e r i n varlığı
k o n u s u n d a b ü y ü k a n n e m h a k l ı ç ı k m ı şt ı ve o n l a r ı n iğre n ç
yarad ı l ışiarı yad s ı n a ma zd ı . N ey i n iyi , n e y i n k ö t ü ; n e y i n
doğru , n e y i n y a n l ı ş o l duğu n a d a i r yüzyı l l ard ı r b i ri kt i r i l e n
b i lg e l i k l e t e rs d ü ş m e y e c e kt i m . Varl ığı ın ı n ve ataları m ­
d a n b a n a m i ras kalan b i lgeliğin h e r b i r z e rresi b a n a , b u
yarat ı kları nasıl d e ğ e r l e n d i rm e m gerektiğ i n i söylüyordu
ve davra n ı şları h a k k ı n d a ne kadar m a n t ı k l ı , akılcı d ü ş ü ­
n ü l ü rse d ü ş ü n ü l s ü n , b u d e ğ i ş m e z d i . O n l a r T a n r ı tarafı n ­
d a n l a n e d e n m i ş l e rd i ve ö l m e l e ri g e re k i y o rd u . G ö re v e b i r
gece ö n c e başl a m ı şt ı m ; b i r s o nraki , b i r s o n raki ve o n d a n
s o n raki gece d e , ta k i görev t a m a m l a n ı n c aya kadar d e v a m
e d e c e kt i m .

238
 Bir ke z d a h a u y u m a y ı d e n e d i m ; bu defa u y k u m ça­
b u c a k g e l m i şt i . Ş e h i rde , b u n a b e n z e r başka karan l ı k yer­
l e rd e yat m ı ş , uyu k l ayarak c a n l a n ın ay ı u m a n diğer ye d i
kişiyi d ü ş ü n ü y o rd u m . U ykuya d a l a rk e n k e n d i m i , b i r
s o n raki g ü n n e re d e o l ac ağ ı m ı z b e l l i o l m aksız ı n , yaklaşan
Fransızlada karş ı laşmak için batıya d oğ ru i l e rl e rke n , o n ­
ları n , kı rsalda, d ışarıda u y u m a y ı nasıl başarab i l d i k l e r i n i
d ü ş ü n ü rk e n b u l d u m . B u soru akl ı m ı , b e n i uyan ı k t u t m a ­
y a yete c e k kadar m e ş g u l e t m e d i .
Akl ı m ı h e M aks ' ı n yaptı klarıyla, n e d e o n u n baş ı n a
ge l e n l e rl e ilgili d ü ş ü n c e l e r meşgul e d i y o rd u . N e re d e ys e
O p r i ç n i k l e r i n v a m p i r o l d u kları n ı a n l a r a n l amaz , M a k s i n ,
S i m o n ' u , Yakov Alfeyev ' i ve Faddey' i , Fransa'ya bağ l ı l ı ­
ğ ı nd a n d e ğ i l d e , insanlığa o l a n sadakat i n d e n do layı ö l d ü rt ­
m ü ş olabileceğ i n i fark e t m i şt i m . " İ nsan l ı k " . O n u n l a s on
k o n u ş t uğ u m u z d a , b en o n u , o yarat ı kl a ra t e rk e t m e d e n
dakikalar ö n c e , M a k s i n ku l landığı k e l i m e b u y d u . O n l a ­
r ı n n e o l d u kl a r ı n ı b i l d iğ i n e redeyse kesi n g ö r ü n ü y o rd u .
H i ç kuşkusu z , ö l ü m ü d ü ş ü n ü l eb i l i r e n ü rk ü t ü c ü b i ç i m d e
o l m u ş t u . Yine d e u y u m ay ı başarab i l d i m .
U y a n d ı ğ ı m d a hava kapkara n l ı k t ı . B ü t ü n g ü n u yu d u ­
ğ u rn d a n ko rkarak ayağa fı rlad ı m , a m a b i l i n c i m yeri n e
geldiğ i nde , kara n l ı ğ ı n yalnızca m a h z e n m e z a r d a o l m a m ­
d a n kaynakl a n d ı ğ ı n ı fark e t t i m . G öğ s ü m ü n sağ yan ı n d a
b i r y e r i m acıyla z o n k l u y o rd u . B i r ö n c e k i gece n i n olayları ,
i n s a n ı i ç i n e ç e k e n b i r h a t ı ra l a r h o rt u m u y l a b i r l i kt e geldi
akl ı m a . G öğ s ü m d e k i ağrı , Varfo l e m ey' i n b e d e n i n e giren
kaz ığın b e n i hafifçe yaraladığı y erd i . Kapıya yanaşt ı m ,
d ı şarı b a kt ı ğ ı m d a h a l a g ü n d ü z o l d uğ u n u g ö r d ü m ; vakit
i k i n d i yd i . H avad a , y a n m akta olan bir ş e h r i n kokusu ası ­
l ı yd ı .
O akşamki b u l u ş maya kadar yapab i l e c eğ i m a z şey
vard ı . E r k e n g i d e c e k v e Vad i m l e D i m i t r i y ' i n d e e rke n ­
d e n ( O p r i ç n i k l e rd e n k i m s e g e l m e d e n ö n c e ) o rad a olaca­
ğını u m a c a kt ı m . Yediye karşı ü ç ü m ü z o l u n c a daha şanslı
alacakt ı k . Z i h n i m i n ö n ü m ü z d e k i geceyle meşgul o l ması
T a n rı ' n ın bir lütfuydu , aksi t a k d i rd e ke n d i m i şehrin düş-

239
tüğü d u r u m d a b u l ab i l i rd i m . Bir z a m a n l a r ı n b ü y ü k b i n a ­
ları n ı o l u ş t u ra n k o c a k o c a bloklar, i ç i n i ç i n y a n a n e n kaz
yığ ı n larına d ö n m ü ş l e rd i . Ağaçları n , baz ı l arı s on bah ar ı n
başlangıcıyla sararan yaprakları , o n ları ö rt e n i n c e k ül t a ­
bakası y ü z ü n d e n griye boyan m ı şt ı . M e ra k e d i y o rd u m ,
acaba b u kü l ü n b i r kısm ı , M atfey' i n v e Varfolemey' i n b e ­
d e n l e ri n i n d ö n üştüğü t o z u n rüzgarla savru l m u ş v e alev­
l e rd e n gelen d u m a n l a karı ş mı ş parçac ıkları olab i l i r miyd i ?
O n l a rd a n artaka l a n l a r ı n b ü t ü n şehre , b ü t ü n ülkeye , b ü ­
t ü n gezege n e , i n c e i n c e yayı l ması n e k a d a r z a m a n alırdı?
Evl e ri m i z i d o l d u ra n , h a n l a r ı m ı z d a n s i l ke l e ne n , b i l m e d e n
s o l u d u ğ u m u z t o z u n n e kadarı , u z u n z a m a n ö n c e e rd e m ­
l i a d a m l a r tarafı nda n ö l d ü rü l m ü ş bu gibi yarat ı klard a n ,
o n l a r ı n d ü n ya n ı n d ö rt b i r yan ı n a yayılmış t o rt u l a r ı n d a n
gel iyord u ?
Yanıp kül o l m u ş b i n a l a r ı n aras ı n d a , o ralarda yaşamış
r u h l a ra ait t e k tük hatıralar yang ı n d a n k u rt u l mayı başar­
m ı ş l a rd ı . Ç i n p o rse l e n l e ri ve tabaklar, b i r z a m a n l a r o n l arı
i ç i nd e t u t a n d o l a p l a r ı n d u rd u k l a r ı y e r l e rde dağ ı l mışlard ı .
B i r evin i ç i n d e k i ağı r v e eski b i r m e ş e masa, et rafı ndaki
her şey küle d ö n d ü ğ ü h a l d e , sapasağlam kal m ı şt ı . Başka
b i ri n d e , b i r yığın b o ş kitap c i l d i d u ru y o rd u , i ç l e r i n d e k i
sayfalar yan ı p g i d e rk en o n l a r b i r ş e k i l d e k u rt u l m u ş l a rd ı .
Yangında ö l e n l e r i n sayısı azd ı . M oskova , halkı tarafı ndan
zat e n t e rk e d i l m i ş o l m asayd ı b i l e , b i n a l a r ı n sıkışık d ü z e n ­
d e o l d uğ u b i r ş e h i rde yang ı n , c a n d a n ç o k m a l için t e h l i ­
k e arz eder. Yangın sokağ ı n b a ş ı n d a n görülür. Ko mş ular
bağırır. İ nsanlar e v l e r i n d e n kaç ı p yang ı n ı seyre t m e k i ç i n
yo l larda d u ru rl a r . Ama alevler, t e k b i r b i n a n ın genişliğini
bile g e ç m e y e c e k şekilde yayılırlar. C e h e n n e m , gelgit ka­
dar yavaş, a n c a k o n u n kararlı l ığıyla ilerler. İ zleyi c i l e r i ç i n
e n b ü y ü k t e h l i ke , alevler ya da d u m a n deği l ; o rada d u ru p
ava! ava! b a k a n i a n n ü z e r i n e b ü t ü n b i r b i n a n ı n yıkılab i l ­
m e s i olasıl ığıdır.
B e n i m , yıkıntılar arası nda o l d u ğ u m yerd e , o yang ı n
s a h n e s i saatier, ha t t a g ü n l e r ö n c e yaşan m ı ş t ı . Ş e h i rd e k i
başka ye r l e rd e i s e o anda yaşa n m akt ayd ı . D a h a b ü y ü k

240
(yangı n , zengi n l e fakirin evı n ı aynı seviyeye i n d i rm e d e n
ö n c e d a h a b ü y ü k o l a n ) b a z ı evle r i n y ı k ı n t ı l a r ı n d a , ç ö m e l ­
m i ş bazı kimseler, değe rli o l ab i lecek h e rh a n g i b i r şey ara­
nıyorlard ı . Bazı zeng i n aüeler, en değe rl i m ü c e v h e r l e r i n i ,
d ö ş e m e t a h t a l a r ı n ı n a l t ı n d a ya d a duvar kap l a m a l a rı n ı n
arkasında sakl a n m ı ş halde , arkalarında b ı ra k m ı ş l a rd ı . An ­
cak o n ları yang ı n d a n saklaya m a m ı ş l a rd ı . D ö ş e m e t a h t a ­
ları ve duvarlar y o k o l d uğu n d a , b ü t ü n b u n l a r y e r l e re d ü ş ­
t ü . D eğe rl i taşlar yang ı n d a n h i ç e t k i l e n m e d i l e r ; değe r l i
m e t a l l e r e r i d i ve i ş l e n ın e m i ş h a l l e r i n e d ö n d ü l e r , fakat bu
yüzd e n değe r l e r i n d e n pek bir şey yiti rmed i l e r . HilHl. ışıl­
dayan korlar arasında işe yarar b i r şey b u l maya çalışan
bu i nsanlar, parmakları n ı yakma t e h l i ke s i n i göze aldılar,
b u n u n ö d e n ın e y e değer b i r b e d e l o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü l e r .
Bazıları d a h a b i lgeyd i , e n kazları e ş e l e rneye çocuk lar ı n ı
gönderd i l e r .
Zengi n l i k için d e ğ i l d e , h a y a t t a kalab i l m e k i ç i n e ş e ­
l e n e n l e r i se d a h a da b i lge o l a n l a rd ı . S e b z e b a h ç e l e r i n d e
( a i t o l d u kl arı evler art ı k d ü m d ü z o l d u k l a r ı n d a n , sokak­
tan girileb i l i r h a l d e y d i bu b a h ç e l e r) erkekler, kad ın l a r ve
çocuklar, ç ü rü m e ye yüz t u t m u ş olan az sayıda kabağı ve
artakalan patate s l e ri arıyor, o n l arı o rac ı kta çiğ çiğ yiyor ya
da d a h a sonra zevkle t ü k e t m e k için p a l t o l a r ı n a saklıyor­
lard ı . Ruslar, m ü c e v h e r i ç i n içe riyi , yiye c e k i ç i n dışarıyı
silip s ü p ü rü rke n , Fransız b i r l i kleri , a ç lı kt a n ö l m e i h t i ­
m al i n i akıllarına getirmeks i z i n , gele neksel o larak değe r l i
kab u l e d i l e n şeyleri yağmal ıyorlard ı . G e l e c e k haftalarda
çok i nsan , bir yakutu p a n c a ra ya d a e l ması p a t a t e s e m e m ­
n u n iyet l e değişecekleri n i keşfedecekt i . Pek azı , zengi n b i r
a d a m ı n asla a ç kalmayacağ ı n a ke n d i l e r i n i s o n u n a kadar
i n a n d ı rara k, g a n i m e d e r i n e sonsuza dek t u t u n a c a k l a rd ı .

G ü n l e r d e n p e rş emb eyd i , b u y ü z d e n r a n d e v u m u z ,
Kızıl M ey d a n i n h e m e n kuzeyi n d e k i D i r i l i ş Kap ı s İ n d a
o l acakt ı . S e k i z d e n h e m e n sonra , yani b u l u ş m a saat i m i z ­
d e n yaklaşık b i r saat ö n c e oraya vard ı m . G ü n e ş ç o kt an

241
b a t ın ı ş t ı ve geç i d i n duvarl a r ı n ı kap l ayan yıkık d ö k ü k m o ­
z ai k ikonal ara bakarke n , yang ı n ı n ( e n a z ı n d a n ş i m d i l i k)
buralara kadar u l aş m a d ığ ı n a ş ü k r e d i y o rd u m .
İ k o n a l ardan b i r i , ş e h r i n k o r u y u c u azizi Azi z G e o rge ' u ,
karg ı s ı n ı ko rku n ç d ü ş m a n ı n ı n ; n e re d eyse yakarına h al i n ­
de k a n a t l a r ı n ı aç m ı ş , az i z i n at ı n ı n t o y n a k l a r ı a l t ı n d a ya­
t a n ej d e r h a n ı n ağz ı n a saplarken r e s m e d i y o rd u . Canava­
rı n işi kes i n l i kl e b i t m i ş g ö rü nüyo rdu ; k ö t ü l ü ğ ü n h a k k ı n d a n
g e l m e k d oğru v e uyg u n b i r davranış o l d uğ u n d a n , bu iyiy­
d i . A m a gerisi g e l e c e k m i y d i ? Ej der ha , u z u n , yılansı kuy­
ruğu n u , at ı n arka hacağ ı n a d o l a m ı şt ı . Bu yalnızca can ç e ­
k i ş e n yaratı ğ ı n son kıvranışı m ı yd ı , yoksa ej d e r h a ,
d ü ş m a n ı n ı a t t a n d ü ş ü r m e k , olasılığın ve efsane n i n aks i n e ,
a z i z i y i y i p b i t i rm e k i ç i n g i z l i b i r p l a n m ı k u r m u ş t u ? İ ko­
n a yal nızca t e k bir anı res m e d iy o rd u . Ne ej d e r h a ile azi­
zin nasıl karşı karşıya g e l d i k l e r i n i g ö reb i l iyorduk n e de
b u karş ı l aş m a n ı n nasıl s o n u ç l anacağ ı n ı . B u n u ö ğ re n m e k
i ç i n yal n ı z c a efsan e l e r vard ı e l i m i z d e ; ej d e rh a l a r tarafı n ­
d a n deği l , i nsanlar tarafı n d a n yaz ı l m ı ş efsaneler.
G ü l ü m se ye re k , ke n d i m i (Ale ksey İ vanoviç D a n i l ov ' u )
M o skova'yı , o n u t e h d i t e d e n ye n i b i r canavar soyu n d a n
k u rt a r a n m o d e rn b i r Az i z G e o rge o l arak h ayal e t m e n i n
keyfine b ı rakt ı m . O n l a r ej der ha değ i l l e rd i , fakat b a n a öyle
gel iyordu ki , b u raya Z i m eyeviç ( ej d e rh a n ı n oğlu ) tara­
fı ndan get i ri l m i ş l e rd i . G e o rg e ' u n ö l d ü rd ü ğ ü o n u n babası
olab i l i r m i yd i ? O p r i ç n i k l e ri M o skova'ya i n t i k a m i ç i n mi
g e t i r m i ş t i ? H ayal g ü c ü m ü n seçtiği yola yüksek sesle gül­
d ü m , a rd ı n d a n e t rafı m a b a kt ı m ; b e n i duyab i l e c e k k i m s e
yoktu . M atfey ve Varfo l e m ey i l e o m a h z e n d e dövüşür­
ken , b e n i re s m e d e n bir i k o n a n ı n nasıl g ö rü n e c eğ i n i d ü ­
ş ü n ü y o rd u m . H eyke l t ı ra ş l a r yal nızca b i r a n ı yakal a m ayı
başarab i l i rl e rd i . O canavarları ş e h re çağ ı ra n ı n kısmen b e n
o l d u ğ u m u g ö s t e r m e z l e rd i , h i kaye n i n ş i m d iye kadar olan
s o n u n u d a . Yıl a n ı n kuyruğ u n u n b i l eğ i m e sarı l ı ş ı n ı ve b e n i
s o n u m a çekişi n i n e z a m a n v e nasıl h i ss e d e c e kt i m ?
" S an k i u z u n z a m a n o l d u gib i , Aleksey İ vanovi ç . "
D ö n d ü m . B u D i m it r i y' d i . O n u n l a s o n k o n u ş m a m ı n

242
ü z e r i n d e n altı g ü n g e ç m i ş t i ve o z a m a n o n a karşı öyle
b ü y ü k b i r n e fret h i sset m i ş t i m ki , b u n u n ü s t e s i n d e n ge­
l e m e y e c eğ i m i s a n m ı şt ı m . N e fret i m , n e re d eyse h e m e n
azal m aya b a şl a m ışt ı , a m a ş i md i , altı u z u n g ü n g e ç m iş t i
ve o n a karşı h i s l e ri m , b a s i t t e k b i r so ruya bağhyd ı : Ö n c e ­
d e n b i l iyor m u y d u ? O p r i ç n i k l e r i n yan ı n d a b i rkaç hafta
ç a l ı ş m ı ş t ı m v e h e r n e kadar b e n i h u z u rs u z e d e n b i rkaç
şey o lduysa d a , M atfe y ' i o m a h z e n d e g ö re n e dek (aslında
d a h a s o n ras ı n a , o n u n b e d e n i n i n u n ufak o l u ş u n u g ö re n e
d e k ) o n l a r ı n ge rçe kte n e o l d u k l a rı n ı kesin o l a rak b i l e m e ­
d i m . D i m i t r i y o n l arı ç o k d a h a u z u n s ü re d i r t a n ı y o rd u .
Ö ğ r e n m e k t e n kaç ı n m ı ş o l m a i h t i m a l i var m ı y d ı ? Başın­
d a n beri O p r i ç n i k l e r hakkında o n u n b i z d e n gizlediği b i r
şey o l duğu n d a n ş ü p h e l e n i y o r d u m , a m a kesi n l ikle b ö y l e
b i r şeyd e n değil . Belki o n u n da ş ü p h e l e r i vard ı , a m a saç­
ma b u l d u ğ u i ç i n o n l arı kafası nda n at m ı şt ı . Eğer b i l iyor­
duysa ona n e d iy e c e kt i m b i l m i y o rd u m . Eğer b i l m iyor­
duys a , uyarı l m a s ı gerekiyord u .
A m a o n a b aktığ ı m d a başka b i r şeyden e m i n o l d u m . O
yalnızca b e n i m t a n ı d ı ğ ı m D i m it r i y' d i ; güve n i l i r , n e re d e y ­
se ale l ad e sade l i kt e b i r a d a m . Vamp i rl e r d ü nyas ı n d a yaşa­
yan b i r a d a m deği l d i . Eğer b ilseyd i , bu o n u değiştirirdi ve
b e n a n l a rd ı m . O n a yaklaşt ı m ve sevgiyle sarı l d ı m .
"Ah , D i m i t ri y ! " d e d i m o m z u n a vu rarak . İ rki l d i . Ö y l e
g ö rü n ü y o r d u k i b u a l t ı gü n , s o n b u l u şt u ğ u m u z d a o n a
verdiğim fiziksel zarardan d a h a çok, b e n i m o n a karşı t u ­
t u m u m u iyileştirmişti .
Bir ad ı m geri att ı m . " İ yi m i s i n ? " d iye s o rd u m .
" H iWl. b i raz acıyor," diye yanıtlad ı , ö fke l e n m e d e n . " N e
yaptığ ı n ı b i l iyordu n . " S a n ı r ı m bu b i r iltifat o l a rak söy­
l e n m i ş t i . Bana d i kkat l e b a kt ı , yü z ü n e e n d i ş e yan s ıyord u .
" B e n c e b u n u sana s o r m a k l a z ı m . Ya ' s e n ' iyi m i s i n ? "
" B e n so n g ü n l e rde . . . m e şgu l d ü m . "
" B e rbat g ö r ü n ü yo rsu n . U y u d u n m u ? O n u b ı rak, ye­
mek yed i n m i ? "
G e ç e n b u s ü re i ç i n d e k e n d i koşu l l a r ı m ı d ü ş ü n m e m i ş ­
t i m . F ı rsat ı m o l d u kç a , pazarlardan akıl a l m az fiyatlara yi-

243
yecek a l m ı şt ı m . U y u m u ş t u m , ama rahat ı m altüst o l muştu ,
ç ü n k ü uyku d ü z e n i m i d ü ş m a n ı m ı n ki y l e ayn ı olacak şeki l ­
de değişt i rm i şt i m ; Fransızlarınkiyle değil , ye n i d ü ş m a n ı m
O p r i ç n i kl e r i n kiyl e . Varfolemey v e M atfe y ' l e dövüşü rke n
oluşan ç ü rü k l e r i m hala acıyord u . Yıka n m a m ı şt ı m . G iy­
silerimi d e ğ i ş t i rm e m i şt i m . Ö n c e bir a h ı rd a , a rd ı n d a n b i r
m a h z e n m e z a r d a u y u m u ş t u m . G ü n l e rd i r ke n d i m i göre ­
b i l e c e ğ i m b i r ayna o l m a m ı ş t ı a ma D i m i t r i y ' i n yüzü n d e k i
ifade , aynan ı n işini g ö rüyord u .
D i m i t r i y e l i n i c eb i n e d a l d ı rd ı v e kağıda sarıl ı b i r ka­
l ı p ç ı kard ı . Bana uzatt ı . Peyn i rd i . S ı rt ı m ı D i ri l i ş Kap ı s ı ' n a
d ö n ü p o t u rd u m , i ç i mde o l d uğ u n u b i l m e d i ğ i m b i r açlıkla
ye d i m o n u .
" H ava a t m a k gibi o l ması n , " d e d i D i m itriy, y a n ı m a o t u ­
rurke n , " a m a bu , b u g ü n e kadar s a h i p o l d uğ u m e n kolay
iş. Akşam O p r i ç n i kl e r l e b u l u ş , çabucak b i r şeyler k on uş ,
sonra b ı rak o n l a r işlerini ha l l ets i n . B i z i m asla yapamaya­
cağ ı m ı z kadar b ü y ü k t a h r i b at yaratıyorlar. "
" Evet , " d e d i m , ağzı m p e y n i r l e d o l uyke n , k e n d i m i zor­
layarak. "Ve b e n n e d e n öyle o l d u ğ u n u a n l ad ı m . "
" ' N eden' mi? Bunun 'nedeni' mi olur?"
O n a c i d d i b i r tavırla b a kt ı m , i n a n ı l maz o l a n ı ( k i son
z a m a n l ara kadar bana öyle g ö r ü n m ü ş t ü ) a n l atab i l e c e k
ke l i m e l e ri b u l ab i l i r m i y i m d iye d ü ş ü n ü y o rd u m . B u k o­
nuda k o n u ş u rk e n k u l l a nab i l e ceğ i m i z ke l i me l e r , masal
a n l a t ı rke n ku l l a n ı l a n ke l i me l e rd i , gerçeği aktarı rke n ku l ­
l a n ı l a n l a r değ i l . Vad i m ' i n , M aks' ı n b i r casus o l duğu h a ­
b e r i n i b a n a nasıl verd i ğ i n i h a t ı r l ad ı m . Tek yapab i l e c e ğ i m
a ç ı k k o n u ş m a kt ı .
" O n l a r i nsan değil D i m itriy. Canavarl ar. Ku rba n l a r ı n ı n
e t i n i y e m e k için ö l d ü rüyorlar o nl a rı . " Bu k o n u d a k o n u ş ­
m a k keyifl iydi . B il diğim şey yal nızca kafamdaki d ü ş ü n c e ­
l e r o l a rak kaldığ ı nda , akıl sağlığım , b u n u n doğru ol ması
i h t i m a l i n e i nce bir i pl e bağlıyd ı . O n u sesl e n d i rerek, bilgi­
m i n gerçek o l d uğ u n d a n bir kez daha e m i n o l d u m ; a k lı m ­
daki b i r yolcuydu o , akl ı m o n u k e n d i yarat m a m ı şt ı .

244
 D i m i t r i y kayıtsız kal d ı ; n e şoke o l m u ş n e i n a n m a m ı ş
g ö r ü n ü y o rd u , a n l ıyor gibiyd i . H e rh a n g i b i r kuşkusu varsa
d u r u m u o n u n i ç i n n e t l e ş t i r m e k isted i m , b ü y ü k a n n e m i n
ko rkuy l a , b a b a m ı n k ü ç ü m s e m e y l e k u l l a n d ı ğ ı k e l i meyi
k u l l a n d ı m . O ke l i meyi v u rgul ayarak k u l l a n d ı m .
" D i m i t r i y , o n l a r vurdalak. "
D i m i t r i y a n l ı k b i r kas ı l m a geçiriyar gibi kafasın ı salla­
d ı . "Yani?" d iye s o rd u . " Prusya l ı l a rı n , Avusturya l ı ları n , İ n ­
g i l izlerin yan ı n d a savaşıyoru z . B i z i m tarafı m ı z d a o l d u k l a ­
rı s ü r e c e k i m o l d u kl a r ı u m u ru m u z d a deği l . "
Bana nasıl öğre n d i ğ i m i so rmaya z a h m e t b i l e e t m e ­
d i . O n a söyl e d i ğ i m şey, akıl a l ma z b i r b at ı ! i na n çt ı , a m a
o n u n tepki s i , b u n u re d d e t m e k değ i l , hafife a l m a k o l m u ş ­
t u . B a n a " k o m i k o l m a " d e m e k yeri n e , " duygusal o l m a "
d e m e y e g e ti riyordu . B u defa o n u n h a k k ı n d a yan ı l m ı ş o l ­
d u ğ u m ke s i n d i .
" B i l iyordun d e m e k ? " d iye s o r d u m .
" Evet , b i l iy o rd u m . " Yanıtı küçümseyiciyd i , fakat d a h a
fazlas ı n ı a n l at m aya i h t i yaç duymas ı , ayn ı z a m a n d a ke n ­
d i n i s av u n d u ğ u n u gösteriyord u . " O n l a rı n , h ayat ı m d a
g ö rd ü ğ ü m e n b e c e r i kl i kat i l l e r o l d u k l a rı n ı b i l iy o rd u m .
Ü l k e m i n işgal t e h d i d i a l t m d a o l d u ğ u n u b i l i y o rd u m . Bi­
z i m s i l a h l a r ı m ı z v e t o p u m u z yalnızca b i r i n i ö l d ü reb i l e ­
c e k ke n , a n i a n n b i r d ü z i n e T ü r k ' ü ö l d ü re b i l e c e ğ i n i b i l i ­
y o r d u m . O n l a ra i ht i y ac ı m ı z o l d uğ u n u , e n ö n e m ü s i d e
Aleksey , o n la ra güve n e b i l e c eğ i m i z i b i l iy o r d u m . Ü l k e m i z
i ç i n savaşıyoru z ; nasıl savaşacağ ı m ı z k o n u s u n d a seçici
o l a b i l e c eğ i m i z bir zaman değil b u . Fransızlar d a ayn ı n ı
yapard ı , a m a şanslı o l a n b i z i z , o n l a r b i z i m i ç i n çalışıyor­
lar ve n e d e rs e k yapıyorlar. Yal nızca Fransızları öldür­
m e l e r i n i iste rse k , yal n ı z c a Fransızları ö l d ü rü r l e r , h e m d e
yüz l e rce s i n i . "
Ü ç ü n c ü b i r ses k o n u ş m a m ı z ı b ö l d ü . " M a k s i m ' i ö l d ü r ­
düle r . " Konuşa n , gölge l e rd e n ç ı k ı p b i z e yaklaşan Vad i m ' d i .
N e z a m a n d ı r b i z i d i n le d iğ i n i b i l m i y o r d u m . " M a k s i m
Ru s ' t u . "
M e s e l e n i n b u o l m a m a s ın ı d i l e rd i m , a m a b u i d d i aya

245
y a n ı t v e r m e k gayet b a s i tt i . " M ak s i m ' i b i z i m r ı z a ın ı z i a ö l ­
d ü rd ü l e r/' d e d i m . " O n u n b i r Fra n s ı z ' d a n farkı yoktu . "
Vad i m c i d d i b i r tav ı rl a başı n ı sal lad ı . " Belki d e öğ­
re n d i ğ i n h e r şeyi a n l at m a l ı s ı n b a na , " d e d i . " D i m i t r i y F e t ­
yukov i ç ' i n b u şeyl e re . . . " böyl e s i n e b at ı ! b i r ke l i m ey i ku l ­
l a n m a d a n ö n c e d u ra k s a d ı " . . . vurdalak 'lara i n a n m a k i ç i n
k e n d i n c e s eb e p l e ri o l ab i l i r a m a b e n i m , d a h a fazla i k n a
e d i l m e y e i ht iyac ı m var. "
Vad i m ' i n gelişi öyle h ı z l ı b i r t a rt ı ş m a o rt a m ı yarat t ı ki ,
Vad i m ' i , D i m i t ri y ' i s e l a m l a d ı ğ ı m gib i , s o n b i rkaç g ü n d ü r
i ç i m d e b ü y ü y e n sevgiyle s e l a m l ay a m a d ı m . A m a uyg u n
b i r z a m a n o l m u ş o l saydı b i l e , o a n a rt ı k g e ç m i şt i .
"An l atacağ ı m , " d e d i m , " a m a e n iyisi yü rüye l i m . O p r i ç ­
n i kl e r h e r a n b u ra d a olab i l i r. " Kızıl M ey d a n i geçt i k . Ayn e n
ş i m d i o l d u ğ u gibi n e re d eyse b o m b o ş o l d uğ u z a m a n l a r d a
b u ras ı , eğer o rt as ı n a yakın d u ru l u rs a , ö z e l b i r k o n u ş m a
y a p m a k i ç i n m ü k e m m e l b i r yerd i r . H i ç k i m s e g ö rü l m e ­
d e n yaklaşamaz ; k i m s e i ş i t m e m e n z i l i n e g i r e m e z . E n ya­
k ı n s a k l a n m a ye rl e ri , m e yd a n ı n çevre s i n i saran ve b e n i m
d ü ş ü n e e rn e göre , o n u n g ö rk e m i n e gölge d ü ş ü re n p a z a r
tezg a h l a rıyla d e r m e ç a t m a d ü k k a n i a r ı n araları olab i l i r­
d i . O saatte k i m s e alışveriş y a p m ıy o r d u ve z a t e n y a n m ı ş
o l a n l a r d ı ş ı n d a k i tezga h l a r d a t e rk e d i l m i ş t i . Ke n d i ada­
m ı z d a rah atç a k o n u ş ab i l i rd i k . Yüksek b i r ses, m e y d a n ı n
b i r u c u n d a n d i ğ e r i n e yankılanab i l i r , fakat fısıltılar, h e d e f
a l d ı k l arı k i ş i l e rd e n başka k i m s e tarafı n d a n fark e d i l m e ­
d e n y o k o l u r g i d e r l e rd i .
O n l a r a , ö z e l l i k l e d e D i m i t r i y ' e n e söyleye c eğ i m e d i k ­
kat e t m e m gerekt i ğ i n i fark e t t i m . E ğ e r O p r i ç n i k l e r i n ger­
ç e kt e ne o l d u ğ u n u ö ğ re n m e k o n u bu k a d a r ş aş ı rtmad ıysa ,
o n l a rd a n ikisini ö l d ü r m ü ş o l m a m o n u n i ç i n d a h a b ü y ü k
b i r ş o k olacak d e m e kt i . D i m it r i y ' i şoke e d i p e t m e m e so­
ru n u n a kafa yaracak kadar h assas değ i l d i m , ama e r ya d a
geç , n e yapt ı ğ ı m ı d iğ e r O p r i ç n i k l e re söyleyeceğ i n d e n t a m
a n l a m ı y l a e m i n d i m . B u n u s ö yl e m e s e m d e o l u rd u .
O n l ara F o m a ' y ı nasıl t a k i p e t t iğ i m i a n l at t ı m . A n l att ı k ­
l a r ı m d a o n l a r ı yap m a k l a i t h a rn e t t iğ i m şeyleri d e st e k l e -

246
y e n p e k b i r şey yoktu a m a b u , d a h a s o n ra M atfey' i n izle­
diğini göreceğ i m kal ı p l a r ı n k u r u l d u ğ u an o l a c a kt ı . S o n ra
onlara, M atfey' i izleyi ş i m i ve tave r n a n ı n a l t ı n d a g ö rd ü k ­
l e r i m i a n l att ı m , yan i ; o Fransız ' ı n boğaz ı n ı d i ş l e riyle nasıl
p a rç a l arl ı ğ ı n ı ve c e s e d e yaklaşt ığımda g ö rd ü ğ ü m yaraları .
S o n ra da, h e p s i n i açıklamaks ı z ı n , a m a g e r ç e k l e r d e n sap ­
m a d a n a n l att ı m .
" O n u t a k i p e t m e y e d e v a m e t t i m , " d iye s ü r d ü rd ü m ,
"Tve rskaya ' n ı n k u z ey i n d e k i başka b i r m a h z e n e varıncaya
d e k . Ben d ışarıda b e k l e d İ m ve az sonra Varfo l e mey' i n gel ­
d i ğ i n i g ö rd ü m . N e i l e karşı karşıya o l d u ğ u m u z d a n e m i n
o l m u ş t u m art ı k , o yüz d e n , p e ş l e r i n d e n aşağıya i n m e k
i ç i n hava t a m a m e n ayd ı n la n a n a k a d a r b e k l e d i m . İ çe r i d e
o n ları g ö rd ü m . Tabutlarda uyuyo rlar. D iş l e r i n i d a h i g ö ­
reb i l e c e k kadar y a k ı n d a n b a kt ı m o n l ara. D u y d u ğ u n u z
h i kaye l e r doğru : Kurt gibi k ö p e kd i ş l e ri var. "
B u yarat ı kl a r ı n g e r ç e kte ne o l d u kl a rı n ı n e n b a r i z ka­
n ı t ı , ö l ü m l e r i n i n b i ç i m i n d e yat ıyo rdu , a m a h i kaye n i n bu
k ı s m ı n ı a n l at a m ad ı m . O n u n yeri n e , o a n d a a k l ı m a gelen­
leri söyl e d i m . M atfey ve Varfolemey, b e n i yal aniayab i l e ­
c e k d u r u m d a değil l e rd i .
" U ya n ı p ü z e r i m e y ü rü d ü l e r . Bana sal d ı racaklar m ıy d ı
b i l m iy o ru m , a m a b e n geri ç e k i l d i m ; kap ı d a n d ı şarı , ışı­
ğa ç ı kt ı m . Kapı o n l a r i ç i n bir e ngel o l u ş t u ruyo r m u ş ç as ı ­
na kalakaldılar. Işığa ç ı kacak c e saret l e ri yoktu . " Yi ne d e
b i r s o ru n l a karşı karş ıyayd ı m . O n l a r ı n ı ş ı ktan k o r k u y o r
o l maları , Vad i m ' i , o n l a r ı n n e b i ç i m yaratıkları o l d u k l a ­
rı k o n u s u n d a ikna e t m e y e y e t m i y o rd u . B e n o nları k e n d i
göz l e r i m l e g ö r m ü ş t ü m , bu b e n i m i ç i n yete rl i o l m u ştu ,
a m a nasıl ö l d ü k l e ri n i a n l at m ad a n , ne gibi b i r k a n ı t o rtaya
koyab i l i r d i m ? Ö l m ü ş insanları s u ç l a m a n ın en iyi yol u ­
n u n , e n geleneksel o l a n ı o l d uğ u n u fark e tt i m : B a n a itiraf
ett i k l e ri n i söyleye c e kt i m .
" O z a m a n ke n d i m i güve n d e h i ssett i m ve k o n u ş m aya
başlad ı k , " d iye devam e t t i m . " Böyle o l m a k t a n u t a n m ı y o r ­
l a r ; n e o l d u k l a rı n ı k e n d i ağızlarıyla i t i raf ett i l e r . B u n d a n
d e h ş e t e k ap ı l ın a m i ç i n b i r s e b e p g ö r e m iyorlardj . " Tarif

247
ettiğ i m t e p k i asl ı n d a , D i m i t r i y ' i n dakikalar ö n c e göster­
diği t e p k i y e yakı n d ı a m a , b a n a öyle geldi ki , y e r i m d e o l ­
salard ı n a s ı l t e p k i göstere c e k l e r i n i a n l a m a k i ç i n e n gü­
v e n l i yol b u y d u .
" S e n d e o n l a ra i n a n d ı n m ı ? " d iye s o rd u Vad i m , sanki
b e n a p t a l m ı ş ı m gib i . O n a d ö n d ü m , y ü z ü m h i d d e t i m i b i r
p a r ç a yansıt ıyordu . " S e n d e n böyl e s i n e b i r saflık b e k l e ­
m e z d i m , Aleksey. " " B e n saflık e t m e d i m . "
"Yap ma ya ! " Vad i m sesini yükseltt i , s o n ra d u y a n b i r i
var m ı d iye etrafı n a b a karak alçaltı . " Köylü l e r i n i n a n d ı k ­
l a r ı bu saçmal ı k l a rı n ; ö l ü l e r i n m e z a rl a r ı n d a n h o rt l a y ı p
c a n l ı l a r ı n kan ı n ı i ç t i k l e r i n i n g e r ç e k o l d u ğ u n a (yüzyıl lar­
d ı r aklı b a ş ı n d a h i ç k i m se n i n i t i b a r e t m e d i ğ i b u şeylere)
i n a n ab i i i ri m ya d a ç a rp ı k bü m i z a h d u ygu s u n a sahip bir­
kaç yab a n c ı paralı askeri n , subayl a n ın d a n b i r i n i i ş i e tt i ­
ğ i n e i n a n ı rı m . B u n u y u t m a k d a zor, a m a d a h a i y i o l a n
seçenek bu . "
"Ama b e n , M atfey ' i n dişleriyle a d a m ı n boğaz ı n ı par­
çaladığı n ı g ö r d ü m ! " Ş i m d i yükse l e n b e n i m sesi m d i .
" H e rh a n g i b i r şey g ö r m ü ş olab i l i rsi n . "
D e r i n b i r nefes a l d ı m . O n l a ra , nasıl b i r t e h l i ke arz
e d e rse etsi n , g ö z l e r i m l e ş a h i t o l d u k l a rı m ı a n i at m a rn ge­
r e ke c e k gibi g ö r ü n ü y o rd u . Ben k o n u ş m a d a n ö n c e , D i ­
m it r i y i m d a d ı m a yetişt i .
" Bu doğru , Vad i m . B e n Ale ksey ' i n g ö r d ü k l e ri n d e n ç o k
d a h a fazlası n ı g ö r d ü m . B u rada değ i l , d a h a Eflak'tayke n .
O n l a r ı b u raya çağ ı rd ı ğ ı m d a n e o l d u k l a r ı n ı b i l i y o rd u m . "
"Ve b i z e söyl e m e m e y e karar v e rd i n , " d e d i Vad i m .
" O n l a ra sırları n ı saklayacağıma d a i r söz v e r m i şt i m . "
" B u n u n kararı n ı v e r m e k sana d ü ş m e z d i . "
" Bu , a n l aş m a n ı n b i r parçasıyd ı . Aksi t a kd i rd e g e l m e z ­
l e rd i . " Vad i m ' i n hala i k n a o l m a d ı ğ ı n ı a n l ıyordu . " O n l a ra
i h t i y ac ı m ı z var Vad i m . N e re s i n d e n bakarsan bak, o n l a r
ç o k yete n e k l i askerler. K i m i ö l d ü r m e l e ri n i istediysek
ö l d ü rd ü l e r . Fra n s ı z l a n d e fe t m e m i z e y a rd ı m e d e c e k l e r .
B u n u b i r k e n ara atm ayac a k s ı n d e ğ i l m i ? " S ad e c e Vad i m ' l e

248
 k o n u ş u y o rd u . B e n i ikna e t m e y e ç a l ı ş m a n ı n p e k a n l a m ı
yoktu .
" O n l a r ı b i r k e n a ra b ı rak , " d e d i Vad i m . " O n l a r l a b i r
a l ı p v e re m e d i ğ i m yok , Yüzbaşı Petren ko . " E n resmi , bu
yüzd e n , e n h i d d e t l i haliyle k o n u ş u y o rd u . " Be n , b i l d i ğ i n i
' id d i a ettiğ i n ' şeyi b i z e n e d e n söyl e m e m e y i seçtiğ i n i tar­
t ı ş ıyoru m . "
" Öyleyse b e n i m l e d a h a s o n ra t a rt ı ş . B i r savaşı n o rtas ı n ­
dayız . " D i m i t ri y ' i n y a d a h i ç b i ri m i z i n Vad i m ' l e b ö y l e s i n e
açıkça başkal d ı ran b i r tavırla k o n u ş t u ğ u n u d a h a ö n c e h i ç
g ö r m e m i şt i m . Vad i m , asdarı n a ü s t ü n l ü k tasiayacak a d a m
değil d i ; a m a D i m itriy, neyle karş ı l aşacağ ı n ı b i l m e d i ğ i b i r
b ö lgeye a d ı m atıyo rd u .
Vad i m e l l e riyle y ü z ü n ü k a p a y ı p d e r i n b i r nefes a ld ı .
" Bu çılgınlık , " d e d i . " O n l a r ı n v a m p i r o l d u k l a rı n ı b a n a
söyl e m e l i m i yd i n d iye tart ı ş ı y o ru z , i k i n i z i d e b ö y l e s i n e
a va n a k o l ab i l d iğ i n i z i ç i n b i r g ü z e l fı rçal ıyor o l m a l ı yd ı m . "
" Belki d e b u t a rt ı ş mayı son raya b ı rakmalıyız , " d e d i m
araya g i re re k , m e y d a n ı n karşısında, y a k l a ş m akta o l a n iki
kişiyi g ö rd ü ğ ü m yeri i ş a ret e t t i m . Kısa boylu olanın k i m
o l duğu u z a k t a n a n l a ş ı l m ıyord u , a m a o n l a r ı n O p r i ç n i k o l ­
d u k l a r ı n a ş ü p h e yo ktu ve u z u n b o y l u olansa, Yuda'dan
başkası o l a m a z d ı .
Vad i m v e D i m i t r i y , sanki kayıtsız g ö rü n m e k i ç i n bir­
b i rl e r i n d e n bir a d ı m uzaklaştılar, bu yapt ı k l a r ı b i z e yak­
l a ş m akta olan yarat ı k l a r ı n l e h i n e yd i .
" B u n u d a h a sonra konuşacağ ı z , D i m i t ri y Fetyukov i ç , "
d i ye m ı rı l d a n d ı Vad i m , s a h t e b i r g ü l ü m s e m e n i n aras ı n ­
d a n . " Eğer söyl e d i ğ i n şey doğruys a , M ak s i m ö y l e ö l m e ­
m e l iyd i . "
D i m i t r i y ' i n b u n a yan ıtı , " B i r h a i n i n nasıl ö l m e s i ge­
re k i r ? " şeklinde o l d u . K i m s e başka bir şey e k l e y e m e d e n ,
O p r i ç n i k l e r y a n ı m ı z d a b e l i rd i .
Yan ı ndaki kişi Yoan 'dı , a m a g e n e l d e o l d uğu gibi , Yuda
b ü t ü n konuşma kısm ı n ı üstle n d i .
" İyi akşam l a r Vad i m Fyodorov i ç , D i m i t r i y Fetyu kov i ç ,
Aleksey İvanoviç . "

249
 H e r b i ri m i z s e l a m ı n a karş ı l ı k verd i k .
" İ şl e r i n i z nasıl gid iyor?" d iye s o r d u Vad i m .
Yuda, " Planlandığı şekilde , " diye y a n ı t v e rd i . " Faz­
l a d i kkat ç e k m e rn e k için k e n d i m i z i t u t u y o ru z . Ş u a n d a
yangınlar, Fransızların baş ı n a , e n az b i z i m k a d a r b ü y ü k
d e rt açıyor. "
" Bana kal ı rsa yang ı n l a r k e n d i k e n d i l e r i n e s ö n meye
yüz tuttu l a r , " dedi Vad i m . " Fransızlar da o n l a r l a başa ç ı ­
kab i l e c e k k a d a r o rga n i z e o l d u l a r . H e r şeyd e n öte , yana­
cak fazla bir şey k a l m ad ı . " B u n u , ş e h r i n h a ra p o l m a s ı n a
h e p i m i z i n i ç i n i n n e kadar cız e t t i ğ i ge rçeğiyle ç e l i ş e n b i r
r a h ad ı k l a söyled i .
" İy i . O n l a r b e n i m v e arkadaş l a rı m i ç i n b ü y ü k b i r e n ­
d i ş e k o n u s u oldular. Asl ı nd a , arkadaş l a r ı m ı z i n baz ı l a r ı n ı
b i rkaç g ü n d ü r g ö rmüyoruz , " d e d i Yuda. " S iz i n t o p l a n t ı l a ­
r ı n ı z a kat ı l a n l a r o l d u m u ? "
D i m i t r i y , " M atfey i l e Varfo l e m e y ' i d ü n gece gördü k , "
d iye y a n ı d a d ı .
" Bi z , k i m ? "
"Vad i m Fyo d o roviç v e b e n . "
Yuda b a n a d ö n e r e k , "Yani siz o t o p l a n t ı d a y o k t u n u z ,
Ale ksey İ vanoviç , " d e d i . Acaba M atfey ile Varfo l e m ey' i n
başına g e l e n l e ri b i l iyor m u , yoksa a k l ı m d a n geçe n l e ri m i
o k u m ay a çalışıyor d iye d ü ş ü n d ü m . D i m i t r i y ' i n o n l a r ı t a ­
k i p e d i ş i m d e n b a h s e t m e m e s i i ç i m i r a h a t l a tt ı .
" H ay ı r , k at ı l m a d ı m . A m a b i r ö n c e k i gece F o m a i l e
Yo a n i g ö rd ü m , " d iye y a n ı t v e rd i m , h a l a silah arkadaş ı ­
n ı n y a n ı n d a sessizce d u r m a kt a o l a n Yoan'a b aş ı m l a işaret
e d e r e k . " Ş e h r i n i ç i n d e d o l aş m a k h e r z a m a n kolay deği l ,
geceleri b i l e . E m i n i m k i , diğerleri d e t a m a m e n güve n d e ­
d i rl e r . "
" H ak l ı o l d u ğ u n u z d a n ş ü p h e m y o k , Ale ksey İ vanov i ç ,
s i z i n g ö r m e d i ğ i n i z arkadaşları m i z e p e y güve n d e d i r l e r ,
e m i n i m . P y o t r ' u ve A n d re y ' i d a h a d ü n g e c e k e n d i m gör­
düm . "
Yoan sab ı rsızlıkla ayakları n ı s ü rt t ü ve etrafı n a b a k ı n -
dı.

250
 Yuda, Yoa n ' m h u z u rs u z l u ğ u n u fark e d e re k , " S an ı r ı m
işe koyu lsak iyi olur, " d e d i .
S öyleyeceğ i m i z başka b i r şey var m ı d iye h e p i m i z e sı­
rayl a b a kt ı . Bir şey o l mad ığı n ı g ö rü n c e , arkaları n ı d ö n ü p
uzaklaştı lar.
O n l a r işitme m e n z i l i n d e n ç ı kar ç ı kmaz , Vad i m ' i n sesi
k u l ağ ı m a ge l d i . " PektUa, hang i s i n i a l m a k istiyorsu n ? " Be­
n i m a k l ı m d a olan t a k i p fikri n i n , Vad i m 'in de a k l ı n d a ol­
duğu b e sb e l l i yd i .
" S e n seç , " d e d i m .
D i m it r i y , sanki b ö y l e sinsi b i r şeyi nasıl d ü ş ü n eb i l d i ğ i ­
m i z e şaşı rırmış gib i , " O n l a rı t a k i p m i e d e c e k s i n i z ? " d iye
s o rd u .
"Aleksey' i n a n l attığı şeyi k e n d i g ö z l e r i m l e g ö r m e k
istiyoru m , " d e d i Vad i m . " O z a m a n i k n a olabi l i r i m . B e n
Yuda'yı a l ıyoru m . "
" Bana uyar," d e d i m . Akl ı m d a n geçen yalnızca t a k i p et­
m e k değil , takip edip ö l d ü r m e kt i . S o n u b ö y l e o l u n c a ,
Yoa n ' ı t e r c i h e d e rd i m . B u n u kab u l e t m e k t u h aft ı , a m a
Yuda, e n a z ı n d a n diğer O p r i ç n i kl e r l e kıyas l a n d ı ğ ı n d a
i ç i n d e k i ş d i k izleri taşı mayı başarab i l m i ş t i ve bu o n u n
ö l ü m ü n ü d a h a a z keyifli h a l e g e t i riyordu . " B e n Yoan'ı alı­
n ın . "
Vad i m , b i lgiç b i r g ü l ü m s e m e yl e , " Eğer b u , s e n i n a h l a k
anlayı ş ı n a t e rs dü şüyorsa sen kat ı l m ayab i l i rs i n , D i mitriy , "
d e d i . D i m i t ri y ' i n b u işin d ı ş ı n d a b ı ra k ı l ınayı kab u l e d e c e ­
ği d ü ş ü n ü l e m e z d i .
" H ay ı r , t a k i p e d e c eğ i m . B e n Ale ksey i l e gideyi m . "
D i m i t r i y ' i n g e r ç e k a m ac ı m ı e nge l l e me s i n i ist e m e d i ­
ğ i m d e n , " S o r u n deği l , " d e d i m . " B e n h a l l e d e ri m . S e n Va­
d i m ' l e git . "
" H ay ı r Aleksey. B i z eski t a k ı m ı z . E n iyi b i rb i r i m i z l e
çalışırı z . "
N i ye t i m i d a h a fazla b e l l i e t m e d e n i t i raz e t m e y e d e
v a m e d e m e z d İ m v e D i m i t r i y b u n u b i l iy o rd u .
M e y d a n d a n ç ı k ı p Aziz Vasiliy'in sağına d o ğ ru g i t m e k -

25 1
te o l a n O p r i ç n i k l e r hala görüş alanı i ç i ndeyd i l e r . Ü ç ü m ü z
p a z a r tezgah l a r ı arası nda koşuştu rd u k , a rd ı n d a n , m e z a rl ı ­
ğın i ç i n d e n geçerek kat e d ra l i n sol tarafı n ı d o l aşt ı k . Yuda
ile Yoan ayrı l ın ışiard ı ve Yuda b i z i m o l d u ğ u m u z y ö n e
d o ğ ru g e l iyordu . Kate d ra l i n a l t ı n d a k i ç o k sayıda s ü t u n l u
k e m e r l e r d e n b i r i n i n altına gizlend i k . Yuda b i z i g ö r m e d e n
geçip gitt i . Belli b e l i rs i z b i r g ü l ü m s e m e y l e ve v e d a e t m e k
i ç i n yaptığı b i r i ş a rett e n sonra , Vad i m i z l e meye koyu l d u .
D i m i t r i y i l e b e n diğer tarafa gitt i k , kısa s ü re s o n ra
Yoan ye n i d e n g ö z ü m ü z e i lişti . K re m l i n ' l e M oskva aras ı n ­
d a k i s e t b o yu n c a k u z e y y ö n ü n d e g i t m i şt i .
O gece Yo a n i n izlediği yol , b i r ö n c e k i gece M atfey'
i n ve o n d a n önceki gece F o m a ' n m i z l e d iğ i yoldan p e k
farklı deği l d i . Seçtiği a v ( Fo m a ' n ı n k i gibi) k ü m e l e n m i ş
b i r g r u p askerden b i riyd i . G e c e b o yu n c a , ikisini b e n i m
o n a v e Fom a'y a b i rkaç gün ö n c e t a l i mat v e r i rke n tarif
ettiğ i m , ü ç ayrı kışla b u l d u . H e r b i r i n i n i ç i n e sessizce sü­
z ü l d ü , g i re rk e n v e ö l d ü rü rk e n çıtı ç ı k m ad ı . Ne yaptığ ı n ı
ve k i m l e ri ö l d ü rd ü ğ ü n ü s o rg u l a m a d ı k . Vad i m ' d e n farkl ı
o l a rak b i z , o rada n e l e r d ö n d ü ğ ü n ü t a m o l a rak b i l iyor,
d a h a fazla fiz i ks e l k a n ı t a gerek d u y m u y o rd u k .
Yoan işlerini g ö r ü r k e n b e k l e m e k v e i z l e m e k , O p r i ç ­
n i k l e re karşı t u t u m u m u n barı n d ı rd ı ğ ı ç e l işkiyi b e n i m
i ç i n ö z e t l i y o r d u . N i y e t i m , e l i me g e ç e n ilk fı rsatta Yo a n i
ö l d ü rm e k t i v e g e c i k m e m n e d e n i y l e g e rçe k l e ş e n h e r ö l ­
d ü r m e d e , ke n d i m i ye ri n d i b i n e b a t m ı ş h i s s e t m e m b e k ­
l e n i rd i . O y s a b u ö l ü ın i e re yal nızca s e v i n m e m gerekiyor­
d u . Fransız işgalcilerin ö l ü m l e ri y d i b u n l a r . O p r i ç n i k l e ri
M o skova'ya ç ağ ı rm a m ı z ı n n e d e n i t a m o l a ra k b u y d u : o n ­
l a rı ö l d ü rm e l e r i . Yo a n i ö l d ü r m e arz u m , o n u n b ö y l e o l ­
m a s ı n d a n kay n a k l a n ıyordu yal n ı z c a , yapt ığı ey l e m l e rd e n
deği l . Yaptıkları n ı deste kl iyo r , yarad ı l ı ş ı n ı ise re d d e d i y o r ­
d u m . Bu, M a k s i n ö l m e s i n e izin v e r m e m i n n e d e n i n i n
t a m aksi b i r d u r u m d u .
Ü ç ö ğ ü n ü n a rd ı n d a n Yo a n i n h a re k e t l e r i n d e k i s i n s i l i k
azald ı . B i r ö n c e k i gece M atfe y ' d e göz l e m l e d i ğ i m gib i , k a ­
rı n l arı d o y d u k t a n sonra, O p r i ç n i k l e r i n h a r e ke t l e r i n d e k i

252
 vahş i l i k b i r m i kt a r azalıyord u . D a h a d i k yü r üyordu , d a h a
g u ru rl u y d u ve ş e h r i n o a n i ç i nde b u l u n d u ğ u d u ru m o l ­
masayd ı , oyun ya da d a n s l a geçmiş b i r g e c e d e n d ö n m e k ­
te o l a n sosyet i k b i r M oskovalı sanılab i l i rd i .
D i m i t r i y ' i n yard ı m ı y l a takip , yal n ı z baş ı n a yapt ığ ı m ­
d a n d a h a kolay o l m u ştu . Ş e h i rde i k i a d a m ı n b i r başkas ı n ı
t a k i p e t m e s i n i n b e l i r l i b i r kural ı vardır. Takipçiler, aviarına
yaklaşmaya hiç gerek duymazlar; o n u n yürüdüğü yolda
tek bir ad ı m at ın a l a r ı n a b i l e gerek k a l m az . Ad a m l a r d a n
b i ri , h e d e fi n n e reye gittiğ i n i i z l e m e k i ç i n sab it d u ru r ke n ,
d iğeri o n u n ö n ü n e g e ç m e k i ç i n b i r ara sokağı dolaşır. Baş­
ka b i r g ö rü ş açısı i ç i n e g i rd iğ i n d e ise , rol l e r değişilir. Takip
e d i l e n kişi h i ç b i r hareket g ö r m e z ve i z l e n d iğ i n i a n l a m a z .
B u y ö n t e m , b i r y a n d a n Yo a n ' m i z i n i süre rke n , b i r
y a n d a n d a D i m i t r i y ' d e n ku rtu l m aya ç a l ı ş ın a m n e d e n i y l e
b i raz karmaş ı k b i r h a l a l m ı ştı . D i m i t r i y' i n , o sefil yara­
t ı k l a r d a n en a z ı n d a n b i r i n i d a h a o gece o rt a d a n kal d ı rm a
a m ac ı m a u l aş ın a m a e ngel o l acağ ı n ı b i l i y o rd u m . D i m itriy,
b e n i m bir şeyl e r p l a n l a d ığ ı ın ı t a h m i n ed iyor gibiyd i , bu
y ü z d e n de, Yoa n ' ı t a k i p e t m e m e y a rd ı m ettiği kadar, b e n i
i z l e m e k l e d e uğraş ıyo rd u .
B u kargaşaya ve b ü t ü n gece d u r m a d a n yağan yağ m u ­
r a rağ m e n Yoa n ' ı g ö z d e n kaçı rmad ı k . D i n l e n m e yeri n i n ,
o gece o n u n l a ve Yuda'yla i l k b u l u ş t u ğ u m u z n o k t a d a n
çok u z a k o l m a d ığ ı n ı görd ü k ; Kuznetskiy K ö p rüsü ya­
k ı n l a r ı n d a , yang ı n l a rd a n h e n ü z e t k i l e n m e m e y i başarm ı ş
Fransız o rdugah ı y d ı buras ı . Bir b l o k i ç e r i s i n d e k i ayrı b i ­
n a l a r ı n s ı n ı rl a rı n ı n , t e k b i r giriş kap ı s ı n ı n üç ya da d a h a
fazla sayıdaki eve aç ı l ab i leceği k a d a r b e l i rsiz o l d uğu , sıkı­
şık yap ı l ı bir b ö l g e d e yer alan bir adrest i . G ö rü n e n oydu
k i bu b i n a l a r da, k o m ş u l a r ı n ı n b i rç o ğ u n u yakıp k ü l e d e n
a l e v l e r d e n h e n ü z e t k i l e n m e m i ş l e rd i . Yoan m e r d i v e n l e r i
sessizce ç ı karak b i r kapıya vardı ve i ç e r i s ü z ü l d ü .
" D a h a fazlasını g ö r m e k istiyor m u s u n ? " d iye sordu
D i m i t r i y isteksizce .
" Evet , " d iye y a n ı t l a d ı m . " N e reye gittiğ i n i g ö r m e k ist i ­
y o ru m . "

253
 " İ çe ri g i rd i . Bu gece başka b i r ye re g i t m e ye c e k . Bir
saat i ç i n d e şafak sökece k . "
A m a b e n , o n u n t a m olarak n e re d e yatt ı ğ ı n ı gö rmeye
ç ı k ı yo rdu m . D i m i t r i y ' i o gece b a ş ı m d a n sava m a m ı ş o l d u ­
ğ u m gerçeğ i , hedefi m yo l u n d a b a n a kal ıcı b i r e ngel teşkil
e t m e y e c e kt i . Yo a n i n n e re d e u y u d u ğ u n u gö reb i l i rs e m ,
hava ayd ı n l ı k o l d uğu s ü re c e bu raya t e k r a r g e l eb i l me k v e
Yo a n i iste d i ğ i m şekilde k at i e t m e k i ç i n koca b i r g ü n ü m
o l acakt ı .
H al a Yo a n i n b ı raktığı şekilde aral ı k d u ra n giriş kap ı ­
sına g e l d i m ve içeriyi g ö z e t l e d i m . İ çe r i d e b o ş b i r kori ­
d o rd a n başka b i r şey g ö r e m e d i m . A r ka m d a ayak sesleri
d u yd u m . D i m it r i y ' d i b u ; belli k i (ve akı l l ı bir a d a m ı n
yapması gere ktiği gib i ) , b e n i Yoan'la b i rkaç dakika b i l e
yal n ı z b ı ra k m a k i s t e m i y o rd u .
" Bi r şey g ö reb i l iyor m u s u n ? " diye s o rd u . Başımı salla­
yıp kapıyı i t e r e k açt ı m . Koridorun ü ç kapısı , ayrıca b i r kat
m e r d i v e n vard ı . M e rd i ve n i n a l t ı n d a , ş ü p h e s i z m a h z e n e
gide n , açı k b i r kapı vard ı . Yoan m u t l a k a oraya g i d e rd i .
Ö n c e k i g e c e d e n d a h a t e d a r i k l i yd i m , y a n ı m d a b i r
m u m vard ı ; o n u yakt ı m . M e rd iv e n l e rd e n i n e rk e n m u m u
ö n ü m d e t u t u y o rd u m . D i m i t r i y t a m arkamdayd ı , yüzü
s ı rt ı m a d ö n ü kt ü . Bir anda içime bir ko rku d ü ş t ü . Eğe r
Yoan'la ç a rp ı ş m a k d u r u m u n d a kal ı rsak ( h atta b e l k i d i ­
ğ e r O p r i ç n i k l e rl e d e ) D i m i t ri y k i m i n tarafı n d a o l u rd u ?
S ı rt ı m d a k i el , b e n i d e s t e k l e m e k ve r a h a d a t m a k i ç i n m i
o radayd ı , yoksa karş ı m ı z a ç ı kan vurdalak �an kaç m aya
y e l te n i rse m , D i m i t ri y ' i n e l i b e n i a c ı m a d a n o n l a r ı n ara­
sına m ı atacakt ı ? Yedi yıl önce , D i m i t r i y hayat ı m ı kur­
t a r m ı şt ı . O n u n ö n c e s i n d e ve s o n ras ı n d a , b i rb i ri m i z i n can
dostu o l m u ş t u k . O ğ l u m a o n u n adını v e r m i şt i m . O anda
o n d a n ş ü p h e e d eb i i m i ş o l m a m , b e n i m i ç i n ç o k b ü y ü k b i r
u t a n ç t ı y a da h e r i k i m i z i ç i n d e .
M u m u m , m e rd i ve n i n d i b i n d e k i b i r yanda k ü ç ü k b i r
m a h z e n e açı l an k e m e r l i b i r geç idi , d i ğ e r y a n d a i s e kap a l ı
b i r ç i ft kanat l ı kapıyı ayd ı n l att ı . K e m e r l i g e ç i d e şöyle b i r
g ö z a t m a k , o ra d a b i r şey o l m a d ığ ı n ı o rtaya koyd u . Tavan

254
k ı s m e n yıkılmış d u ru m d ayd ı ve y ı l l a rd ı r k i m s e o n u onar­
maya z a h m e t e t m e m i şt i . Yukarıdaki o d a d a y e n e n ye m e k ­
l e rd e n bu raya h i ç b i r şeyin , masaları n , sandalye l e ri n , çor­
ba kase l e ri n i n , tabakları n , h i z m etç i l e ri n , misafırleri n , h e r
şeyin d ü ş m ü ş v e o rada k a l m ı ş o l m a m a s ı b i r m u c i z e yd i .
Kimse , Yoan b i l e , o rada uyu m a m ı şt ı .
D i m itriy, y i n e n e re d eyse kast e n ç ı k ı ş ı m ı e ng e l l ey e c e k
şekilde , m e rd iv e n l e rd e kal d ı . Soldaki k a p ı y ı ç e k i p aç t ı m
ve a rd ı n d a k i karanl ığa d i kkatle b a kt ı m . B u m a h z e n diğe­
r i n d e n d a h a b ü y ü ktü ; daha az h a ra p d u ru m d ay d ı , yine de
evin saki nleri tarafı n d a n k u l l a n ı l m a m ı şt ı . İ çeri ışık alan
p e n c e re s i yoktu , b e n i m ö n ü n d e d u r m a k t a o l d u ğ u m d a n
başka çıkışı d a . Yirmi d ö rt saat ö n c e g ö r m ü ş o l d uğ u m
gib i , o rtada i k i t a b u t d u ru y o rd u . B u defa , ö n c e k i gece­
k i gibi eğreti kutu l a r değ i l l e rd i . B u radaki kişi l ü ks i ç i n d e
yat ı y o rd u . Tabutlar, sağlam m e ş e ağac ı n d a n yap ı l m ı ş i ard ı
ve p i ri n ç t e n tutacakları vard ı . Va m p i r l e r b u n l a r ı n e r e d e n
b u l mu ş l a rd ı , b i l e m i y o r d u m .
O n l ara d o ğ ru y ü rü d ü m . O d a n ı n o rtas ı n d ay k e n ar­
k a m d a b i r ses d u yd u m . Yalnızca b i r çıkışı o l a n b i r m a h ­
z e n e g i r m i şt i m . B e n i b e k l eye n h e rh a n g i b i r i , giriş kap ı ­
s ı n ı n y a n m a kolayca gizleneb i l i r ve ye r i n d e n ş i m d i ç ı k ı p
b e n i faka bastı rab i l i rd i . Ark a rn ı d ö n d ü m . K a p ı g i r i ş i n d e n
içeri b a k a n D i m it r i y' d i . O p r i ç n i k l e r i n yapt ı k l a r ı n ı i y i b i ­
l e n b i ri olarak, o nlarla k e n d i o rt a m l a r ı n d a d ö v ü ş rn e k t e n
gözle g ö rü l ü r b i ç i m d e ç e k i n iyordu . O n a b e n i i z l e m e s i n i
söyled i m , a m a o o l d uğu y e r d e kald ı .
İ l k t a b u t a doğru b i r a d ı m att ı m . B oştu . O n u n ü z e ri n ­
d e n geçip i k i n c i t a b u t a b a kt ı m . Yoan o rada yatıyordu ; yü ­
z ü n d e , M atfey'de g ö r d ü ğ ü m o p e m b e d o ygu n l u k parıltısı
vard ı . T ab u t u n kapağ ı n ı ü z e r i n e ç e k m e z a h m e t i n e b i l e
g i rm e m işti Yoan. B u p e n c e re s i z m a h z e n e , uyu m a s ı n a e n ­
gel olacak g ü n e ş ışığı g i rmesi i h t i m a l i azd ı .
" İ ç i n d e n e var? " d iye s o rdu D i m itriy, kap ı n ı n o ra d a n
fısıldayarak.
Ben o k a d a r b i l e ses ç ı karma maya ç a l ı ş ı y o rd u m . D i -

255
m i t r i y ' e d ö n ü p ses ç ı ka r m a d a n sadece d u d a k l a rı m ı ayna­
tarak k o n u ş t u m : "Yoan b u n u n i ç i n d e . D iğ e r i boş . "
" O h a l d e , d iğeri d e g e l m e d e n h e m e n b u ra d a n t o z o l u p
gid e l i m . " D i m i t r i y bu defa d a h a yüksek sesle k o n u ş m u ş ­
tu ve k o n u ş u r k o n u ş m az d a ç e k i p gitt i . T e k yapab i l d iğ i m
o n u n d e n e y i m i n e b o y u n e ğ m e k ve bu yaratıkların uyku ­
l a rı n ı n b ö l ü n m e s i n d e n h o ş l a n m ad ı kl a rı n ı varsaymakt ı .
Kori d o ra ç ı kan m e rd i ve n l e re geri d ö n d ü m , a rd ı n d a n
giriş kap ı s ı n d a n d ışarı ç ı karak D i m i t r i y ' i n n e re d e o l d u ­
ğ u n a b a k ı n d ı m . Bir ıslık sesi d u y d u m , kaynağ ı n ı görmeye
ç a l ı şt ı m . B u D i m i t r i y' d i , bu b i nayı k i m s e l e re g ö rü n m e ­
d e n izleyeb i leceği , sokağ ı n d iğer y a n ı n d a k i başka b i r b i ­
n a n ı n alçak çatısında g i z l e n m işti . Koşarak karşıya geçt i m ,
y a n m d a u z a n m a k i ç i n çatıya t ı rm a n d ı m .
"Tam son anda , " d e d i , sokağ ı n d iğer u c u n u işaret e d e ­
re k . Yu da' n ı n , başkalarına b e n z e m e y e n s u re t i rahat l ı k l a
s e ç i l iyo rdu . Yoan'dan farklı olarak , y ı l a n s ı d u ru ş u n u m u ­
hafaza e d eb i l m i şti . Belki b i r şey ye m e m i şt i . Yediği tak­
d i rd e s ü re k l i t e db i r l i o l m a gerekl i l iği doğacağ ı n ı aniaya­
b i l e c e k k a d a r akıllıydı b e l k i . S e b e p h e r n e o l u rsa olsu n ,
sokakta i l e rl e rk e n duvarlara ve gölge l e re yakın g i d iyordu .
" Vad i m ' d e n iz y o k ama , " d iye fısıldadı D i m i t r i y ukala­
ca. " Kesin izini kaybett i . "
'Ya öyle o l m u ş t u r ya d a ke n d i n i g i z l e rneyi o kadar
iyi başarıyor k i , Yuda gibi b i z de onu göremiyoruz , " diye
yan ı t l ad ı m . Kendi h e s ab ı m a , ben hangi s i n i n d a h a olası
o l d u ğ u n d a n e m i n d eğ i l d i m . Vad i m , geri k a l a n ı m ı z d a n
b i raz yaş l ı cayd ı ve bu g i b i i ş l e rde h i ç b i r z a m a n , D i m i t ­
riy, M aks v e b e n i m k a d a r yete n e k l i o l m a m ı şt ı . M aks h e p ,
h e rkeste n iyiyd i , h e m avlam akta h e m d e av o l m a mayı
b a ş a r m a kt a . O i s t e m e d i ğ i s ü re c e ( o kişiye güve n ın e d i ğ i
s ü r e c e ) k i m s e M a k s i n y a n m a yanaşamazd ı . K e n d i m e e n ­
gel o l d u m . Bu ye n i b i r d ü ş ü n c e diz işiydi ve b e n o n u sür­
d ü r m e k i s t e m i y o rd u m .
Yuda, evin m e rd iv e n l e r i n e varm ı şt ı . Etrafı şöyle b i r
kolaçan e t t i k t e n sonra i ç e r i girdi.

256
 " O n u d a t a k i p e d i p n e reye gittiğ i n i g ö r m e k istemiyor­
su n , değil m i Ale ksey? " d e d i D i m itriy.
G ü l ü m s e d i m . " H ayır, s a n ı r ı m b u k o n u d a bir t a h m i n
yürüteb i l i r iz . "
D i m i t r i y , " Pekala , " de d i , "eğer Vad i m b u ra l ardaysa ar­
t ı k b i z i görüyor o l ması gerekir. "
A m a Vad i m ' d e n i z yoktu . "Yuda o n u a d at m ı ş o l m al ı , "
dedim.
D i ğ e r c a d d eye açılan köşeyi d ö n d ü ğ ü m ü z d e g ü n e ş ,
ufkun ü z e r i n d e n baş ı n ı ç ı karıyord u . Yuda eve d ö n ü ş ü n ü ,
m ü m k ü n o l a n son ana b ı ra k m ı şt ı .
D i m i t r i y , " G i d i p kahvaltı i ç i n b i r şeyle r çalal ı m m ı ? "
d iye s o rd u . B u n u öyle rahad ı k l a söy l e m işti k i , b i ri duya­
cak olsa, son b i rkaç g ü n d ü r olan t u h a f olayların hiç ya­
şanmad ı k l a r ı n ı san ı rd ı .
"Yok," d e d i m . "Yo rgu n u m . G e c e g ö rü ş ü rüz . "' B u n u
d e d i kt e n sonra o n u n y a n ı n d a n ayrı l d ı m , o n u n gittiğ i n i n
aksi y ö n e doğru y ü r ü m e y e b a ş l ad ı m .

Ş e h r i n sokaklarında yaklaşı k b i r saat b o ş b o ş d o l a n ­

d ı m . D ö n m e k ve o m a h z e n d e yatan yarat ı kl a r ı n hak­
k ı n d a n g e l m e k i ç i n koca bir g ü n ü m vard ı , a m a b u işi n e
kadar ç a b u k h a l l e t s e m o k a d a r iyiyd i . K ı z ı l M e y d a n ' ı n
doğu s u n d a k i sıra e v l e re geri d ö n d ü ğ ü m d e , art ı k fazlasıyla
t a n ı d ı k h a l e gelen kor ateşleri g ö rd ü m . Yangmlar, ö n c e ­
k i g e c e yağan yağ m u r u n sayesi nde , çoğu n l u k l a s ö n m e ye
yüz t u t m u ş l a rd ı . Ama yağ m u r d u r m u ş t u ve M oskova'da
h e n ü z yang ı n d a n e t k i l e n m e m i ş olan , bu yü z d e n d e yan­
maya h az ı r b ö l g e l e r vard ı .
Yoan i l e Yuda' n ı n yatt ıkları yere doğru koşmaya baş­
l ad ı m . H e r n e kadar Yuda'yı ö l d ü rm e y e d iğ e r l e r i n i öl­
d ü r m e k kadar heve s l i o l masam d a , b u n u n yap ı l m a s ı
gerektiği n i b i l iy o rd u m . Bu b ö l g e d e k i yangı n ise , i ş i m i
kolaylaşt ı r ı rd ı . Yine d e , v a m p i r l e r i n kaçış yolu b u l a m aya­
caklarından e m i n o l m a l ı yd ı m .
O raya vard ı ğ ı m d a , iki O p r i ç n i k' i n , d i b i n d e yat m a k -

257
ta o l d uğu b i n a n ı n y a n s ı alev a l m ı şt ı . Beş dakika i ç i n d e
o n l a r ı n m a h z e n i d e fi rma d ö n e c e kt i . H a l k efsaneleri n i
ayrı n t ı l a n y l a h at ı rl a m ı y o rd u m , a m a o n a yang ı n l a r d a n
b a h s e t t i ğ İ rn d e F o m a ' n ı n g ö z l e r i n d e n o k u n a n ko rkuyu
b a t ı r l ı y o rd u m . Ate ş i n , v a m p i r l e r i y o k e t m e n i n yo l l a rı n ­
d a n b i ri o l d u ğ u k o n u s u n d a k i fi krime e p e y güve n iyor­
d u m . Ya ng ı n d a n kaç m aya çal ışsalar b i l e , b u n u y a p m a k
i ç i n g ü v e n l i m a h z e n l e r i n d e n ç ı kmaları g e re k e c e kt i . Alev­
l e r a n i a n n ü s t e s i n d e n g e l mezse , sokağa ç ı kt ı kları n d a , gü-
" c § ışığı g e l e c e kt i .
Yi n e d e , b u h a l a yete r i n c e k e s i n deği l d i . M a h z e n l e ri ,
Ç o k g e n i ş a l a n a yay ı l a n b i n a l a n n a l t m d a y e r a l ıyord u . B i r
m i k t a r ş a n s ı n yard ı m ı y l a , h i ç g ü n ışığına ç ı k m a k z o ru n d a
k a l m a k s ı z ı n k e n d i l e ri n i sağlama a l ab i l m e l e ri olasıyd ı . B u ,
a l m a k i s t e m e d i ğ i m b i r riskt i .
G e c e b o y u n c a d a v ra n ı ş l a n ın ı e t k Ü eyen d e h ş e t t e n e s e r
o l m a k s ı z ı n e v e k o ş t u m v e m a h z e n e g i d e n m e rd ive n l e r ­
d e n i n d i m . A rd ı n d a i k i t a b u t u n b u l u n d u ğ u çift k a n at l ı
k a p ı k a p a l ı y d ı . Yak ı n l ardaki e v i e r d e n i ç e r i sızan d u m a ­
n ı n k o k u s u n u ş i m d i d e n a l ab i l i y o rd u m . Et rafı m a b a k ı n ­
d ı m . K a rş ı d a k i y ı k ı k k i l e rd e kısa b i r kalas parçası g ö rd ü m .
M a h z e n kap ı ş ı rı m , ara l a r ı n a kalas p a r ç as ı n ı n g i rebileceği
i k i g e n i ş k o l u v a rd ı v e b u , k a p ı n ı n a ç ı l m as ı n ı kes i n l i kl e
e ng e 11 e rd i .
D ö n ü p k a l a s ı k a l d ı rd ı m . T e k ra r a r ka rn ı d ö n d ü ğ ü m d e ,
k a p ı k a n a t l a r ı n ı n o y n a m ay a b a ş l a d ı kl a r ı n ı g ö rd ü m . B iri
o n l a r ı i ç e r i d e n i t m e y e b a ş l ı y o rd u . Va m p i rl e r uyan ı k l ar­
d ı , ö z g ü r l ü k l e r i n e k av u ş m a k i ç i n ç a b a l a m a k üze reyd i l e r .
K a p ı y a a b a n d ı m ; kalas , arkas ı n d a o l a n c a ağı rl ı ğ ı m o l d uğu
h a l d e , ö n ü m d e u z a n ı y o rd u . Kap ı y ı i t e n k i mse , t a m a m e n
h a z ı r l ı k s ı z y a k a l a n ın ı ş t ı v e k a n a t l a r ç a rp a r a k kap a n d ı l a r .
i t e n k i ş i k e n d i n i t a p a rl ay a n a k a d a r yal n ı z c a b i rkaç s a n i ­
y e m v a r d ı . Ay n ı a n d a h e m k a p ı y a yü k l e n i p h e m d e kalası ,
k a p ı n ı n a ç ı l m a s ı n ı s ü re k l i e ng e l l e y e c e k ş e k i l d e ye r l e şt i r e ­
m i y o r d u m . K a p ı d a n ağ ı rl ı ğ ı ın ı ç e k t i m v e h e r san iye , b e n
d a h a o n l a r ı s a b i t l e rn e d e n k a p ı k a n a t l a r ı n ı n h ı z l a a rd ı n a
d e k a ç ı l a c a k l a r ı k o r k u s u n u yaşayarak , kalası d e m i r ko l -
258
lardan geç i rd i m . K a p ı k a n a d a n a ç ı l m ad ı , art ı k k a l a s d l
y e r i n e yerleşt i ğ i n e göre , a ç ı l mayacakt ı . R a h a t b i r n e f e s
ald ı m .
G i t m e m gerektiğ i n i , yang ı n d a n va m p i rl e r k a d a r b e ­
n i m d e k o r k m a m gerektiğ i n i b i l iy o rd u m , a m a b e k l e m e k ,
onların yok olduklarından e m i n ol mak için şiddetli bir
istek d u y d u m . M e rd iv e n b a s a rn a k l a r ı n a ç ö k t ü m . T a m
o a n d a b i r i n i n k a p ı y a v a r g ü c ü y l e v u rd u ğ u n u d u y d u m .
Ö n c e , d i kkat ç e k m e ye çalışan b i r i n i n h ı z l ı vuruşları gi­
biyd i , a rd ı n d a n sesler, b i r e nge l i y ı k m aya çalışan b i r o m ­
z u n d a h a yavaş, d a h a ağı r v u ru ş l a r ı n a d ö n ü ş t ü . Kap ı açı l ­
m a d ı . Ard ı n d a n ö k s ü r m e sesleri geld i . Kap ı n ı n a l t ı n d a n
d u m a n s ı z maya başlad ığı n ı g ö rüyo rd u m . B ü y ü k a n n e m i n
masal l a rı n ı n b i ri n d e vurdalak, istediği z a m a n sise y a da
d u ru a n a d ö n ü ş eb i l i y o r d u . B u doğru o l ab i l i r m i yd i ? Eğer
doğruys a , ş i m d iye k a d a r b u n u yapab i l d i k l e r i n i n k a n ı t ı n ı
g ö r m e m g e re k i rd i . Ö k s ü r m e ve kapıya v u r m a d e v a m et­
tiğine göre , k e n d i m i güve n d e h i ssett i m .
Yangın b a n a bu kadar yaklaştığı z a m a n , a rt ı k g i t m e
vakt i n i n g e l m i ş o l d uğu n a karar v e rd i m . M e rd iv e n l e r i tır­
m a n m ay a başladığım sırada, kap ı d a k i sesler, d i kkat ç e k ­
m e k i ç i n ç ı rp ı n a n h ı z l ı vuruşlara d ö n d ü ye n i d e n . Art ı k ,
vuruşlara ö ksü rüğü n y a n ı sıra, ı s t ı rap i ç i n d e b i r çığlık d a
eşlik e d i y o rd u .
" İ mdat! İ m d at ! "
B aşkalarına ç e kt i rd i kl e r i acıların a rd ı n d a n , Yuda ya
d a Yo a n i n ( art ı k bağ ı ran hangisiyse) böyl e s i n e acı i ç i n d e
ö l m e s i d ü ş ü n c e s i n e g ü l ü m s e m e d e n e d e m e d i m . Çığlığın
Rusça o l d uğu d i kkat i m i bile ç e k m e m i şt i . A rd ı n d a n se­
sin sahib i , çığlık atab i l e c e k k a d a r bile güç b u l a m a d ı . B i r
b e d e n i n ye re d ü ş ü ş ü n ü n ses i n i ve çığl ı ktan d u aya d o ğ r u
y u m u ş ay a n o sesi d u y d u m .
" T a n rı m , m e r h a m e t e t b a n a . "
A n c a k o z a m a n b u ses i n , D i m i t r i y ' e ait o l d u ğ u n u al­
g ı l ayab i l d i m .

259
 15

K e n d i m i m e rd i v e n l e rd e n aşağı att ı m ve kap ı n ı n ö n ü n ­

d e k i bariyeri kal d ı rd ı m . Kap ı d e rh a l aç ı l d ı , D i m i t ri y ' i n
yarı bayg ı n b e d e n i ye re yığıl d ı . Ayn ı a n d a k a rş ı m d a , nefes
a l m ayı i m ka n s ı z hale g e t i re n , d u m a n ve sıcaklığın b i ri e ş i ­
m i n d e n oluşmuş bir duvar b u l d u m .
Ard ı m ı z d a k i m a h z e n alevler i ç i n d e yd i . Yang ı n , a h ş a p
tavanı yalayıp g e ç m i şt i ve d e s t e k kirişleri n e re d e yse k ö ­
m ü r e d ö n m ü ş t ü . T a b o t l a r d a n b i ri t a m a m e n a l e v a l m ıştı ,
d iğ e r i n d e t e k g ö reb i l d iği m , Yo a n i n h a l a u y u y a n b e d e n i ­
n i n ate ş l e r i ç i n d e ş i m d i d e n k a rarmaya b a ş l a m ı ş o l masıyd ı .
D a h a ö n c e d u rd u ğ u y e rd e n kapıya d o ğ ru ç e k i l m i ş t i , b u
y ü z d e n D i m i t ri y ' i n ayağı n e re d e y s e t a b u t a d e ğ i yo rd u .
D i m i t r i y ' e doğru eği l d i m . Belli b e l i rs i z nefes a l ı p veri­
y o r d u . E l l e r i n i n d ı ş kısmıyla k o l l a rı n ı n alt k ı s m ı yan m ı şt ı .
Yü z ü n ü n sağ yan ı n d a k i sakal ları , o l d u ğ u gibi d u ra n yara­
sını o rtaya ç ı karacak ş e k i l d e yok o l m u şt u , yanağ ı n ı n geri
kalanıysa yoğun sıcakl ı k a l t ı n d a su t o p l a m ı şt ı . K e n d i n e
gelmesi i ç i n o n u t o k a t l a rd ı m , a m a yaral arı n ı d i k k a t e a l d ı ­
ğ ı m i ç i n , o m u z l a r ı n d a n t u t u p sall amayı t e r c i h e t t i m .
Kısa s ü re s o n ra ö k s ü r m e y e başlad ı , göz l e r i n i açt ı .
"Yü rüyeb i l e c e k m i s i n ? " d i ye s o rd u m .
" Evet , e v e t ! " d i ye ısrar e t t i , o t u r u r p o z i sy o n a g e ç m e k
i ç i n ke n d i n i i t e re k .
" Ç ı k m a m ı z l az ı m , h e m d e h e m e n . " G i ri ş e geri d ö n ­
d ü m . İ n d i ğ i m m e rd i v e n l e r i ç t e n i ç e y a n m aya b a ş l a m ı şt ı .

260
 Ü st tarafı yer yer t u t u ş m u ş t u b i l e . A m a hala geçileb i ­
l i r d u ru m d ayd ı , zate n t e k çıkış y o l u d a oydu .
D i m i t r i y ' e d ö n ü p , " H ayd i , " d e d i m .
"Yard ı m et , " D i m itriy, o n u b ı raktığ ı m yerde n , m a h ­
z e n i n d a h a i ç l e r i n e i l e r l e m i şt i . E l l e riyle Yoan ' ı n t ab u t u ­
n u n ku l p l a n n d a n b i r i n i kavra m ı ş , o n u kapıya ç e k m e k
i ç i n t ü m g ü c ü y l e uğraşıyordu . B u zayıf d ü ş m ü ş haliyl e ,
o n u b i r p a r m a k b o y u k a d a r b i l e ye r i n d e n o y n a t a m a m ı şt ı .
" O n l a r ı b u ra d a n ç ı ka r m a m ı z gere k . "
Eğer, alevler o n l a r ı yakıp k ü l etsin d iye o n ları o rada
b ı ra k m akta n s a , O p r i ç n i k l e r i k u r t a r m a k istiyor o l sayd ı m
b i l e , b u m ü m k ü n o l m a z d ı . Yoan k e n d i n e g e l m e b e l i rt i s i
g ö st e r m i yo rd u ve i k i m i z uğraşsak b i l e , t a b u t u y a n maya
başlayan m e rd i v e n d e n yukarı ç ı karab i l m e m i z pek olası
deği l d i .
" B ı rak o n u , D i m i t r i y ! Art ı k g e l m e k z o r u n d a s ı n ! " D i ­
m i t ri y b e n i d u y m a z d a n g e l e r e k t a b u t a var gücüyl e , zaval l ı
b i r ş e k i l d e asıl maya d e v a m ett i . Ü z e r i n e atıl arak o n u o r a ­
d a n ç e kt i m . Fazla d i re n e m e d i . O n u kap ı ya d oğ ru i tt i m ve
o z a m a n , ya b e n i m d a h a güçlü o l a n isteğ i m e b o y u n eğd i
ya da k u rt a r m a çabas ı n ı n ü m i t s i z o l d u ğ u n u fark e t t i . O
ö n d e , b e n arkada m e rd iv e n l e ri ç ı k m aya başlad ı k . O n e re ­
deyse m e rd i v e n i n b a ş ı n d a , b e n ise yarı yolda i ke n , ayağı­
rn ı n a l t ı n d a k i b a s a m a k ç ö kt ü . Ahşap m e rd ive n l e r i n a l t ı n ­
d a k i ate ş , b a s a m a k l a r ı t a m a m e n sarmasa d a , yavaş yavaş
ç ö k e rt ın e y e ye t e c e k k a d a r yoğu n d u . Bacağ ı m , u y l uğu m a
k a d a r b o ş l u kt a n i ç e r i g i rdiği a n d a , aşağıdaki ç u k u r u n sı­
c a k l ı ğ ı m h i ss e tt i m . Bacağ ı m , d a h a ö n c e hiç yaşamad ı ğ ı m
b i r acıyla b i r l i kte k ı z a rınaya başlad ı .
Vü c u d u m arkaya d o ğ ru d ö n d ü , ke n d i m i m e rd iv e n ­
l e rd e n m a h z e n e , ge riye b a k a r k e n b u l d u m . D u m a n ı n v e
a l e v l e r i n aras ın d a n , uya n m ı ş v e b i z e d o ğ ru g e l meye ça­
b a l ayan Yoa n ' ı g ö r d ü m . G ö z l e r i bana takı l d ı ve bir ö n c e ­
k i gece Varfo l e mey' i n ü z e r i m e atı l ı rk e n yaptığı h a re k e t e
s o n d e re c e b e n z e y e n b i r atı l ışla sal d ı rd ı . H ayat ı n ı kur­
t a r m a k l a , ke n d i n i n ve Yu d a ' n ı n ö l ü m l e r i n i n i n t i ka m l a r ı n ı

26 1
a l m a k ya da e n a z ı n d a n son b i r y e m e k yiyeb i l m e k kadar
ilgili g ö r ü n m ü y o rd u .
O ileri atı ldığı a n d a t e p e s i n d e k i tavan ç ö ktü . Alevler
i ç i n d e k i d i re k l e r yıkıldı ve Yo a n i d a ke n d i l e riyle b i r l i kte
g ö t ü rd ü . B e n i m d e ü z e r i m e düşeb i l i r , b e n i m e rd ive n l e re
m ı h l ayab i l i r ve b u c e h e n n e m i n o rtas ı n d a k a l ın a m a n e ­
d e n o l ab i l i rd i ; eğer ki, o anda D i m i t r i y ' i n b e n i o l d uğ u m
y e rd e n kal d ı ran ve yukarıdaki k o r i d o ra ç e k e n güçlü kol ­
l a r ı n ı h i s s e t m e seyd i m . O ra d a b i l e güve n d e değ i l d i k . T ü m
e v alevler i ç i n de v e y ı k ı l ın a n ı n eşiğindeyd i . Kend i m i z i ka­
p ıya b i r i m i z d iğ e r i n e yaslanır h a l d e att ı k , gerçi yaslanan
h a ng i m i z d i b u n u b i l m i y o ru m . D ışarıya , M o skova' n ı n se­
ri n , h ayat v e r e n havas ı n a ç ı kt ı k .
Yangı n art ı k d i kkat l e ri ü z e r i n e ç e k m i şt i . Bir Fransız
yüzbaş ı , yang ı n a su t a ş ı m a k için h e m Fransız askerl e r i n ­
d e n , h e m de R u s sivi l l e rden o l u ş a n b i r i n s a n z i n c i ri o l u ş ­
t u r m a çabasmdayd ı . U m u t s u z b i r gö revd i , fakat i nsanlar
gayretliyd i l e r , evd e n d ışarı h e n ü z fırlayan ve sokakta yer­
de yatarak z o r l u k l a nefes almaya çalışan iki kişiye p e k
d i kkat etmed i l e r .
S o n u n d a , gerçek M oskova Rusçasıyla k o n u ş a n b i r se­
sin b i z e s o ru s o rd u ğ u n u d u yd u m : " O ra d a n e yap ı y o rd u ­
nuzr
Kafa ın ı kal d ı rd ı m . O n b e ş yaşlarında, p ej m ü rd e kılıkl ı ,
kirli surat l ı , s ı k kıvırc ı k saçlı b i r k ı z d ı . D i m i t r i y ' e eği l m i ş ,
bayg ı n m ı yoksa ö l ü m ü d iye bakıyord u , ama b e n i m l e
k o n u ş u y o rd u .
" O ra d a uyuyo rd u k . K e n d i evi m i z d a h a ö n c e yand ı . B u
defa n e redeyse b i z de gid iyordu k . " Yan d ö n ü p D i m i t r i y ' e
doğru yuvarl a n d ı m . " O iyi m i ? " d iye s o rd u m .
" Fe n a yan m ı ş , a m a hala h ayatta , " d e d i , sonra, o n u b i ­
z i m k i m o l d u ğ u m u z u öğre n m e s i i ç i n yan ı m ı z a yo l l a m ı ş
o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü m yüzbaş ı n ı n yan ı n a gitt i . O n u n l a
kısa b i r s ü re k o n u şt u , a rd ı n d a n y i n e yan ı m ı z a geld i .
" B e n i m l e gel i n , " de d i , D i m i t r i y ' i kal d ı rmaya çalışarak.
O m z u m u D i m i t r i y ' i n k o l u n u n altına k o yd u m , b i r l i kte
o n u ayağa kal d ı rmayı başard ı k . G e riye kalan belli b e l i rsiz

262
bil inc iyle , ağı rl ığı n ı n b i r kısm ı n ı k e n d i hacakları ü z e r i n e
alab i lmeyi başard ı , b ö y l e c e y a n m akta o l a n b i n a l a rd a n ya­
vaş yavaş uzaklaşab d d i k . Bacağım, p a n t o l o n u m u n i ç i n de
kızarınaya devam e d i y o r m u ş gibi acıyord u , a m a ü z e r i n e
ağırlık versem de v e r m e s e m de acısı d i n m e d i ğ i i ç i n , iler­
l e m e m i z adına b ü y ü k b i r e ngel teşkil e t m i y o rd u .
"Ad ı n n e ? " d iye s o r d u m kıza, yolda yürürke n .
" N atalya , " de d i .
" B e n i m k i Aleksey, o n u n k i de D i m itriy . "
" N e d e n M oskova'da kal d ı n ı z ? " d e d i .
"Ai l e lerimiz t o p l a n ı p gittiler, b i z i d e b u rada b ı raktılar.
O , bir aşçıdır. " D i m it r i y ' i baş ı m l a işaret e t t i m . " B e n ise
uşağı m . "
" H ayır, değilsi n iz , " d iyerek g ü l d ü . B izi e l e v e r e n ney­
d i b i l m iyoru m , ama, d ü z i n e l e rc e Fransız subay ı n ı kan ­
d ı rm a k , b i r Rus ç o c u ğ u n u k a n d ı r m a k t a n d a h a kolaydı
kuşkusuz . " S a n ı r ı m askers i n iz . " Yanıt v e r m e d i m . " B iz i m
için b ü t ü n Fransızları ö l d ü re c e k ve ş e h r i m i z i b i z e geri m i
vereceks i n i z ? "
Ke n d i ke n d i m e g ü l ü m s e d i m . " Pl a n ı m ı z böyle . "
"Yangınları siz m i ç ı kard ı n ı z ? "
" H ayır, " d e d i m . "Yangınların M o skova'ya b i r faydası
yok . "
" Fransızlara faydası yok, ö n e m l i o l a n b u . "
"Yüzbaşıyla k o n u ş u r k e n keyfın yerindeyd i . "
" E l i m d e n gelseydi o n u alevlerin i ç i n e i t e rd i m . T a m
i ç i n e i t m e z d i m a m a . Yavaş yavaş yanmas ı n ı t e rc i h e d e r ­
d i m . O n u ate ş i n i ç i n de t u t a r , gereki rse k e n d i e l i m i n de
yanmasına müsaade e d e rd i m . "
"Yani s e n i n i ç i n B o n a p a rte ' ı ye n m e k h e r şeye d e ğ e r
m ı' ?. "
"Ağabeyi mi ö l d ü r d ü l e r . O da sizin gibi askerd i . As­
l ı n d a , sizin gibi değ i l . O sad ece b i r ryadovoy 'du, subay
değild i . " B i z i m subay o l d u ğ u m u z u n e re d e n b i l d i , b u n u
a n l ay a m a m ı şt ı m .
" N e re d e ö l d ü ? " d iye s o rd u m .
" S mole nsk'te . "

263
 "Adı neyd i ? "
" Fedya. Carin, M os kova'yı e l e g e ç i r m e l e r i n e asla izin
ve rmeye c eğ i n i söyle m i şti . " B u n u e k l e m e d e n önce b i raz
d u raksad ı. " Bu k o n u d a yan ı l ın ı ş . "
" H ayır, b e n c e yanl ı ş d u y m u ş s u n . Çar, M o skova'yı e l ­
l e r i n d e t u t m a l a r ı n a asla i z i n v e r m e ye c e k . B e n i ve D i ­
m i t r i y ' i bu raya b u yü z d e n g ö n d e rd i . "
" S ad e c e sizi m i ? " d iye sord u , alaycı b i r b i ç i m d e .
" Başkaları n ı d a . "
" D u y d u m ki , yalnızca Fransızları e t k i l e y e n b i r salgın
yaymışlar. B u doğru m u ? "
" D oğru olsayd ı b u s e n i m u t l u e d e r m i yd i ? "
" O n l a r d a n k u rt u l m a k i ç i n h e r h a n g i b i r b e d e l ö d e m e k
b e n i m u t l u eder. Fedya'yı kayb e t m e k b i l e b e n i m u t l u
etti . " B i rd e n susku n l aşt ı . Ağabeyi h a k k ı n d a söylediği şeyi
algıladığında i ç i n d e b i r gözyaşı dalgas ı n ı n yükse l d i ğ i n i
h i ssett i m . Boğuk b i r sesle , " M u t l u e t m e d i , " d iyeb i l d i , b e ­
n i m b u k a d a r aşikar b u l d o ğ u m şeyi a n l a m a rn ı u m u t s u z c a
b e k l eye re k .
" N e d e m e k isted iği n i a n l ıyoru m , " d e d i m .
" Öyleyse o n ları ö l d ü rd ü ğ ü n ü z d e b e n i hatı rlayı n . Ve
Fedya'yı d a . Bizi d ü ş ü n ü n ve h i ç acımayın o n l a ra . "
C e v a p v e re c e k vakt i m yoktu . Kızın " e v i n e " varm ı ştı k .
N a t a l ya ' n ı n b i z i b u l d u ğ u yerin b i rkaç b l o k kuzeyi n d e ,
b i r kilise avl u s u n d a k u ru l m u ş b i r g e c e k o n d u mahallesiy­
d i b u ras ı . M u h t e m e l e n e l l i altmış kişi n i n b a r ı n m a s ı i ç i n ,
d e r m e ç a t m a çadırlar ve t e n t e l e r k u ru l m u şt u . M a h al l e n i n
etrafı n d a , t e m e l gıda m a d d e l e r i ve giyecekterin yan ı sıra,
yakı n l ardaki e v i e r d e n aşırıldığı su g ö t ü r m e z olan b a z ı
d a h a değe rl i eşyaları s a t a n b i r p a z a r vard ı . Art ı k bu eşya­
ları k u l l a n mayan l a r ı n arkalarında b ı raktıkları bu değer­
li şeyleri satmayı , o n lara çok g ö re m e z d i m . N atalya öyle
zayıftı k i , ( ş i m d i diğerleri n i n de öyle o l d u ğ u n u görüyor­
d u m ) b u b a n a , yiyecek karş ı l ığında altın alıp b i ri kt i r m e ­
leri değil de , t a m aksi n i yap m a l a r ı gerektiğini söylüyord u .
H e r ne kadar ş u an b i r gelir kaynağı gibi görünse de , gi­
yeceği n eksikliği de , Fransızlar o z a m a n a kadar ç e k i i s e l e r

264
b i l e , ü ç t e ikisi y a n ı p kü l o l m u ş b i r ş e h i rd e , kış aylarında
acı bir şekilde h i s s e d i l e c e kt i .
N atalya , p a z a rye r i n d e n geçirip i nc e b e z d e n adi per­
d e l e r ku l l a n ı l arak k ü ç ü k edalara b ö l ü n m ü ş m e rk e z e gö­
t ü r d ü b i z i . Elli yaşlarında b i r a d a m ı n , ç a m u r l u z e m i n d e
bağdaş k u r m u ş o t u rarak b i rkaç ç i z meye p e n ç e y a p m a kta
o l d uğu bir odaya s o ktu . Etrafında o rtalığa dağ ı l m ı ş basit
b i rkaç eşya d u ru y o rd u , odanın d iğer tarafı n d a ise yatak
o l a rak ku l l a n d ı kları a n l at ı l a n bir koyu n postu vard ı , ras­
gele üst üste k O n m u ş bir yığın k u m a ş parçası ise yastı k
görevi görüyord u . B u yatağ ı m s ı şeyi n ü s t ü n e D i m i t r i y ' i
yat ı rd ı k .
" Bu b e n i m babam , ' d e d i N atalya. " O b i r ayakkabı t a ­
m i rcisidi r , " d iye de gereksiz b i r b i lgi v e rd i .
E l i m i u z a t t ı m . " A elcsey İ vanoviç . "
O da k e n d i e l i n i uzatarak karş ı l ı k v e rd i . " Boris , " de d i ,
" Bori s M ihai loviç . "
N atalya guru r l a , "Aleksey b i r subay , " d e d i .
" Öyl eyse , b u gerçeği p e k yüksek sesle d i l e ge t i r m e ­
ın e n i t e rc i h e d e c eğ i n d e n e m i n i m , tatl ı m , " d e d i Boris M i ­
hailov i ç . Kıza ayakkab ı l arı u z a tt ı . "Al b u n l a r ı T e ğ m e n . . .
adı h e r neys e , o n a geri götü r ve söz verdiği şeyi a l mayı
unutma . "
N atalya ayakkab ıları alıp d ı şarı fı rlad ı . H ayat ı m b o ­
yunca v at a n ı m a ve ü st l e r i m e h i z m e t e t m i ş t i m a m a h i ç ­
b i r z a m a n , b i r uşağ ı n efe n d i s i n e y a d a b i r ayakkabı ta­
m i rc i s i n i n m ü ş t e r i s i n e h i z m e t ettiği ş eki l d e ç a l ı ş ın a m
g e r e km e m i şt i , gerekme d i ğ i n i u m u y o rd u m . N atalya' n ı n ,
M oskova ' d a k i b ü t ü n Fransızların ö l m e s i n i arzu e t m e s i y ­
le, o n l a rd a n p a ra almaya bu kadar istek l i o l u ş u aras ı ndaki
çelişki , b e n i m hiç yaşamad ı ğ ı m b i r şeyd i ; e n azından işin
bu tarafı n d a hiç yer a l m a m ı şt ı m . Acaba D o m n i k i i a d a ,
m ü şt e r i l e r i n e karşı b ö y l e i k i l e n d i duygu l a r besl iyor m u y ­
d u ? Bir istisna d ı ş ı n d a , ö y l e o l d u ğ u n u u m u y o rd u m ; o is­
tisnaya ve o n u n b e n o l d u ğ u m a y ü r e k t e n i n a n ı y o r d u m ;
o a n o n u n l a b i r l i kte o l ab i l m e k v e b u n u n öyle o l d u ğ u n u
o n d a n duyab i l m e k i ç i n ç o k şey v e r i rd i m . H a t t a o ne söy­
l e rse söylesi n , o n u n l a o l ab i l m e k i ç i n ç o k şey v e r i rd i m .

265
 "Arkadaşınız nasıl ? " d iye s o rdu Boris, baş ı n ı D i m i t r i y ' e
doğru eğere k . Yüzü , ilgili b i r m e rakla d o l u yd u . G ö z l e ri n i n
beyaz ı , b i t k i n b i r sarıya b ü rü n m ü ş t ü ve b a n a o d a k l a n m a k
i ç i n göz l e r i n i kısması gerekiyord u , ama b a n a bu kadar
çabuk güven veren bir y ü z ü n a d i r e n g ö r m ü ş t ü m . S o ru ,
sadece d iyalog k u r m a k için s o ru l m a m ı şt ı ; b i r adam ı n ,
d a h a ö n c e h i ç k o n u ş m a d ı ğ ı b i r a d a m a karşı d u y d u ğ u
s a m i m i m e ra k ı n göstergesiyd i . Ü z e ri n d e çalışacağı bir­
kaç çift ayakkab ıyı a l m ı ş , ü z e r l e r i n e eği l m işti ; gerçek b i r
z a n aatkarı n ustalığına işaret e d e n m i y o p l uğu y ü z ü n d e n
işine y a k ı n d a n b a k ı y o rd u . B e n i m l e k o n u ş u r k e n göz l e r i n i
y u k a r ı kal d ı rd ı ; b i r d e n i z i n dalgaları ş e k l i nde t o p l a n a ra k
b e k l e n m e d i k b i r ç i zg i d e d u ra n a l n ı ndaki kırışıklıklar, kel
kafası n ı n t e p e s i n e y u m u ş a k ve sakin b i r g ö rü n ü m veri­
yordu .
" Fe n a h a l d e yand ı , a m a s a n ı r ı m iyileşecek . " D i m i t r i y '
i n ü z e r i n e doğru eği l d i m . N e fes alıp verişleri art ı k d a h a
n o r m a l d i . Yüzü n d e k i , e l l e ri n d e k i ve k o l l a r ı n d a k i yanıklar
acı vericiydiler, fakat ö l d ü rü c ü deği l l e rd i . " G e c e o l m a d a n
s i z d e n ayrılacağız . "
" H ayır, hayır, o l m a z . N e k a d a r isterse n i z kal ı n , acele
e t m e y i n . N at a l y a m ı , a n n e s i n i sevd iğim k a d a r seviyoru m ,
a m a b i r kız ç o c uğu asla b i r oğl u n yeri n i t u t m a z . O ğ l u m
Fyod o r Borisoviç de aske rd i . S m o l e n s k ' t e ö l d ü . O n se­
kiz yaşı ndayd ı . " Akl ı oğl u n u n hatı ral a r ı n a kayd ı ğ ı n d a n
du raksad ı , a rd ı n d a n , yan ı n d a d u ran b i r paçav ra yığ ı n ı n a
u z a n d ı , e l i n i o n u n altına soktu .
" İ şte , " de d i , e l i n i o l duğu y e rd e n , yarısı d o l u b i r şişe
votkayla b i r l i kte ç ı kararak. " Fedya ile i ç t i ğ i m gibi N atalya
ile i ç e m e m . " Şişeyi açt ı , d u d a k l a r ı n a g ö t ü rd ü , bir y u d u m ­
d a n fazla i ç m e d i . Ş i ş e n i n ağzını sildi . " Ü zg ü n ü m , b a r d a ­
ğ ı m yok , " d e d i şişeyi b a n a u z a t ı rke n .
D i n m e ye n , s i n i r b o z u c u ağrıyı hafifleteb i l m e k u m u ­
duyla yan ı k hacağ ı ın ı ö n ü m e uzatarak y e re o t u rd u m . Şi­
ş e d e n öze l l i kle , o n u n içtiği kadar i ç t i m ; n e d a h a çok, n e
d a h a az. Bir g ü l ü m s e m e ve y ü r e k t e n g e l e n b i r t e ş e k k ü r l e
şişeyi o n a g e r i u z a t t ı m .

266
 " H ayır, istediğiniz kadar i ç i n , " d e d i b a n a . " E m i n i m
k ı z ı m kibarhğ ı n d a n söylememiştir, a m a b e rbat g ö rü n ü ­
yorsu n u z ; o rada yatan arkadaş ı n ızdan b i l e kötü . " Ö n c e k i
gece D i m it r i y' i n , g ö rü n ü ş ü m d e n nasıl d e h ş e t e kap ı ldığı­
n ı a n ı msad ı m . G e c e l e ri yapt ığım işler b a n a iyi g e l m e m i ş
o l m a l ı yd ı . A m a a d a m lafı D i m i t r i y ' e get i rdiğinde , arka­
d aş ı ın ı n b i r şey iç meye , b e n d e n de, yaşlı ayakkab ı c ı d a n
da d a h a çok i htiyacı o l d u ğ u n u h at ı rl ad ı m . Şişeyi dudak­
larına t u t t u m , ağzına d ö k ü l e n b i rkaç d a m l ay ı yuttu . B i raz
ö k s ü rdü , anlaşıl ınayan b i r şey m ı n l d a n d ı . D u d a k l a r ı n d a n
içeri b i raz d a h a içki d ö k m e y e uğraşt ı m , a m a o dudakları ­
n ı a ç m a d ı ve baş ı n ı çev i rd i .
Şişeyi b i r kez d a h a Boris M i h aüov i ç ' e u z a t t ı m . Ş işeyi
bana geri v e r m e d e n ö n c e b i r y u d u m d a h a ald ı . " S iz için
Aleksey, Fedya art ı k i ç e m e z , o yüzden siz i ç i n . "
Bir y u d u m ald ı m , ate ş i n bağaz ı m d a n aktığını , göğ­
s ü m d e n geçtiğ i n i , sonra m i d e m i n duvarl arına b i r n e h i r
gibi yayıldığını h i sset m e k , b u defa i l ki n d e n d a h a ç o k h o ­
ş u m a gitt i . İ ki n c i b i r y u d u m al d ı m , ayn ı taz e l i k hissini
d u y d u m . Ad a m ı n , b a n a e l i n de o l a n son içkiyi verdiğ i n i ,
bu y ü z d e n d e m i n n e t d u y m a m ve aşırıya k a ç m a rn a m
gerekt i ğ i n i b i l i y o rd u m , a m a y a p a m a d ı m . Şişeyi b i t i re n e
kadar, lezzet l i y u d u m l a r ı ardı ard ı n a i çt i m .
S o n votkas ı n ı n içildiğini g ö r m e k o n u üzdüyse b i l e ,
b e l l i e t m e d i . Art ı k k e n d i yaşayamadığı zevkleri başka­
l a rı n ı n yaşad ığı n ı g ö r m e k t e n keyif alan yaşlı b i r adam ı n
gülümseyişiyle g ü l ü m se d i .
" S m o l e n s k ' t e b u l u n d u n u z m u ? " d iye s o rd u . Başımı
sallad ı m . "Anlatın ban a . "
Böylec e , b i l d i ğ i m b ü t ü n savaş h i kaye l e r i n i an l att ı ğ ı m
u z u n b i r gün başladı b e n i m i ç i n . Aust e rl itz g i b i uzak yer­
l e rd e geçen savaşlarla, S m o l e n s k ve B o rod i n o ' d a k i d a h a
y e n i çarp ı şmalar h a k k ı n d a b i r şeyler a n l att ı m . D a i m a ,
sanki muvazzaf b i r aske r m i ş i m gibi k o n u ş t u m . O n u n ca­
susluk ve O p r i ç n i k h i kaye l e ri n e değil ; oğl u n u n b i r parça­
sı o l d u ğ u n u b i ldiği t ü r d e n askerl iğe dair, iyi , d ü rü s t h i ka ­
ye l e re i htiyacı vard ı .

267
 Ben konuşu rke n , iki eyl e m i b i rb i r i n i h i ç b i r şekilde
e t k i l e m e d e n , h e m d i n l e y i p hem çalışarak, ayakkab ı ları
o n a rmaya devam e d i y o rd u . Ne yaz ı k ki , ö n ü n d e yal n ı z ­
ca üç ç i ft vard ı ve o n l a r a n a n l d ı ktan sonra , y a p a c a k b i r
i ş i k a l m ıyordu . Biz k o n u ş u r k e n N atalya d ö n d ü . Yanında,
Fransı z ' ı n bir çift çizme için o n a verdiği para , ayrıca, baba­
s ı n ı n o n arması i ç i n iki çift çizme daha vard ı . H i kaye l e r i m i
baştan s o n a d i n l e rken o n l a r ı n i ş i n i çabucak g ö rdü ve b e n
k o n u ş u r ke n , N atalya d a , ke l i m e l e ri m e k e n d i n i kapt ı ra ­
rak , ağabey i n i n ye n i d e n onlarla b i r l i kte o l d uğu yanılsa­
m a s ı n d a n keyif alarak, yan ı m ı z d a , yerde o t u rd u .
i k i n cl iye doğru , Boris kızını yiyecek b i r şeyle r almaya
g ö n d e rd i . Kız , b i r s o rn u n e k m e k ve m u c i z e v i b i r şekilde ,
b i r parça te reyağıyla b i r l i kte d ö n d ü . D i m i t r i y yiyeb i l e ­
c e k d u r u m d a değ i l d i , ama yiyecekleri n i b e n i m l e , sanki
a i l e d e n b i riym i ş i m gibi paylaştılar. Kalb i rn bir kez daha
b a n a ke n d i m i t u t m a ın ı söylüyordu ancak, açlığım gal ip
gelmişt i .
N e d u r u m d a o l d u ğ u n a b a k m a k i ç i n p a n t o l o n u m u ya­
vaşça yukarı sıyırdığımda, hacağ ı rn ı n çok k ö t ü y a n m a m ı ş
o l d u ğ u n u g ö rd ü m . D i m i t r i y be n i , y a n a n m e rd i ve n d e n
yalnızca saniye l e r sonra ç e k i p almışt ı , b u y ü z d e n ısı çok
d e r i n e i ş l e m e m i şt i . İ nc i ğ i m d e k i ve bal d ı rı md a k i kıllar ya­
n ı p kül o l m u ş t u . C i l d i m kırmızıyd ı , ama y i n e de sağlam­
dı. Ç a b u k iyileşird i . Kesi nlikle D i m i t r i y ' d e n çok d a h a iyi
b i r d u r u m d ay d ı m .
Akşam o l u ncaya kadar, o n l a ra eksik p a r m a k l a r ı m ı
göstermiş v e o nları nasıl kaybett i ğ i m l e ilgili h i kaye n i n
p i s l i k l e rd e n arı n d ı r ı l m ı ş hal i n i a n l at m ı şt ı m .
D i m i t ri y ' i n başını onlara çevirerek yanağ ı nd a k i yara­
yı göste r m i ş ve o yaran ı n h i kaye s i n i a n l a t m ı şt ı m . O n l a ­
ra , S m o l e n s k ' t e tanıştığı m , Fyodor Bo risoviç a d ı n d a genç
bir ryadovoy ' u n cesur kahraman l ı kları ile ilgili h i kaye l e r
a n l atab i l m eyi ç o k isterd i m , ama y a p a m a d ı m . O n u n l a t a ­
n ı şsayd ı m bile , hatı ri ayab i leceğim ş ü p h e l iydi ve bu i n ­
sanlara, böyl e s i n e yüre kte n ö n e m s e rl i k l e r i b i r k o n u d a

268
( g u ru r l a rı n ı okşamak i ç i n d a h i olsa) yalan söyle meye d i ­
l i m v a rm a m ı şt ı .
H ava karard ı ğ ı n d a , yapacak i ş l e r i m o l duğu geldi aklı ­
m a . O n l a ra v e d a e tt i m , ama geri d ö n e c e ğ i ın İ söyled i m .

M o skova' n ı n h avas ı n d a eskiden t a n ı d ı ğ ı m , y i n e d e ça­

b u c a k u n u t m u ş o l d u ğ u m bir taze l i k vard ı . S o n yangı n l a r
d a s ö n m e y e yüz t u t m u ş t u ve yanacak y e n i b i r şey yoktu ,
b u y ü z d e n hava n ı n k o k u s u ye n i d e n n o r m a l e d ö n m ü ş t ü .
N o r m a l d e o l d u ğ u n d a n d a h a güzel d i . Yangınlar, ş e h ri bu
kadar ç o k b i n a d a n arı n d ı rı rke n , ge riye d a h a t e m i z bir şe­
h i r b ı ra k m ı ş l a rd ı ; d a h a az atığın ve daha az l ağ ı m pisliği­
nin o l d uğu bir şehir. Belki de, ş e h i rd e h e r t ü rd e n yaşamsal
m a d d e n i n eksikliği n i n yaşanmas ı , aynı z a m a n d a d a h a az
çöp ç ı ktığı a n l a m ı n a da gel iyord u . Bir s o n raki öğü n l e r i ­
n i n n e re d e n geleceği b e l l i değ i l ke n , e n etsiz k e m i k l e r i y a
d a e n ç ü r ü k sebz e l e r i k i m s e a t m a z d ı . S ıçanlar z o r gü n l e r
geç i riyar o l m a l ıyd ılar.
Ş a h s e n ben şehrin alışıldık k ö t ü k o ku l a rı n ı t e rc i h
e d e rd i m . B i r parça azalmaları h o ş o l ab i l i rd i a m a bu d e re ­
c e değil . O kokular, h ayat ı n kokularıyd ı . B u t e m i z l i k ise ,
ıssız b i r ç ö l ü n t e m i z l iğiyd i .
O geeeki randevu Tve rskaya ' d a ; d a h a iyi z a m a n l a rd a
M oskova'ya g e l d i ğ i m i z d e k a l d ı ğ ı m ı z h a n ı n yak ı n l a r ı n d a ­
k i b i r tave rn adayd ı . İ ç e ri d e m i , yoksa d ı ş a r ı d a m ı b u l u ş u ­
lacağ ı n d a n t a m o l a rak e m i n deği l d i m . B u l u ş m a yeri b i r
tave rna o l d uğ u n d a i ç e ri d e b u l u ş u l u rd u m u h a k k a k ; a m a
o rası n ı n , rahatlayab i l e c e k l e r i h e rh a n g i b i r y e r arayan
Fransız askerleriyle kaynıyor o l ması i h t i m a l i vard ı . O raya
vard ı ğ ı m d a , m e se l e n i n tart ı ş ı lacak b i r tarafı kalmad ı ğ ı n ı
g ö r d ü m . İ çerisi ya da dışarısı d iye b i r şey y o kt u ; ç ü n k ü
o rt a d a tave rna yoktu . Yan yana d i z i l i o l d uğu b ü t ü n d iğ e r
b i n a l a r g i b i o da y a n ı p kül o l m u ş t u .
S o kağı n d a h a az zarar g ö r m ü ş o l a n d iğer yan ı n d a
d u r d u m ve b e k l e d i m , b i r duvara yas l a n ı p karşı b i nalar­
daki t a h r i b a t ı i n c e l e d i m . B i rd e n ü z e r i m e g ü n l e r i n yor-

269
g u n l uğu ç ö ktü . Bir ö n c e k i gün hava kararana kadar,
Z a m o s kv o re ç y e ' d e k i k i l i s e n i n m a h z e n m e z a r ı n d a uyu ­
m u ş t u m e n so n . G ö z ka p a k l a r ı m k a p a n maya baş l a m ı şt ı .
O n l a r ı yarı açık t u t m ay a ç a l ı ş ıyord u m ; s o n ra yalnızca b i ­
ri n i k a p a d ı m , s o n ra diğeri n i , a rd ı n d a n , ikisini b i rd e n ka­
payarak b i rkaç saniye d i n l e o rn e k i ç i n k e n d i m e m ü s a a d e
e t t i m . S ıç rayarak u y a n d ı m . N e k a d a r u y u d u ğ u m u b i l m i ­
y o rd u m , a m a h a l a ayakta d u ru y o rd u m , bu y ü z d e n b i rkaç
s a n i y e d e n u z u n s ü r m ü ş o l amayacağ ı n a karar v e rd i m . Ka­
ra n l ı kta b i r şey h a r e k e t e d i y o rd u , karş ı m d a koyu re n k l i
gölge l e r b e l i ri y o rd u . Ben b a l o n c a h a re k e t kes i l d i .
"Vad i m , " d iye fı sddad ı m , o o l acağ ı n ı b e k l e m e kt e n z i ­
y a d e u m u t e d e re k . Yanıt g e l m e d i . G ö r m e y i u m d u ğ u m
yal n ı z c a Vad i m ' d i , a m a O p r i ç n i kl e r l e d e ra n d e v u ru o l d u ­
ğ u n u n gayet fa r k ı n d ayd ı m . B u r i s k i a l m a k z o r u n d ayd ı m ,
a m a b i rd e n , n e k a d a r aptal l ı k ettiğ i m i n farkına v a rd ı m .
O z a m a n a k a d a r o n l a r d a n d ö rd ü n ü ö l d ü r m ü ş t ü m . B e n
ey l e m i m i g e rç e k l e şt i ri rk e n o n l a rd a n b i r i n i n b e n i sessiz ­
c e i z l e m e d i ğ i n i n e re d e n b d eb i l i rd i m ? Yapt ı k l a rı m ı k e n d i
gözle riyle g ö r m e s e l e r b i l e , kolayl ıkla b e n d e n ş ü p h e e d e ­
b i l i rl e rd i . Ve o n l a ra karşı işlediği k a b a h at l e r i n i n t i ka m ı n ı
M a k s ' t a n nasıl a l d ı kl a rı n ı d a gayet iyi b i l i y o rd u m . >>
E n kaz ı n i ç i n d e ye n i d e n , bu defa sağa doğru h a r e k e t ­
l e n m e o l d u ; b u n u yalnızca g ö z u c u y l a g ö reb i l d i m . Vüc u ­
d u m u d u v a r a yap ı şt ı rd ı m , y i n e d e aç ı kça g ö r ü l e b i l e c e k
d u r u m d a o l d u ğ u m u b i l i y o rdu m . O raya g i t m e k l e aptal l ı k
e t m i ş t i m . Ş e h i rd e h a l a , ü z e r i m e ç u l l a n ı p b e n i a vl a ma k
i ç i n g e ç e r l i n e d e n l e ri o l a n b e ş v a m p i r d o l aş ı y o rd u . E n
d e r i n l e rd e k i m a h z e n m e z a rd a s a k l a n s a m b i l e , e n i n d e so­
n u n d a b e n i b u l ac a k l a rd ı , a m a randevuya g i d e re k işlerini
k o l ay l a şt ı rm ı şt ı m . Belki , o raya g i t m e y e c e k kadar uya n ı k
o l d u ğ u m u d ü ş ü n m ü ş olmaları n ı u m m u ş t u m . Ama onla­
r ı n y e r i n d e o l sayd ı m , b ö y l e s i n e u z a k b i r i h t i m a l i ç i n b i l e
g e l i rd i m .
Bir p a r ı ı t ı g ö r d ü m ; O p r i ç n i k l e rd e n b i r i n i n g ö z ü n d e n
yansıyan ışıktı b u , sonra sokağın daha u z a k b i r n o ktas ı n -

270
 dan g e l e n b i r h a r e k e t sesi d u y d u m . E l i m göğs ü m e gitti ,
M e s i h ' i n i k o n as ı n ı n r a h a d at ı c ı sertl iği n i h i ssett i m . O n u n
için b i r d u a o k u d u m . B u O ' n u şaşı rtab i l i rd i ; y ı l l a rd ı r sesi ­
m i d u y m a m ı şt ı , a m a O ' n u n , k i n t u t m ay a c a k kadar yüce
b i ri o l d u ğ u n a i n a n arak yet i ş t i ri l m i şti m . O raya bir gözcü
koymad ı kl a r ı n ı u m a r a k , duvara yaslana yaslana sokağ ı n
d iğer u c u n a d o ğ r u i l e rl ed i m , a m a k o ş u p kaçsam b i l e ,
b a n a ç a b u c a k yetişeb i l e c e k l e ri n i b i l i y o r d u m . B e n i m l e
o y u n oynayab i l i rl e rd i . S ı rf başka b i r akşam s a l d ı r m a k
i ç i n , bu gece k a ç ın a m a göz y u m ab i l i rl e rd i . O n l a r ı n a rt ı k
iste d i kl e r i gibi t a l a n e d eb i l d İ k l e ri b i r ş e h i rd e (öyle yap ­
m a l a rı i ç i n o n l arı b e n i m get i r d i ğ i m bu ş e h i rd e ) h i ç b i r yer
güve n l i değ i l d i .
B i rd e n b i re t i z b i r sesl e , e n k a z d a n y e r e d ü ş e n b i r
p a rç a n ı n sesi d u yu l d u . B a kt ı m , h a ra p o l m u ş tav e r n ad a n ,
sokağa fı rlayan b i r k e d i g ö r d ü m . Başka b i r k e d i d a h a ile­
ri atı l ı rke n , ilki d ö n d ü ve savu n m a h a l i n e geçt i . İ kisi de
çok zayıftı , a m a ilkinin ağz ı n d a bir lokma yiye c e k vard ı .
İ kincisi o n u istiyord u . Kaçt ı m . K ö m ü re d ö n m ü ş e n kaz
aras ı n d a tek d u y d u ğ u m ve g ö r d ü k l e ri m i n bu ked i l e r ol­
d u k l a r ı n d a n e m i n o l u n c aya dek oradan e l l i ad ı m uzak­
l a ş m ı şt ı m , ama koşmaya devam e t t i m . O p r i ç n i k l e r i n o
anda o rada b u l u n m a m a l a r ı , d a h a s o n ra g e l meye c e k l e ri
a n l a m ı n a g e l m iyordu . Eğe r Vad i m g e l e c e k o l u rs a , k e n d i
başı n ı n çare s i n e b a k a rd ı . Z a t e n Vad i m , o raya g e l m e y e c e k
k a d a r akıllıyd ı , b e n d e n d a h a akıllıyd ı . D i m i t r i y ' i , N at a l ya
ve babasıyla b ı ra k m ı ş o l d u ğ u m g e c e k o n d u m a h a l l e s i n e
k a d a r k o şt u m . O raya varı ncaya d e k s a k i n l e ş m i ş t i m a m a
y i n e d e k o r k u t ü m v ü c u d u m u sarm ı şt ı ; d a h a M atfey' i n
d i ş l e r i n i o aske rin boğaz ı n d a i l k g ö rd ü ğ ü m d e h i ss e t m i ş
o l m a m g e r e ke n , a m a b e n i şu a n d a e l e geç i re n b i r korkuy­
du b u . D i m i t r i y hala , yata k görevi gören tek şeyin ü z e ­
r i n d e yat ı y o rdu . N atalya ve Boris , ı s ı n m a k ve d a h a rahat
e t m e k i ç i n b i rb i rl e r i n e sarı l m ı ş h a l d e , ç a m u r l u z e m i n d e
yat m a ktayd ı l a r . O n l a r l a D i m i t r i y aras ı n d a , d a r v e b o ş b i r
toprak parçası kal m ı şt ı . O raya uzandım, ama u y k u m h e -

27 1
m e n g e l m e d i . G e l d iğ i n d e d e , bu b i l inçsizl i k h a l i n e geç­
mek çok iyi geldi .

E rtesi sabah geç saat i e re kadar uyu d u m ; o z a m a n a

kadar, D i m i t r i y ' l e b e n i m i z l e m e m i z ger ek e n y o l a karar
v e r m i şt i m .
Ç a y kokusu a l d ı m . D o ğ ru l d u m v e h e m e n , N at a l y a ' n ı n
b a n a b i r fi ncan u z a t a n e l iyle karş ı l aşt ı m . Çayı alıp m i n ­
n e d e i ç t i m . Babası hala h e r z a m a n k i y e r i n d e otu ruyo r ,
k e n d i çay ı n ı sessiz sessiz y u d u m l u y o rd u .
" G ü n ayd ı n Aleksey İ vanoviç . " Konuşan D i m it r i y' d i .
D e r m e ç a t m a yatağ ı n d a d o ğ ru l m u ş t u , o d a çay içiyor,
e l i n de yarısı y e n m i ş b i r e l m a t u t u y o rd u .
" N as ı l s ı n ? " d iye s o rd u m . D e r i s i kabarm ı ş e l l e ri n e ve
k o l i a r ı n a b a kt ı . Çayı t u t a n sol e l i n i n avuç i ç i n i n n o r m a l
o l d uğu n u , fakat sağ e l i n i n k ı p k ı r m ı z ı h a l d e ve k o l u n u n
geri kal a n ı kadar k ö t ü ya n m ı ş o l d u ğ u n u fark e t t i m . E l ­
m a y ı ancak p a r m a k l a rı n ı n e n ucuyla tutab i l iyordu ve a n ­
l a d ı m ki , ye n i d e n b i r kılıç tutab i l e c e k d u ru m a g e l m e s i
için h a ft a l a r geçmesi gere k i rd i . Çayı n ı b ı ra ktı , s o l e l i n i ,
y ü z ü n ü n sağ yan ı na g ö t ü rd ü . D a h a d o k u n m a d a n , o rada
h issettiği sıcaklıktan , y ü z ü n ü n d e yan m ı ş o l d u ğ u n u anla­
yab i l d i . Kabarc ı k l ı e l i n e b i r kez daha b a kt ı .
"Yüzüm de bu kadar k ö t ü m ü g ö rü n üyo r? " d iye sor­
du.
" O kadar k ö t ü deği l , " d e d i m . " S akal ı n y e n i d e n uza­
yınca, pek bir şey belli o l m az . " B u tab i i ki , eğer sakalı
ye n i d e n çıkab i l i rse m ü m k ü n olacaktı .
" N as ı l o l d u ? "
" M ah z e n d eyd i k . Yangına yakal and ı k . "
l l l ı ı\1

H a n ı şu . . .
" Evet , u y u m a k i ç i n g i rdiği m i z m a h z e n . " N atalya ile
babas ı n ı n b i l m e l e ri g e re k e n d e n fazlasını ö ğ re n m e l e r i n e
engel o l ab i l m e k a d ı n a kesin b i r şekilde D i m it r i y' i n sözü­
n ü kest i m .
Boris, farkına varmış gibi g ö r ü n ü y o rd u . " S a n ı r ı m ya-
p a c a k i ş l e r i m i z var, " d e d i k ı z ı n a . Kız o n a şaşkınlık i ç i n d e
b a kt ı , a rd ı n d a n , babas ı n ı n n e d e m e k istediği n i a n l ad ı . İki­
s i de kalkıp b ö l m e d e n çıktılar.
" M a h z e n d e kap a l ı kal d ı ğ ı ın ı h a t ı r l ı y o ru m , " d e d i D i ­
m itriy. " S e n b e n i d ışarı ç ı k a rd ı n . Yuda i l e Yoan içeridey­
diler. O n l ar? . . . "
Baş ı m ı salladı m . " U yanmad ı l ar, " d iye yalan söyl e d i m .
"Tabutlar kal d ı rı l a mayacak kadar ağı rd ı . A n c a k k e n d i m i ­
z i d ı şarı atab i l d i k . "
D i m it r i y d ü şü n e e l i b i r h a l d e baş ı n ı sallad ı . Eğe r e n
b a ş ı n d a o n u m a h z e n e k i l ideye n i n b e n o l d u ğ u m s o n u c u ­
na vardıysa b i l e , b u n u n lafını e t m e d i ; kaldı ki , son za­
m a n l arda b e n d e n gizlediği çok şey o l m u ş t u . " Bu ne kadar
z a m a n önce o l d u ? " d iye s o rd u .
"Yalnızca b i r g ü n ö n c e . "
" D ü n gece o n larla b u l u ş m ayı d e n e d i n m i ? "
Yaşadığım korkuyu a m ınsayarak b aş ı m ı sallad ı m .
" H i ç b i r i g e l m e d i . Vad i m de dah i l . "
" O n l a r l a b u l u şsayd ı n , o n l arı e n iyi ru h h a l l e r i n d e b u ­
lacağ ı n ı s a n m ıy o ru m . " G ü l e c e ğ i m geld i , ama k e n d i m i
t u t t u m . D i m i t r i y ' e korku l a r ı m ı a ç ı klamak z o ru n d a kal­
mak i s t e m i yo r d u m .
" B e n c e M o skova ' d a n ayrılmal ıyız , " d iye d ü ş ü n c e m i
a ç ı k l ad ı m . Katıksız korkakl ı kt ı b u , a m a M o s kova' n ı n
art ı k b e n i m i ç i n , o rada k a l m a m i ç i n e n ufak b i r arzuya
ye r b ı rakmayacak kadar fazla t e h d i t barı n d ı rd ı ğ ı n ı b i l i ­
y o r d u m . V e e lbette , D i m it r i y ' i n iyileşmesi gere k l iyd i . D i ­
m it r i y yanıt v e r m e d i . O n a o l d uğu kadar, k e n d i v i c d a n ı m a
da a ç ı klama yap t ı m : " O p r i ç n i k l e r k e n d i baş ı n a işlerin ü s ­
t e s i n d e n gelebilir. V e e ğ e r o n ları g ö z e t l e m e m i z d e n h o ş ­
l a n m ıyorlarsa , o z a m a n b u rası b i z i m i ç i n güve n l i b i r y e r
d e ğ i l d e m e kt i r . "
" B ize zarar v e r m e z l e r Aleksey. Belki k ı z m ı ş o l ab i l i rl e r
ama . . . yan i , s e n de b a n a k ı z m ı ş t ı n ve b u n d a n dol ayı bir­
kaç y e r i m i m o r a rtt ı n , o kadar . "
Bir ş e y söyl e m e d i m . O n l a rı n , b e n i m yapt ı k l a r ı m hak­
k ı n d a b i l d i k l e ri n i n D i m it r i y ' i n b i l d i k l e ri k a d a r o l d u ğ u n u

273
varsayarsak D i m i t ri y haklıydı ve o n l a ra art ı k i h t iyac ı m ı z
kalmayıncaya kadar, D i m i t r i y h a k l ı o l maya d e v a m e d e ­
c e kt i .
"Va d i m n e olacak?" d iye s o rdu D i m it r i y .
" Bu g e c e o n u b u l m aya çalışacağ ı m . B u l a mazsam o n a
b i r mesaj b ı rakı rım . " D i m i t r i y kuşku lu g ö r ü n ü y o rd u . " O
baş ı n ın ç a re s i n e bakab i l i r , " d iyerek i ç i n i rabatlat maya ç a ­
l ı şt ı m .
" B u radan nasıl ç ı kacağ ı z ? "
Bu k o n uyu d ü ş ü n m ü ş t ü m . "Vad i m ' i n b i z e verdiği al­
t ı n d a n hiç kal d ı mı s e n d e ? "
D i m i t r i y e l i n i c e b i n e so ktu , sonra yanıkiarın e l i n i ku l ­
l a n m a s ı n a e ng e l o l d u ğ u n u hat ı ri ayarak geri ç ı kard ı . " S e n
b a k a r m ı s ı n ? " d iye s o rd u . " Ke m e r i n p a r a b ö l m e s i n d e . "
G ö m l e ğ i n i ç ı kard ı m , ke m e ri n i ç ö z d ü m . Kesesi ağı rd ı .
" Fazla para h a r c a m aya gerek d u y m a d ı m , " d iye açıklad ı ,
s o n ra b e k l e n e n s o ru geldi akl ı n a . " N eyse , s e n i n k i n e re ­
de?"
" B ir y e r e saklad ı m , " d e d i m , " Ş i m d i g i d i p al ıyoru m . "
M ah a l l ey i o l u ş t u r a n d ü z i n e l e rc e odacığ ı n ö n ü n d e n
geçerek yol a l d ı m . N atalya i l e Boris'i çevr e d e b i r yerde
sessizce o t u ru rl a r k e n g ö rd ü m . Etrafta d o l a n ı p k o n u ş m a ­
l a n ın ı z a k u l a k k a b a rt m a k o n l a r i ç i n kolay o l u rdu , y i n e d e
b e n i m d e o n l a rd a n b e k l e d i ğ i m gib i , ö y l e yap m a m ı ş l a rd ı .
"Akşam d ö n e c e ğ i m " d e d i m , " b e n i m i ç i n D i m i t r i y ' e
göz k u l a k o l u n . "

U ğ rad ı ğ ı m ilk yer, hafta n ı n b a ş ı n d a u y u d u ğ u m m a h ­

z e n m e z a r o l d u . O ra d a b a n a a i t b i rkaç eşya i l e alt ı n ı n p a ­
yıma d ü ş e n k ı s m ı n ı b ı ra k m ı şt ı m . H i ç b i r i n e d o k u n u l m a ­
m ı şt ı . İ şgal a l t ı n d a k i ş e h i rd e k ı l ı c ı ın ı yan ı m d a t a ş ı m a k
riskliyd i , a m a o o l m a d a n ş e h r i n d ı ş ı n a ç ı kmak d a h a da
riskliyd i . G ö m l e ğ i m d e n şerit h a l i n d e bir kumaş parçası
y ı rtt ı m ve o n u , kılıcı p a l t o m u n a l t ı n d a , o m z u m d a n aşağı
doğru asab i l e c e ğ i m b i r askı h a l i n e get i rd i m . Bu, ü z e r i m i
a r a m a k isteye n n ö b e t ç i Fransız aske rl e r i n d e n h i ç b i r i n i

274
ka n d ı ra m a z d ı ancak, e n a z ı n d a n , göz k o n t ro l ü n d e n geç­
m e k için yeterl iyd i .
i k i n c i görevim (ki b e n e n z o ru n u n b u olacağ ı n ı d ü ­
ş ü n m ü ş t ü m ) M o skova ' d a n ç ı k m a k i ç i n araç b u l m a kt ı .
B i rkaç parça alt ı n ı u c u n d a n göste r m e k b i l e , ş e h i rd e var
o l d uğ u n u b i l e d ü ş ü n m e d i ğ i m kaynakları o rtaya ç ı karma­
ya y e t m i şt i . Yanıma yiyecek, çay ve votka a ld ı m , bir giri­
ş i m c i d e n d i ğ e r i n e g e ç t i m ve e n s o n u n d a , b e n i m i ç i n b i r
araba i l e b i r a t b u l a b i l e c eğ i n i söyleyen b i r a d a m b u l d u m .
Ü c re t yüksekt i , a m a k a p a ra d iğ e r l e r i n e nazaran d a h a d ü ­
şü ktü , b u y ü z d e n a d a m a , işin ü z e r i n e d ü ş e n k ı s m ı n ı ye ­
r i n e getireceğ i n e d a i r güven d u y d u m . Ertesi gün şafakta ,
Vlad i m i r C a d d e s i ' n d e ; ş e h r i n t a m d o ğ u s u n d a , b u l u ş m a k
ü z e re sözleşt i k .
B u n d a n sonra , ş e h r i n i ç i nd e dolaşara k , g ü n l ü k t o p l a n ­
t ı l a r ı m ı z ı yapt ı ğ ı m ı z y e d i n o ktaya uğrad ı m . H e r b i ri n d e ,
ayn ı mesaj ı b ı ra kt ı m :

9- 1 0- 1 2 - H 9 -AJJ

H 9 ; Yuryev- Polskiy d e m e kt i . D i m i t r i y ile b e n i m , ü ç

gün i ç i n d e , ö ğ l e vakti o rada olacağ ı m ı z ı a n l at a n fazlasıyla
t e m k i n l i b i r mesaj d ı b u , a n c a k şifrel i yaz ı m ı z ı n s ı n ı rları
ç e rçeve s i n d e e n fazla bu şekilde ifade e d i l eb i l i rd i . B u m e ­
sajın Vad i m ' e e n a z ı n d a n , M o s ko v a ' d a n g i tt i ğ i m i z h a k ­
k ı n d a fikir vereceğ i n i u m u y o r d u m . Yuryev- Polskiy, b i r
öğle t o p l a n t ı s ı i ç i n g ü n ü b i r l i k g i d e meyeceğ i m i z k a d a r
u z a ktayd ı .
B i rçok yerde mesaj ı , b u l u n a b i l e c eğ i , fakat yanl ı ş l ıkla
t a h r i p e d i l e b i leceği kadar o rt a d a o l mayan bir yere , t e ­
b e ş i r l e yaz m a k y a d a kaz ı m a k kolayd ı . B u n u yaparke n ,
Vad i m ' i n b a n a b ı ra k m ı ş o l ab i l eceği mesaj ları k o n t r o l
e d e b i l m e fı rsat ı m o l d u , a m a o n d a n h i ç mesaj b u l a m a ­
d ı m . Tverskaya'daki h a rap tav e r n a d a , Vad i m ' e mesaj b ı ­
rakab i l e c e ğ i m h i ç b i r y e r yoktu . Eğe r o , o raya ge l m i ş v e
b a n a aceleyle yaz ı l m ı ş b i r mesaj b ı raktıysa d a , alevler o n u
ç o kt a n yakıp k ü l e t m i ş o l m a l ı yd ı .

275
 U ğrad ı ğ ı m son b u l u ş m a n o ktası , o gece i ç i n b e l i r l e n ­
m i ş o l a n b u l u ş m a n o ktasıyd ı . Bu n o kta , Petkovka T i ­
y a t r o s u ' n u n alanıyd ı ; yed i y ı l ö n c e başka b i r yang ı n d a ya­
n ı p kül o l duğu i ç i n , ş e h r i n ü ç t e ikisini t a h r i p e t m i ş o l a n
yangı n ı n b i r t e h d i t o l u ş t u r m a d ı ğ ı az sayıdaki m e ka n d a n
b i riyd i . Viran d u ru m d a k i tesisin kuzeyb at ı köşes i n d e b u ­
luşacakt ı k . Alçak b i r duvarın ü z e r i n e mesaj ı m ı yazd ı m v e
sonra , u z a k b i r y e rd e n o rayı i z l eyerek ve Vad i m ' i n g e l m e ­
s i n i u m a ra k ( O p r i ç n i k l e r i n s e g e l m e m e l e ri i ç i n d u a e d e ­
r e k ) b e k l e rn e y e b a ş l a d ı m .
Vad i m ' i n g e l meyeceğ i n d e n e m i n olana kadar iki saat
b e k l e d i m . N e re d e y s e b ü t ü n b u s ü re b o yu n c a , i z l e n d iği ­
m i h i ssett i m . Defalarca etrafı m a b a k t ı m ama d i kkate d e ­
ğ e r k i m s e ve e lbette , h i ç vamp i r g ö r m e d i m . H al a b e n d e n
k u ş ku l a n m a l a r ı n ı varsayınam i ç i n h i ç b i r n e d e n yoktu ,
y i n e d e , o n l a r ı n da b i l d iği b i r b u l u ş m a y e r i n d e b u l u n m a k
t e h l i k e l iyd i ; o rad a n , b e n i t a k i p edeb i l i rl e r , D i m i t r i y ' l e
b e n i m , k i mseye zararı o l mayan ayakkab ı t a m i r c i s i ve kı­
zıyla b i r l i kte kaldığım yeri b u l ab i l i rd i . H e r şeye rağm e n ,
b u , a l m a k z o r u n d a o l d u ğ u m b i r riskt i . O h e r n e kadar,
b u n u yap m a k z o ru n d a kalab i leceğ i m i z i açıkça b e l i rttiyse
de, Vad i m ' i b u ş e h i rd e yal n ı z başına b ı ra k m a k yete r i n c e
b ü y ü k b i r i h a n e tt i . Ç ab a l a n ın d a n s o n u ç a l a m asarn d a , e n
a z ı n d a n o n u n l a i l e t i ş i m k u r m a k i ç i n b i raz gayret göster­
m e l iyd i m .
D o l a mbaç l ı b i r yol izleyere k , g e c e k o n d u mahal l e s i ­
ne g i d e n kısa mesafeyi geri d ö n d ü m . Takip e d i l d iğ i ın İ
s a n m ı y o ru m . U facık odaya yaklaştığımda, D i m i t r i y i l e
N at a l y a ' n ı n k o n u ş m a kta o l d u k l a r ı n ı d u yd u m . D i m i t r i y
yerde , e r i m e kt e o l a n b i r m u m u n ayd ı n l attığı o d a n ı n ya­
tak o l a rak ayrı l m ı ş b ö l ü m ü n d e yat ı y o rd u . N atalya o n u n
yan ı n d a o t u ru y o rd u . Boris, köşede u y u y o rd u .
" S o n u n d a geldi n , " d e d i D i m itriy, b e n i ç e ri g i rd i ğ i m d e .
" N e re d e yd i n ? "
" Vad i m ' i b e k l e d i m , " d iye açıklad ı m , " a m a g e l m ed i . "
" B i r g ü n d a h a b e k l e m e k istiyor m u s u n ? "
Bir dakika d a h a b i l e b e k l e rneye g ö n l ü m yoktu . " H ayır,

276
art ı k ç o k geç . Yarın i ç i n araç ayarlad ı m . Şafak s ö k m e d e n
b u ra d a n g i t m e m i z gere k . "
N atalya , " N e reye gideceks i n i z ? " d iye s o rd u .
"Yuryev- Polskiy'e , " d iye yan rdad ı m .
" N e d e n o rası ? " d iye s o rdu D i m itriy , gerçi n e d e n i n i ga­
yet iyi b i ld i ğ i n i z a n n e d i y o rd u m .
" N e d e n o l m as ı n ? "
B i r s ü re sessizlik i ç i n d e o t u rd u k , duyu l a n t e k ses,
B o r i s ' i n hafifçe s o l u k alıp verişiyd i .
" B iz i m l e gelecek m i s i n i z N ataşa? S e n ve b ab a n ? " B u ,
D i m it r i y ' i n ağz ı n d a n ç ı kması b e k l e n m e y e n b i r istek­
t i ; daha resmi olan " N atalya" yeri n e , sam i m i bir ş e k i l d e
" N ataşa" d e m i ş o l ması da a y n ı d e re c e d e şaş ı rtıcıyd ı . Kız ,
o n a iki gün b a k ın ı ş t ı (ki , b u g ü n l e rd e n yal nızca b i ri n d e
D i m it ri y ' i n b i l i n c i yerindeyd i ) a m a açıkça g ö r ü l ü yo r d u
ki , bu o n u e t k i l e m i şt i . D a h a ö n c e D i m i t r i y ' i n h i ç başka­
s ı n ı n yard ı rm n a m u h t a ç d u ru m d a kald ı ğ ı m h a t ı r l a m ı y o ­
ru m . Ş i m d i b u n u ilk kez tat ın ı şt ı ve g ö rü n e n o ki , b u n d a n
keyif a l m ı şt ı .
Kız güldü . " G e l m e k mi?"
" S iz i güve n l i b i r ye re götüreb i l i ri z , " d iye d e v a m e t t i
D i m it r i y .
" B u rada güve n d e yi z . E ğ e r isteseyd i k , b i r h a ft a ö n c e
Fransızlar g e l d i ğ i n d e gideb i l i rd i k . " Ard ı n d a n b a n a d ö n d ü .
" B ü t ü n Fransızları ö l d ü rü p o nları ş e h i rd e n p ü s k ü rt e c eğ i ­
n i z i san ıyordu m , " d e d i , azarlar b i r şekilde .
" D i m i t r i y ' i n güve n l i b i r yere g ö t ü rü l m e s i gerekiyor.
Ben geri d ö n e c e ğ i m . " Böyle d e d i m , ama söyl e d i ğ i m şeyi n
doğru o l ma d ığ ı n ı b i l iyordu m .

E r k e n d e n u y a n d ı m v e D i m i t r i y ' i sarst ı m . N atalya i l e

b a b a s ı b i r l i kte yatmışlar, d e r i n d e r i n uyuyo r l a rd ı . Ö n c e k i
g ü n aldığım yiye c e k l e rd e n o n lara b i raz çay, iki şişe votka ,
iki şişe şarap , b i raz e k m e k ve b i raz bal b ı ra kt ı m .
Araba n ı n b i z i b e k l e d i ğ i n i u m d u ğ u m yer, ş e h i rd e n
yaklaşı k iki ve rst uzaktayd ı . D i m i t r i y güçsüz d u r u m d a

277
o l m a s ı n a rağ m e n , b e n i m desteğ i m l e az ç o k yürüyeb i l i ­
y o r d u v e y o l c u l u k u z u n sü rse d e , başarab i l e c eğ i m i z i h i s ­
s e d i y o rd u m . Tek e n d i şe m , o raya a n c a k şafak s ö kt ü k t e n
s o n ra varab i l m e m i z ve eğer, ç o k g e ç kald ıysak, anlaştığ ı ­
m ı z ad a m ı n b i z i b e k l e m e m e olas ı l ığıyd ı .
H e n ü z ç o k yol a l m a m ı ş t ı k k i , p e ş i m d e n koşan b i r i n i n
ayak sesleri n i i ş i tt i m . O k o r k u n ç a n d a , O p r i ç n i k l e r d e n
b i ri n i n , b i z t a m d a k a ç m a k ü z e reyke n , ü z e r i m i z e at ı l m a ­
ya haz ı rl a n d ı ğ ı n d a n ş ü p h e m y o kt u . Ç o k g e ç m e d e n , ayak
sesleri n i n o n l a ra ait o l a m ayacak kadar hafif ve b i z e doğ­
ru d a n yaklaşmakta o l d uğ u n u fark e tt i m .
G e l e n N atalya i d i . D i m i t r i y ' i n diğer k o l u n u n a l t ı n a
girdi ve t ı p k ı k ı z l a iki g ü n ö n c e , ilk t a n ı ş t ığ ı m ız d a o l d uğu
b i ç i m d e , ü ç ü m ü z sessiz sokaklarda hızla yol ald ı k .
" S i z i n l e g e l meyeceğ i m d e m i ş t i m , " d i y e açıkladı N a ­
talya, " a m a ş e h r i n s ı n ı rı n a kadar geleceği m . "
B i r s ü re sessizce yü rü d ü k . D i m i t ri y ' i n a l n ı nd a t e r
d a m l a c ı k l a r ı n ı n o l u ş maya başlad ı ğ ı n ı g ö rd ü m . B iz i m des­
teğ i m i z olsa bile, bu kadar çabalamak o n u n zayıf b e d e n i
i ç i n fazla y o r u c u yd u . Ter, yan ı k yanağ ı n ı n ü z e ri n d e n sü­
z ü l ü rk e n ç o k canı yanıyor o l m a l ıyd ı , a m a ş i kayet e t m i ­
y o rd u .
" Karı n ı z var m ı , Yüzbaşı D a n i l o v ? " d iye s o r d u N a t a h
ya , sessizliği b o z a ra k .
" Bu ç o k resmi o l d u . D ü n b a n a Aleksey d i yordu n . "
" H a ng i s i n i t e rc i h e d e rs i n i z ? Ben 'Yüzbaşı ' d e m e y i se­
v i y o ru m . "
" Vad i m ' l e t a n ı ş m a m ı ş o l m a n ç o k yaz ı k . O , b i r b i nb a ­
şıdır. "
" B u d a h a iyi , değil m i ? "
" Bu , d a h a üst düzeyd i r , " d e d i m , Vad i m ' i n k e nd i s i n i n
d e bu ayrı m ı n gayet farkında o l d u ğ u n u b i l e re k .
" Pe k i evl i m i s i n i z ? "
" Evet , evliyi m . B i r o ğ l u m u z var, a d ı D i m i t riy . "
" T ı p k ı Yüzbaşı P e t re n ko gib i . "
" O n a Yüzbaşı P e t re n k o ' n u n ad ı n ı v e rd i m . "
" N e d e n ? Ah , h a t ı r l a d ı m . Aust e r l i t z ' d e hayat ı n ı z ı kur­
t a r ın ı ş t ı o . "

278
 " B u doğru . "
" Ş i m d i siz d e o n u n hayat ı n ı kurtard ı ğ ı m z a göre ö d e ş ­
tiniz . "
" B u işlerin t a m o l a rak b u şekilde y ü r ü d ü ğ ü n ü sanm ı ­
y o ru m . "
Sessizlik o l m u ş t u v e b i z y ü r ü m e y e d e v a m e d i y o rd u k .
Sessizliği b o z a n y i n e N atalya o l d u :
"Yu rvey- Polskiy'e g i t m e n i z i n n e d e n i , karı n ı z ı n orada
o l ması m ı ? "
D i mitriy, b ü t ü n s ı k ı ntısına rağ me n , alaycı b i r kahka­
h a atab i l m e y i başard ı .
" H ayır , " d iye y a m d a d ı m , " o rada arkadaş l a r ı m i z var
yal n ı zc a . "
"Yüzbaşı P e t re n k o evl i m i ? "
"Yüzbaşı Petre n k o , k e n d i s i n e ' M i t k a ' d iye h i t a p e d i l ­
m e s i n d e n hoşlan ı r , " d e d i m , D i m i t r i y ' d e n alaycı davranışı
için k ü ç ü k bir i nt i k a m alarak.
" G e rç e k t e n m i ? " B aş ı m ı sallad ı m . " Peki , M it k a evli m i ? "
" H ayır, deği l . "
" N e d e n deği l ? " d iye s o rd u .
" B e n c e b u so ruyu o n a sormal ıs ı n . " E m i n i m D i m i t r i y o
a n d a , k o n u ş ab i l e c e k d u r u m d a o l m a m a k t a n h o ş n u t t u .
Şafak s ö k t ü k t e n yaklaşı k o n dakika sonra ş e h r i n s ı n ı ­
rına vard ı k . Ö n c e k i gün k o n u şt u ğ u m a d a m , at y e r i n e b i r
kat ı r koşu l m u ş b i r arabayla b i r l i kte o radayd ı , a m a kat ı r
d a i ş i m i z i g ö r ü rd ü . A d a m ı n yan ı n d a b i r i l e r i n i getirdiği ­
ne ya da b i z i p u suya d ü ş ü rü p p a ra m ı z ı alacağına d a i r b i r
i ş a ret yoktu . Ü z e r i n d e anlaşılan ü c re t i a rt ı rmaya ç a l ı ş m a ­
d ı . B ü t ü n i ş yal n ı z c a , b i r a d a m ı n k e n d i vat a n d a ş ı n a karşı
d u y d u ğ u , ancak savaş z a m a n ı n d a o rtaya ç ı kan b i r güve n ­
l e h a l l e d i l m i şt i .
A d a m yaya o l arak ş e h re doğru yola koyu l d u . N at a l y a
ile b e n , D i m it r i y ' i , b i z e ait az sayıda eşyayla b i r l i kte , ara­
baya yerleşt i rd i k .
" G ü l e g ü l e Albay Danilov , " d e d i N atalya , e l i m i t u t a ra k .
"Ve yiyec ekler i ç i n b a b a m d a n v e b e n d e n teşekkürl e r . "
Kızın y a n m a g i d i p ayırd ı ğ ı m b i rkaç a lt ı n ı e l i n e t u t u ş ­
t u rd u m .

279
 " Bu n e i ç i n ? " d iye s o rd u .
" i yi l iğ i n e karş ı l ı k v e r m e k iç i n . "
" İ yilik, karş ı l ı k v e r m e y i g e r e kt i r m e z . " H i ç g ü c e n m e ­
m i şt i , y a l m z c a n e d e n i n i a n l ay a m ı y o rd u . " Bu işler b ö y l e
y ü rü m e z . " Parayı g e r i v e r m e y e çalışt ı .
" B u b i r h e d iye , " d e d i D i m it r i y , e l i n d e n g e l d i ğ i n c e yük­
sek sesl e .
" Ba n a n e d e n h e d iye v e ri l s i n ? " d iye , y a n ı t b e k l e r b i r ses
t o n u y l a s o rd u , sanki doğru yan ı t , h e d i ye n i n k e n d i s i n d e n
d a h a ö n e m l i yd i .
" B u g ü n ü n t a r i h i n e Ale ksey? " d iye s o r d u D i m i t r i y
b a n a . B i r a n d ü ş ü n m e m g e r e kt i .
" S e k i z i , e yl ü l ü n sekiz i . "
D i m it r i y , " Pe k i b u g ü n ü n ö n e m i n e d i r ? " d iye s o rd u .
N at a l y a , D i m i t r i y ' i n n e y a p m ay a çal ıştığ ı n ı gayet iyi a n ­
l a d ı ğ ı n ı o rtaya k o y a n ç o c u k s u b i r s ı rıtmayla g ü l ü m s e d i .
Yi ne d e , b u n u " o n u n " söyl e m e s i g e r e k i y o rd u . B a n a g e l e ­
c e k o l u rs a k , t a m a m e n d a l m ı ş g i t m i şt i m .
" S iz söyleyi n , " d e d i k ı z neşeyl e .
" B u g ü n Az i z e N at a l y a ' n ı n y o rt u s u . S e n i n i s i m g ü n ü n .
B u y ü z d e n sana h e d i y e v e ri l m e s i gere k , " d e d i o n a D i m i t ­
riy.
" T e ş e k k ü r e d e ri m , " d e d i N atalya , y ü z ü ışıltılı b i r gü ­
l ü m s e m e y l e ayd ın l a n a ra k ve paraları göğsü n d e , sanki h a ­
y at ı n d a s a h i p o l d uğ u e n değerli şeyle r o n l a r m ı ş gibi sıkı­
c a t u t t u (asl ı n d a , b ü y ü k i h t i m al l e , g e r ç e k t e n ö y l e yd i l e r) .
Arkas ı n ı d ö n d ü , n e ş e i ç i n d e M oskova y ö n ü n e k o ş m aya
b a ş l ad ı .
B e n a r ab a m n ö n ü n e ç ı kt ı m . Yü kse l m e kte o l a n g ü n e ­
ş i n y ö n ü n d e yola k o yu l d u k .
" B ü t ü n i s i m g ü n l e r i n i e z b e re b i l iyo rsu n , d e ğ i l m i D i ­
mitriy?"
" Evet . " O n d a n ş ü p h e e t m e k i ç i n b i r g e re k ç e y o k t u ,
a m a b u , şaşırt ı c ı b i ç i m d e o n u n karakt e r i n e aykı rı görü­
n ü y o rd u .
" N e d e n ? " d iye s o rd u m .
Yanıtı b a s i tt i . " Kı z ı n nasd g ü l ü m s e d i ğ i n i g dun . "

280
 16

Yuryev- Polskiy'e v a r m a k ü ç g ü n ü m ö z ü a l d ı M o s k o ­
v a ' d a n ç ı kar ç ı k m a z ü l k e n i n n o rm a l h a l i n e d ö n m e s i b e n i
şaş ı rt m ı şt ı . Tarlalarda çalışan sertleri v e yerel pazarlara
mal g ö t ü r m e kt e o l a n arabaları g ö rd ü k . H a t t a b a z d a n ,
b i z i m g i t m e kt e o l d u ğ u m u z y ö n ü n aksi n e ; satt ı kl a rı m a l
i ç i n e n iyi fiyatı alacakl arı n ı b i l d i k l e r i M o skova'ya d o ğ ru
yol al ıyorlard ı . Art ı k o rt a l ı kta Fransız ü n i fo rm a s ı g ö rü l ­
m e z o l muştu .
S o n b i rkaç g ü n d ü r u y u d uğ u rn d a n d a h a r a h a t u y u d u m
v e b u yal nızca, k o r k u rn u n a z a l m a s ı n d a n d o l ayı deği l d i .
Yo l u m u z u n ü z e r i n d e k i hanlar, alışıldık ş ek i l d e çalışma­
ya d e v a m ediyorlard ı , böylece , iyi b e s l e n d i k ve iyi bak ı l ­
d ı k . Fiyadar ye n i d e n n o rm a l e d ö n m ü ş t ü (işgal a l t ı n d a ­
k i M o skova ' d a s ö m ü r ü l d ü k t e n sonra, b u n u g ö r m e k b i r
keyifti) ve D i m i triy , h e rk e s tarafı n d a n , k a h r a m a n , yaralı
bir asker o l a rak g ö r ü l d ü ğ ü n d e n , her şey b ize , n o r m a l d e
alacağ ı m ı z d a n d a h a ç o k veri l d i .
D i m it r i y i l e b e n çoğu n l u k l a y o l c u l u ğ u m u z h a k k ı n d a
k o n u ş t u k ve d o s t l u ğ u m u z ye n i d e n p e k i şt i . Savaş gibi ağı r
m e s e l e l e rd e n k o n u ş m a d ı k v e e lb e t t e O p r i ç n i k l e r k o n u ­
s u n a h i ç g i rme d i k , a m a b i rb i ri m i z l e yaptığ ı m ı z n o r m a l
k o n u ş m a l a r sayesinde , k i m o l d u ğ u m u z u h a t ı r l ad ı k , b i rkaç
haftad ı r bizi b i rb i r i m i z d e n uzaklaşt ı ra n o l ayları u n u t m a ­
y ı ( e n a z ı n d a n yok saymay ı ) başard ı k .
Yuryev- Polskiy, sığı nınacıl arla ve yaralı aske r l e r l e d o ­
l u yd u . D i m i t r i y i ç i n sağlık h i z m e t i b u l m a m ı z z o r o l m ad ı .

28 1
O n a sahra hastane s i n d e b i r yatak verdiler, bu hastane , ö n ­
c e d e n b i r manast ı rd ı , tıbbi görü ş , D i m i t ri y ' i n iyileşeceği
y ö n ü n d e yd i . Yaraların izi kalacaktı , ama e n i n d e s o n u n d a ,
sağ e l i n i kullanab i l i r d u r u m a d a h i gelebilecekt i .
O n u n yan ı nd a n ayrıl ı p D o m n i k i i a ' y ı aramaya gitt i m .
Petro Petrov i ç ' i b u l m a k d a h a kolay o l acaktı ; g ö rü n e n o ki,
ş e h i rd e k i h e rkes o n u t a n ı y o rd u . Eğer b i r şeye , h e rh a n g i
b i r şeye i htiyac ı n ı z o l u rsa, Petro Petroviç o n u s i z e ü c re t i
karş ı l ığında t e d a r i k e d e rd i . Yiyecek, i ç k i ya da c e p h a n e is­
teyi n , o size get i ri rd i b u n l a r ı . O n u b i r taverna d a b u l d u m .
H al a , şık Fransız m o d as ı n ı t e rc i h e d e n az sayıdaki cesur
i n s a n d a n b i ri o l duğu için, onu t a n ı m a k kolayd ı ; y i n e de
bu d u ru m , topçu b i rl iğ i n d e n b i r yüzbaşıyla i ş h a k k ı n d a
g i b i g ö rü n e n b i r şeyle r k o n u ş m a s ı i ç i n e ngel teşkil e t m i ­
yordu . Konuşması b i t t i ğ i n d e yaklaşt ı m .
" P e t ro Petrov i ç ? " d e d i m , e l i m i uzatara k .
" Evet , " d iye yanıtlad ı , e l i m i sıkıp b e n i d a h a ö n c e n e r e ­
de g ö rd ü ğ ü n ü ç ı karmaya çalışarak .
" B e n Yüzbaşı Danilov , " d e d i m . " Bana yard ı m e d eb i ­
leceğ i n i z i u m u y o ru m . D o m n i k i i a S e my o n o v n a ' y ı arıyor­
d u m . " Bana boş b o ş bakt ı . " D o m i n i q u e ' i . "
" H a h ! " de d i , s o n u n d a b e n i tan ıyara k . " D ö m i n i q u e ' i
a rıyo rsu n u z . " Sesini a l ç a kt ı . " Ko rkarı m k i Yüzbaş ı , o def­
t e r b e n i m için ş i m d i l i k kapan d ı ; işle b i r d e r d i m o l d uğu n ­
d a n değd , sizi t e m i n e d e ri m . Yalnızca, bu aralar insan ı n
ge ç i m i n i sağlayabileceği ç o k d a h a iyi işler var da o n d a n .
A m a s i z gençler, B o n a p a rt e i M o skova' d a n defe d e r et­
m e z , işler yine eski h a l i n e d ö n e c e k , m e ra k etmeyi n , " di­
yerek göz k ı rpt ı .
"Yalnızca g ö r m e k i stiyorum o n u , " d iye açıklad ı m , aşı­
rıya k a ç m a d a n . " B i r arkadaşıyı m . "
" Ö y l e m i ? Arkadaş ı ? " B u kavramı ye n i duyuyor gibiy­
d i . " Peki öyleyse , o n u S a i nt N i ko l a i K i l isesi ' n i n yan ı n daki
h a s t a n e d e bulab i l i rs i n i z . O ra d a h e m ş i re l i k yapıyo r . "
" H e m ş i re l i k m i ? "
" H e p s i yap ıyorlar. Ş e h i rd e çok fazla yaralı asker var."

282
 H as t a n e y e doğru yola koyu l d u m . H a s t a n e b ü y ü k d e ­
ğild i ; b i rb i rl e riyle d i k a ç ı o l u şt u ra n i k i u z u n o d a d a n o l u ­
ş u y o r d u sadece . O d a l a r d a n i l k i ne b a kt ı m ve o d a n ı n e n
u c u n d a k i yatağa doğru eği l m i ş o l a n D o m n i k i i a ' y ı h e m e n
fark e t t i m .
R a h a t g ö rü n m e ye çabalayara k , e l i m kap ı n ı n p e rvaz ı n ­
da b e k l e d i m . Asl ı n d a o ray ı , d e s t e k a l m a k i ç i n tutuyo r ­
dum.
D o m n i k i i a eği l d iği yataktan kal kıp başka b i r yatağa
y ö n e l d i . Bana doğru b a kt ı . G ö z t e m a s ı ku ramayacak ka­
d a r u z a ktayd ı , fakat b e n i gö rdüğü anda a d ı mları , sanki
b i l eğ i b u r k u l m u ş gib i , b e l l i b e l i rsiz şaşt ı . K e nd i n i ç a b u c a k
t o p a r i a d ı ve y ü r ü m e y e d e v a m e d e r e k , b i r s o n raki yata­
ğın başına geçt i . H astaya doğru eği l d i , o n u n l a k o n u ştu ,
yastıkları n ı k a b a rtt ı . A rd ı n d a n d iğer hastaya , sonra d i ­
ğeri n e , sonra d iğ e r i n e geçt i . Yaklaşırken d o ğ ru d a n b a n a
b a k m ı y o rd u . i ş k e n c e y a p a r gibi yavaş h a re k e t e t m e s i n e
rağ m e n , y i n e d e b a n a yaklaşı rken d ö rt n a l a g i d e n b i r at
tarafı nd a n t e p i l m i ş kadar güçlü b i r şey h i s s e d i y o rd u m . O
yaklaştıkça, k o r k u n ç b i r bekleyiş hissi uya n ıy o r d u i ç i m d e .
G e r i ad ı m a t a m ı y o rd u m , a m a e n s o n u n d a yan ı m a kadar
g e l m e s i n i b e k l e m e k b e n d e , yaklaşmakta o l a n bir darbeyi
b e k l e m e k l e aynı hissi yarat ı y o rd u .
Koğuştaki y i r m i a d a m ı n t ü m ü n e karşı görev l e ri n i ye ­
r i n e get i rd i kt e n sonra, n i h ayet kapıya geleb i l d i . G ü z e l ,
ç e k i k göz l e r i n i k a l d ı r ı p b a n a b a k t ı v e p rofesyo n e l b i ç i m ­
de (eski i ş i n d e o l duğu kadar ş i m d i k i i ş i n d e de faydas ı n ı
g ö rdüğü b i ç i m d e ) g ü l ü m s e d i
" İ yi günler, Aleksey İ vanoviç , " de d i , h i ç b i r duygu b e ­
l i rtisi göste rmeks i z i n . Karş ı l ı k ol arak yalnızca g ü l ü m s e ­
d i m . " B i rkaç dakikalığına b e n i m l e dışarı geli n , " d iye d e ­
vam ett i .
Sessiz b i r avluya ç ı kan yolu i z l ed i . Kalb i m i n , göğsü m ­
d e n ç ı km a k i ç i n yalvararak attığı n ı d u y u y o rd u m . D ö n ­
d ü , e l l e r i n i e l l e ri m e koydu , b e n i d u d a k l a r ı n a doğru ç e kt i .
K e n d i n i geri ç e k i neeye kadar son d e re c e t u t k u l u a m a kısa
s ü re ö p ü ştü k , ard ı nd a n , d u d a k l a r ı n ı ö n c e a l n ı m a , sonra

283
kaşlarıma, gözlerime , sonra yanakları m a , sonra kulakla­
rıma, sonra ç e n e m e , b o y n u m a , e l lerime , avu ç l a r ı m a ve
p a r m a k i a n m a g ö t ü rd ü . D u d a k l a rı , h e r ya n ı m ı o n u n alanı
olarak i m l e rke n , bir an i ç i n , pasif ve itaatkar b i r b e d e n o l ­
m u ş t u m . S o n u n d a , sol e l i m i k a l d ı r d ı ve o rta p a r mağ ı m l a
y ü z ü k p a r m ağ ı m m arası n ı ö p t ü . S o n ra , b a n a sarı l mada n ,
kolları n ı ö n ü n d e kavu şturup aram ı z d a sıkıştırarak göğ­
s ü m e yasland ı . Ş i md i itaatkar olma sırası o n d ayd ı ; t ü m
g ü c ü m l e sarı l d ı m o n a .
" Ö l m ü ş o l m a n d a n ko rktu m , Lyoşa. "
" N eden ö ldüğümü düşündün ki?"
" D ü ş ü n m e d i m , yalnızca öyle o l m a s ı n d a n k o r k t u m . "
" M oskova'dan gidişini izled i m , " d e d i m o n a . " O sabah
erkende n . "
" G ü z e l , " de d i , baş ı n ı kal d ı rı p bana g ü l ü mseyere k . " S e ­
ni görmed i m . "
" Be n b i r p rofesyo ne l i m , " d iye yanıt v e rd i m .
E l e ele y ü r ü m e y e başlam ı şt ı k ; p a r m a k l a r ı m ı z i ç i ç e
g e ç m i şt i .
" M oskova ' d a n n e d e n b u kadar çabuk ayrı l d ı n ? " d iye
s o rdu .
" D i m i t r i y yang ı n d a ağır yaraland ı . O n u bu raya getir­
dim . "
" B ı raksayd m d a yansayd ı . " S o n ra ne redeyse h i ç d u ra k ­
samada n , fikrini değişt i rd i . " Ö z ü r d i l e ri m , o s e n i n dostu n ,
o n u bu raya get i rm e n i gerekt i re c e k kadar ö n e m l i b i ri se­
nin i ç i n . "
" B i r s ü re için d o s t u m değ i l d i , a m a s a n ı r ı m art ı k ü s t e -
s i n d e n geld i k . "
" N e d e n darı l d ı n ız? M ak s ' t a n do l ayı m ı ? "
"Ve s e n d e n . "
" Öyleyse n e d e n Yuryev- Polskiy'e geld i n i z ? "
" Buraya g e l m e m i z i D i m it r i y ö n e rd i . Ben ç o k da h e ­
vesli değ i l d i m , " d e d i m sı rıtarak. Küçük e l i n i sıkı b i r yu m ­
ruk h a l i n e geti ri p kab u rgama i n d i rd i .
'Ya ö t e k i arkadaşı n Vad i m ; o d a b u rada m ı ? "
" H ayır. B i ldiğimiz kadarıyla hala M oskova' da o . B ize

284
kat ı lacak u m a rı m . " Bu, k e n d i kulağ ı ma b i l e , içi boş b i r
d i l e k gibi geld i .

S o n raki b i rkaç hafta boyu n c a i l i ş k i m i z , h e r z a m a n ­

k i n d e n d a h a az t e n s e l boyutta o l d u . D i m i t r i y ' i n tedavi
gö rdüğü hast a n e n i n yak ı n la r ı n d a bir kışlada k e n d i m e yer
b u l m u ş t u m , D o m n i k i i a ise , h e m ş i r e l e r için ayrılan !oj ­
m a n d a kal ıyordu . B i rl i kte geç i rd iğ i m i z z a m a n l a r d a , sava­
şın gerekt i rd iği şekild e b i r araya gelmiş ve b i rb i r i ile flört
e d e n diğer asker ve h e m ş i re l e r gibi davra n m a k z o r u n d a
kal ıyordu k . Konuşara k , ş e h i rd e e l e e l e gezerek vakit ge ­
ç i riyo rdu k ve bu k o n u ş m a l a r saye s i n d e b i rb i r i m i z i d a h a
iyi a n l amayı öğre n d i k , d iyeb i l seyd i m h o ş o l u rd u a m a bu
doğru deği l d i . K o n u ş m a l a rı m ı z , M os kova'da o n u n yata­
ğında, çıplak ve sarmaş dolaş halde yapt ı ğ ı m ı z k o n u ş m a ­
l a rd a n n e d a h a fazla n e d e d a h a az m a h r e m ve t a h r i k
e d i c i k o n u ş m a l a rd ı . Bana kalı rsa, M oskova'da yapt ı ğ ı m ı z
k o n u ş m a l a r ı n u c u z l uğu , b i r işe yarıyordu e n az ı n d a n .
O n a M o skova ' d a b i rb i ri m i z d e n ayrı l d ı ktan sonra o l a n
olayların çoğu n u , ş e h r i n Fransız işgali altındaki h a l i n i
ve yang ı n l ar ı n n e d e n o l d uğu t a h r i b a t ı a n l att ı m . Boris
ve N atalya'yı , o raya g e l m e d e n önce bize e v l e r i n d e nasıl
bakt ı k l a rı n ı a n l att ı m , a m a O p r i ç n i k l e r ile onlar h a k k ı n d a
keşfettiğ i m ş e y h a k k ı n d a h i ç b i r şey s ö y l e m e d i m . B i r g ü n
o n a s öy l e m e m gerekeceğ i n i b i l iy o rd u m , a m a n e z a m a n
b i r fı rsat olsa, a n l at m a kt a n ç e k i n d i m . Sessizliğ i m , ke n ­
d i m i ç i n b i l i n ç l i o l a rak yarattığı m , h u z u r l u v e g ü v e n d e
o l m a yanılgısını deste kl iyord u , a m a i ç i m d e k i k o r k u yaka­
rnı asla b ı ra k m ı y o rd u .
" H i ç b e n i m h a k k ı m d a soru so rmuyo rsu n , " d e d i dur­
duk yere , yaz s o n u n d a bir akşam yürür ke n .
" S ana n e l e r yapt ığı n ı h e r gün s o ruyoru m , " diye yan ı t ­
l ad ı m , b i raz g ü c e n e re k .
" D e m e k istediğ i m , b e n i m k i m o l duğu m l a ilgi l i , sen
b e n i t a n ı m a d a n ö n c e k i hayat ı m l a ilgili sorular. "

285
 'Ya, d e m e k öyle , " deyip b i r an du raksad ı ktan sonra,
" a n l at öyleyse , " d e d i m .
" N e ö ğ re n m e k i s t e rd i n ? "
" H e r şeyi , " deseyd i m , doğru cevap o l acakt ı , a m a belir­
l i ş e y l e rd e n b a h s e t m e k d a h a kolay o l u rd u . " N e re d e doğ­
d u n ? " d iye sormakla b a ş l ad ı m .
" M oskova'da , " d iye yanıtlad ı . " H e p M oskova ' d a yaşa­
dım."
" H i ç şeh i r dışına ç ı kın ad ı n m ı ? "
" Bu raya g e l e n e kadar, d o ğ d u ğ u m evd e n ü ç ve rst b i l e
uzağa gittiği ın İ s a n m ı y o ru m . "
"Yuryev- Polskiy sana değişik gel iyor o l m al ı . "
" Kü ç ü k v e sıkıcı b i r yer," d e d i . B u , o rayı t a m a n l a m ıyla
ö z e t l i yo rdu .
" Peki , ailen n e re d e ? "
" B i l m iyoru m , " d e d i . " B abam ı n b i r d ü k k a n ı vard ı , b i r
tuhafıye c i d ü k ka n ı . Evi m i z o n u n ü s t ü n d e yd i ; b ab a m , a n ­
n e m , e rk e k kard e ş i m ve b e n h e p b i r l i kte yaşard ı k . Z e n ­
gin deği l d i k , a m a b a b a m h ı rs l ı b i r a d a m d ı . Başanya g i d e n
e n i y i yol u n , eğe r yete r i n c e z e n g i n ve ö n e m l i kişilerse ,
müşte r i l e ri y l e arkadaş l ı k e t m e k o l d uğ u n a i n a n ı rd ı . A m a
zenginler, m e c b u r olarla k a d a r ö d e m e l e ri n i y a p m ayarak
z e n g i n o l u rl a r ve bab a m , k e n d i s i n d e n b u kadar ü s t ü n d u ­
ru m d a k i i n s a n l arda n , fatu ral arı n ı ö d e m e k gibi bayağı b i r
işi yap m a l a r ı n ı isterneyi uyg o n s u z b u l u rd u . "
" S e n de b a b a n ı n hatal a r ı n d a n d e rs ald ı n , öyle m i ? "
d iye s o rd u m , d ü ş ü n m e d e n .
"Aynen öyl e . A m a b e n i m m ü ş t e ri l e r i m zate n ö d e m e ­
l e ri n i çabucak yap m ay ı t e rc i h ed iyo rlar. Kimse karı s ı n ı n
a y s o n u n d a , ' b e n d e n ' gelen , ö d e n m e m i ş b i r fatu rayla kar­
şılaşmas ı n ı istemez . "
" Peki , sonra başına n e geld i ? "
" Başıma b i r şeyin geldiğ i n i de k i m söyled i ? " d e d i , şaş­
k ı n l ı k l a . " Ş i md i bu radayı m , s e n i n l eyi m , öyle değil m i ? "
" Bu raya d a h a kolay b i r yoldan geçerek de gelebilir­
din . "
" G e l eb i l i r m i y d i m ? S e n i n koy n u n a g i reb i l m e k için

286
b u n d a n başka b i r yol varsa, o da Petersburg l u b i r sosyete
kızı o l m a k t ı ve b e n i m hiç b ö y l e b i r s e ç e n e ğ i m o l m ad ı . "
Kaskatı k e s i l d i m . Söylediği şey, h i ç b i r ş e k i l d e M arfa'
y ı tarif e t m i y o rd u , a m a D o m n i k i i a ' y a o n u n h a k k ı n d a
öze l l ikle az b a h s e tt i ğ i m şeylerd e n b u n u n ç ı kardması nor­
maldi .
" Ö z ü r d i l e r i m , " d e d i D o m n i k i i a . " H aksız l ı k e t t i m . "
" Ö n e m l i deği l . S o n ra n e o l d u ? "
" M üşte r i l e r d e n b i ri b e n i baştan ç ı kard ı . Babam ı n m ü ş ­
t e r i l e r i n d e n b i r i , y a n i e n a z ı n d a n baştan öyleyd i . D ü k ­
kan ı m ız a gelir, karısına e n güzel şapkalardan a l ı rd ı . S o n ra
b a n a , güzel b i r şapka ald ı . Ard ı n d a n b u n u n karş ı l ığında
beklediği şeyi aldı b e n d e n . Bir s ü r e s o n ra bana yal nızca
para ve rmeye başlad ı . A m a s o n ra karısı öğre n d i , arkad aş­
larına söyle d i ve sonra kocaları n , kaniarına şapka a l m a k
için bize gelmelerine izin verilmedi bir daha.
" B ab a m , b u n a neyi n s e b e p o l d uğ u n u b i l iyord u . Kavga
ett i k , b a n a v u rd u , b e n de evi t e r k e t t i m . B i r oda k i ralayıp
b i l d iğ i m tek işi yaparak geç i n meye b a ş l ad ı m . Ama a rt ı k
karşı ma ç ı kan erkekler, paraları b u n u y a p m aya ye t s e b i l e ,
kaniarına şapka almayı t e rc i h e d e c e k t ü rd e n a d a m l a r d e ­
ğ i l l e rd i . Ç o k g e ç m e d e n , m ü ş t e r ü e rd e n b i r i b e n i d ö v d ü ,
bu y ü z d e n eve geri d ö n d ü m . "
"An l ıyoru m , " d e d i m .
"Ama art ı k e v d iye b i r şey yoktu . D ü k k a n kapa n m ı ş ,
a i l e m o ra d a n g i t m i şt i . S a n ı rı m b ab a m ı n ad ı n ı n ç ı kması­
n a n e d e n o l m u ş t u m . Böylece işe geri d ö n d ü m ; daha çok
a d a m d a n dayak ye d i m , a m a ç o k a d a m d a n d a para a l d ı m ,
böylece ayakta kal d ı m . S o n ra P e t ro P e t rov i ç İ e t a n ı şt ı m .
O , a d a m l a ra nasıl d a h a fazla p a ra ö d e t e c eğ i n i b i l iy o rd u .
G e rç i ' b e n ' d a h a a z k a z a n ı y o rd u m a m a b i r ç at ı m , yata­
ğ ı m ve . . . bir e v i m o l m u ş t u . "
"Aileni h i ç aramad ı n m ı ? " d iye s o rd u m .
"Arayacağım , " d iye yanıt v e rd i . " D a h a yet e r i n c e u z u n
zaman geçmedi . "
H i kayeyi aniatış şekli i n s a n d a , sanki t ü m b u n l a r ç o k
u z u n z a m a n ö n c e o l m u ş gibi b i r i z i e n i m b ı rakıyordu ,

287
a m a d a h a o kadar g e n ç t i k i , b a s m a gelen h i ç b i r şey, o ka­
dar da u z u n z a m a n ö n c e o l m u ş o l a m a z d ı .
" N e k a d a r z a m a n o l d u ? " d iye s o rd u m .
" Ev d e n ayrı l m a rn ı n ü z e r i n d e n ü ç yıl geçti . "
" Ş a n s ı n yaver gitt i , sanıyoru m . "
" Ç o ğ u n d a n d a h a şanslıyım , " d e d i , "güze l i m . E r ke k l e r
b u n d a n hoşlan ı r . "
"Akıllısın d a . E r k e k l e r b u n d a n d a hoşlan ı r . "
" H ayır, Lyoşa, " d e d i , azımsayara k , " b u n d a n h o ş l a n a n
yal nızca sensi n . " Bir s ü re sessizl i k i ç i n d e y ü rü d ü k . " Peki ,
sen b a n a ' k e n d i ' g e ç m i ş i n d e k i sırları a n l atacak m ı s ı n ? "
d iye s o r d u s o n u n d a .
"An l a t m a m a m e n iyisi san ı r ı m . Ayrıca, a n l a t ı p anlat­
m a rn a m bir şeyi d e ğ i şt i r m e m e l i . "
" B u n u n l a n e d e m e k istiyo rsu n ? "
" S ana h i ç g e ç m i ş i n i s o r m a m ı ş o l m a m l a aynı n e d e n ­
d e n d o l ayı a n l at m ıy o ru m ; seni t a n ı y o ru m , " d e d i m . " B i r
şey a ç ı k l a m a n gerekmiyor. " B u n u b i r zamanlar, M aks için
d e söyl e m i ş o l m a l ı yd ı m .
" H ayat s e n i n i ç i n ç o k sıkıcı o l m al ı , Aleksey ivanoviç , "
d e d i kibirle , " b u k a d a r ç o k şey b i l d iğ i n e göre . Belki b i r
gün s e n i şaş ı rtab i l i ri m . "
Ş a ş ı rtmadığı z a m a n h i ç o l m ad ı .

Eyl ü l ü n s o n u n a doğru D i m itriy, h a st a n e d e n ç ı k ı p

n o r m a l b i r kışlaya geçeb i l e c e k kadar iyileşmişt i . D o k t o r ,
yan ı k l arı n ı n e nfe ksiyon kapması ris k i n i n o rt a d a n kalkt ı ­
ğ ı n ı söyl e m i şt i , ş i m d i yap ı l acak t e k şey, d e ri n i n ke n d i n i
t a m a m e n ye n i l e me s i n i b e k l e m e kt i .
D o m n i k i i a 'ya söylediğimde , " B u , M oskova'ya geri d ö ­
n e c e ğ i n a n l a m ı n a m ı gel iyor? " d iye s o rd u . O arabayla ,
D i m i t r i y arkada b e n ö n d e , ş e h i rd e n uzaklara doğru yol
a l m aya başlayı ncaya d e k , M o skova ' d a n e kadar b ü y ü k b i r
d e h ş e t yaşad ı ğ ı rn ı n farkına v a r m a m ı şt ı m . O p r i ç n i k l e r i n
v a m p i r o l d u kl a r ı n ı ö ğ re n m e m , d e rh a l b i r şeyle r yaparak
t e p k i v e rın e m i g e r e kt i re n bir keşifti. Ama bir eyl e m d e

288
b u l u n m a iht iyac ı azal d ı ğ ı n d a , korku l a r ı m su y ü z ü n e çık­
mak için ke n d i l e ri n e ye r b u l m u ş l a rd ı . O p ri ç n i k l e r i n nasıl
ö l d ü rd ü k l e ri n i , ne kadar güçlü ve y ı rt ı c ı o l d u k l a r ı n ı gör­
m ü ş t ü m . O şekilde ö l m e k iste m e d i ğ i m i b i l i y o r d u m ve
b u n u b i l m e k bana, aslında hiçbir şekilde ö l m e k iste m e ­
d i ğ i m i fark ett i rd i . Yaşamak v e hayat ı n t ad ı n ı ç ı ka r m a k
istiyordu m . Karı m ı , oğ l u m u , m e t re s i m i i s t i y o rd u m , d a h a
çok ç o c uğ u m u n ve l a n e t olsun ki , d a h a ç o k m e t re s i rn i n
o l m a s ı n ı i s t i y o rd u m . Kitap o k u m a k , şarap i ç m e k , k a rt
o y n a m a k ve ancak ç o k a m a ç o k yaşlı o l d uğ u m d a ö l m e k
istiyordu m .
" D a h a deği l , " d iye y a n ı t v e rd i m . " B o n a p a rt e ' ı n yakı n ­
d a , ne o l u rsa olsu n , M oskova'dan ayrılacağı b i lgisini al­
d ı m . O ra d a ç o k fazla zaman kaybett i . S o n b i r zafe r e l d e
e t m e k i ç i n Petersb u rg ' a geçeb i l i rd i , a m a o , zafe re g i d e n
a n a h t a r ı n M oskova o l d u ğ u n u ( o n u işgal a l t ı n d a g ö rm e n i n
Rusya ' n ı n kalb i n i k ı racağ ı n ı ) d ü ş ü n m e kt e n vazge ç m e d i .
Ç o ğ u m u z aynı şeyi d ü ş ü n m ü ş t ü k a m a yan ı l d ı ğ ı m ı z o rt a ­
y a ç ı kt ı . Çar, d a h a b a r ı ş yap m a d ı ve Fransızlar, k ı ş ı d a h a
güve n l i b i r ş e h i rd e g e ç i r m e k i ç i n M o skova ' d a n ayrı l m a k
zoru n d a l a r . O ra d a n e k a d a r ç o k kalı rlarsa , başka şehirler­
le alışverişl e r i n i n kesilmesi riski o k a d a r artacak . "
" Öyleyse , sizin M oskova'yı k u rt a rm a m z a z a t e n i htiya­
c ı m ı z y o k m u y m u ş ? " Buna v e re c e k y a n ı t ı m y o kt u . "Ah ,
Lyoşa, e m i n i m ki b i raz faydan o l muştu r . " B u n ları aşırı
d e re c e d e k ü ç ü m s e r b i r ses t o n u n d a söyl ed i . "Arkadaşın
Yuda hiUii M o skova' d a Fransızlada m ı uğraşıyo r?"
" H ayır, ö l d ü . "
" Fazla ü z ü l m ü ş e b e n z e m iyo rsu n . N as ı l ö l d ü ? "
Yi ne k o n u ş m a rn a m gereken b i r a n d ı ve yine, k o n u ş ­
m ad ı m .
" D i m i t r i y ' i n yaralandığı yangı n d a ; Yuda, o n u n k a d a r
şanslı o l a m a d ı . "

D i m i t ri y ' i n h a s t a n e d e n ç ı kması , b e n i m d e , kalacak

d a h a iyi bir yer bakab i l e c e ğ i m a n l a m ı n a g e l iyord u . K e n -

289
d i m e , o r t a l a m a b ü yü k l ü kt e b i r adayı , m a k u l b i r fiyata
b u l m a k o n u s u n d a şansım yaver g i t m i ş t i ve böylec e , b i r
k e z d a h a , arzu l a d ı ğ ı m özel alana kavu ş m u ş o l d u m .
M e t r e s D o m n i k i i a , fahişe D o m i n i q u e ' t e n ç o k farkl ı
b i r aşıkt ı . H ang i s i n i yeğ l e d i ğ i m i söyl e m e k zor, ç ü n kü i k i ­
s i n i n aras ındaki fark, y a l a n d a l a n ı n o l madığı d u ru m l a r d a
ke n d i n i gösteriyord u . H ev e s l i b i r d i n l eyi c i n i n , ikna e d i c i
b i r o y u n c u n u n ke n d i s i n e , d ü n y a n ı n e n i y i aşığı o l duğu ­
nu söyl e d i ğ i n i duymas ı , çok zevkli b i r t e c rübeyd i . Ama
o y u n c u n u n maskesi bir kez d ü ş ü n c e , t e k ra r takılsa bile
i n a n d ı r ı c ı alam ıyor. İ nsan ı n sev i ş m e kte k e n d i n i gelişt i re ­
b i leceği gerçeğ i n i b i l me s i , o k o n u d a m ü k e m m e l o l duğu
haya l i n e i n a n m a s ı kadar h o ş değil ; a m a o haya l i n asılsız
ç ı k m a s ı n d a n d a h a h o ş . Ve d ü z e n l i ç a l ı ş m a n ı n d a h a iyi o l ­
m a y a g ö t ü rd ü ğ ü n ü b i l m e k d e h e r z a m a n i ç i n zevkl i .
M os kova'ya d ö n m e kt e n sonsuza kadar kaçamayac a ­
ğ ı m ı fark e d i n c e , b i r gün m u h t e m e l e n , ge riye kalan d i ­
ğ e r b e ş O p r i ç n i k ( Pyotr , Andrey, Yakov Zevedeyev , F i l i p p
ve F o m a ) i l e yüz l e ş rn e k z o r u n d a kalab i leceğ i m i de fark
e tt i m . Ate ş l e ö l d ü rü l eb i l e c e k l e r i n i b i l iy o rd u m . En azı n ­
d a n öyle o l d uğ u n a i n a n ıyordu m ; Yuda i l e Varfo l e mey' i n
ö l d ü k l e r i n e d a i r s o m u t b i r d e l i l yoktu e l i m d e . Kal p l e r i ­
n e t a h t a b i r kaz ı k sap l a n d ı ğ ı n d a ö l d ü k l e r i n i k e s i n olarak
b i l i y o r d u m ve b u , d a h a iyi b e c e r e c e ğ i m bir y ö n t e m d i .
Kend i m e , kılıcı k u l l a n d ı ğ ı m k a d a r iyi ku l l a nab i l eceği m ,
sağlam , t a h t a b i r h a n ç e r ( ne re d eyse k ü ç ü k b i r k ı l ı ç ) y o n t ­
m a y a b a ş l ad ı m ; böylece , h ı z l ı b i r darbeyle , b i r a d a m ı öl­
d ü reb i l d iğ i m gib i , bir va m p i r i n de h a k k ı n d a n gelebilir­
dim.
B i r ö ğ l e d e n sonra , yatağ ı m d a o t u r m u ş ye n i s i l a h ı m
ü z e r i n d e ç a l ı ş ı rke n , D o m n i k i i a a d a m a g i rd i . S e l amlaşt ı k ­
t a n sonra kılıcı s o rd u : " B u , oğl u n i ç i n m i ? " Kılıç , b i rkaç
yıl ö n c e , rüya m d a o n u n ya n ı nd a d u ru rk e n g ö rdüğü m ,
D i m it r i y Ale kseyeviç i ç i n yapt ı ğ ı m t a h t a kılıca ç o k b e n ­
z iyord u , a m a bu seferki n i n ç o k d a h a ö l ü m c ü l b i r a m a c ı
vard ı . O a n d a , o g ü n e kadar h e p o l duğu gib i , öğre n d i ğ i m
şeyi D o m n i k i i a ' ya a n l at m a k z o r u n d a o l d u ğ u m u biliyor-

290
d u m . B e n i m l e o l a n bağlantısı o n u t e h l i keye atab i l i rd i ve
o e n az ı n d a n , bu t e h l i ke n i n n e gibi bir şey olabileceğ i n i
b i l meyi h a k e d i y o rd u .
" H ayır, deği l , " d iye yanıt v e rd i m . Kılıcı b i r yana b ı ­
rakarak yatakta arkama yasl a n d ı m . O d a yan ı m a u z a n ı p
baş ı n ı göğsü m e yaslad ı . O n u n l a k o n u ş u rke n , i ç i m d e h i s ­
sett i ğ i m ko rkuyu giz leyeb i l me k i ç i n g ö z l e ri m i , yukarıda­
k i p e n c e reye d i kt i m .
" O p ri ç n i kl e r i h a t ı r l ı y o r m u s u n ? "
" E lbette , " d e d i , "Yuda'yla t a n ı ş m ı şt ı m , hatırlarsan . "
Ke n d i m e , b i l d i kl e r i m i e n iyi nasıl a n l atab i l e c eğ i m i
d ü ş ü n e c e k z a m a n ı yarat m a k i ç i n , kafa ın ı sallad ı m . İ z ­
leyeb i l e c e ğ i m t e k yol , lafı d o l a n d ı r m a d a n a n l at m a kt ı .
"Vurdalak 'm n e d e m e k o l d u ğ u n u b i l iyorsu n , değil m i ? "
Bana b a kt ı . Yüzü n d e k i ifade , lafın b i rd e n n e reye gel­
d iğ i n e b i raz şaşırmış o l d uğ u n u o rtaya koyu y o rd u . Tahta
kılıca b a k t ı önce , s o n ra t e k r a r bana. Yüz ü n d e k i ifade d e ­
ğişt i . Anlam ı ş , a m a i n a n m a m ı şt ı .
" Bu k o n u d a şaka yap mama l ı s ı n , " d e d i .
" Va m p i r l e re i n a n m ı y o r m u s u n ? "
Ayağa kalkt ı . "Ah evet , ' b e n ' v a m p i r l e re i n a n ı y o r u m
Lyoşa, " d ed i , s e s i n d e n öfke s e z i l iyord u , " a m a e m i n i m k i ,
' s e n ' i n a n m ı y o rsu n . B e n i m l e dalga g e ç m e n h o ş değil , sırf
s e n i n kadar. . . "
S ö z ü n ü k e st i m . " O eskidend i , " d e d i m .
"Ne?"
" Es k i d e n i n a n m ı y o rd u m . Art ı k i n a n ı y o ru m . "
H afifçe g ü l ü m se d i . "Öyleyse , b u köylü akl ı n ı n k ü ç ü k
b i r zafe ri . " Ard ı n d a n baş ı n ı sallad ı . "Ama öyle olamazlar.
N e d e n öyle o l d u k l a rı n ı d ü ş ü n ü y o rsu n ? "
" Bak, g ö r d ü n m ü ? " d e d i m , " S e n i n d e kuşku l a r ı n var. "
" S a n ı rı m . B i l m iy o ru m . Bir şey i n varlığına i n a n m a n ,
ille d e o n u n l a b i r gün karşılaşacağın a n l a m ı n a g e l m e z .
N e re d e n b i l iyorsu n ? "
" O n l a r ı ö l d ü rü r k e n görd ü m , " d e d i m , " ö l ü rk e n d e gör­
dü m . "
D o m n i kü a , "Tanrı m , " d iye m ı rı l d a n d ı .

29 1
 B i rden diz ç ö ktü ve d e l i rm i ş gibi g ö m l eğ i m i n d üğ m e -
l e r i n i ç ö z meye başlad ı . S o n ra b i rd e n d u r d u .
"Tanrı 'ya ş ü kü r ! " diye hayk ı rd ı .
"Ne?"
" B u n u ha.la takıyorsu n " G ö ğ s ü m d e asılı d u r a n İ sa iko­
nasına bakıyord u . O n u bana M arfa g ö n d e r m i şt i , onu tak­
ın a rn k o n u s u n d a ısrar e d e n i n D o m n i kü a o l d u ğ u n u ancak
o an hatı rlad ı m .
" B u n u n faydası o l u r m u ? " d iye s o rd u m .
" Ö y l e derler. Ş i m d iye kadar faydası o l d u , değil m i ? "
Elbises i n i n yakasına u z a n ı p b i r z i n c ü i n u c u n d a k i küçü k ,
g ü m ü ş h a ç ı ç ı kard ı . O n u d a h a ö n c e p e k çok kez g ö r m ü ş ­
t ü m . " Be n b u n u h e p takarı m . " H aç ı ö p t ü k t e n sonra t e k rar
y e r i n e soktu . "Yani , sonsuza d e k yaşad ıkları doğru değ i l ,
öyle m i ? "
" H ayır, " d iye y a n ı t l ad ı m . "Yedisi ö l d ü b i le . "
" O n l a rı s e n m i ö l d ü rd ü n ? "
" B azıları n ı . D a h a zor ö lüyorlar, ama o n l a r d a ayne n
b i z i m gibi ö l ü m l ü le r . "
" Bana o n l a r ı n h i ç yaşlan mad ı k l a r ı n ı a n l at ı rlardı hep , "
ded i , gözleri ç o c u k l u ğ u n u n a n ı larına boş boş b a k a rke n .
" Ö l m e z l e r , ancak öldürüleb i l i rl e r . O n l a r ı güneş ışığı ö l d ü ­
rür. Ya da b i r z a m a n l a r b i r i nsan kalbi o l a n k a l p l e r i n e sap ­
lanan t a h t a b i r kaz ı k . " İ k i m i z i n de bu kadar kısa sürede ,
bu gibi şeylerin olağan o l d uğu b i r d ü n yaya d a l ab i l m e m i z
şaşırtıcıyd ı .
" Peki y a ate ş ? " diye s o rd u m , Yuda i l e Yo a n i n ö l d ü k l e ­
r i n d e n e m i n o l m a d ı ğ ı rn ı n h a l e n farkında b i r hal d e .
B i r a n d ü ş ü n d ü , ard ı ndan başını sal l ad ı . " Evet , sanırım
o n u n da işe yarad ığı nı d u y m u ş t u m . " B u n u n a rd ı n d a n , tar­
t ı şm akta o l d uğ u m u z şeyi n gerçekl iği kafasına d a n k e d e r
gibi o l d u . " O n l a rı bu şekilde m i ö l d ü rd ü n ? "
" i kisini , " d e d i m , " ü ç ü n ü M aks ö l d ü rdü . "
Tekrar baş ı n ı göğsüme yaslad ı . "Zavall ı Maks , " d e d i ,
sessizce . B u n u k e n d i m yapamayacağ ı ın ı b i l d iğ i m d e n ,
M a k s i n nası l ö l d üğü k o n u s u n u a ç m a s ın ı d i l e d i m a m a o ,
sessiz/iğim b o z m a d ı . Yanağından b i r d a m l a yaşın süz ü l -

292
d ü ğ ü n ü ve t e n i n d e e m i l d i ğ i n i g ö rd ü m . Yeniden k o n u ş ­
maya başladığı nda , bu k e z k o n u M aks değ i ld i .
" H i ç yaş i a n m a m a k n e güzel o l u rd u , " de d i , " d a i m a
g e n ç k a l m a k ve gençliğin e n e rj isine s a h i p o l m ak . "
"Ve t ü m d o s d a r ı n ı n yaşlandıkları n ı v e ö l d ü k l e r i n i iz­
l e m e k , " d iye e k l e d i m .
" Öy l e o l ması g e r e k m e z d i . Ya i k i m i z d e v a m p i r olsay­
d ı k ? " R u h hal i , ke n d i n i neşeli o l maya z o rl u y o r m u ş gibiy­
d i . " B i r l i kte sonsuza d e k yaşayab i l i rd i k . Eğe r k i mseye za­
rar vermezse k , b i z e k i m s e karışmazd ı . Beni sonsuza d e k
seveb i l i r m i yd i n s e n c e ? "
" O n l a r yaşa mıyorlar ve sevmiyarlar da , " d e d i m , o l a n ­
ca c i d d iyeti m l e , " o n l a r ı n t e k h i ssett i k l e ri açl ı k . Ye mek z o ­
ru n d a l a r ve b u n u yaparke n , başkalarına acı ç e kt i r m e k t e n
hoşlanıyorlar. "
"Ama m u h t e m e l e n o n l a r yaşarke n de öyleydiler. Biz
de k e n d i m i z gibi o l u rd u k . Sence h i ç b i r e rke k , b e n i m gibi
güzel bir v am p i r tarafı ndan kan ı n ı n e m i l m e s i n e (ve bu
sayede ke n d i s i n i n de ö l ü m s ü z o l m a s ı n a ) karşı ç ı kar mıy­
dı?"
B u kadarı çok fazlayd ı . O n u sert , ahşap z e m i n e ite ­
rek ayağa fı rlad ı m . Yo nttuğ u m h a n ç e r i e l i me a l d ı m ve
onu t e h d i t e t m e k için değil , yalnızca göste r m e k için ona
doğru t u t t u m , a m a o n u n b u n u böyle anladığ ı n ı san m ı ­
y o ru m .
" B u n u n n e i ç i n o l d u ğ u n u b i l iyor m u s u n ? " d iye b a ­
ğ ı rd ı m . " Bu , o n ları ö l d ü r m e k i ç i n , k a l p l e r i n e s a p l a m a k
i ç i n , ç ü n k ü o n l arı yok e t m e n i n y o l u b u . O n l a r i n s a n l a r
gibi ö l d ü r ü l e m e z l e r , ç ü n k ü b i re r i nsan o l a rak zate n u z u n
z a m a n ö n c e ölmüşl e r . " O l d u ğ u y e r d e n kalkmaks ı z m , yü ­
z ü n d e , b u n u söyl e d i ğ i m e ü z g ü n ü m ama g ö r m e k t e n o
an keyif aldığım ko rku d o l u b i r ifadeyle bakara k , duvara
yasl andı . " Eğer b i r va m p i r olsayd ı n , i nsanlar p e ş i n e d ü ­
şer v e ayne n b u şekilde , seni ö l d ü rü r l e rd i . Ve d o ğ ru olan ,
b u n u y a p m a l a r ı o l u rd u , ç ü n kü o şeyler, b i re r canavar, b i ­
r e r hayvan , h a t t a h ayva n d a n bete rl e r , ç ü n k ü b i r z a m a n ­
lar, doğruyla yaniışı b i rb i r i n d e n ayı rt e t m e y e yarayacak

293
b i r ru h l a r ı varm ış . " H a n ç e ri ye n i d e n o d a n ı n ö b ü r u c u n a
fı rlatt ı m ve k e n d i m i yatağa att ı m . Yatağı n y a n ı n d a k i d u ­
vara yaslanarak y e r d e o t u r u r vaziyette kalakald ı , sessiz v e
d ü şü n c e l i yd i , a m a b u rahatsız p o z i syo n u n u d e ğ i ş t i rmeye
d e n iy e t i yok gibiyd i . İ ki m i z d e n b i ri k o n u ş o n eaya kadar
bir saat geçt i .
" Ö y l e d e m e k i s t e m e d i m , " d e d i , s u rat ı n ı asarak. " S o n ­
suza kadarı b i r yana b ı ra k , b i r yıllığına b e n i m o l m a n ı d ü ­
ş ü n m e k b i l e b o ş b i r h ayal k u r m a k o l u rd u zate n . "
B u n a yanıt v e r ın e m g e re k i rd i a m a v e r m e d i m . Beş da­
k i ka s o n ra ayağa kalktı ve odadan ç ı kt ı .

D o m n i k i i a , b e n i Yu ryev- Polskiy'de b i r d a h a z iyaret

e t m e d i . H a s t a n e d e b u l u n d u ğ u s ı rada ve s o n ras ı n d a , D i ­
m i t ri y ' i z iyaret e t m e y i alışkan l ı k e d i n m i şt i . B u n u , b ü y ü k
ö l ç ü d e b e n i m h a t ı r ı m i ç i n y a p ı y o rd u , n e d e olsa D i m i t r i y ' i
s e v m e s i i ç i n h i ç b i r n e d e n yoktu ; b i r h e m ş i re o l a ra k b u n u
görevi olarak görmesi d e , o n u z iyaret e t m e s i n i n diğer b i r
n e d e n i yd i . Kavga e tt i kt e n s o n ra b i l e D i m i t r i y ' i z iyaret e t ­
m e y i b ı ra k m a d ı , bu yü z d e n y o l l a rı m ı z sıklıkla kesişiyor­
d u ; h e r z a m a n naz i k , ama daya n ı l maz d e re c e d e r e s mlyd i .
D u d a k l a r ı n d a n b i r d a h a , " Lyoşa" a d ı ç ı k m ad ı .
S ı k sık M a rgarita i l e d e k a rş ı l aş ı y o rd u m . D o m n i k i i a
gibi o d a , h e m ş i re l i k yap ı y o rd u ; gerçi o n u n s o ru ru l o ğ u n ­
d a k i b a z ı askerl e r i n yayd ığı d e d i ko d o l ara b a k ı l ac a k o l u r­
sa, eski m e s l eğ i n d e n e l i n i eteğ i n i t a m a m e n ç e k m e m i ş t i .
O n a , b e n i m i ç i n D o m n i k i i a ' y l a k o n u ş s u n d iye , ya d a b a n a ,
o n a n e s ö y l e m e m gerektiğ i n i söylesin d iye yalvard ı m .
" B u n u b i l e bilemiyor m u su n ? " ded i , o n a D o m n i k i i a '
d a n geçtiğ i n i t a h m i n ett i ğ i m ye rs i z b i r d ü ş m a n l ı k l a .
" N e söyleyeceğ i m i b i lseyd i m , z a t e n söyl e m i ş o l u r-
dum . "
"Ama söyl e m e d i n . "
" Öyl eyse , n e söyl e m e l i y i m ? "
" S öz k o n u s u o l a n k a r ı n olsaydt, n e söylerdin?" d iye

294
karş ı l ı k v e r d i M argarita, iğnel eye re k .
" Evli o l d u ğ u m gerçeğ i n i d e ğ i şt i re m e m , " d e d i m a m a
g ö rü n e n o ki , asıl meseleyi a n l aya m a m ı şt ı m . Ters b i r ş e ­
k i l d e " h a h " d iyerek arkas ı n ı d ö n d ü ve ç ı k ı p gitt i .

D o m n i k i i a i l e kavga e t m e m i z d e n b i r g ü n s o n ra , i l k
k e z kar yağd ı . D a h a e rk e n d i , e k i m ayı n ı n b a ş l a n n d ayd ı k
v e kar o kadar hafif yağ ıyordu ki , t u t m a y a çaba l a m ı y o r d u
b i l e . Ve rsd e rc e uzakt a , M oskova'da ayn ı kar, B o n a p a rt e ' ı n
r u h u n d a b i r ü rp e r m e y e yol aç m ı ş o l m a l ıyd ı . Kışı Rusya ' d a
g e ç i rmeyi p l a n l a m a m ı şt ı .
D a h a b i r hafta h e n ü z g e ç m i şt i ki , Büyük O r d u ' n u n
n i hayet , M o skova' d a n ayrıldığı ve kuzeybatıya doğru
yol a l m akta o l duğu haberi geld i . B o n a p a rte , değers i z b i r
zafe r kaz a n m ı ş o l d u ğ u n u a n l ayana k a d a r M o skova' d a ,
dalgaları n sah i l d e b i rkaç dakikalığına yükse l m e s i misal i ,
b e ş hafta kal m ı şt ı . Ş i m d i açlıkla savaşan o rd u s u , p e ş i n d e
ke n d i n i t o p a r i ayan Rus O rd u s u o l d uğu h a l d e , güve n l i b i r
yere k a ç m a k z o r u n d ayd ı .
D i m it r i y ' i z iyarete g i tt i m . Elleri ve kolları , yaralı h a l ­
d e o l m a s ı n a rağm e n , n e redeyse t a m a m e n ku l l a n ı l ab i l i r
d u r u m a g e l m i şt i . Sakalı ye n i d e n u z a m ı y o rd u . T a m a m e n
t ı raş e t m e m i ş , b i r Fransız k ı l ı c ı n ı n açtığı v e alevlerin sil­
m e y i başaramad ı ğ ı , u z u n , d ü zgü n yara i z i n i h e rk e s g ö re ­
b i l s i n d iye o yu m u ş a k , k ı r m ı z ı m s ı b ö lgeyi sakalsız b ı rak­
m ı şt ı . B i rl i kte , M o s ko v a ' d a n gelen h ab e r l e r i tart ı şt ı k .
" Ee , n e y apm ayı d ü ş ü n ü y o rsu n ? " d iye s o rd u .
" O l ab i l d iğ i n c e kısa s ü re i ç e r i s i n d e geri d ö n m e y i d ü ­
ş ü n ü y o ru m . B i rkaç g ü n i ç i n d e ş e h r i n ya n s ı , o raya doğru
yola çıkmış olacak. "
" D ü z e n l i o rduya kat ı l m a k d a h a iyi b i r fi k i r değil m i ?
M oskova art ı k savaş alanı değil . Fransızların p e ş i n e d ü ş ­
meliyiz . "
"Vad i m ' l e i l e t i ş i m k u r ab i l m e k için b i r şeyle r y a p m a k
z o ru n d ayı z . V e o l u p b i t e n i O p r i ç n i k l e re b i l d i rm e l i y i z . "
S ö y l e d i k l e ri m i n i l k yarısı , d ü rü s t ç e söyl e n m i ş s ö z l e rd i .

295
 D i m i t r i y b i r an d ü ş ü n d ü . "Vad i m ' i n ya da o n l a r ı n
hala M o skova' d a o l d u k l a r ı n d a n e m i n o l amayı z . Ben gü­
neye gitmeyi ve asıl kuvvete kat ı l mayı p l a n l ı y o ru m . Eğe r
Vad i m oradaysa , seni haberdar e d e ri m . Sen M oskova'ya
git . "
N ab ı z yoklamaya karar v e rd i m . M oskova'da ayrıl ­
m a m ı z ı izleyen haftalarda e l i m e b i n l e rc e fırsat geçmişti ,
ama b e n D o m n i k i i a ' y l a da o l duğu gib i , sürekli e rteleyip
d u r m u ş t u m . O an , e n azından b i r s ü re i ç i n , son şansıındı
ve b i l i y o r d u m k i , O p r i ç n i k l e re karşı içimde beslediğim
nefre t i n D i m it r i y ' i n i ç i n d e de o l d u ğ u n a i şaret eden e n
ufak b i r şey varsa, o n u n y e n i d e n sağlam b i r yoldaşa d ö ­
n ü ş eb i l m e i h t i m a l i de vard ı .
" O n l a ra güve n iyor m u s u n ? " d iye s o rdu m .
" O n l a ra güve n m e k m i ? " diyerek a n l a m az l ı ktan gel­
d i , ama b i rb i r i m i z i o kadar iyi t a n ı y o r d u k ki, u z u n süre
n u m a ra yap m a s ı n a gere k k a l m ad ı . " Bu d u r u m s e n i n için
farklı Aleksey. "
" Farklı m ı ? "
" S e n i kand ı rd ı l a r onlar, ' b i z ' seni kand ı rd ı k . O n l a r ı n
ne oldukları n ı sana baştan söyl e m e d i k . Bu haksızlıktı . "
A m a akıll ıcayd ı , d iye d ü ş ü n d ü m .
" Bu yap ı l a n şey i n s a n ı n güve n i t e m e l i n d e n sarsıyor,"
diye devam ett i , "özellikle de se n i n , h e rkesi n , o n l a rdan ,
doğal o larak ko rktuğu n göz ö n ü n e a l ı n ı rsa. A m a b e n h e p
b i l iyord u m , e n b a ş ı n d a n b e ri . "
" N as ı l o l d u ? " d iye s o rd u m . " E n baş ı n d a ? "
" Bu u z u n z a m a n ö n c e s i n e d a i r u z u n b i r h i kaye , Alek­
sey."
" N e l e r o l d u ? " Ö n c e , laf olsun diye s o r m u ş t u m ama
art ı k ısrar e d i y o rd u m . Bana anlatacakları n ı n , O p r i ç n i k ­
lerle m ü c a d e l e m e sayısız yard ı m ı olab i l i rd i . Ve b e l k i , D i ­
m i t riy' i n o n ları nasıl b u kadar kabu l l e n eb i l d i ğ i m a n l a m a ­
ma b i l e yard ı m ı dokunab i l i rd i .
D i m i t riy bana baktı ve b u n u cevap l a m aktan kaçması ­
na izin vermeyeceğ i ın İ anlad ı . D e r i n b i r nefes ald ı .

296
 17

" 1 8 0 9 yılıyd ı , " d e d i , " t e k s o r u n u m u z T ü r k l e r m i ş gibi

g ö rü n ü y o r d u a m a n e b ü y ü k bir s o r u n d u o! Sen o z a m a n ­
lar T u n a ' n m karşı tarafı n d a , gü n e y d o ğ u d a b u l u n u y o rd o n
h e r h al d e , a m a b at ı d a b i z , g e r ç e k t e n z o r d u r u m d ay d ı k .
Türkl e r , kuzey y ö n ü n d e fazla i l e r l e m i ş l e rd i , b e n ise , Eflak
köyl ü l e r i n i ( k e n d i ü l k e l e r i n i k u r t a r m a k a d ın a ) b i z i m l e
b i r l i kte savaşmaları i ç i n ö rg ü d e m e k l e m e ş g u l d ü m . "
D i m it r i y c a m d a n d ı şarı b a k m a k ü z e re kalktı ; soğuk
gün ışığı , yanağ ı n ı n yan ı k d e ri s i n i n p a r l a m as ı n a yol aç ı ­
y o rd u .
"Ama işe yara m ı y o rdu , " d iye d e v a m ett i . " S e ri l e rd e n
d a h a akıllı deği l l e rd i ve e m i rl e r i y e r i n e get i r m e k k o n u ­
s u n d a o n l a rd a n b i n b e t e r l e rd i . B u n u n l a b i r l i kte , yıllar
o n l a ra , Türkleri kov m a n ı n yal nızca ' b i z i m ' o raya ye rleş­
m e m i z i kolaylaştı rd ı ğ ı n ı öğre t m i şt i ; b i z i m ya d a o anda
T ü r k l e r l e kim savaşıyorsa o n l a rı n . H e r neyse , işler k ö t ü
g i d iyordu ve b i z Karpat i a ra geri p ü s k ü rt ü l m ü şt ü k . Yüzü
aşkı n k i ş i d e n o l u ş a n b i r kuvvett e n ge riye b e n i m l e , yerl i
h a l ktan , sadece b i ri b i raz Fransızca k o n u ş ab i l e n o n b e ş
kişi kal m ı şt ı .
" Kışın sonlarıyd ı , h e n ü z b a h a r g e l m i ş say ı l m az d ı v e
h e r n e kadar b u ra n ı n kışı , orad a , g ü n e y d e yaşa n ı l a n kış­
t a n , kıyas g ö t ü r m e ye c e k kadar d a h a soğuk olsa da, b i z l e r
dağa ç ı k m ı şt ı k ve kışı h i ssed iyordu k . Kara n h k ç ö k m ü şt ü ;
e t e k l e r d e n yukarı t ı rm a n a ra k b i z i a r a m a kta o l a n Türk­
lerin m e şa l e l e r i n i görüyord u k . B i ri m i z e karşı/tk on Türk

297
vard ı ve h e r ne kadar b i z e u l aş m a l a r ı b i rkaç saat s ü r e c e k
o l s a d a , e n i n d e s o n u n d a u l aşacaklard ı . V e onlar, e s i r i e re
karşı nasd d ı rl a r b i l i rsi n . "
H afifçe d ö n d ü , e l i m e ve eksik p a r m a k l a r ı m a başıyla
işaret e t t i . Ben b i r şey s ö y l e m e d i m .
" B e n dağa t ı rm a n m aya d e v a m e t m e k t e n yanayd ı m .
E n a z ı n d a n , öze l l ikle soğuktan dolayı , T ü r k l e r i n p e ş i m i z i
b ı ra k m a s ı i ç i n b i r u m u t o l ab i l i rd i b e l k i o z a m a n , a m a d i ­
ğerleri u m u t l a rı n ı y i t i rm i ş l e rd i . Ate ş i n b a ş ı n d a o t u r m u ş
b i rb i rl e r i n e b i r şeyler fısıldıyorlardı ve h a re k e t e t m e y e
n iyetl e r i y o kt u . Söyled i k l e r i n i a n i ayab i l d iğ i m t e k a d a m ,
' ku rtarı c ı ' yı b e k l e d i k l e r i n i söyl ed i . Yakında h e p i m i z i n
O ' n u göreceğ i n i söyled i m , a m a sonra a n l ad ı m ki , yerel
bir k a h r a m a n d a n söz e d iyorlard ı . G e rç i , b a h s e tt i k l e ri İ sa
da o l ab i l i rd i , ç ü n kü ne z a m a n ' k u rt a rı c ı ' n ı n adı geçse , is­
tavroz ç ı karıl ıyordu .
" O rt a ç ağ'da yaşam ı ş b i r savaşç ıym ı ş ; zal i m i n b i riy­
m i ş , ama istilacı T ü r k l e r l e uğraşmayı o l d u kç a iyi b i l i r m i ş .
Eğer a n l a t ı l a n l ara i n a n ı lacak o l u rs a , m e rt a d a m m ı ş . Bü­
t ü n b u n l a r iyi , güze l d i de, d ö rt yüz yıl s o n ra bize p e k
faydası d o k u n m a z d ı . İ n a n d ı k l a r ı şey, e lbette , ü l k e n i n e n
z o r a n ı n d a (aynen İsa gibi) ' d i ri l e c e ğ i ' i d i . P e k orij i nal sa­
y ı l m a z ; Avru p a ' n ı n h e r y e r i n d e k i köyl ü l e rd e n , t e m e l d e
b u n u n l a aynı olan h i kaye l e r duyab i l i rs i n . "
Bir a n du raksad ı , kas ı l d ı ğ ı n ı gö reb i l iyordu m .
"Ama k ü ç ü k b i r fark vard ı . Kurtarı c ı , b i z i m k a m p
k u rd u ğ u m u z yerin e n fazla b e ş ve rst ö t e s i n d e yaşam ı ş
ve ö l m ü ş t ü . Ş atosu h a l e n o radayd ı ; h a ra p h a l d e , e lbette .
Eflaklılardan ikisi (yard ı m e t m e s i i ç i n yakarmak ü z e r e )
o raya g i t m e k isted iler, a m a d iğerleri k o r k u y o rd u , b a n a
t e rc ü m a n l ı k y a p a n a d a m d a korka n l a r a ras ı n d ayd ı . B e n
de o iki kişiyle b e ra b e r gitt i m , d ö rt yüz yaş ı n d a b i r haya ­
l e t i n b i z i ku rtaracağ ı n a i n a n d ı ğ ı m d a n değil elbet , yıkın­
t t l a r ı n k e n d i m i z i m ü d a faa e t m e m i z e y a rd ı m edeceği n i
umduğumdan.
" Ü ç ü m ü z d i k , e ngeb e l i z e m i n d e d a h a o n dakika tır­
m a n m ı ş t ı k ki , k e n d i m i z i b e k l e n m e d i k bir ş e k i l d e ( b e n i m

298
i ç i n öyleyd i , d iğer ikisi i ç i n değil ) d ü z b i r yolda b u l d u k .
B ize yo l gösteren p a r l a k b i r a y vardı v e o n u n sayesinde ,
b i r de d ü z yo l u n saye s i n d e çok d a h a h ı z l ı i l e rl iyord u k .
Eğer şato , g e r ç e k t e n k u l l a n ab i l e c eğ i m i z g i b i b i r yer ç ı ­
karsa, T ü r k l e r u s a n ı ncaya k a d a r d i re ne b i l e c e ğ i m i z i d ü ş ü ­
n ü y o rd u m . A m a b e n n e ş e l e n i rke n , iki Efiaklı n ı n s u ratları
asılmışt ı . B i rb i rl e riyle fısıldaştılar ve yü rüyü ş l e ri yavaş­
ladı , s o n u n d a d u rdu l a r , devam e d i p e t m e m e y i tart ı ş ı y o r
g i b i yd i l e r .
" C a n l a r ı c e h e n n e m e , d iye d ü ş ü n d ü m ve yol a k e n d i
b a ş ı m a d e v a m e t t i m . B u n u m a rayı , ç o k g e ç m e d e n b a n a
yet işece k l e r i n i d ü ş ü n e re k yapt ı m . T u h a f b i r şekild e , b e ­
n i m b i raz g e r i m d e n gel iyorlard ı , a m a h e p yak ı n ı mdayd ı ­
lar. Bana göz kulak o l m a k i ç i n m i , yoksa yo l u m u z u n so­
n u n d a b u l a c ağ ı m ı z kişiye u l aşt ı ğ ı rn d a n e m i n o l m a k i ç i n
m i böyle yapıyorlard ı , e m i n deği l d i m . "
D i m i t r i y ye n i d e n du raksad ı , p e n c e re d e n d ışarı , uzak­
lara b a k a r k e n d ü ş ü n c e l e r içinde kayb o l m u ş h a l d e yd i .
" i kisi n i n de t e p k i s i böyleyd i v e oraya vard ı ğ ı m ı z ı ba­
n a önce onlar söylediler. B e n g ö r m e m i ş t i m b i l e , ama
b i rd e n , adamların b i r i o rayı işaret etti ve ikisi b i rd e n ,
oraya bakara k , b u z kesildiler. O n d a k i kad ı r görüş a l a n ı
i ç e r i s i n d e o l m a l ı yd ı , a m a b e n oraya b a k ı n c aya kadar fark
e t m e m i şt i m . D ağ yamac ı n a b i t i ş i k ş e k i l d e i nşa e d i l m işti ,
n e re d eyse o n u n i ç i nd e n ç ıkıyor gibiydi ve b i rd e n algıla­
d ı m k i o, i z l e d i ğ i m i z yol ü z e r i n d e n yükse l e n b i r sıra kaya
değ i l ; u z u n , kara p e n c e r e l e r i n d e n g ü n ışığı geç meye n ve
k ı r ı l m ı ş mazga l ları , ay ışığı a l t ı n d a , ç ı k ı n t ı l ı b i r sıra o l arak
yükse l e n , b ü y ü k ve h a rap bir şatoyd u .
" Bi r av l u n u n a n a kap ı ş m a gel d i k . H e r şey s o n d e re c e
v i ran h a l d e yd i , a m a z a m a n ı n d a bu kap ı , g e ç i l e m e z o l m a ­
lıyd ı . O rt a ç ağ ' d a n k a l m a o l d uğu n d a n e m i n d i m . Öyleyse
d e , t a m a m e n yıkılmış değild i ; avl u n u n diğer u c u n d a , yek­
p a r e taştan yap ı l m ı ş ç ı k ı n t ı l ı bir kapı boş! uğu n a yerleşt i ­
ril m i ş , büyü k , a h ş a p b i r k a p ı ayakta kal m ı şt ı , eskiydi v e
d e m i r m ı h l a r çakı l m ı şt ı .
" İ ki yol arkadaş ı m , ke n d i aralarında fısıldayarak ko n u -

299
şuyo rlard ı . Konuşmaları b i t i n c e a d a m l a r d a n b i ri , k e n d i n i
t o p a r l ayab i l m e k a d ı n a gözle g ö rü l ü r b i r çaba gösterd i ve
avluya doğru kararsız a d ı m l a r att ı . D iğ e r i b a n a , b u n u n
h a t ı r i at ı l m a s ı n a gerek d u y m a d ı ğ ı m h a ld e , o l d u ğ u m yer­
de k a l m a ın ı söyl e m e k i ç i n b i r el işareti yapt ı . A d a m l a r ı n
ilki , avl u n u n i ç tarafı n d a d u rm u ş , yüksek b i r p e n c e reye
b a k ı y o rd u ; gözleri , b e n i m g ö re m e d i ğ i m bir şato saki n i n e
o d a k l a n m ı şt ı ve o n u n d a g ö reb i l d i ğ i n d e n e m i n değ i l d i m .
" Kap ı n ı n ö n ü n d e d i z l e r i ü z e r i n e ç ö ktü , e l l e r i n i hava­
ya kaldırdı ve göz l e r i n i o p e n c e re d e n ayı r m ad a n , b a n a
yard ı m yakarışı gibi g e l e n b i r şeyler söyle d i yüksek sesle .
Fe ryat e t m e y e devam e d i y o rd u ; b i r göğsü ne vu ruyo r , b i r
saçları n ı yoluyord u , e n s o n u n d a ke n d i n i ileri att ı v e ç ı p ­
l a k e l l e riyle o ağır, t a h t a kapıyı yu m ru k l a d ığ ı n ı d u y d u m .
S o n u n d a ses kesil d i . Bekled i k . Avl u n u n i ç i n d e k i Eflaklı ,
kap ı n ı n yan ı n d a ye re d ü ş m ü ş , öylece yat ı y o rd u . B e n i m
y a n ı m d a k i , h u z u rs u z l u k l a etrafa b a k ı n d ı ; gözle ri , yukarı ­
daki p e n c e r e l e ri n i n h e r b i r i n i n ü z e r i n d e t e k t e k dolaşa­
rak , yurttaş ı n ı n yakarışına yanıt verecek b i r i n i arad ı . Ama
yanıt v e r e n o l m ad ı .
" Belki o n dakika sonra , avl u n u n i ç tarafı ndaki a d a m ,
yattığı y e rd e n kalktı ve b i z e doğru geld i ; arkad aşına ba­
karak başı n ı ü z ü n t ü l ü bir b i ç i m d e sall ıyord u . Aral a r ı n d a
t e k k e l i m e e t m e d e n arkaları n ı d ö n ü p o raya g e l d i ğ i m i z
y o l a g e r i girdiler. B e n , k a l e d e n b i r şekilde fayd alan mayı
p l a n l a m ı ş t ı m ve h e r n e kadar kal e , tam anlam ıyla sağlam
bir savu n m a m e k a n ı olsa d a , o rada yal n ı z kalacak havada
d e ğ i l d i m . Ç a b u c a k y e t i şt i m o n l ara.
" D ö n ü ş y o l c u luğu m u z , kaleye g i d i ş i m iz d e n daha kısa
s ü rd ü . Ben yolu kaybedeb i l i rd i m , ama d iğerleri k a m p ı
b u l m a k k o n u s u n d a s o r u n yaşamad ı l a r . G e ri d e b ı rakt ı k l a ­
r ı m ı z , ö l ü m c ü l b i r sessizliğe g ö m ü l m ü ş l e r d i ve görev i m i ­
z i n başarısızlıkla s o n u ç l a n d ığ ı n ı o n l a ra a n l at m a k i ç i n t e k
ke l i m e e t m e m i z e gerek yoktu . H e r n e kadar, h e m yola
ç ı k m a d a n ö n c e , h e m d e geri g e l d i kt e n s o n ra bu b a n a a p ­
talca g ö r ü n s e d e , kurtarı c ı l a rı n ı n k a l e d e n ç ı k ı p yard ı m ı ­
m ı z a yetişeceği n i iyi k ö t ü u m d u ğ u m b i r a n o l m u ş t u .

300
 " T ü r k l e r a rt ı k ç o k d a h a yakı n ı m ı z d ayd ı l a r ve b i r s ü r e
sonra, meşal e l e ri n i g ö reb i l d i ğ i m i z gib i , etrafı m ı z ı çevir­
m e k ü z e re etrafa d ağ ı l ı rl arken b i rb i rl e r i n e sesl e n d i k l e r i n i
d e duyab i l iyo rd u k . Z a m a n ı n azaldığı n ı b i l i y o rd u k . Ayağa
k a l kt ı m ve d iğerleri de öyle yapt ı . S i lah olarak, b i r m i sket
tüfeğ i m , bir t ab a n c a m ve bir kılıcım vard ı . Ad a m l a r ı n ba­
z ı l a r ı n ı n kılıc ı , b az ı larınsa yalnızca b ı ç ağ ı vard ı . Ağaçl a r
aras ı n d a n a d a m l a r ı n s i l u e t l e ri n i s e ç e b i l i y o rd u m art ı k , h e r
b i r i n i n etrafı n d a , k e n d i m e ş a l e l e ri n i n o l u şt u r d u ğ u b i r ışık
halesi vard ı . Ve s o n ra , o sesi d u yd u k .
"Yabancı b i r ses değ i l d i b u , d ö rt n a l a g i d e n a d a r ı n toy­
n a k sesiyd i , a m a o soğuk , ç o rak dağ l ı k a l a n d a b u n u duy­
mak gaript i . Yan ı mdaki Eflaklılar, sesin kaynağ ı n a b e n i m
şaş ı rd ı ğ ı m kadar şaş ı rmışlard ı , a m a ç o k g e ç m e d e n anlaş ı l ­
d ı ki ses, a rd ı m ı z d a n , d a ğ ı n d a h a yükse k l e r i n d e n gel iyor
ve gitgide yaklaşıyord u .
" T ü r k l e r sesi d u y m u y o r l a r ya da o n a a l d ı rm ıyorlar v e
i l e rl e m eye d e v a m e d iyorlard ı . Art ı k atış alanı i ç e r i s i n dey­
diler. S i lahlar ate ş l e n d i ve yak ı n ı rn d a k i iki adam v u ru l d u .
M i sket tüfeğ i m l e ateşe karş ı l ı k v e rd i m ve T ü r k l e r d e n b i ­
ri n i i n d i rd i m . B u arada t o y n a k sesle ri gittikçe d a h a d a
ş i d d e t l i d u yu l u r h a l e g e l iyord u . Seslerin kaynağ ı n ı göre­
b i l m e k i ç i n a r ka rn ı d ö n d ü m a m a h a l a o rta l ı kta g ö rü l e c e k
b i r şey y o kt u . T ü r k l e r iyi s i l a h l a n m ı ş d u ru m d ay d ı l a r v e
b i z i m l e göğüs göğüse m ü c a d e l ey e g i r m e l e r i gerekmiyor­
d u . D u r m u ş l a r , bizi tüfe k l e riyle t e k e r t e k e r vu ruyo r l a rd ı .
Ö n ü m d e k i b i r Efiaklı v u ru l d u v e b e n i y e re d e v i r e c e k b i ­
çimde üzerime düştü . O lduğum yerde döndü m , yüzüm
b a y ı r yukarı d ö n ö kt ü ki o a n d a , atl ı l a r görüş alanı içerisi­
ne girdiler.
" Ö n d e n , yaklaş ırken g ö rü n m e s i n e engel olan dağ sır­
t ı n ı aşarak Z i m e y e v i ç geld i , beyaz b i r at ü z e r i n d e yd i .
D e h ş e t verici b i r g ö rü nt ü s ü vard ı , gözleri , n e fret d o l u b i r
h ı rs l a p a r l ı yo rd u v e köpekd i ş l e ri göze ç a r p ı y o rd u . Ard ı n ­
d a n h e m e n , diğer o n kişi yeti şti ; b i z i m o n ları a d l a n d ı r ­
d ı ğ ı m ı z şekliyl e , O p r i ç n i k l e r , yani Z i m e y ev i ç ' d e n d a h a
alt k a d e rn e d e o l a n v a m p i r l e r . Efiaklılarm ö n ü n d e n ( b a z ı

30ı
d u ru m l a r d a ise ü z e rl e r i n d e n ) d ö rt n a l a geçt Ler ve atiarı n ı
T ü r k l e re doğru s ü rd ü l e r ve fark e t t i m ki , atl ı lar h e r n e ka­
dar k o r k u n ç g ö rü n s e l e r de , d ü ş m a n ı n ü z e r i n e g i d e rl e rke n ,
o n l ara sal d ı rab i lecekleri n e k ı l ı ç ları n e de kargıları , h i ç b i r
si lahları y o kt u . Z i meyev i ç ' i n k u rt g i b i d i ş l e r i n i n b a n a
çağrış ı m yapması b i raz z a m a n ald ı . T ü r k l e r b i l e güleb i l i r­
d i b u n a . Yeni gelenler h e r ne kadar at ü z e r i n d e olsalar d a ,
T ü r k l e r sayı ve silah h a l a m ı n d a n üstü n d ü l e r . İ k i atl ı d a n
b i raz fazlas ı n ı n , T ü r k l e r l e aram ı z d a k i açık alanı geçip de
d ü ş m a n hatt ı n a g i reb i l me s i b e k l e n m e z d i . B e n kes i n l i kl e
b e k l e m iy o rd u m , ama o s ı rada o n l a rı t a n ı m ı y o rd u m .
"Türkl e r tarafı n d a n a ç ü a n ilk yay l ı m ateşi , atl ı ların vü­
c u t l a r ı n d a n geçmiş a m a h ü c u m u d u rd u ra m a m ı şt ı . D a h a
fazla silah ate ş l e n d i a m a h a l a mesaj a l ı n m a m ı şt ı . S o n ra
T ü r k l e r d e n bazıları , gözle riyle şahit o l d u k l a r ı n a i n a n m a ­
y a başlad ı l a r ve kurşu n l a r ı n bu yarat ı kları d u rd u r m a y a
yaramad ığı n ı fark ett i l e r . O z a m a n a t l a r ı h e d e f a l d ı l a r ; at ­
lar kan l ı c a n l ı o l d u k l a rı n d a n , tüfe k l e rd e n yağan k u rşu n l a r
o n ları çabuc ak d ü ş ü rd ü . A m a art ı k ç o k geçt i . Atl a r gö­
revl e r i n i yerine geti rmişler, v a m p i r l e r i d ü ş m a n ı n o rtasma
kadar s o k m u ş l a rd ı . Atlar, b i n i c i l e r i n i n altında yere yığıl ­
d ı k ç a , b i n i c i l e r ayakları ü z e r i n d e i k i l i y a r ve koş maya
başlıyor, ö n l e r i n e ç ı ka' T ü r k l e re s a l d ı rıyo rlard ı .
" N e yapt ı k l a r ı n ı g ö re m i yo rd u m . Ad a m l a r ı n çığlık at ­
t ı k l a r ı n ı duyuyo rd u k , a m a sal d ı rı l a n h e r T ü r k ' ü n meşa­
lesi d ü ştüğü ya da s ö n d üğü için, s o n l a rı n ı n ne o l d u ğ u n u
g ö r e m iyordu k . Etrafı m d a k i a d a m l a r k o r k u i ç i nde s i n m i ş ­
l e r d i ve b e n d e , k a h r a m a n l ı k yaparak e l i m e p e k b i r şey
geçmeyeceği k a n a at i n d e yd i m . Aynen , b i rkaç hafta ö n c e ,
B o r o d i n o yo l u n d a O p r i ç n i k l e r i görev b a ş ı n d a i z l e d i ğ i m i z
z a m a n o l d uğu gib i , T ü r k l e r i n s i l a h atışları n ı n ve çığlıkları­
nın azald ı k l a r ı n ı ve daha çaresiz hale g e l d i k l e ri n i d u y d u k .
S a n ı y o r u m ki , o nları i z l e rk e n sen d e b e n i m gibi h i ssett i n
Aleksey, kat i l l e r i n vahşeti ve becerisi karş ı s ı n d a , korku v e
saygıyla karı ş ı k b i r h i s d u y d u n . "
Bir şey söyl e m e d i m . H ak l ı y d ı b e l k i . Belki b u hisle­
rio ikisini d e d u y m u ş t u m , a m a i ç i md e bu hislerin ye r i n i
u z u n z a m a n d ı r kat ı ks ı z b i r n e fret a l m ı şt ı .

302
 " T e c rübe l e ri n i n o n l a ra kazand ı rd ığ ı h ı z sayesinde , ge­
riye kalan az ı c ı k ses s u s t u ru l d u . H ayatta kalan Etlakl ılar
ile b e n d e h ş e t i ç i n de d o n a ka l m ı şt ı k ; o n l a r ı n b at ı ! korku ­
ları b e n i e t k i l e m i ş ve ne yapacağ ı m k o n u s u n d a şaşkına
ç e v i r m i şt i . Kısa s ü re s o n ra k o r k u rn u n üst e s i n d e n g e l d i m
ve d i ğ e rl e ri n de n , n e l e r o l d uğ u n a d a i r bügi a l m aya çalış­
t ı m , ama faydası o l m ad ı . Ara l a r ı n d a n Fransızca b i l e n t e k
kişi, g ö z ü n e b i r T ü r k ku rşu n u isabet e t m i ş , cansız yat ı ­
y o rd u . G e riye kalanlarla i l e t i ş i m kurab i l e c e k o l sayd ı m
bile , korku l a r ı n ı aşab i l e c e ğ i m d e n e m i n deği l d i m . H e r n e
kadar, atl ı ların b i r şekilde , s ö z ü e d i l e n kurtarıcıyla i l i n t i l i
o l d u ğ u n u s e z d i y s e m d e , bu köylüler, o n u n gelişini sev i n ç ­
t e n ç o k korkuyla karş ı l a m ı ş g i b i g ö rü n üy o r l a rd ı .
"Yalnız baş ı m a , h ı z l ı adımlarla, ö n c e d e n Türklerin dur­
dukları yere g i tt i m . Ö n ü m d e k i ağaçların arasında, b i r ye re
s i n m i ş ya da koşuşturan gölgeler g ö z ü m e çarpıyor, i nsan
dili ile hayvan h o m u rt u s u arasında bazı sesler duyuyor­
d u m . Ard ı n d an , yüksek sesli bir çığlık d u y d u m . Bağırışın
Tü rkçe o l d u ğ u n d a n e m i n d i m , ama ses h e m e n sustu ru l d u ,
ye r i n i d a h a ö n c e d u y d u ğ u m o h o m u r d a n m a l a ra ve kıs kıs
g ü l m e l e re b ı rakt ı . B i rkaç dakika ağaçların arasında d o l a n ­
d ı m ; ayakları m , d ü z i n e l e rc e T ü r k cesed i n e takı l ıyord u .
H e r b i r i n i n b o y n u n d a ve b i rç oğ u n u n d a h a başka yerle ri n ­
de de aynı yaralardan vard ı , a m a h a l a atl ı lardan hiçbi riyle
karş ı laşmam ıştı m . S o m a d u ru p d i n l e d i m .
"O ana kadar d u y m a k t a o l d uğ u m sesler azal d ı , art ı k
t e k duyab i l d iğ i m , saldı rıya h a z ı r l a n a n hayva n l a r ı n h ı r ı l ­
tı l ı , h ı z l ı solu malarıyd ı , h e r taraftayd ılar. O n l a r ı n o rtala­
rına girmiştim ve ş i m d i etrafı m sarı l ıydı . Pek faydası o l ­
mayacağ ı n ı b i l m e m e rağ me n , e l i m i k ı l ı c ı m a g ö t ü r d ü m .
Arka m d a , y a k ın d a n g e l e n b i r ayak sesi i ş i tt i m . D ö n d ü ­
ğ ü m d e ke n d i m i Z i meyevi ç ' l e karşı karşıya b u l d u m .
" Ko n u ştu , a m a d i l i n i a r ı l a m ıyordu m . N e fe s i n i n p i s k o ­
k u s u n u a l ab i l iyord u m , batakl ı k gibi ko kuyo rd u . Tekrar,
bu defa başka b i r d i l d e k o n u şt u , ama y i n e a n l a m a d ı ğ ı m
b i r d i l d i . Sonra İ ng i l izce k o n u ş . . . , l 7 i akşamlari d e d i Rus
o l d u ğ u m u a n l at m a k i ç i n , b a s m a ka l ı p İ ngil izce b i r c ü m l e

303
k u r u v e rd i m . C ü m l e k u r m aya çalışarak d u raksad ı , ard ı n ­
d a n g ü l ü m s e d i ve akıcı b i r Fransızca'yl a , ' Öyleyse , Fran­
sızca b i l iyorsunuzdu r , ' d e d i .
" B Üdiğimi söyl e d i m v e Z i meyev i ç ö n ü m d e n y ü rü m e ­
y e başlad ı . Arkas ı n d a , t ı p k ı s ı rt ı n a g iymeye ü ş e n d i ğ i b i r
p a l t o gib i , b i r T ü r k ' ü n cansız b e d e n i n i sürü k l e d i ğ i n i a n ­
c a k o z a m a n fark e t t i m . Yü rü rken d ö n d ü v e arkası ndaki
cesed i , o g e l m e d e n ö n c e etrafı ın ı sarmış olan yarat ı kl a r ı n
o rtas ı n a ş ö y l e c e at ı v e rd i . Arka m ı z d a , e fe n d i l e ri n i n o n l ara
att ı k l arı şeye ç u l l a n d ı kl a rı n ı d u y d u m .
" Efiaklıları b ı ra kt ı ğ ı m ye re doğru y ü rü d ü k . O n l a r ı b ı ­
rakt ı kt a n sonra geçen z a m a n i ç e r i s i n d e b i r m i kt a r c e s a ret
t o p l a m ı ş l a rd ı , ş i m d i ayakta d u ru y o r ve n e yapac a k l a rı n ı
k o n u ş u y o r l a rd ı . Biz o raya varı nca ( Z i meyev i ç o raya va­
r ı n c a ) b i r kez d a h a k e n d i l e ri n i korkuyla ye re a t ı p sindiler.
Z i meyev i ç o n l a ra hiç a l d ı rmad ı . O n l a r ı n b i raz ö t e s i n d e
o t u r u p k o n u ş m aya başlad ı k .
" M e ra k , h e m ko rkuya h e m d e görgü kural l a r ı n a ü s t ü n
g e l m işti ve o n a , e n a ç ı k s o ruyu d o ğ r u d a n s o r d u m : ' N e s i ­
n i z siz ?'
' S iz R u s ' s u n u z , ' d e d i , 'bu y ü z d e n böyle şeyleri anlars ı ­
n ı z . Biz, vamp i r i z , vurdalak, sizin d i l i n i z d e söyl e m e k ge­
re k i rse . ' Şaşkı nlığımı açığa v u r m a m a gerek y o k t u . 'Ve va­
tanseverleriz , ' d iye d e v a m e t t i .
' H e p i n i z Efiaklı m ı s ı n ı z ? ' d iye s o r d u m .
' Ş u a n d a ç o ğ u m u z öyl e ; M o l d ovalı b i rkaç kişi var. S ü ­
rekl i d e ğ i ş e n b i r grub u z , l i d e r dışında , ' d e d i , baş ı n ı hafifçe
eğere k . 'Ama şu a n d a h e p i m i z . . . bu y ö re n i n yerlisiyi z . '
"O z a m a n a kadar, yoldaşları o r m a n d a n ç ı kıp g e l m e ­
ye baş l a m ı ş l a rd ı . O n kiş i , b i r araya g e l m i ş , b a s i t b i r grup
o l u şt u r m u ş l a rd ı , d ü z e n l e ri , b e n i m y o l d a ş ı m o l a n Efialdı ­
l a rd a n ç o k farkl ı değ i ld i . A m a Efiaklıların o rtas ı n d a , bu
y e n i grub u n d i kkat i n i çeken bir şey vard ı . O şeyi n n e o l ­
d u ğ u n u gayet i y i t a h m i n e d eb i l i y o rd u m .
' H e p s i size b e n z e m i yo r , ' d e d i m .
' O n l a r d a size b e n z e m i yo r , ' d e d i e l iyle Efiaklıları işa­
ret e d e re k . ' T ü m c e m i y e d e r d e sınıf fark l ı l ı kları vard ı r . '

304
Bana yüz y ü z e b a k ab i l m e k i ç i n d ö n d ü . 'Ve işte b u yüz­
d e n , b u ra d a o t u r u p s i z i n l e k o n u ş ab ü m e k , h e rk e s e nasip
o l m a y a n bir ayrıcal ı k . '
' öy l e ys e , s a n ı y o r u m k i , k a l e d e b i z i g ö r d ü n ü z , ' d e ­
dim.
' G ö rd ü m , a m a b u ra d a o l d u ğ u n u z u v e b i z i m n e yap a ­
cağ ı m ı z ı z a t e n b i l iy o rd u m . '
'Ve d ö rt y ü z y ı l d ı r o rada m ı y a ş ı y o rd u n u z ? '
' D a h a o k a d a r o l m ad ı , ' d iye cevap l ad ı , o n a p e k yakış­
mayan efldrlı b i r g ü l ü m s e m e yl e , ' a m a yak ı n d a olacak . '
' Pe k i y a d iğerleri , o n l a r d a bu kadar yaşidar m ı ? '
'Ah , hayır , ' d iye y a n ı t l a d ı k ü ç ü m s e y e re k . ' B e n i m ya­
ş ı m a g e l e n e k a d a r yaşamak yete n e k , zeka ve i l e ri görüş
gerekt i r i r . Bunlar kişi n i n , bir p iyade e r i n d e b u l a b i i e c e ğ i
ya da arayacağı ö z e l l i k l e r değü d i r . S iz d e n d a h a yaş l ı l a r
kes i n l i k l e , a m a o k a d a r da değ Ü . '
' O n l a r ı s i z m i ya ratt ı n ı z ? ' d iye s o rd u m , ' O n l a r ı s i z m i
v a m p i re ç e v i rd i n i z d e m e k iste d i m . '
' B u n a d a cevab ı m , hayır. K i m b ö y l e yarat ı k l a rd a n ,
oğlu o larak b a h s e t m e k t e n g u r u r duyab i l i r ki? K e n d i l i k l e ­
r i n d e n ö l ü m s ü z o l m a eği l i m i nd e l e r o n l a r . Z a m a n z a m a n
yab a n c ı b i ri ( ü n ü m ü z ü d u y m u ş o l a n b i r v a m p i r) a r a m ı z a
kat ı l ab i l i r . G e n e l l i k l e , aram ı z a k ab u l e d i l i rl e r'
" Eflakl ı lardan b i ri ( k al e n i n kap ı s ı n a g i t m i ş o l a n ) n e
y a p m a k iste d i k l e r i n i a n l a m a k i ç i n v a m p i r l e re yanaşt ı . O
yaklaş ı n c a , v a m p i r l e rd e n b i ri d ö n ü p a d a m ı n ü z e r i n e atı l ­
d ı . B i rkaç saniye i ç e r i s i n d e Efiaklı yere m ı h l a n m ı ş , ü z e ri ­
n e iki v a m p i r d a h a ç u l l a n m ı ş t ı . Z i m e y e v i ç o n l ara b ağ ı rd ı ,
o n a b a k m a k i ç i n d u rd u l a r . Ye n i d e n b ağ ı rd ı , b u n u n ü z e r i ­
n e s ü rü l e ri n e geri d ö n d ü l e r İste ksizc e . Sacakları aras ı n d a
kuyru k l a r ı n ı g ö r m ü ş k a d a r o l d u m .
" Z i m e y e v i ç ile b i r s ü re d a h a k o n u ş tu k . G e r ç i astia­
rı n ı n o rm a n d a n s ü r ü k l eyerek g e t i rd i k l e ri Türk c e s e t l e ­
r i n d e n kalanları b i t i ri ş l e r i n e göz a t a r k e n d i kkati n i n d a ­
ğıldığını s e z i y o rd u m . O n u n ö n e ri s i ü z e ri n e , e n a z ı n d a n
Karpat l a r' ı n b u b ö l g e s i nd e n T ü r k l e r i t e m i z l ey i n e eye ka­
dar, b i r l i kt e ç a l ı ş maya karar verd i k . M o s k o v a ' d a y ap m a -

305
yı p la n l a d ı ğ ı m ı z a b e n z e r şekilde çalışacakt ı k ; g ü n d ü z l e ri
' b i z ' , Türkl e r i n yerleri n i t e s p i t e t m e k i ç i n casusluk ya­
p a c a kt ı k ve sonra ' o n l ar' geceleri ç ı k ı p Türkleri yok e d e ­
c e k l e rd i . Dağda b i z l e ri b u l m a n ı n o n u n i ç i n sorun olma­
yacağ ı n ı söyl e d i . G i d i p p l a n l a rı m ı z ı , hayatta kalan altı
Eflaklıya a n l attı h a tt a .
' N e red eyse şafak sökec e k , b i z e m ü s a a d e e t m e n i z ge­
rek , ' d e d i o n l a rl a k o n u şt u k t a n sonra yan ı m a gel i p . 'Ama
öncelikle , k ı l ı c ı n ızı ö d ü n ç alab i l i r m i y i m ? '
" B u n u n o n a ne gibi b i r faydası olabileceğ i n i a n l a m a ­
d a n , k ı l ı c ı ın ı e l i ne v e rd i m . O n u ald ı , hala b i r T ü r k ' ü n ce­
se d i n i n etrafı n a ç ö k m ü ş d u ru m d a olan d iğer vamp i rl e r i n
yan ı n a gitt i . Kılıçla ne yapt ı ğ ı n ı a n l ayamad ı m , b i raz sonra
e k i b i n i ö n ü n e kat m ı ş , yukarıdaki şatoya geri götürüyor­
d u . Yaklaştıkları z a m a n , k ı l ı c ı ın ı n u c u n u ağz ında t u t m a k ­
t a o l d u ğ u n u g ö rd ü m . Ü z e r i n d e i r i b i r parç a , kan l ı , çiğ
et vard ı ; o n u ö n c e dişleriyle parçalad ı , sonra t a m a m ı n ı
yed i . S o n ra gülü mseyere k , silahı bana geri att ı . Kılıcı ya­
kalad ığımda , b e n i hafifçe selamladı ve dağ ı n yükse k l e r i n e
doğru , y o l u n a devam et t i . B i rkaç dakika içerisinde , görüş
a l a n ı n d a n ç ı ktılar.
" O t u r u p o geeeki ç a r p ı ş m a d a n ge riye kalanlara bak­
t ı m ve Z i meyev i ç ' l e ara m ı z d a geçen t u h a f k o n u ş mayı
d ü ş ü n d ü m . G ü n ü n soğuk ışıkları altında, g ö rd ü ğ ü m ve
d u y d u ğ u m her şey, tuhaf ve i n a n ı l m az g ö rü n e c e kt i , y i n e
d e o n l a r d a n ş ü p h e d u y m u y o rd u m ; h a t t a keşfettiği m şey
karşısında, şok hissi b i l e yaşa m ı y o rd u m . S a n ıyorum k i ,
t e h l i keyi kişisel olarak algılamadığım i ç i n , k o r k u d u y m u ­
y o r d u m . S o n ra , etrafı m ızda yatan ç ü rü m ü ş T ü r k ceset­
l e ri n e , korkudan s i n m i ş silah arkadaşlarıma ve k ı l ı c ı m ı n ,
b i r y a n d a n ç o k alışıldık b i r g ö rü n ü m d e , a m a o g ü n ti k s i n­
d i r i c i bir h a l e gelmiş olan , kanla kap l ı b ı çağına b a kt ı m .
S o n ra d ö n ü p kust u m . "
D u r d u , b i rkaç dakika i k i m i z d e sessiz kald ı k .
" Peki o n u n l a t e k ra r karşı laşt ı n m ı ? " d iye s o r d u m s o ­
nunda.
'T ı p k ı o n u n ö n e rd iğ i şekilde o l d u . Biz g ü n d ü z l e r i dağ-

306
l a n tanyo r , Türkl e r i n yerl e r i n i t e s p i t ediyor, fakat o n l a rl a
çarp ı ş m aya g i rm i y o rd u k . G e c e l e ri , Z i meyev i ç ve e k i b i
o rtaya çıkıyor, b e l i rl e d i ğ i m i z işgalci g rub u n u o rt a d a n kal ­
d ı rıyo rlard ı . T o p l a m d a y ü z l e rce s i n i ö l d ü rm ü ş olmalılar.
Z i meyeviç iyi bir yoldaşt ı ; buna güleb i l i rs i n , ama o kah­
rolası ü l ke d e karşılaştığı m h e rkeste n iyiyd i . Ve diğer vam­
p i rl e r l e d e b i raz k o n u ş t u m . Z i meyev i ç ' i n söylediği kadar
i n s a n l ı ktan u z a k deği l l e rd i . Yani , nasıl o l d u k l a r ı m sen de
b i l iyorsu n ; O p r i ç n i k l e r l e sen de k o n u şt u n . Ve u n u t m a k i
onlar, b e n i m o m u z d a ş l a r ı m d ı ; e n a z ı n d a n b e l l i b i r s ü r e
i ç i n . İ s i m k u l l a n m ıyo r l a rd ı , ama Pyotr, Varfolemey, A n d ­
r e y ve Yoan ş i m d i k i l e rl e ayn ı o l a n t a k m a i s i m l e rd i . "
D i m it r i y b a n a d ö n ü p n e söyleyeceğ i n i d ü ş ü n e r e k göz­
l e r i m e b a kt ı . S o n ra b aş ı n ı o l u m s u z a n l a m d a sallad ı , sanki
bir rüya d a n uyan ıyor gibiyd i .
" E n a z ın d a n hatı riayab i l d iğ i m kadarıyla öyleyd i , " d e d i .
" U z u n z a m a n ö n c e yd i . "
" O n l a r l a n e kadar kal d ı n ? " d iye s o rd u m .
" Fazla değ i l . Yaklaşık iki hafta g e ç t i k t e n sonra , b i r Rus
t ab u ru g ö z ü m ü z e ç a r p t ı s o n u n d a ve b e n de alışık o l d u ­
ğ u m d ü z e n e geri d ö n m e y e karar v e rd i m . O gec e , veda­
laşab i l m e k için, Z i m eyeviç b i z i m l e b u l u ş u n c aya kadar
b e k l e d i m . B u kararı n e d e n v e rd i ğ i m i a n l a d ı ve t ü m sa­
m i m iy etiy le b a n a , ne z a m a n yard ı m a i htiyac ı m olursa,
korkmadan ondan i steyeb i l eceği m i söyled i . "
" S ö z ü n ü t u t a c a k kadar iyi b i riymiş bari . " D i m i t r i y ses
t o n u ru d a k i iğn e l e rneyi fark e t m e d i .
"Aynen öyle Aleksey, aynen öyl e . Va m p i r o l m a l a r ı n ­
dan hoşlan mayab i l i rs i n , Tanrı b i l iyor y a , b e n de h o ş l a n ­
m ı y o ru m , ama ' o n lar' , güve n i l e c e k kişiler. Ö y l e oldukla­
rı n ı kanrdad ı l ar . "
V e i ç t e n i ç e o n u s u ç l ay a m ı y o rd u m . O p r i ç n i k l e r yar­
d ı m çağrı mıza y a n ı t vermişler, o n l a r d a n yap m a l a rı n ı iste ­
d i ğ i m i z şeyi yap m ı ş l a rd ı . B u n u i k i m i z d e b i l iyord u k , y i n e
de i k i m i z i n vardığı s o n u ç l a r b i rb i ri n d e n e p e y farkl ı görü ­
n ü y o rd u . B u farklıl ığı s o rgu i a d ı m ve ç o k g e ç m e d e n o n u
b u l d u m . D i m i t ri y ' i n o yaratıkların v a m p i r o l m a l a r ı n d a n

307
h o ş l a n m a d ığ ı n ı Tanrı b i l iyor o l ab i l i rd i , a m a b e n i m öyle
o l d u ğ u n a ikna e d i l m e m g e re k iyordu h a. l a . B e n i m , o n l a ­
rın doğalarına karşı d u y d u ğ u m sezgisel , i ç g ü d ü s e l nefre t ,
g ö r ü n ü y o r d u ki , D i m i t r i y ' d e yoktu , ya da e n a z ı n d a n
g i z l e n m i şt i . O n l a rı , d ü ş m a n a d o ğ ru l t u l m a s ı g e r e k e n b i r
savaş t o p u o l a rak d ü ş ü n ü y o r o l ması , fazla m a n t ı k l ı yd ı .
O n u n i k i m iz d e n d a h a akılcı o l d u ğ u n u görme k , b e n i şa­
ş ı rttığı gib i , M a k s i da şaş ı rt ı rd ı .
Evet , eğe r akılcıhk buysa , c a n ı c e h e n n e m e gideb i l i rd i .
Sevg i , akıldışıyd ı , a m a h e m doğru h e m de güze l d i . N ef­
ret de öyle o l a m az m ı yd ı ? O p r i ç n i k l e r l e o l a n d e n e y i m i m
b e n i , öyle o l ab i leceğine ikna e t m i şt i .
O n a soracak başka s o ru l a n ın d a vard ı , ancak bu soru­
ları so rmayı m i d e m kal d ı rm ı y o rd u . Konuyu değişt i rd i m .
" N e z a m a n g i d iyorsu n ? " d iye s o r d u m .
" Ş u anda haz ı rı m , " d e d i , m a h c u p b i r şekilde g ü l ü m s e ­
yere k . " Pl a n l arı m ı yap t ı m b i l e . Bugün g i d iyoru m . " S o n ra
e k l e d i : " B e n i m için N atalya i l e Boris'e göz kulak o l . "
Sarı l d ı k . Veda e d e r k e n söyl e n e b i l e c e k s ö z yoktu , y i n e
d e uzaklaşı rken b i l i y o r d u m k i , aram ı z d a d a h a d ü rü s t b i r
k o n u ş m a geçmiş o l m a l ı yd ı . D i m itriy, yalan söylüyordu
ya da e n az ı n d a n , h i kaye n i n t a m a m ı n ı a n l at m ıy o rd u ,
b u n d a n e m i n d i m . Z i meyev i ç ' l e ilk karş ı l aşmasına ilişkin
yaptığı açıklama fazla d ü z e n l i yd i ; fazlasıyla, D i m i t ri y ' i n
ke n d i n i iyi h i ssetmesi için uyd u ru l m u ş gibi g ö r ü n ü y o rd u .
Bana a n l at m a k istediği başka şeyle r de vard ı ; a m a anlat­
m a m ı şt ı .
Peki , n e d e n a n l at m a m ı ş t ı ? Ç ü n k ü b e n d e b i r yalan ­
c ı yd ı m . D i m itriy, b e n i m t a m olarak n e gi zl e d iği m i a n ­
l ayab i l e c e k sezgiye s a h i p o l m ayab i l i rd i , a m a b e n i , giz­
l e d i ğ i m bir şey o l d u ğ u n u a n i ayab i l e c e k kadar u z u n
z a m a n d ı r t a n ı y o rd u . O şey, o t i k s i n d i ri c i yaratıkların h e r
b i r i n i y o k e t m e y i k e n d i m e m i syon e d i n m i ş o l m a m d ı ; ar­
t ı k M oskova'ya geri d ö n m e rn e k i ç i n h i ç b i r b a h a n e m d e
k a l m a d ı ğ ı i ç i n , d e v a m e d e c e ğ i m b i r m i syo n . Ben n e d e n
o n a sırrı ın ı söyl e m e m i ş t i m ? Ç ü n k ü o n a güve n m iyor­
d u m . O n u ka n d ı rd ı m , ç ü n k ü o n u n d a b e n i k a n d ı r d ığ ı n ı

308
b i l i y o rd u m . Davra n ı ş ı b e n i m k i n d e n farksızd ı . Ben de , o
da, b i rb i r i m i z e d u y d u ğ u m u z güve n d e o l u ş a n kö rdüğü ­
m ü , " kader" d e y i p yok sayamaz d ı k .
Ara m ı z d a k i t e k yal a n c ı M ak s ' k e n işler n e k a d a r d a h a
kolayd ı . O n u n varlığı , aram ıza ş ü p h e t o h u m l a r ı e k m e ­
m i şt i . Belki o , h e m D i m i t r i y ' d e n h e m d e b e n d e n d a h a iyi
b i r yalancıyd ı ; o kadar ki , ş i m d i b i l e , ifşa o l d u kt a n s o n ra
b i l e , ö l d ü kt e n s o n ra b i l e , h e n ü z yan ı n d a n ayrı l d ığı m , c a n l ı
sUah arkadaş ı m d a n d a h a fazla g ü v e n d u y u y o rd u m o n a .

İ ki g ü n sonra, arabalard a n , y ü k arabaları ve fayto n ­

l a r d a n o l u ş a n b ü y ü k b i r konvoy , Yuryev- Polskiy'den ay­
rdd ı . E k i m ayı n ı n on d ö rd ü yd ü ; N atalya'ya veda e d i p
M o skov a ' d a n ayrı l m a m ı z ı n ü z e r i n d e n b i r aydan fazla za­
m a n g e ç m i şti . Kış b a s t ı r m a d a n ö n c e yaşad ı ğ ı m ı z son gü­
n ü n , o gün o l d u ğ u n u s o n radan a n l ad ı k . Yo l c u l u ğ u m u z u n
i k i n c i g ü n ü n d e , sıcakl ı k b i rd e n d ü ş t ü . M o skova'ya yo l ­
c u l uğ u m u z , p l a n l a n d ı ğ ı n d a n d a h a soğuk ge çe ce kt i , a m a
yalnızca ü ç ya d a d ö rt g ü n sürecekti ve s o n ra M o skova'ya
d ö n m ü ş o l ac a kt ı m . B u Rus kışında, B o n a p a rt e ' ı n geri çe­
kilişi ç o k daha u z u n s ü r e c e kt i .
D ö n ü p geride d i z i l i o l a n araçlara baktığ ı m d a , P e t ro
Petrov i ç ' i n , " s e rmaye l e r i n i " M oskova'dan g ö t ü r m e k i ç i n
kullandığ ı , ü ç kapal ı araba ç a rp t ı g ö z ü m e . Petro P e t ro ­
viç, i l k arab a n ı n ö n ü n d e , s ü rü c ü n ü n yan ı n d a o t u ru y o rd u .
O n u n arkası n d a , t e n t e n i n gölgesi nde D o m n i k i i a 'ya ait
o l d u ğ u n u b i l d i ğ i m bir yüzü seçeb i l iyordu m . U z u n yol ­
c u l uğ u n b ü y ü k k ı s m ı n ı ona bakarak geç i rd i m .
B e n i m o l d uğ u m arabada çeşit çeşit i nsan vard ı , yaşlı ­
lar, gençler, b a z ı aileler. . . m u h a t a p o l m ayı c a n ı m ı n fazla
i s t e rn eyeceği t ü r d e n insanlar. Sevgili ş e h ri m i n k u l e l e ri n i n
ve kubbe l e r i n i n i l k k e z g ö rü n ü r o l d uğu , yo l c u l uğu m u ­
z u n d ö rd ü n c ü g ü n ü n d e , yan ı m d a o t u r a n b i r a n n e n i n iki
ç o c uğu n a , b e n i kendi ç o c u k l u ğ u rn u n anıtarına g ö t ü r e n
b i r halk masal ı n ı n s o n u n u a n l at m akta o l d uğ u n u hatı rl ı ­
y o ru m . Tekrar d ö n ü p D o m n i kü a ' y a b a k m a d a n önce , b i r­
kaç dakika yaklaşm akta olan ş e h re b a k m ı şt ı m .

309
 An n e n i n ç o c u k l a r ı n a a n l attığı masal , b ü y ü k a n n e m i n
e n sevd iği masa l l a rd a n ve e n t u h a f o l a n l a r ı n d a n b i riyd i
ve h e r ne kadar basit b i r masal olsa d a , e n k o r k u n c u yd u .
G ü n e y d e , U ry u p i n a d ı n d a b i r kasahada g e ç i y o rd u . Ç o ­
c u k l uğ u m u n , ş i m d i ö n e m i n i t a m a m e n kayb e t m i ş o l a n
korku l a rı n ı n a n ı l ar ı n d a tese l l i bularak, öylece kad ı n ı d i n ­
led i m .
" O yolcu v e yarat ı k ları g i tt i kt e n sonra, h e rkes sev i n ­
m i ş , " d iye a n l atıyordu , bahsettiği sev i n c e uyg u n o l s u n
d iye sesi n i yükse l t e re k , " a m a b i r s ü re sonra , i nsanlar yo ­
l u n d a g i t m e y e n b i r şey o l d u ğ u n u fark etmişl e r . " B i r sır
verir gibi ç o c u k l a rı n ı n ü z e r i n e eğildi ve sesini a l ç a kt ı :
" Kasaba ç o k sessizmiş, o kadar sessizmiş ki , b i r çiftç i ­
n i n , afyon t o h u m u e k i ş i n i n sesini b i l e duyab ü i y o r m u ş s u ­
n u z . " Çocuklar, kafalarını kal d ı rı p o n a g ü l ü m se d i l e r ; d a h a
ö n c e defalarca d i n le d i kl e r i bu h i kaye n i n s o n u n u b i l iyor­
l a rd ı .
" S o n u n d a , k ü ç ü k b i r ç o c u k , t a m s e n i n yaşlarında b i r
ç o c u k m u ş , G rişa , " d e d i oğl u n a , " yo l u n d a g i t m e y e n şeyi n
n e o l d u ğ u n u a n l a m ı ş . Kasaba ç o k sessizmiş, ç ü n kü h i ç
k u ş sesi yo k m u ş . Yol c u n u n yaratıkları , yal n ızca fareleri
y e m e k l e kal mamışlar, o radaki b ü t ü n kuşları d a ye mişler.
"Ve b i l d iğ i n i z gib i , b u g ü n e d e k , kuşlar bir daha o ka­
sahaya uğra rn a m ı ş . "

3 1 0
İkinci Bölüm
 18

M oskova'ya vard ığımda g ü n l e rd e n p a z a rd ı . Şehri , da­

h a önce e n kötü haliyle görmüş o l d uğ u m a m e m n u n d u m ,
ç ü n k ü ş i md i , h e r n e kadar ş e h i r hala ü z ü c ü b i r d u r u m d a
olsa d a , e n a z ı n d a n b i r m i ktar iyileşme o l d u ğ u n u göreb i ­
l iyordu m . D o m n i k i i a gib i , ş e h ri d a h a Fransızlar g e l m e ­
d e n ö n c e t e r k e t m i ş olan h a l k ı n b ü y ü k k ı s m ı i ç i n , ş e h r i n
ş i m d i k i haliyle o z a m a n k i h a l i arasındaki fark, y ü r e k par­
çalayıcı b o y u t t a olmalıyd ı . O n u son g ö rd ü k l e r i n d e hala
fiz i ksel güze l l i ğ i n i n z i rvesinde bir ş e h i rd i ; sokakları için­
de akıp giden insanlar, ona can veriyordu , gerçi i nsanlar o
sırada, ş e h i rd e n d ı şarı doğru akıyorlard ı . B e n M o skova'yı
son gö rdüğü m d e , şehrin üçte ikisi yanıp kül o l m u ş t u , n ü ­
fusun yal nızca ç o k k ü ç ü k b i r k ı s m ı orada kalmıştı v e so­
kakları n ı yal nızca, işgalci Fransız aske rleri d o l d u ru y o rd u .
Bugü n , ş e h r i n ü ç t e ikisi yang ı n d a h a rap o l m u ş d u ru m ­
dayd ı . B e n i m i ç i n sürpriz değ i l d i b u , ama başka b i rç o k
i n s a n i ç i n d e h şet vericiyd i , öze l l ikle de , d ö n d ü k l e r i n d e
k e n d i evlerini ya n ı p k ü l o l m u ş d u r u m d a b u l a n l a r i ç i n .
Bugü n , ş e h i rd e h i ç Fransız yokt u ; Fransızları h i ç g ö r m e ­
m i ş o l a n l a r i ç i n b i r ş e y fark e t m i y o rd u , ama o n l arı gör­
m ü ş olan b e n i m i ç i n , bu b i r iyileşmeyd i . Bugü n , ş e h r i n
nüfusu hala azd ı ; ama e n kötü z a m a n m d a o l d u ğ u n d a n
fazlaydı ve gitgide art m a ktayd ı . O n u d o l u z a m a n ı n d a
g ö r m ü ş olanlar i ç i n , hala boştu . B e n i m için de h e n ü z d o l ­
m u ş değildi , ama e n a z ı n d a n d o l m aktayd ı .
B u yüzde n , o gün eksantrik b i r t i p gibi g ö r ü n ü y o r ol-

313
m a l ı yd ı m . G e r i d ö n e n M oskoval ıların çoğu , y ü z l e r i n d e
çaresiz b i r ş o k ifadesiyl e , ö n l e r i n d e u z a n a n ( h e m kişisel
h e m d e m i m a r i a n l a m d a ) ye n i d e n yap ı l a n m a görev i n i n
m u a z z a m b o y u t u n u d ü ş ü n e re k , etrafta ağır ağır dolaşı­
yorlard ı ; ben ise , yıllard ı r görmediği güzel bir şehri ye­
n i d e n ziyaret e t m e kt e olan b i r yo l c u n u n bariz keyfiyle
g e z i y o rd u m .
Yine d e , K re m l i n ' i n başına gelen felaketi k e n d i gözle­
rimle ilk g ö rdüğü m d e , yüz ü m , etrafımdaki d iğ e r l e r i n d e n
ayı rt e d i l e m e z h a l e g e l m i ş o l malıyd ı . B o n a p a rt e ' ı n işgali ­
n i n i l k g ü n l e r i n d e yang ı n d a n k o ru n m u ş t u ; bu b ü y ü k öl­
çüde , ele geçirdikleri tac ı n e n değe rl i m ü c e v h e ri n i koru ­
m a k isteyen Fransızların k e n d i çabalarıyla o l m u ş t u . A m a
ş e h i rd e n ayrı l ı rken B o n aparte , e l i nde tutamad ı ğ ı şeyi biz
geri a k ın ay a l ı m d iye , kaleye mayı n d ö ş e n e re k yıkılmasını
e m re t m i ş t i . Ş e h ri ilk e l e g e ç i r d i k l e r i n d e Fransızların ya­
kas ı n ı b ı rakmayan yang ı n l a r için b e l k i b u l u n ab i l i rse d e ,
K r e m l i n ' i n yıkıl ınası i ç i n geçerli h i çb i r askeri n e d e n b u ­
l u n a m az d ı ; bu yal nızca, öfkeye ye n i l m e kt i .
1 8 1 2 s o n b a h a r ı n d a B o n a p a rte ' t a n ayrıl maya başla­
yan şans , art ı k o n u t a m a m e n t e r k e t m i şt i . K re m l i n yı­
k ı l m a m ı ş t ı . N a p o l e o n ' a bağlı askerler, böyl e s i n e b a rb a r
b i r e m ri uyg u l a m ayı iste m e m i ş i e rd i b e l k i . Belki , yağ m u r
fitilieri s ö n d ü r m ü ş t ü . S e b e p n e olursa olsu n , b a ru t u n ç o k
a z b i r k ı s m ı alev a l m ı şt ı . A m a Kre m l i n ' i n ayakta kaldığı­
n ı g ö r m e k M oskova i ı l a n ne kadar rahatlattıysa da, yap ı ­
l a n t a h ri b a t ı g ö r m e k y i n e de ç o k acıyd ı . Kızıl M e y d a n i n
karşısında, T o p h a n e ile Az iz N i k o l a i Kulesi arasında yer
alan h e r şey, n e h re d oğru u z a n a n başka ku l e l e rl e b i r l i kte ,
yok o l u p g i t m i şt i . İ ç e ri d e ne ile karşılaşacağıını b i l m e d e n
d o l a ş ı rke n , Fasat S arayı ' n ı n yıkılmış o l duğu n u g ö r d ü m .
E n k ö t ü s ü d e , b i r z a m a n l a r Büyük i van Ç a n Kulesi ' n i n
ü z e r i n d e ye r alan m ü t h i ş altın h a ç yoktu . H e rh a n g i b i r
p a t l a m a d a y o k o l m u ş değil d i ; ye re i n d i ri l m i ş ve b i r ara­
baya konarak B o n ap a rt e ' ı n gan i m e t i n i n b i r parçası olarak
g ö t ü rü l m ü ştü .
Fransızların ç e k i l m es i n i n yarattığı tah ribata t a n ı k o l -

314
m a k ü z ü c ü olsa d a , Fransızlar g i tt i kt e n s o n raki y i r m i d ö rt
saat i ç e r i s i n d e ge riye kalan M oskova n ü fu s u n u n i ç i n e
d ü ştüğü anarşi ç u k u ru n u görmed i ğ i m i ç i n ke n d i m i şanslı
sayıyo rd u m . O olaylar h a k k ı n d a d u yd u k l a r ı m bile yete ­
r i n c e m o ra l b o z u c u y d u . Kalabal ı k , art ı k yet i m l e r i n değil
de, h a r e k e t ett i r i l e m eye c e k kadar güçsüz d u r u m d a k i ya­
ral ı Fransız askerl e r i n i n b u l u n d u ğ u Kimsesizler Yu rd u ' n a
y ü r ü m ü şt ü . H al k ı n öfkesi , ç o k az askeri sağ b ı ra k m ı şt ı ;
gerçi o n l a rın ö l ü m l e ri , ş e h i rd e n ç ıkmayı başarıp d a , ya­
vaş yavaş , d o n d u ra r a k ö l d ü re n Rus kışına ad ı m at m ı ş
o l a n silah arkadaşları n ı n k i l e rd e n ç a b u k o l m u ş t u . H a l ­
k ı n yapt ığı t e k şey, i nt i kam duygusuyla yap ı l a n eyl e m l e r
olsayd ı , b u n l a r , yanl ı ş ye re yö n e lt i l m i ş b i r vatanseve r l i k
duygusuyla i l işkilendirileb i l i rd i ; a m a , b a n a a n l at ı l a n lara
göre , yağmac ı l ı k h e r z a m a n k i n d e n daha yaygın yaşa n m ı ş ­
t ı . T ü m M oskova l ı ların i d a re l i b i r b i ç i m d e k u l l a n m a l a r ı
g e r e k e n t ü m malze m e l e r , e n g ü ç l ü ve e n b e n c i l o l a n l a r
tarafı n d a n kap ı l m ı ş t ı . N eyse ki , ş e h r i n yakı n l a rı n d a , Fran­
sızların g i t m e l e r i n i bekleye n , Prens Khonvanskiy k o rn u ­
tası a l t ı n d a Rus b i r l i kleri vard ı d a , h i ç b i r k a n u n u n ( n e
Fransız n e d e Rus k a n u n l a rı n ı n ) h ü k m ü n ü n g e ç m e d i ğ i
d ö n e m , d a h a fazla i nsafsızlığa yol a ç m a d a n kısa s ü r e d e
s o n ra e r m i şt i . Ben ş e h re d ö n ü n c e ye d e k , kibarl ı k o l masa
d a , uygarl ı k , eski h a l i n e ç o ktan d ö n m ü ş t ü .
Tve rskaya ' d a k i b e n i m çoğu n l u k l a kaldığım h a n ( a h ı r­
l a rd a ya da m a h z e n m e z a rl a rd a kal mad ı ğ ı m z a m a n l a rd a ) ,
k ı s m e n d e olsa yang ı n d a n paçayı k u rtarab i l m i şt i . Alevler,
b i n a n ı n b ü y ü k bir kısm ı n ı , ayrıca o d a l a r ı n yarı s ı n ı k ü l
e t m i şt i , a m a h a n ı n s a h i p l e ri o z a m a n a k a d a r d ö n m ü ş l e r ,
ge riye k a l a n ku l l a n ı l ab i l i r d u ru m d a k i o d a l a rd a n yararl a ­
n a ra k işlerini ye n i d e n c a n l a n d ı r m a k i ç i n çabalıyorlard ı .
H a n c ı b e n i , m o ra l b o z u c u b i r b i ç i m d e ç ı p l a k o l a n b i r
o d aya g ö t ü r ü r k e n , o n u n l a s o h b e t e t t i m . E s k i d e n yatt ı ­
ğım oda a rt ı k y o kt u ; b i r z a m a n l a r o o d aya ç ı kan m e rd i ­
v e n l e r a rt ı k d ö k ü n t ü v e m o l o z d o l u b i r araziye b a k a n b i r
u ç u ru m a ç ı kıyordu . H a n c ı Vad i m ' i , D i m i t r i y ' i ve M aks' ı
sordu . H e p s i n i n iyi o l d u k l a rı n ı söyle rke n , e n kolayı n ı n

315
M aks h a k k ı n d a yalan söyl e m e k o l d u ğ u n u fark e tt i m .
A m a a n l a d ı m k i , Vad i m ' i b e n i m g ö rdüğü m d e n d a h a ya­
kın z a m a n d a g ö r m e m i şt i .
Vad i m ' i n i z i n i s ü r m e k i ç i n yapab i l e c eğ i m fazla b i r
şey y o k t u . Fransızların gelişiyle b i r l i kte o d a b e n i m gib i ,
faal iyede ri n i gizli o l a rak s ü rd ü r m e y e b a ş l a m ı şt ı . K e n d i n i
g i z l e m e yeteneği b a k ı m ı n d a n d ü n y a m n e n iyisi o l maya­
b i l i rd i , ama M oskova kadar b ü y ü k ş e h i rde , onu aramaya
n e r e d e n başlayacağ ı ın ı b i l e b i l m i y o r d u m . Yapab i l d iğ i m
t e k şey, haftalar ö n c e kararlaşt ı rd ı ğ ı m ı z b u l u ş m a n o k t a l a ­
rına g i t m e kt i . Fazla u m u t yoktu , a m a b u eyl e m i m i z i n s o n
p l a n ı yd ı . i ht i m a l n e kadar zayıf o l s a d a , o n u b u l ab i l m e k
i ç i n t e k şansım b u y d u . H e r şeyd e n ö n c e , O p r i ç n i k l e r d e n
b i ri veya ikisi de o rada o l ab i l i rd i b e l k i ; k i b u , ü z e r i n d e
b i rb i ri n e t e z a t duygu larla d ü ş ü n d ü ğ ü m b i r fıkird i .
Pazar g ü n ü n ü n b u l u ş m a yeri , K re m l i n ' i n doğu ­
s u n d a k i M e n ş i kov Kulesi ' n i n yan ı n d a k i Fyo d o r S t rat i ­
l i t Kilisesi'yd i . O raya g i t m e d e n ö n c e , r o t a m d a n hafifçe
sapara k , ş e h i rd e son g e e e m i geç i rd iğ i m yere , Boris ile
N at a l y a ' n ı n g e c e k o n d u m a h a l l e s i n d e kaldı kları ye re uğ­
rad ı m . O raya vardığı m d a , g e c e k o n d u m a h a l l e s i n d e n ge ­
riye b i r şey k a l m a d " ı h ı g ö r d ü m : Değersiz b i rkaç eşya
ortalığa saç ı l ınıştı ve i nsanların inşa ett i k l e ri el yap ı m ı
ç a d ı rl ardan ge riye kalanlar g ö rü l m e kteyd i . Ö n c e d e n , B o ­
r i s i l e N at a l y a ' n ı n k e n d i b ö l m e l e ri n i n yer a l d ı ğ ı n ı t a h m i n
ett i ğ i m yeri b u l mayı b a ş a rd ı m . G e riye değe r l i h i ç b i r şey
b ı ra k m a m ı ş l a rd ı . Kırık b i r şişe , yarıya k a d a r ç a m u ra b a t ­
m ı ş h a l d e d u ru y o rd u . O , i ç i n d e k i i ç k i d e n b e n i m d e içt i ­
ğ i m şişe m i yd i , o n l a ra b ı ra kt ı k l a n ın d a n b i ri m i yd i , yoksa
rasgele at ı l m ı ş başka b i r şişe m i yd i , b i l m i y o rd u m .
Etraftak i l e re sorarak , k a m p ı n b i z ayrı l d ı ktan b i rkaç
gün sonra Fransızlar tarafı ndan dağıtıldığını ö ğ re n d i m .
Kan d ö kü l m e m i şt i , k a m p t a k i i nsanlar s o r u n s u z b i r şekil ­
d e , ş e h r i n başka b ö l g e l e r i n e dağıl mışlard ı . K i m se n i n , b i r
ayakkab ı t a m i re i s i ile k ı z ı n ı n n e reye gittiğ i n i b i lebileceğ i ­
n e d a i r fazla u m u t yoktu . Vad i m ' i n kat ı l acağ ı n ı u m d u ğ u m
t o p l a n t ı n ı n yapdacağı yere doğru y o l u m a devam e tt i m .

316
 S aat d o ku z a yakın o raya vard ı ğ ı m d a , Vad i m o rada
değ i l d i . Vad i m için, duvarı n alçak bir kısmı ü z e r i n d e k i
y u m u ş a k b i r taşa yaz d ı ğ ı m k e n d i mesaj ı m ı b u l m a m u z u n
s ü r m e d i . M esaj ı ma karş ı l ı k , başka b i r mesaj b ı ra k m ı ş ola­
b i l ec e ğ i b e k l e nt i s i y l e kalb i rn h ı z l ı h ı z l ı atıyordu , a m a
o n d a n mesaj y o k t u . Bir saat b e k l e d i m . Vad i m g e l m e d i .
Ye n i d e n yatağ ı m a d ö n d ü m .

E rt e s i sab a h , M oskova' d a n ayrd m a d a n ö n c e k i g ü n

yaptığ ı m gib i , ge riye kalan d iğ e r altı b u l u ş m a n o ktas ı n ı
z iyaret e t t i m . A m ac ı m , ö n c e k i gece k i l i seye g i d i ş i m d e ­
k i a m ac ı ın ı n b i r k ı s m ı n ı o l u şt u r d u ğ u gib i , Vad i m ' i n b a n a
h i ç mesaj b ı ra k ı p b ı ra k m a rl ığ ı n ı k o n t r o l e t m e kt i . B e n i m
b ı raktığ ı m mesaj ların çoğu o l d uğu gibi kal m ı şt ı . Tebeşir­
le yaz ı l a n m e s aj l ardan b i ri , m u h t e m e l e n yağ m u r y ü z ü n ­
d e n , t a m a m e n s i l i n i p g i t m i şt i , başka b i r tane s i , k ı s m e n
s i l i n m i ş , a m a h a l a b ü y ü k ö l ç ü d e o k u n ab i l i r d u ru m d a yd ı .
Ancak, mesaj ların h i ç b i r i n e karş ı l ı k Vad i m ' i n b ı rakt ığı b i r
y a n ı t mesaj ı b u l a m a d ı m . Belki Vad i m o raya b i r mesaj b ı ­
rak m ı ş t ı r d iye , mesaj b ı ra k m a m ı ş o l d uğ u m y a n m ı ş tave r­
nayı b i l e k o n t r o l e tt i m , a m a o rada da b i r şey y o k t u .
M esaj l a r ı n h e rh a n g i b i r i n i o k u m u ş olsaydı , c evap
verirdi e l b ette . B i rd e n Yurvey- Polksiy'de b i z e k at ı l maya
karar vermiş olsayd ı bile, e n a z ı n d a n rand evuya g e l e c e ­
ğ i n i b e l i rt e n b i r mesaj b ı ra k ı rd ı . E l b ette , b u l u ş m a y e ­
r i n e g e l i p d e mesaj ı g ö r m e m i ş o l m a s ı d a olasıyd ı , a m a
ö t e y a n d a n , mesaj ları ahşılage l d i k y e r l e re b ı ra k m ı şt ı m ;
Vad i m ' i n , yılların d e n ey i m i yl e , m u t l a k a k o n t r o l e d e c e ğ i
y e r i e r d i b u n l a r . Yarab i l d i ğ i m t e k s o n u ç , o n u e n son , Az i z
Vasiliy K e m e ri ' n i n a l t ı n d a g ö rd ü ğ ü m ü z d e n b e r i , t o p l a n ­
t ı l a r ı n h i çb i r i n e k at ı l m a m ı ş o l d u ğ u yd u . B i z i m gib i , ş e h ri
o g ü n d e n h e m e n sonra t e r k e t m i ş o l m a l ı yd ı . A m a öyle
bile olsa, b e n i m yapt ı ğ ı m gib i , bize bir mesaj b ı ra k m a z
m ı yd ı ? Başka b i r i h t i m a l , ş e h ri h i ç t e rk e t m e m i ş ve h i ç
t e rk e d e rn ey e c e k o l masıyd ı .
B u , g i t t i k ç e d a h a olası g ö rü n e n b i r i h t i m a l d i . Eğer

317
Yuda, Vad i m ' i n o n u t a k i p ettiğ i n i fark ettiys e , taki p ç i ­
s i n d e n k u rtu l m a k ve t e k h a m l e d e , l e z z e t l i b i r y e m e ğ e
d a l m a k i ç i n t e re d d ü t e t m e z d i . Vad i m i y i dövüşü r , kolay
yem o l mazd ı , ama daha vurdalak k e l i m e s i n i d u y d u ğ u n d a
b i l e gözle g ö rü l ü r b i r ş ü p he c i l i k göste r m i şt i , bu yüzde n ,
o l ması gere ktiği kadar t e t i kte davran m a m ı ş o l ab i l i rd i .
D a h as ı , e n son g ö r d ü ğ ü m Yuda'yd ı , Vad i m deği l . Ve baş­
ka bir O p r i ç n i k ' l e karş ı l aşmad ı k l a r ı n ı kim b i l e b i l i rd i ? O
z a m a n Vad i m i ç i n h i ç u m u t k a l m az d ı . Eğe r b u ş e k i l d e
o ldu y sa, Yuda' n ı n d a b u n d a n b i rkaç s aat sonra o m a h z e n
c e h e n n e m i n d e işinin b i t m i ş o l ması h e m b i r i ro n i , h e m d e
k ü ç ü k b i r tese l l iyd i .
A m a öyle o l m u ş o l ab i l e c eğ i n d e n korksam d a , n e o l ­
d u ğ u n u b i l m i y o r d u m . Vad i m ' i n M o skova ' d a n ayrı l m ı ş
o l m a s ı d a ayn ı ş e k i l d e m u h t e m e l d i . Eğer d u r u m böyley­
se , art ı k şehir n o r m a l e d ö n m e kt e o l d u ğ u n a göre , o n u n
d a b e n i m yap t ı ğ ı m gib i , ş e h re geri d ö n m e s i b e kl e n i rd i .
Tek yapab i l d iğ i m , h e r akşam saat d o k u z d a uyg u n y e r d e
b u l u n m a k v e u m u t e t m e kt i .
O g ü n ö ğ l e d e n sonra, Degtiyarniy Sokağ ı ' n a uğrad ı m .
D o m n i k i i a ' d a n u m u d u m u t a m a m e n k e s m e m i şt i m , a m a
e ğ e r o n u kaybettiys e m , b u n u n e n a z ı n d a n d o s t a n e b i r b i ­
ç i m d e b i t m e s i n i i s t i y o r d u m . Ayrıca o n u n ayakl arına ka­
p a n m a k ve o n u sevd i ğ i m i söyl e m e k d e i s t i y o rd u m , a m a
o b u n u z a t e n gayet iyi b i l iyord u , b u n u d i l e get i r m e k b i r
şeyi d e ğ i şt i rmeye c e kt i .
G e n e l e v i n yang ı n d a n k u rt u l m u ş o l m a k l a k a l m ay ı p
i ş l e meye başladığ ı n ı g ö rd ü ğ ü m e o k a d a r şaşı rmam ı şt ı m ,
gerçi işler h e n ü z p e k yoğu n g ö r ü n m ü y o rd u . B i na n ı n yan­
gından e t k i l e n m e m i ş o l ması , yalnızca şanslı o l maya yo­
ru l ab i l i rd i , a m a Petro Petrov i ç , şanslı o l mayı iyi b i l e n b i r
adamd ı .
D o m n i k i i a , s a l o n d a deği l d i . D i ğ e r kızlar, g e l m ey e n
m ü ş t e r i l e ri b e k l e m e kt e n ş i m d i d e n y o ru l m u ş , t e m b e l
t e m b e l o t u ru y o rl a rd ı . H i ç b i r i ya n ı ma g e l m e d i ; y ü z ü m ü ,
k i m i g ö rmeye geldiğimi b i l e c e k kadar iyi t a n ı y o r l a rd ı .
M e rd i v e n l e rd e M a rgarita'ya r a s d a d ı m .

318
 "Ah , sensin d e me k , " ded i , soğuk b i r şekilde .
" D o m n i ki i a ' y ı gö rmeye geld i m . "
" S ana e ngel o l a m a m , " d iye yanıt v e rd i v e m e rd ive n l e ri
i n m e y e d e v a m e tt i .
" H e m ş i re l i k i ş i n i n son b u l d uğ u n a ü z ü l d ü m , " d iye m ı ­
r ı l d a n d ı m , a n c a k o n u n duyab i leceği kadar alçak sesl e .
D o m n i k i i a ' n ı n kap ı s ı n ı ç a ld ı m , y a n ı t v e r m e s i ü z e r i n e
içeri g i rd i m .
"Ah , sensin d e m e k , " d e d i . A z ö n c e M a rg a r i t a ' n ı n söy­
lediği sözc ü k l e r i n aynı s ı n ı ku l l a narak a m a h e r a ç ı d a n ç o k
d a h a az t u t k u l u b i r t o n d a .
" Evet , " d e d i m . " S e n i g ö r m e k isted i m . "
" E h , b e n i b i l irsin Aleksey, b e n i m i ç i n iş, iştir v e parası
olan bir a d a m ı geri ç e v i rme m . "
" Bu raya b u n u yap m aya g e l m e d i m . "
" Peki n e y a p m aya ge l d i n ? "
B u n u n ü z e r i n d e b i r a n d ü ş ü n d ü m ve n e yap m aya
geldiği m i b i l m e d i ğ i m i fark e t t i m . Ne e l d e e t m e k isted i ­
ğ i m i gayet iyi b i l iy o rd u m , a m a o n u e l d e e t m e y i nasıl ba­
şaracağ ı m k o n u s u n d a gerçek bir p l a n ı m y o kt u . Fark et­
tim k i , o ra d a n ne şekilde ayrılacak o l u rs a m o l a y ı m ( i ster
sevgilisi , ister eski sevgilisi o larak) söyl e n e c e k tek bir şey
vard ı .
" Ö z ü r d i l e meye geld i m , " d e d i m .
" N e i ç i n ? Va rn p i r o l m a k iste d iğ i m i söyl e d i ğ i m d e b a n a
bağ ı rd ığ ı n i ç i n m i ? " Sanki böyle b i r ş e y i ç i n ö z ü r d i l e m e k
ö n e m s i z m i ş gib i , k ü ç ü m s e y e r e k k o n u ş u y o rd u .
" H ayır, " d iye y a n ı t v e rd i m , yalnızca t a m a m e n d ü rü s t
o l m a n ı n i ş e yarayacağ ı n ı n farkında b i r şekilde , " ö y l e ya­
p a rke n h a k l ı yd ı m . D a h a s o n ra s ı n d a s e n i n ö z r ü n ü kab u l
e t m e d iğ i m i ç i n ö z ü r d i l e ri m . "
" N e d e n e t m e d i n ? " B i rd e n sesi t a m a m e n aşağılayan b i r
t o n d a ç ı ktı . Kad ı n kalb i n i n i nce l i kl e r i n i a n l ıyor o l m a k l a
övü n e b i l i rd i m , ama gerç e kte , t a m d a d u y m a k i s t e d i ğ i ş e ­
yin ü z e r i n e b a s ın a rn tesadüfe n o l d u .
" S öy l e n m e s i gerektiğ i n i d ü ş ü n m e d i m . Z a t e n o rt a ­
d ayd ı . "

319
 " Ö y l e m i yd i ? " Ş i m d i artık, n e red eyse fısıldayarak ko ­
n u ş u y o rd u . " N e d e n ? "
" Ç ü n kü . . . " Ve recek cevab ı m yoktu a m a . O rtad ayd ı
ç ü n kü , akl ı m ı n t a m olarak nasıl çalıştığı n ı ve ona karşı ne
h i ssettiğ i m i " b e n " b i l iy o rd u m . O b i l m iy o rd u .
Bana doğru b i r a d ı m att ı . " Z a t e n o rtada o l u p da b a n a
şimd iye kadar söyl e m e d i ğ i n başka b i r şey v a r m ı ? " d iye
kışkırtıcı b i r b i ç i m d e sordu , o kadar yak ı n ı m d a d u ruyor­
du k i , bana bakab i l m e k için b o y n u n u yukarı u z a t m a s ı
gerekiyord u . O n u ö p m e k i ç i n u z a n d ı m . B e n i d u rd u r m a k
i ç i n p a r m a k l a r ı n ı d u d a k l a r ı m a götü rdü . " I - n h , " de d i , ba­
şını sallayarak. " O n u söyl e m e k zorundası n . "
" H al a yete r i n c e açık değil m i ? "
" S öyle o n u , Lyoşa ! " d iye m ı rı l d and ı , k o n u ş m a k t a n çok,
d u d a k l a r ı n ı oynatara k . Kulağına eği l d i m ve ona fısıldad ı m .
Başımı kaldırdığımda yüzü n d e , D i mitriy, Natalya'n ı n
isim g ü n ü n ü hatırlad ı ğ ı n d a kızın y ü z ü n d e g ö rd üğ ü m d e n
b i l e d a h a ışıltılı b i r g ü l ü m s e m e g ö rd ü m . O n u ö p m e k i ç i n
ö n e doğru eği l d i m , bu defa karşı koymad ı . Yatağa doğru
i t t i m o n u , ama bu defa b e n i d u rd u rd u .
" B u rada o l maz , " de d i , " m e c b u r a l mad ı ğ ı m ı z s ü re c e
o l maz . N e re d e kal ıyo rsu n ? "
" H a n d a , ö n c e d e n kaldığım yerde . "
"Ancak geç saatte o l u r ; b e l k i gece yarı s ı ndan sonra . "
" Pekala . "
" O d a eğe r g e l e b ü e c e k o l u rsam . "
" B e n i m seni b u rada g ö r m e m d a h a kolay olur, " d e d i m .
" H ayır, b u n u i s t e m i y o ru m . Yu ryev- Polskiy'deyken ol-
duğu gibi o l mas ı n ı istiyoru m , h e m ş i re l i k yap t ı ğ ı m z a m a n ­
da o l d uğu gibi . "
" Peki , " d e d i m ve o n u ö p t ü m ye n i d e n . S o n ra o radan
ç ı kt ı m .

O akşam y i n e Vad i m ' i b e k l e d i m . G ü n l e rd e n pazar­

tesiyd i , b u l u ş m a ye r i m i z bu y ü z d e n Kızıl M e ydan ' d ı .
320
Yaklaşık b i r saat o rt a l a rd a gez i n d i m . S o nb a h a r b i t m i ş , kış
başlamıştı ve ü ş ü m e m e k i ç i n , e l l e r i m c e p l e ri m e g ö m ü l ü
h a l d e y ü r ü m e y e d e v a m e t m e k z o r u n dayd ı m . M e yd a n ,
h a re k e t l i o l m a k t a n u z a k t ı ve m e y d a n d a n g e ç m e kt e o l a n ­
lar, gece n i n soğuk havas ı n d a g e re k t iğ i n d e n fazla z a m a n
h a rc a m a k i s te m e d e n , h ı z l ı h ı z l ı ve yal n ızca g i d e c e k l e r i
yere varmaya çalışarak yü rüy o r l a rd ı . Vad i m , o i n s a n l a r ı n
aras ı n d a değ i l d i .
H a n a geri d ö n d ü m . H an c ı y a , b i r h a m ın ı n b e n i z i yarete
geleceğ i n i söyl e m i ş t i m ö n c e d e n , o y ü z d e n içeri g i rdiği m ­
d e o n a kaş l a rı m ı kal d ı rarak b a k m a m , o n u s o rgu l a rn a m
i ç i n yete rl i o l d u . O n u n yan ıt ı , baş ı n ı şöyle b i r saHamak
o l d u . A m a daha vakit e rke n d i .
D o m n i k n a o d a m a g i rdiğinde uykuya d a l m ı şt ı m . S o ­
ğuk, ç ı p l ak v ü c u d u n u n s ı rt ı m a daya n ı p b e n i m v ü c u d u ­
m a sarılışını d u y a n a kadar, o rada o l d u ğ u n u fark e t m e d i m .
Yüz ü n e b a k ab i l m e k i ç i n yan tarafı m a d ö n d ü m .
" Ş i m d i b i r şey s ö yl e m e m gerekiyor m u , D o m n i k i i a ? "
d iye s o r d u m o n a , y u m u ş a k b i r sesl e .
" H ayır, " d iye fısıldad ı , b e n i m g ö re m e d i ğ i m b i r gü l ü m ­
semeyl e . " Z a t e n o rtad a . "

E rt e s i sabah , o n u D egtiyarniy S o kağ ı ' n a geri götür­

d ü m . N e re d ey s e öğle o l m u şt u . B u s ü re n i n az b i r k ı s m ı n ı
k o n u şarak g e ç i re re k u z u n s ü re yatakta k a l m ı şt ı k , i k i m i ­
z i n d e e r k e n k a l k m a m ı z ı gerektirecek b i r i ş i y o k t u .
O n u g ö t ü r d ö k t e n s o n ra , Vad i m ' l e ra n d e v u m a g i d i n ­
c e y e k a d a r ( b u n a böyl e s i n e kesi n l i k k a t a n b u ke l i m e ­
y i k u l l a n a b i l meyi n e kadar i s t e rd i m ) b o ş v a kt i m v a rd ı .
K e n d i m e öğle yemeği i ç i n yiyecek b i r şeyle r b u l d u m ve
sonra, M o skova' n ı n işgal in a rd ı n d a n n e d e re c e iydeştiği
ü z e r i n d e d ü ş ü n e re k , sokakl arında ayl aklı k e t t i m .
İ n a n ı y o r d u m ki , iyileşecekt i . P e t e rsburg , d a h a y ü z yıl
ö n c e b a ş k e n t i m i z o l m u ş t u . O n d a n d o ku z yıl ö n c e , b i r b a ­
t a k l ı kt ı . Büyük b i r ada m ı n , t a ri h i m i z d e k i e n b ü y ü k a d a m
o l a n Ç a r B i ri n c i P e t ro ' n u n kararl ı l ığı sayesinde , o batakl ı -

32 1
ğ ı n ü z e r i n e i l k ya p ı l a r yap ı l m ı ş ve böyl e s i n e kısa b i r süre
i ç i nde , orası Carin b a ş k e n t i n e d ö n ü ş t ü rü l m ü ş t ü . O n u n
d e n g i b i r a d a m yo ktu a rt ı k bugü n , s a d e c e Rusya'da d e ­
ğil, t ü m d ü n y a d a y o k t u . B o naparte , bu şanı devra l m aya
heves e t m i şt i , ama u z u n s ü re ö n c e , ona layık o l m a d ığ ı n ı
k a n ı t l a m ı şt ı . M o skova ' d a n ç e k i l mesi , b ö y l e b i r statüye
u l a ş mayı başaramayacağ ı n ı n son kanıt ıyd ı .
Yani bugü n , ş e h r i m i z i b i z i m i ç i n ye n i d e n inşa e d e c e k
b i r P e t r o m u z yoktu , a m a b i n l e rc e , yüz b i n l e rc e Petruşka­
m ı z vard ı ; b e n i m ö l ü l e r i m e z a r l a r ı n d a n kald ı ramayaca­
ğım gib i , k e n d i başlarına M oskova'yı k ü l l e r i n d e n ye n i d e n
yaralamayacak o l a n , a m a b i r l i kte o n u y a l a n z a m a n d a
kaybettiği e s k i g ö rke m i n e y e n i d e n kavuşturab d e c e k o l a n
k ü ç ü k P e t ro ' l a r ı m ı z vard ı . V e şehri , e n baştan yarat m a l a rı
da g e r e k m i y o r d u . Ş e h re d a i r h a t ı ra l a r ı vardı ve yang ı n d a
y a n ı p k ü l o l a n l a ra rağ m e n , ş e h r i n t e m e l b i ç i m i ö n l e r i n ­
d e yd i . B i naları yakab i l i rsi n i z , a m a sokakları yakmak d a h a
z o rd u r . Böylec e , b i r ş e h r i n p l a n ı ayakta kalabilir.
Ve e l b e tt e , ş e h r i n üçte b i ri zarar g ö r m e m i şt i . B u h a ­
sarsız s o k a k l a r ı n b i ri n d e yü rüyo rd u m k i , yan y a n a ü ç
ayakkab ı t a m i r c i s i d ü k k a n ı g ö r d ü m ; sıklıkla g ö r ü l düğü
gib i , ayn ı işi yapan rak i p i e r i n b i rb i ri n i n sıcakl ıkları n ı pay­
laşt ı kları , a m a bir yandan d a , b i rb i rl e r i n i n m ü ş t e ri l e r i n e
gıpta ett i k l e ri t a r z d a d ü k k a n l a rd ı . H e r b i r i n i n c a m l a rı n ­
d a n i ç e r i göz at t ı m . Arad ı ğ ı m şeyi göremeyi n c e , s o n u n c u
d ü k k a n a g i r d i m ve sahibiyle k o n u ş t u m .
" Boris M i hai loviç a d ı n d a b i r ayakkabı tam i rc i s i tan ı ­
dınız mı hiç?"
" Boris m i ? " d iye y a n ı t verdi adam , " Evet , o n u t a n ı -
rı m . "
" D ü k k a n ı b u yak ı n l a rd a m ı ? "
" H ay ı r , deği l . "
" N e re d e o l d u ğ u n u b i l iyor m u s u n u z ? "
" H i ç b i r y e r d e deği l . D ü k k a n ı yang ı n l a r ı n ilk g ü n ü n d e
kül oldu . "
"Ama o ö l m e d i , b u n u b i l i y o ru m . O n u g ö r d ü n ü z m ü
son z a m a n l a rd a ya d a k ı z ı n ı ? "

322
 "Ah , d e m e k dgi l e n d i ğ i n i z kişi N atalya, öyle m i ? Pekala ,
i k i s i n i de yaklaş ı k b i r hafta ö n c e g ö r d ü m , Fransızlar git­
t i k t e n sonra, ama d a h a sonra g ö r m e d i m . "
" Belki o rt a d a n kaybolmuşlard ı r , " d iye fikrini söyled i , o
sı rada ya k ı m ı zd a b u l u n u p yerleri s ü p ü r m e kt e o l a n ç ı rak,
"tıpkı diğerleri gib i , " d e d i . Sanki o k e l i meyi yeni öğre n m i ş
gibi y a da o n a ye n i , b e l i r l i b i r a n l a m yü k l e m i ş gib i , " o rt a ­
d a n kayb o l m a k " ke l i m e s i n i vurgu l ayarak söyl e m i şt i .
" O rt a d a n kayb o l m a k m ı ? " d iye s o r d u m .
" İ nsanlar ş e h re geliyorlar, a m a b u ra d a kalm ıyorlar , "
d iye a ç ı k lamaya girişti d ü k k a n sahib i , k o n u y a fazla ilgi
g ö s t e r m e d e n . " S a n ı y o r u m ki, b u ra d a y a p d a c a k fazla iş
o l m a d ı ğ ı n a k a n aat getirm i ş l e r ve başka b i r ye re gitmiş­
lerd i r . Oleg Stepanov i ç , sokağ ı n b a ş ı n d a k i fırınc ı , şahsen
t a n ı d ı ğ ı m t e k kişidir. M oskova'ya geri d ö n d ü , d ü k k a n ı n ı
açtı , akşam k a p a t t ı v e e rtesi gün te krar a ç m ad ı . O r d u n u n
p e ş i n d e n gittiğ i n i t a h m i n e d i y o ru m , ç ü n k ü o n l a r e k m e k
için d a h a fazla para öderler. A m a gideceğ i n i karı s ı n a söy­
l e m e m i ş , o y ü z d e n b e l k i de p e ş i n e d ü ştüğü yal nızca o rd u
değü d i r . "
" Be n d e t a h m i n e d i y o r u m ki, B o n ap a rt e a d a m l a rı n ı n
b i r kıs m ı n ı , saklanıp geri d ö n d ü ğ ü m ü z d e b i z i b i re r b i re r
vu rsu n l a r d iye b u ra d a b ı rakm ış , " d iye fikri n i açıkladı ç ı ­
rak , s ü p ü rg e s i n e dayanara k .
" E h , seni v u r a c a k o l u rlarsa, Vitya , " d e d i ayakkab ıc ı ,
" b i r i l e ri n i n b u ra d a s e n i n y o k l u ğ u n u h i s s e t m e s i u z u n za­
m a n alacaktır. " S ü p ü r m e işine , kaldığı y e r d e n d e v a m e t ­
meye başladı h e m e n .
Ad a m l a ra t e ş e k k ü r e d i p yola koyu l d u m , söyl e d i kl e r i
şeyle rd e n , O p r i ç n i k l e r i n hala ş e h i rd e o l d u kl a r ı n ı a n l a ­
m ı şt ı m . S ö y l e n e n l e r b e l i rsiz şeyle rd i , a m a a y n ı z a m a n d a ,
k o r k u t u c u b i ç i m d e , O p r i ç n i k l e r i n b u l u n d u k l a r ı h e r yer­
de ç ı kan söyl e n t i l e re b e n z iy o rd u . Boris i l e k ı z ı n ı n b a ş ı n a
b u n u n geldiği n i söyl e m e k e l b ette , yal n ızca t a h m i n y ü r ü t ­
m e k o l u rd u , a m a o s ı rada b i l i y o rd u m ki , ş e h i r n e o n l a r n e
de başkaları i ç i n güve n l i b i r yerd i .
O akşamki ra ndevu , Az i z C l e m e n t K i l i s e s i ' ndeyd i .

323
D ı şarıda b e k l e rke n , t a m olarak altı hafta ö n c e , o raya son
kez geldiğim z a m a n ı ve Yoan ve F o m a üe karş ı l a ş m a ın ı
a k l ı m d a n geç i rd i m . Yoan art ı k ö l üydü , b i l i y o r d u m ( o
z a m a n b u l u ş t u ğ u m u z d a o l d u ğ u n d a n b i l e d a h a ö l üy d ü ) ,
ama h a l a F o m a ' n m , o n u n i nt i ka m ı n ı a l m a k i ç i n o gece
o raya g e l e b i leceği n d e n ç e k m i y o rd u m . Ş i md iye kadar, ar­
kadaşları n ı n d ö r d ü n ü n , yal n ızca b i rkaç gece i ç i nd e ö l m ü ş
o l d u k l a rı n ı fark e t m i ş olmalıyd ılar. B u n d a n b i r şekilde
b e n i m s o ru m l u o l d u ğ u m s o n u c u n a varm a k , az d a olsa
zeka gerekt i ri rd i ve art ı k o n l a r ı n ye r i n e d ü ş ü n e c e k Yuda
o l m a d ı ğ ı n a göre , fazla zekaları da y o ktu .
A m a n e s o n u c a varmış o l u rl a rsa olsunlar, h i çb i r i o raya
g e l m e d i . Vad i m de g e l m e d i .
D o m n i k i i a ' n ı n d a o gece b e n i z i yarete g e l m e m e s i , iş­
leri daha d a kötü l e şt i rd i . İ nsan ı n yal n ı z yat m a m aya bu
kadar çabuk al ışması n e t u h aft ı .

Bir y a n d a n d a , D o m n i k i i a ' n ı n yan ı m d a o l m a m a s ı iyi

o l m u ş t u . Ertesi sabah M a rfa' d a n b i r m e k t u p a l d ı m . M e k ­
t u b u n tari h i , üç hafta ö n c e s i n e aitt i , a m a Fransızların iş­
gal i n i n ve geri ç e k i l m e l e ri n i n yaratt ığı kargaşa içerisinde ,
m e k t u b u n b a n a u l a ş m ı ş o l ması b i l e b i r m u c i z e yd i .
Yuryev - Polskiy'deyken o n a b i rkaç m e k t u p yo l l a m ı ş ­
t ı m , a m a b e l l i k i , b u n u n l a ayn ı z a m a n a d e n k g e l m i ş l e rd i .
B e n i m güve n l iğ İ rn d e n d u y d u ğ u e n d i ş e , h e r sat ı rd a k e n ­
d i n i gösteriyord u . Pete rsburg ' d a d u y d u k l a r ı h ab e r l e r i v e
B o n a p a rt e ' ı n yakında o n l ara doğru yü rüye c eğ i n d e n duy­
du k l a r ı ko rkuyu a n l a t m ı şt ı . M arfa , Çar o rada kaldığı sü­
r e c e güve n d e olacaklarına e m i n o l m u ş t u . İ m a ettiği şey,
g ö rü n ü rd e , A l e k s a n d r i n o n l arı koruyacağıyd ı , a m a asd
d e m e k istediğ i , o Pete rsb u rg ' d a n t ü y d ü ğ ü a n d a , başları ­
n ı n b e l a d a olacağ ı n ı b i l d i kl e riyd i . H e r z a m a n o l duğu gib i ,
siyaseti i d rak i , e l b e t t e b i r kad ı n a göre , i l e r i görüşl üydü .
D i m i t ri y Ale kseyevi ç , b i raz hasta l a n m ı şt ı , a m a ş i m d i
d a h a iyiyd i . E v e n e z a m a n d ö n e c eğ i ın İ s o ru p d u ru y o rd u .
Bana b u n u n söyl e n m e s i n e k ı zd ı m . M arfa ' n ı n , k e n d i arzu -

324
l a r ı n ı d i l e get i r m e k i ç i n o ğ l u m u z u k u l l a n d ı ğ ı m h i s sett i m .
Asl ı n d a n e D i m i t r i y ' i n eve d ö n m e ın İ istediği yalan d ı ,
n e d e b u n u M a rfa ' n ı n d a istiyor o l ması saçmayd ı . B u n u
yapmas ı n ı n , h e r şeye b i rd e n s a h i p o l m a arzu ru l a çatış­
masına s i n i rl e n d i m yal n ı z c a . K ı z d ığ ı rn ı n D i m it r i y değil
yal n ızca M arfa o l ması tuhaft ı , a m a d iğer yandan b u ra d a
M oskova'da o n a raki p olacak b i r oğl u m y o k t u ki .
M ak s i m ' i n ö l ü m ü k o n u s u n d a p e k b i r şey yaz m a m ı şt ı ,
a m a yazd ığı az şeyle , b e n i m h i ssett i k l e ri m i n ayn ı s ı n ı d i l e
get i rm e y i başarm ı şt ı . M a rfa ' n ı n yaklaş ı m ı , M aks ' ı infaza
g ö t ü r e n sebep l e r i yok saymakt ı . M a k s i n b i r h a i n o l d u ­
ğu ç i rk i n gerçeğ i n i g ö r m e z d e n gelere k , ü z ü n t ü s ü n ü ifade
e t m i şt i . Eğe r M aks, B o ro d i n o ' d a bir Fransız kılıcıyla ö l ­
d ü rü l m ü ş olsayd ı da aynı sözleri yazard ı . M a k s ' t a n sanki ,
b i r aske rin ö l me s i gerektiği şekilde ö l m ü ş gibi b a h s e t t i ğ i
sözcü k l e ri o k u m a k , b a n a tarifsiz b i r avu n t u v e r i y o rd u .
Kendi a k l ı n d a , o n u n i h a n e t i n i n c a n sıkıcı gerçe k l i ğ i n d e n
k u rt u l m u ş t u , b e n d e b i r an , o n u t e rk e t m i ş o l m a n ı n v i c ­
d a n azab ı nd a n k u rt u l d u m .
S o n haber, Vad i m ' i n kızı Yel e n a' n ı n , 6 Eyl ü l ' d e b i r er­
k e k ç o c uğu d ü nyaya get i rd iğiyd i . B e k l e n d i ğ i n d e n b i raz
e rk e n d o ğ m u ştu , ama t a m a m e n sağlıklıydı ve adı Rod i o n
Val e n t i n o v i ç ' t i . M a rfa , b ü t ü n b u n l a r ı Vad i m ' d e n d u y m u ş
o l a c ağ ı m d a n z a t e n b i l d iğ i m i t a h m i n e d i y o rd u , a m a anla­
d ı ğ ı m kadarıyla , öyle o l m a d ığ ı n ı u m u y o r ve b u n u b a n a
i l k söyleye n i n k e n d i s i o l ması keyfini yaşama n ı n y a n ı sıra,
b e n i m de Vad i m ' e i l k söyleyen o l m a n ı n keyfini yaşama­
m ı istiyord u .
Eğe r yalnızca o n u g ö r m e n i n keyfini yaşayab i lseyd i m ,
Vad i m ' e b u n u söyleye n i k i y ü z ü n c ü kişi o l m a k b i l e b i r
zevk o l u rd u .
M a rfa'ya cevab e n , M oskova'ya d ö n d ü ğ ü m d e n ve gü­
v e n d e o l d uğ u m d a n başka p e k b i r şey söyl e m e y e n acele
bir m e k t u p yazd ı m . Yalnızca D i m i t r i y ' i n güve n d e o l d u ­
ğ u n u söyl e m e k Vad i m ' i n o l mad ı ğ ı n ı i m a e t m e k olaca­
ğından, D i m i t r i y ve Vad i m h a k k ı n d a h i ç b i r y a z m a d ı m ,

325
yok ye re telaş u ya n d ı rm a k m a n t ı k s ı z g ö rü n d ü g o z u m e .
B ü t ü n b u b i l d i kl e r i m i h e saba kat ı n c a , Vad i m d o ğ r u d a n
P e t e rsburg ' a g i t m i ş ve o a n d a , sevgili t o r u n u n u a l n ı nd a n
öpüyo r , k o l l a r ı n d a sallıyor o l ab i l i rd i .
Ö n c e k i gece D o m n i k i i a 'ya n e o l d u ğ u n u ö ğ re n m e k
i ç i n Degtiyarniy Sokağ ı ' n a g i tt i m . O raya vard ı ğ ı m d a ,
D o m n i k i i a ' n ı n i ş i o l d u ğ u n u söylediler. H a l a çalıştığı n ı
b i l iy o rd u m , y i n e d e b u n u n gerçekliğine ş a h i t o l m a k h o ş
değ i l d i . S a n ı r ı m o rada b u l u ş m a m a m ı z gerektiği n i b u y ü z ­
d e n söyl e m i şt i . Ye n i d e n dışarı ç ı kt ı m ve h ı rs l a c a m ı n a taş
atmaya b a ş l ad ı m . B i raz sonra başı c a m d a b e l i rd i . B i rd e n
o n u n b ö l ge s i n e i z i n s i z g i rd i ğ i mde n , b e n i s e rt b i r ş e k i l d e
o ra d a n g ö n d e re c eğ i n d e n e n d i ş e e tt i m . B e n c e p h e d e y k e n
o b a n a m ü d a h a l e etse , b e n öyle y a p a rd ı m , a m a b u n u ha­
yal e t m e k t u h aft ı .
Oysa b e n i g ö rdüğü a n d a y ü z ü b i r n e ş e l i b i r h a l ald ı .
" İyi m i s i n ? " d iye s o rd u m .
" Ç o k iyiyi m , Lyoşa. S e n nası l s ı n ? "
" D ü n gece ne oldu?"
" i şler ç o k yoğu n d u . Ü zg ü n ü m . " B u n u söylerken ü z ü n ­
t ü l ü b i r ifade t a k ı nd ı .
" Ş i kayet e t m e k i ç i n söyl e m e d i m . M e ra k e t t i m sad e -

ce.
S ı rıtt ı . " B e n d e n korkuyorsun d e ğ i l m i ? "
" S e n i kayb e t m e k t e n k o r k u y o ru m . B u kadar m u t l u gö­
rü n m e m e n i d i l e rd i m . "
" H a r i k a ! S e n i g ö r ü n c e m u t l u o l amaz m ı y ı m ? "
" Öyl eyse p e n c e re y i açana kadar p e r i ş a n h a l d e yd i n ,
değil m i ? "
"Ac ı nacak h a l d e yd i m , " d e d i sı rıtarak.
" İyi. Şimdi de ' b e n ' mutluyu m . "
O d a s ı n d a n o n u çağ ı ran b i r adam ı n sesini d u y d u m .
" Ş i m d i g i t m e m gere k , " d e d i .
" Bu akşam s e n i g ö re c e k m i y i m ? " d iye s o r d u m .
" G e l m e y e çalışacağım . " B u n u d e d i kt e n sonra gitti .

326
 O akşam Taş K ö p rü y e g i tt i m , h e r ne k a d a r a rt ı k azalsa
da Vad i m ' i g ö reb i l me u m u d u n u hala i ç i m d e t a ş ı y o rd u m .
B e n i m M oskova'ya d ö n ü ş ü m ü i z l eye n üç g ü n i ç i n d e b i l e ,
ş e h re d a h a fazla i n s a n ı n d ö n m e kt e o l duğu fark ediliyor­
d u . N e re d eyse t ü m kanı a k m ı ş ama d a h a ö l m e m i ş o l a n
b i r a d a m ı n c i l d i n i n r e n g i gib i , M o skova' n ı n yanakları n ı n
rengi de geri g e l meye başlıyord u . S aat g e ç o l m a s m a rağ­
m e n k ö p rü hareketliyd i , h a t t a ş e h r i n iyi z a m a n l a r ı n d a o l ­
d u ğ u n d a n d a h a hareket l i yd i ; i nsanların yap m a k z o r u n d a
kaldı kları işlerin m i ktarı art ı n c a , o i ş l e rl e m e ş g u l o l d u k l a ­
rı s ü re d e u z a m ı şt ı .
B e n k ö p rü n ü n ü z e r i n d e y k e n kar yağmaya başlad ı . Kı­
şın ilk gerçek kar yağışıydı b u ; Yu ryev- Polskiy'de g ö r d ü ­
ğ ü m ü z ve ç o k az y e r d e t u t a n , a m a n e y i n g e l m e kt e o l d u ­
ğ u n a işaret e d e n kardan d a h a ağı rd ı . O s e n e kışın e r k e n
geleceğine i ş a rett i ayrıca, ama M oskoval ılar, d iğer b ü t ü n
Ruslar gib i , tedari k l i yd i l e r v e kış n e z a m a n gel i rse gel s i n ,
o n l a r i ç i n çok b ü y ü k b i r m e s e l e o l m a z d ı . B atıya doğru
ç e k i l m e kte olan Fransızlar i ç i nse ayn ı şey söyl e n e m e z d i .
Yan ı md a n geçen h e r y ü z ü i n c e l eyerek b i r saat b e k l e ­
d i m o rad a , a m a o yüz l e r i o i ç i n d e Vad i m ' i n k i y o k t u . Ku­
zeye , yatağ ı m a doğru ve u m u y o rd u m ki , D o m n i k i i a ' y a
doğru y o l almaya b a ş l ad ı m . T a m Az i z Vasiliy K i l ises i ' n i n
kubb e l e r i n e doğru boş b o ş b a k ı y o r d u m k i , a r k a m d a b i r i ­
n i n k u l ağ ı m a fısıldad ığını d u y d u m .
" Kat i l ! "
Arka rn ı d ö n d ü m , ama yak ı n ı m d a k i mseyi g ö re m e ­
d i m . B i rkaç a d ı m ö t e d e , u z u n boyl u , h ı rp a n i kılıklı arka­
s ı d ö n ü k bir a d a m ı n aksi y ö n d e u z a k l a ş m a kta o l d u ğ u n u
g ö r d ü m . Konuşan , yal n ızca b u a d a m o l ab i l i rd i . O n u n
p e ş i n e d ü ş t ü m . A d a m kes i n l i k l e koşmadığı h a l d e , u z u n
hacakları o n a öyle b ü y ü k a d ı m l a r att ı rı y o rd u k i , b e n d e
h ı z l a y ü rü m e k z o r u n d a k a l ı y o rdu m . M oskva K ö p rü s ü ' n e
doğru g i d e rke n , t a k i b i m kalabal ı k tarafı n d a n e ng e l l e nd i ,
a d a m a yetişeb i l m e k i ç i n aceleyle kalabalığın arasına d a l ­
d ı m . A d a m i ç i n kalaba l ı k b ö y l e b i r e n g e l t e ş k i l etmiyor­
d u ; o e m i n a d ı m l arla k ö p rüyü geçerken kalabal ı k o n u n

327
ö n ü n d e , d e n i z i n b i r ge m i n i n p ruvası ö n ü n d e aç ı l d ığ ı gibi
aç ı l ıyord u .
N e h r i ve Vö d o otv o d n i y K a n a h ' n ı g e ç m i ş t i k ki , o n u ya­
k a l ad ı m . E l i m i o m z u n a att ı m , y ü z ü n ü b a n a d ö n m e rn e k
i ç i n d i re n m e d i . U z u n b o y l u v e s o l u k b e n i z l i yd i , y ü z ü n d e
p e k ç o k yara vard ı . O m u z h izas ı n d a k i saçları dağ ı n ı k v e
b a k ı m s ı z d ı . Koyu siyah gözleri b a n a bakıyord u , a m a b i r
şey g ö rmüyo r gibiydiler. B u n u d ü ş ü n m e m i g e r e kt i re c e k
b e l l i b i r n e d e n yoktu , a m a i ç i m d e n b i l i y o r d u m ki , b i r
v a m p i r l e karşı karşıyayd ı m . G ö rev i m i n art ı k , bu yarat ı k ­
l a r d a n yal n ızca b e ş i n i d a h a ö l d ü rm e k t e n i b a re t o l d u ğ u n u
s a n m ı ş t ı m a m a , b ü y ü k a n n e m i n anlattığ ı , b e n i m s e uydur­
d u ğ u n u u m d u ğ u m gib i , v a m p i r l e r çoğalıyorlard ı . Eğer
k e n d i l e r i n d e n b i ri o l a n bu a d a m ı m e y d a n a get i rd i l e rse ,
b u n l a r d a n d a h a kaç t a n e olab i l i rd i ? D u rd u ru l a m a z h a l e
g e l e c e k l e rd i .
Yaratı k b i rkaç san iye göz l e r i n i g ö z l e r i m e d i k i p bakt ı ,
s o n ra arkası n ı d ö n ü p yo l u n a d e v a m e tt i . B e n , yüz l e ş rn e k
z o r u n d a kalab i l e c e ğ i m olası va m p i r sayısını d ü ş ü n e re k ,
d o n a kal d ı m b i r a n ; yiyece kleri n i n k o n u ş t u k l a r ı d d i n Fran­
sızca'dan Rusça'ya d ö n d ü ğ ü n ü fark e t m e k s i z i n ve b u n a
aldırış e t m e k s i z i n , art ı k b e l k i sonsuza kadar kalabilecek­
l e r i bir ş e h re g i r m e l e r i n e y a rd ı m ettiğ i m i d ü ş ü n d ü m . Ta­
kip ett i ğ i m canavar, hayattan m a h r u m b ı rakıldığı gib i , bu
iğre nç veba yayı l ı rke n , gerçek b i r ö l ü m d e n de m a h r u m
b ı rakı l m ı ş , rasgele seç i l m i ş d ü z i n e l e rc e M oskova l ı d a n yal­
nızca b i ri o l ab i l i rd i .
Yine d e , h e n ü z b a k m a kta o l d u ğ u m yüzü , b i r ye rd e n
a k l ı m d a kal m ı şt ı ; o n u t a n ı m ı şt ı m . Kesi n l i kle O p r i ç n i k ­
l e rd e n b i r i deği l d i , y a l a n d a n t a n ı d ı ğ ı m h e rh a n g i b i ri d e
değild i . M o skova'da d a h a ö n c e g ö r m ü ş o l d u ğ u m b i riyd i .
S o n ra b i rd e n kafama d a n k ett i ; ç ü rü m e y e n b i r ceset var­
d ı . H aft a l a r ö n c e B o ra d i n o ' n u n ö l ü l e r i ve yara l ıları ş e h re
get i ri l i rke n , b o m h a c ı aske rin g e r ç e k t e n ö l m ü ş o l d u ğ u n u
t e y i t e t m e k i ç i n , kısa süre b a k m ı ş t ı m o koyu re n k gözlere .
Rah i p , cesed i n ç ü r ü m e m e s i n i n b i r m u c i z e o l d u ğ u n u d i l e
get i rm i şt i , a m a ş i m d i b i l i y o r d u m ki , ö y l e b i r ş e y deği l d i .

328
C e s e t ç ü rü m e m i şt i , ç ü n kü b e d e n , ru h u n ö l ü m ü n e ye n i k
d ü ş m e m i şt i . M u h t e m e l e n O p r i ç n i k l e rd e n b i ri , b a t y ö ­
n ü n d e yaptığ ı m ı z baskı n ı n ilk g ü n ü n d e o m : , k e n d i s i g i b i
b i r v a m p i re d ö n ü ş t ü r m ü ş t ü . D ö n ü ş m e i ş l e m i b i raz vakit
almış o l m a l ı yd ı . B e n i m onu g ö rd ü ğ ü m sırada, iki v a ro l u ş
b i ç i m i n i n arasında b i r ye rdeyd i ; i n s a n o l ara) : ö l üy d ü , fa­
kat v a m p i r o l a rak d a h e n ü z c a n l ı değ i l d i . A m a ş i md i , t a m
anlamıyla b i r vurdafak o l m u ş t u .
O n u t a k i p e t m e y e d e v a m e tt i m , a m a art ı k , t ı p k ı F o m a '
y ı , M atfey' i ve sonra Yoan'ı t a k i p e t t i ğ i m gibi si nsice i z ­
l iy o r d u m o n u . Bu vamp i r , diğerleri k a d a r ihtiyat l ı dav­
ra n m ıy o rd u , hiç ko rku b e l i rt i s i göste rmeks i z i n sokakları
g i z l e n m e d e n yü rüyo rd u . Asl ı n d a , korkacak ne vard ı ? Ş e ­
h i r özgü rlüğü n e kav u ş m u ştu ye n i d e n . Fransız dev riye l e r i
tarafı n d a n d u r d o r u l m a k t a n korkmas ı n a g e r e k y o k t u ve
diğer b ü t ü n özgür Ruslar gib i , k i m s e onu e nge l l e m e d e n
dolaşab i l i rd i . Fransızların gitmiş o l m a l a r ı n d a n d o l ayı b e n
d e d a h a iyi b i r d u ru m d ayd ı m . Ye niden k ı l ı c ı ın ı ü z e r i m e
asıp d o l aşab i l iyord u m , gerçi h e r n e kadar b a n a b i raz cesa­
ret verse de, k u l l a n a b i l e c e ğ i m e n iyi s i l a h ı n bu o l m a d ığ ı n ı
b i l i y o rd u m . Ç o k d a h a i ş i m e yarayacağ ı n a i n a n d ı ğ ı m şey,
p a l t a rn u n i ç i nde asılı o l a n t a h t a h a n ç e rd i . U z a n ı p s ı ms ı k ı
kavrad ı m o n u , d ü z g ü n t a h t a d o ku s u i ç i m i ra h a d at t ı , yü ­
re k l e n d i rd i b e n i .
Ş e h ri n i ç i nde d o l ambaç l ı yo l l ardan gidiyor o l ması ,
şehrin yolları n ı iyi b i l m e m e s i n e bağlanab i l i rd i , a m a b a n a
d a h a ç o k , yal nızca vakit g e ç i rmeye uğraş ıyormuş gibi gel ­
d i . H e defi n e varması ve kes i n l i kle ş e h ri n zengin ailele­
ri n d e n b i ri n e ait olan, epey büyük bir evi n giriş kapışma
yöne l m e s i , sab a h ı n ilk saad e ri n i b u l d u . Buras ı , Yuda i l e
Yoan'ı b i rkaç hafta ö n c e yanmaya t e rk ett i ğ i m m a h z e n i n
p e k uzağın d a değ i l d i . B u ev, çevre d e k i diğe"- evl e rl e kar­
şdaştırıldığmda, t u h a f b i r b i ç i m d e hasarsız g ö r ü n ü y o rd u .
Çevre , yang ı ndan etki l e n m e m i şt i , ama M oskova ' d a , yerli
ya da işgalci , yağın a c ı l ardan etk Ü e n me m i ş bir sokak d a h i
yoktu . T ü m sokak boyu n c a , k ı rı l m ı ş c a m i a ra ve kap ı l ara
rast l a n ıyord u . Kab u l e d i l meyen g a n i m e t i e r (o k a d a r z o r

329
z a m a n l a r d ı k i , yal nızca e n işe yaramaz eşyalar, kitaplar,
tab l o l a r ve b e n z e ri şeyler, kab u l e d i l e m e y e c e k kadar d e ­
ğersiz say ı l ıyordu) y e r l e re saç ı l m ı şt ı . A m a b u evi n , c a m ­
ları o l duğu gibi k a l m ı şt ı , kap ı s ı d a ye r l i y e r i n d e d u ruyor­
d u . Ö n ü n d e k i sokak b i l e , her n e k a d a r t e m i z o l masa d a ,
k o m şu l a rı n ı n ö n ü n d e k a l a n y ı k ı n t ı l ardan a rı n d ı r ı l m ı şt ı .
S a n k i sad ı k b i r uşak evde kal m ı ş v e etrafı n d a k i kargaşa­
ya a l d ı rm a d a n , alışkın o l d u ğ u ş ekild e evi uyg u n b i ç i m d e
d ü z e n l i t u t m u ş t u . A m a M o skova' n ı n i ç i n d e b u l u n d u ğ u
kaos o rt a m ı n d a , i nsan n e k a d a r çalışkan o l u rsa o l s u n b u ,
b u d ü z e n i m u h afaza e t m e s i n i sağlayamaz d ı . B u iş, kor­
k u n ç b i r güç gerekt i r i rd i . Evin etrafı n d a h i ç ç ö p o l m a ­
ması , b i r ö rü m c e ğ i n a ğ ö rd ü ğ ü b i r o d a n ı n karan l ı k b i r
köşe s i n d e h i ç b ö c e k o l m a m a s ı gibi b i r şeyd i .
Asker kapıyı açtı ve e v i n gerçek sahibiyle karşılaş­
m a k t a n korkmaks ı z ı n içeri g i rd i . H er n e kadar z e n g i n ve
n ü fu z l u i nsanların büyük çoğu n l uğu h e n ü z M o skova'ya
g e l m e m i ş olsalar d a , çoğu m ü l k l e ri n i n d ü z e n i n i y e n i d e n
sağiasınlar d iye uşakları n ı ö n d e n g ö n d e r m i şt i . B u evin
sah i p l e r i de öyle yap ın ı ş i a r d ı b e l k i . Evin kap ı s ı n ı a ç m a k
i ç i n g e l e n h i ç b i r uşak, e v i v a m p i r l e r i n istila ettiğ i n i v e
k e nd i s i n i n i c ab ı n a ç a b u c a k b a k ı l acağ ı n ı b e k l e m e z d i h i ç .
B i na n ı n etrafı n ı çeviren t e m i z atmosfe re karş ı n ( b u ­
n u n açıklamas ı n ı n n e o l d u ğ u n u t a h m i n e t m e k fazlasıyla
kolayd ı ) b u ra s ı n ı n , yarat ı ğ ı n u y u m a y ı p l a n l ad ı ğ ı yer o l ­
d u ğ u n d a n t a m o larak e m i n o l a m ad ı m . Şafağı n sökmes i ­
n e h a l a b i raz vakit vard ı , bu y ü z d e n b i r süre , yarat ığ ı n
t e k rar d ışarı ç ı k ı p ç ı kmayacağ ı n ı g ö r m e k ü z e re b e k l e d i m .
Yaklaşık b i r saat sonra , e v d e n k i m s e ç ı km a m ı ş v e başka
k i m s e eve g i r m e m i şt i . İ ç e ri d e neyle karş ı laşab i leceğ i m i
b i l m e m e rağ me n , i ç e ri g i r i p g i r m e m e m gerektiğ i , akl ı m ­
d a p e k tart ı ş m aya y e r b ı ra k m ayacak b i r k o n u y d u .
Kapıya g i tt i m ve k a p ı k o l u n u d e n e d i m . Kapıyı arka­
dan k i l i t l e m e m i şt i . İ çerid e , k o r i d o r karan l ı kt ı , ama m a ­
san ı n ü z e r i n d e b i r gaz l a m b a s ı b u l d u m ve o n u y a k ı p ya­
n ı m a a l d ı m . Ç o k odalı b ü y ü k b i r evd i ; vam p i r , o d a l a r ı n
herhangi birinde olabilirdi. Tah ta hançerimi ehme aldım

330
ve o n u sımsıkı kavrad ı m . B i l iyordum k i , h e r an o n u ku l ­
l a n m a k d u r u m u n d a kalab i l i rd i m . Bir vurdalak 'm yuvası n ı
o raya yapacağ ı n ı t e c rüb e l e r i m e d ayanarak b i l d i ğ i m d e n ,
ö n c e l i kl e m a h z e n e i n d i m , a m a o rada sıra dışı h i ç b i r şeye
rast l a m ad ı m . D i kkati ç e k e n t e k şey, m a h z e n duvarı n ı n
kabaca y ı k ı l m ı ş o l masıyd ı ; böylece , y a n d a k i evin m a lı ­
z e n i n e geçiş yap ı l ab i l iyord u . O raya b i r göz att ı m a m a
b i r şey g ö re m e d i m . B e l l i b e l i rsiz b i r l ağ ı m k o k u s u gel­
di b u r n u m a , i ç i n d e b u l u n d u ğ u m sokağ ı n N eg l i n naya'ya ,
yani M o skva' m n , ş e h r i n k a n a l i z asyo n u n u n b ü y ü k k ı sm ı ­
n ı n i ç i n e d ö k ü l d üğü k o l u n a , y a l a n o l d uğ u n u fark e t t i m .
M o skova' n ı n iyi z a m a n l a rı n d a , i nsanlar l ağ ı m l arı taşıra­
cak k a d a r ç o k sayıda o l d u k l a rı ve bu n u yapab i l e c e k kadar
iyi b e s l e n d i kl e r i z a m a n l a r d a , k o k u ç o k d a h a yoğu n o l m a ­
lıyd ı , a m a y i n e de , yıkık duvarın ö t e s i n d e b i r yerde , ş e h i r
kanal i z asyo n u n a ç ı kan b i r t ü n e l o l m a l ı yd ı .
Z e m i n katta k i o d a l a r d a b o ş t u , a m a şaş ı rt ı c ı b i ç i m d e
iyi d ö ş e n m i ş o d a l a rd ı b u n l a r ; M o skova ' d a g ö r m ü ş o l d u ­
ğ u m d i ğ e r evlerle kıyasl a n d ı klarında şaşırtıc ıyddar. Terk
e d i p giden sah i p l e ri tarafı n d a n b o ş a lt ı l m a m ı ş o l a n evler,
Fransız işgalciler tarafı ndan boşalt ı l m ı şl a rd ı , ama b u ras ı ,
h u z u rs u z e d i c i b i r b i ç i m d e yaşan ı l ı r h a l d e k a l m ı ştı ; n e ­
redeyse rahat b i r ye r d e n eb i l i rd i . H e r şey, b i n a n ı n b i r şe­
kilde " kutsa n m ı ş " o l d uğu i z i e n i ın İ yarat ı y o rd u ; o n u soy­
m aya kal kacak h e rkeste n k o r u n u y o r m u ş gibiyd i . Asl ı n d a ,
o d a l a rı n b a z ı l a r ı n d a o k a d a r ç o k eşya v a r d ı ki , eşyalar
başka odal arda yer açmak için o raya geti ri l m i ş l e r gibiyd i .
T e k b ü y ü k değişiklik b e l i rt i s i ( v e b i r ş e k i l d e saçma b i r
b e l i rt i y d i b u ) o d a l a r ı n b a z d a n n d a , d ö ş e m e tahtal a rı n ı n
ç ı karı l m ı ş ol masıyd ı , bu d a , kirişlerin aras ı n d a n yavaş ve
d i kkat l i c e g e ç m e m k o n u s u n d a b e n i uyarm ı şt ı .
B i rd e n aklıma b ü y ü k a n n e m i n evi geldi yine .
B u odalar, o n u n o d a l a rı n ı n çoğu gib i , ku l l a n ı l mayan
o d a l a rd ı , ama o n ları k a p a t m a k ya da i ç i n d e k i l e ri ya başka
bir ye re almak ya d a k o r u m a k için h i ç b i r c i d d i g i r i ş i m d e
b u l u n u l m a m ı ş t ı . B ü y ü k a n n e m i ç i n , k u l l a n m a d ı ğ ı odaları
re s m e n boşaltmak, kendi d ü ş ü ş ü n ü kab u l e t m e k o l u rd u .

331
B u evin sah i p l e ri için b u , g u ru rd a n ç o k b i r t e m b e l l i k m e ­
selesiydi m u h t e m e l e n . T a h m i n e d i y o r u m ki , b ü y ü k a n n e ­
m i n evi gibi b u ra d a d a , evin saki n l e ri n i n yaşad ığı b i r y a d a
i k i o d a olacakt ı . A m a y i n e b i r b ü y ü k a n n e n i n e v i n e g e l e n
başka b i r z iyaret ç i g i b i [ ke n d i b ü y ü k a n n e m i n b a n a a n ­
lattığı masallardan b i r i n d e o l d uğu ş e k i l d e ) b e n i m b u ra d a
b u l ac ağ ı m b i r ku rt değil , çok d a h a k ö t ü b i r ş e y o l ac a kt ı .
M e rd iv e n l e ri ç ı k maya b a ş l ad ı m . B e n ç ı karke n , mer­
d i v e n p a r m a k l ı ğ ı n d a n g e ç e re k l a m b a m d a n duvara yan s ı ­
yan gölgeler, üst k o r i d o rd a t u h a f şekiller o l u şt u ru y o rd u .
B i rd e n b i r h ı ş ı rt ı d u y d u m v e b i r şey, h ı z l a k o r i d o ru geçip
b i r k ö ş e d e d u rd u . Lambayı k a l d ı r ı p o şeyin gittiği y ö n e
doğru b a kt ı m . B i r sıçand ı . Köşede kalakal m ı şt ı , n e re d e y s e
acı nacak k a d a r k o r k m u ş g ö rü n üyo r , b o n c u k g i b i gözleri
l a m b a n ı n ışığını yansıtıyordu . Etrafa baktığ ı m d a , b e n z e r
yans ı malar sayesinde d ü z i n e l e rc e sıçan o l d u ğ u n u gör­
d ü m ; h e r b i ri , ayn ı iki k ü ç ü k ışık n o ktası saye s i n d e seç i ­
l iyordu . B u b a n a t u h a f gel d i . Z e m i n d e , h a t t a m a h z e n d e ,
h i ç sıçan g ö r m e m i şt i m . N e d e n h e p s i b u r ad a , b i r i n c i katta
t o p l a n ınayı seçmişlerd i ? O fıldır fıldır, parlak gözler b u ­
rad a , aşağıda o l mayan ne g ö r m ü ş o l ab i l i rl e rd i ?
M e rd iv e n l e ri ç ı kmaya d e v a m e d i y o r d u m ve b aş ı m ı
y e r h i z a s ı n d a n kal d ı rm ı ş t ı m k i , o ko kuyu a l d ı m . Ö l ü l e ­
r i n k e m i k l e r i n i saklad ıkları m a h z e n l e r gibi k o k u y o rd u .
Z i meyev i ç ' i n kötü kokan nefesi geldi a k l ı m a h e m e n ; art ı k
b i l i y o rd u m k i o koku , ç ü rü m eye başlamış i nsan e t i n i n v e
kan ı n ı n , v a m p i r i n m i d e s i n d e n g e l e n k o k u ş u yd u . G i t t i k ­
ç e artan k u s m a isteğ i m i bast ı rd ı m , kokuyu t a k i p e d e re k ,
m e rd ive n i n s o l u n d a k i odaya g e ld i m . S ıçanlar ö n ü m d e n
kaç ı ş ı d a rken ç ı kard ı kları sesleri d u y u y o rd u m . O d aya ad ı ­
m ı m ı att ı ğ ı m d a koku d a h a d a arttı ve o a n d a k o k u n u n
kaynağ ı n ı g ö z l e ri m l e g ö rdü m . Yerde yatan o n ceset vard ı ,
h e r b i ri çeşitli Fransız ü n i fo rmaları y a da müttefi k l e ri n i n
ü n i formaları i ç i ndeyd i l e r . Ç ü rü m e n i n farkl ı farklı aşama­
larındayd ı lar. Bazıları n ı n yüz hatları ta n ı n mayacak h a l e
g e l m i şt i . D iğ e r l e ri n d e , ö l ü m l e r i n i n h e m şekl i n i h e m d e
n e d e n i n i ele v e r e n b i r a l a rn e t o l a n boğaz yaraları haHi gö-

332
r ü n ü r h a l d e yd i . Bazdarı n d a , yaralar, şekilsiz, sü rıgeri msi ,
ç ü r ü m e kt e o l a n b i r et hal i n i a l m ı şt ı .
C e s e d e r i n h i ç b i r i n i yakından i n c e l e m e d i m . Lamh a ­
n ı n ışığı yet e rs i z d i ve o n l a r ı n yak ı n m a eği l rn e k h o ş b i r d e ­
n e y i m o l m ayacakt ı . O d a n ı n geri kal a n ı n a b i r göz att ı m .
B e n i m odaya g i r m e k i ç i n k u l l a n d ı ğ ı m kapıya i l avete n , b i ­
tişik b i r odaya açılan başka b i r k a p ı d a h a vard ı . Kap ı d a n
g e ç m e d e n ö n c e d ö n ü p arkama b a kt ı m ve fark e t t i m ki ,
cesetl e r h e r n e k a d a r v a m p i r i n k ö p e k d i ş l e r i n c e ö z e n s i z
b i r b i ç i m d e k i r l et i l m i ş olsalar d a , yerleşt i r i l i ş b i ç i m l e ri o l ­
d u k ç a d ü z e n l i yd i . O n ceset , o d a n ı n i ç e r i n e iki sıra h al i n ­
de yerleşt i r i l m i şt i , sanki b i r h a s t a n e o d a s ı n d a gibiydiler.
İ ç i n d e o l d u ğ u m ev gibi büyük bir evi n , y e m e k masas ı n ­
d a n farksız b i r d ü z e n d i . Tabak t a k ı m ı , şarap kad e h l e r i ,
çatal b ı ç a k , t i t i z l i k l e yerleşt i r i l m işti sanki , fakat ye m e k
yiyen k i mse , b i r kez d o y d u kt a n sonra tabağ ı n d a artakalan
p a rç a l a n m ı ş tavuk cesed i n e pek özen göste rme m i şt i .
Aşağıdaki o d a l a r d a n b a z d a r ı n d a n e d e n ç o k fazla eşya
o l d uğ u n u ş i m d i a n l ıyo rdu m . Bu yad igarlar i ç i n yer açı l ­
m a l ı yd ı ; bu t ı p k ı , karıs ı n ı n evde b ö y l e ç i rk i n şeyle r b u ­
l u n d u r m a k k o n u s u n d a k i i t i razlarına aldırış e t m e y e n b i r
a d a m ın , avladığı ku rt v e ayıların d o l d u r u l m u ş başlarına
y e r açmak i ç i n başka bir adayı tab l o l arla d o l d u r m as ı n a
b e n z i y o rd u . B u d o l d u r u l m u ş hayvan l a r h e p ö l d ü rü l m e ­
d e n ö n c e o l d u k l a r ı n d a n ç o k d a h a k o r k u t u c u ve y ı rt ı c ı
b i ç i m l e rd e serg i l e n i rler. Aynı şey, b u ra d a d ü z e n l i b i r şe­
k i l d e y at m l m ı ş cesetl e r h a k k ı n d a söy l e n e m e z d i . S e rgide
v u rgu l a n a n bir şey varsa, onların savu nmasızl ığıyd ı , hey­
b e d e n deği l . O p r i ç n i k l e r aviarında asaJet gö rmüyo r l a rd ı ,
d e k o rasyon zevkl e r i n i iyileştirecek k a n l a r ı d a y o kt u .
Ye rleştirme d ü z e n i a k l ı m a başka b i r şey get i rd i . O d a d a
yal n ı z c a o n ceset vard ı , ç ü n kü o d a alabddiğince d o l m u ş ­
t u . D i ğ e r od aya a ç d a n kap ı , g ö z ü m e çarpt ı . Ad ı m atar
atmaz arkamda bir h ı ş ı rt ı sesi d u y d u m , sıçanlar, b e n i m
y ü z ü m d e n y a n d a kalan işlerine d e v a m ed iyo r l a rd ı .
D iğ e r o d a d a h a b ü y ü k t ü v e i ç i n d e b i rkaç parça eşya
kal m ı şt ı . Bir köşede , yüksek arkal ı k l ı b i r koltukla o n u n

333
yakı n ı n d a , D oğu t a rz ı n d a kad a n ı r b i r p a ravan vard ı . Baş­
ka b i r yerde d u ra n m a s a , sandalye l e r ve b i r tab u re , od aya
b i raz d a h a ( h e r ne k a d a r b u k e l i m e y ü z ü m ü n ekşimesi ­
ne n e d e n olsa d a ) " i ç i n d e yaşa n a n " b i r m e k a n havası ver­
m i şt i , i k i n c i b i r kap ı , ye n i d e n m e r d i v e n sahanlığına aç ı ­
l ıyordu . Pencere l e r , d a h a ö n c e g i rd i ğ i m t ü m odal ardaki
p e n c e re l e r gib i , kai m , ağı r p e rd e l e r arkası n a g i z l e n m i şt i .
B u rada d a c e s e d e r vard ı , a m a o d a h e n ü z t a m a m e n d o l ­
m a m ı şt ı . Yalnızca i k i s i Fransız ü n i forması i ç i n d e yd i l e r v e
diğer o d a d a b u l u n a n c e s e d e r d e n d a h a az ç ü rü m ü ş d u ­
ru m d ayd ı l a r . O n l a r ı n y a n ı n d a k i cesetl e r o l d u k ç a farklıy­
d ı . S ı radan , eski p ü s k ü giysiler i ç indeyd i l e r . B u n d a n ve
yal nızca yü z l e r i n d e n de yola ç ı karak , b u n l a r ı n Rus ceset­
l e r i o l d u k l a r ı m söyleyeb i l i rd i m . T ı p k ı bir arke o l og gib i ,
k at m a n l a r arasında b i r a y r ı m b u l m u ş t u m ve bu ayrı m ,
k e s i n b i r t a r i h e i şaret e d i y o rd u ; Fransızların ş e h i rd e n ay­
r ı l d ı kları ve O p r i ç n i k l e r i n o n l arı i z l e m e k yeri n e , d a h a
farkl ı ve b o l b u l u n a n b i r yiyecek kaynağ ı n a y ö n e l m e k
i ç i n ş e h i rd e kaldıkları t a r i h e .
O d a d a yedi t a n e Rus cesedi vard ı . Askerl e r i n h e ps i ,
doğal olarak, e rk e k l e rd i , a m a O p r i ç n i k l e r siviilere yö n e l ­
d i kl e ri z a m a n , c i ns iyet k o n u s u n d a ayrım gözet m e m i ş l e r­
d i . C e s et l e r i n b i ri ufaK tefekti , b i r ç o c u kt a n az b ü y ü k t ü .
Sık, siyah kıvırc ı k saçlarla ö rt ü l ü baş ı , bağaz ı n d a k i iğre n ç
yaraları d a h a d a g e n i ş l e t e n ve y ü z ü n ü g ö r e m e y e c e ğ i m b i r
b i ç i m d e y a n a d ö n ü kt ü . Bir an i ç i m ac ıyarak o n u n N at a l ­
ya o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü m . H e m e n cesed i n yan ı n a k o ş t u m
v e y ü z ü n ü k e n d i m e d o ğ ru ç ev i rd i m , b e n b u n u yaparke n
b o y n u n u n yan tarafındaki yaralar arası ndaki b o ş l u k ka­
p a n d ı . O değ i l d i . Bir kız b i l e değil , N a t a l ya ' n ı n yaşlarında
bir e r k e k ç o c uğ u yd u . Ayağa k a l kt ı m , bu d u r u m d a n dolayı
acı çeken ben o l mayacağ ı m a m a bu acı , ç o c uğu tan ıyan
ve seve n , ş e h r i n başka bir yerindeki b i ri l e ri tarafı n d a n çe­
k ile cek o l duğu i ç i n rahat l a m ı şt ı m .
D o ğ u tarz ı n d a k i p arava n ı n yan ı n a g i tt i m v e o n u ç e ­
k e r e k açt ı m . Arkas ı n d a b i ri , korku n ç d u r u m d a k i b i ç i m ­
siz y ü z ü b a n a bakacak b i ç i m d e ayakta d u ruyo rd u . M i d e

334
b u l a n d ı r ı c ı ç ü rü k et kokusu h e r z a m a n k i n d e n d a h a fazla
g e l iyordu . Paravanı yere yı karak ke n d i m i ge riye att ı m .
Yan ı l m ıştı m . O şey ayakta d u rm u y o rd u ; asılıyd ı , askı
kancas ı n a öylece ası l m ı ş b i r p a l t o gib i . Arkad aki duvara
u z u n b i r ç ivi ç a k ı l m ı ş ve ceset , çivi n i n başı ç e n e n i n a lt ı n ­
d a n ç ı kacak şeküd e , çivinin ü z e r i n e i t i l m işti . O p r i ç n i k ­
l e r i n o n u ye m e s i n i fazla e nge l l e m e y e c e k b i r p o z i s y o n d a
d u ru y o rd u . C e s e t e s k i y d i ve n e re d eyse d iğer o d a d a k i c e ­
s e d e r k a d a r ç ü rü m ü ş t ü , a m a ü z e r i n d e Fransız ü n i forması
deği l , s ı radan kıyafetler vard ı . B o y u n d a k i yaral ar ç ü rü m e ­
y e başlayalı ç o k o l uy o rd u , öyle k i , b o y n u n , b e d e n i n ağrı­
lığı n ı , yalnızca t e k bir çiviyle asıl ıyken destekleyeb i l e c e k
b i ç i m d e t e k p a r ç a h a l i n d e kal m ı ş o l ması şaş ı rtıcıyd ı . Yü­
z ü n d e k i e d e r i n çoğu ç ü rü m e ye b a ş l a m ı şt ı , a m a sakal ı ve
bıyığı h t U a y e r i n d e yd i , bir de gözleri .
Ve b u yüz d e n , karanlığa ve y ü z ü n d e k i b e rb a t ç ü rü ­
m e y e rağm e n , c e s e t t a m n m a z h a l d e deği l d i . Kıyafetleri ,
sakalı ve gözleri ( ö z e l l i k l e de gözleri) o n u e l e veriyord u .
O , Va d i m ' d i .
Art ı k b e l l i o l m u ş t u ki , Rod i o n Val e n t i noviç h i ç b i r
z a m a n b ü y ü kbabas ı n ı n k o l l a r ı n d a t u t u l mayacaktı ; ö m ü r ­
l e ri yal nızca, o da o l d uysa eğer, b i rkaç g ü n l ü ğ ü n e kesiş­
m i şt i . Vad i m h i ç b i r z a m a n t o ru n u n u n varl ığından b i l e
h a b e r d a r o l a m ayacaktı ve n e b e n n e d e b i r başkas ı , o n a
b i r t o r u n u o l d u ğ u n u söyl e m e n i n keyfini yaşayabilecek­
t İ k . Ağ l ayam ıyordu m . Vad i m ' i n ö l m ü ş o l d u ğ u n u u z u n
z a m a n d ı r b i l i y o rd u m ; d a h a Yuda, Vad i m h e n ü z p e ş i n e
d ü ş m e m i ş ke n , Kitay G o ro d ' d a k i o e v e vardığı a n d a b i l i ­
y o r d u m . O z a m a n d a n b e ri Vad i m ' l e b u l u ş m a y ı d e n e d i ­
ğ i m ve başaramad ı ğ ı m h e r defası n d a , b i raz k o r k m u ş , b i ­
raz ü z ü l m ü ş t ü m ve o raya g e l m e m i ş ol ması n ı n , g e r ç e kt e n
g e l e meye c e k d u r u m d a o l m a s ı n d a n kaynak l a n d ı ğ ı n dan
ş ü p h e l e n m i şt i m . B u yü z d e n o n u n c e s e d i n i g ö rm e k , ye n i
b i r şey ö ğ re n m e kt e n ç o k , b i l i ne n b i r şeyi n doğru l a n m a s ı
gibiyd i . Yine d e , M aks için de iste m i ş o l d u ğ u m ve hala
da istediği m gib i , uyg u n şekilde veda e d e b i l meyi ve yas
tutab i l m e y i i s t e rd i m .

335
 D ö n d ü m a m a ayağ ı m , i ç i oyu k , t a h t a b i r şeye takı l d ı .
Paravan ı n gizlediği t e k şey Vad i m ' i n cesedi değil d i . B u
eve a r a m a k i ç i n girdiğim şeyi b u l m u ş t u m . B i r t a b u t t u b u ,
a m a M atfey v e Varfo l e mey' i n k i l e r gibi ö z e l ü re t i m b i r
t a b u t deği l , uyg u n b o y d a ve b i ç i m d e ağaçtan b i r kasayd ı
yal n ı z c a .
O n u duvara yaslı o l d uğu y e rd e n ç e k i p o d a n ı n o rtas ı ­
n a d o ğ ru g ö t ü r d ü m ve kapağ ı n ı kal d ı rd ı m . U z u n z a m a n
ö n c e , ö l d ü ğ ü n ü a m a ç ü r ü m e d i ğ i n i g ö rdüğü m , o g e c e bu
eve g i re rk e n takip ettiğ i m asker, tabutta uyuyo rd u . G ö z ­
l e ri kapal ı , e l l e ri karn ı n ı n ü z e r i n d e yd i . E l i m i kald ı rd ı m ,
t a h t a h a n ç e r i m i başı m ı n ü z e r i n d e sımsıkı t u t u y o r v e
o n u , u y u y a n canavar ı n kal b i n e t ü m g ü c ü m l e sap l amaya
h a z ı r l a n ı y o rd u m .
G ö z l e ri b i rd e n aç ı l d ı . Bana d a h a ö n c e d e g ö rd ü ğ ü m
ö l ü bakışlarıyla b a k t ı ve b i r kez d a h a , ağz ı n d a n ç ı ktığını
d u y d u ğ u m o tek sözcüğü fısıldad ı :
" Kat i l ! "

336
 19

H i ç vakit kaybet m e d e n k o l u m u yarat ı ğ ı n göğsü n e

doğru sav u r d u m a m a b i r kol e l i m i yakaladı ve h e d e fi m e
u l a ş a m ad ı m . B i r başka çift e l s o l k o l u m u yaka l a d ı ve t a ­
b u t t a n uzağa , duvara d o ğ ru s ü r ü k l e n d i m . R u s asker ta­
b u t t a n d ışarı t ı r m a n d ı ve bana yaklaşt ı .
B e n i t u t a n i k i a d a m e l l e r i n i gevşetti ve sağ ı rn d a k i
a d a m askere , " Ş u n u t u t , " d e d i . B u t a n ı d ı ğ ı m , a m a d u y ­
m u y o r o l m a m g e r e k e n b i r sest i ; h a ft a l a r ö n c e y a n a n b i r
d e h l i z d e y o k o l u rk e n g ö rd ü ğ ü m b i r yarat ı ğ ı n sesiyd i . B u ,
Yuda i d i .
Ask e r e l i n i öyle m ü t h i ş b i r g ü ç l e göğsü m e bast ı rd ı k i
hareketsiz kal d ı m . Yuda ve b e n i e s i r alan d iğer kişi (ışı­
ğa yaklaş ı n c a o n u n d a A n d rey o l d uğ u n u g ö rd ü m ) o d a n ı n
o rtas ı n a doğru yü rü d ü .
" B e n i g ö rd ü ğ ü n e şaş ı rd ı n san ı rı m , " d e d i Andrey, iyi
h u y l u b i r ev s a h ib i n i n t o n l a masıyl a .
" B i raz , " d iye yan ı t l ad ı m .
" C a n sıkıcı o l m al ı , " d iye s ö z ü n e d e v a m ett i , " s e n i n
d avet i n ü z e r i n e isteyerek s e n i n tarafı n d a savaşmak ü z e ­
r e ü l ke n e gelen d ö rt yoldaş ı n ı katiett i ğ i n d ü ş ü n ü l ü rs e ,
b u n l a r d a n b i r i n i n hayatta o l d u ğ u n u g ö r m e k ç o k rahat s ı z
e d i c i o l m al ı . "
Yanıt v e r m e d i m .
"Arkadaşın M a ks i m ' i n yaptığı hatayı yapıyo rsu n , " d e d i
Andrey, n e fre t i n i g i z l e m e k i ç i n Yu da' n ı n yapt ığı s a h t e
h a r e k et l e r i n h i ç b i r i n i y a p m a d a n .

337
 " Pe k i , nasıl d ışarı ç ı kt ı n ? " d iye s o rd u m .
"An l a m ıyor m u s u n ? " d iye sordu Yuda. " İ yi arkadaş ı m
D i m i t r i y Fetyu koviç k u r t a r d ı b e n i . S e n g e l e n e kadar b e n i
uya n d ı rm ı ş ve güve n l i b i r ye re g ö t ü r m ü şt ü b i le . "
" G ü v e n l i y e r neresi? G ü n ışığına ç ı ka m ı y o rd u n . "
" Evet ç ı ka m ı y o rd u m , ama b i rb i ri n e bağ l ı b u b i n a
b l o k l a r ı arası n d a h i ç d ışarı ç ı k m a d a n b i r evd e n d i ğ e r i n e
geçilebiliyor. Yaşayan i n s a n l ardan b i raz d a h a güçlü o l m a k
da i ş e yarıyor e lbette . Evlerin arasında karş ı m ıza ç ı kan
b i rkaç duvarı y ı k ı p g e ç m e m i z i sağlıyor. "
B u yarat ı k l a r ı n g ü c ü n ü n neye b e n z e d i ğ i n i haftalar
önce g ö rm ü ş , b e n i duvara yap ı ş t ı ra n şeyi e l i m d e h isset­
m i şt i m . Başka ne gibi g ü ç l e ri ve dahas ı , n e gibi zayıflık­
l a rı olabileceğ i n i m e ra k e t m i ş t i m . " H e p s i b u m u ? " d iye
s o rd u m , " G ü c ü n ü z m ü ? Siz yarat ı k l a r ı n b i z d e n avantaj l ı
olmanızın tek nedeni gücünüz m ü ? "
Yuda g ü l d ü ; fazla açı k k o n u ş m u ş t u m . " Belki yaz ı p e l i ­
n e v e r ın e m gerekiyord u r , n e d e rs i n ? Vam p i rl e r i n i n s a n ­
l a r d a n ü s t ü n o l duğu üç d ü z i n e şey. B u b i r i ş i n e yaramaz
Lyoşa. H ayır, g ü c ü m ü z h i ç b i r şey değil . B u b e n c e yal n ı z ­
c a d i y e t i n b i r y a n etk i s i . Ü s t ü n l ü ğ ü m ü z ü n n e d e n i s a h i p
o l d u ğ u m u z b i r şey değil , b i z d e e k s i k o l a n b i r şey. B iz i m
v i c d a n ı m ı z yok . Davra n ı ş l a r ı m ı z ı n e y i n doğru n e y i n yan ­
l ı ş o l d uğ u n u söyleyen kura l l a r s ı n ı rl a n d ı rmıyor. N e d ü n ­
yada n e d e c e h e n n e m d e s u ç l a n ın a k t a n ko rkuyo ruz . S i z i n
h ayal i n i z d e b i l e görmeyeceğ i n i z şeyl e re u l aşab i l iyoru z ,
ç ü n k ü b i z i m h ayal l e r i m i z yapt ı ğ ı m ı z şeyl e r i n d oğ ru o l u p
o l m a d ı ğ ı ş ü p h e s i ve başka l a r ı n ı d ü ş ü n m e e n d i ş e s i tara­
fı ndan e l e geç i r i l m i ş deği l . "
" Peki , g e r ç e k t e n e l d e ettiğ i n i z n e ? " d iye s o r d u m kü­
ç ü mseye re k .
S o ru m u d u y m az l ı kt a n g e l m eyi t e rc i h e t t i . " S izin ya­
p a m a d ı ğ ı n ı z şeyleri yapab i l i r i m . Vad i m Fyo d o rovi ç ' i b e n i
t a k i p e d e rk e n yakal a d ı ğ ı rn d a (Vad i m ' i n sallanan c e s e d i n e
b a k ı p u m u rs a m a z c a b aş ı n ı sal ladı) v i c d a n ı m b a n a o n u n
g i t m e s i n e i z i n v e r ın e m i söyl e m i ş olabilir, a m a b e n o n u b ı ­
r a k m a d ı m . Bana yal nızca nasıl çal ı ştığ ı ın ı g ö r m e k isted i -

338
ğini söylediği z a m a n o n a i na n ab i l i rd i m , a m a i n a n m a d ı m .
Bana çok sevdiği karı s ı n ı v e ailesini a n l a t ı p m e r h a m e t
d i l e n d i ğ i n d e o n a acıyab i l i rd i m , a m a a c ı m ad ı m . B u n u n
yeri n e , o n u ö l d ü rm e k i ç i n değil yalnızca s u s t u r m a k i ç i n
şuradaki ç iviye ast ı m ; aksi h a l d e ç o k ç a t e rc i h ettiğ i m i z
t a z e k a n ı n tad ı n a b a kamayacakt ı k . "
" B u n u yapab i l i r m i yd i n Lyoşa?" d iye d e v a m e t t i Yuda.
" E l bette hayır. B u n u i s t e m e z d i n . Ama şimdi bana yap ­
m a k istersin , değil m i ? A m a y i n e d e yapamazs ı n . S e n d e n
m e r h a m e t d i l e ne b i l i ri m ; sana Karpatlarda nasıl b e rb a t
b i r ş e k i l d e yetişt i r i l d i ğ i m i a n l atsam b u n u y a p a c a k cesa­
reti b i r anda kayb e d e rs i n . "
" S e n i ö l d ü rm e k o n u n i ç i n m i b u kadar z o r ? " d iye sor­
d u m doğru l ara k . Yuda'yı d i n l e m e k t e o l a n asker ü z e ri m ­
d e k i baskısını b i raz azalt m ı şt ı . " Bu sizin g ü c ü n ü z değil ,
b i z i m zayıflığımız m ı ? "
"Aynen öyle . Bizi ö l d ü rm e k e lb e t t e ç o k kolay. G ü n
ışığı. Ate ş . " Başıyla ye re d ü ş m ü ş o l a n t a h t a h a n ç e ri m i işa­
ret ett i . " Kalbe kadar kaz ı k s o k m a . Kafa kesme . B u n l ar ı n
h e p s i n i g ö rd ü m . Belki başkaları d a vardır. U z m a n o l d u ­
ğ u m u söyleye me m . "
"Yani b i l m iyor m u s u n ? " d iye s o rd u m . Ş a ş ı rm ı ş t ı m
a m a aynı z a m a n d a o n u galeyana get i rm e k i s t i y o rd u m .
" N iye b i l e y i m ki? S e n d o kt o r değilsi n , öyle değil m i ?
S e n k e n d i v ü c u d u n u n nasıl çalıştığına d a i r b ü t ü n ayrı n ­
t ı ları b i l m iyo rsu n ; b e n de b e n i m ki n i n . K e n d i m i z i ö l d ü r ­
m e n i n y e n i yo l l a r ı n ı b u l m a k i ç i n d e n e y l e r yapmayac a ­
ğız . " B i rd e n , sanki aklına çok k o m i k b i r şey g e l m i ş gibi
s ı rıttı . Ö y l e b i l e olsa, b u n u paylaşmad ı .
" N e d e n o l ması n ? " d e d i m . "Yerine b i r i s i n i b u l m a k ko ­
lay."
Yuda kaş ı n ı soru sorar gibi kal d ı rd ı . " Kolay m ı ? "
" T ı p k ı b u r a d a k i arkadaşın gibi , " d e d i m , kesin ye n i l ­
g i m l e gevşeyip b e n i z a p t e t m e y i u n u t m u ş o l a n askeri kas­
t e d e re k . " H ı z l ı b i r ısırıkla b i r i nsan eks i l i r ve b i r v a m p i r
artar. "

339
 Yuda k ı k ı rd ad ı . " Keşke o kadar kolay olsayd ı , a m a b i z
ara m ı z a yab a n c ı ları almayız . "
"Ayaktakı m ı n ı d ışarıda b ı ra k m a k i ç i n üye l i k kural l a r ı ­
n ı z u z u n b i r l i ste o l u şt u ru y o r s a n ı rı m . "
" B iz i m yal nızca b i r ö l ç ü t ü m ü z var. S ö z k o n u s u kişi
b i z d e n biri o l mayı iste m e l i . G i r m e s i bu kadar kolay o l a n
b i r ö rg ü t ü n başvuru l a r d a n baş ı n ı a l a m a m a s ı b e k l e n i rd i
a m a öyle deği l . B ize göre , kişi n i n k e n d i s e ç i m i e n i d e ­
al yaklaş ı m . S e n , örneğ i n , b i z e kat ı l m a k istemezs i n , öyle
değil m i ? "
" H ayır , " d e d i m , s e s i m e kesi n kararlı o l d u ğ u m u belir­
t e c e k bir ifade k at m a k için fazladan bir çaba g ö s t e r m e y e
gerek d u y m a d a n .
" O z a m a n b i z d e seni al mayı z . As h n d a bu bey, sizin
sofu ü l ke n i z e g e l d i ğ i m i z d e n b e r i aramıza a l d ı ğ ı m ı z tek
kişi . E l b e t t e her seferinde s o r m a k fı rsatı n ı b u l a m ı y o r u z . "
" Peki , o n a n e o l d u ? "
"Varfo l e mey'le karşılaşt ı . Laf aram ı z d a , s e n d e n öze l ­
l i k l e h o ş l a n m a m as ı n ı n n e d e n i de b u . M atfey v e Yo a n i ö l ­
d ü rd ü ğ ü n i ç i n h e p i m i z s a n a kızgı n ı z , a m a o Varfo l e m e y İ
b a b a figürü olarak görür. H e r neyse , o B o r o d i n o h a t t ı n d a n
kaçarken ( i stersen fi rar e d e rk e n d i ye l i m ) k i m i n l e karşılaş­
tı? Varfo l e mey' l e . B i raz s o h b e t ett i l e r ve karar verd i , evet
Rus o rd u s u n d a , senin gibi korkak subayl arın bir kaprisiy­
l e ö l ü m e g ö n d e r i l e c e k bir ryadovoy o l maktansa ö l ü m s ü z
o l mayı t e rc i h etti . "
"Yani yal nızca va m p i r o l mayı i steye rek v a m p i r o l d u ,
öyle m i ? "
" H ayır, hayır. Bir m e k a n i z m a var. Ö n c e Varfo l e mey
b i raz o n u n k a n ı n d a n i çt i . Yalnızca ö l d ü re c e k kadar, a m a
a n ı n d a değil . S o n ra o isteyerek ( b i l d i ğ i m kadarıyla i ste ­
yerek o l ması gerek) Varfo l e mey' i n k a ru n d a n i çt i . G e l e ­
neksel o l a n göğüsteki b i r kes i kt e n i ç m e k t i r , a m a b u n u n
ö n e m l i o l d u ğ u n u s a n m ı y o ru m . "
" E n a z ı n d a n v ü c u d u n u z u n nasıl çalıştığı h a k k ı n d a bu
kadarı n ı b i l iyo rsu n , " d e d i m . " N as ı l yarat ı i ct ı ğ ı n ı z ı bil iyor­
s u n , ama nasıl ö l d üğü n ü z ü b i l m iyorsu n . "

340
 G ü l ü m s e d i . "Ana rah m i n e d ü ş m e a n ı m ı z ı ve böyl e ­
ce işleyişi hat ı rl a d ı ğ ı m i z i ç i n s i z d e n avantaj l ıyız . B u n u
ke n d i m i z y ap m a m ı z gerektiği nde , i nsanların y a p m a k z o ­
ru n d a o l d uğu o p i s b e c e r i ks i z l i kl e r d e n ç o k d a h a kolay
yapıyoruz . "
" Peki , h ayat ı n b o y u n c a kaç v a m p i r ç o c u k yapt ı n
Yuda?"
" H i ç yap m ad ı m , " d iye y a n ı d a d ı ve g ü l ü m s e y e r e k ek­
l e d i , " b i l d i ğ i m kadarıyla yan i . Ve olsa b i t i rd i m . Az ö n c e
tari f ettiğ i m şey p e k kazara o l m az . Bazılarımız farklı, a m a
b e n siz insanlar gibiyi m . Avlanmayı , ö l d ü rm e y i severi m ,
a m a u z u n vade l i sonuçl arla uğraşmayı sevm e m . " Bir an
d ü ş ü n d ü . " S e n i n o genç kad ı n l a ( D o m i n i q u e ile) birlik­
t e y k e n h i ssett i ğ İ n gib i . O n u n vücuduyla yaşad ığın fiz i k ­
sel d e n e y i m d e n h o ş t a n ıyorsun a m a o n u n l a b i r araya geli ­
ş i n d e n b i r ç o c u ğ u n o l s a b u n d a n h o ş l a n maz s ı n . " Yü zü m e
soru sorar g i b i b a k t ı ve kaşları n ı kal d ı rd ı . " Belki de öyle
değildir. "
Arkas ı n ı d ö n d ü ve diğer iki v a m p i r gözleriyle o n u iz­
l ed i . Ş a n s ı m ı d e n e d i m . Varfo l e m ey' i n " ç o c u ğ u " n u n gev­
şek k o l u n a s ü rt ü n e re k ve yere d i z i i m i ş zavallı c e s e t l e r i n
ü z e r i n d e n seksek oynayarak p e n c e reye doğru odayı boy­
d a n boya koşarak g e çt i m . T a h m i n i m e g ö re d ı şarıda şafak
sö küyo r o l m a l ı yd ı . P e rd e l e rd e n b i ri n e ası l d ı m ve e p e y c e
y u k a r ı d a k i p e n c e re n i n ü z e r i n d e d u ra n ray ı n d a n s ö k m eye
ç a l ı şt ı m . B e n ası l ı rken A n d rey bana doğru bir adım att ı ,
a m a geç kal m ı şt ı . Raylar y e r i n d e n ç ı kt ı v e p e rd e boşala­
rak kafama i n d i . Ben h i ç b i r şey g ö r e m i y o rd u m , a m a p e n ­
c e re açığa ç ı k m ı şt ı .
Kal ı n hğıyla l a m b a ışığıyla ayd ı n l at ı l m ı ş odaya h a l a
loş b i r hava veren ağı r k u m a ş ı h ı z l a ü z e r i m d e n att ı m . Ü ç
v a m p i r etrafı m dayd ı , ikisi yapt ı ğ ı m h a r e k e t i n u ruarsız l ı ­
ğ ı n a t a m a m e n kayıtsız kal ı rke n , Yud a ' n ı n y ü z ü n d e alaycı
b i r g ü l ü m s e m e vard ı . P e n c e reye geri d ö n d ü ğ ü m d e , aşa­
ğıdan a l ı n m ı ş d ö ş e m e tahtal arıyla kap l a n m ı ş o l d u ğ u n u
g ö rd ü m . Küçük b i r aral ı ktan d ı şarıda g ü n ışığı o l d u ğ u n u

34 1
g ö rü y o rdu m , ama b e n i tutsak e d e n l e re zarar ve r e ce k ka­
darı içeri g i re m iyordu .
D a h a m u t l u o l d uğ u m z a m a n l a rd a , b u n u n gibi evler­
de yap ı l a n p a rt i l e r g e c e d e n e rtesi sabaha kadar s ü r e rd i .
Bazen hevesli e v s a h i p l e r i p e n c e r e l e r i n ö rtü l ü , saat i e r i n
d u r d u ru l m u ş o l m a s ı n ı garantiye a l ı rd ı ki misafirler şafa­
ğın s ö k t ü ğ ü n ü aniayıp g i t m e z a m a n ı geldiğini d ü ş ü n e r e k
atmo sfe ri bozmas ı n l a r . B e n i m e v sah i p l e r i m de (bu evi n
ye n i , ö l ü o l mayan s a h i p l e r i ) y e n i g ü n ü n ışığını ö rt rn e k
k o n u s u n d a b e n z e r b i r isteğe sahipt i , a m a t a m a m e n farklı
bir nedenle.
Yuda k ü ç ü k b i r baş hareketiyle askere b e n i h e m e n ya­
kalaması i ç i n işaret ett i . Aske r b e n i duvara yasiadı ve e l i n i
sıkıca ü z e r i m e bast ı rd ı .
" S a n ı rı m , " d e d i m , başarısız h a r e k e t i m e t e p k i olarak
gelen m o ra l b o z u c u h a re k e t i n etki s i n i ö z e ri m d e n atar­
ke n , " ş i m d i ' b e n i ' ö l d ü re c e ks i n . "
Yuda v e And rey kısa b i r süre , aralarında k e n d i d i l l e r i n ­
de konuştu l a r . S a n ı r ı m Yuda b e n i m h e m e n o racı kta ö l d ü ­
rü l m e m i istiyor, a m a And rey b u n a kat ı l m ı y o rd u . B i rkaç
kez Pyot r ' u n adı geçti . Kendi aralarında b i l e o n d a n Pyotr
d iye söz e t m e l e ri t u h aft ı . G e rç e k a d ı n ı b i l m iyorlar m ı yd ı ,
yoksa k i mse o n l a r ı n k i m o l duğu n u b i l i p p e ş l e r i n e d ü ş e ­
m e s i n d iye aşırı t e m k i n l i m i davran ıyorlard ı ? Tartışmala­
rından Pyot r ' u n gelmesi n i b e k l e d i k l e ri s o n u c u n a v a rd ı m
E n k ü ç ü k b i r g e c i k m e b e n i m hayat ı n ta d ı n ı ç ı ka r ın a m
i ç i n b i r fırsat , e n k ü ç ü k an nasıl kaçab i leceği m i d ü ş ü n ­
m e k i ç i n z a m a n d e m e kt i .
" Ü ç ü n ü z ayn ı t a b u t t a u y u r k e n b i raz sıkışacaksı n ı z ,
öyle değil mi?" ded i m .
" B i z i m u y u m a k için tabuta sizin yatağa i h t iyaç duy­
d u ğ u n u z kadar i htiyac ı m ı z var. S m o l e n s k yolundaki gün­
l e ri m i z i nasıl geç i rdiği mizi sanıyorsu n ? "
G ü z e l s o ruyd u . " N as ı l geç i rd i n i z ? " d iye s o rd u m .
" B i r ç u k u r kaz d ı k v e ke n d i m i z i i ç i n e g ö m d ü k . Tek i h ­
tiyac ı m ı z g ü n e ş t e n uzak o l m a k . Ç u k u r u n çok d e r i n o l ­
m a s ı gerekmiyor. "

342
 B e n d a h a y a n ı t v e re m e d e n , m e rd i ve n l e rd e n gelen
ayak sesleri n i d u yd u k . Sahanlığa giren k a p ı aç ı l d ı ve
Pyotr içeri g i rd i . H e m e n arkas ı n d a n D i m i t r i y g e l iyord u .
Ç o k şaş ı r m ı şt ı m .
Pyotr ve Yuda gizlice k e n d i d i l l e r i n d e k o n u ş maya baş­
laddar. D i m i t ri y d o ğ ru d a n b e n i m l e k o n u ş u y o rd u .
" O n l a rı ö l d ü r m e m e l i y d i n Aleksey. Yoan'a y a rd ı m
e d e m e z d i k , b i l i y o ru m , ama M atfey v e Varfolemey, o t a m
b i r c i nayett i . "
" S a n ı r ı m o n l ara M atfey v e Varfo l e mey' d e n söz e t t i n , "
dedim.
" O n l a ra s e n i n M atfe y ' i izlediğini söyl e d i m . O n u n ö l ­
d ü ğ ü n ü b i l iyorlard ı . A n l a m a l a r ı zor o l m a d ı . "
" Pyotr b u raya nasıl geld i ? " d iye s o rd u m . " D ışarısı ay­
d ı n l ı k , öyle değil m i ? "
"Ye raltından geldik. Lağımcılar t a m b u sokağ ı n a l t ı n ı
kazıyo rlar. B i raz çabayla d e h l i z l e rd e n b i ri n e g i rebil iyor­
s u n . Aşağ ı s ı g e c e gibi karan l ı k . "
" S a n ı r ı m c a n ı n ı bağışlamayı kab u l etti l e r , " d e d i m acı
ac ı .
" S e n i n k i n i d e , Aleksey. B iz i m l e b i r s o ru n l a r ı yok . O n ­
ları ö l d ü r m e n i anlıyorlar. Eğer işin b a ş ı n d a sana d o ğ ruyu
söyleseyd i k , bu kadar tepki göstermezd i n . "
T a m a m e n kand ı r ı l m ı şt ı , n e d e n l e ri ( n e d e n i m i z ) h a k l ı
o l d uğu için ke n d i l e r i n i n d e h a k l ı o l d u ğ u n a i n a n a n O p ­
r i ç n i k l e r tarafı ndan o l d uğu k a d a r k e n d i s i tarafı n d a n d a
kan d ı r ı l m ı şt ı ; h a k l ı o l d u k l a r ı i ç i n b i z i m n e d e n i m i z i d e s ­
t e k l e y e n h e r şeyin iyi l i k i ç i n o l d uğu i nancıyla d a ka n d ı ­
r ı l m ıştı . B ü t ü n b u n l a r ı n arasında a k l ı m a o n u b i r d a h a k i
sefe r g ö rdüğü m d e söylemeyi d ü ş ü n d ü ğ ü m b i r ş e y geld i .
Eğer D i m i t ri y i n a n ab i l e c eğ i m i n ö t e s i n d e b i r k e n d i sanrısı
i ç i n d e değilse p e k de ilgili deği l d i , ama tart ı şacak p e k b i r
şey yoktu .
"Yelena Vad i m o v n a ' n ı n k ü ç ü k b i r oğlu o l d u ğ u n u d u y ­
d u n m u ? " K o n u ş u r k e n akl ı m M arfa'ya g i t t i ve kafamda
bir fikir o l u ş m aya başlad ı .
" B u ç o k hoş , " d e d i D i m itriy. "Vad i m sevinece k . " Bil-

343
m e m e s i n e ç o k şaşırmışt ı m , a m a o a n d a k i tavrı n ı n b i l m e ­
m e s i n e bağ l ı o l d u ğ u n u d ü ş ü n m e k b e n i r a h at l at m ı şt ı .
" H ab e r i n yoktu , değil m i ? " d e d i m , e l i m i g ö m l eğ i m i n
i ç i n e d o ğ ru kayd ı rı rke n .
" N e d e m e k i s t i yo rsu n ? "
"Vad i m Fyo d o roviç t a m şurad a , " d e d i m D i m i t r i y ' i n
h e n ü z d i kkat i n i ç e k m e m i ş , ç ü r ü m e kt e o l a n asıl ı c e s e d e
i ş a ret e d e r e k .
" Onlar. .. "
Yuda d i n l iyordu ; s ö z ü m ü kest i . " N e yapacağ ı m ı z a ka­
rar verd i k , " d iye d u y u r d u yüksek sesl e .
P l a n l a r ı n ı h i ç d u y m a m ı şt ı k . O k o n u ş u r k e n e l i m i g ö m ­
l eğ i m i n i ç i n d e n h ı z l a ç e kt i m . Z i n c i ri n , M arfa ' n ı n b a n a
verdiği i k o n ayı ç ı ka r ın a m a i z i n v e re c e k ş e k i l d e kırıldığını
h i s s e t t i m . İ ko nayı aske rin y ü z ü n e t u t t u m ve kaygı verici
şekilde " G e ri d u r ! " d iye b ağ ı rd ı m .
M e s i h ' i n tasviri karş ı s ı n d a vurdalak 'm b ü t ü n g ü c ü t ü ­
k e n m i şt i . B e n i b ı ra kt ı , göz l e r i n i kapayarak o d a b o yu n c a
b e n d e n uzaklaşt ı .
D iğ e r v a m p i r l e r i n t e p k i s i o l d u kç a farkl ıyd ı .
" S e n i se rse m ! " d iye bağ ı r d ı Pyotr ko rku i ç i nd e k i ya­
ratığa.
" B u k a d a r da b at ı ! i n a n ç l ı o l m a ! " d iye ekledi Yuda.
Pyotr , A n d re y ' e k ü ç ü k b i r e l işareti yapt ı ; A n d rey o d a b o ­
yu n c a y ü r ü d ü ve korkusuzca i k o n ayı e l i m d e n a l ı p köşeye
fı rl att ı . Tab i i ki , d i ni s i mg e d e korkm a l a r ı n a n e d e n o l ab i ­
l e c e k b i r gerç e k l i k y o kt u , a m a g e n ç ve t e c rü b e s i z v a m p i r
var o l d u ğ u n a i n a n ıyordu v e b u o n u ko rkutmaya yet m i şt i .
N e yse k i b u a n l ı k karmaşa b a n a , e l i m i o n l a r ı n ü z e r i n d e
g e r ç e k t e n etk i l i o l ab i l e c e k b i r şeyin ü z e r i n e koyaca k za­
m a n ı k a z a n d ı rd ı .
A n d re y t e k ra r b a n a doğru d ö n e rk e n k ı l ı c ı ın ı kavrad ı m
ve t e k h a re k e d e ç e k i p boğaz ı n a saplad ı m . Yuda s ö z ü n ü
e t t iğ i n d e n b e r i bu yarat ı k l a rd a n b i r i n i h a k l a m a k i ç i n kafa
k e s m e y ö n t e m i n i k u l l a n m a k i ç i n sab ı rs ı z l a n ıyord u m . Sa­
vaştan b i l d iğ i m kadarıy l a , kolay b i r iş deği l d i , Kılıç, ya­
rat ı ğ ı n a d e m e l m a s m ı n ü z e r i n d e n geçip nefes b o ru s u n u

344
keserek yarı s ı n a kadar e ns e s i n e g i rd i . H ı z l ı b i r h a r e k e d e
kılıcı o radan ç ı ka rd ı m . Yara ö l ü m c ü l değ i ld i . A n d re y ö n e
doğru eğild i , e l l e riyle bağaz ın d a k i u z u n ve d e r i n kesiğe
sarı l ı rken p a r m a k l a r ı n ı aras ı ndan kanlar fı ş k ı nyordu . H a ­
re k e t e d e m i y o r d u v e o a n e n ç o k iste d i ğ i m şey ö l m e s i
deği l d i . B i r k e z d a h a a m a bu sefer ö n c e koltuğa , s o n ra ya­
n ı n d a k i k o l t u ğ u n arkalığına basarak m ü m k ü n o l d u ğ u n c a
yükseğe sıç rayarak p e n c e reye doğru a t d d ı m . Yukarı doğ­
ru b i raz d a h a ivme k a z a n m a k i ç i n k ı l ı c ı ın ı n ucuyla d ö ş e ­
m e d e n güç a l d ı m .
S o l e l i m l e p e n c e re y i kap l ayan t a h t a l a r d a n b i r i s i n i n
t e p e s i n i yakal a d ı m ve i k i p a r m ağ ı m l a , o d a n ı n ü z e r i n d e
aşağıda olan b i t e n i i z l eyerek b e ş veya o n san iye asılı kal ­
dım.
O d a n ı n b i r tarafı n d a D i m itriy, Yuda v e Pyotr kaskatı
d u ru y o rd u . Ş o kta deği l l e rd i a m a o l acakları görene k a d a r
h a r e k e t e d e m i y o r l a rd ı . D iğ e r tarafta A n d re y s ı rtı duvara
daya l ı , d i m d i k d u ruyo rd u . Sol e l iyle arkas ı ndaki d u v a r d a n
güç alıyor, sağ e l i akan k a n ı e ng e l l e y e m e d e n e t k i s i z b i r
ş e k ü d e boğaz ı n ı n ü s t ü n d e d u ru yo rd u . Asker yan ı n a ç ö ­
m e l m i ş , başı m , ya h a l a i k o n a d a n dolayı y a d a A n d r e y ' d e
o l u ş t u r d u ğ u m k o r k u n ç yaradan dolay ı d u y d u ğ u korkuyla
e l l e r i n i n içine a l m ı şt ı .
Vü c u d u m u n b ü t ü n y ü k ü i k i p a r m ağ ı m d a y d ı ve b a n a
t u t u n m ay a d e v a m e d e meyece k l e ri n i haykırıyorlard ı . Yuda
ve Pyotr a l t ı m d a d u ru y o r ve d ü ş e c eğ i m b e k l e n t i s iyle n e ­
redeyse d u d a k l a rı n ı yalıyorlard ı . Vü c u d u m u n yavaşça al­
ç a l makta o l d u ğ u n u h i ssetti m . Ama su koyveren p a r m a k ­
l a n ın değil , t a h t a n ı n k e n d i s i yd i . T ı rn a k l a r ı ın ı n t a h t a d a
çı kardığı c ı z ı rtıyla b e rab e r t u t u n d u ğ u m t a h t a ye r i n d e n
ç ı ktı . Tahta n ı n u c u çeyrek d a i re ç i z e re k ö n c e yatay b i r
şekilde i l e rl e rk e n a z sonra y ö n değişti rerek h ı z l a , aşağı
doğru son h a r e ke t i n e geçti ve b e n de o n u n l a b i r l i kte ye re
düştü m .
Ayakl arı m ı n ü z e r i n e d ü ş t ü m a m a a rn n d a yana devri ­
l i rken k ı l ı c ı m a s a h i p ç ı kmayı b a ş a rd ı m . Ö n c e d e n t a h t a ­
n ı n b u l u n d u ğ u y e r d e n içeri g ü n ışığı gi riyor ve tuğla b i r

345
duvar kadar kal ı n l ığıyla adayı i kiye b ö l ü y o rd u . Vam p i r l e ­
r i n g e ç m e s i i m ka n s ı z d ı . Yanlış b ö l ü m d e k a l m ı şt ı m ; Yuda
ve Pyot r' u n ayaku c u n d ayd ı m ama e ng e l i g e ç m e k b e n i m
i ç i n havad a n g e ç m e k kadar kolayd ı . O d a n ı n ö b ü r tarafı n a
yuva d a n d ı m ve ayağa k a l kt ı m .
Yuda ö fk e l e n m i şt i . Bakışlarında d i l e d ö k m e d i ğ i k ö t ü
n i y e d i b i r ifadeyle b a n a d o ğ ru s ı ç rad ı ; ö l ü m ü n e n e d e n
o l ab i l e c e k ışığı g e ç m e s i n i e nge l l e m e k i ç i n h e m Pyotr h e m
d e D i m i t ri y ' i n güç k u l l a n m a s ı gerekt i . K ı l ı c ı ın ı n kabzası ­
n ı A n d re y ' i n karn m a saplad ı m ; A n d rey acıyla i kiye b ü ­
k ü l d ü , e l leri boğaz ı n d a n k a m ı n a y ö n e l d i . Enses i n i n arka­
sını t a m a m e n gö reb i l i y o rd u m ve k ı l ı c ı ın ı iki e l i m i n var
gücüyle o raya s a p l ad ı m . Yine d e onu t a m k e s e m e m i şt i m .
K ı l ı c ı ın ı n n e i l e ri n e geri h a r e k e t e t m e d iğ i n i , iki o m u rga
aras ı n a sıkıştığ ı n ı h i s s e d e b i l i y o rd u m . B i leğ i m i ç ev i rd i m
ve k ı l ı c ı ın ı yana d o ğ ru ç e kt i m . A n d re y ' i n başı n ı o m u z ­
l a rı n ı n ü z e r i n d e t u t a n liflerin k o p m a sesini d u y d u m ve o
a n d a k ı l ı c ı m s e rbest kald ı .
A n d re y ' i n başı d a h a yere d e ğ m e d e n d ağd m ı şt ı . Vüc u ­
du d o ğ ru l d u ve e l l e ri b i r z a m a n y ü z ü n ü n o l d uğu y e re
doğru y ö n e l d i , A n d re y ' i n v ü c u d u d i z l e ri n i n ü z e ri n e ç ö ­
k e r k e n e l l e ri d e y ü z ü n ü n o l d uğu ye re u l aş m ay ı başa- •

r a m a d a n k u r u y u p ufalanarak ye re d ö kü l d ü . H i ç d u r d u ­
ru l m ayan b i r d ü ş m e h a re ketiyd i . D i z l e ri n i n ü z e r i n e
d ü ştüğü n d e , v ü c u d u ye re d ü ş m ü ş b i r b e d e n o l m a k t a n
ç o k ç ö ke i m i ş t o z gibiyd i . T a m bu ç ö k m e a n ı n d a paltosu ,
gömleği ve k ü l o t p a n t o l o n u v ü c u d u tarafı n d a n aşağı ç e ­
k i l m e m i ş , i p l e r i kes i l m i ş b i r kukla g i b i k e n d i başları n a ,
b i r ç a m a ş ı r yığını h a l i n d e ye re d ü ş m ü ş t ü .
Pyotr ve Yu d a' n ı n bakışlarındaki korku D i m i t r i y' i n ­
kiyle karş ı l aş t ı rdacak gibi deği l d i . O n l a r ı n k i kızgı n l ı k ve
i n t i ka m y ü k l ü yd ü . D i m i t ri y ' i n k i ise , arkadaşı A n d rey' i n
gözleri ö n ü n d e kat i e d i l iyo r ve arkadaşı Ale ksey' i n b u
k a d i a m ı gözle g ö rü l ü r b i r d o y u m i ç i nd e gerçekleşti riyor
o l m a s ı n d a n kayn a k l a n a n gerçek bir şo ktu .
"Al o n u , D i m i t r i y Fetyukov i ç ! " d iye h o m u rd a n d ı
Pyotr. " B u n u yapab i l e c e k t e k kişi sensi n . "

346
 D i m i t r i y ışık duvarına yaklaşt ı , a m a o b i l e g e ç m eye
isteksizd i . K o n u ş u r k e n gözlerinde yaşlar vard ı .
" N e d e n , Aleksey? " d iye s o rd u . " S e n bu i nsanların ara­
sında en ayd ı n l a n m ı ş aJans ı n . S e n i n ataları m ı z ı n ö nyar­
gılarına ve b a t ü i n a n ç l a r ı n a b u l a n m a n g e re k m e z . O n l a r
bu raya b i z e yard ı m e t m eye , kard e ş i m i z m i ş gibi d ü ş m a n ­
larımıza karşı savaşmaya geldiler. H a y a d a n b o y u n c a ca­
h i l l e ri n nefretiyle karşılaştılar ve ş i m d i sen ( o n l a r Fran­
sızları kov m a m ı z a y a rd ı m e t t i k t e n sonra bile) sen bile,
o n lara teşekkür değil ö l ü m s u n uyorsu n . "
K ı l ı c ı n ı ç e kt i v e b a n a doğru b i r a d ı m att ı . O d a y ı b ö l e n
e nge l i n o rtas ı n d a d u ru y o rd u ; ışık, y ü z ü n ü , yaraları n ı v e
gözyaşları n ı ayd ı n latıyord u .
" Ö l d ü r o n u , D i m i t r i y ! " d iye h ı rı l d adı Yuda arkad a n .
" S e n i n l e savaşmak i s t e m i y o ru m , D i m itriy , " d e d i m , kı­
l ı c ı m ı y a n ı m a sallayarak , a m a k ı n ı n a sokma aptal l ığ ı n a
d ü ş m e d e n , " a m a m e c b u r kal ı rsam savaşırım ve savaşır­
sam seni y e n e ri m . "
" Be n i ö l d ü re c eğ i n e i n a n m ı y o ru m , Aleksey, a m a A n d ­
r e y ' e yapt ı kl a r ı m g ö r d ü k t e n s o n ra s e n i n h a k k ı n d a n e b i ­
l iyor o l ab i l i r i m k i ? "
" Et rafı n a b i r b a k , D i m itriy , " d iye ısrar e tt i m . "Ye rdeki
c e s e d e re bak. B u n l a r Fransız değil , Rus ; m a s u m Ruslar.
B u yarat ı k l a r b i z i özgür k ı l maya yard ı m c ı o l m a k i ç i n ö l ­
d ü rmüyorl a r , ye m e k i ç i n ö l d ü rü y o r l a r ve e n ç o k n e b u ­
l u rl a rsa o n u yiyecekler. "
D i m i t r i y etrafı n a b a k ı n d ı ve söyle d i ğ i m söz l e r i n ger­
çekliği n i algılad ı . Ayağının h e m e n yan ı n d a b i r an i ç i n
N a t a ! ya s a n d ı ğ ı m c e s e t vard ı . Yüzünü g ö reb i l m e k ı ç ı n
ç i z mesiyle cesed i n baş ı n ı y a n a ç e v i rd i . O n u n N at a l y a o l ­
d u ğ u n d a n ş ü p h e l e n m i ş olsa b i l e , o o l m a d ığ ı n ı anladığ ı n ­
d a b i r r a h at l a m a b e l i rt i s i g ö s t e rm e d i . S a n ı r ı m o d a b e n i m
gib i , cesed i n rahat l ı k l a N a t a l ya ' n m cesedi o l ab i l e c eğ i n i
fark e t m i şt i .
Arkas ı n d a d u r a n Yuda o n u n tart ı ş mayı kayb e t m e k ­
te o l d uğu s o n u c u n a varmışt ı . D i m i t r i y ' e doğru b i r a d ı n ı
att ı , a m a t a m o s ı rada D i m it r i y d e ö n e doğru b i r ad ı m attı
ve o d a n ı n b e n i m tarafı m d a kalan b ö l ü m ü n e geçt i .

347
 "Yaşamak z o ru nday ı z , D i mitriy , " d iye seslendi Pyotr
h ü z ü n l ü bir şekilde arkas ı n d a n . " Bu bir avuç çiftçi biz
ş e h ri t e rk e d e n e kadar hayatta kalal ı m diye vard ı . "
'Ya Vad i m ? " d iye s o r d u m Pyot r ' a .
"Vad i m m i ? " d iye s o rdu D i mitriy.
" İ şte şu rada , " d iye işaret e tt i m baş ı m l a .
D i m i t r i y k o m u t a n ı , yoldaşı ve arkadaş ı n ı n cesed i n i
i n c e l e rken Pyotr v e Yuda söyleyecek s ö z b u l a m ı y o r d u .
D i m i t r i y e l i n i Vad i m ' i n y ü z ü n e koydu ve d e r i n b i r ü z ü n ­
t ü y l e çığlı k att ı . Vad i m ' i n ö l ü gözleri o n a b a k ıyordu v e
bu g ö z l e rde bağışlama yoktu .
D i m i t r i y kılıcını kal d ı rd ı ve o d a n ı n karşı tarafı nda d u ­
r a n i k i vamp i re doğru yaklaşmaya başlad ı . O n l a r ı n o l d u ­
ğ u b ö l ü m e g e ç m e s i n e engel o l d u m .
" Bu sefer ke n d i n i z i k o n t ro l e d e c eğ i n ize söz v e r m i şt i ­
n iz , " de d i , e n u z u n z a m a n d ı r t a n ı d ığ ı Pyo t r ' a bakara k .
" Et t i m , " d iye cevapladı Pyotr çok da n e t o l mayan b i r
biçimde.
" Ş aş ı rmış gibi g ö rü n m e k i ç i n ç o k geç kald ı n , D i m i t ­
riy," d e d i Yuda, d a h a kararl ı b i r sesle . " S e n Ş eytan i l e aynı
sofraya o t u r m a y ı t e r c i h e t t i n . B i z i m n e o l d u ğ u m u z u , ne
yapt ı ğ ı m ı z ı b i l iyordu n . "
S ö z l e r i n i n D i m i c ri y ' d e n çok bana söylendiğini bil iyor­
d u m ve o n l ara kat ı l ı y o rdu m . M a s u m Rusların ve Vad i m ' i n
ö l ü m ü n ü n gerçekliği o n a şaşı rtıcı geldiyse , o n u ka n d ı ran
O p r i ç n i k l e r değil kendi kendisiyd i . D i m i t r i y ' i n yal n ı z c a
i nsanlarm i ç i ndeki iyiliği gören b i r i o l duğu söyl e n e m e z d i ,
ama b u olayda , onlarl a b i r l i kte h a r e k e t ettiğ i n d e ke n d i s i ­
n i n ve ü l kesi n i n e l d e edeceği çı karları gö r m ü ş t ü .
Ancak eğer Yud a ' n ı n sözleri b e n i m D i m i t r i y ' e güve n ­
m e m e m i sağlamak a m a c ı taşıyorduysa , D i m i t r i y ' i n art ı k
O p r i ç n i k l e re güve n m e y e c e k kadar akıllı o l d uğu da or­
tadayd ı . Vad i m ' i ya da b e n i ö l d ü r m e k için ç o k d a h a iyi
n e d e n l e ri olab i l i rd i , a m a onlarl a b i r l i kte h a r e k e t e t m e ye
devam ederse , D i m i t r i y ' i n sırası da gelecekt i .
" Ü zg ü n ü m , Aleksey, " d iye m ı rı l d a n d ı D i m i t r i y . Bu son

348
d e re c e yet e rs i z b i r ifadeyd i , ama söy l e n e c e k başka b i r şey
yoktu .
" B e n c e gitse n i z iyi olur, " d e d i m iki v a m p i re bakarak.
" G i t m e k m i ? " dedi Pyotr. " N e d e n g i d e l i m ki? Kap a n a
kısılmış o l a n sizsi n iz . " G ö rü n ü ş e bakı l ı rsa bu d o ğ ruyd u .
O d a n ı n iki kap ı s ı d a o n l a r ı n b ö l ü m ü n d e yd i . O n l a r ister­
l e rse ç ı k ı p gideb i l i rl e rd i , oysa b i z karşı b ö l ü m e geçip b i r
sal d ı rı riskine g i rm e d e n çıkışa u l aşamazd ı k .
"Yap m a m ı z gereken t e k şey t e k ra r kara n l ı k o l m a s ı n ı
b e k l e me k , " d iye devam e t t i Pyotr. Oysa Yuda s i n i r l i b i r
ş e k i l d e d a r p e n c e reye , ı ş ı k h u z m e s i n e ve kap ı lara b a k ı ­
yordu .
" S iz yarat ı k ları n , " d e d i m , "gü n e ş i n d ü n y a n ı n çevre s i n ­
d e m i yoksa d ü n ya n ı n k e n d i çevre s i n d e m i d ö n d ü ğ ü n e
i n a n d ı ğ ı m z a e m i n deği l i m . H e r i k i d u ru m d a d a , g ü n e ş
g ü n d e b i r kez d o ğ u d a n batıya doğru h a r e k e t e d e r . V e b u
da ı ş ı k h u z m e s i n i n b at ı d a n doğuya doğru , y a n i s i z e d o ğ ru
h a re k e t edeceği a n l a m ı n a gelir. Ö ğ l e o l duğu n d a , ç ı kacak
bir tek kap ı n ı z kalacak. Akşamüstü ise hiç çıkışınız kal­
mayac a k . G ü n ışığı o raya gelene kadar yavaş yavaş kö­
şeye doğru geri çekileceksiniz ve s o n ra yok olacaks ı n ız . "
E l b ette hava b u h rd a n m a z s a . B u l u t l u b i r g ü n d e d o ğ ru d a n
g e l meyen gün ışığının o n ları ö l d ü r m e y e y e t i p y e t m e y e ­
ceğ i n i b i l m i y o rd u m . B u y ü z d e n k o z u m u , risk alıp b e k ­
l e m e kt e n s e o anda o n l arı odayı t e rk e t m e y e zorlayacak
ş e k i l d e o y n ad ı m .
'Ya d a b i z diğer t a h t a l a r ı n h e p s i n i c a m d a n aşağı i n ­
d i ri riz , " d e d i D i m i t r i y . Prat i k b i r ç ö z ü m d ü ama p e k şık
sayı l m azd ı .
H e r iki şık d a O p r i ç n i kl e r i ikna e t m e y e yet m i şt i . Pyotr
odadan ç ı k m ıştı bile. Yuda t o p u k l a r ı n ı b i rb i ri n e ç a rp t ı ve
alaycı bir şekilde eği l i p resmi bir selam verd i . "Te krar kar­
şılaşacağız , Aleksey İvanoviç , " d e d i ve o d a d a n ç ı ktı .
D i m i t r i y o n u n p e ş i n d e n h a m l e yapt ı . " B i raz b e k l e s e k
i y i olur, " d e d i m o n a . " Ç ı k m a l a r ı i ç i n o n l a ra z a m a n ver . "
D i m i t r i y başıyla o n aylad ı . " İ çe ri b i raz d a h a ı ş ı k g i rme s i n i
sağlayalı m , " d e d i m p e n c e reye doğru i l e rleyere k .

349
 Kalan t a h t a l a ra d a h a e l i m i z i s ü r e m e d e n , d e v i r m i ş o l ­
d u ğ u m doğuya ö z g ü p a rav a n ı n a l t ı n d a n gelen b i r i n i e rn e
sesi d u yd u k . K ı l ı c ı ın ı ç e k t i m v e p a rav a n ı köşe s i n d e n ya­
kalayıp kenara kayd ı rd ı m . Alt ı n d a n , d e rt o p o l m u ş , başı
e l l e ri n i n aras ı n d a , ç ö m e l m i ş h a l d e d u ra n aske r-vamp i r
ç ı kt ı . Korkudan t i t ri y o rd u . O l a n b i t e n s ı rasında o n u u n u t ­
m u ş t u k ; h e p o radayd ı ve eğe r b e c e re b i i s e b i z i yakalayıp
ö l d ü reb i l i rd i . Belki Yuda ve Pyotr ona güven iyordu ya da
onlar d a b i z i m gibi askeri u n u t m u ş t u .
O n u k ı l ı c ı m l a d ü rt t ü m , yukarı doğru b a kt ı . G öz l e r i ,
b i r va m p i r olarak hala d e h ş e t d u ygu s u n u h a t ı r l a m aya
ye t mey e c e k kadar t e c rü b e s i z o l d u ğ u n u söylüyord u .
"Ad ı n n e ? " d iye s o rd u m .
" Pavel , " d e d i kekeleyere k . G ö z l e r i n d e ye n i b i r duygu
g ö rd ü m ; u m u t , b u g ü n ü n hayat ı m n son günü o l mayab i ­
leceğine d a i r b u l a n ı k b i r d ü ş ü n c e .
O a n d a Yu d a ' n ı n h a k l ı o l d uğu o rtaya ç ı kt ı . B e n i , öl­
d ü r m e kt e n a l ı koyan i l ke l e ri m vard ı . Pavel karşı k o y m u ş
olsayd ı y a da yal n ızca c e s u r b i r ş e k i l d e sessizliğini k o ­
rusayd ı k e n d i m d e o n u ö l d ü re c e k c e sareti b u l ab i l i rd i m .
A m a ş u a n d a , o n u n bir. vamp i r o l d u ğ u n u b i l d iğ i m h a l d e ,
ç o k yak ı n b i r z a m a n d a kayb e t m i ş o l duğu i nsanlığın izle­
r i n i o kadar yoğu n bir ş ekild e g ö r m ü ş t ü m ki , o n a karşı b i r
şey yapamayacak h a l e g e l m i şt i m .
Karar v e r m e yetkisi b e n d e n a l ı n m ı şt ı .
D i m it r i y ' i n iki e l iyle b i rd e n t u t t u ğ u t a h t a k ı l ı c ı m
havada v ı n l ayarak Pave l ' i n e ğ i k s ı rt ı n a i n d i ve va m p i r i n
kab u rga l a rı n ı n arası n a g ö m ü l d ü . Pavel nefes verd i , doğ­
ru l d u . Elle riyle arkası n a doğru u z a n a ra k kılıcı ç ı karma­
ya ç a l ışıyord u . D i m it r i y kılıcı bir kez d a h a i t t i ve o l d uğu
yerde ç e v i rd i . Tahta kılıç iki p a rç aya ayrı l d ı ; D i m i t ri y ' i n
e l i nde yal nızca kabzas ı kal m ı şt ı . Pave l ' i n d u d a k l a r ı n d a
b i r kan sızıntısı b e l i rd i ve ö n e doğru devri l i rken gözleri
c a m gibi d o n u k l a şt ı .
C e s e d i ayağ ı ru l a d ü rt t ü m . H al a e t v e k a n d a n o l uşuyor
gibiyd i . D iğerleri gibi kü l ve t o z a d ö n ü ş m e m i şt i .
"Vamp i r olalı u z u n z a m a n o l m a m ı ş , " d e d i D i m i t r i y

350
d ü şü n c e l e r i m i okuyara k . B e n i m d e d ü ş ü n d ü ğ ü m gib i , b i r
v a m p i r i n cesed i n i n ancak h i ç v a m p i r o l masa ç ü rüyeceği
kadar ç ü rüyeb i l e c eğ i n i açıkça b i l iyordu .
" Ş i m d i ne yapacağ ı z ? " d iye s o rd u m .
" Pyotr b a n a M o skova ' d a n ayrı lacakları n ı söyled i . "
" G e l d i kl e ri yo l d a n m ı g i d e r l e r ? "
" H ayır. T ı p k ı Fransızlar gib i , i l e d e d i kl e ri y o l d a n geri
d ö n m e z le r , " d iye açıklama yaptı D i m it r i y .
" Peki , hangi yo l d a n g i d e rl e r? "
" G ü n e y b at ı d a n . Aşağı yukarı B o n ap a rt e ' ı n gittiği yol ­
d a n , h i ç o l mazsa b i r süre . Fransız aske rler o n lara yiyecek
olacak . "
"Veya Rus , " d iye e k l e d i m . D i m i t r i y y a n ı t v e r m e d i .
" Pyo t r ' u n gideceğiz d e m e s i n e i n a n ıyor m u s u n ? " d iye sor­
dum.
" S a n ı rı m . B e n o l s a m öyle y a p a rd ı m . "
" Öyl eyse o n l arı izieyecek m i y i z ? "
" S a n ı r ı m , " d e d i D i mitriy, d ü ş ü n e e l i b i r b i ç i m d e b aş ı n ı
sallayarak, "ya da g i t m e l e r i n e i z i n vereceğ iz . "
O d a n ı n köşe s i n e gittim v e eği l d i m .
" N e yapıyorsu n ? " d iye sordu D i m it r i y .
" İ ko n a m , " d e d i m . Kırılmış z i n c i re b i r d ü ğ ü m att ı m ve
kafa m d a n geç i rd i m . B i raz tuhaf bir d u yguyd u ; göğsü m ­
d e alışık o l d u ğ u m y e rd e n d a h a yukarıda d u ru y o r d u a m a
b u n a çabucak al ışacakt ı m .
Yine Pave l ' i n c e s e d i n e d ö n d ü m . D iğ e r v a m p i rl e rd e n
d a h a yavaş olsa d a , cesed i n i n ç ö z ü n m e s i y i n e de insan­
l a r ı n k i n d e n h ı z l ı yd ı . Biz k o n u ş u r k e n o, ö l ü m l e ri k e n d i ­
n i n k i n d e n kısa b i r s ü re sonra ge rçe kleşm i ş , yan o d a d a k i
ö n c e d e n k a l m a c e s e t l e r d e n b i r i n d e n ayırt e d i l e m e ye c e k
kadar ç ü rü m ü ş t ü . O n u n cesed i n i d iğ e r l e r i n d e n yal n ı z c a ,
d ü z e n l i b i r şekilde at ı l ma m ı ş o l ması ayırıyord u .

Vad i m Fyod o rov i ç ' i n cesed i n i de yan ı m ı z alarak aşa­

ğıya, d e h l i z e i n d i k . O a n d a , d iğer d e h l i z e açılan yıkıl­
mış duvarı n , D i m i t r i y ' i n de teyit ettiği gib i , D i m it r i y ve

35 1
P yo t r ' u n g ü n ışığına ç ı k m a d a n b i n aya g i r m e k i ç i n k u l ­
l a n d ı kları yo l u n b i r parçası o l d u ğ u n u fark e tt i m . B u aynı
z a m a n d a Pyotr ve Yud a ' n m ç ı ktığı yerd i . D i k kat l e bakar­
ken b u m u m a yine aşağıdaki lağı m ı n , art ı k yalnızca i nsan
dışkısmın değil , ç ü rü y e n i nsan b e d e n i n i n z e h r i n i de taş ı ­
d ı ğ ı n ı fark ettiğ i m p i s k o k u s u d o l d u . Aşağıda b i r yerler­
de akan suyun sesini duyab i l iyordu m , a m a o rtal ı k zifiri
kara n l ı kt ı . B u rası O p r i ç n i k l e r i n yaşam alanıydı ve o n ları
takip e t m e m e y i tercih e t t i m .
Korku , Vad i m ' i n cesed i n i oracı kta b ı ra k ı p o l ab i l d i ğ i n ­
c e ç a b u k ışığa ç ı k m a m i ç i n yalvarıyordu a m a bu uyg u n
d ü ş m e z d i . O n u n g ö m ü l m e s i g e re k iyordu v e b u d e h l i z e n
az d iğerleri k a d a r i y i b i r yerd i . Yine de h ı z l ı çalıştık ve ç u ­
k u r u k a z ı p t e k r a r d a l d u ru rk e n b i r g ö z ü m ü z , vamp i r l e r i n
gitt i k l e ri y o l d a n g e r i d ö n e b i l e c e k l e r i e n d i şesiyle ü rk e k
b i r b i ç i m d e arkada duvardaki kara n l ı k d e l i kteyd i .

352
 20

H a n a geri d ö n d ü k . H a n c ı mesleğ i n i n konu kseve d iğ i

gereği D i m i t r i y ' i g ö rd ü ğ ü n e çok sev i n m i şt i . O n u , n e re d e
o l duğu n a , n e l e r yapt ı ğ ı n a d a i r ( b e n i m de b i r an ö n c e ya­
n ı t l a n m as ı n ı u m u t e t t iğ i m ) sorulara b o ğd u . D i m i t r i y ' i n
yanıtları p e k açı k deği l d i .
"Ah , Yüzbaşı Danilov , " d iye seslendi h a n c ı a r k a m d a n ,
b e n o d a m a ç ı karke n .
" Efe n d i m ? " d e d i m .
" S iz i n genç bayan d ü n gece b u radayd ı . O n a b u ra d a
o l m a d ığ ı n ı z ı söyl e m e k z o r u n d a k a l d ı m . "
" S aat kaçt ı ? "
" G e c e yarısı gitti efe n d i m . "
" B i r şey d e d i m i ? "
" D e m e d i e fe n d i m . Yi ne e v i n e gitti . "
"Teşekkür e d e ri m . "
M ü t h i ş y o rgu n d u m v e aklıma gelen i l k d ü ş ü n c e o n u
b i rkaç saat g e ç g ö r m e n i n ç o k da ö n e m l i o l madığıyd ı .
O d a m a ç ı kt ı m ve yatağa u z a n d ı m . D a h a başı m ı yastığa
koyarke n D o m n i k i i a ' n ı n a k l ı n d a n n e l e r geçtiğ i n i n farkı na
v a rd ı m . M ü c a d e l e ett i k l e r i m i n n e t ü r yarat ı k l a r o l duğu­
nu ve onların p e ş i n d e n gittiğ i ın İ b i l iyord u . Bu raya g e l i p o
geç saatte o rada o l m a d ı ğ ı m ı g ö rdüğü n d e , ya b e n i m o n l arı
ya d a onların b e n i b u l d uğu s o n u c u n a v a r m ı ş o l ma l ı yd ı .
( Ben b i l e hangis i n i n doğru o l duğu n a e m i n d eğ i l d i m . )
O n u g ö rmeyi geciktird i kçe , D o m n i k i i a ' n ı n yarat ı k l a r ı n
kaza n m ı ş o l d u ğ u n a d a i r e n d i şesi artacakt ı . Ke n d i m i ya­
taktan d ı şarı s ü rü k l e d İ m ve o n u aramaya k o yu l d u m .

353
 S aat h e n ü z e rk e n d i ve randevuevi h e n ü z çalışmaya
baş l a m a m ı şt ı . Kap ıyı y u m ru k l a d ı m , kapıyı Petro Petroviç
açt ı .
" Kapalıyız , " d e d i b a n a .
" D o m i n i q u e ' i gö rmeye geld i m , " d e d i m içeri g i rmeye
ç a lışırke n .
"Ah , d e m e k sensi n , " d e d i . " B i l iyorsu n , b u rası b i r işyeri
Akl ı n a estiği z a m a n g e l e m e zs i n . H e l e p a ra ö d e m e d e n . "
K ı l ı c ı ın ı göreb i l mesi için p a l t o m u iyice yana sıyırarak
yan ı n d a n geçt i m ve m e rd ive n l e re y ö n e l d i m .
" D o m i n i q u e ' i o kadar seviyorsan d a h a kal ıcı b i r anlaş­
ma yapab i l i riz , " d iye seslendi a r k a m d a n . D o m n i kü a hala
yataktayd ı a m a uya n ı kt ı . Ben içeri girince doğru l d u . Yata­
ğın kenarı n a , yan ı n a o t u rd u m . D i kkatle y ü z ü m e bakıyor,
ama h i ç b i r şey söyl e m i y o rd u . G ö z l e r i y ü z ü m d e , n e l e r
o l u p b ittiğ i n e d a i r b i r i p u c u arıyordu .
"Vad i m ' i b u l d u k , " d e d i m o n a .
" G e rç e k t e n m i ? " S e s i n d e n m e m n u n o l d uğu anlaşılı­
y o r d u . Bir an i ç i n ne kadar n e t l i kt e n u z a k k o n u ş t u ğ u m u
fark e d e m e d i m .
" H ayır, öyle değil , ö l m ü ş . " Başımı o m z u n a yasl ad ı m ;
gözyaşları nı yanağ ı rn d a n aşağı akıyord u , a m a b i r şekilde
sesimin t i t re m e s i n e e ngel o l ab i l d i m . " O n u son kez görü ­
ş ü m d e n h e m e n sonra ö l m ü ş . "
S a ç ı m ı okşadı v e yatıştırıcı sözler m ı rı l d a n d ı . O d aya
g i rd i ğ İ rn d e hiç n iyet i m o l mamas ı n a rağ m e n onu yatağa
i tt i m ve o n u n l a gayet b e n c i l c e sevişt i m . Ç o k az zevk al­
d ı m ; o n u n aldığı zevk b e n i m k i n d e n de azd ı , ama b i r an
için i ç i m d e k i h e r t ü r l ü yüksek d ü ş ü n c e y i ve insani duy­
guyu silme i htiyac ı n ı karşıladı ve yal nızca o a n ı n ö n e m ­
l i o l duğu hayvanİ b i r d ü z e y e İ n ın e m i sağlad ı . G e l eceğe ,
s o ru m l u l u k l a r ı m a , etrafı m d a k i l e re d a i r kaygılarımı b i r an
için u n u t ab i l i rd i m ; yal nızca bir an iç i n . Bir askerin d a h a
ö n c e h i ç karşılaşmadığı ve b i r d a h a h i ç karşıl aşmayacağını
b i l d iği bir kad ı n ı b e c e rm e s i gibiyd i . Parasını ödeyeb i l i rd i ,
ö d e m e s i ge re km eyeb Ü i rd i d e . D a h a ö n c e D o m n i k ü a ' y a
defal arca p a r a ö d e d i ğ i m halde , a l t ı m d a y a t a n i nsana h i ç

354
bu kadar saygısıca davran m a m ı şt ı m . Bu o n u n l a ilgili d e ­
ğild i . B e n i m k e n d i m e , h e r şeyle b i r l i kte o n u d a u n u t m a ­
m a i z i n v e r m e m l e ilgiliyd i . O n u n a ç ı s ı n d a n b a k ı l d ı ğ ı n d a ,
böyle şeylere alışık o l d u ğ u n u t a h m i n e d i y o rd u m , a m a
b u n u n b e n i m tarafı ın d a n o l m a d ığ ı n ı u m u t e d i y o rd u m .
B u n u b i r kad ı n ı n kocas ı n a ye m e k p i ş i rd iğ i , o n u n ç a m a ­
şırları n ı yı kadığı g i b i b a n a h i z m e t e t m e k o l a rak g ö r e c e k
k a d a r m u t l u y d u . Bana göre , b u n u n o n u n l a h i ç b i r ilgisi
yoktu ve b i n a d a k i h e rh a n g i b i r kad ı n o n u n yeri n i alabili r­
d i . A m a o b u n u , t ı p k ı b i r ko c a n ı n ye m e k l e r i n i p i ş i rm e k ya
da çamaşı rları n ı y ı k a m a k i ç i n başka b i r kad ı n b u l m a s ı gibi
( kalbe değil , o rtaklığa d a i r) b i r a l d at m a o l a rak g ö r ü rd ü .
" Biz n e o lacağız Lyoşa?" d iye sordu a z sonra.
B u b ü t ü n sad ı k o l mayan kocaların ko rktuğu s o ruyd u .
" H i ç b i r fi kri m yok. "
" B e n i m de , " d e d i . " S o ru n d a b u . "
" Bu b i r s o r u n m u ? "
" Ş u a n d a deği l . "
" S avaş hala d e v a m ediyor. Yarın ö l eb i l i ri m . " K e n d i m e
b i raz a ç ı k k a p ı b ı ra k m a k i s t iyordu m . ''Ya da e rtesi gün . "
" B i l iyoru m . B u y ü z d e n sorun değil a m a b i r gün ola­
cak . "
"Ancak i k i m i z de hayatta kalı rsak , " d e d i m neşesiz b i r
gülüşl e .
''Ya d a savaş b it m e z s e . "
"Yani i k i m i z i n d e ö l ü m t e h d i d i y l e karşı karşıya o l d u ­
ğu , a m a gerçekten ö l m e d iğ i b i t m e y e n b i r savaş istiyorsu n
k i , v i c d a n l a r ı m ı z b i z i rahats ı z e t m e d e n b i r arada kalab i l e ­
l i m , ö y l e m i ? " d iye s o r d u m yavaşça. Vi c d a n d a n s ö z e t m e k
b e n i farklı v e d a h a yakın z a m a n d a g e ç m i ş b i r k o n u ş m a ­
n ı n hatı rası n a g ö t ü r e r e k ü r p e r m e m e n e d e n o l m u şt u .
" Bu t a m da işe yarayacak b i r şey," d e d i sı rıtarak.
"O zaman Av rupa' n ı n taç l ı başlarıyla bir k o n u ş ay ı m .
Bakalım b i z e y a rd ı m e d eb i l e c e k l e r m i ? "
" Ş i md iye kadar iyi i ş ç ı kardılar. "
B u d a h a ö n c e yapt ı k l a r ı m ı z a b e n z e ye n , g ü n d e l i k ola­
rak gerçekliği u n u t m a m ı z a yarayan aptalca bir k o n u ş -

355
m a y d ı ama b u g ü n p e k m o ra l i m i z i yükse l t m i y o rd u . Ya­
tağ ı n k e n a r ı n a o t u r d u m v e masaya b a kt ı m . Ü z e r i n d e b i r
m e k t u p vard ı . i çeriğ i n i g ö r e m i y o r d u m , a m a t e k k e l i m e l i k
i m z a b a n a b ağ ı rıyord u .
"Yuda . "
" Bu n e d i r ? " d iye s o r d u m m e kt u b u e l i m e a l ı r ke n .
"Ah , evet , " d e d i D o m n i k i i a . Sana o n d a n söz e d e c e k ­
t i m . Ç o k gizem l i , öze l l i k l e d e b a n a ö l d ü ğ ü n ü söylediğin
a d a m d a n geldiği i ç i n . "
" Bana söyle m e l i yd i n , " d iye t e r s l e d i m .
" S öyleyecekt i m , " d e d i ısrarla , ses t o n u m a kızarak,
"eğer bana fırsat ve rseyd i n . Polya ( k ı z l ardan b i r i ) bu sabah
d ü k k a n ı açtığ ı n d a b u l m u ş . Kap ı n ı n a l t ı n d a n atı l m ı ş . Bana
g ö n d e ri l m i ş . O k u . Z a t e n b e n d e n çok sana yaz ı l m ış . "
M e kt u b u açt ı m v e sessizce o k u d u m .

" M at m a z e l D o m i n i q u e ,
O rt a k arkadaş ı m ı z Ale ksey İ v a n o v i ç ' t e n d u y m u ş
o l d uğ u n u z a e m i n o l d u ğ u m ü z e re , ü l k e n i z d e k i göre ­
v i m i z e n başta yap ı l a n p l a n l ara uyg u n o l arak geliş­
m e d i . Ü z ü l e re k söyl e m e l i y i m ki , bu Aleksey İ vanoviç
ile a ra m ı z d a derin yanl ı ş a n l a rn al a ra yol açtı ve bu
k o n u d a k e n d i payıma d ü ş e n s u ç u h e m e n kab u l e d i ­
y o ru m . N e yazı k k i aramızdaki d u r u m öyle b i r h a l e
geldi k i e n basit t a l e p l e ri b i l e b i rb i ri m i ze i l e t m e m i z
i m kansızlaştı ve h e m e n i d rak e d e c eğ i n i z ü z e re bu so­
ru n a ç ö z ü m b u l m a m ı z ı n kolay bir yolu yok .
B u yüzde n , M at m a z e l D o m i n i q u e , Aleksey İ v a n o ­
v i ç ' i n yakı n b i r arkadaşı olarak ( v e guru r l a , b e n i m d e
yakın b i r arkadaş ı m olarak) bu iki e s k i s a m i m i ve b a ­
şarı l ı yoldaş ı n aralarındaki bu h ü z ü n verici a n l aş m a z ­
l ığın o rtad a n kaldırıl ması k o n u s u n d a yard ı m c ı olaca­
ğınıza güve n i y o ru m . Eğer bu k o n u d a yard ı m c ı o l maya
arzu ed iyorsa n ı z , sizden ric a m , Ale ksey İ v a n ov i ç ' e
e k i m i n y i r m i sekizi n c i günü , a k ş a m saat yed i d e , Ku­
rilovo k ö yü n ü n g ü n e y i n d e k i d ö rt yol ağzı n d a b e n i m ­
l e b u l u ş m a s ı d i l e ğ i m i i l e t m e n i z d i r . B u yeri T 4 olarak

356
 b i l eb i l i r ; y i n e de sizi o raya n e d e n bu a d ı n v e r i l d i ğ i n e
d a i r ayrı ntılara boğarak sıkmak i s t e m e m .
Lütfe n Aleksey İvanov i ç ' e kend is iyle b u l u ş m a is­
t eğ i m i n t a m a m e n s a m i m i o l d u ğ u n u ve a ra m ı z d a k i
anlaşmazlığa n e d e n o l a n karışıklığı b i rkaç dakikal ı k
b i r k o n u ş mayla çözeb i l e c eğ i m i z i u m d u ğ u m u i leti n ,
Eğe r Aleksey İvanoviç g e l e mezse y a d a g e l m e m e y i
t e rc i h e d e rse , lütfe n ona ve ü l ke s i n e olan bağl ı l ı ğ ı ın ı n
d e v a m e t t i ğ i k o n u s u n d a k e n d i s i n e t e m i n a t v e r i n ve
lütfe n M at m a z e l D o m i n i q u e , size kişisel olarak duy­
d u ğ u m s a m i m i sevgiyi kab u l e d i n .
S ize y ü r e k t e n bağ l ı arkadaş ı n ı z ,
Yuda. "

" Ep e y c o ş m u ş , " d e d i m küçü m s e y e re k .

" B e n c e çaba göste rmesi h oş . "
" Ş aka yap ıyorsu n , değil m i ? "
Ç e n e s i n i o m z u m a koydu ve kolları n ı b e l i m i n çev­
re s i n d e h i ssett i m . " Evet , Aleksey İvanoviç , şaka yap ıyo­
ru m . "
"Yani o n u yalnızca b i r k e re g ö r d ü n v e o d a b e ş d a k i ­
kalığı na. "
" Kesinlikle , " d e d i D o m i n i q u e y ü r e k t e n kat ı larak. "Ve
e l b e t t e ü s t ü n e ü s t l ü k o b i r vamp i r . "
" S iz b e n i m l e dalga m ı geç iyo rsu n u z , M at m a z e l D o ­
m i n i qu e ? "
" İ yi a m a s e n de e ş i n i n m e kt u p l a r ı n ı karıştı ran kıskanç
kocalara b e n z i y o rs u n . "
" B u n u n e z a m a n ald ı n ? " d iye s o r d u m .
" Bu sabah , d e d i m , Polya kalktığ ı n da . "
" O ne zamandı ? "
"Yaklaşık saat o n d a . B u rada geç saat i e re kadar çalışı­
yoru z . "
" D ü n gece kaçta kapatt ı n ı z ? "
. " İ ki civarı n da . "
" O z a m a n b u saat iki i l e o n aras ı n d a h e rh a n g i b i r za­
m a n gelmiş o l ab i l i r ? "

357
 " Evet , " d iye y a n ı t l a d ı b e l i rg i n b i r sab ı rl a . " Fark e d e r
ın ı r
Ç o k fark e d e rd i . Eğer Yuda b u n u d ü n akşamki b u ­
l u ş m a m ı z d a n ö n c e verdiys e , o z a m a n b i rkaç i h t i m a l söz
k o n u s u yd u . O geeeki b u l u ş m a m ı z (en a z ı n d a n Yuda ta­
rafı n d a n ) g ö rü n d üğü kadar ö n c e d e n p l a n l a n m ı ş ol maya­
b i l i rd i ya d a b ü t ü n gece boyu n c a kaçacağ ı ın ı u m m u ş t u .
Ü ç ü n c ü i h t i m a l ise , m e kt u p b a n a g ö n d e ri l m e m i ş t i ve
yal nızca D o m n i k i i a ' n ı n yararı nayd ı . Eh, m e kt u p d a za­
ten o n u n ad ı n a g ö n d e r i l m i şt i . M e kt u p , D o m n i k i i a ' y ı b e ­
n i m y e r i m d e b u l u ş m aya ikna e t m e k i ç i n yaz ı l m ı ş olab i l i r
m i yd i ? P e k öyle gibi değ i ld i . Ö l d ü ğ ü m o rtaya ç ı ktığında,
Yuda D o m n i k i i a ' n ı n g ö z ü n d e m a s u m kisvesine b ü rü n ­
m e k iste m i ş olab i l i r m i yd i ? B u d a h a i n a n d ı rı c ı yd ı . D i ğ e r
y a n d a n , eğe r m e kt u p b u sabah , b e n o n u g ö r d ü k t e n s o n ra
geldiyse , bu d a h a akla yakın o l u rd u a m a Yuda gün ışığın­
da yo l c u l u k e d e m e d i ğ i n e göre , bir i n sandan y a rd ı m al­
mış o l ma l ı yd ı . B u kişi , ayak işleri için b i rkaç köpeğe t u t ­
t u ğ u b i r ç o c u k m u yd u , yoksa d a h a k e n d i n e bağlı i nsan
h i z m e t k a r l a r ı m ı vard ı ? E n akla yakın şüp h e l i D i m it r i y
i d i , a m a D i m i t r i y d e h e p b e n i m y a n ı m d ayd ı .
" B u l uş m aya gi d ecek m i s i n ? " d iye s o rdu D o m n i k i i a .
" S a n ı rı m . "
"Te h l i ke l i o l m ayacak m ı ? "
" D i m i t ri y d e y a n ı m d a olacak . "
"Yani D i m i t r i y M oskova ' d a m ı ? B e n o n u n o rduya geri
d ö n d ü ğ ü n ü s a n ı y o rd u m . "
" H ayır. Yapacak başka işleri vard ı . "
" O n a güve niyor m u s u n ? "
"Artık güve n i y o ru m . "
"Yani ö n c e d e n güve n m i y o rd u n , öyle m i ? "
" Ö n c e d e n d e güve n i yo rd u m , ama yan ı l m ı ş ı m . "
" Peki , ş i m d i doğru m u yap ı y o rsu n ? "
" D i m i t ri y ' i n s e ç e n e k l e r i t ü k e n d i . "
S o rm a d a n ö n c e b i r a n d u rd u : " Ku r i l ovo n e kadar
uzak?"

358
 " Ç o k değil/' d iye y a n ı t l ad ı m . "Yarın değil ö b ü r gün
yola ç ı kacağız . Art ı k gitse m iyi olacak . "
B i rb i r i m i z e veda ett i k ve b e n Yud a ' n ı n m e k t u b u n u
yarnma alarak o radan ayrd d ı m . H a n a geri d ö n d ü m ve
n e redeyse b ü t ü n ö ğ l e d e n sonra u y u d u m . Akşam ı n e rk e n
s a ad e r i n d e k a p ı m ç a h n d ı . G e l e n D i m i t r i y' d i . O n a m e k ­
t u b u gösterd i m .
" G i t m e y e c e ks i n , değil m i ? " d e d i ilgisizc e .
" S an ı r ı m gideceğiz . "
" Biz m i ? "
" Evet , D i mitriy, b iz . "
"Ama t u z a k o l duğu o kadar b e l l i ki , " d iye ısrar e t t i .
" S ö z ü n ü ettiği d ö rt yol ağzı n ı b i l iyor m u s u n ? "
" H ayır, s a n ı r ı m b i l m i y o ru m . "
" G üv e n m e d i ğ i n b i risiyle b u l u ş m a k i ç i n çok güzel b i r
yer. H e r taraf apaç ı k görünüyo r . Yanında b i r i l e r i n i g e t i r i p
get i rm e d iğ i n i h e m e n göreb i l i riz . "
" S e n c e o b u n u b Ü iyor m u ? "
" M u h t e m e l e n , " d iye ya n ı d ad ı m . " T u l a ' d a n b u raya ge­
l i rken seyahat l e r i n i n s o n b ö l ü m ü n d e o ra d a n geçmiş ola­
b i l i rler. Bence bu yeri , i k i m i z de k e n d i m i z i güve n d e h i s ­
se d e l i m d iye seçti . "
" S e n c e s e n d e n korkuyor m u ? " d iye s o rd u D i m i t r i y .
O p r i ç n i k l e rd e n d u y d u ğ u k o r k u s e s i n d e n o n u e l e ve riyor­
d u . Bu ko rkuyu h e r z a m a n taş ı m ıştı , ama onların kendine
d ü ş m a n o l d uğ u n u anladığı z a m a n iyice e t e k e m iğe b ü ­
rü n m ü ş t ü .
" U m a r ı m korkuyordu r , " d iye y a n ı d a d ı m .
" Be n hala b u n u n iyi b i r fikir o l d u ğ u n u d ü ş ü n m ü y o ­
ru m . M o skova' d a n ayrı l d ı l a r ve yakında ü l k e d e n d e ayrı ­
lacaklar. Yete rince adamları ö l d ü , geri g e l m e ye c e k l e rd i L
B ı rak da o n l a rl a başkaları i lgi l e n s i n . B ı rak Fransızlar ilgi­
l e n si n . "
" G e r i g e l meye c e k l e r i n i m i d ü ş ü n ü y o rsu n ? "
" N e d e n gelsinler k i ? "
" i nt i k a m i ç i n . M ak s ' a yapt ı kl a r ı n a b a k . O n l a r d a n ü ç ü -

359
nü ö l d ü r m ü ştü . Ben d ö rd ü n ü ö l d ü rd ü m . S e n b i l e b i r i n i
ö l d ü rd ü n . "
" O n l a r i ş bitiriciler, k i n d a r değiller. "
" Belki çoğu öyl e d i r ama eğer p l a n ı ç e k i p g i t m e k olsay­
dı Yuda n e d e n bu b u l u ş m a için bizi k a n d ı rmaya çalışsın
ki? Eğer gitmezse k , o gene bu raya g e l m e k z o r u n d a kala­
cak. Z a t e n o m e kt u b u D o m n i k i i a'ya g ö n d e re re k o n u n da
t e h l i ke d e o l d u ğ u n u i m a etmeye çalışıyor. "
" S a n ı rı m öyle , " d iye yanıtladı D i m i t r i y dalgın b i r şe­
kilde .
" H i ç N atalya ve Boris' i n i z i n i b u l m aya çalıştın m ı ? "
d iye s o r d u m açıkça k o n u yu değiştirere k .
" Kaldıkları yere gitt i m , " d e d i D i m itriy, "ama Fransızlar
yerle bir etm işti . "
" D ü k k a n l a r ı n ı n yang ı n ı n ilk g ü n ü yand ı ğ ı n ı öğre n ­
dim."
" B i l iyoru m , " d e d i D i m itriy, " Boris b a n a söyled i . "
"Ama b e n B o n ap a rte ' ı n gidişinden sonra o n l arı gören
b i risiyle karşılaştı m . "
" G e rç e k t e n m i ? N e re d e ? "
" Bu ralarda . "
" Bu sabah o evde ceset l e rd e n b i r i n i n . . . " D i m i t r i y lafını
b i t i re c e k gücü k e n d i n d e b u l a m ad ı .
" B i l iyoru m . Bir a n için b e n d e öyle o l d u ğ u n u d ü ş ü n ­
düm . "
" Peki , Kurilovo i ç i n n e z a m a n yola ç ı kıyoru z ? " d iye
sordu D i m it ri y b i r an d u raksadı ktan sonra .
"Yarın deği l , ö b ü r gü n , y i r m i altısında. O raya g i t m e k
için iki g ü n ü m ü z olur. "

D o m n i k i i a o gece b a n a kat ı l mayı başarm ı şt ı . Tal i m at­

I a r ı m ü z e ri n e , o n u n gelişinden h e m e n sonra hancı ge ­
l i p b i ze y e m e k ve şarap get i rd i . O d a m d a k i k ü ç ü k m a ­
sada o t u r d u k ve ö n e m s i z şeylerden k o n u ştu k . S o n u n d a ,
Kuri lovo'ya yapacağ ı m seyahat dışı nda konuşacak k o n u
k a l m ad ı .

360
 " Pe k i , D i m i t r i y ve sen ne z a m a n yola ç ı kacaksı n ı z ? "
" S ab a h ı n ilk ışıklarıyla. Pazar g ü n ü o rada o l acağız v e
pazart e s i g ü n kü b u l u ş m a d a n ö n c e etrafı k o n t r o l e t m e k
için b i r t a m g ü n ü m ü z olacak . "
" O z a m a n yarı n akşam g e l m e z s e m s e n i n i ç i n sorun
olur m u ? "
" N e d e n ? S abah o kadar e rk e n k a l k m a fikrinden h o ş ­
l a n m ıy o r m u s u n ? " d iye dalga geçt i m .
" S e n i n gidişini g ö r m e k y a d a g i t m i ş o l d u ğ u n u g ö r m e k
i ç i n k a l k m a fikrinden h o ş l a n m ı y o ru m . "
"Tamam , " d e d i m , a m a b u i h t i m a l b e n i t a h m i n ett i -
ğ i m d e n ç o k d a h a fazla etk i l e m i şt i .
" B e n c i l c e davra n ı y o ru m , farkındayı m . "
" S o r u n değ i l . B u rada olsayd ı n , g i d e meyeb i l i rd i m . "
"Ama yarın b ü t ü n g ü n se n i n i m . Ç a l ı şmayacağ ı m . "
" B u n u yapab i l iyor m u s u n ? Yani öyle p ı t d iy e ? "
" N e iste rse m yaparı m . Petro Petroviç s e n d e n acayip
ko rkuyo r. "
" G e rç e k t e n m i ? " Ş a ş ı r m ı şt ı m . " O n u n l a n e re d eyse h i ç
k o n u ş m u ş l u ğ u m yok . "
" Evet , a m a b e n b i rkaç şey söyled i m ; s e n i n nasıl b ü y ü k
b i r asker o l d u ğ u n u falan, h e p s i a b a rt m a e l b ette . "
" S ağ o l . "
" H e r neyse , b a n a i htiyacı var. E l i n d e k i e n p o p ü l e r kı­
zım . "
T a m a m e n farkı nda o l d u ğ u m b u gerçekle karşı karşıya
kal ınca m i d e m i n düğü m l e n d i ğ i n i h i ssetti m .
" B u n u n b a n a k e n d i m i iyi h i ssetti rmesi m i gerekiyo r ? "
d iye s o rd u m , h i ssettiğİ rn d e n d a h a hafif b i r t o n d a .
" E n iyisini h a k e t m i y o r m u s u n ? " d iyer ek g ü l ü m s e d i .
Ayağa k a l k t ı m ve masayı t o p l a m aya başlad ı m . O anda
D o m n i k i i a ' n ı n b e t i n i n b e n z i n i n att ığ ı n ı g ö r d ü m . Bakışla­
rını , o d a n ı n köşe s i n d e k i masa n ı n ü z e r i n d e d u ra n , ü z e ri n ­
d e ç a l ı ş makta o l duğu m , yarısı t a m a m l a n m ı ş t a h t a kılıca
kadar i z l e d i m .
" Ö b ü r ü n e n e o l d u ? " diye s o rdu .

36 1
 " D i m i t r i y k ı rd ı , " d e d i m .
O n a d a h a fazla ayrı ntı v e r m e k iste m e d i ğ i m i h i ssetti
ve soru s o rm a d ı . " Ç o k kolay kırılıyor olmalılar , " d e d i yal ­
nızca.
"Yenisini yap m a k s o r u n ol muyo r , " d iye y a n rd a d ı m .

E rtesi g ü n ü ş e h i rd e dolaşarak geç i rd i k . H ava d o n m a

n o kt a s ı n ı n a l t ı n d ayd ı v e y e r karla kaplıydı a m a b u , i l e rd e
göreceğ i m i z i n yan ı n d a h i ç kal ı rd ı . İ ki m i z de ı s ı n m a k i ç i n
kal ı n p a l t o l a r giymişt i k .
" M o s kova'yı böyle g ö r m e k t e n n e fret e d i y o ru m , " d e d i
D o m n i k i i a b i r s ü re y ü r ü d ü k t e n s o n ra . " B öyle pe rişan , ıs­
sız.
O l ayı b e n i m g ö rd ü ğ ü m gibi g ö r m ü y o rd u . Ben d e yan ­
m ı ş evleri , b o m b o ş sokakları g ö rd ü ğ ü m h a l d e b e n i m i ç i n
d a h a ö n e ç ı kan ş e y b ü y ü m e g ö r ü n t ü s ü yd ü . İ l kbaharın ilk
s ü rgü n l e ri gib i , ç o k g ö rü n ü r değ i l d i ama g ö rm e s i n i b i l e n
b i r g ö z i ç i n h e r ye rdeyd i ve d u rd o ru l a m a z b i r şeyd i . H e r
köşe baş ı n d a , b i ri l e ri evini ta m i r ed iyor ya d a d ü k ka n ı n ı
ye n i d e n a ç ı y o rd u . Kışın soğuğu b i l e iyimserl i ğ i m i bast ı ­
ra m ı y o rd u . T o p a r i a n m a k z a m a n alacaktı a m a s o n u n d a
o l ac a kt ı .
Kitay G o ro d ' d a , iyi b i l d iğ i m b i r k i l i s e n i n b a h ç e s i n e
ge l m i ş t i k .
" Bu rası yang ı n d an sonra kal d ı ğ ı m ı z yer," d e d i m
D o m n i k i i a 'ya , " Boris M i hailoviç ve kızıyla. "
"Aklıma gel d i . i şyerindeki k ı z l ardan b i ri o kızı t a n ı -
yor.
" N atalya'yı m ı t a n ı y o r ? "
" Evet , s a n a söyleye c e kt i m . "
" Ş i m d i söyl e . İyiler m i ? "
" Evet , evet . O n u b i rkaç gün ö n c e görmüş . "
"Yaşayabilecekleri b i r yer b u l m u ş l a r m ı ? "
" Z a m o s kv o reçye ' d e k i O rdiynskiy C a d d e s i ' n d e b i r
başka ayakkabıcıyla ayn ı evi paylaşıyorlar. G i d i p o n ları
g ö re l i m m i ? "

362
 " H ayır, " d iye y a n ı d a d ı m . " B ugün d e ğ i L'
"Ama D i m i t r i y ' e o n l a r d a n söz e d e c e ks i n , değil m i ? "
" Evet , evet . " Ama o n a h e m e n söyl e m ey e c e kt i m .
Degtiyarmy C a d d e s i ' n d e , kap ı s ı n ı n ö n ü n d e o n u n l a
vedalaşt ı k . M eydan karla k a p l a n ın ı ş t ı ve b e n k e n d i m i , b i r
s e n e kadar ör.ze i l k defe o n u g ö r d ü ğ ü m z a m a n ı d ü ş ü n ­
m e k t e n a l ı koyamad ı m . B i r avuç k a r a l ı p k a r t o p u y a p t ı m
v e m e y d a n a b e l i rl i b i r h e d e f gözet m e k s i z i n savu rd u m .
D o m n i k i i a hatı riayarak g ü l ü m s e d i ve e l l e ri m i t u t t u .
" Ku rtarı c ı m , " d e d i ve sonra b i rd e n c i d d ileşti . " N e ka-
dar z a m a n u z a kta o l acaks ı n ? "
" İ ki g ü n o rad a , i k i g ü n geri d ö n m e k i ç i n . "
"Yani geri d ö n e c e ks i n ? "
" E l b e t t e d ö n e c eğ i m , " d e d i m g ü l ü mseyere k .
" D o s d oğru m u ? "
" O n a söz v e r e m e m . O lacakl ara bağl ı . Ama geri d ö n e ­
ceği m . "
" S o n ra sonsuza k a d a r b i r arada o l ab i le c e k m i y iz ? " Bu
haya l i n gerçekleşe meyeceğ i n i b i l e re k ö z l e m l e g ü l ü m se d i .
O n u , ö p e re k yan ı t l ad ı m . O ra d a n uzaklaşırken göz ucuyla
ge riye b a kt ı ğ ı m d a , sokağ ı n sonuna kadar arkarndan bak­
tığını gördü m .

E rtesi sabah şafak sökerken D i m i t r i y ve b e n ati a n ­

ın ı z a b i n d i k ve güneye , ş e h r i n d ı ş ı n a doğru yola ç ı kt ı k .
B i rkaç a y ö n c e M o skova' d a n b i r başka ayrılışı ( d ö rd ü m ü ­
z ü n , yüre k l e ri m i z , işb i rliği yapt ı ğ ı m ı z v e o z a m a n sayıları
o n iki olan O p r i ç n i k l e ri n , Rusya'yı Fransız istilac ı l ardan
a r ı n d ı rm a m ı z a y a rd ı m e d e c e ğ i n e dair iyimserlikle d o l u
b i r şekilde yola ç ı k ı ş ı m ı z ı ) h a t ı r i a m a m a k i m ka n s ı z d ı .
Ş i m d i b i z iki kişi , o n l a r b e ş kişiyd i ; o n l a r ı n kayı p l arı ,
o ra n o l a rak b i z i m k i n d e n daha fazlayd ı . Bu o ra n l a d e v a m
etse k , k a z a n a n b i z o l u rd u k a m a u c u u c u n a ve acaba h a n ­
gi b e d e l i ödeyerek?
Atl a r ı m ı z ı s ü re r ke n , bir yandan k o n u ş u y o rd u k .
" O z a m a n söyle baka l ı m D i m i t r iy , " d e d i m , "Yuryev-

363
Polskiy'den ayrı l d ı ktan sonra n e l e r yapt ı n ? " O l d u kç a m a ­
s u m a n e sorulmuş b i r soruydu , ama o da b e n i m kadar b u ­
n u n b i r s o ru ş t u r m a ol masa b i l e b i r b i l g i alma çabası
o l d uğ u n u b i l iyordu .
" O rd u y a kat ı l m a k ü z e re geri d ö n m e d i ğ i m kes i n . M o s ­
kova ' n ı n ete k l e r i n d e n güneye yö n e l d i m ve Pyo t r ' u ara­
maya koyu l d u m . "
" B u l u n m a k iste m e d i k l e ri s ü rece o n ları b u l m a k zor. "
" Pyotr ve b e n başka d ü z e n l e m e l e r yap m ı şt ı k . O n l a r ı n
b i l d iği kadarıyla s e n i n l e olan b u l u ş m a l a r ı m ı z d a h a ç o k
şov niteliği ndeyd i . "
"An l ıyoru m . " Bu kadarı n d a n zat e n şüp h e l e n m i şt i m .
"Ama b i z i m i ç i n n e d e n e n d i ş e l e n s i n l e r k i ? " d iye s o rd u m .
B u b i r süred i r b e n i şaş ı rtmaktayd ı . M oskova'ya kadar gel ­
m e l e ri n i n altında yatan n e d e n h t U a akl ı m ı kurcalıyord u .
" S e n kab u l etm eyeb i l i rs i n a m a o n l a r bu n e d e n e ger­
ç e k t e n inan ıyo rlar. En azından Z i meyev i ç i nanıyor ve d i ­
ğerleri de da o n d a n ko rkuyo r , " d iye açıkladı D i mitriy. İ k i
c ü m l e arasında r u h hal i , k e n d i n e a c ı m a ile ke n d i n i hakl ı
g ö r m e arasında gidip gel iyordu .
" H e rh a n g i b i r a m a ç t a n çok k e n d i açl ıkları n ı doyur­
maya i n a n ıyor gibiler, " d e d i m .
" O n l a r da h e rh a n g i b i r asker gibiler. S e n i n gib i , b e n i m
gib i . Savaşmayı seviyorlar, ama savaşmak için haklı b i r
n e d e n l e ri o l d u ğ u n u d ü ş ü n m e k hoşlarına gidiyor. " Aynı
fi k i rde o l m a d ı ğ ı m ı b e l i rt e c e k şekilde h o m u r d a n d ı m . "Ah ,
yap m a Aleksey, " d iye devam etti D i m itriy. " i n a n d ı ğ ı n b i r
şey i ç i n o l masayd ı bu savaşı s ü rd ü rü r m ü y d ü n ? O n l a r d a
aynılar. "
" O n l a r b i z i m l e aynı o l mad ı kl a rı n ı açıkça o rtaya koy­
dular. O n l a r i ç i n ö l d ü rm e k h e r şeyd e n ö n c e geliyor. Beni
o n l a r ı n şövalye b e c e ri l e r i n i göste reb i l m e k için soylu bir
n e d e n arayan ye n i zaman Don K i ş o t i a rı o l d u ğ u n a inan­
d ı ramazs ı n . O odada g ö rdü k l e r i m i z i u n u t t u n m u ? "
" H ayır, u n u t m a d ı m , " d e d i D i m i t r i y ü z ü n t ü l ü b i r şe­
kilde . i kiye b ö l ü n m ü ş d u r u m d a l a r , Pyot r'a karş ı l ı k Yuda.
Ö n c e d e n t a n ı d ı k t a r ı m (Yoan , A n d rey ve Varfole mey)

364
Pyot r' u n tarafi n d ayd ı . Ş i m d i yalnızca Pyotr kal dığına gö­
re , ç o kt a n Yuda' n ı n safına geçmişti r . "
" B u o k a d a r kolay m ı ? " d iye s o rd u m .
" S e n i n d e fark ett i ğ i n gib i , h i ç b i ri s i ç o k sağlam kişil i ­
ğe s a h i p deği l . S a n ı r ı m vamp i r l e r i n k e n d i s e ç i m i y ö n t e m i
b u n u engell iyor. Pyotr b i r s ü re i ç i n Z i meyevi ç ' i n sultası
a l t ı n d ayd ı , şimdi Yo da' n ın k i n i n a l t ı n d a . Son d o s t u n u n ka­
fas ı n ı n , gözle ri n i n ö n ü n d e , senin tarafı n d a n gayet h ü n e r l i
b i r ş e k i l d e koparı l ma s ı s a n ı r ı m ru h s a l özgü r l ü k isteğ i n e
p e k kat k ı d a b u l u n m a m ı şt ı r . "
" Öyleyse o n ları m a s u m M oskoval ı l arın ü z e r i n e t e k
başına Yuda m ı s ü rd ü ? "
" Böyle d ü ş ü n m e k istiyoru m . " A m a k e n d i saflık s ı n ı rla­
r ı n a daya n m ı şt ı . " Böyle d ü ş ü n m e k ' i st e r i m ' , " d iye e k l e d i ,
" a m a d ü ş ü n m ü y o ru m . " İ l k defa yu rttaş l a r ı n ı n d e l i k d e ­
şik c e s e d e r i n i g ö rdüğü M o skova'daki evde b a ş l a m ı ş o l a n
O p r i ç n i k l e re i l işkin d ü ş ü n c e l e ri n i n geç i rd iği u z u n vad e l i
d ö n ü ş ü m ü n s o n u n a gelm işti . Belki , h i ç b i r işaret g ö r m e ­
m e m e rağ me n , öyle o l m a s ı n ı u m d u m , b u n d a n d a ö n c e
b a ş l a m ı şt ı .
" Peki , Pyotr' l a karş ı l aştığında n e o l d u ? " d iye s o rd u m .
" M atfey ve Varfolemey'i s e n i n ö l d ü rd ü ğ ü n s o n u c u n a
u l a ş m ı ş l a rd ı . Pyotr b a n a yangında o l a n l a rı a n l attı , h a n i
s e n b e n i kil itlediğinde . "
" O ra d a o l d uğ u n u b i l m i yord u m , " d e d i m , g e reğ i n d e n
fazla a f d i leyen b i r sesl e .
" H ayır, o n u b i l iyoru m ; Yud a ' n ı n b u n u a n l at maya ç a -
lışma b i ç i m i n e rağ me n . "
"Yani Yuda h e r şeyi g ö rdü m ü ? "
" E lbette . "
" Elbette m i ? "
" Be n o raya vard ı ğ ı m d a , Yuda z at e n oradayd ı . T a b u t u
b o ş t u . O l a n ı b i t e n i i z l e m e k i ç i n d o l aş ı y o rdu h e rh a l d e . "
B u M oskova'daki evde , Vad i m ' i n ç ü rü m ü ş c e s e d i n i n
yanı b a ş ı n d a d u ru rk e n Yud a' n ı n b a n a a n l attığı h i kayeye
b e n z e m i y o r d u . Yud a ' n ı n b u kadar ö n e m s i z b i r k o n u d a ya-

365
lan söylemeyi t e rc i h e t m e s i ilginçti . Belki de O i m i t r i y ' d e n
ş ü p h e l e n m e m i iste m i şt i . D i ğ e r y a n d a n , b e l k i d e D i m i t r i y
yalan söylüyord u . Eğe r b ö y l e d ü ş ü n e b i l d iyse m , d e m e k k i
Yu da' n ı n p l a n ı i ş l iyordu .
" N e d e n yard ı m e t m e d i ? " d iye s o rd u m .
"Yoan'dan d o l ay ı . O n u n y o k l uğu n d a Yu d a ri ı n d u ru ­
m u d a h a iyiyd i . "
" Peki Pyotr başka n e d e d i ? "
" O n l a r d a n ikisini ö l d ü r m e n e ı z ı n v e reb i l e c e k l e r i n i
d ü ş ü n d ü ğ ü n ü söyl ed i . M aks'ta o l duğu g i b i değil , d e d i .
M a k s i n o n l arı ö l d ü rm e s i i h a n e tt i . A m a s e n i n ö l d ü r m e n
içgüdüse l d i . " Ya d a b e l k i M a k s i n içgü d ü l e r i b e n i m k i n ­
d e n d a h a g ü ç l ü yd ü .
"Sen de ona i nandın m ı ? "
" Bu b e n i m d u y m a k i sted i ğ i m şeyd i , ' d iye açıkladı D i ­
mitriy, p e k d e a d e t i o l mayan b i r k e n d i n i b ü i rl i k l e . " M a k s i
ö l d ü reb i l i rd i m , ama s e n i ö l d ü r e m e z d i m . "
" N e k a d a r rah a t l at ı c ı . "
" Pyotr s e n i b u n l a rı k o n u ş ab i l e c eğ i m i z b i r t o p l a n t ı y a
çağı racağ ı n ı söyl ed i . O g e c e geldi b e n i b u l d u . S e n i o n l a rl a
k o n u ş maya i k n a ettiğ i n i söyl e d i . Böylece b e n de o n u n l a
g i tt i m . "
"Ama b i l me s i ge rrki rd i , '' d e d i m sesli d ü ş ü n e re k , "ya da
e n a z ı n d a n Ruslara ait o c e s e t l e ri g ö r d ü ğ ü n d e (ve Tanrı
aşkı na, Vad i m ' i g ö r d üğ ü n d e ) o n l a r ı n tarafı n d a d a h a fazla
kalamayacağ ı n ı d ü ş ü n ü p e n d i ş e l e n me s i gere k i rd i . "
"Yuda b ölgeyi t a ra m ı şt ı . B e n i m g ö r m e m i i ste m i ş o l ­
mal ı . "
" S e n i t e st e t m e k i ç i n m i ? " d iye s o r d u m m e ra k l a .
" Belki . Belki d e p l a n ı t a m s o n u ç t a o l a n gibiyd i . S o ­
n u ç t a A n d re y ' d e n k u rt u l d u . "
B u Yud a ' n ı n m e k t u b u n u o k u d u ğ u m d a akl ı m a g e l e n
ilk d ü şü n c e n i n aynısıyd ı . A m a b u n u n d a öte s i n d e D i m i t ­
riy faka hastın l m aya e p e y izin veriyord u . O p r i ç n i k l e r l e
anlaşmaz l ı kl a r yaşan m ı ş o l ab i l i rd i a m a b e n i m b i r soylu
vam p i r l e ri n , bir d e alçak v a m p i r l e r i n o l d uğu d ü ş ü n c e s i n e

366
i n a n m a m m ü m k ü n deği l d i . Pyotr ve A n d rey Fransızlar
gittikten s o n ra iki haftadan fazla M oskova ' d a yaşamışlar­
d ı . O süre i ç i n de n e yed i k l e r i n i m e ra k e d i y o r d u m . B o rç
çorbası m ı ?
B e n i o l a n b i t e n i n ayrı n t ı l a r ı n d a n d a h a d a ç o k e n d i ş e ­
l e n d i re n şey D i m i t r i y ' i n karakte r i n e ye n i b i r gözle b a ­
kıyor a l m a kt ı . Ac ı masız o l a b i l iyordu ve k e n d i n i , ahlaki
m e se l e l e rde , ö rn eğ i n , b e n i m hiç ş ü p h e ye d ü ş m e d iğ i m ,
Fransızlardan k u rt u l m a k için O p r i ç n i k l e r l e işbirliği yap ­
m a n ı n v i c d a n a uyg u n o l u p o l m a d ı ğ ı k o n u s u n d a , k e n d i
kararl arı n ı v e re c e k kadar ü s t ü n g ö rü y o rd u . A m a başarı
h ı rsı o n u , O p r i ç n i k l e r i n a rt n iy e d i t ab i ad a rı n ı g ö re m e ­
yecek kadar kör, söyledikleri h e r şeye İ n a n a c a k k a d a r a h ­
m a k e d i y o rd u . Şaşırtıcı o l a n b u y d u . G ö rü n ü ş t e , ke n d i s i n i
aram ı z d a k i e n iyiliğe i n a n m ay a n kişi o l arak o rtaya koyu ­
y o rd u , a m a iyiliğe i n a n m ay a n i n s a n ı n başkaları n ı n n iyet­
l e r i n d e n o l d uğu kadar k e n d i n iyet i n d e n d e k u ş ku l a n m a s ı
g e re k i rd i .
S eyahat i m i z i n i l k g ü n ü n ü n öğ l e d e n s o n ras ı n d a , yo ­
l u m u z u n ü s t ü n d e o l d u ğ u n u b i l d i ğ i m b i r köye g e l d i k ve
ben Yud a ' n ı n d a randevuyu b e l i rl e rk e n b u n u b i l d iğ i n d e n
k u ş ku l a n d ı m . A m a D i m i t r i y ' d e b ö y l e b i r b e k l e n t i işareti
görme d i m .
At ı m d a n i n d i m ve o n u , i ç i n d e n gerçek m i yoksa s u ç ­
l u l u k d u ygu s u n u n yönettiği haya l i m i n b i r ü rü n ü m ü o l ­
d u ğ u n u ayırt e d e m e d i ğ i m k ö t ü b i r k o k u n u n sızdığı b i l d i k
o d u n c u b a rı n ağ ı n ı n dışına bağlad ı m .
" Bu h a n g i köy ? " diye s o rd u D i m i t r i y , hala n e re d e o l ­
d u ğ u m u z u n h i ç farkında o l m ayara k .
" D e s n a , " d e d i m , h e m ses t o n u m , h e m d e b a k ı ş ı m l a
söylediği m i n ö n e m i n i b e l i rt e r e k .
i s m i n k e n d i s i n e b i r şey ifade e t m e d i ğ i n i b e l i rt e n b i r
ifade takı nd ı , a m a d a h a d e r i n d ü ş ü n m e s i n i isteyen ifade­
m i gördü . O anda h e r şeyi a n l ad ı .
"Ah , ş i m d i a n l ıyoru m , " d e d i saygılı b i r şeki l d e .
Barınağa gird i k . İ ki a y ö n c e k i g e l i ş i m d e n b e r i ç o k az
şey değişmişt i . Fransızlar geri ç e ki l i rken b u ra d a n geç-

367
m i s l e rd i , a m a b a r ı n akta o n l a r ı n işine yarayacak h i çb i r
şey y o kt u . S oba h a l a d i p t e k i duvarın ö n ü n d e yd i . O rt a d a
d u ra n sandalye d e , b i r y a n a devri i m i ş h a l d e aynı y e r d e
d u ru y o rd u .
M a k s i n , yo rgu n b i r h a l d e o t u r u r gibi kafası ge riye
kayk ı l m ı ş , gözleri etrafa b a k a n D i m i t r i y ve b a n a d i k i l m i ş
c e s e d i o d a n ı n b i r köşesi n e at ı l m ı şt ı . O raya yerleşt i r i l m i ş
m i yd i , tesadüfe n ö y l e m i d ü ş m ü şt ü , t a h m i n yü r ü t e m i ­
y o rd u m . Sacakları n e re d eyse göğsü n e k a d a r ç e k i l m i şt i
ve b i r k o l u d i z i ndeyd i , d iğeri gevşek b i r şe k i l d e yan ı n a
sark m ı şt ı . Art ı k O p r i ç n i k l e ri nasıl çalıştı kları na d a i r t a h ­
m i n d e b u l u n ac a k k a d a r iyi tanıyor o l s a m d a , ç o k ş ü k ü r
cesed i , ö l ü m ü n d e o n a a c ı veren yaralardan geriye i z kal ­
mayacak kadar ç ü r ü m ü ş t ü . Külot p a n t o l o n u n u n k u m aş ı ,
ç ü r ü m ü ş e t t e n geriye kalan boşl uğu g ö rü n ü r kılacak şe­
kilde , hacağ ı n a yakın b i r yerde d u ru y o rd u . Yal n ızca başı
ve e l leri giysilerinin d ı ş ı ndayd ı . Elleri b u ru ş u k vs yaşlıyd ı .
Yüzü t a n ı n m a y a c a k h a l d e ç ü rü m ü ş t ü . Vad i m ' i n t e rs i n e
M a k s i n , geri kalanı ç ü rü d ü k t e n sonra a rd ı n d a b ı rakacağı
bir sakalı y o kt u . Bana doğru o l d uğ u n u b i l d i ğ i m şeyi , y a n i
b u n u n M ak s i m S e rgeyeviç o l d u ğ u n u t e y i t e d e c e k t e k ka­
nıt g ö z l üğüyd ü . B u rn u n d a n ve b i r kulağ ı n ı n ü z e r i n d e n
sark m ı ş ( d iğer kulağı gözlüğü destekleyecek b ü t ü n l ü kt e n
u z u n z a m a n ö n c e yoksun kal m ı şt ı ) , m e t a l ç e rçevesi ya­
nağ ı n ı n gevşe m i ş , ö l ü e t i n e b a t m ı şt ı .
B i rkaç dakika sessizce d u rd u k . B i rkaç kez D i m it r i y ' i n
k o n u ş maya başlayacağı h i s s i n e kap ı l d ı m , a m a h e r sefe­
r i n d e vazgeçti . Yaptığı akıllıca b i r şeyd i .
" O n u g ö m m e m i z gere k , " d e d i m b i r s ü re sonra.
" Evet , " d e d i D i m itriy, hiç gereği yokke n , t a m a m e n
kat ı l d ı ğ ı n ı b e l i rt e n b i r sesl e . " Bakay ı m b i rkaç alet b u l ab i ­
l e c e k m i y i m ? " B e n i t e rk e d i l m i ş arkadaş ı m l a b i rkaç kıy­
m e t l i saniye d a h a baş başa b ı rakarak u z a k l aştı . Az s o n ra
k ı s ı k s e s l e b ağ ı rd ı :
"Aleksey! Ş u n a b i r bak . " Kap ı n ı n h e m e n ya n ı nd a d i z
ç ö k m ü ş , duvarı n kapı açı k o l duğu n d a g ö r ü n m e y e n kıs­
m ı n a b a k ı y o rd u . N e ye baktığım g ö reb i l m e k için diz çök-

368
t ü m . M esaj için h az ı r l a n m ı ş b i r k o n u m şifresiyd i . T i t r e k
bir e l t a h t aya şunları kaz ı m ıştı :

8 - 2 7 - 2 0 - M - n

M aks bu raya d a h a ö n c e g e l mişti ve ağust o s u n yir­

mi ye d i s i n d e bu raya işaret b ı ra k m ı şt ı . Ş u kadarı n ı b i l i ­
y o r d u m : Bu, b e n i m b u ra d a o n u n l a karş ı l a ş m a ın ı n b i r
g ü n öncesiyd i . A m a " I I " mesaj ı n e n i lginç k ı s m ı yd ı . 'Tl " ,
M aks i m ' i n yakınl arda b i r yerde , b i r m e k t u p sakladığı a n ­
l a m ı n a g e l iyord u .

369
 21

M e kt u b u b u l m a k ç o k z a m a n ı m ı z ı a l m ad ı . B u ilkel ya­
p ı d a m e kt u p saklayacak fazla b i r yer yoktu . M aks o n u
ahşap çatıyl a , çatıyı t u t a n d i re k i e r i n arasına s ı k ı şt ı rm ı şt ı .
A n c a k araya n ı n bulabiieceği b i r yerd i .
M e k t u p b a n a yaz ı l m ı ştı . Tarih i y i r m i yedisiyd i , yani
tahtaya kaz ı d ığı mesaj l a ayn ı gü n . Yaklaşık altı sayfaydı
ve M a ks i m ' i n küçü k , d ü z g ü n el yazısıyla yaz ı l m ıştı . Yük­
sek sesle o k u d u m .

" S evgil i Aleksey ,

Eğer b u m e k t u b u o kuyorsa n , gelişini b e k l e ye m e ­
d i ğ i m i ç i n ö z ü r d i l e r i m . M e kt u b u o k u d u ğ u n z a m a n
anlayacağ ı n gib i , c a n ı m d a n ve ç o k d a h a fazlasından
dolayı korku i ç i ndeyi m . Koşulları öze l l i k l e sana ak­
tarara k , Aleksey ve ( u m a r ı m y a k ı n d a ) k e n d i m i sana
e m a n e t e d e re k , e n az ı nd a n şere fi m i n bir kısmıyla ve
r u h u m u k o ruyan bir b i ç i m d e ö l meyi garanti altına
a l m a n iyeti t a ş ı y o ru m . B u iki şeyi n u ru u ru m d a o l d u ­
ğ u n u öğre nd iğ i n d e yü z ü n d e o l u ş a n şaşkın l ı k ifadesi­
n i g ö reb i l iyoru m , a m a şunu bil k i şerefım her z a m a n
ö n e m l i o l muştu r . R u h u m u n geleceği ise , sormaya d e ­
ğ e r o l d u ğ u n u kısa z a m a n ö n c e a n l a d ı ğ ı m b i r s o r u d a n
i b a re t .
" B u rada d ö rt gün kalacağ ı m . D o m i n i q u e ' e n e r e d e
o l d u ğ u m u söyl e d i m ve u m a r ı m o d a sana ve yal n ızca
sana söyleyecekt i r . O zamana kadar g e l m e m i ş o l u rsan ,

370
y o l u m a d e v a m e t m e k z o ru n d a kalacağ ı m . D i m i t r i y ' i n
y a d a ge riye kalan O p r i ç n i k l e r i n b e n i b u ra d a b u l m a s ı
g ö z e a l a m ayacağ ı m k a d a r k o r k u t u c u . G ü n eye , Tula'ya
d o ğ ru ve o ra d a n d a a n n e m i n e v i n e g i d e c eğ i m . N e r e ­
d e yaşad ığım b i l iyorsu n . B u m e k t u b u n u okuyan d iğ e r
k i ş i l e rd e n b e n i ko ruyacağı u m u d u y l a o ra n ı n n e r e s i
o l d uğ u n u b u ra d a yaz mayacağ ı m . Ş a n s ı rn ı n da yar­
d ı m ıyla a n n e rn e ve kız kard e ş l e r i m e kavuştuğu m d a ,
ü l keyi t a m a m e n t e rk e t m e y i d e n e y e c eğ i m . Fransa'da
yaşamak b e n i m u t l u e t m e z . O ra s ı g ö z ü m d e s a n d ığ ı m ­
d a n çok d a h a fazla kü ç ü l d ü .
" S e n i n , b e n i m A mer ika B i rleşik D e v l e t l e ri ' n e v e
Fransız C u m h u r i y e t i ' n e o l a n ilgi m i n farkında o l d u ğ u ­
n u b ü i yo ru m . B u ko nuyu defalarca keyifle k o n u ş t u k
ve b i l i y o r u m ki , e n a z ı n d a n g e n e l i l k e l e r ü z e r i n d e gö­
rü ş l e r i m i z çakışıyor. H o şgö rü göstermeye c eğ i n e e m i n
o l d u ğ u m t e k şey ise , b u i l kelerin s o n u c u n d a b i rkaç yıl
ö n c e Fransız C u m h u r i y e t i ' n i d e s t e k l e m e k için aktif
çaba g ö s t e r m e kara r ı n ı v e r m i ş o l d uğu m . İ l k k e z Fra n ­
sa adına çalışmaya Auste rl i t z ' d e e s i r d ü ş t ü ğ ü m z a m a n
b a ş l ad ı m . D u d ağ ı n ı n alaycı b i r şekilde kıvrıldığını v e
b a n a o z a m a n k i c u m h u riyet i n art ı k b i r c u m h u ri y e t
o l madığı n ı , b a ş ı n a ç o kt a n b i r i m p a r at o r u n g e ç m i ş o l ­
d u ğ u n u söyleyeceği n i b i l i y o ru m . N a p o l e o n g e rç e k t e n
b i r i m p a rat o r o l duğu hald e , Aust e rl i t z Savaşı d a t a ç
g i y m e t ö re n i n i n y ı l d ö n ü m ü n d e ç ı ktığı halde , b e n h a l a
o n u n ve çevre s i n d e k i l e r i n yapt ı k l a rı n ı n ayd ı n l a n m ı ş ,
c u m h u ri y e t ç i i d e a l l e r uğru n a yap ı ldığına i n a n ı y o rd u m .
" Esir d ü ş t ü k t e n sonra, b i r Fransız albay tarafı n d a n
( a d ı n ı saklı t u t m a k y e r i n d e o l u r) o n lara y a rd ı m et­
m e kl e , s o n u çta Rusya' n ı n e n az Fransa ve Amerika ka­
d a r b ü y ü k ve güçlü b i r c u m h u r i y e t o l m a s ı n a yard ı m
e d e c e k o l d u ğ u m k o n u s u n d a ( k e n d i isteğ i m l e ) ikna
e d i l d i m . S e rbest b ı ra k ı l m ı ş bir savaş esiri o l m a m a rağ­
m e n Rusya'ya geri g ö n d e ri l d i m . Asl ı n d a bu b i r s e rbest
b ı ra k m a h a re ka t ı değil , bir s ı z m a h a re katıyd ı .
"Yani Aleksey, s e n i n l e t a n ı ş ı k l ı ğ ı m ı z b o yu n c a b e n

37 1
b i r Fransız aj anıyd ı m a m a i n a n b a n a , seni k a n d ı r d ı ğ ı m
t e k k o n u b u . B u b i raz da olsa tese l l i sağl ıyorsa b u n u
k ü ç ü k b i r şey o l a rak gö reb i l i rs i n a m a sana söyle d i ğ i m
h i ç b i r şeyd e , h i ç b i r fikir mese l e s i n d e , stratej i de ve d o s t ­
l u kta n e s e n i n l e n e d e Vad i m ve D i m i t r i y İ e a r a m ı z a
sahtekarl ı k g i rm e d i . T a n ı d ı ğ ı n M aksi m , bu k ü ç ü k bağ­
lılık m e s e l e s i d ı ş ı n d a h e r y ö n d e n gerçek M ak s i m ' d i .
Farklı p o l i t i k g ö rü ş l e r d e n v e h a t t a farklı uyru k l a r d a n
i nsanlar b i rb i rl e riyle savaş h a l i n d e o l m a k z o r u n d a d e ­
ğildir ve ö y l e olsalar b i l e b u n u s e ç t i k l e r i i ç i n değil , k o ­
ş u l l a r ö y l e gerekt i rd iğ i i ç i n yaparlar. D o s t l u k l a r ı , b a ­
r u t d u m a n l a r ı yok o l u r o l maz taze l e n i r . Eğe r o z a m a n
Fransız d o ğ m u ş o lsayd ı m , h e r n e k a d a r b i r z a m a n l a r
o l d u ğ u m u z gibi arkadaş o l a m ayacak olsak da ( k i hala
öyle o l d u ğ u m u z u u m u y o ru m ) e n azından senin say­
gına m a z h a r o l u rd u m . B u n u söylerken i h a n et i m i b ü
d o ğ u m kazas ı n a bağlamaya ç a l ı ş m ıyoru m . Rus değil
de Fransız olarak doğruayı s e ç m e z d i m . D e v i e d e r d e n
ç o k d ü şü n c e l e re yakı n l ı k d u y m u ş u m d u r . U m u d u m
Fransa'da d o ğ m u ş b i r d ü şü n c e n i n Rusya'da ç i ç e k aç­
tığını g ö r m e kt i .
" P rat i kte Fransa'ya yararlı o l u p o l m a d ı ğ ı m ko n u ­
s u n d a k u ş k u l u yu m . Yaptığım t e k ö n e m l i i ş , sen i n ,
Vad i m ' i n ve D i m it r i y ' i n y a m n d ayke n yapt ı ğ ı m iştir.
Siz ü ç ü n ü z e o l a n bağ l ı l ığ ı ın ı h e r şeyd e n ü s t ü n t u t a ­
rı m , bu y ü z d e n sizi d o ğ r u d a n t e h l i keye atac a k h i ç b i r
bügiyi o n l ara v e r m e z d i m . O rd u l a r ı m ı z ı n g e n e l d u ru ­
m u n a dair v e rd i ğ i m b i lg i l e r i n de b i r işe yarad ığına p e k
e m i n deği l i m .
" Bu m e kt u b u ke n d i m i t e m i z e ç ı k a r m a k y a d a b i r
h a i n o l a rak h ü k ü m giyme m i e nge l l eyecek b i r h o şg ö rü
b a h a n e s i o l s u n d iye yaz m ıy o ru m . Kaçarak ö l ü m d e n
ku rtu l m aya çal ı ş ı rı m , a m a g e rç e kte n i n a n d ı ğ ı m şeyi
i n kar e d e re k değü . Bu m e kt u b u , b e n i yüreğ i n i z d e
ö l ü m e m a h k u m e d eb i l e c e k o l s a n ı z bile , böyle o l d uğu
için ü z ü n t ü d u y m a n ı z u m u d u y l a yaz ı y o ru m .
"Ancak gerçeği t ü m ü y l e b i l iyor o l d u ğ u n u z u d ü ş ü n -

372
 m e ş e yd i m , s a h i p o l d uğu m h i ç b i r i l ke b e n i size ke n ­
d i m l e ilgili gerç e k l e ri a n l at m aya z o r l ayamazd ı . K ü ç ü k
u l u s l a r ı n k ü ç ü k anlaşmaz l ı klarında g ö z l e g ö rü l ü r b i r
ra h a d a m aya n e d e n o l a n (aşağılık yarat ı k l a r ı n insan l ı ­
ğ a karşı açtığı) bu savaşta, bu yarat ı k l a r ı n ye n i l m e s i n e
yard ı m c ı o l ab i l m e u m u d u yl a , bu gerçeğ i n su y ü z ü n e
ç ı ktığı şartlar gereği size h at ı rl a d ı ğ ı m kadarıyla t ü m
ayrı ntıları a n i at m a rn gerekiyo r . "

" O h a ld e , o n l a r d a n haberdard ı , " d e d i m , b i raz k e n d i ­

m e b i raz D i m it r i y ' e , h e r n e kadar b a ş ı n d a n b e r i b u n d a n
e m i n o l muş olsam d a .
D i m i t r i y y a n ı t v e r m e d i . N e re d e y s e M aks' ı n ağı r ağı r
y i t e n kal ı n t ı l a rı n ı t a k l i t e d e rce s i n e , s ı rtı duvara yasl ı
o t u ruyo rd u . Bu ikisi , ayrı o t u r m a l a r ı t e m b i h l e n m i ş ya­
ramaz iki öğre n c i gibi aynı duvarı n karş ı l ı k l ı köşe l e r i n e
o t u r m u ş l a rd ı . Ben o k u m aya d e v a m e d e rke n , ikisi de (bir­
b i rl e r i n d e n çok farklı n e d e n l e rl e ) başları n ı k a l d ı r ı p b a n a
b a k m ı y o rd u .

" S m o l e n s k ' t e n M oskova'ya d ö n d ü ğ ü m ü z d e , aylar

boyu n c a Fransız ka m p ı n d a k i a m i ri e r i m e rap o r gön­
d e r m e fırsatı b u l a m a d ı m . ( Bu arad a , Vad i m ' i görür­
sen Fransız o r d u s u n d a b i nbaşı u nv a n ı taş ı d ığ ı ın ı söyl e .
Bana art ı k hava atamaya c a k . D o ğ ruyu söyl e m e k gere ­
kirse , o n l arı taltif e t m e k i ç i n aj anların rütb e l e ri n i yü k ­
seltiyorlar. U m a r ı m , k e n d i s i n e yapt ı k l a r ı m a rağ m e n
Vad i m b u n a gülebilir. Küsta h l ı k e t m e ye h a k k ı m yok ,
b i l iyorum a m a M oskva N e h ri kıyısında o t u ru p votka
içtiği m i z ve b i rb i ri m iz l e , a m a e n ç o k d a Vad i m l e dal­
ga geçtiğ i m i z z a m a n l a r m beş dakikas ı n ı bile n e kadar
ö z l e d i ğ i m i size a n l at a m a m . )
" O p r i ç n i kl e rl e b e rabe r b a t ı d a n çıkışımız b a n a Fran­
sız hatt ı n ı n gerisine gidip b i l d i kl e r i m i rap o r e t m e fır­
satı v e rd i . Andrey, S i m o n ve Yakov Alfeyev ' d e n uzakta
k a l m a k için her fırsatı d e ğ e rl e n d i rd i m , a m a anlaşılan
b e n i m o n l a rd a n u z a k kal mayı isted i ğ i m d e n çok, o n l a r

373
b e n d e n u z a k k a l m a k istiyo r m u ş . G z a t s k ' t a n yol a çık­
t ı ğ ı m ı z gece (aslında seni son g ö rü ş ü m d ü ) ö n c e b i r i ,
sonra ikisi, sonra ü ç ü b i rd e n p a rt i d e n ayrı l ı p k e n d i
başları na z a m a n g e ç i r m e k için b i r b a h a n e b u l d u l a r .
"Yalnızlığın tad ı n ı ç ı ka rd ı m ve ş e h r i n b at ı s ı n d a
b u l u n a n Fransız k a m p ı n a doğru yola ç ı kt ı m . O n l a r a
t ü m b i l d i kl e r i m i a n l att ı m ( y i n e s e n i t e m i n e d e r i m ki ,
h i ç b i ri ne kişisel b i lgi ne O p ri ç n i kl e r l e ilgiliyd i , gerç i
O p r i ç n i kl e rd e n söz e t m e y i i s t e rd i m a m a ) ve b i rkaç
saat b i lg i l e n d i rm e d e n sonra b a n a müttefi k l e r i n d e n
ç o k u z a kta k a l m ı ş h e r h a n g i b i r yu rtseve re i hsan e d i ­
l e n şarap , yiye c e k ve arkadaş l ı k s u n u l d u . Yiye c e kte n ,
b e s l e n m e d ı ş ı n d a b i r b e k l e n t i m yoktu , arkad a ş lı k d a
h a t ı rlad ı ğ ı m kadarıyla güzel değ i l d i .
" Erte s i gü n ü n akşamı gün batt ı kt a n sonra , b e n yola
ç ı k m aya h az ı r l a n ı rk e n i ç i nde b u l u n d u ğ u m k a m p vah ­
şi b i r sald ı rıya uğrad ı . Kara n l ı kta h e r taraftan çığlıklar
g e l iyordu . Ü ç subayla k o n u ş m a kta o l d u ğ u m çad ı rd a n
d ışarı b a kt ı m ve A n d r e y ve Yakov Alfeyev o l d u ğ u n u
g ö rd ü ğ ü m i k i k i ş i n i n s ü rü n e re k çad ı rı n ö n ü n d e d u ­
r a n n ö b e t ç i y e doğru s ü rü n m e kt e o l d uğ u n u g ö rd ü m .
N öb e t ç i y i yal n ızca arkadan gö reb i l iyordu m . O ke n ­
d i s i n e yaklaşan iki O p ri ç n i k ' i g ö rüyorrlu v e i n a n m a z
gözlerle b i r o n a , b i r ö b ü rü n e b a k ı y o rd u . S o n u n d a
s i l a h ı n ı A n d r e y ' e doğru ate ş l e d i ve k u ş k u s u z m e r m i
göğsü nü d e l i p geçt i , a m a A n d re y ' i hafif b i r rüzgard a n
d a h a fazla e n ge l l e m e d i . Yakov Alfeyev aske rin hacak­
l a r ı n a atlad ı . Asker s ü n g ü s ü n ü olanca gücüyle Yakov
Alfeyev' i n s ı rt ı n a saptayarak t e p k i v e rd i . Bu da m e r m i
k a d a r etkisizd i .
"Yakov Alfeyev' i n sal d ı rısı askeri ye re d ü ş ü rd ü ve
asker ye re d ü ştüğü a n d a , A n d rey o n u n boğaz ı n a sal­
d ı rd ı . B u n d a n s o n ra gördü k l e r i m m e d e n i h e r h a n g i b i r
i n s a n ı n a n l a m a kapasite s i n i aşar. Yet iştirilme t a rz ı m ,
akranları m ı n b i rçoğu i ç i n esas u n s u r o l a n m i t ve folk­
lora izin v e r m e z d i . Vampirler, kurt . a d a m l a r ve d iğer
iğre n ç l i k l e r h a k k ı n d a o k u l u n b a h ç e s i n d e d u yd u k l a -

374
n m a bakı l ı rsa, bu saç m a l ı k l ardan u z a k kaldığım i ç i n
m u d u y d u m . Çocukluklarında bunları duyarak büyü­
m ü ş o l a n l a r b i l e b u n l ara i nanmazlar. A m a h e r i nsan
g ö z l e ri n i n gördü k l e r i n e i nanmal ı d ı r .
"An d rey d i ş l e r i n i d e r i n l e m e s i n e a d a m ı n boğaz ı n a
geçirdi ve b i r et şeridi k o p a rtt ı . Yakov Alfeyev ada­
m ı n ü z e r i n e ç ö k ü p b o y n u n u n d iğer ya n ı n d a n b e n z e r
b i r parça k o p a r ı r k e n asker hiila c a n l ıydı ve A n d rey' i n
g ü ç l ü b a s k ı s ı n d a n k u rt u l u p kaç maya ç a l ı şıyord u . S o n ­
r a ikisi de askerin yan ı n a yatt ı ; ağızları n ı aske rin boy­
n una d ayad ı l a r ve sızan ka m yalamaya başladılar. N e
z a m a n ki asker nefes al maya son verd i , o z a m a n iki
O p r i ç n i k başları n ı k a l d ı r ı p gururla ve k e n d i l e r i n d e n
m e m n u n b i r ifadeyle b i rb i rl e r i n e bakt ı l a r .
" O n l a r h e n ü z ayağa k a l k a m a d a n t e p e l e r i n d e ü ç
asker b i tt i . Yine kurşun ve k ı l ı ç yaraları n ı n etkisi ç o k
hafıf o l d u . Bu k u rb a n l a r ı n ı da ayn ı y ö n t e m l e (dişleriy­
le) ö l d ü rdü l e r , ama bu sefer kanları n ı i ç m e k için oya­
l a n m a d ı l a r . Z a m a n , c i naye d e r i n i n s o n u c u n d a n zevk
alamayacakları k a d a r d a rd ı .
" D iğ e r subaylarla k o n u ş m a k i ç i n ç a d ı ra geri d ö n ­
d ü m ve g ö r d ü ğ ü m şey karşısında d e h ş e t e d ü ş t ü m . İ ki ­
s i d e ö l m ü ş , yerde yat ı y o rd u . Ü ç ü n c ü s ü ayaktayd ı ve
eği l m i ş y ü z ü n d e , yal n ızca boşluğa bakan g ö z l e r i n d e k i
d e h ş e t e uyan b i r ıstı rap vard ı . O m u z baş ı n d a , dişle­
rini a d a m ı n boğaz ı n a geç i rd iği ye re b a k m a kt a olan
S i m o n ' u n y ü z ü n ü g ö r d ü m . S i m o n ' u n dili, d i ş l e r i n i n
arkas ı n d a , t ı p k ı b i r köpeğ i n d i l i n i n , son b i r lezzet l i
i l i k parçası b u l ab d rn e k i ç i n k e m i ğ i n i n h e r b i r ç a d ağ m ı
yalaması gib i , a d a m ı n kas kirişleri n i n aras ı n d a , b u l a ­
b i ldiği h e r d a m l ay ı t a d a c a k ş e k i l d e i l e ri g e r i h a r e k e t
e d i y o rd u .
"Arkaları n d a , çad ı r ı n i ç i n d e S i m o n ' u n içeri girdiği
yırtığı g ö rdü m . S i m o n baş ı n ı k a l d ı r ı p o n ları i z l e d i ğ i m i
g ö re m e d e n , arkadan b a ş ı m a s e rt b i r d a rb e al d ı m , d ü ş ­
t ü m v e b i l i n e i m i kaybett i m .
" Ke n d i m e geldiği mde , d ışarısı hala karan l ı kt ı . Yüzü-

375
me yakın b i r yerde belli b e l i rsiz b i r şekilde A n d rey ' i n
y ü z ü n ü g ö r d ü m ve art ı k b e n i m d e bu yarat ıklara ye ­
m e k o l ma s ı ra m ı n geldiğinden k o r k t u m . Tam ters i n e ,
And rey ilgi gösteriyord u . O n l a r ı o l a n b i t e n h a k k ı n d a
ne d ü ş ü n d ü k l e ri n i aniayacak k a d a r d i n i e d i ğ i m s ü re
i ç i n d e , hafıza kayb ı n a uğra m ı ş ı m gibi d avran d ı m . An­
laşılan , b e n i m Fransızlar tarafı ndan esir a l ı n m ı ş o l d u ­
ğ u m u d ü ş ü nüyo r l a rd ı . Kampa tesadüfe n sald ı rmışlar­
d ı , ama b e n i t a n ı d ı klarında s a l d ı n l a r ı n ı b i r k u rt a r m a
görev i n e d ö n ü şt ü rdü l e r . O n l a r l a b e rabe r ro l yapt ı m ve
o n ları s e rbest b ı ra k ı l d ığrmı hat ı rl a m a d ı ğ ı m a ( kafama
aldığım d a rbe n i n o n l a n n ö l d ü r m e y ö n t e m l e ri n e d a i r
h e r şeyi s i l d iğine) i k n a et t i m . O n l a r ı n gerçek yarad ı ­
lışiarını b i l i p b i l m e d i ğ i m i o rtaya ç ı karınakla o kadar
ilgiliydiler k i , b e n i m gerçek yarad ı l ışımla i lgili h i ç b i r
soru sormad ı l a r . Fransızlar tarafı ndan e s i r a l ı n d ığ ı m
kes i n l i kle kab u l e d i l m işti ve Fransız kamp ı n a k e n d i
isteği m l e , yü rüye r e k g e l m i ş olabileceğim i h t i m a l i tar­
t ı ş ı l m ıyordu b i l e .
" Ke n d i l e ri Fransızlara e l l e ri n d e n geldiğince ez iyet
e d e r k e n b e n i m kafamdaki (And rey' i n yapt ığı anlaş ı l ­
m ı ş olan) yara n ı n iyileşmesi için yat m a ın ı ö n e rd i l e r .
P l a n a göre , d ö rt gün sonra y i n e G o ryaç k i n o ' d a b u l u ­
şacakt ı k . O n l a r ı n h e z i m e t e uğramas ı na yet e c e k kadar
z a m a n kaz a n d ı ğ ı m için m u t i u y d u m .
" H ava ayd ı n l a n d ı ğ ı n d a , k a m p a , b i r ö n c e k i gece
olayların o l d uğu ye re g i tt i m . H ayatta kalan k i m s e
yo ktu . O p r i ç n i k l e r i z l e r i n i y o k e t m e k i ç i n çaba harca­
m ı ş l a rd ı . B i rçok cesette , bana göre ö l ü m d e n sonra
yap ı l d ığı aşikar olan m e r m i ve sü ngü yaraları vard ı .
B i rkaç yerde ateş yak ı l m ı şt ı , a m a b u n l a r t ü m cesetle­
rin boğaz ı n d a gö rdüğü m mide b u l a n d ı r ı c ı yaraları ç o k
yapay b i r ş e k i l d e gizl iyordu .
" O p r i ç n i k l e r k a m p t a k i adarı ö l d ü rme m i ş l e r , a m a
genel olarak karmaşa e t k i s i n e katkıda b u l u n m a l a r ı
i ç i n a h ı rl a r ı n d a n sal ıve rm i ş l e rd i . A d a r d a n b i r i n i yaka-
1
lad ı m , böyl e l i kle G o ryaç k i n o ' ya seyahat i m h ı ? -

376
B i rkaç gü n , o rada d ü z e n l e d i ğ i m i z t o p l a n t ı y e r i n e (çift­
lik b i nası) g i tt i m , ama n e sen n e Vad i m n e D i m i t r i y
n e d e b i r O p r i ç n i k yan ı m a uğrad ı . A m a ağu stosu n yir­
mi d ö rd ü n d e ( ü ç O p r i ç n i k ' l e b u l u ş mayı ayarladığım
gece) Fransızlar köye v a r m a k ve B o ro d i n o ' d a b ü y ü k
savaşa b a ş l a m a k üze reyd i . S ize o raya g e l m i ş o l d u ğ u ­
m u ve O p r i ç n i k l e r için tasarlad ı ğ ı m t u z a ğ ı k u r m a k
ü z e re Fransız hatt ı n a geri d ö n d ü ğ ü m ü b i l d i re n b i r n o t
b ı ra kt ı m .
" Ka m p t a k i muhafızlara , o gece k e n d i l e r i n e üç d ü ş ­
m a n ajanı g ö n d e re c eğ i ın İ söyl e d i m . O n l a r ı t a r i f e tt i m ,
hangi y ö n d e n gelecekleri n i v e b i r n ö b e t ç i y l e karş ı ­
laşıriarsa hangi yanl ı ş p a ro l ay ı söyleye c e k l e ri n i b i l e
söyl e d i m . M u hafı z i ara o n l a rı yakal amaları , e l l e r i n i
ayakları n ı bağlayıp b e n d ö n e n e k a d a r t u t m a l a r ı i ç i n
t a l i mat v e rd i m . Tutsakların çad ı rd a değd , dışarıda,
ate ş i n yanında b e k l et i l m e s i n i sıkıca t e m b i h e t t i m . N e
kadar kolaylıkla e m i r verdiğ i m i d u y m a k s e n i şaş ı rta­
b i l i r Aleksey, a m a b i r kez iyi n i y e d i o l d u ğ u m k a n ı t l a ­
n ı n c a , k a m p t a k i l e r R u s aj anların yaka l a n m a s ı n a yar­
d ı m e t m e k o n u s u n d a p e k heve s l i davrandılar.
" G o ryaç k i n o 'ya d ö n d ü m v e b e kl e d i m . G ü n batt ı k ­
t a n h e m e n sonra Yakov Alfeyev ve S i m o n g e l d i . Yan­
l a r ı n d a , yolda karşı laştıkl arı Faddey' i de get i rm i ş l e rd i .
B e n i m m a h v ı m a sebep o l a n şey, san ı r ı m , bu yaratıkla­
rın başlangıçta p l a n l ad ı ğ ı m gibi ü ç ü n ü değil , d ö rd ü n ü
b i rd e n t e m i z l e m e fı rsatıyla karşı karşıya o l d u ğ u m u
a n l a d ı ğ ı m z a m a n d u y d u ğ u m aşırı hevest i . Ç e v re d e ­
k i e n zayıf noktaları v e h at t a o g ü n ü n p a r o l as ı n ı ( k i ,
tesadüfe n s e n d e n öğre n m i ş o l d u ğ u m u söyl e m i şt i m ,
Aleksey) o n l ara söyl e d i m .
" Faddey baskına kat ı l m aya p e k hevesli deği l d i .
Vad i m ' e ve k e n d i k o m u t a s ı n d a k i diğer O p r i ç n i k ' e
d ö n m e s i gerektiği n i d ü ş ü n ü y o r d u . O n u Fransız k a m ­
p ı n ı n kolay b i r a v o l d u ğ u n a ve e ğ e r g e l m ezse aptal l ı k
e t m i ş olacağına ikna e t t i m . Tarif e tt i ğ i m b ü t ü n o gen ç ,

377
m a s u m , sağlıklı askerler sanırım iştah ı n ı kabart ın ı ştı .
O n l a r gitti ve b e n şafak sökene kadar b e k l e d i m .
" G ü n e ş i n doğmas ı n d a n h e m e n sonra , d ö rt O p r i ç ­
n i k ' i g ö n d e r d i ğ i m Fransız ka m p ı n a geri d ö n d ü m .
Bağlanıp açık havada b e k l et i l me l e ri yö n ü n d e k i tal i ­
mat l a rı m , o n l a ra v e b e n i m saflığıma yöne l i k ( O rt a ­
çağ'da cad ı ların yarg ı l anmaianna b e n z e r ) b i r testt i .
Almış o l d u ğ u m a t gözlüğü t a k m ı ş eğitime rağ m e n
vurdalak 'larm efsanelerinden baz ı l a r ı n a d a i r b i raz b i l ­
g i e d i n m i ş t i m . G ü n e ş ışığının fiz i ksel o l u ş u m l arı ü z e ­
r i n d e bu kadar yıkıcı b i r etkisi o l ması bana ç o k akıl
almaz gelmişt i , ama bu bile keşfett iği m , redd e d i l e ­
m e z gerçek kadar yıkıcı deği l d i . Eğer efsanel e r gerçek
idiyse , kampa geri d ö n d ü ğ ü m d e d ö rt ö l ü vamp i r , eğe r
gerçek değ i l l e r idiyse , infaz mangası ö n ü n d e , bağ l a n ­
m ı ş ve ö l meye h az ı r d ö rt canlı v a m p i r b u l m a m gere­
kiyord u . H e r iki d u r u m d a da, O p r i ç n i k l e r i n sayısı se­
kize d ü ş ü y o rd u . Savaşın ü ç t e b i ri kazan ı l m ı ş o l acakt ı .
" Be n h e n ü z k a m p a varmad a n , k a m p t a b i r karışık­
lık o l m u şt u . Ö n c e k i geeeki z i y a re t i m d e n dolayı b e n i
tan ıyan b i r yüzbaşı b a n a doğru atı l d ı ve b e n i m O p r i ç ­
n i k l e rd e n artakalanların ( ü ç parça y a n m ı ş o t ) yan ı n a
g ö t ü rd ü . Bana söyl e n d i ğ i n e göre , t a h t a tab u re l e rd e
otu ruyorl a rm ı ş ve tab u r e l e r d e n ge riye yal nızca k ö m ü r
h a l i n e gelmiş üç y u m ru kal m ı ş . B i rkaç parça ayakkabı
derisi ve k u m a ş d ı ş ı nda görü l e c e k h i çb i r şey y o kt u .
D ö rd ü n c ü y e n e o l d u ğ u n u s o rd u m . Bana, kaçtığı n ı
söylediler. O n l a r ü ç kişiyi bekl iyorlarm ı ş , bu y ü z d e n
d ö r d ü n c ü k i mseye g ö rü n m e d e n kaç m ı ş . T ü m yet işkin
hayat ı m boyu n c a yalan söyl e m i ş b i ri olarak , Aleksey,
deşifre e d i l m e k o r k u s u n u g i z l e rn eye alışmışt ı m , a m a
onl ara t u z a k k u r d u ğ u m u b i l e n b i r O p ri ç n i k ' i n ora­
larda b i r yerlerde o l d u ğ u n u d ü ş ü n ü n c e d u y d u ğ u m
ko rkuyu b a s t ı rmam çok z o rd u . G ö rü n ü ş t e k e n d i m i
t o p l a m ay ı başard ı m , a m a i ç i m de b i n l e rc e ses k a ç ın a m
gerektiği n i haykırıyordu . O z a m a n d a n b e ri kaçıyoru m .
"Yüzbaşı bana e m i rl e r i m e uyd u k l a r ı n ı söyled i .

378
Aj anları bağ l a m a ktan daha iyi b i r şey yapmışlar, o n ­
ları kaçamasınlar d iye z i n c i re v u r m u ş l a rd ı . G ü n ü n
ağarmas ı n d a n h e m e n ö n c e esirler g i d e re k t e l a ş l a n m a ­
y a başlamış, serbest b ı ra k ı l ınaları i ç i n yalvarm ı ş , h a t ­
ta m ü m k ü n o l duğu n c a koşmaya t e ş e b b ü s e t m i ş l e rd i .
Şafak sökerken b i rb i r i n i n ard ı sıra, t e k b i r p a t l a m a
gibi duyu l a n ü ç k o r k u n ç p a d a m a o l m u ş t u . M a h ­
k u m l a r ı k o ruyan nöbetç i l e rd e n b i ri hafifçe y a n m ı ş ve
m a h ku m l a rd a n ge riye o sırada g ö rd ü ğ ü m kü l l e r kal ­
m ı şt ı .
" O l aylara şahit olan b ü t ü n askerler patlamal ara n e ­
y i n sebep o l d u ğ u n u b u l m a k o n u s u n d a iste kliyd i . Aynı
koşu l l a r altındaki bir Rus , san ı rı m , bu üç k i ş i n i n vah ş i ­
ce ö l ü m ü ile ilk kez gün ışığıyla karşı karşıya k a l m a l a r ı
arası nda b i r b a ğ l a n t ı kurard ı . Ama Fransızlar b i z a p t a l
Ruslar k a d a r b at ı ! i n a n ç l ı değiller. En itibar gören t e o ­
ri , adamları n , N a p o l e o n ' a yaklaşıp ate ş l e rn eyi u m a ra k
k a m p a , giysilerinin arasına sakladıkları b a r u t l a gelmiş
o l d u k l a rı ve b a ru t u n kazara e rk e n patladığıyd ı . Ba­
zıları b u n u n böyle o l duğu n d a n k u ş k u l uydu . H i çb i r
H ı ristiyan ( Rus b i l e olsa) n e d e n i n e n e kadar i n a n ıyor
o l u rsa olsun i n t i h a r suçu i ş l e mezd i . Ü st ü n k ö rü b i r
şekilde o n ları Kat o l i k Kilises i ' n i n bu k o n u d a t u t u c u
o l d uğu n u , a m a O rtodoksl a r ı n genç i nsanları ö l ü m e
g ö n d e rm e gibi k o n u l arda p e k v i c d a n azabı ç e k m e d iği
k o n u s u n d a t e m i n e t t i m . Böylece bu olay kabul gören
o l aylardan b i ri o l m u ş o l d u .
" M ü m k ü n o l d u ğ u n c a h ı z l ı b i r şekilde doğuya ,
M oskova'ya doğru yola ç ı kt ı m . H ayat ı m d a n daha ö n ­
c e h i ç e n d i ş e e t m e d i ğ i m kadar e n d i şe e d i y o rd u m ,
bu yüzde n , doğrudan g i d e c eğ i m d e n çok daha yavaş
i l e rieyeb ildiğim h a l d e anayol lardan u z a k d u rd u m . O
gece o r m a n d a açıklık b i r yerde k a m p yap t ı m . H e n ü z
b i rkaç saat u y u m u ş t u m k i insan sesleriyle u y a n d ı m .
Karş ı m d a b i r O p r i ç n i k v e b i r a d a m d u ru y o rd u : An d ­
rey v e D i mitriy.
" Besbelli Fransızlam yap ı l a n b a s k ı n d a n kaçan An d -

379
rey i d i . O n l ara i h a n e t ettiğ i m i de a n l a m ı şt ı . B u n u i n ­
k a r e t m e k i ç i n h i ç çaba g ö s t e rm e d i m . B u n u n y e r i n e
D i m i t r i y ' e g ö r d ü k l e ri m i , O p r i ç n i k l e r i n yapt ı kları n ı ,
o n l a r ı n v a m p i r o l d u ğ u n u a n l att ı m , a m a t e k t e p k i ­
s i b u n l a r ı n farkında o l d u ğ u n u söyl e m e k o l d u . O n a
b u n u b i l e re k nasıl yaşad ığı n ı s o rd u m , o d a b a n a Fra n ­
sızları alt e t m e k i ç i n h e r t ü r l ü i m k a n ı k u l l a n acağ ı n ı
söyled i . A n d rey k a n ı m a susa m ı şt ı , a m a D i m i t r i y (tak­
d i re şayan bir şekilde) onu e nge l l e d i . B u n d a n s o n ra
O p r i ç n i kl e re karşı h i ç b i r şey yap m ayacağ ı m a ye m i n
e t m e m i isted i . Art ı k o n l a r ı n n e o l d uğ u n u a n l ad ığ ı m ı ,
işlerine yapmayı e n iyi b i l d i kl e ri ş e k i l d e d e v a m e t m e ­
l e r i n e i z i n v e re c eğ i m i d ü ş ü n ü y o r o l m a l ıyd ı . O n u n l a
g itm ey i r e d d e t t i m .
" S a n ı r ı m o aşamada D i m i t r i y b e n i m O p ri ç n i kl e re
yal n ızca v a m p i r o l d u k l a rı i ç i n i h a n e t ett i ğ i m i d ü şü n ­
d ü ; Fransızlar i ç i n çal ıştığ ı ın ı algı layamamışt ı . Belki
A n d rey o n a söyle m i ş olsa bile , i n a n m a m ı şt ı . A m a ora­
d a k i k o n u ş m a n ı n bir ye rleri n d e , eğer Fransız h a t t ı n d a
rahat l ı k l a d o l aşamıyor o l sayd ı m t u z ağ ı d a kuramaya­
cak o l d u ğ u m u fark ett i . İ n kar e t m e m i n y a r a n yoktu .
Fiziksel o larak yi ra almış gibi davrand ı , b e n i m O p r i ç ­
n i kl e r i n v a m p i r o l d u ğ u n u a n i a m a m d a n ç o k d a h a b ü ­
y ü k b i r ş o ktu . B u n u sana ve Vad i m ' e söyl e m e i h t i m a ­
l i n d e n p e k h o ş l a n m a d ığ ı n ı m ın i d a n arak b e n i A n d re y
ile baş başa b ı ra kt ı .
"Andrey ile k o n u ş m aya çalışt ı m , a m a o da e n az
diğer O p r i ç n i k l e r kadar i l e t i ş i m s i zd i . Tek niyeti b e ­
n i ö l d ü rm e kt i . Kı l ı c ı ın ı e l i m d e n a l m a k i ç i n h i ç b i r ça­
ba gösterm e d i kl e r i n e göre , A n d re y de, D i m i t r i y de
A n d rey' i n m ü t h i ş yete n e k l i o l d u ğ u n a i n a n ıyordu .
G i z l i b a s k ı n l arda O p r i ç n i k l e r başard ı s a l d ı rganlard ı ,
a m a şartların eşit o l duğu bu y a n ş m a d a A n d re y ' i n şansı
daha azd ı . Kd ı c ı m ı ç e kt i m ; hiç korku b e l i rt i s i göste r­
m e d i . S i lahsız b i r a d a m a k d ı ç ç e k m e k uyg u n g ö rü n ­
m e d i , bu y ü z d e n o n a geri ç e k i l m e s i n i söyl e d i m , a m a
o i l e rl e meye devam ett i . B e n d e n t a m b i r kılıç u z a k -

380
İ lg ı n d ayke n b a n a d o ğ ru s ı ç rad ı . K ı l ı c ı a ra m ı z a koy­
m a k t a n başka ç a r e m yoktu ve k ı l ı c ı m b e d e n i y l e b u ­
l u ş u p b e d e n i n i n d i re n c i n i k ı rarken e l i m d e b i r b a s ı n ç
h i s s e tt i m . Yüzü t a m b u r n u m u n d i b i n d e y d i v e k ö t ü
k o k u l u nefe s i n i h i s s e d i y o rd u m , a m a k ı l ı c ı ın ı n açtığı
yara c a m n ı yakmad ı ğ ı h a l d e k ı l ı c ı ın ı n fiziksel o l arak
a ra m ı z d a o l ması , bana yaklaşmas ı n ı e n ge l l i y o rd u . B i r
s ü re d i re n d i kt e n s o n ra g e r i l e d i ve b e n k ı l ı c ı ın ı n o n u n
k ab u rga l a rı n ı n aras ı n d a n sıyrılarak ç ı kt ı ğ ı n ı d u y d u m
v e h i s s e tt i m . P a l t o s u n d a b e l l i b e l i rsiz b i r k a n lekesi
vard ı , a m a o n u n d ı ş m d a fazla bir hasar y o kt u .
" S a n ı rı m A n d re y ' i n k u rb a n l a r ı t a m b u n o kt ad a ,
o n u n ye n i l m e z l iğ i n i a n l a d ı kları a n d a savaşmaktan
vazgeç iyorlar, ç ü n kü o s ı rada A n d re y gülüyor ve kaç ı ­
n ı l m a z o l a n a t e s l i m o l m a m g e rektiğ i n i s ö y l ü y o rd u .
B i r e rkeğ i n kd ı c ı n ı b i rd e n fazla b i ç i m d e k u l l a n ab i l e ­
c e k ş e k i l d e eğit i l d i ğ i n i g ö z d e n kaç ı rıyordu . S o n raki
atağ ı n d a s a p l a m ay ı değil , k e s m e y i t e rc i h e t t i m . Att ığı
h e r a d ı m d a kılıcımla b e d e n i n i d o ğ rad ı m . N o r m a l b i r
a d a m d a h e r b i r d a rb e b i rkaç kab u rgayı k ı ra rd ı . O n d a
öyle o l d u m u , b i l m i y o ru m . Ç o k a z g ü ç sü z l ü k b e l i rt i s i
gösteriyo rd u , a m a d a rbe l e r i n gücü o n u ge riye itiyor,
b e n d e n u z a k l a ş t ı r ı y o rd u . D a rb e l e r s ı rasında h a rc a d ı ­
ğ ı m e n e rj i göz ö n ü n e a l ı n d ığ ı n d a b u n a ç o k u z u n s ü re
d e v a m e d e m e z d i m , a m a o geri ç e k i ld i , ayağı b i r şeye
t a k ı l d ı ve savu n m a s ı z ve çaresiz bir b i ç i m d e k e n d i n i
y e r d e b u l d u . K d ı c ı m ı , b aş ı n a o n u g ü ç s ü z b ı rakacağ ı ­
n ı u m d u ğ u m b i r d a rb e i n d i r m e k ü z e re k a l d ı rm ı ş t ı m
k i , k o l i a r ı m kal d ı rd ı ve ke n d i n i savu n d u . Kılıç k o l u n a
g e l d i ve k o l u k a n a d ı . S a l d ı rıyı yalnızca k o l u n a yö n l e n ­
d i re re k k ı l ı c ı ın ı defalarca i n d i rd i m . Başarısız olacağ ı n ı
b i l d iğ i m i ç i n ö l ü m c ü l b i r d a rb e i n d i rm e y e k a l k ı ş m a ­
d ı m . Kd ı c ı sallad ı kça yara k e m iğe d o ğ ru i l e rl e rk e n ya­
şad ı ğ ı m c o ş kuyu sana a n i at m a rn m ü m k ü n değil Alek­
sey, eğer a n l atab i l s e yd i m de ç o k u t a n ı rd ı m . S o n u n d a
A n d rey' i n d o ğ a ü s t ü c i s m i b i l e b a n a karşı koyamad ı ,

38 1
k o l u , d i rseği n i n a l t ı n d a kan l ı b i r ç ı kı n t ı b ı rakarak b e ­
d e n i n d e n ayrı l d ı .
"Yarası ö l ü m c ü l deği l d i , ama A n d rey' i o an için
t e h d i t o l u ştu rmayacak k a d a r etkisiz b ı ra k m ı şt ı . Ef­
sanelere , böylesi b i r yaraüğ ı n nasıl yok e d i lebileceğ i ­
n e d a i r yolları b i l e c e k k a d a r b i l e i t i b a r e t m e m i ş t i m
ve D i m i t ri y y a da b i r başka O p r i ç n i k ' i n geleb i l e ceği
korkusuyla o rada kalıp b u n u b u l maya ç a l ı şmak iste­
m i y o rd u m . O n u k o ru n a c a k bir yer b u l a m ay a c a k ve
g ü n ü n i l k ışıklarıyla yok olacak kadar etkisiz h a l e ge­
t i rd i ğ i m i u m u y o rd u m .
" B ana geli nce ; yine kaçt ı m . S i z i n l e o rada b u l u ş a ­
b i l m e k u m u d u y l a kısa b i r s ü re Ş a l i kova 'da d u rd u m ,
a m a u z u n s ü r e b e k l e m e kt e n k o r k t u m ve size o n o t u
b ı rakarak M oskova'ya d ö n d ü m . A n d rey y a da d iğer
b a z ı O p r i ç n i k l e r tarafı n d a n i z l e n d i ğ i m e e m i n d i m ,
a m a g ü n l e r hala ge c e l e rd e n u z u n d u v e avantaj b e n ­
deyd i . M os kova'ya varınca D i m i t r i y ' i n h a b e r i o l m a ­
dan seninle temas kurman ı n tek bir yolunu b u l d u m .
Ra n d e v u ev i n d e D o m i n i q u e ' i gö rmeye g i tt i m . O n a v e
M a rgarita'ya n e r e d e b u l u n ab i l e c e ğ i m e d a i r e n kısa
bilgiyi v e rd i m ve s e n i n l e , yal n ızca s e n i n l e b u l u ş m a k
istediği m i söyled i m . B u m e k t u b u o kuyor o l d uğ u n a
göre , D o m i n i q u e ' l e k o n u ş m u ş o l d uğ u n u a n l ı y o ru m .
S e n i n güve n l iğ i n d e n e p e y c e e n d i ş e l i yd i , Aleksey , ve
t ı p k ı g e ç m işte yapt ığı gibi b e n d e n s e n i n l e ilgi l i b i lgi
isted i , aklına gelebilecek her şeyi s o rd u .
" H e m e n D e s n a ' y a doğru yola ç ı kt ı m ve b u g ü n b u ­
raya ge l d i m . G ü n ışığında yo l c u l u k ett i m , b u y ü z d e n
O p r i ç n i k l e r i n b e n i i z l e d iğ i n i s a n m ı y o ru m , a m a y i n e
d e b e n i b u l m a l a r ı n d a n k o r k u y o ru m . Ö l m e k iste m i ­
y o ru m , a m a ille de ö l m e m gerekiyorsa , o n l a r ı n e l i n ­
de ö l m e kt e n s e R u s infaz mangas ı n ı n ö n ü n d e ö l m e n i n
göre c e l i o n u ru n u yaşamayı t e r c i h e d e ri m . Ç o c u k k e n
b a n a a n l at ı l a n v a m p i r h i kaye l e r i n i d i n l e m e d i ğ i m b e k i
de iyi o l m u ş , yoksa ş i m d i b a ş ı m a g e l e c e k l e rd e n ç o k
daha fazla korkuyor o l ab i l i rd i m .

382
 " Eğer b u n u o kuyorsan Aleksey, anla ki d a h a faz­
l a b e k l e ye m e m i ş ve yola devam e t m i ş i m d i r . Belki
Fransa'ya v a rm ı ş ı m d ı r b i l e . G e rç i kad e r i n b e n i m is­
t e k l e r i m l e p e k i lg i l e n m e d i ğ i n i b i l iyoru m , ama n iyet i m
Paris'e ye r l e ş m e k . G ü n o l u r d a muzaffe r b i r o rd u ya
d a d a h a geniş z a m a n ı olan b i r z iyaretç i o l a rak Paris'e
g e l e c e k o l u rsan , b e l k i beni arayıp b u l u rs u n .
" Bu m e kt u b u b u l a n l a r d a n (ya d a s e n i n gösterıneyi
seçtiğ i n k i ş i l e rde n , Aleksey) bir r i c a m var: Vad i m Fyo ­
d o roviç , D i m i t r i y Fetyu kovi ç ve Aleksey İvanov i ç ' i n
ü z e r i n e h i ç b i r i h a n e t kuşkusu d ü ş m e m e l i . B e n i m
Fransız aj anı o l m a m o n ları h i ç b i r şekilde b ağ l a m az .
Bir seferinde İ nc i l ' l e ilgili yapt ığ ı m ı z b i r t a rt ı ş mayı
h a t ı rlad ı m , Aleksey. İ ç i nd e k i bazı şeylerin doğru o l ­
ması , t a m a m ı n ı n d o ğ ru o l d uğu a n l a m ı n a g e l m e z . Ve
( s i l ahlarıma s o n u n a kadar bağ l ı kald ı ğ ı ın ı g ö re c e k s i n )
v a m p i r l e r i n v a r ol ması , b i r t a n rı n ı n v a r o l d uğu anla­
m ı n a g e l m e z . Yakında b u n d a n e m i n olacağ ı m .
" Lütfe n Vad i m ve D i m i t ri y ' e ö z ü r l e ri m i , M arfa
M i ha i lovna ve genç D i m it r i y Ale kseyev i ç ' e sevgileri­
m i ilet.
H ala dostun olduğum umuduyla ,
Maksim Sergeyeıriç Lukin. "

Bazıları d iğ e r l e r i n d e n d a h a açık olsa da, M aks ' ı n m e k ­

t u b u suçlamalarl a d o l uydu . E n b e l i rg i n suçlama i s e M a k s '
ı n k e n d i Çarı n a ve ü l k e s i n e i h a n e t ettiğ i n i itiraf ettiği za­
m a n k e n d i n e yönelttiği s u ç l amayd ı . D i m it r i y ve O p r i ç ­
n i k l e r h a k k ı n d a a n l attıkları b i r z a m a n l a r ç o k sarsıcı olsa
d a ye n i deği l d i . Ama b u n u n d a bir istisnası vard ı : A n d re y ' i n
ko l u . Bir v a m p i r i n kan ı n ı n v e e t i n i n b i r i n s a n ı n k i n e b e n ­
zediğ i n i , k o l l a rı n ı yaral a m a n ı n m ü m k ü n o l d u ğ u n u b i l m i ­
y o rd u m . A n d r e y ' i b a ş ı n d a n yaralayab i leceğ i m i b i zzat gör­
m ü şt ü m . Ve m e s e l e t a m da b u yd u . Ben A n d rey ' i yok
e t t iğ i m d e i k i kolu d a yerindeyd i . M aks' l a b u l u ş m a s ı n d a n
sonra A n d rey b i r şekilde . . . iyileşmişt i .
A m a bu b e n i kısa b i r s ü re meşgul ett i . M a k s i m ' i n

383
m e kt u b u n d a k i e n kötü şey, b a n a yönelttiği suçlamayd ı
H aftalar ö n c e , b e n bu b i nada M aks'la k o n u ş u r k e n b a n a
bu m e kt u p t a açıkça anlattığı h i ç b i r şeyi a n ı at m a fırsatı
v e r m e m i şt i m . Ü l ke m i z e i h a n e t e t m e s i n d e n dolayı öyl e ­
s i n e öfke l iyd i m k i , b a n a söyl e m e k z o r u n d a o l d uğu çok
daha ö n e m l i bir m e s e l e olab ileceğini bir an d u ru p dü­
ş ü n m e m i şt i m . B e n i kend i s i n i d i n l e m eye zorlamadığı için
M a k s i s u ç l ayab i k rd i m ; gelip k o n u ş m a m ı z ı kısa kesme ­
ın i z e n e d e n oldukları için O p r i ç n i kl e r i suçlayab i l i rd i m ,
a m a ası l s u ç l u b e n d i m . O p r i ç n i k l e r o radayken o n u ko­
ruya m a z d ı m a m a en azından her şeyd e n ç o k öğre n m e k
istediği şeyi b i l e re k ö l ü rd ü : h a l a o n u n dostu o l d uğu m u .

384
 22

D i m i t r i y ' e b a kt ı m . Ayağa kal k m ı ş , m e k t u p t a o n a

d u y d u ğ u m güve n i sarsacak h e rh a ng i b i r şey o k u y u p o k u ­
m a d ığ ı m ı a n l amaya çalışan k u ş k u l u gözlerle b a n a b a k ı ­
yordu . Ke n d i n i k o ru m a içgüdüsüyle e l i k ı l ı c ı n a u z a n d ı .
" M e ra k e t m e D i m i t r i y . M e kt u p t a s e n i n l e ilgili ş i m ­
d iye kadar b i l m e d i ğ i m h i ç b i r şey yo ktu . " Rahatlat ı c ı o l ­
m a k t a n ç o k kayıtsız g ö r ü n m e y e ç a l ı ş ıyord u m . Ö n c e l e r i
D i m i t ri y ' i n bazı davranışları , O p r i ç n i k l e r i n yarad ı l ı ş ı n ı
açı kça o rtaya k o y m a k t a n kaç ı n ması g i b i b a z ı ayrı n t ı l a r
b a n a ç o k anlaş ı l ı r g e l m e m i şt i , a m a bu o n u n O p r i ç n i k l e re
ve d iğer şeylere karşı davran ı ş ı n ı n g e n e l çizgisini değiştir­
m e m i şt i .
" O Rusya ' n ı n d ü ş m a n ı yd ı . B i l iyord u m . B u u ğ u r d a ö l ­
dü , " d iye i t i raz e t t i D i m it r i y .
" S e n b i r vatansevers i n , D i m itriy , " d e d i m o n a , "yal n ı z ­
ca b i r vatanseve r. "
Barınağ ı n arkası nda b i rkaç eski alet b u l d u k ve ö l m ü ş
arkadaş ı m ı z i ç i n b i r m e z a r kaz d ı k . E b e d i i s t i rah atga h ı n a
i k i t a h t a parças ı n d a n yapt ı ğ ı m ı z h a ç l a işaret koyd u k .
Kesi n l i kle M aks' ı n rahatıyla ilgisi o l mayan a n l ata maya ­
cağ ı m b a z ı n e d e n l e rd e n dolayı , o n u top rağa v e r m e d e n
ö n c e g ö z l ü ğ ü n ü ç ı ka rd ı m ve c e b i m e att ı m . C a m l a r ı n d a n
b i ris i , kuşkusuz b a ş ı n a aldığı b i r d a rb e y ü z ü n d e n kırıl­
m ı şt ı a m a d iğeri sağlam d ı . C e k et i n i n m e t a l d ü ğ m e l e ri n i n
v e kad i m , t e ş h i s e d i l e m e z ke m i kl e r i n i n d ı ş ı n d a , o n u i ç i n e
k o y d u ğ u m u z t o p rağ ı n c e se d i n i yok e t m e s i n d e n ç o k u z u n
z a m a n sonraya M a ks i m ' d e n geriye kalacak o l a n t e k şey

385
bu g ö z l ü ktü . O n u n , ke n d i s i n i b i r z a m a n l a r t a k m ı ş olan
insanı tanıyan b i ri s i n d e kalmas ı n ı iste m i şt i m .
H ava k a ra r ın ı ş t ı v e bu y ü z d e n geceyi b a r ı n akta geçir­
m e y e karar v e r m i şt i k . H ava soğuktu . G ü n e ş b at ı n c a , hava
h ı z l a soğumaya başlad ı . G e c e hava n ı n en soğuk o l duğu
z a m a n d a b u z l a n m a o l uyordu ve sabahları yerd e , rüzgar
estiğ i n d e t i p iye d ö n ü ş e c e k kadar kar o l ması h i ç de şaşır­
t ı c ı deği l d i . G e c e boyu n c a rahat e d eb i l m e k i ç i n sobada
ateş yakt ı k .
" Bu sefe rk i n i n farkı , ' b e n i m ü l k e m o l mas ı ' , " d e d i D i ­
mitriy. Arkadaş ı m ı z ı n m e z a r ı n d a n d ö n d ü ğ ü m ü z d e n b e r i
ü z e r i m i z e ç ö k e n sessizlik böyle l i kl e b o z u l m u ş t u .
" S e n i n ü l k e n m i ? " d iye s o rd u m , n e d e d i ğ i n i a n l a m a ­
yarak.
"Yani b i z i m ü l k e m i z , a m a o n l arla ilk karş ı l aştığ ı m ye­
r i n k i n e , o n l a r ı n k i n e ( O p ri ç n i k l e r i n k i n e ) karş ı l ı k d e m e k
isted i m . "
"Yani k e n d i ü l ke l e r i n d e d a h a m ı t e rb i ye l i davran ıyor­
l a rd ı , k e n d i kap ı la rı n ı n ö n ü n e i ş e m iyarlar m ı yd ı ? "
" H ayır, o deği l , " d e d i D i m i t r i y uysal b i r şekilde. "Yal­
n ı z c a o z a m a n k i algılamaın ı n farklı o l d u ğ u n u a n l at m aya
ç a l ı ş ı y o rd u m . O n l a r t ı p a t ı p aynıyd ı . "
D i m i t r i y s u s m u ş t u a m a b e l l i k i d a h a söyl e m e k isted i ­
ğ i şeyle r vard ı . "Aynı m ı ? " d iyerek ü s t ü n e g i tt i m .
" D a h a ö n c e sana Eflak'tan , Z i meyev i ç ' l e b u l u ş t u ğ u m ­
d a n söz ettiğ i m d e , sana söyl e m e d i ğ i m b i r şey vard ı . "
Yine sustu . " O z a m a n ş i m d i söyle , " d e d i m .
" S ana, i l k t a n ı ş t ı k l a r ı m d a n Pyotr, Andrey, Yoan ve
Varfo l e mey d ı ş ı n d a k i m s e k a l m a d ı d e d i ğ i m i hatırlıyor
musun?"
Başımla o n ay l a d ı m .
"Şey, b u p e k doğru deği l d i . Z i meyev i ç v e d iğ e rl e r i n i n
b i z i Tü rkl e rd e n k u rt a rd ığı o ilk g e c e d e n sonra , h e p i m i z
b e ra b e r h a re k e t e t m e y e başlad ı k . G ü n d ü z l e ri dağlarda
arama yap ı p Türkl e r i n n e re d e o l d u ğ u n u buluyor, gece
vakti o n l arı haklası n diye Z i m eyeviç ve d iğ e r l e r i n e b i l d i ­
riyord u k , t ı p k ı M oskova' d a yapt ı ğ ı m ı z gibi .

386
 "Ama b i rkaç gün sonra Efiakl ı lardan b i ris i , iki gün
sonra bir ikincisi o rt a d a n kayb o l d u . İ ki haftadan kısa b i r
s ü re i ç i n d e , yaklaş ı k b i r d ü z i n e Efiaklıdan ge riye yal n ı z c a
i k i t a n e kald ı . O n l a rı v a m p i r l e r i n kaç ırdığ ı n ı g ö r m e m i ş ­
t i m , a m a söyl e n e n l e rd e n , Z i meyev i ç ' i n söyl e d i kl e r i n d e n
b i l i y o r d u m . B u s e n e M oskova ' d a F o m a ' y l a ilk kez karş ı ­
l aşana k a d a r b u n d a n e m i n o l a m a m ı şt ı m . O n u t a n ı d ı ğ ı ın ı
b i l iyordu m , a m a o z a m a n l a r Z i meyev i ç ' i n yan ı n d a a t b i ­
n e n v a m p i r l e r d e n b i ri o l m a d ığ ı n ı d a b i l i y o r d u m . S o n ra
a n l ad ı m . ' B e n i m ' ya n ı m d a at b i n e n Efiakl ı lardan b i riyd i ;
kale kap ı s ı n a kadar gidip Z i meyev i ç ' e sesl e n m i şt i . O n l ar­
d a n b i ri n e d ö n ü ş m ü ş t ü . D iğ e r h i ç b i ri n i n b u y ı rt ı c ı l arın
arasına kat ı lacak kadar şanslı o l d u ğ u n u s a n m ı y o ru m , o n ­
lar yalnızca avd ı . "
" B u i k i yazg ı d a n h e rh a n g i b i r i n i 'şans l ı ' o larak değer­
l e n d i rm e n g e r e kt i ğ i n e e m i n deği l i m , " d e d i m acı ac ı .
" H ayır, hayı r. E l b ette hakl ı s ı n . A m a d e d i ğ i m gib i , o za­
m a n l a r b u kadar kötü g ö r ü n m ü y o rd u . Efiaklı v a m p i r l e r
Efiaklı çiftçileri ö l d ü rseydi b e n n e d iyeb i l i rd İ m k i ? U n u t ­
m a . . . Z i m e y ev i ç ' t e n ayrıl ı p t e k ra r o rduya kat ı l d ığ ı m za­
m a n , ayrı l m a a n ı n d a n e n son a k l ı m d a kalan şey, o son iki
Efiak i m i n g ö z l e ri nd e k i korku ve i h a n e t t i . "
K o r k m u ş t u m . O z a m a n a k a d a r D i m i t ri y ' i n kand ı rı l ­
d ığı n ı , k e n d i m b i l d iğ i m halde , " o n u n " v a m p i r l e r i n arka­
m ı z d a n n e l e r yapt ı ğ ı n d a n k u ş k u l a n m a k i ç i n h i ç b i r n e ­
d e n i o l ma d ığ ı n ı d ü ş ü n m ü ş t ü m . Ş i m d i k e n d i k e n d i s i n i
ka n d ı r m ı ş o l d u ğ u n u a n l ıyordu m .
" Peki , o n l a r n e d e n ayrı l mad ı ? " diye s o rd u m . C a n sıkıcı
bir s o ruydu .
" B i l m iyoru m . Z i m e yev i ç ' t e n ko rktu k l a r ı k a d a r o n a
saygı da duyuyo rl a rd ı . K i m bilir, b e l k i ş i m d i b i l e h ayatta
ve iyidi rler. "
Güldüm.
" Belki d e , deği llerd i r , " d iye m ı rı l d a n d ı .
* * *
 D i m i t r i y b e n d e n ö n c e uyan m ı ş t ı ; b e n d e o n u n atı n ı
eğeri e rk e n ç ı kardığı sesle uya n d ı m .
"Yola ç ı k m a k i ç i n sab ı rsızlan ıyo rsu n , " d e d i m .
" S e n i n l e g e l m i y o ru m . "
"An l ıyoru m , " d e d i m .
" Ko rkuyo ru m Aleksey. " İ ç i nd e k i ko rkuyu ifade eder­
k e n sesi t i t r i y o rd u . " B ana m e r h a m e t etmeye c e k l e rd i r ,
sana d a . B e n i m l e gel Aleksey, M oskova'ya d ö n e l i m . O n ­
larla karş ı laşmak z o ru n d a değ i l s i n . Vad i m ' i d e M a k s i d a
g e r i get i re m e y i z . Yapab i leceğ i m i z t e k şey, o n l a r g i b i ö l ­
m e k . B u n u yap m a m ı z ı iste m e z l e rd i . "
Ç e k i n c e s i çok akla yakı n d ı . M aks, i nt i ka m a l m ay ı
m a n t ı k l ı b u l m a z d ı ; i nt i ka m t e h d i d i savu rmayı , evet , ama
i nt i ka m almayı , hayır. Vad i m b u ra d a k i içgüd üyü a n l a rd ı ,
a m a b u n a b i r s ı n ı r koyard ı . A m a b e n i m o t i v e e d e n şey
n e d e n değil , n e frett i . Evde b e n i seven b i r k a r ı m o l duğu
halde b e n i D o m n i k i i a d e seviş ıneye i t e n tutkuyu nasıl
akıl yoluyla a ç ı k l ayam ıyorsa m , p e ş l e r i n d e n gidip hayat ­
t a kal m ı ş b ü t ü n O p r i ç n i k l e r i yok e t m e t u t k u m u d a öyle
a ç ı k l ay a m ı y o rd u m . N e fret duygu l a r ı n e n g ü ç l ü s ü d ü r .
L i d e r l e r o n u o rdu l a rı n ı n sal d ı rganlığını k ı ş k ı rt m a k i ç i n ;
e r k e k l e r k e n d i l e ri n i , o n u n yokl uğu n d a d ü ş ü n e m e ye c e k ­
l e r i şeyleri y a p m aya z o r l a m a k i ç i n ku l l a n ı rlar. N efret ,
Yu da' n ı n b e n i zayıf d ü ş ü rd ü ğ ü n ü söyle d iği şeyi n yakın
arkadaşıyd ı . Vicdan b a n a , i ç i m d e k i b ü t ü n akılcı sesler
ö l d ü r m e m gerekt i ğ i n i söyl erken bir adamı nasıl s e rbest
b ı raktı rıyo rsa , nefret de, b ü t ü n tart ı ş m a l a r ve n e d e n l e r
e p eyd i r u n u t u l m u ş k e n o n u ö l d ü r m e m e n e d e n o l uyordu .
B u n l arı ayırmak i m ka n s ı zd ı . Yuda b i ri n e s a h i p o l d uğ u m
i ç i n b e n i k ü ç ü m seyeb i l i rd i , a m a ö b ü r ü n e s a h i p o l d u ğ u m
i ç i n ü z ü l m e y i ö ğ re n e c e kt i .
" N as ı l iste rse n öyle yap , D i m itriy , " d e d i m . " Be n o nlar­
la yüzleşeceği m . "
" Eğer Fransız y a d a T ü r k olsalard ı , b i l iyorsu n , s e n i n
yan ı n d a o l u rd u m , " d iye açıklamaya çalıştı .
" B i rb i r i m ize h i ç b i r b o rc u m u z yok , D i mi tr i y. Biliyor­
s u n , bu işler öyle o l muyo r . "

388
 " S an a y a rd ı m e t m e k istiyoru m , Aleksey, ama o n l arı
s e n d e n iyi t a n ı y o ru m . N e l e r yapt ı k l a r ı n ı g ö r d ü m . "
" B e n d e g ö rd ü m . H at ı rl a sa na . "
" S e n h i ç b i r şey g ö rm e d i n . M oskov a ' d a yapt ı k l a r ı n ı
m ı söylüyo rsu n ? T ü r k l e re yapt ı k l a r ı n ı g ö rd ü ğ ü m şeyle ­
rin ya n ı n d a h i ç kalır, i k i m i z b i r aradayke n b i l e o n l arı alt
e d e m e yi z . " K e nd i n i ve b e n i , y a p m aya n iyet ettiği şeyi n
(firar e t m e k ) t a m a m e n o n u rs u z b i r şey o l m a d ı ğ ı n a i k n a
e t m e ye ç a l ı ş ı rken s es ind e b i r p a n i k havası v a rd ı .
" Eğer sana y a rd ı m ı alacaksa , D i m i t r i y , s e n i y a n ı m d a
iste d i ğ i m e e m i n deği l i m . " B u , n iyet e t t iğ i m d e n ç o k d a h a
yaralayıcı o l m u şt u . D i m it r i y b i rd e n sessizliğe g ö m ü l d ü .
S ö y l e d i ğ i m d e iki a ç ı d a n g e rç e k l i k p ay ı vard ı . B iri ncisi ,
fikri n i değişt i rm i ş olsa b i l e , O p r i ç n i k l e re b e n i m ke n d i ­
s i n e güve n eb i l e c eğ i m d e n ç o k d a h a yak ı nd ı ; ikincisi de ,
b ö y l e s i n e b i r p a n i k i ç i n d e y k e n d a r d a kal m ı ş b i ri s i n e p e k
faydası d o ku n a m a z d ı . A m a b e n o n u n karar v e r m e s i n i k o ­
l aylaşt ı rm a k i ç i n ( ka l m a m a s ı gerektiği y ö n ü n d e k i kararı
veren o değil , b e n olayım d iye) söyl e m i ş t i m .
" B u n u n i ç i n sana t e ş e k k ü r e d e ri m , Aleksey, " d e d i b i r
s ü r e g e çt i kte n s o n ra . S e s i n d e acı y o kt u . "Art ı k p e k aske ­
re b e n z e m e d iğ i m i n far k ı n d ayı m . B u n u s e n d e n d u y m a k
d a h a iyi o l d u , s a n ı rı m . " G özyaşl a r ı n ı t u t m ay a , d o k u n a k l ı
b i r ş e k i l d e g u ru ru n u n son k ı r ı n t ı l a r ı n a t u t u n m a y a ç a l ı şan
t e rk e d i l m i ş bir sevgiliye b e n z i y o r d u . G i t m e d e n önce ku ­
c a k l a m a k i ç i n o n a doğru b i r a d ı m att ı m , a m a o k o l l a r ı n ı
kal d ı rarak yaklaş ın a rn ı ö n l e d i . " Ş i m d i g i d i y o ru m , " d e d i
b i r asaJet g i r i ş i m i n d e b u l u n a r a k . "Yapacak işlerin vard ı r . "
At m a atlad ı , hafif b i r t ı rısla M oskova'ya d o ğ ru yola
ç ı kt ı . M a ks i m ' i s o n kez canlı g ö rd ü ğ ü m yerde d i k i l i p
D i m i t ri y ' i n gidişini i z l e r ke n , b u n u n D i m i t ri y ' i son g ö ­
rü ş ü m olacağı h i s s i n e k ap ı l d ı m . M aks' l a son k o n u ş m a ­
m ı z d a k i iletişimsizliği , Vad i m ' l e v e d a l a ş m a m a d a k i sıra­
d a n l ığ ı h a t ı r l ad ı m . D i m it r i y ' i n b ö y l e g i t m e s i n e i z i n
v e r e m e y e c e ğ i m i b i l i y o rd u m .
At ı m a b i n d i m v e o n a y e t i şt i m . Belki o z a m a n istesey­
d i m , onu b e n i m l e k a l m aya ikna e d eb i l i rd i m . O n u ist i -

389
yor o l m a m ı n sevinc i , k o r k u s u n a ağı r basard ı . A m a gerçek
şuydu ki , o n u n yan ı m d a o l mas ı n ı i s t e m i y o rd u m . Yalnızca
d a h a iyi b i r şekilde ayrı l m as ı n ı i s t i y o rd u m .
" B u n u al , " d e d i m , b o y n u rn d a k i i konayı ç ı karıp o n a ve­
rirke n .
" Bu b e n i o n l a r d a n korumaz , " d e d i . " B i l iyorsu n . "
" Ko ruyacak o lsaydı sana verir m i yd i m san ıyo rsu n ? "
G ü l d ü m ve o n u n y ü z ü n d e d e g ü l ü m s e rn e y e b e n z e r b i r
şey o l d uğ u n u g ö rü n c e sevi n d i m . " Bu b i r simge , t ı l s ı m d e ­
ğil . "
" N e y i n simgesi ? "
Ve recek cevab ı m y o kt u . Z i n c i ri b o y n u n a t a k t ı ve i k o ­
n a y ı g ö m l eğ i n i n i ç i n e soktu . " M oskova'ya vard ığ ı n d a O r ­
d iynskiy C ad d e s i ' n e git , " d e d i m .
Şaşırmış g ö r ü n ü y o rd u . " N e d e n ? "
" Boris v e N atalya o rad a . "
T e k kaş ı n ı k a l d ı r d ı v e b a n a bakarak g ü l ü m se d i . "Te­
şekkür e d e ri m , Aleksey. U m a r ı m seni yakında g ö r ü rü m . "
" G ö re c e k s i n , " d iye yan ı t l ad ı m . E l sıkıştık v e o b i rkaç
d a k i ka ö n c e k i d ü z e n l i tırısıyla, ama bu sefer başı çok d a h a
d i k b i r ş e k i l d e yan ı m d a n ayrı l d ı .
Barı nağa geri d ö n d ü m ve b i rkaç p a r ç a eşyaını t o p l a ­
d ı m . S o n ra güneye , Ku r i l ovo'ya doğru yola k o yu l d u m .

Ertesi gü n , y i r m i sekiz e k i m gu n u , öğle s ı ralarında

n i hayet köye u l aşt ı m . Son b i rkaç g ü n d ü r yaşanan t i p i
d i n m e y e başl a m ı ş , o rtalığı beyaz b i r ç ö l e ç e v i r m i şt i . O
akşam Yuda ile b u l u ş a c ağ ı m d ö rt yol ağzı köyü n b i raz
g ü n e y i n d e yd i . İ n c e l e m e yap t ı ğ ı m s ı rada g ü n e ş ufu k çiz­
gisine yaklaş m ı şt ı . G ö ky ü z ü n d e d a h a ş i m d i d e n ince b i r
h i l a l gö reb i l i y o r d u m ve o b i l e ç o k g e ç m e d e n k e n d i s i n d e n
p a r l a k k u ze n i n i d ü n y a n ı n ö b ü r u c u n a k a d a r i z l e y e c e kt i .
H at ı rl a d ı ğ ı m kadarıyla , d ö rt yol ağzı hafifçe yüksek
bir t e p e l i ğ i n ü s t ü n d eyd i . Kuzeye doğru , köyü n küçük ve
uzak evleri g ö r ü n ü y o rd u . D oğuya ve batıya doğru , yolla­
rı n da öte s i n i göreb i l iyordu m . Tarlaların arası ndaki yollar

390
düzgü n , boş ve beyaz d ı . O yolları k u l l a n a ra k d ö rt yol ağ­
zına g e l meye kalkışacak kişi kal ı n kar tabakası engeliyle
karş ılaşmakla kalmaz , yaklaşana kadar çoktan g ö rü l m ü ş
de o l u rd u . S a k l a m l ab d e c e k t e k yer, güneyde , b i r ve rst
öte d e , yol k e n a r ı n d a b u l u n a n k ü ç ü k b i r ağaç l ı kt ı . B u b i l e ,
yaklaşmadan ç o k ö n c e görül meye i z i n v e r m e y e yete c e k
b i r uzakl ı kt ı .
D ö rt yol ağzı p e k d i k kat çekici b i r y e r deği l d i ; eğre ­
t i b i r d a rağac ı n d a ağı r ağır s a l l a n makta o l a n c e s e t h a ri ç .
S oğuktan s e rt l e ş m i ş v e karla kap l a n m ı şt ı , a m a koyu mavi
ü n i forması i ç i nd e k i Fransız p iyade yüzbaş ı s ı n ı göreb i l ­
rn e k i ç i n karı b i raz t e m i z l e rn e m yet e r l i o l m u ş t u .
Köye geri d ö n d ü m ve ra n d e v u saat i n e k a d a r o ra n ı n
yegane h a n ı n d a o t u r u p votka i çt i m .
" Kı l ı c ından a n l a d ı ğ ı m kadarıyla o r d u d a n s ı n , " d iye b i r
ses geldi yakındaki b i r m a s ad a n . D ö n d ü m . B i rb i r i n i n s o h ­
b e t i n d e n sıkılmış, k o n u ş m a k i ç i n değişik b i ri n i arayan iki
çiftçiyd i . Konuşa n , kırk yaşları n d a , dağı n ı k , u z u n , kızıl
saçlı , kan çanağ ı n a d ö n m ü ş yeşi l gözleri o l a n bir a d a m ­
d ı . Arkad aşı ( m u h t e m e l e n babasıyd ı ) , altm ı ş ı n ı ç o kt a n
g e ç m i şt i . Kafasında çok a z saç , ağz ı n d a o n d a n da a z d i ş i
vard ı .
" H ak l ı s ı n , " d e d i m s e rtç e . M u d u b i r şe k i l d e D o m ­
n i k i ia'yı d ü ş ü n m e k l e m e şgu l d ü m v e d ü ş ü n c e l e ri m d e n
k o p a r ı l m a k t a n rahat s ı z o l m u ş t u m .
"Ama b i raz d a u n u t k a n s ı n , " d e d i yaşl ı o l an ı .
" N e d e m e k istiyorsu n ? " d e d i m .
" Ü n i fo r m a n ı u n u t m u ş v e savaşa iki hafta geç g e l m i ş ­
sin , " d iyerek g ü l d ü .
" B il i rsi n , savaş . M al oyaroslavets'te k i , " d iye a ç ı klama
y a p t ı genç o l a n ı , k o n u ş m a b a ş l at m aya heve s l i bir şekilde .
M aloyaroslavet , Fransız O rd u s u M o skov a ' d a n ç ı kt ı kt a n
sonra R u s ve Fransız o r d u l a r ı n ı n i l k kez savaştığı y e rd i .
T ı p k ı B o r o d i n o gib i , N a p o l e o n ' u n t a kt i k zafe r i n i n strat e ­
j i k ye n i lgisine y o l açtığı b i r karş ı l aşma o l m u ş t u . Fransız­
lar galip geldikleri halde , i l e rl e m eye geçt i k l e ri yol b o yu n ­
ca ( k i b u yol ü z e r i n d e k i t ü m i km a l t ü ke n m i şt i ) , batıya

39 1
doğru geri ç e k i l m e k ü z e re kuzeye d ö n m e k z o ru n d a b ı ra­
k ı l m ı ş l a rd ı . M aloyaroslavets şehri , Kurilovo'dan yaklaşı k
kırk ve rst u z a ktayd ı , a m a bu ş e h r i n insanl arı n a , gerçek
ç a t ı ş m a yaşanan e n yakın ye r o rası o l duğu n d a n , "savaş"
d iye a d l a n d ı rm a l a r ı doğal d ı .
" Korkarım o rada savaşınadı m , " d e d i m . " B o rod i n o ' d a n
b e r i savaşmad ı m . "
" Şey, b e l k i B o n ap a rt e art ı k B o ra d i n o ' n u n öte s i n d e n
geri d ö n m ü ş tü r , " d iyere k g ü l d ü i k i n c i a d a m . " Belki a rt ı k
o raya d ö n ü p zafe r g ü n l e r i n i t e k ra r yaşayab i l i rsi n . " Yetiş­
kin hayat ı m b o yu n c a uğru n a savaştığım insanlar işte b u n ­
l a rd ı . M u h t e m e l e n bu köyden h i ç ayrı l m a m ı ş , kesi n l i kl e
b u b ö l ge n i n d ı ş ı n a ç ı k m a m ı ş l a rd ı , ama y i n e d e b e n i ö d ­
l e k l iğ i m o l d uğ u n u d ü ş ü n d ü k l e r i şey y ü z ü n d e n e l e ş t i reb i ­
l iyorlard ı . H e r aj anın g e ç m e k z o r u n d a o l duğu yol o l m a l ı
b u , d iye fısıldadığı n ı d u y a r g i b i o l d u m Vad i m ' i n . O n a h i ç
defneyaprağ ı n d a n taç v e ri l m e z , madalyo n l a r ı n ı t u n i ğ i n i n
i ç i n e t a k m a k zorundad ı r . Asl ı nda ne s e ç e n e k l e ri var ki?
O n l a r sertler, d iye söze karıştı M aks. S avaşmaları gere kse ,
b u n u efe n d i l e ri öyle istediği i ç i n yaparlar. Evde kalsalar
efe n d i l e ri çiftçileri savaşçı lara yeğlediği i ç i n d i r ; k e n d i l e ri
yaşamayı ö l meye yeğledikleri i ç i n değ i l .
Ö l m ü ş arkadaşları m ı n sesleri n i d i n i e m e rn d e d e l i c e
b i r şey yoktu , yalnızca keyif vard ı . O n l a r hayattayk e n
bile , sesleri ve fi k i rl e ri süre k l i a k l ı m a g e l i rd i . " M aks olsa
ne d ü ş ü n ü rd ü ? " ya da b i r o kadar sıklıkla, " M arfa olsa ne
d ü ş ü n ü rd ü ? " sorularıyla yatı ş mayacak ç o k az s o ru n l a kar­
ş ı l aş m ı ştı m . Ş i m d i en a z ı n d a n M aks ve Vad i m , o n l a r d a n
y a n a duyab i l e c eğ i m iki sest i . Bu d e l i l i k olsa b i l e , sev i n e ­
rek seçeceği m b i r d e l i l i kt i .
T u n a b o yu n d a aldığım yaral arı g ö reb i l e c e kleri ş e k i l d e
votka ş i ş e m i sol e l i m l e masalarına i n d i rd i m . " B e n d e n b i r
içki i ç i n , o l maz m ı ? " d e d i m . C ö m e rt l i ğ i m d e n dolayı m ı
yoksa açıkça g ö rü n e n yara l a n ın d a n dolayı m ı b i l m i yo ­
ru m a m a b a n a karşı tav ı rları sıcaklaştı .
" Bu n e re d e o l d u ? " d e d i yaşlı olanı , votkas ı n ı d a l d u r ­
d u k t a n s o n ra e k s i k p a r m a k l a r ı m ı k a s t e d e r e k .

392
 " B ulgarista n ' d a , S i l istre ' d e . "
" S avaşırken m i ? "
"Aynen öyle , " d iye yalan att ı m a m a gerçek h i kaye n i n
aklıma ü ş ü ş m e s i n e engel o l a m ad ı m .
Yara savaşta değil , h a p i st e o l m u şt u . P re n s B agrat i o n ,
S i listre kuşat m as ı n ı kal d ı rmaya karar v e r d i k t e n sonra,
b i rkaç ı m ı z ı aj anlık y a p m a k ü z e re ş e h re g ö n d e r m i şt i . Şe­
h i rd e b i rb i ri m i z d e n ayrıl d ı k ve ben ke n d i m i hepsi ora­
l ı o l a n altı y e d i adam l a b i r l i kte ucuz bir handa kal ı rken
b u l d u m . Elverişli bir yerd e , ş e h i r surları n ı n h e m e n d ib i n ­
deyd i ; böylece t e k y a p m a m g e r e k e n şey, b e l i rl i b i r saatte
( h e r gece , tam gece yarısınd a) p e n c e re d e n aşağı mesaj
a t m a kt ı . Yoldaşlarımdan b i r i s i n i n s ü rü n e re k bu değe rl i
mesaj ı alması ve B agrat i o n ' a i l et m e s i g e re k iyordu .
Ben m i , u l a k m ı d i kkatsiz davra n d ı k , b i l m i y o ru m ama
ü ç ü n c ü gece , Kiril alfabesiyle yaz ı l m ı ş ve taşa sarı l m ı ş
mesaj o n u n değil , b i r T ü r k devriye s i n i n e l i n e geçti . Ba­
sit şifreyi ç ö z ü p Rusçası n ı okuyab i l s e l e r b i l e , i ç i nde ç o k
ö n e m l i b i r ş e y yoktu , a m a mesaj ı n h a n g i p e n c e re d e n atıl ­
d ığı n ı g ö rmü ş l e rd i .
B i rkaç dakika s o n ra T ü r k aske rle ri (ye n i ç e ri l e r) o d a ­
ya d o l uştu . K o n u ş m a l a r ı n d a n n e l e r o l u p b ittiği n i kolayca
a n l a m ı şt ı m , ama o n l a r için s o r u n o d a d a yedi kişi o l m a ­
m ı zd ı . M esaj ı h e rh a n g i b i r i m i z at m ı ş o l ab i l i rd i ve b e n
d iğerleri n i n , p e n c e reye yaklaştığı ın ı g ö r m e d i kl e r i n d e n
emindim.
Türkl e r etrafı m ı z ı sararak b i z i h a p i s h a neye g ö t ü rd ü ­
l e r v e aj anın k e n d i n i e l e v e r m e s i i ç i n e n iyi y ö n t e m l e r i n i
kullandılar. İ ki p a r m ağ ı m ı kaybett i ğ i m h a l d e itiraf e t m e ­
dim.
O ana d ö n m e k i ç i n ke n d i m i z o rl a d ı m . H i kaye n i n b u
kadarı n ı a n l at m a k b e n i m u t l u e d i y o rd u . Boris ve N a ­
talya'ya d a ayn ı şeyi a n l at m ı şt ı m . H ap i s h a n e d e o l a n l a r ı n
ayrı n t ı s ı n ı h i ç a n l at m a m ı şt ı m . A m a b u gü n , b u ikisine ba­
sit h i kayeyi b i l e a n l at m a k i ç i m d e n g e l m e m i ş t i .
" B u rada ç o k fazla Fransız g ö rdüğü n ü z ü s a n m ı y o ru m , "
d e d i m o n u n ye ri n e .

393
 " H ayır, p e k deği l , " d e d i genç a d a m . " B u rada g ö reb i l e ­
ceğİn t e k Fransız , d ö rt y o l ağz ı ndaki yaşlı N ap o l e o n ' d u r . "
İ kisi b i rd e n g ü l d ü l e r .
" O n u görd ü m , " d e d i m . " N e z a m a n d ı r o ra d a ? "
" S avaşın h e m e n e rt e s i n d e n b e ri , " d iye d e v a m e t t i kızıl
saç l ı olan. " Ş e h i rd e dolaşıp d u ru y o rd u , biz de o n a gerçek
Rus m i safırp e rve rliğ i n i gösterd i k . "
" Fi rari m i yd i , yoksa y o l u n u mu kaybet m i şt i ? " d iye
s o rd u m .
" N e re d e n b i l e l i m , " d e d i , yaş l ı , kel kafalı a d a m . " O n l a ­
r ı n d i l i n i k o n u ş m u y o ru z . Rusya i ç i n k e n d i p ay ı m ı z a d ü ­
şeni yapt ı k . "
" Öyleyse ne kadar. . . iki hafta m ı o l d u ? " d iye s o rd u m .
" H e m e n h e m e n , " d e d i genç o l an ı . " H ava art ı k iyice so-
ğ u d uğu n a göre , b a h ara kadar o rada kalır."
" O n u o radan i n d i re n o l maz m ı ? "
" G ö re v i n i yaptığı s ü re i ç i n d e , hayır , " d e d i yaşlı o l a n ı .
" G ö rev m i ? "
"Vebayı b i z d e n u z a k tutuyo r . Tula'd a yaşananlar ber­
batt ı . " K o n u ş u rke n , k u r u m u ş d u d a k l a r ı d işsiz ağz ı n ı n içi­
n e g ö ç ü y o rd u .
" O yazı n d ı , " d e d i d iğer a d a m d ü ş ü n e e l i b i r şekild e .
" Biz N a p o l e o n ' u a s m a d a n ç o k ö n c e b i t t i . "
" Peki ' s e n ' o n u aşağı i n d i re c e k m i s i n ? " d iye geldi s o ru
fakat yanıtsız kald ı . C e s e d i n i o rada asılı b ı ra k m a k , " N a ­
p o l e o n " d ö rt yol ağz ı nda n ö b e t t u t m ay a b a ş l a d ı ğ ı n d a n
b e r i o ralarda z a t e n g ö rü l e m ey e c e k o l a n kap l a n l arı n ,
T ü r k l e ri n , fi l l e r i n v e İ ngil izlerin y a n ı sıra vebayı d a u z a k
t u t u y o rd u . U z a k t u t a m ayacağı t e k şey, b e n i m o akşam
b u l uşacak o l d u ğ u m yarat ı ktı .
At ı m ı köyde b ı rakarak ra n d e v u saat i n d e n e p e y ö n c e
o rada o l m a k n iyetiyle d ö rt y o l ağzı n a doğru yola çık­
t ı m . Ç i z m e l e ri m i n a l t ı n d a g ı c ı rdayan karı d i n l e y i p soğuk
rüzgarı y ü z ü m d e h i ssederek yol b o y u n c a g ü ç l ü k l e yü rü ­
d ü m . U fka yakı n d u ra n h ilal etrafı m d a k i yer şeki l l e ri n i
ancak g ö rü l e b i l e c e k kadar ayd ı n l at ı y o rd u . G ö z ucuyla
ge riye baktığ ı m d a , köyün sıcak ve davetkar ı ş ı ltıları n ı

394
g ö r d ü m . O ra d a kalıp geceyi soğuktan uzakta , bu raya n e ­
d e n geldiği m i u n u t a ra k , votka i ç i p o i k i a d a m l a geveze l i k
e d e re k geç i rmeyi ç o k i ste rd i m , a m a y a p a m a z d ı m . B i r sert
oturab i l i r ve efendisi gelip ona b i r s o n raki h a r e k e t i söyl e ­
yene k a d a r öylece kalabilir. Ama özgür b i r i nsan k e n d i n i n
efendisi o l m a l ı d ı r .
Rüzgar arada s ı rada k ü ç ü k b i r kar fı rtı nasına d ö n ü ş ü ­
yordu ve b e n g ö z l e ri m i n ö n ü n d e u ç u ş a n beyaz l ığ ı n ötes i ­
n i g ö r e m i yo rd u m . Bu b i r a n s ü rd ü . Yeni kar yağ m ı y o rd u ,
b ö y l e c e !oş a y ışığında n e re d eyse g ü n d ü z g ö rd ü ğ ü m kadar
çok şey g ö reb i l iy o rd u m . D ö rt yol ağz ı n d a , karı n ü z e r i n d e
b i rkaç k i ş i n i n d a h a o ra d a n geçtiğ i n i gösteren ayak i z l e ri
vard ı a m a h e p s i o kadard ı . " N a p o l e o n ' u n cese d i , aksi tak­
d i rd e k ü ç ü c ü k Kurilovo köyü n ü z iyaret e d e c e k cesareti
k e n d i n d e b u l ac a k olan t ü m yab a n c ı şiddeti uzaklaşt ı ra ­
r a k i l m e k t e n sarkınaya devam ed iyor ve rüzgar estikçe
ağı r ağır sallan ıyord u . Ü z e ri n d e eskisine göre d a h a az kar
vard ı . M u h t e m e l e n koyu re n k l i ü n i fo rm a s ı gü n e ş i n azal­
m a k t a o l a n ısısını karın bir k ı s m ı n ı n e r i m e s i n e n e d e n ola­
cak kadar k e n d i s i n e ç e k m i ş t i . Böyle bir ç ö z ü l m e a n c a k
yüzeysel o l ab i l i rd i . İ ki haftal ı k Rusya k ı ş ı n d a n s o n ra bu
Fransı z , sonsuz bir s ü re için ( s o n s u z o l masa bile b a h a ra
kadar) yü reğ i n e kadar d o n m u ş kalacaktı
M e rk e z i n d e b u l u n a n cesede saygılı b i r mesafeyi k o ru ­
yarak geniş b i r ç e m b e r i ç i n d e y ü rü d ü m . H a r e k e t e t m e ­
m i n b i r n e d e n i ke n d i m i sıcak t u t m a k s a , diğeri b a n a doğ­
ru gelen d ö rt y o l u n h e p s i n i b i rd e n g ö z e t l e m e kt i . U z u n
b i r süre , h e p s i b o ş t u . S aatin yedi o l m a s ı n a a z b i r s ü re kala
g ü n e y yö n ü n d e n b u l u n d u ğ u m y e re d o ğ ru gelen b i r a d a m
g ö rd ü m . O n u ilk olarak , ö n c e d e n d i kkat i m i ç e k m i ş o l a n
çalılığın yan ı n d a g ö r d ü m . Ö n c e d e n çalılığın arasına sak­
lanmış olduğunu düşündü m .
A d a m b a n a doğru yaklaştıkça, d ö rt yol ağz ı n d a b i rl e ­
ş e n diğer ü ç y o l u da g ö z l e m eye b a ş l ad ı m . B u , d ö rt y o l d a n
da kıstı rı l ab i l eceği m , kaçış yolu o larak b a n a b i r t e k geç­
mesi i mkansız , i ç i n e g i re rsem top rağa karışacağ ı m karla
kap l ı tarl a l a r ı n kaldığı çok t e h l i k e l i bir d u ru m d u . G ö r ü -

395
n ü rd e başka k i m s e yoktu . Çalılığa h e r d ö n ü p bakt ı ğ ı m ­
d a , a d a m b a n a d a h a d a yaklaşmış o l uy o rd u . Kısa b i r s ü re
sonra , b u n u n Yuda o l d u ğ u n u g ö r d ü m .
Yuda yan ı m a vard ı ğ ı n d a b e n d ö rt yol ağz ı n ı n m e rke ­
z i n d e n b i rkaç a d ı m u z a ktayd ı m . Ası l ı a d a m ı n rüzgarda
t e m b e l bir şekilde sallanan ve k e nd i s i n i n b e l i n e gelen
ayakları n ı n h e m e n yan ı n d a , d o ğ ru d a n bana bakarak hiç
h a r e k e t e t m e ks i z i n d u rd u . Yud a ' n ı n soğuk , gri göz l e r i n e
b a karke n , o n u n d a , e n az yan ı n d a asılı kadavra k a d a r ö l ü
o l d u ğ u n a ve o n u o a n d a canlı k ı l a n şeyi n b i r a d a m ı n r u h u
değil , şeytan ı n arzusu o l duğu n a i n a n m a k h i ç d e z o r d e ­
ğild i .
" İyi akşamlar, Aleksey İ vanovi ç , " d e d i .

396
 23

" İ yi akşamlar, " d iye y a n ı t v e rd i m o n a doğru yaklaşa­

rak.
" G ö rd ü ğ ü m kadarıyla, yalmz gelmişs i n . D i m it r i y Fet ­
yukoviç sana eşlik e t m e y i arzu e t m e d i m i ? "
" Bu i ş s e n i n l e b e n i m aramd a , " d iye y a n ı d ad ı m .
" D iğ e r b a z ı l a rı n ı n D i m i t r i y ile s o ru n ları olsa d a , bu
g e rç e kt e n doğru , Ale ksey İvanoviç . A m a b e n de sana ka­
t ı l ıyoru m ; farklı kavgaları , farklı z a m a n l arda yap m a k en
iyisi. B e n i m de yal n ı z geld iği m i görece ks i n . Ancak b i rb i ­
r i m i z e güveneb i l i rs e k konuşab i l i ri z . "
" S ana güve n m i y o ru m , Yuda," d e d i m acı ac ı .
" Ü zgü n ü m , d o s t u m , " d e d i Yuda, k e n d i s i n i t a n ı m ay a n
b i r i s i n i n sahici z a n n e d eb i l e c e ğ i b i r sesl e . " D i l i n i z i n i n c e ­
l i kl e r i n e yaban c ı yı m . Tab i i k i b a n a güve n m e z s i m N e d e n
güve n e s i n ki? O ayrıcalığı k a z a n m a d ı m . A m a g ö z l e r i n e
güve n eb i l i rs i n . U m a r ı m seçtiğ i m y e r i beğe n m i ş s i n d i r .
B u rada başka k i m se n i n o l mad ı ğ ı n ı gö rüyo rsu n . "
" O n u g ö rüyoru m . " Rüzgar d a h a s e rt e s meye başla­
m ı ştı . Rüzgarla b i rl e ş i n c e yolların ilerisini g ö r m e m i e n ­
gelleye n hafif b i r kar b a ş l a m ı şt ı . K o n u ş u r k e n Yuda'ya
d o ğ r u d a n b a k m a k y e r i n e u z a k t a n gelecek b i r sal d ı r ı n ı n
işaret i n i k o l l u y o r d u m . " Bana söyl e m e k istediğin şey n e ­
d i r ? " d iye s o rd u m .
Yüzü nde , karısına yaptığı sadakatsizliğ i a z s o n ra itiraf
e d e c e k b i r e rkeğ i n k i gib i , sanki söyleyeceği tats ı z , a m a
k o n u ş u l m a s ı gereken b i r şeym i ş g i b i hafif b i r a c ı ifadesi
o l u ştu .

397
 " Ü ç y o l d aş ı m ı z ı ö l d ü rd ü n , M ak s i m S e rgeyevi ç ' i n öl
d ü r m e y i başard ığı kadar. "
" Ü ç t e n fazla ö l d ü rd ü m , " d e d i m işi saptı rmaya çalışa
rak .
Ekşi b i r ş e y y e m i ş g i b i d u d a k l a r ı n ı s ı ktı . "Yo a n ' m d e h
! izde ö l d ü rü l m e s i n d e n sonra d a h a bağışlayıcı o l maya ka­
rar v e r m i şt i k . G e rç i s e n o radayd ı n ve o n u a l e v l e r d e n kur­
t a r m a k i ç i n h i ç b i r g i r i ş i m d e b u l u n m a d ı n , a m a b e l k i de o
kurtarı l ab i l e c e k d u r u m d a deği l d i . i h m a l d e n kay n a k l a n a n
ö l ü m c i nayet sayı l m a z . R u s aske r i n e gelince ( s a n ı r ı m a d ı
Pave l ' d i ) ; o n u b i z d e n saymazd ı m . Faydalı b i r p iyadeyd i ,
ama y o k l uğu n d a n ü z ü n t ü d u y u l a c a k b i ri deği l d i . Yani sa­
yıyı üç d iye d ü ş ü n eb i l i r i z .
" Ö l d ü rü r k e n ku l l a n d ı ğ ı n ı z askeri b e c e r i l e r i takd i r et­
m e k t e n başka bir şey g e l m iyor e l i m i z d e n , " d iye devam
ett i . " M atfey ve Varfo l e me y ' e t a m o l a rak n e yaptığ ı n ı z ı
b i l m i y o ru m , a m a o n l a r g ü ç l ü savaşçdard ı ; o n ları a l t et­
m e k için iyi çalışmış o l m a l ı s ı n ı z . A n d re y ' e yapt ı k l a rı n ı z ı
i s e y a k ı n d a n g ö r d ü m . Yal n ızca kılıcınla v u rd u ğ u n ö l d ü r ü ­
c ü d a rb e değil , z a t e n aciz h a l d e k i b i r k u rb a n ı ö l d ü rü rk e n
aldığın zevk de g e r ç e k t e n etkileyiciyd i . N e fret i n i n o y ö n e
aktığı n ı g ö r m e k (bu , arkadaşları n ı , k e n d i s i n i n g i t m e s i n i
g e re k t i r m e y e n u z a k b i r y e r d e ö l ü m e g ö n d e re n arkadaş ı n
M a ks i m ' İ n k i n d e n ç o k d a h a e rkekçeyd i ) b i r keyifti . "
"Takd i r ettiğ i n e sevi n d i m , " d e d i m , " a m a b a n a iltifat
e t m e k istiyorsan, b u n u b i r m e k t u p l a yapab i l i rd i n . "
" Evet , yapab i l i rd i m . Yapab i l i rd i m . A m a bu ayn ı za­
m a n d a sevgili D o m i n i q u e ' i n de s e n i n l e i lgili övgü l e r i m i
okuyacağı ve c e s u r k a h r a m a n ı n a d a h a d a ç o k bağlanacağı
a n l a m ı n a g e l i rd i . A m a belki ona b u n u şahsen söyl e m e fır­
satı n ı hala b u l ab i l i r i m . Zavallı kızcağ ı z ı n kafası karışmış
o l mal ı . Bir y a n d a n , b i z i m l e savaşı rkenki c e s a ret ve kah ­
ram a n l ı ğ ı n ı görüyor, d iğer y a n d a n savaştığın b i z l e r i n b i r
z a m a n l a r arkadaşlarm o l d u ğ u n u d a gö rüyor. Ke n d i s i n i n
ufacık b i r hatas ı n d a ' o n u n d a ' karşısına geçeceğ i n i d ü ş ü ­
n ü y o r o l m al ı . "
"Yaptığın t e k h a t a , Yuda, k ü ç ü k b i r hata deği l d i , " d e -

398
d i m , b e n d e yarat m a y ı hedeflediği kızgı n l ı k l a . " H at a n ,
v a m p i r o l d uğ u n d a isteyerek insanlığa s ı rt ı n ı d ö n m e n d i .
Bana yalnızca isteyen k u rb a n l a r ı n v a m p i r olab Ü eceğ i n i
söyl e m e n aptalcayd ı . H e rh a n g i b i r i n i z i ç i n duyab i l e c e ­
ğ i m s o n m e r h a m e t k ı r ı n t ı s ı d a b ö y l e c e y o k o l d u . " Arka­
sında, geldiği y oldaki b o z u l m u ş k a r l a r ı n aras ı n d a hafif b i r
h a r e k e t g ö r ü r gibi o l d u m . " S a n ı r ı m b i r y e re v a r m a k ist i ­
yorsu n ? Aram ı z d a b i r a n l aşmaya m e s e l a ? " d iye s o r d u m
k o n u yu s ü r d ü re re k .
" Kı v ı rt m ayan b i r insans ı n , h a ? " d iy e r e k g ü l ü m s e d i
Yuda. K o n u ş u r k e n n e re d eyse b e n i g e ç i p g i d e c e k m i ş gibi
ü z e r i m e d o ğ ru y ü rü y o r d u ve o a n d a , ilgimi geldiği yol­
d a n u z a k l aştı rmaya çalıştığ ı n ı a n l ad ı m . B ü t ü n y ö n l e r i iyi­
ce g ö reb i l e c e k ş e k i l d e d ö rt yol ağz ı n ı n m e rk e z i n e doğru
i l e rl e d i m .
"Ama haklısı n , " d iy e r e k d e v a m e tt i . " Bi r y e r d e uzlaş­
m a m ı z gere k . İ nsan g ü ç l ü bir d ü ş m a n l a karş ı l aştığ ı n d a ,
b u n u n l a b a ş a ç ı km a k i ç i n iki s e ç e neği vardır. İ lk i , ısrar­
lı sald ı rganlığına m a ru z k a l m a m a k i ç i n o n u yok e t m e ye ,
y e ryü z ü n d e n s i l meye ç a l ışmakt ı r . İ ki m i z d e b u n a kalkış­
tık ve başarısız o l d u k . "
" Be n p e k d e başarısız o l m u ş sayı l m a m . Yedi t a n e n i z i
ö l d ü rd ü m . "
Yuda k ü ç ü k ç o c u ğ u n u n b i lgece b i r şey söyle d iğ i n i d u ­
yan b i r baba gibi g ü l ü m se d i . " B öylesi b i r yoldaş l ı k , Lyoşa.
H ak l ıs ı n , sen ş a h s e n iyi g i d iyorsu n , hayattas ı n . A m a grup
o l arak d ö r d ü n ü z ü n , o n i k i m i z d e n daha fazla b e d e l ö d e ­
d i ğ i n i z i d ü ş ü n ü y o ru m . "
H afifçe yağan kar d u r m u ş t u v e u z a kt a , Yud a ' n ı n ar­
kas ı n d a g ö rd ü ğ ü m h a r e k e t art ı k yoktu . Parıldayan k a r ı n
y a n s ı t t ı ğ ı ay ışığı n ı n g ü m ü ş i p u s u n d a yal n ı z c a d u rg u n l u k
vard ı . Tekrar d iğ e r yol lara b a kt ı m . O n l a r d a b o ş t u . Ar­
k a m d a Fransız yüzbaşı ö n c e k i rüzgard a n aldığı i v m e y l e
ağı r ağı r s a l l a n ı y o rd u .
"Ama i k i n c i b i r y o l d a h a var, " d iye d e v a m e t t i Yuda.
" U z l aş m aya varmak. Bir yarat ı k yal n ızca güçlü o l d uğu
için d ü ş m a n o l m a k z o ru n d a değil d i r . K u rt l a r ayılara sal-

399
d ı rmaz l a r , ayılar da k u rt l a r a . Bu k u rt ay ıyı sevd i ğ i n d e n
deği l , kaz a n m a i h t i m a l i n i n d ü ş ü k o l d u ğ u n u b i l d iğ i n d e n ­
d i r . Peki , s e n i n n e y i seçers i n , Lyoşa? K a n revan i ç i n d e ,
sakati a n m ı ş b i r h a l d e h a ng i m i z i n h ayatta kalacağ ı n ı gör­
m e y i m i , yoksa b i rb i r i m i z i n h u z u ru n u b o z m a d a n , zev k i ­
n i s ü rd ü ğ ü m ü z hayat i a n ın ız a g e r i d ö n m e y i m i ? "
Sessiz ka l d ı m . Ayrı l madan ö n c e D i m i t r i y i l e konuşur­
ken y a n ı t ı b i l i y o r d u m . Böylesi bir a n l aşma y ü rü m e z d i ,
ç ü n kü O p r i ç n i k l e re g ü v e n m i y o r d u m . H e m o n l a r verd i k ­
l e ri sözü t u t s a l a r b i l e , b e n v e rd iğ i m s ö z ü t u t a m a z d ı m .
Yuda a k l ı m d a n geç e n l e ri o k u d u .
"Ama k e n d i m i z i vahşi hayvanlarla b i r t u t a r a k haks ı z ­
l ı k y a p ı y o ru m . E ğ e r k u rt l a ayı b i rb i rl e r i n e güve n i y o r m u ş
g i b i görünüyors a , bu akıl l ı o l d u k l a r ı n d a n deği l , aptal o l ­
d u k l a r m d a n d ı r . Kişisel güve n l i k , i n s a n ı n d ü ş m a n l a r ı n ı n
k e n d i s i n e saldı rmayacağı u m u d u y l a e d i n i l m e z . B u n u ga­
rantiye alarak, o d ü ş m a n l a r ı yok e d e re k edinilir. İ ki m i z de
b i rb i r i m i z i ö l d ü rm e y i ne kadar istediğ i m i z i , b u n u hayal
e t m e k t e n n e kadar b ü y ü k bir zevk aldığımızı b i l iyo ru z ,
Lyoşa. N e s e n n e d e b e n , b u n u b i l e re k güve n d e o l amayı z .
G ü v e n d e o l a b i l eceği m i z t e k d u ru m , diğeri n i n g e r ç e k t e n
ö l d ü ğ ü n d e n , b i r d a h a k i mseye z a r a r v e r e m e ye c e k o l d u ­
ğ u n d a n e m i n o l ma m ı z d ı r . "
Sesi yükse l iyordu . M e d e n i yet cilası d ö kü l m ü ş , ifadesi
öfke ve nefretle d o l m u ş t u . " Öğ l e d e n s o n ra i n c e l e n m i ş b i r
Fransız yüzbaş ı s ı n ı n cesed i n i n c a n l a n ı p b i ri s i n e sal d ı ra­
mayacağ ı n ı h e rk e s bilir." Söyl e d i k l e r i n i anladığımı görene
kadar gözleri n i g ö z l e r i m e d i kti . "Tabii e l b e t t e ü z ü n t ü s ü ­
nü votkada boğmaya , cansız b e d e n i n i n b i r başkasıyla d e ­
ğişt i r i l m e s i n e i z i n vermediği sürece . "
Yuda k o n u ş u r k e n b i risi b e n i a r k a rn d a n yakalad ı . C e ­
sed i n kolları b o y n u m a , hacakları b e l i m e d o l a n m ı şt ı .
" Fi l i p p ' i h at ı rl ıyorsu n , öyle değil m i Lyoşa?" diye sor­
du Yuda ye n i d e n aşırı n e z a k e t i n e b ü rü n e re k , ama bu kez
göz l e r i n d e manyakça bir zafe r ifadesiyl e . F i l i p p b o y n u n ­
daki i l m e kt e n p e k b i r zarar g ö rm e k s i z i n b a n a d a h a sıkı
sarı l ı rken kıs kıs g ü l ü y o rd u .

400
 Yu d a ' n ı n arkas ı n d a b i r h a re ke t l e n m e g ö rd ü m . Yuda'
nın geldiği yoldaki çal ı l ı ktan b i z e doğru b i r atl ı araba ge ­
l iyordu . Yuda da ayn ı şeyi g ö rd ü .
" Az sonra diğerleri de gelecekler. O z a m a n güze l , sıcak
ve gözden uzak bir ye re gidip ye m e k yiyeb i l i ri z . Ah , c e ­
s u r b i r a d a m o l d u ğ u n u b i l iyorum Lyoşa ve a c ı d o l u ö l ü ­
m ü n sana b i r şey ifade etmiyor, a m a Vad i m ve M aks' ı n
ö l ü rk e n t a m o l a rak n e kadar acı ç e ktiği n i a n i a m a n b a n a
d e r i n b i r m u d u l u k verece k . "
Atl ı araba eşkin gid iyordu ve b i z e ulaşması u z u n za­
man alırd ı , ama s ü r ü c ü s ü atı d ö rt n a l a koşarsa varmaları
iki dakika s ü r e rd i . O a n d a harekete g e ç m e l i yd i m . Ayakla­
rı m ı havaya kal d ı r d ı m ( ş i m d i b e d e n i m i n b ü t ü n ağırlığını
Fil ipp t a ş ı y o rd u ) ve Yuda' n ı n göğsü n e kuvv e t l e v u rd u m .
D a rb e n i n etkisiyle b i r a d ı m geri att ı , a m a F i l i p p ' l e b e n
i p t e sallan maya başl ad ı k . F i l i p p ' i n b a n a sarı l maktan başka
yapab i leceği bir şey yoktu . B o y n u m a daha sıkı sarıl mayı
d e n e d i , ama a m a c ı b o ğ m a k değil s a r d m a k o l d uğu n d a n
b a n a p e k b i r etkisi o l m ad ı .
K ı l ı c ı ın ı k ı m n d a n ç ı karmayı b a ş a rd ı m . M e rk e z i n d e
Yuda' n ı n b u l u n d u ğ u b i r e l i p s i n çevre s i n d e s a l l a n ı y o rd u k .
Yuda ç ö m e l m i ş ve haz ı r b i r b i ç i m d e b e k l i y o rd u ; sağ e l i n ­
d e b i r z a m a n l a r ( u z u n z a m a n ö n c e ) g ö r m e ın İ h i ç i s t e m e ­
d iği çift taraflı b ı ç a k vard ı . B e n ö n ü n d e n g e ç e r k e n b ı çağı
b i rkaç kez sallad ı , ama karşısında d u ra n insan sarkac ı n
d ü z e n s i z sal ı n ı m ı n ı n ayarı n ı a n l ay a m a m ı şt ı . G i d e c e ğ i m i z
y ö n ü z e r i n d e h i çb i r k o n t ro l ü m yoktu , a m a vurab i l e c e ğ i m
k a d a r yakı n ı n a g e l m e y i b e k l e d i m . U z aktaki d iğer O p r i ç ­
n i k o l a n l arı gördü v e a d a r ı d ö rt n a l a koştu rmaya başlad ı .
Bir sal ı n ı m b i z i Yuda'ya e p eyce yaklaşt ı rd ı ğ ı n d a k ı l ı cı ­
m ı s a v u rd u m . S a p l a m a n ı n b ir işe yaramayacağ ı n ı M aks ' ı n
t e c rüb e s i n d e n dolayı b i l iy o rd u m , o y ü z d e n kılıcın k e n a ­
rı n ı k u l l a n d ı m . Yu da' n ı n sağ k o l u n u n ü s t k ı s m ı n a d e n k
geldi v e Yuda e l i n i yaraya u z a t ı rke n haykı rd ı . Aynı a n d a ,
p a rç a l a n a n t a h t a n ı n s e s i n i d u y d u m . Ü z e r i m i z d e k i dara­
ğac ı n ı n i k i m i z i n ağı rlığıyla ç ö kt ü ğ ü n ü ve g ü r ü l t ü y l e yere
d ü ş t ü ğ ü m ü z ü g ö rdü m . Biz kara ç a rp a r k e n F i l i p p b e n i b ı -

40 1
raktı ve b e n bağ l ı o l d u ğ u m u z i p i e r i n ü z e r i m e doğru b o ­
şaldığını h i ssett i m . İ p i n diğer u c u n u n bağ l ı o l d uğu t a h t a
n ı n ü z e r i m e d ü ş m e s i n d e n h e m e n ö n c e ke n d i m i k e nara
ç e k m e y i b a ş a rd ı m .
F i l ipp o kadar şanslı deği l d i . Tahta ş i d d e t l e göğsü n e
i n e re k nefe s i n i kesti , a m a c i d d i b i r z a r a r v e r m e d i . K ı l ı c ı ın ı
h a l a sağ e l i m d e t u t a r k e n t a h t a h a n ç e r i m i s o l e l i m e a l d ı m
ve eğer p e ş i m e d ü ş e c e kse b u n u iki O p ri ç n i k ' t e n h a ng i ­
s i n i n yapacağ ı n ı k e s t i rmeye çalışarak geri ç e k ü m e y e baş­
l ad ı m . K o l u n d a k i yaradan dolayı b ı ç ağ ı n ı k u l l a n a m ayan
Yuda geride d u ru y o rd u . Oysa F i l i p p anında ayağa kalk­
m ı ş , b o y n u n d a n sarkan i l me k l e bana doğru i l e rl iyordu .
Araba art ı k b i r d a k i kadan az b i r mesafe d e yd i . F i l i p p
ü z e r i m e doğru ge l i rken darağac ı n ı n d i key d i re ğ i n e doğru
g e r i l e d i m . Yuda o n a yüksek sesle b i r şeyle r söyled i , Fi­
l i p p k ü ç ü m s e m e y l e b u k o n u d a öğüde i htiyacı o l m a d ığ ı n ı
söyl ed i . Bana d i re ğ i n b i r tarafı n d a n sal d ı rd ığ ı n d a g ü c ü m
yett i ğ i n c e ö b ü r tarafı n a geçerek i d a re e t t i m , ta k i ayağ ı m
k a r ı n altında kal m ı ş b i r ç u ku ra takd ı p d ü ş e n e kadar. H ı z ­
l a s ı rtüstü h a l e g e l m i ş t i m k i F i l i p p ' i n ağz ı s o n u n a k a d a r
açı k , sald ı rıya h az ı r b i r şekilde ü z e r i m e doğru geldiği n i
g ö rd ü m .
B i rd e n başı ge riye doğru ç e k i l d i v e b e d e n i h a r e k e t s i z
kal d ı . E l l e r i n i b o ğ a z ın a g ö t ü rd ü . İ p i n u c u n d a k i k ı r ı k t a h ­
t a , t ı p k ı b i r g e m i çapası gibi kara g ö m ü l m ü şt ü . Tahtaya
sarıl ı olan i p geri l m i ş , F i l i p p ' i h a re k e t s i z b ı ra k m ı şt ı . Kılı­
c ı ın ı k ı n ı n a s o k t u m ve ipin diğer u c u n u tutarak ç e k m e y e
b a ş l ad ı m . F i l i p p ayaklarım s e rbest b ı rakacağı yerde , i p l e
b e rab e r i l e rl e meye başlad ı . B u s ı rada b e n b i r y a n d a n i p i
ç e k e rke n , b i r y a n d a n d a o n a doğru i l e rl iyordu m . Yuda,
O p r i ç n i k arkad aşına t a l i m a t l a r haykı rıyord u , a m a F i l i p p
b u n l a ra uyab i l e c e k d u ru m d a deği l d i . S ı rtı t a h t a y a çarpar­
ken ipi h ı z l a iki kez göğsü ne d a l ayarak o n u t a h t aya iyice
sıkıladım .
Yak ı n ı ndaki t e h l i ke n i n farkına varan Yuda karda b a n a
d o ğ r u i l e rl e meye b a ş l a m ı şt ı . İ p F i l i p p ' i u z u n s ü re d u r ­
d u ra m az d ı ; a m a zate n o n u u z u n s ü re h a y a t t a b ı ra k m a -

402
yı d ü ş ü n m ü y o rd u m . Tahta d i reğe iyice yapışsın da güç
alab i leyim d iye i p e iyice asılarak h a n ç e r i m l e sal d ı rd ı m .
Paltosuyla karşı laşan t a h t a b ıç a k b i r an d u ra k l ad ı ; sonra
k u m a ş y ı rt ı l d ı ve b ıçağı n , kab u rga l a rı n ı n aras ı ndan kalb i ­
n e saplandığ ı n ı h i ssett i m .
Ç ü r ü m e y e başlayan cesed i n i n yan ı n d a h i ç oyal a n m a ­
dan h a n ç e r i m i geri ç e k t i m ve Yuda'ya y ö n e l d i m . B u , n i ­
hayet o n u ö l d ü r m e m için b u l u n m a z b i r fı rsattı . K o l u n a
aldığı d a rb e o n u g ü ç s ü z b ı ra k ın ı ş t ı ve savaşacakmış gibi
g ö r ü n m ü y o rd u . T e m k i n l i bir şekilde b e n d e n uzaklaşt ı .
D ü ş ü n e c e k ç o k a z z a m a n ı m vard ı . Araba b i rkaç san iye
uzağ ı m ı z d ayd ı . Yuda'yı ö l d ü reb i l i rd i m , ama b u b e n i m de
hayat ı m a mal o l u rd u . D ö n ü p köye doğru koşmaya baş­
l ad ı m .
Karla kap l ı yolda koşmak kolay deği l d i . Bir kez h ı z
kazand ı kt a n s o n ra o n u k o r u m a k z o r deği l d i , a m a d ö n ­
m e k , d u r m a k , h a t t a yavaşlamak b i l e kayıp ye re d ü ş m e
t e h l i kesiyle karşı karşıya k a l ın a m a n e d e n o l ab i l i rd i . Ara­
b a n ı n a r k a m d a d u rd u ğ u n u d u y d u m , i ç i n d e k i l e rl e Yuda
karşılıklı bağrış ıyordu ve koşu ın i a r ı n şıngırtısıyla b e ra b e r
t e k e rl e k l e r i n t e k r a r d ö n d ü ğ ü n ü d u y d u m . Arka rn d a n yola
ç ı k m a l a r ı n a kadar geçen s ü re i ç i n d e , yüz m e t re k a d a r
i l e rl e meyi başarm ı şt ı m , ama art ı k b a n a yet i ş m e l e r i a n c a k
b i rkaç d a k i k a s ü r e rd i . A r k a m a b a kt ı m ve hala u z a kta ol­
d u k l a rı n ı , a m a g i d e re k arayı kapad ı k l a r ı n ı fark e t t i m . At ­
l a rı n ı öfkeyle k ı rbaçlayan arabae m ı n ayakta d u ra n siyah
siluetini gördü m .
Eskisinden d a h a h ı z l ı b i r b i ç i m d e koşmaya d e v a m
e d i y o r d u m a m a arab a n ı n kısa b i r s ü r e sonra b a n a yet i ş e ­
ceğ i n i b i l i y o rd u m . K a r ı n i ç i n d e y o l a l ı rken k ı s m e n kara
g ö m ü l m ü ş , zangı rdayan t e k e rl e k l e ri n i n g i d e re k yaklaşt ı ­
ğ ı n ı duyab i l iy o rd u m . Şanslıyd ı m . D a h a h ı z l ı g i d e c e k atl ı
y a da başka t ü r l ü b i r kızak y e r i n e a t arabası seçt i kl e r i i ç i n
şanslıyd ı m , a m a y i n e de b e n d e n h ı z l ı l a rd ı . Atl a r ı b a n a
doğru s ü r e r k e n a rahac ı n ı n k ı rhacı a r d ı ard ı n a i n iy o rd u .
O kadar yak ı n ı m a g e l m işlerdi ki , solukları n ı e n s e m d e
h i s s e d i y o rd u m . O p r i ç n i k l e r i n b e n i ye re d ü ş ü rü p n a l ve

403
t e k e rl e k l e r i n arası n d a p a rç a l a n a n a kadar karda s ü rü k l e ­
m e k iste d i k l e r i n e e m i n d i m , ama bu o n l a r ı n b e n i m için
d ü ş ü n d ü ğü n d e n çok d a h a naz i k bir ö l ü m o l u rd u .
Arahacı at l a r ı n b e n i t e p e l e m e s i n e izin v e r m e k y e r i n e
o n l a ra y a n a ç e kt i ve b a n a doğru e ğ i l meye başlad ı . Arka­
m a baktığ ı m d a arahac ı n ı n (bu F o m a ' yd ı ) ucu u c u n a b i r
de ngeyl e , b a t ı d a k i kate d ra l l e rd e n b i r i n i n k e n a n n d a n yan
yan b a k a n b i r ç ö rt e n gibi ko ltuğu n d a n b a n a doğru u z a n ­
m a k t a o l d uğ u n u g ö r d ü m . E l i nd e k i k ı rhacı k e m e n t şekli ­
n i alacak şekilde gevşek b ı ra k m ı şt ı . K e m e n d i b a n a doğru
fı rlattı ; k e m e n t b aş ı m ı n arka tarafı n ı sıyırd ı . O n u b e n i
k o ş m a kta o l a n ata doğru çekeb i l e c e k ş ekild e b o y n u rn d a n
g e ç i rmeye ç a l ı ş ıyord u .
F o m a n e red eyse b e n i m l e paralel d u ru m d ayd ı . At ları n
arka ayaklarıyla ayn ı h i z a d ayd ı m . O p r i ç n i k l e rl e savaşma
k o n u s u n d a p e k b i r işe yaramayacağ ı n ı b i l d i ğ i m h a l d e , b i r
u m u t , k ı l ı c ı ın ı ç e kt i m . Yanım sıra koşan hayvan ı n arka
ayaklarına doğru sal l ad ı m . K ı l ı c ı m a t ı n d i z i n i n i ç kısm ı ­
n ı n üst tarafı n a d e r i n c e sap i a n d ı v e topal l ayan zavallı
hayvan şaşkı n bir k i ş n e meyle b i rd e n d u rd u . Ağır araba iki
tal i h s i z hayvana ç a rp a r k e n ben d e n g e m i kaybe d i p yo l d a n
yuvadanarak y a n tarlaya d ü ş t ü m .
Arabaya n e o l d uğ u n u g ö r m e k i ç i n d ö n d ü m . Yolun
uzak tarafındaki ç u k u ru n i ç i n de bir yan ı n a devri l m işti
ve d u r m a k ü z e reyd i . At l a rd an birisi yolun ü z e r i n d e kı­
p ı rd a m a d a n yatıyor, d iğeri hiHa bağ l ı o l d uğu koşu ın i a r ı n
ağırlığından kurtularak kalkmaya çalışıyord u . Foma ara­
b a d a n fırlamı ş , b e r i d e k i tarlada s e rs e m i e m i ş b i r h a l d e ya­
t ı y o rd u . Arab a n ı n art ı k yukarı b a k m a k t a olan yan kap ı s ı
b i r d ö ş e m e kapağı g i b i açı l d ı ve i ç e r i d e n Yuda g ö rü n d ü .
Kend i s i n i d ışarı ç e kt i v e i ç e r i d e k i l e re y a rd ı m e t m e k ü z e ­
r e ye n i d e n eği l d i .
O n l a r ı b ı ra kt ı m ve y i n e karl ı t a r l a d a koşmaya başla­
d ı m . Çit ç e k i l m i ş tarl a n ı n s ı n ı rı u z a kta deği l d i . Ç i t i geç­
t i kt e n s o n ra güve n d e o l d u ğ u m u h i ssett i m ve O p r i ç ­
n i k l e re b a k m a k ü z e re d ö n d ü m . Küçük d ü rb ü n ü m d e n ,
arabayı d o ğ ru l t m a k için çaba h a rcad ı k l a rı n ı görebi l iyor-

404
d u m . Yuda d iğer ü ç ü n e t a l i m a t l a r v e re n , a m a ke n d i s i işe
katdınayan y ö n e t i c i ro l ü n d e yd i . Bir sü re sonra arabayı
d o ğ ru l t ın a fikrinden vazgeçti l e r ve i ç i n d e n bazı eşyalar
ç ı karmaya başlad ılar. D a h a sonra , kararl ı bir şekilde ama
zorlukla karda y ü r ü m e y e başladılar. Yuda hala kest iğim
k o l u n u t u t u y o rd u .
Belli b i r mesafe d e n ç a k t ı r m a d a n o nları i z l i y o rd u m .
Ay art ı k b a t ın ı ş t ı v e b a z e n o n l arı g ö r m e k n e red eyse i m ­
kansızd ı . A m a aralarında yüksek sesle ve kızgın b i r t o n d a
k o n u ş t u k l a rı n d a n , n e d e d i k l e r i n i a n l ayamasam d a , t a m
olarak g ö r m e d i ğ i m h a l d e n e re d e o l d u k l a rı n ı ç ı karab i l i ­
y o r d u m . Arkada k a l a n d ö rt y o l ağz ı n d a b i r an d u rd u l a r .
D i kkat l e b a kt ı ğ ı m h a l d e F i l i p p ' i g ö r e m i y o r d u m . Ö l m ü ş
o l d u ğ u n d a n e m i n o l m a fı rsatım o l m a m ı şt ı , a m a b e d e n i ­
n i g ö rm e m i ş o l m a k o n u gerçekten ö l d ü rm ü ş o l d u ğ u m u
d ü ş ü n d ü rü p b e n i m u t l u e t t i . Pyotr, F i l i p p ' i bağlad ı ğ ı m
d i reği n yan ı n d a d i z ç ö kt ü ve avu c u n a b i r şeyl e r alıp i n c e ­
l e meye koyu l d u . B u n u n d ü nyada b i r ımrdalak 'tart arta­
kalan t o z o l d uğu s o n u c u n a vard ı m .
D ö rt yol ağz ı n d a n ileriye , geldikleri yol b o yu n c a git­
m e y e devam ett i l e r . Tarlalardaki kar b a z e n b e l i m e kadar
geld iği ve p a n t o l o n u ru soğuk ve ıslak o l d uğu halde o n ­
ları i z l e meye d e v a m e t t i m . S o n u n d a , i ç i n d e n atl ı araba­
n ı n ç ı ktığı çalı l ığa gel d i k . Etrafı n ı d o l a ş m a k b e n i y o l d a n
ç o k uzaklaşt ı racağı n d a n , yak ı n l a r ı n d a k a l ab i l m e k i ç i n or­
m a n d a n g e ç m e m gerekt i . O p r i ç n i kl e r i n sesleri d ü p e d ü z
t a r l a d a n e t b i r şekilde kulağ ı m a g e l i rke n , sıkı ağaç ların
arasına girdiğimizde azalmaya başladı ve s o n u n d a ye r i ­
n i t a m a m e n sessizliğe b ı rakt ı . Arabayla d ö rt yol ağz ı n a
doğru h a r e k e t e geçtikleri ye rin b u ra l a r d a b i r y e r o l d u ğ u ­
nu b i l iyo rdu m , bu y ü z d e n o n l a r d u ru rsa ve b e n şu a n d a
yapt ı ğ ı m gibi y o l a paralel o larak h a re k e t e t m e y e d e v a m
e d e rse m , o n l a r ı n ö n ü n e g e ç i p i z l e r i n i t a m a m e n kayb e t ­
m e i h t i m a l i m yüksekt i .
Yö n ü m ü değişt i rd i m ; ş i m d i ayn ı h i zada g i t m e k y e r i n e
yola doğru yö n e l m i ş t i m . Sık ağaçl ı o r m a n d a h i ç ı ş ı k yok­
t u . Yap rakları ndan yoksun o l d u kları hal d e , g ö ky ü z ü n ü n

405
yal nızca parça parça g o ru n m e s i n e ı z ı n v e re c e k ş e k i l d e
karla kap l a n m ı ş olan dalların gölge l e ri n i n a l t ı n d a n yıl­
d ı z l arı ancak seçeb i l iyordu m . Kutupyı l d ı z ı ' n ı g ö r m e d e n ,
doğru yolda o l u p o l m a d ığ ı m ı b i l m e m i m ka n s ı zd ı . Yola
doğru g i t m e k ü z e re sola d ö n m ü ş t ü m , a m a b i rkaç a d ı m
at m ı ş o l s a m b i l e seçtiğ i m yoldan e p e y c e uzaklaş m ı ş ola­
b i l i rd i m . Vamp i rl e r gece yarat ı klarıydı ve h e r n e k a d a r
e m i n o l m a s a m d a , bu ışıkta b e n i m g ö rd ü ğ ü m d e n çok
d a h a ilerisini g ö reb i l e c e k l e r i n i t a h m i n e d i y o rd u m . S i p ­
sivri d iş l e r i n i g ö r e n e kadar farkında o l m a d a n d ö rd ü n d e n
b i r i n i n kucağ ı n a doğru i l e rl iyor o l ab i l i rd i m .
E n a z ı n d a n art ı k d ö rt kişi o l m a l a r ı (gece başlad ı ğ ı n d a n
b e r i b i r e k s i k ) b i r p a r ç a d a o l s a rah a t i at ı c ı yd ı . İ ç i m d e n b i r
s e s b u n u n bu gece i ç i n yete rl i b i r b a ş a r ı o l duğu , d i n l e n ­
rn e k ve ke n d i m i güvenceye a l m a k ü z e re geri d ö n m e m v e
kal a n ı n ı başka b i r g ü n e b ı ra k m a m gerektiği k o n u s u n d a
ısrar e d i y o rd u . B u , akad e m i k b i r s o ru n d u . B u n d a n d a h a
d a kuşku l u o l a n ı bu o rm a n d a n ç ı k ı p ç ı kamayacağ ı md ı .
E n b e z d i r i c i d ü ş m a n ı m va m p i r l e r deği l d i . Kurt l a r v e h a t ­
ta soğuğ u n ke n d i s i d a h a d a b ü y ü k b i re r t e h l i keyd i .
B e n i gerisin ge riye yola götüreceğ i n i u m d u ğ u m tara­
fa y ö n e l d i m . Çalılığa g i rdiği mde , yoldan yalnızca y a r ı m
ve rst u z aktayd ı m ve n e redeyse o n beş d a k i kad ı r yü rü ­
m e kt e o l d u ğ u m h a l d e yolu b u l a m a m ı şt ı m . B e l l i k i d ü z
b i r çizgide i l e rl e ye m e m i şt i m . S o n u n d a , b i raz i l e ride , sı­
kıca k e n e t l e n m i ş ağaç gövde l e ri n i n a ras ı n d a n sızan b i r
ışık g ö r d ü m . Yaklaştığımda, ağaçlar tarafı n d a n g i z l e n m i ş
o l d uğu i ç i n d a h a ö n c e d ö rt y o l ağz ı nd a n g ö re rn e m i ş o l ­
d u ğ u m , yola bağlanan b i r d ü z l ü ğ e doğru i l e ri e d i ğ i ın İ gör­
d ü m . D ü z l ü kt e b i r çiftlik evi , h e m e n y a m n d a d a b i r a h ı r
vard ı . G ö rd ü ğ ü m ı ş ı k a h ı rd a n g e l iyordu . Ç i ft l i k ev i n i n
p e n c e r e l e r i n d e h i ç ışık yoktu . Karan l ı k a r ın a n ı n i ç i n d e k i
bu karla kap l a n m ı ş , yal n ı z b i n a l a rı n g ö r ü n t ü s ü , ü r k ü t ü c ü
b i r masal ı n ç o c u k b a ş k a h r a m a n ı o l d u ğ u m hi s s i ne kap ı i ­
mama neden oldu .
S ü rü n e re k a h ı ra yaklaşıp d i n l e m e y e başlad ı m . İ çe r i ­
d e n O p r i ç n i k l e r i n b o ğ u k g ü l m e sesleri gel iyordu . A n l a -

406
sılan y i n e keyifleri ye r i ndeyd i . D ö rt yol ağz ı n d a aldı kları
ye n i lgiden sonra, bir şey o n ları n e ş e l e n d i r m i şt i . S essizce
kapıya doğru i l e r l e d i m ve tahta kap ı d a o n l a r ı g ö reb i l e c e ­
ğim b i r d e l i k arad ı m .
Kap ı n ın m e n t e ş e s i n d e k i d a r aralığa g ö z ü m ü uyd u r ­
d u m , a m a d a h a fırsat b u l a m a d a n k a p ı m ü t h i ş b i r h ı z l a
d ışarı doğru aç ı l d ı . Eğe r k e n d i m i uzağa at ı v e r m i ş o l m a ­
sayd ı m k a p ı a h ı r ı n yan d u v a r ı n a ç a r p a r k e n b e n d e e z i ­
l eb i l i rd i m . S ı rt ı m ı , kap ı n ı n b e n i m y ü z ü m d e n m i yoksa
tesadüfe n başka b i r n e d e n l e mi açıldığını b i l e m e z h a l d e
savaşmaya h az ı r b i r şekilde a h ı rm duvarına yaslad ı m .
Aç ı k kap ı d a n b i r şey kara doğru , n e re d eyse ağaç ların
yanına kadar savru l d u . Büyü k , kallavi bir şeydi ve d u rd u ­
ğu y e r d e kara g ö m ü l d ü . O n u d ı şarı atan iki O p ri ç n i ' i gö­
r ü r gibi o l d u m ama dışarı ç ı kmad ı l a r ve b e n i görmed i l e r .
İ şierini t a m a m l ayarak i ç e r i girdiler. B i raz d a h a k a h k a h a
ve k o n u ş m a sesi i l e kes i n l i kle b i r O p r i ç n i k ' e a i t a l a m a ­
yacak , Rusça "Niet!"* o l d uğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü m b i r çığlık
d u y d u m . S o n ra Yuda bağı rarak bazı t a l i m a t l a r v e rd i ve
a h ı r ı n kap ı s ı t e k r a r k a p a n d ı .
Kap ı n ı n ö n ü n d e n g e ç m e m e v e b e l k i d e v a m p i r l e r i n
görüş a l a n ı n a g i r m e m e n e d e n o l ab i l e c e k şekilde doğru ­
d a n d ışarı att ı kları şeyi n yan ı na g i t m e k ye r i n e çalı l ığa geri
d ö n d ü m ve d ü z l ü ğ ü n s ı n ı rı b o yu n c a ona m ü m k ü n o l d u ­
ğu k a d a r yaklaşacak şekilde y ü r ü d ü m . O p r i ç n i k l e r i n bu
kadar özensizce d ı şarı att ı kları şeyi i n c e l e m e k i ç i n e m e k ­
l e rn e y e b a ş l ad ı m .
Akl ı m a g e l e n v e u m u t s u z c a r e d d e t m e y e ç a l ı ştığım
şeyd i : bir c e s e t . Yüzü n d e k i karı t e m i z l e d i m ve yaşad ı ğ ı m
kısa ş o k l a b e rab e r i r k i l e re k k a p a m a k ü z e re e l i m i ağz ı m a
g ö t ü r m e m b i r o l d u . B u o rta yaşlı ve kes i n l i kl e ö l ü , a m a
b a n a öze l l i kle k o r k u t u c u g e l meyen b i r kad ı n d ı . Ç ı p l a k
v ü c u d u n d a n karları t e m i z l ey i n c e , yü z ü n d e n e re d eyse h e r
y e r d e t e k ra r t e k ra r g ö rd ü ğ ü m ifadeyi g ö rdü m . O p ri ç n i k -

I . ( Rusça) Hayır. ( Ç . N . )

407
l e r b u kad ı n d a ( b oğ az ı n d a k i a l ı ş ı l d ı k yara l a r ı n ö te s i n d e )
e p e y i l e ri g i t m i ş l e rd i .
H e r yeri ısırık d o l u y d u . Vü c u d u n d a yal n ı z c a ısırık iz­
l e r i yoktu , aç v a m p i r l e r i n d i ş l e r i tarafı n d a n k o p a r ı l m ı ş
e t i e r i n b o ş l u k l arı d a v a rd ı . Boğaz ı n ı n b a z ı parçaları , m e ­
m e l e ri , b el i , p o p o s u , u y l u k l a r ı v e b a l d ı rl a r ı i l e b e rabe r iki
yanağı d a ye n m i şt i . O n u t a m a m e n m i d e y e i n d i rm e m i ş l e r ­
d i . Vü c u d u n d a d a h a ç o k e t vard ı . Yüz ü n d e k i d e h ş e t d o l u
i fadeye bakarak o n u y e m e k t e n n e d e n vazgeç t i k l e ri k o ­
n u s u n d a b i r t e k n e d e n d ü ş ü n e b i l i y o rd u m : ö l m ü ş o l m a s ı .

408
 24

O p r i ç n i k l e r k u rb a n l a r ı n ı yakalayalı fazla u z u n z a m a n
g e ç m i ş o l a m a z d ı . O n l a r ı n i z i n i o r m a n a g i rdiğim z a m a n
kaybet m i ş t i m v e b u n u n ü z e r i n d e n d a h a y i r m i d a k i k a
b i l e geç m e m i şt i . G e riye k a l a n t e k i h t i m a l , kad ı n l a d a h a
ö n c e karşılaşmış ve b e n i m p e ş i m e d ü ş m e d e n ö n c e a h ı ra
k i l i t i e m i ş o l d u k l a rıyd ı . O n u o çiftlik e v i n d e b i l e b u l m u ş
o l ab i l i r l e rd i . Eğe r o çiftç i n i n karısı idiyse , b i r d e çiftçi o l ­
m a l ı yd ı . Ah ı rd a n gelen ve Rusça b a ğ ı r a n sesi h a t ı r l a d ı m .
Ah ı ra geri d ö n d ü m v e kap ı n ı n ya n ı n d a k i çatlaktan
i ç e riye b a kt ı m . M anzara a n l a t ı l a m ayacak k a d a r k o r ku n ç ­
t u . Çiftçi a h ı r ı n o rtas ı n d ayd ı . B i le k l e r i n d e n u z u n b i r i p l e
bağlan m ı ş , i p tavandaki b i r k i rişten g e ç i r i l m i şt i . K o l l a n
b aş ı n ı n ü z e r i n d e y d i ve v ü c u d u n u n t ü m ağırlığını n e r e ­
deyse y e r i n d e n ç ı k m ı ş o m u z l a rı taşıyord u . Vü c u d u b i r
y a n d a n b i r yana sallan ı rken ayak p a r m a k l a r ı b e l l i b e l i rs i z
b i r şekilde ye re d e ğ i yo rdu . Askı n ı n , Kata l i k ve Protest a n ­
ların b i rb i rl e r i n i Tan rı'ya yaklaşt ı rm a k i ç i n B at ı ' d a i c at
ettiği t ü m O rtaçağ işkence aletleri i ç i n d e e n işe yarayan
alet o l d uğu h e rk e s ç e b i l i n i rd i , ama k e l e p ç e d e basit , y i n e
de b i r o k a d a r a c ı vericiyd i . A n c a k b u , O p r i ç n i k l e r i n ver­
d i kleri ac ı n ı n yal n ızca ilk aşamasıyd ı .
Ad a m b e l i n e kadar soyu l m u ş t u . Başı gevşek b i r şekil ­
de ge riye doğru kay k ı l m ıştı a m a arada s ı rada k a l d ı rmaya
ç a l ışıyord u . B oğaz ı n d a n ç ı k m a kta o l a n h ı rı l t ı ve çığlıklar­
dan htUa h ayatta o l d uğu a n l a ş ı l ıyordu . D a h a d a ö n e m l i s i ,
b u n u O p r i ç n i k l e r de a n l ıyord u . Bir c i nsel sapkı n l ı k b e n -

409
zeri o l a rak d ü ş ü n ü l e b i l e c e k şey ise , v a m p i r l e r i n h i ssett i k ­
l e ri duygu l a r d a n çok, başkal arına v e rd i kl e r i acıdan zevk
a l d ı klarıyd ı .
D ö rt O p r i ç n i k ' t e n ü ç ü , a d a m ı n v ü c u d u n u n etrafı n a
sıkıca yap ı ş m ı şt ı . O n l a r ı n d a b e l d e n y u k a r ı l a r ı ç ı p l a kt ı ;
t a t kadar d o k u n m a n ı n d a iştahları n ı açtığı b e l l iyd i . B u
üç va m p i r Pyotr, Foma ve Yakov Zeved eyev i d i . Yuda
o l aydan b i raz u z a kta d u ru y o rd u . T a m a m e n giyi n i kti ve
kan izleriyle d o l u d u d a k l a r ı n d a , d iğer ü ç ü n ü n d u y d u ğ u
m e m n u n i y e t i h e m paylaşan h e m d e b u n d a n t i k s i n t i d u ­
yan sadistçe b i r g ü l ü m s e m e o l d uğ u n u g ö rü y o rd u m .
Yuda k o n u ş u y o rd u . N e d e d i ğ i n i a n l a m ı y o rd u m , a m a
F o m a ' y a b i r şeyle r söylediğini a n i ayab i l iyordum ve t a ­
l i m a t t a n ç o k ö n e riye b e n z i y o r d u . F o m a baş ı n ı Yuda'ya
doğru çev i rd i ve d e d i ğ i n i keyifle kab u l e d e re k s ı rıtt ı .
Foma ad a m ı n sağ av u c u n u ağzı n a doğru kaldırıp o rtapar­
m ağ ı n ı n altındaki e d i k ı s m ı s e rtçe ı s ı r ı rken diğer ikisi ona
b a k ı y o rd u . Adam çığlı k att ı . Bu b e k l e d i ğ i m gib i , ş o k t a n
kay n a k l a n a n i n c e b i r fe ryat değil , k ı s a b i r s ü re i ç i n d e var­
lığında a c ı d a n başka duygu k a l m a m ı ş b i r a d a m ı n u l u m a ­
sıyd ı . Vü c u d u n d a g ö rd ü ğ ü m d iğer yaralar O p r i ç n i kl e r i n
o gece boyu n c a işta h l a r ı n ı e p e y yat ı ş t ı rd ı kl a r ı n ı a n l at ı ­
y o rd u .
F o m a ağz ı n ı a d a m ı n e l i n d e n ç e k t i v e b e n i m , etki l e ­
rn e k iste d i ğ i m çekici b i r y e m e k p a rt n e ri n i n ö n ü n d e b i r
istiridyeyi yutab i l e c eğ i m gibi abartıyla m i d e s i n e i n d i rd i .
O b u n u yaparken diğerl e r i , ke n d i d i l l e ri n e ait o l m a y ı p
hangi d i l d e o l u rsa o l s u n a n l a ş ı l a b i l e c e k basit s e s l e r çıka­
rarak takd i rl e r i n i b e l i rtiyorlard ı .
Foma d iğer p a rmağa y ö n e l d i v e d a h a d e r i n b i r ısırık
ald ı . Bu sefe r ç i ft ç i n i n çığlığıyla b e rab e r p a r ç a l a n a n ke­
m i k l e r i n sesini d u y d u m . Ç i ftç i n i n p a r m ağ ı n ı n ucu ye re
d ü ş m ü ş t ü ama Foma ağzı n ı d o l d u rmayı başarm ı şt ı . O d a ­
n ı n i ç i n e d oğ ru b i r şey t ü k ü rd ü ; t ü k ü rd ü ğ ü şey duvara
ç a rparak yere d ü ş t ü .
N e o l d u ğ u n u g ö re rn e d İ m a m a diğerleri m ü t h i ş ( m ü t ­
h i ş fakat y ü r e k t e n değ i l ) b i r şekild e g ü l d ü ğ ü n e g ö re

410
ö n e m l i b i r şey o l m a l ı yd ı . O n l a r l a i l k karş ı l aştığ ı m gü n kü
tfıbi (gü l d ü k l e r i n i n etrafta k i l e r tarafı n d a n g ö rü l m e s i n i is­
teye n l e r i n p i s k a h k a h a l a r ı gibi) b i r k a h k a h ayd ı . Yuda da
inandırıcı b i r şeki ld e kah kahaya kat ı ld ı , ama kat ı l m aktan
çok dalga geçtiği anlaşıl ıyordu . D a h a s o n ra F o m a ' n ı n t ü ­
kü rdüğü şeyi g ö r d ü k t e n sonra b i l e , b u n u n n e re s i n i n k o ­
mik o l d u ğ u n u a n l a m a k z o rd u .
N e d e n d u ru p o oyu n u i z l e d i ğ i m i söyl e m e s i o z a m a n
n e k a d a r z o rduysa, ş i m d i de o kadar zor. A m a b u kaç ı n ı l ­
mazd ı . Ç i ftç i n i n az ö n c e i k i p a rmağı n ı kayb e t m i ş o l m a ­
sı gerçeği b e n i üç y ı l önceye , S i l istre ' d e k i o h a p i s h a n e y e
geri g ö t ü r m ü ş t ü , a m a bu çağrış ı m ke n d i m i yaşad ığı acıyı
paylaşmad ı ğ ı m çiftçiye b e n z e t m e k t e n kayna k l a nm ıyor­
du ; o rada d u r m u ş i z l e ye n i e ri n tavrı n a , daha d a k ö t ü s ü ,
k a p ı d a k i ç a d a k t a n içe riyi g ö z e d e y e n ve b u n u , olayı izle­
ye n , g ü l ü m s e y e n ve tıpkı b e n i m gibi hiçbir şey yap m ay a n
Yuda i l e a y n ı k o n u m d a olan b u g ü n k ü h a l i m e h i ssett i ğ i m
b e n z e rl i kt i .

T ü r k l e r e n a z ı n d a n y e d i m i z d e n b i r i n i n ajan o l d u ğ u n u
b i l iy o rdu . H e p i m i z i b i rd e n ö l d ü reb i l i rl e rd i , a m a b i lgiye
i htiyaçları vard ı ve b u n a ancak çabaları n ı h a ng i m i z ü z e ­
r i n d e yoğu n l aşt ı rmaları gerektiği n i b e l i rl e d i k l e r i n d e ula­
şab i l i rl e rd i . Bizi s o ru sorarak, gülerek ve dalga geçerek
geceye kadar uya n ı k tuttu l a r . S o n ra bizi sıraya d i z d i l e r
ve y ü z ü m ü z ü duvara d ö n d ü rdü l e r . S o n ra i l k a d a m ı aldı­
lar. Bir çığlıkla karışık, ne o l d u ğ u n u a n l ayamad ı ğ ı m b i r
k ü t ü rt ü d u y d u m . F o m a ' n ı n d i ş l e ri n i n çiftç i n i n p a r m a k
k e m i k l e r i n i parçaladığı z a m a n k i n e b e n z e y e n b i r sest i .
B i z i e s i r alan T ü r k l e r s ı radan i l e rl e rken ve b e n h e r
sefe r i n d e o a n l a ş ı l maz karmaş ı k sesleri d u y m aya d e v a m
e d e rk e n n e o l u p b i ttiğ i n i h i W i g ö re m i yo rd u m . S o n ra sıra
b a n a geld i . Tezgahtaki k a n ı g ö r d ü m : M i kt a r o l a rak faz­
l a deği l d i ; b i rb i r i n d e n ayrı d ö rt , k ü ç ü k le keyd i . B i leğimi
t u t u p tezgaha bast ı rd ı kl a r ı n d a n e l e r olacağ ı n ı a n l a m ı ş ­
t ı m , b ü t ü n e l i m i kese c e k l e rd i . E l i m i ç e k m e ye çaltşttm

41 ı
ama b a ş a r a m ad ı m . B ıçak s ı radan b i r b ı ç a kt ı ; savaştıkları
" p a l a ' I a rd a n b i ri değil , b i r ye r l e rd e b u l d u k l a r ı öylesine b i r
et b ı ç ağıyd ı . D i ğ e r p a r m a k l a r ı m ı i ç e r i kıvırd ı l a r ve b ıçak
i n d i . Çığlık atıp atmad ı ğ ı ın ı b i l m i y o ru m . Acıyı d a doğru
d ü rü s t h at ı rl a m ı y o r u m a m a k ü ç ü k p a r m ağ ı m ı n tab a n ı n ­
d a n akan kan ı n d iğer p a r m a k l a r ı m ı ye re d ü ş ü rd ü ğ ü n ü
h i ssettiğ i ın İ h a t ı r l ı y o ru m .
Tezgaha g i d i p gelenleri , b u kez s ı rtları duvara d ö n ü k
ş e k i l d e sıraya d i z iyorlard ı . Şaşkın l ı k u n s u ru o rt a d a n kalk­
t ı kt a n sonra o l u p b it e n l e ri g ö r m e k çok d a h a acı vericiyd i .
Ajan ke n d i s i n i e l e verirse b u n a s o n v e re c e k l e ri n i ; yal n ı z
ke n d i s i n i n deği l , d iğerle ri n i n de ac ı s ı n ı n son b u l ac ağ ı n ı
söylüyo rlard ı . E t k i l e n m e m i şt i m . B e rabe r t u t s a k e d i l d i ­
ğ i m arkadaşlara karşı fazla ilgi b e s l e m i y o r d u m ( S lav
dostlarıyla b e rab e r O s m a n l ı l ara karşı savaşmaktan m u t ­
I u l u k duyan Bu lgarlar) v e b u n l a r ı n a c ı m ıza t a m a m e n son
v e r e c e k l e r i n d e n kuşku d u y m u y o rd u m .
S o n ra t e k rardan işe koyuldular. B u kez i ç i m i z d e k i kor­
ku d a h a b ü y ü ktü . Acıyı h a t ı r l a m a s a rn d a , a c ı d a n korktu ­
ğ u m u h a t ı r l ı y o ru m . Ad a m l a r sırasıyla i k i n c i p a r m a k l a r ı n ı
kaybe d e r ke n , d u y d u ğ u m ses ö n c e k i n i n ayn ısıyd ı . S ı rtları
duvara d ö n ü k o l a n l a r ı n çoğu , olanları , az sonra başlarına
g e l e c e k olanları g ö r m e m e k i ç i n b aş ı n ı ç e v i riyordu a m a
b e n ç e v i r m e d i m . H e r sefe ri n d e b ıçağ ı n i n i şi n i , k u rb a n ı n
acı d o l u y ü z ü n ü i z l eyerek tezgaha b a kt ı m ve kesik par­
ınağı k e n a ra i t e n T ü r k l e r i n yü z l e r i n d e k i kayıtsız ifadeyi
g ö rd ü m . N e d e n b a kt ı ğ ı ın ı b i l m iy o ru m ; b e l k i d e b i r d a h a ­
k i sefe re s ı rarn geldiğinde , b a ş ı m a g e l e c e k l e re karşı d u ­
yarsıziaşmış o l mayı u m u y o rd u m . Bu i ş e yarad ı ; a m a fazla
yarad ı . Duyarsız l ı ğ ı m kalı c ı o l d u ve yıllar i ç i n d e g i d e re k
a rtt ı . O gü n , Kurilovo yak ı n l a r ı n d a k i o a h ı r ı n kap ı s ı nd a
d i k i l i p i ç e r i d e yaşanan o İşkenceyi i z l eyeb i l m e m e , b u n a
i htiyaç d u y m a m a , n e d e n olan şeyin işte bu duyars ı z l ı k
o l d u ğ u n u n farkına v a r m ı şt ı m .
S i l istre ' d e k u rb a n l a r d a n yal n ızca b i r t a n e s i b e n i m gibi
b a k m aya devam e d iyordu . S ı radaki i k i n c i kişiyd i , ç o c u k
d e n e b i l e c e k yaştan b i raz büyü k g e n ç b i r a d a m d ı . Bıçak

412
i n i p p a r m ağ ı n ı k o p a rd ı ğ ı n d a o da çığlık a t m ı y o rd u . Sıra
bana geldiği n d e , b e n kes i n l i kle çığlı k att ı m , i k i n c i kesiğin
n e d e n b i r i n c i d e n ç o k daha fazla acıdığı k o n u s u n d a h i ç ­
b i r fıkrim yoktu . i t i raf e t m e n o kt a s ı n a g e l m e m i ş t i m , ama
tesl i m o l m a d a n ö n c e kaç p a r m ağ ı m ı kayb e t m e y i göze
alab i leceğ i m i m e ra k e d i y o rd u m . T ü m sol e l i m i kayb e t ­
meyi g ö z e alab i l e c e ğ i m i d ü ş ü n ü y o rd u m a m a i ş e yaramaz
b i r e r k e k o l m a m a k i ç i n sağ e l i m i n kaç p a r m ağ ı n ı kay­
b e t ın e y e h az ı rd ı m ? Ama b u n u n e d e n u m u rs u y o rd u m ki?
N as ı l olsa b e n i ö l d ü re c e k l e rd i .
Yi ne k a n ı ın ın d iğer p a r m a k l a r ı ın ı n ü z e r i n d e n aktığı n ı
h i ssett i m . H ı z l ı o l mayacaktı a m a s o n u ç t a t e k başına kan
kayb ı b e n i ö l d ü rm e k i ç i n yete r l i o l ac a kt ı . Aske r l e r d e n bi­
risi e l l e ri m i z i b aş ı m ı z ı n ü z e r i n e k a l d ı r m a m ı z ı i şaret ett i .
B u , k a n akışı nı azalt m ı şt ı , a m a b u b i r kibarl ı k gösterisi
deği l d i . B u n u daha ö n c e d e yap ın ı ş i a r d ı ve ş i m d i t e c r ü ­
b e l e r i n d e n yararl an ıyorlard ı . K a n akış ı n ı n yavaşlaması
için ko l l arı m ı z ı k a l d ı r m a k hayat ı m ı z ı uzatıyor ve ağrı ­
maya başlayan u y u ş m u ş k o l i a n ın ı z a v u r u c u b i r acı d a h a
kat ı y o rd u . Kan ı ın ı n ko l u ru d a n aşağı göğs ü m e d oğ ru sü­
z ü l d ü ğ ü n ü h i s s e d iyordu m .
A n c a k ü ç ü n c ü p a r m ağa g e l d i k l e r i n d e itiraf d a geld i ,
a m a b e n d e n değd . B ü d i ğ i m kadarıyla T ü r k l e r i n d ü ş m a n ­
larıyla h i ç b i r i lişkisi o l maya n , baş ı n ı t e z g a h t a n ö t e y e ç e ­
v i rmeye n , s ı radaki i k i n c i ç o c u kt a n . Ç o c u k k o n u ş t u kt a n
sonra b i r sessizlik o l d u ; e s i rleri n , h a t t a ç o c u ğ u n ke n d i s i ­
n i n b i l e y ü z ü n e b i r rahat l a m a , b i z i t u t s a k e d e n l e r i n yüzü ­
neyse b i r t at m i n ifadesi geld i . B e n i m hayal b i l e e d e m e y e ­
ceğ i m şeyi yapt ı ğ ı n ı d ü ş ü n ü y o rd u m : B izleri ku rtarmaya
karar v e r m i ş t i . Eğer d u r u m buysa soylu bir aptal d ı , ama
y i n e de apta l d ı . Eğe r ajan o l d uğu gerçeğ i n i uydu rduysa
(ki eğe r i k i m i z de ajan değilsek kes i n l i k l e öyleyd i ) Türk­
ler ç o k yakında b u n u a n l arlard ı . O zaman geri kalan ı m ı ­
za, b e l k i ye n i ve d a h a k ö t ü b i r işkence yapmaya d e v a m
e d e r l e rd i . B i r t e k o s ı rada gerçekten itiraf e t m e ye yelte n ­
d i m , ama yine de yapmad ı m .
Yed i m i z b i rd e n , sabah ı n şafak ö n c e s i ışıklarıyla d a h a

413
ö n c e t u t u l d u ğ u m u z iki k ü ç ü k h ü c reye g ö t ü rü l d ü k . Tanı
o s ı rada oğlan koşmaya başlad ı . Kaşla göz aras ı n d a hap i s
h a n e duvarı n a t ı rın a n d ığ ı n ı g ö r d ü m ve t a m atlayacaktı k ı
b i r silah sesi d u y d u m . Oğl a n ı n d ü ştüğü g ö r m e m l e bera­
ber öbür tarafa doğru k o ş t u m . Duvarın t e p e s i n e ası l ı rken
sol e l i m ö n c e ac ı d ı , s o n ra s ı z makta olan yağlı k a n ı n ü z e ­
r i n d e n kayd ı . B u s ı rada sağ e l i m l e t u t u n m u ş t u m . K e n d i
m i yukarıya doğru ç e kt i m . T ü r k l e r b i r t e k ti rari n i n p e ş i n e
d ü ş m e k l e h a t a yapt ı k l a rı n ı fark e t m i ş l e rd i . Başı m ı n üs­
t ü n d e m e rm i l e r u ç u ş uyo rdu , ama geç k a l m ı ş l a rd ı . Ş e h i r
d e n kaçab i l d iğ i m , k a n kayb ı n d a n ö l m e d i ğ i m ve h ayatta
kaldığım i ç i n şanslıyd ı m . i şk e n c e l e r i n e ş a h i t o l d u ğu m ,
işkenceyi k e n d i l e riyle paylaşt ığım v e o z a m a n u m u rs a ­
m a d ı ğ ı m diğerleri n i n başına n e l e r geldiği n i b i l m iy o ru m .

Ş i m d i a h ı r ı n i ç i n d e k i b e n z e r s a h n eyi i z l e rke n , u m u r ­
s u y o rd u m . A m a yapab i l e c e ğ i m h i ç b i r şey y o kt u . D ö r d ü n ü
b i rd e n karş ı m a a l m a k , s o n u n d a a n l a m s ı z c a ö l e c e ğ i m a h ­
l aksız b i r savaşa g i rm e kt i . S a i d ı rınayı g ö z e a l m a d a n ö n c e
d a h a iyi fı rsatların ç ı kmas ı n ı ( O p r i ç n i k l e r i n b i rb i r i n d e n
ayrı l ması n ı y a da g ü n ü n ışımas ı n ı ) b e k l e rn e m gerekt iğ i n i
b i l i y o rd u m . A m a b u n d a n d a zor o l a n soru , n e d e n d u ru p
i z l e d iğ i m d i . O p r i ç n i k l e r i n aşağılık yarad ı l ı şi a rı n ı y a da
davra n ı ş b i ç i m l e ri n d e n zayıf o l du k l arı n o kt a l a r ı a n l a m a k
i ç i n d a h a fazla b i r şey g ö r m e m g e re k m i y o rd u . i htiya­
cım olan şey, ö fke m i besieyecek o l a n yakıtt ı . B u , u z u n
z a m a n d ı r farkında o l d u ğ u m b i r öze l l iğ i m d i . B i ldiğim ya
da ke n d i m i algılayab i l d iğ i m kadarıyla t u t k u l a r ı o l a n b i r
i nsan ı m d ı r , a m a b u t u t ku l a rı ate ş i e m e k z o r d u r . O n l a ra
devasa s ı ç ramalarla değil , k ü ç ü k a d ı m l arla yaklaş ı rı m .
Bana mal iyeti b i rkaç rub leyi g e ç m e y e c e k kadar m e şg u l
o l a n b i r i n i sevgili yap m a z a h m e t i n e g i rm e m . D a h a s ı h a ­
l i haz ı rda sevg i J i m o l mayan b i ri s i n e aşık o l m a z a h m e t i n e
g i rm e m . D o m n i k i i a ' y a o l a n aşk ı ın ı n d e r i n l i ğ i n i a n c a k ya­
şad ığı m ı z seksin yoğu n l uğuyla keşfedeb i l m i şti m .
B e n z e r b i r şekilde , ancak O p r i ç n i k l e r i n m i d e b u l a n -

414
d i n c i öfkesi saye s i n d e yapt ı k l a r ı n ı g ö rdüğü m d e , nefret
d u ygu m u n o n ları yok e t m e kararl ı l ığ ı m ı s o n u n a k a d a r
götüreb i l e c e k kadar ateşlediğini h i s sett i m . Yu d a ' n ı n söz­
leri b e n i c a n e v i m d e n v u r m u ş t u . Sığ, sebatsız , rahat ı n a
d ü ş k ü n a d a m ı n t e k i yd i m . S i l istre ' d e o l a n l arı yaşa m ı ş v e
O p r i ç n i k l e r i n yapt ı k l a r ı n ı görerek duyars ı z i a ş m ı ş b i ri
olarak , bu l a n et l i yarat ı kları alt e t m e k i ç i n s o n ra d a n i h ­
tiyaç duyacağ ı m g ü ç ve kararl ı l ığı y a k a l a m a k i ç i n gözü ­
mü yap ı ş t ı r ı p a h ı rd a o l u p b i t e n i i z l e m e k z o r u n d ayd ı m .
Peki , b u n u i z l e m e k b a n a b u kararlı l ığı kaza n d ı r ı rk e n d u ­
yarsızlığımı da p e k i ş t i rmeye c e k m i yd i ? B i r d a h a k i sefe re
( b i r d a h a k i sefer o l m a m a s ı i ç i n Tanrı 'ya d u a e d i y o r d u m )
böyle ko rku n ç şeyleri g ö rd ü ğ ü m d e b u n l a r b a n a kayıtsız
kalab i leceğim kadar s ı radan gelecek ve haklı t u t k u rn u n
açığa ç ı kab i l m e s i i ç i n d a h a d e r i n b i r b o z u l m u ş l uğ a m ı
i htiyaç duyacakt ı m ? G e t i re c e ğ i t e h l i ke n e o l u rsa o l su n ,
o rada d u r d u m ve i z l e d i m .
Yuda, b u sefe r Yakov Z e v e d eyev ' e başka b i r ö n e r i d e
b u l u n d u . Vampi r , a d a m ı n karn ı n ı n ö n ü n d e d i z ç ö kt ü v e
ı s ı rmaya h az ı rl a n ı r m ı ş gibi b a k m aya başlad ı . Ad a m ı n kar­
n ı n d a b i rç o k yara izi vard ı . Yan tarafı ndaki u z u n , d e r i n
b i r yarayd ı ve h a l a b o l c a k a n ı y o rd u . Yakov Zeved eyev
p a r m a k l a r ı n ı hızlı bir şekilde yaraya soktu . Ad a m ı n t ü m
v ü c u d u acıyla sars ı l ıyord u . O p r i ç n i k l e rd e n y i n e b i r kah ­
kaha sesi d u yu l d u . H a re k e t e t m e s i n i ö n l e m e k i ç i n Foma
a d a m ı n ayakları nd an , Pyotr göğsü n d e n t u t t u . Yakov Z e ­
vedeyev yara n ı n i ç i n d e p a r m a k l a r ı n ı b i r kez d a h a ç ev i rd i .
İ ki v a m p i r i n t u t u y o r o l m as ı , a d a m ı n b u sefer d a h a yoğu n
o l a rak kıvra n m as ı n ı enge l l ed i .
Yakov Zeved eyev , kurban ı n ı n c a n ı n ı d a h a ç o k nasıl
yakacağ ı n ı g i d e re k d a h a iyi öğre n e r e k yarayı defalarca
parmaklarıyla oyd u . H e r sefe ri n d e o n ay a l m a k için d iğer
ikisine bakıyor ve g ö rdüğü takd i r karşısında ke n d i s i n d e n
geçerek k a h k a h a l a r atıyord u . Pyotr, Yuda'ya , n o r m a l h a ­
yatta " Suya gir, s u ç o k güze l , " d e r m i ş gibi b i r t o n d a ses­
l e n d i . Yuda o n lara yaklaşt ı . E l i n d e k ü ç ü k b i r t a h t a sopa
vard ı . Yer d ö ş e m e s i n d e n ya da yan ı n d a n geçtiği bir ağaç

415
ya da aç ı l d ı ktan k o p a r m ı ş o l ab i l i rd i . Sopa u z u n ve siv­
riyd i , elverişliyd i ; ç e n t i k l i d ü z g ü n o l mayan b i r u c u vardı
Yuda sopayı a d a m ı n yan tarafı n daki yaraya soktu ve çe­
v i rd i . A d a m acıyla haykı r d ı ve Yuda o n u n l a Rusça k o n u ş
m aya başlad ı .
" S a n ı r ı m b u n u k e n d i s i n e yaptığ ı m d a karın d a h a faz­
l a eğlend i . " A d a m b aş ı n ı kaldırdı ve Yuda ile göz göze
g e l meye çalışt ı . G ü c ü olsayd ı o n u n y ü z ü n e t ü k ü reb i l i rd i ,
ama yaşadığı ac ı n ı n bitki n l iğiyle başı arkaya d ü şt ü .
Foma yalnızca " O n a n e d e d i n ? " d iye t e r c ü m e e d i l e b i ­
l e c e k b i r soru s o rd u . Yud a ' n ı n y a n ı t ı ise , san ı rı m , d ü rü s t
b i r y a n ı tt ı . O p r i ç n i k l e r y i n e a y n ı şekilde g ü l d ü .
Yuda b i r ad ı m geri ç e k i l d i ve bu sefer Pyot r ' a başka b i r
ö n e ri d e b u l u n d u . Pyot r ' u n h e m e n kab u l ettiğ i n i a n l a m a k
i ç i n d e d i k l e r i n i n ayrı n t ı s ı n ı b i l m e m e gerek yoktu . D i m i t ­
riy o n l a r ı n arasında nasıl b i r g ü ç savaşı o l d u ğ u n u g ö r m ü ş
o l u rsa olsu n , şu a n d a Pyot r ' u n da h ayatta kalan d i ğ e r iki
O p r i ç n i k kadar Yuda'ya itaat ettiği b e l l i yd i . Yuda' n ı n bu
fikri kahkahayla değil , b u n u gerçekleştirecek o l mayan iki
v a m p i r i n i ç ç e k m e l e r i ve b e k l e n t i i ç i n d e d u d a k yalama­
larıyla karş ı l a n m ı şt ı .
Pyotr ağz ı n ı k o c a m a n a ç ı p d u d a k l a r ı n ı a d a m ı n göğsü ­
n e d ayayarak m e m e u c u n u t a m a m e n ağzı n a ald ı . M e m e
e m e n b i r ç o c uğu t a k l i t e d e re k b i r an d u rd u ; b i r taraftan
da yan gözle Yuda'ya b a k ı y o rd u . Yuda beğe n iyle bakt ı ,
diğer iki O p r i ç n i k de s a h i p l e ri n i n a z sonra k e n d i l e ri n e
b i r parça yiyecek vereceğ i n i b i l e n i k i k ö p e k gib i , beğe n i
taşıyan h ı rı l t ı l ar ı n a eşlik e d e n onaylayı c ı bakışl arıyla o n u
izled i .
Yuda kibirli b i r bakışla, Pyotr'yu c e s a ret l e n d i rrn e k
i ç i n b i r k e l i m e söyl e d i . P y o t r' n u n tepkisi , ağz ı n ı k a p a m a k
ve d i ş l e ri n i n arasına sıkışt ı rdığı eti geri ç e k e re k k o p a r m a k
o l d u . Ad a m ı n b i rd e n att ığı ko rku n ç çığl ık o n u y o r d u ve
yalvarm aya d ö n ü ş t ü . Pyotr e l l e r i n i b aş ı n ı n arkas ı n a koya­
rak a h ı r ı n z e m i n i n e u z a n d ı ve ağzı n daki eti h o ş n u t l u k l a
ç i ğ n e m eye koyu l d u . Bu d i ğ e r i k i s i n e k ı r m ı z ı bayrak sal ­
l a m a k gibiyd i .

416
 O n l a r da çiftç i n i n ü z e r i n e at l a d d a r ; b i r y a n d a n eski
yaralardaki kan ı n t a d ı n a bakarken bir y a n d a n d a keskin ve
sivri d i ş l e riyle ye n i l e r i n i açmaya başladılar. Yuda' n ı n sesi
s e rt l e ş m eye ve söyl e d i k l e ri fi k i rd e n çok e m re b e n z e rn e ­
y e başlam ı şt ı . İ l e ri e d i v e Foma'yı k e n ara itt i . B u n u g ö r e n
Yakov Z e v e d eyev de uysal b i r şekilde çiftçiden uzaklaşt ı ,
a m a ç o k geçt i , k u rb a n l a r ı y a da b e n i m a d ı m a değil , k e n ­
d i le ri ad ı n a geç k a l m ı ş l a rd ı . Daya n ı l maz acıların b i ri k i m i
y a d a şansına yaşamsal b i r d a m a ra d ü ş ü n c e s i z c e at ı l m ı ş
b i r d i ş d a rb e s i s o n u c u n d a çiftçi ö l m ü ş t ü . Kısa b i r s ü re
ö n c e ö l e n karı s ı n ı n y a n m a g i t m e k ü z e re s e rbest kal m ı şt ı .
T a m ke n d i m i etraftaki çal ı l ığa at m ı ş t ı m ki , çiftç i n i n
cesed i n i n a h ı rd a n d ışarı , karı s ı n ı n k i n i n ya n ı n a atı l d ığ ı n ı
g ö r d ü m . D o n d u ru c u soğukt a , b i r ağacın d i b i n e ç ö m e l i p
b e k l e d i m . Eğe r o d ö rd ü b i r sonraki g ü n d e o rada uyu m a ­
y a n i yet e d e rse , bu o n l a r ı n son uykusu o l ac a kt ı . D i ğ e rl e ­
r i n e yapt ı ğ ı m gib i , b u n l a r l a da g ü n ışığında yüz l e ş rn e k v e
o n l arı o rt a d a n ka l d ı rm a k k o n u s u n d a b i r e n d i ş e m y o kt u .
A m a o n l a rl a karan l ı kta y ü z l e ş m e y e c e kt i m . D i m i t r i y ' i n
g ö z l e r i n d e g ö r d ü ğ ü m korku ş i m d i g e l i p b e n i m göğs ü m e
o t u r m u ş t u . N e fe s i m i kesiyor, i l e rl e m e m e ya d a k a ç ın a m a
i z i n v e r m e ye c e k ş ekild e b e n i h a r e k e t s i z b ı ra k ı y o rd u . Et­
rafı mdaki soğuk kalb i m e girip içgü d ü l e r i n e n isti krarsızı
( k e n d i n i k o r u m a ) h a r i ç b ü t ü n d u ygu l a rı m ı , kavram l a r ı ­
m ı d o n d u ru y o rd u .
A m a soğuk v e d e h ş e t i n b i r arada o l u m l u b i r yan etkisi
vard ı : B e n i uya n ı k tutuyo r l a rd ı . H e r n e k a d a r ahırın d ı ­
ş ı n d a n ö b e t t u t u p k e n d i m i i ç e ri d e o l a n b i t e n d e n haber­
dar o l m a m a h a l i n e b ı ra k m a k istesem de, y a p a m ı y o rd u m .
D u r d u m v e O p r i ç n i k l e r l e ilk karş ı l aş m a m d a n b e ri o l a n ­
ları , m u t l u ve ü z ü n t ü l ü a n ı l a rı m ı , Vad i m ' i , M aks' ı , M ar­
fa ve D i m i t r i y Ale kseyev i ç ' i ve h e p s i n d e n fazla D o m ­
n i kü a ' y ı d ü ş ü n m e y e k o yu l d u m . E n g ü l ü n c ü , son ü ç ü y l e
ilgili d ü ş ü n c e l e r i m i b i r araya g e t i rmeye ç a l ı ş m a k o l d u ;
D i m i t r i y ' i n e ş e i ç i n d e D o m n i k i i a i l e oynarken ve genç
D o m n i k i i a ' y ı akıllı M arfa ü e kayıtsızca sohbet e d e rk e n
d ü ş ü n m e k . B u n ların b i rleşmes i n i i s t e m i y o rd u m . H e r iki

417
t u r u n d e e n iyi öze l l i kl e r i n i taşıyan t e k b i r yaratığı , e n
az , Pete rsb u rg ve M o skova' d a k i güzel şeyleri b i r araya
g e t i r e r e k b ü y ü k b i r Rus ş e h ri yarat ı l m as ı n ı iste m e d i ğ i m
k a d a r i s t e m i y o r d u m . S o n u ç b i r h i ç , a n c a k e n şahsiyet­
siz d a m a k l ara zevk ve rebü e c e k yapay b i r m ü ke m m e l i ­
y e t o l u rd u . İ d eal içeceği o l u şt u r m a k i ç i n y a n ın b a rd a k
k ı r m ı z ı şarapl a yarı m b a rd a k b e y a z şarabı karıştı rmaktan
daha fazla zevk v e r m e z d i b a n a . G ö re v i m yalnızca o n ları
ayrı t u t m a k deği l , d e ng e d e d e t u t m a kt ı , h i ç b i r şişe n i n b o ­
ş a l m a d ı ğ ı n d a n ve h i ç b i ri n i n diğe r i n i n tad ı n ı u n u t t u r a c a k
k a d a r l e z z e d i o l m a d ı ğ ı n d a n e m i n o l m a kt i .
İ ğ re n ç ş ö l e n l e r i n d e n b i rkaç saat s o n ra Yuda v e Foma
a h ı rd a n ç ı kt ı kları s ı rada kafam tam y e r i n d e ol masa d a en
az ı n d a n uyan ı kt ı m . Yolun k e n a r ı n d a bir şeyle r k o n u ş t u ­
lar ve Foma güneye , Yuda ise kuzeye yöne l d i . Fo m a ' n m
g ü n e y e yo l c u l uğu fazla u z u n s ü r m e z d i . Kısa b i r s ü re s o n ­
r a ke n d i s i n i ya d o ğ u y a S e rp u k h o v ' a ya da b a t ı y a , M o z ­
haysk'a g ö t ü re c e k anayol a varırd ı . İ kincisi d a h a m ü m k ü n ­
d ü . B u d a o n u B o n ap a rte ' ı n geri çekildiği yola g ö t ü rü rdü .
Yuda'ya ge l i nce ; k u z e y d e b i r t e k b ü y ü k ş e h i r vard ı .
B e k l e rneye d e v a m e t t i m . Ac e l e e d i p a h ı rd a kalan iki
v a m p i r i ş a ş ı rt m a m a k i ç i n iyi n e d e n l e r i m vard ı . Biri , Yuda
ve F o m a ' n m geri d ö n e b i l e c e ğ i n i düşü n m e m e l i . İ kincisi
ise, gece n i n kara n l ığ ı n d a iki O p r i ç n i k İn b i l e b e c e ri k t i
d ü ş m a n l a r o l ab i leceği ge rçeğiyd i . B e k l e rn e m gerekt iğ i n i
( h e r i k i s i n i n d e b i l i n ç l e r i n i n b u l a n ı k o l d uğu ve göğüsle­
r i n e g i re c e k o l a n tahta kaz ı k iara karşı koyacak gücü k e n ­
d i l e ri n d e b u l a m ayac a k l a r ı öğle saat i n e k a d a r b e k l e rn e m
gerektiğ i n i ) b i l iyo rdu m . A m a ö l ü m l e r i n d e n alacağım e n
b ü y ü k zevki b a n a b i l i nç l e ri n i n y e r i n d e ol ması v e r e c e kt i .
Kurb a n l a rı n ı canl ı t u t m a y a bayı l d ı kları n ı , b ü t ü n keyifle­
ri n i n başkal a r ı n ı n a c d a r ı n d a n kaynakl a n d ı ğ ı n ı g ö r m ü ş ­
t ü m . M u h a k e m e m b u n u n d a öte s i n e geçiyord u . Acı ç e k ­
m e l e ri n i , a m a b u n u n d a ötes i n d e n e d e n ö l d ü k l e r i n i v e
k i m ta rafın d a n ö l d ü rü l d ü k l e r i n i b i l m e l e ri n i m ü t h i ş arzu
e d i y o rd u m . D ü rü s t o l m a k gerekirse , k e n d i m d e b u n u
arzu e d i y o rd u m . Algılama iyi y a d a k ö t ü olsu n , b i ri s i n i n

418
öldüğü a n ı algılamak ve anlamak, anlayışın son aşamas ı ­
dır. M aks' ı n ve b u n d a n da ö n c e b a b a m ı n ö l ü m ü n d e haz ı r
b u l u n mayı b a ş a ra m a m ı şt ı m . Kendi ö l ü m l ü l ü ğ ü m ü d e ,
b u iki vamp i r i n k e n d i ö l ü m l ü l ü k l e r i n i de kaç ı rm a k iste ­
m i y o rd u m . O n l a r ı c e z a l a n d ı rma amac ı taşı masa da, ke n ­
d i ö l ü m l e ri n i n farkında o l maları n ı i s t i y o rd u m . Yalnızca
böyle o l ması gerekt i ğ i n i h i ss e d i y o rd u m .
Bu yüzde n , kes i n l i kle şafak s ö k m e d e n ö n c e a m a az
önce , ye n i g ü n ü karşılayan kuşların şarkılarıyla b e rab e r
alııra d oğ ru s ü rü n d ü m v e b i r kez daha içeri b a kt ı m .
Ah ı r boştu . İ ç e ri s ü z ü l d ü m . Tavandaki k i rişten sar­
kan iki fe n e r içeriyi ayd ı n l atıyordu . Ç i ft ç i n i n asıldığı ip,
cesed i n i i n d i rm e k i ç i n iki tarafından kabaca kesilm işti .
Altındaki t o p rakta kan l e ke l e ri vard ı ; b i ri a d a m a , d iğeri
karısına ait yan yana iki leke . Başka pek bir şey yoktu . Bir
köşede çiftlik gere ç l e ri ve yan ı n d a , b i r a d a m ı n arkası n a
g iz lene meyeceği k a d a r k ü ç ü k b i r ye m l i k vard ı . S a m a n yı­
ğınına bir m e rd i v e n dayan m ı şt ı . O p r i ç n i k l e rd e n ve h atta
mezarlarmdan eser yoktu .
Başı m ı n ü z e ri n d e , samanların arasında gez i n e n sıçan­
ların sesini d u y u y o rd u m . Küçük ç e n e l e ri tıkırdıyor, yi­
yecek aramak için k o ş u ş t u r u r k e n ya da o n l a ra t e h d i t
o l u şt u r u p o l u şt u r m ad ı ğ ı ın ı a n l a m a k i ç i n t ı r m a n ı rk e n
kuyru kları t a h t a d ö ş e m e n i n ü z e r i n d e s ü r ü n ü y o rd u . Aca­
ba b u n l a r sıçan mıyd ı ? Ya da başka b i r t ü r ke m i rg e n miy­
di? S a m a n yığını a lı ı r ı n yüksekliği n i n ü ç t e ikisine kadar
t ı rm a n ı y o rd u . B u n u n ü z e r i n d e kalan k ı s ı m d a n karşı d u ­
vara kal ı n b i r kiriş u z a n ıyordu . Bu i p i n h a l a asılı o l duğu
kirişt i . Duvarları deste k l e m e s i için bu ana k i rişten yaniara
doğru u z a n a n ve tavanı destekle m e s i için ç a p raz l a m a s ı n a
ç ı kan d a h a ufak kalaslar vard ı .
G ö z ü m ü saman yığ ı n ı n d a n ayırmadan t e k ra r a lı ı r ı n
u z a k u c u n a doğru yü rü d ü m . H a re k e t ettikçe , o n l a r ı n
d a h a r e k e t ett i k l e r i n i d u y u y o rd u m . Ben d u ru n c a , o n l a r
da d u ru y o rd u . O n l a rı g ö r e m i y o r d u m ama Pyotr i l e Ya­
kov Zeved eyev ' i n o rada o l d u kları n ı b i l i y o rd u m . Sc ı
iki saman yığını arasında koyu re n k b i r çift g ö z ü n par-

419
ladığmı g ö rdü m . G ö z l e r i m i b u gözlere d i k i p yaklaşmaya
başlad ı m . K ı p ı rdamad ı l a r . Ne de o n l a ra b a k tı ğ ı rn ı n fal
k m d aym ı ş gibi davrandılar. S a m a n yığ ı n ı n altına girebil
m e y i ve gözlerin sahibi olan O p r i ç n i k ' i alttan b ı ç a k t ı
yab i l m eyi u m u y o rd u m . O n l a r ı b ö y l e ö l d ü re m e y e c eğ i m ı
b i l iyordu m , a m a ö n c e k i gece yaralad ı ğ ı m d a Yu d a ' n ı n n e
k a d a r etkisiz h a l e geld iği n i g ö r m ü ş t ü m v e b u n u n b a n a
ö l d ü r m e k i ç i n h a re ke t e g e ç m e avantaj ı n ı kazand ı racağ ı n ı
u m u y o rd u m . Arada sırada m e rd iv e n e ve s a m a n yığı n ı n ı n
k e n a r ı n a b a k ı y o rd u m . O ra d a b i r başka v a m p i r vard ı v e
b i ri s i n e yapt ı ğ ı m sald ı r ı n ı n b e n i d iğ e ri n i n k i n i n sal d ı rısına
açık hale g e t i r me s i n i i s t e m i y o rd u m .
H ay re t l e y ü z ü m e b i r şeyin k o n d u ğ u n u h i ssett i m . Yü­
z ü m ü s i l d i m ve e ü m e b a kt ı ğ ı m d a b u n u n savu n m a hal i n
d e t o rt o p o l m u ş b i r ö rü m c e k o l d uğ u n u g ö rd ü m . Yukarı ,
d ü ştüğü yere doğru b a kt ı ğ ı m d a Yakov Zeved eyev ile göz
göze ge l d i m . O da t ı p k ı ö rü m c e k gib i , h i ç b i r m a k a ra yar­
d ı m ı o l m a d a n kollarıyla m e ş e kirişlere sarı l ı h a l d e t ü n e ­
m i ş t i . B i r z a m a n l a r F o m a ' n m M o skova ' d a serg i l e d iğ i n e
b e n z e r b i r b e c e riyd i . Yakov Z e v e d e y e v tav a n d a n b a n a
doğru d ü ş t ü . Bir ad ı m g e r i ç e k i l meyi a k ı l ett i ğ i m h a l d e
b e n i y e r e d ü ş ü r m e y i başard ı .
Va m p i r b e n i ö l d ü rmeye haz ı r b i r şekilde h e m e n ü z e ­
r i m e a d ad ı . H e m e n arkas ı n d a , Pyot r ' u n a n a kirişin o ra­
d a k i s a m a n yığ ı n ı ndan çıkıp e l i n d e n daha geniş o l mayan
bir kalasın ü z e r i n d e e rn e k l e d i ğ i n i g ö r d ü m . K ı l ı c ı ın ı vahşi
bir şekilde Yakov Z e v e d e y e v ' e sav u rd u m ; o geri ç e k i l i nc e
b e n d e ayağa k a l k m a fı rsatını b u l m u ş o l d u m . Boğazı n ı
h e defleyerek kılıcı ö n ü m d e h ı z l a i l e ri geri sallad ı m . B i r
d a rb e d e , sivri k ı l ı c ı m derisiyle karşılaşınca k ü ç ü k b i r d i ­
r e n ç h i ssett i m . E l i n i boğaz ı n a g ö t ü rd ü . Ö n e m s i z b i r ya­
rayd ı , ama o n u güçsüz d ü ş ü rmeye yet m i şt i . Yakov geri l e ­
d i ve y u k a r ı b a kt ı ğ ı m d a Pyo t r' u n s a n k i k e n d i yapt ığı kiriş
ağında yü rüyo r m u ş gibi ustal ıkla i l e rleyerek b a n a iyice
yaklaştığını g ö r d ü m .
Yukarı , o n a doğru b i rkaç h a m l e yapt ı m , ama h a m l e ­
l e r i m i kolayl ıkla savuştu ru rken vahşi b i r h ı rı l t ı ç ı kard ı .

420
Yakov Zevedeyev b a n a b i r kez d a h a sal d ı rd ı , a m a b e n
kılıcıını o n u n e l i n i n t e rs i n e i n d i re m e y e ç e k kadar Pyotr
İle meşgul deği l d i m . Pyotr bacaklarıyla bir ki rişe sarı l m ı ş
vaziyette yukarıdan ü z e r i m e doğru sarktı ve c a n ı n ı n ya­
nab i leceğ i n i u m u rs a m a d a n iki el iyle b i r l i kte sıkıca t u t a ­
rak k ı l ı c ı m a sarı l d ı .
K ı l ı c ı ın ı e l l e r i n d e n k u rt a rmaya ç a l ı şt ı m , a m a sıkı ya­
p ı ş m ı şt ı . Yakov Zevedeyev yine , ama bu sefe r k o r k u d a n
değil ö l ü m ü m ü n tad ı n ı ç ı karmak i ç i n d a h a yavaş b i r şe­
kilde , b a n a doğru i l e rled i . K ı l ı c ı ın ı Pyotr t u t t u ğ u n d a n ,
o n u uzaklaştımcak h i ç b i r şeyim yoktu . Tahta h a n ç e r i m
bu yarat ı kları y o k e t m e k i ç i n iyi b i r araç olsa d a , açık d ö ­
vüşte k u l l an ı l acak b i r silah değ i ld i .
K ı l ı c ı ın ı n kabzas ı n ı kavra d ı m ve sanki d i z ç ö k m e k is­
t e r m i ş gibi ayakları m ı y e rd e n kest i m . D a h a k ı l ı c ı m e l l e ­
rini k e s m e d e n ve b e n ye re d ü ş m e d e n ö n c e k i kısa s ü r e
boyu n c a Pyotr b e n i m t ü m ağırlığıını taşı d ı . K ı l ı c ı m l a Ya­
kov Zevedeyev ' i n ayak b i leğine sal d ı rd ı m ki Yakov yana
s ı ç rad ı . Kafası hasat e d i l meye hazır, olgun bir erik gibi
aşağıya sallanan Pyotr yaralı e l l e ri n e b a karke n , h iiHi kiriş­
ten baş aşağı sarkıyord u . K ı l ı c ı ın ı boğaz ı n a sallarken Ya­
kov Z e v e d eyev ' i n attığı uyarı çığlığı saye s i n d e v ü c u d u n u
tavana doğru t o p l a d ı v e k ı l ı c ı m baş ı n ı sıyırarak geçt i .
Pyotr kirişlere d oğ ru geriledi , b e n de k ı l ı c ı m l a h a m l e ­
l e r yaparak o n u i z l e d i m . Yakov Zeved eyev de s a m a n yı­
ğ ı n ı n ı n altma d ö n m ü ş t ü . Ö n c e d e n g ö r m ü ş o l d u ğ u m dir­
ge n i n , b i r ü ç dişli m ı z ra k gibi a h ı r ı n ta öte ya n ı n d a n b a n a
doğru u ç t u ğ u n u g ö rdüğü m d e b u n u n n e d e n i n i a n l ad ı m .
Yana doğru b i r a d ı m atıp d i rg e n i k ı l ı c ı m l a savuşt u r m aya
çalışsam da, sol k o l u m u n üst tarafı ü z e r i n d e n p a l t o m u
d e l i p k a n ı m ı akıtarak iyice d e r i n l e m e s i n e yere s a p l a n d ı .
M ü c a d e l e iste d i ğ i m gibi g i t m iyordu v e b e n art ı k g i t m e
z a m a n ı n ı n geldiğine karar v e rd i m . Kapıya d o ğ ru koştu m ,
a m a Yakov Zevedeyev b e n d e n ö n c e davran d ı . Ş i m d i e l i ne
aldığı t ı rp a n ı sallıyor, b e n i h e m ke n d i n d e n h e m d e çıkış­
tan uzak t u t u y o rd u . Pis bir sırıtışla kapıyı s ü rgü l e d i . Bu
ö n e m l i bir e ngel değil d i , a m a g e c i k m e m e n e d e n olacakt ı .

42 1
 " T ı p k ı Yo a n i k i l itlediğİn gib i , " d e d i , h a l a g ü l e r e k .
Arka m d a , b a n a Pyot r ' u n tav a n d a n ye re adarl ığı n ı dü
ş ü n d ü r e n b i r s e s d u y d u m . İ kisi d e b e n i m l e ayn ı h i z a d l
v e Yakov Z e v e d eyev s i l a h l ıyken savaşı kayb e d e c e ğ i m kc
s i nd i . Yakov Z e v e d eyev b a n a d a h a yak ı n d ı ve o n u Pyotı
b a n a u l a ş m a k i ç i n b i r iki a d ı m a t m a d a n ö n c e y o k etmem
gerektiği n i b i l i y o rd u m . Kılıcı g e l e n e ksel o l a rak kullan
m a n ı n b u yarat ı k l a r ü z e r i n d e n e kadar etkisiz o l d u ğ u n u
b i l d iğ i m h a l d e , u z u n yıllard ı r g e ç t i ğ i m e ğ i t i m ve t e c rübe
s ü rec i m , b u n u n e re d eyse bir i ç g ü d ü h a l i n e get i rm i şt i . Ya­
kov Z e v e y e d e y e v ' e b i r ö l ü ın i ü ye saldırır gibi sald ı rd ı m .
Yine t ı rp a n l a b a n a doğru h a m l e yaparken b i r a d ı n ı
geri ç e k i l d i m . H a r e k e t i m i i z l e d i ve hafifçe d e n ge s i n i kay
b e tt i . T ı r p a n ı sap ı nd a n t u t u p o n u k e n d i m e ve kılıcıma
doğru ç e k t i m ve yaralı k o l u ru d a k i acıyı h i ss e d e re k yü­
z ü m ü b u ru ş t u rd u m . Korkuyla e l i nd e k i t ı rp a n ı b ı raktı ve
b e n d e n bir a d ı m uzaklaşt ı . Arkas ı n d a kapı vardı ve ge riye
doğru a d ı m atab i leceği yer k a l m a m ı şt ı . O anda h a m l e ya
p i m ve k ı l ı c ı ın ı n u c u göğsüne gird i , kalb i n i d e l i p geçe
rek arkas ı ndaki t a h t a kapıya g i rd i . Kılıcı öyle b i r güçle
sap l a m ı ş t ı m ki , kabzası Yakov' u n göğsü n e değe n e kadar
i l e r l e m i şt i . Kılıcı b ı ra kt ı m ve uzaklaşt ı m . Kılıç i ç e ri girip
kalb i n i parçalarken ve o p a r ç a l a n m a v ü c u d u n yaşaması
i ç i n gere k l i olan kan akışı n ı sağlayan gücü yok e d e rk e n
h e rh a n g i b i r i n s a n a n ı n d a ö l ü rd ü . A m a vamp i r l e r i n vü­
c u t l a r ı n a kan t e d a r i k e t m e k için başka y ö n t e m l e ri vardı
ve bu açıdan ve h i ç b i r açıdan bir kalbe i htiyaçları yok­
t u . A r k a m d a P y o t r ' u n kahkahas ı m d u y d u m ve Yakov
Zevedeyev ' i n y ü z ü n d e hayvanİ b i r g ü l ü m s e m e g ö rd ü m .
" S e n i n i n s a n l arla savaşman gerekiyor, " d e d i Pyotr dal­
ga geçere k . " O n d a başarı l ı o l u rsu n . "
Yakov Zeved eyev sald ı rıya g e ç m e k için b i r a d ı m iler­
l e meye çalıştı , a m a başaramad ı . K ı l ı c ı m o n u c i d d i b i r şe­
k i l d e yaralamadığı h a l d e , b i r k o l e k s i yo n c u n u n m u h afa ­
zası n ı n i ç i n d e k i k e l e b e k g i b i k a p ı y a m ı h l a m ı şt ı . E l l e riyle
k ı l ı c ı n kabzas ı n ı t u t u p ç e k m e y e çalıştı , ama gücü y e t m e ­
d i . Pyotr art ı k g ü l m ü y o r d u .

422
 E l i m d e kalan t e k silahı ( t a h t a h a n ç e r i m i ) ç e k e r e k
Pyotr'a doğru d ö n d ü m . Pyotr gereksiz b i r korkuyla geri
çeki l d i , a m a b e n b u n d a n s o n u n a kadar fayd a l a n d ı m . O n a
doğru koşmaya b a ş l ad ı m ; o d a h ı z l a b e n d e n u z a k l a ş m aya
çalışıyord u . Yere sap l a n m ı ş o l a n d i rg e n i n sap ı , arkas ı n d a
b i r m ı z ra k gibi d u ru y o rd u . D oğru açıyla ü z e r i n e d ü ş m e s i
tal i h l i b i r t e s a d ü f o l u rd u .
Yakov Zeved eyev o l aydaki t e h l i keyi s e z d i v e yolda­
şma b ağ ı rd ı . Pyotr tam z a m a n ı n d a v ü c u d u n u kıvırarak
d i rge n i n sap ı n ı n ü z e r i n e d ü ş m e kt e n k u rt u l d u . H e m e n
o n u n y a n m a , yere d ü ş t ü . D i rg e n i t o p ra k t a n ç ı ka rd ı m ve
Pyot r ' u n boğaz ı n a s a p l ad ı m . Eti , yapt ı ğ ı m baskıya t e s l i m
o l m a d a n v e d i rg e n i n sivri u ç l a rı t a a l t ı n d a k i t o p rağa ka­
dar boğaz ı n ı d e l i p g e ç m e d e n ö n c e b i r a n d i re n ç g ö s t e rd i .
B u o n u ö l d ü rm e d i , h a t t a b o y n u n d a k i d e l i kl e rd e n sızan
kana rağ m e n c a n ı n ı acıtmışa bile b e n z e m i y o r d u , ama
onu h a re k e t s i z b ı ra k m ı şt ı . D i rg e n d e n k u r t u l maya çalışır­
k e n acıyla kıvranan b e d e n i b ükülüyo r , h a t t a baş ı n ı b i l e
b i raz kal d ı rab i l iyord u , b o y n u d e l i n m i ş y e rl e r i n d e n t ı rp a ­
n ı n okiarı boyu n c a kayıyo r; y i n e d e o n l a r d a n k u rt u l m a y ı
b a ş a ra m ı y o rd u .
Ş i m d i k o l e k s i yo n u m d a iki esir O p r i ç n i k vard ı , a m a
b a n a b i r t a n e s i l az ı m d ı . Yakov Z e v e d e y ev ' e d ö n d ü m . H a ­
l a ke n d i s i n i kap ı d a n k u rt a r m aya ç a l ı ş ıyord u . B i rkaç da­
kikaya kadar ke n d i s i n i kap ı d a n k u rtarab i l i rd i . Ç i z m e l i
ayağ ı rn ı n tabanıyla kap ı n ı n s ü rgü s ü n ü t e k m e l e d i m . B i raz
y e r i n d e n oynad ı , ama t a m a m e n deği l . Yakov Z e v e d eyev
kollarıyla sağı solu d ö verek bana u z a n d ı , a m a u l a ş a m a d ı .
İ ki n c i d a r b e d e m a d e ni sürgü t a h t a d a n fırladı v e k a p ı k a n ­
caya asıl m ı ş b i r c e ket g i b i (Vad i m Fyo d o rov i ç ' i n kap ı d a n
asıldığı gibi) v a m p i r i de alarak dışarıya , sabah ı n e rk e n
ışı klarına doğru aç ı l d ı .
A n c a k o z a m a n Yakov Zeved eyev basma n e l e r gelece­
ğini anlad ı . Ac ı d a n değ i l , k o r k u d a n kay n a k l a n a n bir çığ­
lık att ı , ama g ü n e ş ışığı nın v ü c u d u n a değmesiyle ç ı kan
keskin p at l a m a sesi çığlığını bast ı rd ı . Bu bir s i l a htan ya
da t o p t a n ç ı kan yoğu n , keskin p a t l a m a s e s i n d e n ç o k , ba-

423
ru t u n b i r kase i ç i n d e p a t l a m a s ı n a b e n z e r ağır, yayd a n bu
ıslık sesine b e n z i y o rd u . Kapı s o n u n a kadar açıldı ve geri
t e p e re k y i n e k a p a n d ı .
K ı l ı c ı m hala kap ı n ı n ü z e ri n d e , b i r insan göğsü hizas ı n ­
d a sap l ı d u ru y o rd u . K ı l ı c ı md a n sarkan b i rkaç p a r ç a k u ­
m a ş ve kap ı n ı n t a h t as ı n d a o l u ş m u ş , hafifçe i nşam a n d ı ra n
yanığın d ışında Yakov Z e v e d eyev ' d e n e s e r yoktu .
Te krar Pyot r ' a d ö n d ü m . H al a kend i s i n i k u rt a r m aya
ç a l ı ş ıyordu . D i rg e n i boğaz ı n d a n ç ı ka rd ı m ve y ü z ü n e t u t ­
t u m . Yengeç gibi geri geri g i d e re k b e n d e n uzaklaştı v e
sanki kaçab i l e c e k m i ş gibi kapıya y ö ne l d i . D i rg e n i b u se­
fer s e rt k e m i ğ i n i ve kasları n ı d a y ı rt m a k için b ü t ü n b e d e ­
n i m l e yü k t e n e re k y i n e o n a , o m z u n a doğru sav u rd u m . B i r
kez d a h a h a r e k e t s i z kal m ı şt ı . Yüz ü n d e korku deği l , n e fret
ve kü ç ü m s e m e d o l u b i r ifade vard ı .
" D a h a fazla Rus konukseve r l iğ i , h a ? " d iy e r e k k ü ç ü m ­
s e m e y l e g ü l d ü . " İ nsanları ü l ke n i z e d avet e d i y o rsu n u z ,
s o n ra b i r b i r ö l d ü rüyo rsu n u z . "
" İ nsanları d avet e t m i ş olab i l i riz , " d e d i m , " a m a g e l e n l e r
i n s a n değild i . "
Ah ı rı n i ç i n e göz att ı m v e b a n a b i rkaç saat ö n c e tan ı k
o l d u ğ u m o layları h a t ı rlatan i k i k a n g ö l ü n ü g ö rd ü m . B i r .
yan ı m b u n l a r ı u n u t m a k istiyor, d a h a d a g ü ç l ü o l a n d iğ e r
yan ı m i s e d a h a fazlasını b i l m e k istiyo rdu .
" S iz i i z l e d i m , " d e d i m , fısıltıdan b i raz yüksek b i r sesl e ,
" o a d a m a yapt ı kları n ı z ı g ö r d ü m . O kad ı n ı n c e s e d i n i gör­
d ü m . H ayva n l a r yer, a m a bu . . . ' B u ' neyd i ? B u n u ' n e d e n '
yapt ı n ı z ? "
Pyotr g ü l ü m se d i . " G e rç e kt e n b i l m e k istiyor m u s u n ? "
" H ayır, " d e d i m içgüdüsel olarak. "Ama y i n e d e a n l at . "
Pyotr o m z u n u d e l i p g e ç m i ş m a d e ni okl ara rağ m e n ,
sanki u z u n b i r h i kaye a n l at m aya başlayac a k m ı ş gibi d u ­
r u ş u n u d ü z e l tt i .
" İ şe ö n c e i ç m e k l e başları z , " d iye başlad ı , "ve öze l l i kl e
g e n ç ve t e c rübesizse n , bu işin b i r keyfi vardır. A m a yaş­
l a n d ı k ç a , yal n ızca i ç m e k sıkıcı h a l e gel i r ve y e m e y e baş­
larız . S o n ra y e m e k d e i ç m e k gibi sıkıcı hale gelir ve oyun

424
oynamaya başları z . S o n ra oyu n o y n a m a k da y e m e k kadar
sıkıcı hale gelir ve işkence e t m eye başlarız . S o n ra t a t m i n
o l m a k i ç i n d a h a d a kötü işkence yap m a m ı z gerekir. Varn ­
p i r yaşlandıkça d a h a da i l e ri g i t m e s i gerekir. "
O halde , b a n a b e n z i y o r l a rd ı . B e n i m kızgı n l ı ğ ı m ı n art ­
m a s ı i ç i n , o n l a r ı n aldığı zevkin art m a s ı i ç i n d a h a yoğ u n
b i r t e c rü b e yaş a m a m ı z gerekiyord u . " S iz i n sevgili Z i m e ­
yeviç ' i n i z o l d u k ç a yaşlı , " d e d i m . " O n u n neler . . . " O n u n
yap ması g e re k e n l e ri d ü ş ü n m e y e c e s a ret e d e m e d i m .
" U s t a m ı z ç o k yaşlı . Bir seferinde b a n a fiziksel acıyı aş­
tığını söyl e m i şt i . İ nsanların a k l ı n d a n a l ı nacak ç o k b ü y ü k
zevkle r varm ı ş . A m a i nsanlar b u n u b i z d e n çok d a h a h ı z l ı
fark ed iyo r l a rm ı ş . Bu b e n i aşar. Ş i m d i l i k fiziksel o l a n l a
i d a re edeb i l i ri m . "
"Yeni . . . fi k i r l e r ü re t e c e k b i r hayal g ü c ü n e s a h i p o l m a ­
n ı z a şaş ı rd ı m . "
" B azen sorun çıkarab i l iyor. " Yine g ü l ü m se d i . "Ama
Yuda epey z a m a n d ı r va m p i r o l m al ı , u s t a m ı z kadar eski
o l amaz , ç ü n kü hilla fiz i ks e l olanla ilgileniyor, ama öylesi
fi k i rl e ri de var. " Başını b e n d e n aldığı s ö z c üğü n farkında
o l d u ğ u n u b e l i rt e c e k şekilde sal l ad ı . " Ö rneğ i n , " d iye yü ­
z ü n d e d a h a geniş b i r g ü l ü m s e m e y l e d e v a m e tt i , " a d a m
ö l m eseydi , o n u . . . "
D i rg e n i n sap ı n ı o y n a tt ı m . Bir i nsanda bu kadarc ı k h a ­
reket b i l e yaralı o m z u n d a b ü y ü k acılara n e d e n o l u rd u .
O n a p e k b i r şey ifade et m e m i şt i , a m a e n a z ı n d a n o n u
s u s t u r m u ş t u . Tekrar a n l at ı rk e n dolaylı b i r zevk dalgası n a
kap ı l ma s ı n ı i s t e m i y o rd u m , a m a diğer y a n d a n ( n e yaz ı k
ki) öğre n m eye can a t ı y o rd u m . D a h a ö n e m l i m e s e l e l e re
geçt i m .
"Yuda v e Foma n e reye gitt i ? " diye s o r d u m .
"Ana n ı b e c e r m e y e gittüer, " d iye y a n ı d a d ı cana yakın
bir şekilde. K o l t u k alt ı n a , d i rg e n i n sap l a n m ı ş o l duğu ye­
ri n h e m e n yan ı n a hızla v u r d u m .
" S öyle , " d iye h o m u rd a n d ı m , ama y i n e canı y a n m ı ş a
b e n z e m i y o r d u . B u bi lgiye a c d e n i htiyac ı m yoktu . i zl e r i n i
s ü rü p o n ları yakalayacağ ı m ı b i l iyordu m , ama ö y l e o l m a -

425
sa b i l e , Yud a ' n ı n b i r kez daha p e ş i m e d ü ş m e d ü rt ü s ü n e
d i re n e b i l e ceği n i d ü ş ü n m ü y o r d u m . B i r ad ı m g e ri l e d İ m v e
b u savu n m a s ı z canavarı ö l d ü r m e k ü z e re t a h t a h a n ç e ri ­
m i e l i me ald ı m . D ı şarıda u z a k b i r yerde , yavru b i r h o r o ­
z u n b i raz gecikme l i b i r şekilde şafağı n s ö k t üğ ü n ü haber
verdiği n i d u yu y o rd u m . Pyot r ' a d ö n d ü ğ ü m d e y ü z ü n d e k i
i fade n i n uysal b i r k ö t ü n iyett e n aşırı ko rkuya d ö n ü ş m ü ş
o l d u ğ u n u g ö r d ü m . S a n k i yavru h o ro z o n u d e h ş e t e d ü ­
ş ü r m ü şt ü . Belki de d ü ş ü r m ü ş t ü . B u , t i k s i n d i ri c i b i r seç i m
yaparak va m p i r o l maya karar v e rd i ğ i n d e n b e r i h e r sabah
yaşadığı t e h l i ke n i n hab e rc i s i o l m a l ıyd ı .
A m a o n u n bu rahatsızlığına n e d e n o l a n şey bu ses ya
da yal n ızca bu ses değ i l d i . Kısa ve sığ nefesler alıyor, ba­
kışları y e rd e n acıyla kal d ı rdığı sağ eliyle b e n i m a r a m d a
g i d i p geliyord u . Az ö n c e e l i n i n d u r d u ğ u yere , s ü rgüyü
t e k ın e l e rk e n zarar v e rd i ğ i m kap ı d a n i n c e b i r güneş ışığı
sızıyord u . Bir t ı r n a k parçası b u ru ş a r a k yok o l u rke n , g ü n e ş
ışığının o rtas ı n d a n i n c e b i r d u m a n yükse l d i .
Pyot r ' u n e l i n e b a kt ı m . K ı l ı c ı ın ı t u t t u ğ u n d a e l i n d e
o l u ş a n yaralar kayb o l m u ş t u . G ü n e ş ışığının vu rduğu or­
t a p a r m ağ ı n ı n t ı rnağı yoktu . D a h a b e n b a karke n y e n i d e n
u z a m aya başlad ı .
O s ı rada Pyo t r ' a d a h a ö n c e h i ç b i r O p r i ç n i k ' t e g ö r m e ­
d i ğ i m b i r k o r ku s u z l u k b a ş gösterd i . Vü c u d u n u d i rg e n e
iyice yaklaştı rarak k u rt u l m aya çalışıyor, uysa l , ko rku d o l u
b i r e n d işeyle yukarı d oğ ru b a n a b a k ı y o rd u .
Ayağ ı ın ı k o l u n u n ö n k ı s m ı n a k o y d u m ve o n u , e l i gü­
n e ş ışığına gelecek şekilde ye re doğru i tt i m . Ç ığlığı t i z ve
süre k l i yd i . H afif g ü n e ş ışığı e l i n i n e t l e ri n i , ate ş i n b i r i nsa­
n ı n k i n i yaktığı gibi yakm ı şt ı . Parmakları n ı n derisi a n ı n d a ,
ç ü rü m ü ş b i r e l m a n ı n derisi gibi kararıp yarı l d ı ve geriye
doğru kıvrı l ı p b u ru ş t u . D e r i d e k i yarıklardan k ı p k ı r m ı z ı
kan ve sarı i r i n akıyor, b u n u n b i r k ı s m ı ye re d a m l a r k e n
b i r k ı s m ı b u h a r l a ş ı p havaya karışıyord u . Koku m i d e b u ­
l a n d ı r ı c ı yd ı : iğre nç b i r pas ve yan ı k i nsan saçı kokusu .
Kısa b i r süre sonra d ö rt parmağı ve e l i n i n üst k ı s m ı n d a k i
e t l e r yok o l d u ve geriye , i ç i n i ç i n y a n a n k e m i k l e ri kal d ı .

426
O rt a p a r m ağ ı n ın u c u alev aldı ve y e re d ü ş t ü . G ü n e ş ışığı
e l i n i d ü z g ü n b i r ş e k i l d e b ö l m ü ş t ü . Kara n l ı kta kalan yer­
l e ı e d o k u n u l m a m ı şt ı . Yaşayan d e r i av u c u n u n o rtas ı n d a ,
e t i n yan m aya başladığı ve geris i n i n güve n l i b i r ş e k i l d e ka­
ran l ı kta kaldığı yerde ince , siyah b i r şe rit o l u ş t u r m u ş t u .
E l i n i n tersi nde , t a m k e m i kt e n ayn l ı rk e n b e n z e r b i r şe­
k i l d e güneş ışığından sıyrıl m ı ş olan ve yırtık b i r e l d iv e n e
b e n z eye n ya n m ı ş b i r d e ri parçası vard ı .
Ayağıını kal d ı r d ı m v e o e l i n i k e n d i n e d oğ ru ç e k t i . Çığ­
l ığı s u s m u ş t u , ama nefesi d ü z e n s i z d i . G ü ç l ü , h ı z l ı ama
kısa soluklar veriyord u , ama s o l u ğ u n u t u t u y o rd u . H e m
acı h e m de korkuyla başa ç ı kmaya ç a l ı ş ıyord u .
"Yuda ve F o m a n e reye gitt i ? " d iye s o rd u m , bu sefer b a ­
ğırarak. Yanıt v e r m e d i . S o ru m u d u y d uğ u n d a n b i l e e m i n
o l m a k z o rd u . T a m k o l u n d a n y i n e ışığa doğru i t e c e kt i m
ki , t ı rnağ ı n d a o l duğu gibi t ü m e l i n i n ye n i d e n b ü y ü m e kt e
o l d u ğ u n u g ö r d ü m . O rt a p a r m ağ ı n d a n d ü ş e n ke m i k ye­
n i l e n m i ş t i ve p a r m a k l a r ı n ı n etrafı n d a ye n i ve sağl ıklı et
parçaları o l u şu y o rd u . Elinin zarar g ö r m e m i ş k ı s m ı n d a n
y e n i b i r d e r i tabakası yürüyo rd u . B e ş dakika i ç i n d e h e r
şey n o rm a l e d ö n e c e kt i . B u e l i nd e k ı l ı c ı md a n d o l ay ı n e ­
d e n kesik k a l m a d ığ ı n ı ve dahası M aks ' ı n A n d re y ' i n k o ­
l u n u kestiğini i d d i a e d i p b e n o n u g ö rd ü ğ ü m d e k o l u n u n
y e r i n d e o l ması n ı açıkl ıyord u . B u yaratıklar, bu ve diğer
y ö n l e rd e n ö rü m c eğe b e n z i y o rd u . B i r k o l ya da b a c a k kay­
b e t m e l e r i kısa b i r s ü re rahats ı z l ı k yaratıyo rdu , ama y e r i n e
geleceğine e m i n l e rd i . O n l a r ın " ö rü m c e k " g i b i o l d u k l a rı n ı
d ü ş ü n m e k b i r a n i ç i m i n ü rp e r m e s i n e n e d e n o l m u şt u . Bir
va m p i r i n bir kol b ü y ü t m e s i bir şeyd i , a m a koparı l d ı ğ m d a ,
b i r k o l u n [ b i r ku rtç u k ya d a c ad ı n ı n s ü p ü rge s i ) y e n i b i r
gövde b ü y ü t e m i y o r ol ması i ç i n d u a e d i y o rd u m . Eğer d u ­
r u m böyleys e , b i r ye rlerd e , uğraş ı l acak b i r A n d r e y d a h a
var d e m e kt i .
A m a b u b e n i m o anki a k ı b e t i m a ç ı s ı ndan ilginç b i r
o l ayd ı . İ şkencec i n i n a m a c ı k u rb a n ı n a e n a z zararla e n
fazla acıyı v e r m e kt i r ; Türkl e r ko l , b a c a k deği l , p a r m a k ke­
siyorlard ı . B u n u n n e d e n i kurbana d u y d u k l a r ı h o ş g ö rü d e

427
değil , b e d e n i n ç o k zarar g ö rd ü ğ ü n d e acıyı (aslında h i ç b i r
şeyi) h i sset m e d i ğ i n i a n l a m ı ş o l m a l a r ı n d a yat ı y o rd u . A m a
v a m p i r l e r b i r işkenc e c i n i n hayaliyd i . B e d e n süre k l i ke n d i ­
n i ye n H eyeceği i ç i n süre k l i yaralanab i l i rd i . G ü n l e rc e ayn ı
şeyi yapab i l m e k i ç i n Pyot r ' u n defalarca ö l ü m e ra m a k
kala c a n l a n m a s ı n a i z i n v e reb i l i rd i m . B u ç o k kışkırtıcıyd ı ,
a m a b e n p e k M a rk i d e S a d e i n takipçisi sayı l m azd ı m . Bu­
n u n işe yarayacağ ı n d a n da ş ü p h e l i yd i m ya. i şkence gör­
d ü ğ ü m d e , fiziksel acı d aya n ı l maz olsa d a , d e h ş e t i n yarısı
sakat kalacağ ı m , sonsuza kadar iki p a r m ağ ı m d a n yoksun
olacağ ı m b i lg i s i n d e n kayn a k l a n ı y o rd u . Ac ı n ı n ş i d d e t i n e
rağ m e n e l i m i n eskisi gibi b ü t ü n h a l d e kalacağ ı n ı b ilsey­
d i m , acı b e l k i d e daya n ı l ab i l i r o l u rd u .
Pyotr m e s e l eye böyle fılozofça b a k m ı y o rd u . O n u n
acısı ç o k gerçekt i . Ve s o r u m a d a hiila y a n ı t v e r m e m i şt i .
Ayağıını y i n e k o l u n a bast ı rd ı m . G ü n e ş b i raz i l erle m i ş , b u
y ü z d e n b u sefer e l i n i n t a m a m ı g ü n e şt e kal m ı şt ı . Avu c u
yarı l ı p soyul a rak a l t ı n d a k a l a n ya n m ı ş e t i gözler ö n ü n e
s e re rk e n tekrar çığlık att ı . B ü t ü n e l i yok o l a n a k a d a r ko ­
l u n a h a st ı r d ı m ve o z a m a n b i l e yal n ızca m i d e b u l a n d ı r ı c ı
k o k u azalsın d iye b ı ra kt ı m .
"Artık söyleyecek m i s i n ? " d iye s o r d u m .
N e fes nefese baş ı n ı sallad ı . " Evet , " d e d i h ı z l a soluya­
rak. " Evet . "
" Eee?"
" Fransızların p e ş i n d e n gittiler. Karpat l a ra , ü l k e l e r i n e
geri d ö n m e y e çalışıyorlar, a m a yiye c e k a ç ı s ı n d a n m ü m ­
k ü n o l d uğ u n c a Fransızlam yak ı n duracaklar . "
" İ kisi d e m i ? " d iye s o r d u m .
Pyotr başıyla o naylad ı . Yine ç i z m e m i k o l u n a k o yd u m
ama bu sefer b a s t ı r m a d ı m .
" Pe k i , o z a m a n n e d e n Yuda' n ı n M os kova y ö n ü n e git­
tiğin i g ö r d ü m ? "
" B i l m iyoru m , " d iye yanıtlad ı , o m u z s i l kmeye çalışa­
rak . O n u b ı ra k m a d a n ö n c e kol u n a , yara l ı , kanayan b i leği
ışığa gelecek şekilde bir kez d a h a kısaca bast ı rd ı m .

428
 " T a m a m , " d iye çığlık att ı Pyotr. S o n ra kat i l i ne v e reb i l e ­
ceği e n b ü y ü k cez a n ı n ö l ü m o l d u ğ u n u d ü ş ü n e n b i r a d a m
gibi m e m n u n i y e t l e g ü l ü m s e d i . " S e n i n o rospuyu g ö rmeye
gittiler. Ad ı D o m i n i q u e i d i , değil m i ? Yuda o n u b i z d e n
b i ri yap a c a k . O n u n i k n a e d i l eb i le c e k b i ri o l d uğ u n u d ü ­
şünüyor. B u n u başaramasa bile , şey, d ışarıya bakarsan t e k
b i r i n s a n d a n n e ç o k şey e l d e e d eb i l d i ğ i m i z g ö rü rsü n . H e r
h a l ü karda o n u b i r d a h a b e c e re m e y e c e ks i n . " Eğl e n d i ğ i n i
ifade e t m e k t e n ç o k b e n i m yaşad ığım acıya kat k ı d a b u ­
l u n m a s ı i ç i n z o r a k i b i r kahkaha att ı .
Amaç l ı b i r şekild e kapıya doğru y ü r ü d ü m . Kapıya
yaklaştığ ı m d a , g ö z ü m e y e r d e parlayan b i r şey takı l d ı . N e
o l d u ğ u n u g ö rd ü ğ ü m d e , oraya nasıl g e l m i ş olabileceğ i n i
d ü ş ü n d ü m . S o n ra a n l ad ı m . Buras ı , ö n c e k i g e c e F o m a ' n ı n
ç i ftç i n i n p a r m ağ ı n ı k o p a rd ı kt a n sonra ye re b i r şey t ü k ü r ­
d ü ğ ü yerd i . Ş i m d i O p r i ç n i kl e r i o n c a sev i n c e b o ğ a n şeyi
g ö rüyo rd u m . Ad a m ı n alyansıyd ı .
Kapıya doğru y ü rü y ü p kapıyı s o n u n a kadar aç t ı m .
A r k a m d a Yakov Z e v e d eyev ' i n y o k o l u ş u n a eşlik e d e n
g e n i ş , ıslıksı p a t l a m a y ı d u y d u m . G e riye baktığ ı m d a , des­
teğ i n i kaybett iği için s a l l a n makta o l a n d i rg e n i n d ı ş ı nda
Pyot r ' d a n e s e r k a l m a m ı şt ı . Kap ı d a n Pyot r ' u n bir z a m a n
yatt ı ğ ı y e re d oğ ru d i kd ö rtge n b i ç i m i n d e t a b u t a b e n z e y e n
b i r ışık g e l iyordu ve o n d a n geriye k a l a n t e k a n ı t i s e ü z e ­
ri nden t ü t m e kte olan dumand ı .
K ı l ı c ı ın ı kap ı d a n ç e kt i m ve yola ç ı kt ı m .

429
 25

At ı m hala Kurilovo ' d ayd ı . B u yaklaş ı k iki ve rst u z a k ­

tayd ı . Kayarak, d ü ş e k a l k a b ü t ü n g ü c ü m l e karl ı y o l d a n
aşağı doğru koş maya b a ş l ad ı m . D ö rt y o l ağz ı n a g e l i p
d u rd u ğ u m d a , y o ru l m u ş , nefes nefese kal m ı şt ı m . İ p h a l a
F i l i p p ' i bağlad ı ğ ı m d i reği n ü z e r i n d e kıvrı l m ı ş d u ruyor­
du, ama b u n u n d ı ş ı n d a önceki geeeki m a c e ra l a r ı hatır­
l atacak h i ç b i r şey y o k t u . Koşmaya d e v a m e t t i m , ama o
kadar nefes nefese kal m ı ş t ı m ki , m u h t e m e l e n yü rüyeb i ­
l e c eğ i m d e n d a h a yavaş k o ş u y o rd u m . O raya vard ı ğ ı m d a ,
at arabası hala ç u k u ru n i ç i n d e t e p e t a k l a d u ru y o rd u . Ö l ü
at yoldayd ı , a m a d iğeri y a m e r h a m e t l i b i r kişi y a d a b i r at
h ı rsızı saye s i n d e arabs dan ayrılıp g i t m i şt i .
Köye d o ğ ru y ü r ü m e y e d e v a m e tt i m . Yolda ö n c e k i
g e c e k o n u şt u ğ u m k ı z d saçlı a d a m ı n yan ı n d a n geçt i m .
B e n i t a n ı d ı v e a r k a rn d a n bağı rd ı :
" H e y ! N a p o l e o n ' u s e n m i çald ı n ? Arabaya o l a n l a rı
gördün m ü ? "
D u r u p y a n ı t v e r m e d i m . H a n a ge ri d ö n d ü m , seyise
ö d e m e yapt ı m ve p a r a n ı n ü z e ri n i b e k l e m e d e n at ı m a at­
l ad ı m . Ah ı rd a n ayrı lalı n e redeyse on beş dakika o l m u ş t u .
At ı d ö r t n a l a k o ş t u r m aya başlad ı m ve ilk defa d ü ş ü n m e
fı rsatı b u l d u m .
Bir u m u d u m , Yud a ' n ı n g ü n d ü z seyahat e d e rn e ye c e k
o l masıyd ı . Şafak s ö k m e d e n üç saat ö n c e yola ç ı k m ı şt ı . B u
s ü re M oskova'ya varması i ç i n yet e r l i deği l d i . Kara n l ı kta
ye n i d e n doğup D o m n i k i i a ' y a u l aş m a d a n o n a yet i ş rn e k

430
ıçın g ü n ışığında sekiz saat i m ( ş i m d i b i raz d a h a az kal ­
mıştı) vard ı . Ö n ü m d e t e h l i k e l i , b u z l a kap l ı seksen verst­
lik bir yol vard ı . B aşarı l ması i m ka n s ı z deği l d i , y i n e de zor
olacakt ı . At ı m ı ö l d ü rü rs e m b u n u asla b e c e re m e z d i m .
D i zg i n l e ri ç e ke re k at ı m ı yavaşl att ı m .
M o s kova'ya z a m a n ı n d a u l aşamazsa m , b e n i m d u ru ­
m u m o l d u kç a tats ı z , D o m n i k i i a ' n ı n k i ise u m u t s u z ola­
cakt ı . Ö l ü rk e n , çiftçi ve karısı , Vad i m ve M aks gibi acı
çekecek o l ması d ü ş ü n c e s i b e n i m i d e b u l a n d ı r ı c ı bir öf­
keyle d o l d u rd u . Eğe r b ö y l e o l u rsa , b a n a d ü nyada Yuda'yı
yok e d e n e kadar h u z u r yoktu . G e re k i rs e Rusya ' d a ,
Avusturya' d a v e h a t t a t ü m O s m a n l ı İ m p a rat o rl uğu i ç i n ­
d e p e ş i n d e n koşacakt ı m . G e re k i rse K a r p a d a rd a k i t ü m
dağlara t ı r m a n a c a k , a m a o n u b u l ac a k v e ö l d ü r e c e kt i m .
O n a fi z i ks e l o l arak ç o k acı ç e k t i rmeye c e kt i m , b u o n u n
d ü z ey i n e i n m e k o l u rd u , a m a c a n ı n ı alan ı n b e n o l d u ğ u m u
ve b u n u n e d e n yaptığ ı m ı b i l e c e kt i .
S eyahat i m i , b u n d a n o n y i r m i yıl s o n ra o n u gize m l i b i r
Eflak d ağ k ö ş kü n ü n z i n d a n ı n d a b u l acağ ı m ; t a b u t u n u n
ü z e r i n d e k i ağı r taş kapağı yana ç e k e re k yıl lard ı r p e ş i n ­
d e k o ş t u ğ u m canavarı n genç kal m ı ş y ü z ü n ü g ö r m e k i ç i n
fe n e r i m i kal d ı racağ ı m ; d ü nya y o rgu n u y ü z ü m e b a k a n ve
yıllar önce karşı karşıya geldiği a d a m ı n y ü z ü n ü g ö rdü ­
ğ ü n d e o n u tan ı d ı ğ ı n ı b e l l i e d e n aç ı k göz l e r i n i göreceğ i m ;
k ı l ı c ı m kalb i n e g ö m ü l ü p k o k u ş m u ş varl ığına e b e d i y e n
s o n v e r i rk e n o n a D o m n i k i i a 'ya n e l e r yaptığı n ı hatı rlata­
cağı m ; d ü n yaya a i t b e d e n i n i n u z u n , t i k s i n d i ri c i yaşa m ı ­
n ı n y o z l u ğ u n u n a l t ı n d a t o z h a l i n e geleceğini göreceğim
anın hayal leriyle s ü s l e d i m .
Akl ı m ı b u d ü şü n c e l e rl e d o l d u rm a isteği m i n , k e n d i m e
d ü ş k ü n l ü kt e n başka b i r n e d e n i vard ı : diğer d ü ş ü n c e l e ri
uzaklaşt ı r m a k . P y o t r ' u n hat ı r l attığı b i r başka olası l ı k d a
( m a d a l yo n u n d i ğ e r y ü z ü ) m e v c u t t u . Yuda, D o m i n i k i i a ' y ı
k e n d i l e r i n e kat ı l ması i ç i n i kna e d e c e kt i . B u g ü l ü n e s i b i r
şeyd i , a m a yüreğ i m i b u z gibi t i t re t m i şt i . D o m n i k i i a b i r
kad ı n d ı , a m a ayın z a m a n d a kih A ' Kir k a d ı n d ı . S o nsuza
d e k yaşayacağ ı n ı d ü ş ü n m e n i n n e k a d a r m u t i u l u k veri -

43 1
c i o l d uğ u n u d i l e g e t i r m i şt i . O n u n v a m p i r l e r i n hayat ı n a
d a i r bu ş i r i n d ü ş ü n c e s i n i n ge rçeğe y a k ı n o l duğu n a ikna
e t m e k Yuda için n e kadar kolayd ı ? O n u e t k i l eyeb i l m e k
i ç i n yal nızca kendisiyle değil , b e n i m l e de ilgili ne yalanlar
u y d u racakt ı ?
A m a b u o l a m a z d ı . D o m n i k i i a r o m a n t i k v e haya l p e ­
rest b i r kad ı n olsa d a , z e k i ve iyi b i r kad ı n d ı . Ke n d i s i n e n e
t ü r l ü iblisçe y a l a n l a r söyl e n i rse söyl e n s i n b ö y l e b i r şeyi
s e ç m e z d i . Peki ya seçerse , ne yapacakt ı m ? Yuda'dan alaca­
ğım i n t i ka m h e m e n h e m e n ayn ı o l u rd u da, D o m n i k i i a ' d a n
nasıl b i r i nt i kam alacakt ı m ? H i ç b i r kurtarı l m a u m u d u o l ­
mayacağı i ç i n i nt i ka m a l m a ktan başka çare k a l m ayacakt ı .
Yuda' n ı n kan ı n ı paylaştığı a n d a , ru h u c e h e n n e m l i k ola­
caktı . H e m e n o rac ı kta m ı , yoksa ö l ü m l ü b e d e n i n i n yok
o l d uğu z a m a n d a mı c e h e n n e m e gideceğ i n i b i l m i y o r d u m .
A m a ş i m d i b i r vam p i ri ö l d ü re c e k b i rç o k yol b ü i y o rd u m .
Acaba c a n ı m , sevgili D o m n i k i i a m i ç i n hang i s i n i ku l l a n ­
ın a m g e re k e c e k t i ?
Kafa m d a n bu d ü ş ü n c e l e r i a t a r a k ve kaygan z e m i n d e a t
s ü r m e y e yoğ u n t aşarak a t ı m ı t e k ra r d ö rt n a l a s ü r m e y e baş­
l ad ı m . B u h a re k e t k o l u m d a , d i rg e n i n girdiği yerde keskin
bir acıya n e d e n o l m u ş t u . O n u t a m a m e n u n u t m u ş t u m ve
ş i m d i seyahat i m i gec i kt i receği korkusuyla d u ru p n e ka­
d a r c i d d i o l d u ğ u n a b a k m ay ı göze a l a m ı y o r d u m . K o l u m
h a l a d izgi n l e ri t u t a c a k k a d a r g ü ç l üydü ve o anda i htiya­
cım o l a n tek şey b u y d u . Soğuk kış havas ı n d a , k a l b i rn yol ­
c u l uğ u n heyecanıyla ç a rparak b i r s ü re i l e rl e d i m . Akl ı m
P e t e rsb u rg ' u n etrafı ndaki t e p e l e rd e ve tarlalarda özgürce
at b i n d i ğ i m ( B o n a p a rt e ad ı n ı n Korsika d ı ş ı nda n e redeyse
hiç, Fransa dışında ise kes i n l i kle h i ç d u yu l m a m ı ş o l d u ğ u )
s o r u n s u z genç l i k g ü n l e r i m e gitti . Bugün yaşad ığım tal i h ­
s i z l i kterin s u ç u n u b i r t e k o a d a m a yükl eyeb i l i r m i yd i m ?
O p ri ç n i kl e r i v a m p i re d ö n ü şt ü r e n d e , M o skova'ya g e l m e ­
l e ri n i söyleyen de o deği l d i . Ö n c e k i n i y a p a n Ş eytan , ( h e ­
p i m i z i n isteğiyle) s o n raki n i y a p a n d a D i m i t ri y i d i . Ayrı­
c a u n u t m a m a k gere k i rd i ki, b ü t ü n ö l d ü r m e b e c e ri l e r i n e
rağ m e n v a m p i r l e r aslında y ı rt ı c ı değil leşçildiler. G e l i ş e -

432
b i l me k i ç i n ö l ü m ve k o r k u kalıbı i ç i n d e kalmaları gere­
kiyord u . B u n u garantiye a l m a k i ç i n , barış z a m a n l a r ı n d a
Eflak'ta d i kkat i ke n d i l e ri n e ç e k m e d e n h ayatta k a l m a l a ­
r ı n a yet e c e k kadar ç i ft ç i ö l d ü re re k varl ıklarını gösterm i ş ,
ö l ü m ü n s ı radan h a l e geldiği savaş z a m a n l a r ı n d a i s e e n b e ­
densel iste k l e r i n e g ö m ü l m ü ş l e rd i . Savaş , yaşanan ö l ü ın i e ­
rin ve kat l i a m l a r ı n yan ı n d a ö n e m s i z g ö rü n e c e k d iğer t ü m
kötü l ü k l e r i n gelişmesi i ç i n o rt a m sağla m ı ştı . Savaş , t ı p k ı
a r ın a n a başka b i r ağaç e k e r gib i , h e rh a n g i b i r s u ç u sakla­
mak i ç i n en iyi yerd i r ve savaşta iki taraftan ölen yüz b i n ­
l e rce insanın yan ı n d a O p r i ç n i k l e r i n ö l d ü rd ü ğ ü y ü z kişiyi
u ru u rsayacak a d a m var m ı d ı r? B o n a p a rt e o d ö n e m yal ­
n ı z c a y ü z b i n i e r i n ö l ü m ü n d e n deği l , t ü m Avru p a ' d a d e ­
ğilse b i l e , Rusya ' d a gerçekleşen h e rh a n g i b i r başka ö l ü m
v e t raj e d iyi k ü ç ü m s e m e kt e n d e s o r u m l u yd u . K a h r a m a n
olarak ö l e n b u n c a i nsan varke n , k o r k m u ş ve yal n ı z b i r
h a l d e ö l e n l e r i k i m h a t ı r i a r d ı ki?
Troitskoye ' d e at değişt i rd i m . At ı n b i r n a l ı yo ktu ve t e k ­
r a r yola ç ı k m a d a n ö n c e n e redeyse yarı m saat b e k l e m e k
z o r u n d a kal m ı şt ı m . Eski at ı m a b i n rn e k c a z i p g e l iyordu ;
ancak, at y o ru l m u şt u ve h ı z l ı y ü rü m e kt e b i l e zorlanıyor­
d u . Te krar yola ç ı kt ı ğ ı m d a arayı k a p a d ı m . B u n a rağ m e n ,
M o skova' n ı n e t e k l e r i n e vard ığ ı m d a g ü n e ş b a t ı y o rd u .
Ş e h re doğru i l e d e d i m ve kal a n ı n ı yü rü m e k ü z e re at ı m ı
D e g t i ya m i y C a d d e s i ' n i n a z uzağ ı n d a b i r yere bağlad ı m .
Kapıyı sab ı rsızca ç a l d ı m . P e t ro Petrovi ç açt ı . Ç a m u ra
b u l a n m ı ş v ü c u d u m u b i r aşağı b i r yukarı doğru s ü z e r e k
d u d ağ ı n ı , o n u n yaptığı i ş i y a p a n b i r a d a m a p e k de u y m a ­
y a n b i r b i ç i m d e k ü ç ü m s e m e y l e kıvırd ı .
" M at m a z e l D o m i n i q u e b u gece m ü s a i t deği l , " d e d i
d a h a b e n ağz ı m ı a ç m a d a n .
" Ki m i n l e b e rab e r ? " d iye s o rd u m .
"' M ü s a i t d e ğ i l ' d e rke n , bu rada deği l , d e m e k iste m i ş ­
t i m . Yarın t e k r a r şansı nızı d e n e yi n . "
" Peki n e re d e ? "
" H i çb i r fi k r i m yok. Akşam n e r e d e o l d u ğ u n u b i l me s i
g e r e k e n kişi n i n s e n o l d uğ u n u s a n ı y o r d u m . " Ad a m ı i t i p

433
D o m n i k i i a ' n ı n odas ı n a doğru koşab i l i rd i m , ama adam ı n
yalan söylediğ i n d e n kuşku d u y m a m i ç i n b i r n e d e n yok
t u . D a h a ö n c e D o m n i k i i a b i r m ü ş t e r i y l e m e şgu l ke n , o n u
p a y l a ş ın a rn d a n d u y d u ğ u zevkle b u n u b a n a h e m e n söy
lemisti.
" M argarita b u ra d a m ı ? " d iye s o rd u m , o n u n D o m
n i k i i a' n ı n n e re d e o l d u ğ u n u b i leceği u m u d u y l a . Ş i m d i
Petro Petrov i ç ' i n tavrı b i raz değişmişti . O n u n g ö z ü n d e
a rt ı k t e k a m a c ı e l i nd e k i yıldızı kaç ı rm a k o l a n aşık; o n u n
hayat ı n a kast e d e n a d a m değ i l d i m ; y e n i d e n , i l k t e rc i h i n i
b u l a m a d ı ğ ı n d a o n u n y e r i n e M a rgarita'yı d a kab u l e t m e ­
y e haz ı r , h e r h a n g i b i r m ü ş t e ri o l m u ş t u m .
"Ah , d e m e k k i beyi m i z ku ru ra l l a rd a n hoşlanıyor. Ama
korkarım M a rgarita da m ü s a i t deği l . Raisa m ü sa i t , ama
lütfe n yüzbaşı , ö n c e gidin d e bir ü s t ü n ü z ü baş ı n ı z ı de
ğiştiri n . H at t a bir de yıkan ı n . Raisa için değ Üse bile diğer
m ü şt e r i l e r i n hatırı n a . "
B u m u n u k ı rm a k ü z e re o l d u ğ u m etkis i n i b ı ra k m ı ş o l ­
d u ğ u n u u m d u ğ u m sessiz ve d ü şü n e e l i b i r g ü l ü m s e m e y l e
karş ı h k v e rd i m , s o n ra d ö n d ü m ve y ü r ü m e y e b a ş l ad ı m .
D o m n i kü a ' y ı aramaya n e r e d e n başlayacağ ı ın ı b i l m iyor­
d u m . B e n i b u l m a k i ç i n hana gitmiş o l m a i h t i m a l i vard ı ,
a m a M oskova'ya bu kadar e rk e n d ö n e c e ğ i ın İ b e k l e rn e s i
i ç i n h i ç b i r n e d e n y o k t u ve e ğ e r o raya g i t m i ş olsa b i l e ,
o rada o l m a d ı ğ ı m ı g ö r ü n c e b e k l e rn e y e d e v a m e t m e z d i .
E n iyisi b e k l e m e k ve ran d e v u ev i n i g ö z et l e m e kt i . D o m ­
n i k i i a ' n ı n d ö n e c e ğ i n e e m i n o l d u ğ u m v e Yuda' n ı n d a ge ­
leceği t e k yer b u rasıyd ı . Yuda' n ı n g ü n d ü z seyahat e d e m e ­
diği v e etse b i l e b u n u n e n fazla b e n i m h ı z ı m d a o l ab i leceği
d ü ş ü n ü l ü rs e , o n u n b e ş saat i ç i nde , yani saat o n c ivarı nda
geleceğ i n i u m ab i l i rd i m .
B e kleyecek, g ö z e d e ye c e k v e saklanacak b i r yer b u l ­
m a k i ç i n m e yd a n a göz g e z d i rd i m . Randevuev i n i n karş ı ­
s ı ndaki evl e r i n ç o ğ u b o ş a b e n z i y o rd u . B i rkaç hafta ö n c e
t ı p k ı yağm a c ı Fransızların yaptığı gibi b i r i s i n i n i ç i n e gir­
m e k h i ç çaba g e r e kt i rm e d i . M ey d a n ı d a h a iyi g ö reb i l m e k
i ç i n ü s t kata ç ı kt ı m . Kara n l ı k , t e r k e d i l m i ş evin b a s a m a k -

434
l a n n ı ç ı karke n akl ı m b i rkaç g ü n ö n c e i ç i nd e o n u rs u z b i r
şekilde yığılmış, Vad i m ' i n de aral arında o l duğu Rus , Fran­
sız ve başkalarına ait , kısmen ye n m i ş , kalanı tavu k ke m i ­
ğ i gibi fı rlat ı l m ı ş c e s e t l e re gitt i . A m a b u ra d a n e k ö t ü b i r
koku n e d e sıçan g ü rü l t ü s ü vard ı . Yal nızca yağ m a l an m ı ş ,
b o ş b i r evdi ve yang ı n l ardan ku rtu l a n şanslı e v i e r d e n b i ­
riyd i .
Yukarıda ö n tarafa b a k a n b i r o d a d a , k ü ç ü k b i r eşya
b u l ac a k kadar da şanslıyd ı m . Eski b i r ye m e k masası san­
dalye s i n e o t u r d u m v e u z u n bir n ö b e t o l acağ ı n ı d ü ş ü n e ­
rek m e y d a n a b a k maya k o yu l d u m .
B i rd e n şaş ı rtıcı b i r şey o l d u . T a m o t u r m u ş t u m k i ,
D o m n i k i i a ' n ı n o d a s ı n d a b i r ışık yandığı n ı g ö rdü m . D ü r ­
b ü n ü m ü ç ı kard ı m , p e rd e s i z p e n c e reye doğru t u t t u m ve
D o m n i k i i a ile m ü şte ri s i n i g ö r d ü m . S o n u ç olarak Petro
Petroviç b a n a yalan söyl e m i şt i . Ç ı p l ak t ı ve a d a m a sarı l ­
m ı şt ı . Ad a m p e n c e reye d o ğ ru yü rü rke n , k ı z ı n e l l e ri ada­
m ı n b o y n u n d a , hacakları d a tü m ağırlığını taşıyacağı şe­
k i l d e b e l i n e d o l a n m ı şt ı . Kız onu ö p e rke n başı a d a m ı n
y ü z ü n ü gizleyecek şekild e sağa sola sal l a n ıyordu . Parlak,
koyu re n k saçları b o y n u n d a n aşağı sarkıyor, o m z u n u n
aşağısında i k i s i n i n b e d e n i aras ı n d a kaybolarak , k ı z ı n gü­
zel beyaz s ı rt ı n ı a ç ı kta b ı ra k ı yordu .
Yi rmi d ö rt saatt e n az b i r s ü re ö n c e , b i r başkas ı n ı n
m u h t e m e l e n kaçacağ ı b i r m a n z a ra n ı n gizli t a n ı ğ ı yd ı m .
İ ç i m d e n yükse l e n b u l a n t ı y a rağ m e n o rad a , k e n d i yaşad ı ­
ğ ı m acıların h at ı raları y ü z ü n d e n d u ru p b a k m ı şt ı m . A m a
ş i m d i n e d e n l e r i m ç o k d a h a karmaş ı kt ı . D o m n i k i i a ' n ı n
güve nliği için kesi n l ikle g ö z ü m ü n ü s t ü n d e o l ması gere ­
kiyordu , a m a sevdiği kad ı n ı b i r başka a d a m ı n kolları n ­
d a gören k i m olsa ç e k i p g i d e rd i . H e r n e kadar u z u n za­
m a n d ı r D o m n i k i i a ' n ı n m e s l eğ i n i n gerçeğ i n e raz ı o l m u ş
ve bu a d a m l arı n o n u n i ç i n h i çb i r şey ifade e t m e d i ğ i n e
gerçekten i n anıyor o l s a m d a ; y i n e de b aş ı m ı ç e v i r m e m v e
i ç i m d e n yükse l e n kıskanç canavarı sustu rmaya çalışıyor
o l m a m b e k l e n i rd i .
A m a b e n , yal nızca başka iki insanı böylesi m a h r e m b i r

435
faal iyet i ç i n d e g ö r m e kt e n dolayı deği l , ö z e l l i k l e sevdiğim
kad ı n ı n , nasıl o l u p d a ç o c u k l uğ u m d a bana o l m a s ı gerek
tiği öğret i l e n kad ı n d a n bu kadar farkk ( i l kel b i r hayvan
gib i ) davra n d ığ ı n ı g ö r m e k t e n dolayı da h e y e c a n l a n m ı ş t ı n ı
Ad a m ı n bu kadar kandırıldığı n ı , ilkel içgü d ü l e ri n i n kölesi
o l d u ğ u n u g ö r m e kt e n ve kısa b i r s ü re istediği h e r şeyi e k i ­
ettiği h a l d e u z u n v a d e d e e l i n de h i ç b i r şey kalmayacağ ı n ı
b i l m e k t e n dolayı d a m u t l u y d u m . D o m n i k i i a ' n ı n kalbi
n i n , aşkı n ı n ve r u h u n u n sahibi b e n d i m . Ta Aziz Vasi l iy'e
k a d a r gidiş d ö n ü ş kuyru k olsalar, o n l a r ı n t e rl i çabaları n ı n
karşısında e l i m i n n az i k b i r d o k u n u ş u D o m n i k i i a 'ya d a h a
fazla ş e y ifade e d e rd i .
A d a m k o l u n d a k i b a n d aj d ı ş ı n d a , b e l i n e k a d a r çıplak
tı. Kendisine sarı l m ı ş o l a n D o m n i k i i a ile b e rab e r o d a n ı n
i ç i nde y ü r ü r k e n o n u alttan d e s t e k l e m e k i ç i n e l l e r i n i kal ­
çaları n ı n altına k o y m u şt u . B e rabe rc e p e n c e reye kadar
geldiler; adam o n a doğru yas l a n ı rken kızın s ı rtı d ü z g ü n
ve y u m u ş a k b i r ş e k i l d e c a m a yasland ı . C a m d a n b i raz
ayrıldılar ve a d a m ı n e l leri kızın s ı rt ı n d a yukarı aşağı ge­
z i n i rk e n b i rkaç d a k i ka ö p ü ş m e y e d e v a m ett i l e r . S o n ra
a d a m geri ç e k i l d i ve D o m n i k i i a ayakları n ı n ü z e r i n e çök­
t ü . D o m n i k i i a a d a m ı n y ü z ü n e bakarke n , b e n d e o n u ilk
kez g ö r m e fırsatı b u l d u m .
B u , Yuda i d i . Korkunç b i r yumuşa k l ı k l a D o m n i k i i a ' y a
bakıyor, ö p e c e k m i ş g i b i b a ş ı m eğiyordu , ama g e r ç e k n i y e ­
t i n i b e n b i l iyordu m . Ayağa fırlad ı m , a m a yapab i l e c e ğ i m
h i çb i r şey yoktu . Bağ ı rsa m , s e s i m d u yu l m a z d ı ; duyu l s a
b ü e , b u o n u d u rd u rm a z d ı . G e r i s i n ge riye m e rd ive n l e r ­
d e n i n m e m ve m e yd a n ı g e ç e r e k o n lara u l a ş ın a rn b i r da­
kika s ü r e rd i . Bir silah alsam , ona ateş e d eb i l i rd i m , ama
b u n u n bir va m p i r ü z e r i n d e bir etkisi o l mazd ı .
O d u d a k l a r ı n ı D o m n i k i i a ' n ı n d u d a k l a r ı n d a n ayı rıp
nazikçe b o y n u n a değd i ri rk e n tek yapab i l e c e ğ i m şey d u ­
r u p b e k l e m e kt i . Kız e l iyle u z u n saçları n ı t u t t u ve sanki
b o y n u n u a d a m ı n ı s ı rmasına i z i n v e r m e k ve b e n i m g ö r m e ­
m i kolaylaşt ı rm a k istermiş gibi (belki de b e n i u y u ş t u r a n
d e h ş e t n e d e n i y l e bana ö y l e g ö r ü n ü y o r d u ) o m z u n u n b i r

436
tarafında t o p l a d ı . Ad a m d u d a k l a r ı m aşağı doğru kaydır­
d ı ve d u d a k l a r ı D o m n i k i i a ' n ı n k i l e re değerken kız hafifçe
geriye doğru kaykı l d ı . D o m n i k i i a ' n ı n o m z u n u n arkas ı n ­
dan yal nızca, Yuda' n ı n , gece n i n i ç i n d e n b a n a doğru b a ­
k a n şeyta n i , g r i gözlerini g ö rü y o rd u m . U z u n s ü re i ç m e d i ,
ama az s o n ra kafasını kaldırdı ve b i r a d ı m geri ç e k i l d i .
D o m n i k i i a d e ngesi b o z u k b i r şekild e p e n c e re n i n dağra­
m a l a r ı n d a otu ruyo r , d e s t e k a l m a k için e l l e riyle yanlarına
t u t u n u y o rd u . Yüzü a d a m a b a k a r ş ekild e d u ru y o rd u , a m a
ifade s i n i n d e h ş e t m i , itaat m i , e s r i m e m i o l d u ğ u n u g ö re ­
m i y o rd u m .
Yuda c e b i n d e n b ıçağı n ı ç ı kard ı . O n a zarar vereceğ i n i
d ü ş ü n d ü ğ ü m d e n d o l ayı h i ssett i ğ i m a n i , g ü l ü n e s i korku ;
h a l i h az ı rd a verdiği zararı d ü ş ü n ü n c e b i rd e n geçt i . Yuda
bı çağ ı n ikili u c u n u göğsü n e yaslad ı . Bir an gözle r i n i kapa­
tıp bıçağ ı ç e kt i ve sağ m e m e s i n i n a l t ı n d a iki tane t e m i z ,
k ı r m ı z ı ç izgi o l uştu . Yaralardan sızan kanlar, gergin k a rn ı ­
n a d o ğ ru akıyord u . D o m n i k i i a ayağa kalktı , o n a yaklaştı
ve yaraların h izasına g e l eb i l m e k için hafifçe d i z l e r i n i kır­
d ı . Bir e l i n i a d a m ı n sol m e m e s i n i n ü z e ri n e , d iğ e r i n i o m ­
z u n a k o y d u ve ağz ı n ı göğsüne hast ı n rken a d a m ı k e n d i n e
doğru ç e k e re k a d a m d a n b i rkaç d a k i ka s o m a , bu k e z d e
k e n d i s i a d a m ı n k a n ı n ı içt i .
Yuda e l i n i D o m n i k i i a ' n ı n baş ı n ı n arkası n a koydu ve
göğs ü n e bast ı rd ı . G ö z l e r i n i k a p a d ı ve c i nsel b i r haz d u y ­
gusuyla g ü l ü m se y e r e k baş ı n ı tavana kal d ı rd ı . S o n ra b a ş ı
d ü ş t ü , b i rd e n a ç ı l a n g ö z l e r i n d e k i zafe r ifadesiyle p e n c e ­
re d e n dışarı , m e yd a n ı n karşısına bakaka l d ı .
İ ç i nd e b u l u n d u ğ u m oda t a m a m e n karan l ı k o l duğu v e
Yu d a ' n ı n o rada o l d u ğ u m u b i l m e s i i m ka n s ı z o l duğu h a l ­
de , b a n a doğru bakt ı ğ ı n ı b i l i y o r d u m .

437
 26

S a n d a l y e m e ç ö kt ü m . Yud a ' n ı n yap m aya n i y e d e n d i ğ i

ş e y k o n u s u n d a uyarı l m ı şt ı m . Yetişrnek i ç i n Kurilovo'dan
M o skova'ya u ç m u ş t u m . O l ayın o l d u ğ u b i n a n ı n kap ı s ı n ­
da d u r m u ş t u m . V e Yuda k o r k t u ğ u m h e r şeyi y a p a r k e n
( ç o k sevd iğim b i r b a ş k a yaratığı yok e d e rk e n ) o n u n ö n c e
can ı n ı , sonra r u h u n u e l e geç i ri rken y i n e d e , m ü d a h a l e et­
m e d e n sessizce i z l e m i şt i m .
B i nadan fı rlad ı m ve randevuev i n e doğru koşmaya baş­
l ad ı m . Yan yolda kafa ın ı k a l d ı r ı p D o m n i k i i a ' n ı n p e n c e r e ­
s i n e b a kt i m . I şığı h a l a y a n ı yo rdu , fakat i ç e r i d e D o m n i k i ­
i a y a d a Yuda g ö r ü n m ü y o rd u . B e n bakarke n , ışık s ö n d ü .
D u r d u m . R a n d e v u ev i n e gitsem d e yapab i l e c e ğ i m b i r şey
yoktu . Ö l d ü re b i l e c e k d u r u m d a deği l d i m . İ çeri g i rse m ,
Yuda i ç i n v e h a t t a , d ü ş ü n m e y e b i l e d a y a n a m ı y o r d u m ,
o n u n i ç i n b i l e kolay b i r av o l u rd u m . H i çb i r şeyi d ü ş ü n ­
m e y e d a ya n a m ı y o rd u m . D ö n d ü m ve ş e h r i n karan l ı k so­
kaklarına d a l d ı m . D o m n i k i i a ' n ı n b u gece yaşamas ı n a i z i n
v e re c e k , o n u e rtesi g ü n ö l d ü re c e kt i m .
O gece n e re l e re gittiğ i ın İ b i l m i y o ru m . G ü n d ü z seya­
h at i m b o yu n c a u y k u m u kaç ı ran t ü m karabasanlar ger­
ç e k o l m u ş t u . T u h af b i r b i ç i m d e , Yu d a ' n ı n b e n i kand ı rd ığ ı
d u ygu s u n a kap ı l d ı m . O n u n e p e y c e b i r s ü re M o skova'ya
varamayacağ ı n ı h e s a p l a m ı şt ı m ; b e n d e n ö n c e varama­
yacağ ı n a ise e m i n d i m . B u yüzde n , eğer varması m ü m ­
k ü n değilse , varamaz s a n m ı şt ı m . Oysa o yal n ızca kan ı n ı
D o m n i k i i a ' nj n k i y l e karışt ı rmakla v e o n u da ke n d i s i gibi

438
c e h e n n e m l i k b i r yarat ı k h a l i n e g e t i r m e k l e k a l m a m ı şt ı . Az
ö n c e g ö r m ü ş o l d u ğ u m ve o l m a m ı ş o l m a s ı gereken şey d ı ­
şında m ü t h i ş m a n t ı k l ı b i r m u h a k e m e y d i . D o m n i k i i a b i r
vamp i r o l m u ş t u ve m a n t ı k t a n r ı i a n n a başvu r m a k b u n u
d e ğ i şt i re m e zd i .
Ve Yud a ' n ı n nasıl o l u p d a M oskova'ya b e n d e n ö n c e
geldiği k o n u s u n d a b i r d o l u fikir y ü r ü t m e k i ç i n b i raz h a ­
yal gücü yeterl i o l m u şt u . N asd o l u p d a fiz i k kural l a rı n ı n
böylesi b i r yaratığa işleyeceğ i n i d ü ş ü n eb i l m i şt i m ? Bazı
efsanelere g ö re k e n d i s i n i yarasaya b i l e d ö n ü ş t ü reb i l i rd i .
Bir yarasa n e kadar h ı z l ı uçab i l i r d i ? Fark e t m e z d i ; yarasa
b i ç i m i n d e b i r v a m p i r o n d a n h ı z l ı u ç a rd ı . Kend i s i n i b i r
c ü c eye d ö n ü ş t ü r m ü ş ve M oskova'ya eye r i m d e k i ç a n t a ­
da g e l m i ş o l ab i l irdi . M an t ı k d ı ş ı m ı yd ı ? B u n u söyl e m e k
b a n a m ı kalmıştı? Ü ste l i k fark e t m e z d i . Yuda, h e r nasılsa
M o skova'ya ge l m i şti . Bir şekilde b u n u başarm ı şt ı . A m a
Yud a ' n ı n uyması g e r e k m e y e n kural l a ra bağ l ı kal m ı şt ı m .
B i rd e n b i re v e z i ri n i n b a n a öğret i l e n d e n farklı b i r b i ç i m d e
i l e rl eyeb i l e c eğ i n i söyleyen b i riyle satranç o y n u y o r gibiy­
dim.
D o ğ a ü s t ü olana g i t m eye d e gerek yoktu . Yuda' n ı n i h ­
tiyacı o l a n t e k şey, b i r araba ve b i r s ü rü c ü yd ü . A d a m o n u
palas p a n d ı ras D o m n i kü a ile ra n d e v u s u n a yet i ş t i rmeye
ç a lışırken o , karart ı l m ı ş camlı arab an ı n arka tarafı n d a ,
t a b u t u n u n i ç i n d e g ü n e ş ışığından k o r u n a r a k uyu k l ayab i ­
l i rd i . O n u n g ü n ışığında yap a m ayacağı şeyleri y a p a n b i r
insan h i z m e t k a r ı o l d u ğ u n d a n z a t e n ş ü p h e l e n i y o r d u m .
D o ğ ru a ç ı k lamayı s e ç m eye gerek yoktu . S o ru n , ola­
sılıkları daha ö n c e d ü ş ü n m e m i ş o l m a m d ı . Kibirli b i r şe­
kilde , Yuda'yı y e n d i ğ i m e i n a n m ı ş o l masayd ı m , o l a n l a r ı
d u rd u rabü i rd i m . K e n d i aptal l ığ ı m d a n k o r k m u ş t u m .
A m a gerçek ko rkuyu , Yuda' n ı n h i çb i r z o r l a m a d a b u ­
l u n m a d ığ ı n ı d ü ş ü n ü r k e n yaşad ı m . D o m n i k i i a h e r şeyi
i steyerek yap m ı şt ı . B e n i ya d a Tanrı'yı ve h a t t a hayat ı n
ke n d i s i n i b i l e , sonsuza kadar yaşama i h t i m a l i n i n ( k i b u ­
n u n yolu , sonsuza kadar l a n e d e n m e kt e n geç iyord u ) ca­
z i b e s i n e karşı koyacak k a d a r s e v m i y o rd u . O p r i ç n i k l e r i n

439
v a m p i r o l d uğ u n u b i l iyo rdu , o n a söy l e m i şt i m . O n l a r ı n k ( >
tü o l d u ğ u n u b i l iy o rd u . B u n d a n söz e t t iğ i m i z z a m a n l a r d a ,
s o n s u z a kadar yaşaman ı n b i r hayal o l d uğ u n u söylediğ i ,
Yud a' n ı n ağdalı m e k t u b u n a b e ra b e r c e g ü l d üğ ü m ü z d e
b e n d e n h e p b i r şey saklıyordu . İ ç i n i ç i n Yu da' n ı n hakl ı ,
b e n i m s e haksız o l d u ğ u m u d ü ş ü n ü y o rd u .
B u i h a n e t ç o k c a n ı m ı yakmışt ı . D o m n i k ü a ' n ı n yaptığı
se ç i m i bir yaban c ı , ya d a b e n i sev m e s i n i b e k l e m e d i ğ i m
h a l d e t a n ı d ı ğ ı m ve h atta sevd iğim b i ri yap m ı ş olsayd ı , h e r
şey farklı o l u rd u . Va m p i r o l mayı isteye c e k k a d a r a p t a l ya
da yoz o l d u ğ u n u d ü ş ü n e re k o i nsan i ç i n geçici b i r s ü re
ü z ü l ü rd ü m , a m a o n l a r ı n gerçek yarad ı l ışıarı n ı n farkına
vard ı ğ ı m d a başta d u y m u ş o l d u ğ u m b ü t ü n s e m p a t i yok
o l u rd u . Tam d a Yu d a ' m n d e d iğ i gibi v a m p i r o l ab i l m e k
i ç i n gereken t e k n i te l i k istiyor o l m a k t ı ve a y n ı i s t e kt i r k i ,
insanlığın geri kal a n ı n a duyu l a c a k h e rh a n g i b i r sevgi b e k ­
l e n t i s i n i safdışı b ı ra k m a k i ç i n yete rliyd i . i na n ç l ı b i r kat i l ,
b e l k i a n n e s i h a r i ç k i m se n i n k e n d i s i n e ac ı ması n ı b e k l e ­
m e z . O z a m a n b i l e annes i , b e n i m s u ç u m n e d iye d ü ş ü n ­
m e z m i ? Yani yal nızca D o m n i k i i a i ç i n ü z ü l m ü y o rd u m .
K e n d i m i ç i n ağl ıyord u m . B i rçok koşu l d a o l duğu gib i ,
k e n d i ç ı k a n ın ö n p l a n d ayd ı . A l d a t d a n "'be n d i m " . D o m ­
n i k i i a " b e n i " değil , Yuda'yı s e ç m i şt i . B u n u ö n l e m e k i ç i n
gereke n l e ri yap m a m ı şt ı m . Ac ı ın ı n n e d e n i b e n i m k ü ç ü k
d ü ş m ü ş , Yu da' n ı n ü s t ü n l ü k kazan m ı ş o l mas ıyd ı . D o m n i ­
kiia d a b u m e k a n i z m a n ın b i r parçasıyd ı , a n c a k duygu l a ­
n ın o n u n l a başlayıp b i t m i y o rd u .
Yine d e b u n l a r ı n h i ç b i r i s i d oğru değ i l d i . B u n l arı n h e p ­
s i D o m n i k i i a ' n ı n sevg i m e layık o l ma d ığ ı ; b u y ü z d e n o n u
h o ş g ö r m e d i ğ i m , yani h i ssett i ğ i m ü z ü n t ü n ü n o n u n i ç i n
o l m a d ı ğ ı ge rçeği n e daya n ı y o rd u . A m a o n u n i ç i n ü z ü ­
l ü y o r d u m . O n u t a n ı y o rd u m . Kararı n ı a n l ı k b i r y o l d a n
ç ı kınayla verd iğ i n i , i ç i n d e n b i n l e r c e s e s " hayır" d iye hay­
k ı r ı rke n , "evet" d iye fısıldayan sesin ağı r bast ı ğ ı m b i l iyor­
d u m . O b i n l e rc e ses art ı k sonsuza k a d a r s u s t u ru l m u ş t u ;
b u n d a n e m i n d i m . E m i n d i m ç ü n k ü M atfey, Pyotr, Yuda
ve d iğ e rl e r i n i n g ö z l e r i n e b a k m ı ş ve bu seslerin rı kadar

440
azaldığını g ö r m ü ş t ü m . Bir sene ö n c e b e n i D o m n i k i i a ' y ı
i l k kez z iyaret e t m e y e i k n a e d e n de y i n e böyle kü ç ü k ,
gürültücü b i r sest i . H e p b i r ağızdan " M arfa" d iye bağ ı ran
sesler o zaman b o ğ u l m u ş t u ve d a h a ye n i ye n i akltma gel i ­
yord u . O z a m a n d a n bu z a m a n a kadar D o m n i k ü a ile iliş­
kim bana h e p güzel ve doğru g ö r ü n m ü ş t ü . D o m n i k i i a da
ye n i haliyle ilgili böyle mi d ü ş ü n ü y o r d u ? Yuda 'tun kan ı n ı
tatması o n u b i r anda ( t ı p k ı b e n i m o n u n eti n i n tad ı n a ilk
kez bakt ı ğ ı m zamanki gibi) ö n ü n d e u z a n a n v a ro l u ş u n n e
k a d a r zevkl i o l d uğu n a t a m a m e n ikna m ı e t m i ş t i ?
T e h l i k e l i b i r y o l d ayd ı m . D o m n i k i i a ' y ı ve o n u yargı­
lamamak için geçerl i o l ab i l e c e k n e d e n l e ri b ü t ü n gece
keyifle d ü ş ü n eb i l i rd i m , a m a e rtesi gü n , g ü n ışığıyla bera­
ber o n u n ölmesi gerektiğ i n i ve b u n u yap a n ı n b e n o l m a m
gerektiğini b i l iy o rd u m . M aks' ı n ajan o l d u ğ u n u öğre n d i ­
ğ İ rnde o n a d u y d u ğ u m sevgiyi u n u t ın a rn z o r o l duysa d a ,
yü reğ i m i , D o m n i k i i a ' n ı n kaprisle b a n a karşı d ö n e n kal ­
b i n e b i r t a h t a m ı z ra k saplayacak kadar soğu t m a m d a h a
da zor o l acakt ı . D oğruyd u , b i r v a m p i r ö l ü m ü , b i r Fransız
aj anından çok daha fazla hak e d i y o rd u ; ne var ki d iğer
yandan D o m n i k i i a ' y a d u y d u ğ u m sevgi , M a k s ' a d u y d u ­
ğ u m sevgiden çok d a h a fazlayd ı . Ç o k d a h a fazla deği l ;
farkl ıyd ı . S o n u ç t a , M aks'a karşı davranış b i ç i m i m i n doğ­
ru o l u p ol madığıyla ilgili kuşku l a r ı m ü z e r i n d e daha ö n c e
d ü ş ü n m ü ş t ü m , h a l a d ü ş ü n ü y o r d u m . Ü z e r i n d e n günler,
aylar, yıllar geçtikten sonra bile D o m n i k i i a ' y ı ö l d ü r m e k ­
l e doğru b i r iş yap ı p yap m a d ı ğ ı m ı d ü ş ü n ü y o r o l ac a kt ı m .
B u n d a n dolayı bu gece , z a m a n ı geldiğinde karars ı z l ığı m ı n
e n a l t d ü z e y d e ol ması i ç i n , n e fre t i m i b i l e rn e z a m a n ı yd ı .
O n u yok e t t i k t e n sonra u z a n ı p kuşku lü ksü i ç i n d e yü z e ­
b i l i rd i m . O sırada ü z ü l m e k t e n başka yapab i l e c e ğ i m b i r
şey kal m a m ı ş o l u rdu .
Ke n d i m i D i m i t r i y ile kısa b i r s ü re b o yu n c a Boris M i ­
hailoviç v e N atalya Borisovna ile b e rab e r kaldığı m ı z , Ki­
tay G o ro d ' d a k i kilisenin b a h ç e s i n d e b u l d u m . S ı rt ı m ı b i r
m e z a r taşına daya m ı ş yerde o t u r u y o rd u m v e karın ru t u ­
b e t i i ç i m e işl iyordu . N e oraya geldiğimi n e d e n e kadar

44 1
z a m a n d ı r o rada b u l u n d o ğ u m u h a t ı r l ı y o rd u m . U yuyakal
m ı ş o l madığı m a e m i n d i m , ama gece nasılsa g e ç m i şt i . G ö k
yüzü fark e t t i r m e d e n yıldızlı bü karan l ı ktan öfkeli bil
maviye d ö n ü ş m ü ş t ü ve b i r t e k b e n ve güneşi karşılayan
kuşlar b u n u n farkındayd ı . B u sefer karabasan ı m , kuşların
güneşe karşı şakımaya başlamasıyla sona e r m e d i . D a h a d a
kötü l e şt i . G e c e g ö rd ü ğ ü m d e h ş e t d o l u manzaralar, g ü n
b o y u g ö re c e k l e ri m i n yal nızca u v e rt ü rüyd ü . D o m n i k i i a' y ı
ö l d ü re c e kt i m . A m a b u d e h ş e t o k a d a r b ü y ü k b i r d e h ş e t t i
k i , yal nızca s e y ü c i o l arak kalmayac a k , o n a k at d a c a kt ı m
d a . H e r a n geri ad ı m atab i l i r d İ m ve d e h ş e t s o n b u l ab i l i r
d i , a m a b u n u ( d ü ş ü n m e kt e b i l e z o r l a n d ı ğ ı m ) o n u n yaşa­
maya d e v a m e d e c e ğ i i h t i m a l i i z l e y e c e kt i . Ö n c e k i akşam ­
ki eylemsizliği m i n b e d e l i n i b u g ü n ö d e y e c e kt i m .
A m a g ü n u z u n d u . Ş i md i , t a m g ü n e ş d o ğ m u ş k e n git­
m e m i ç i n bü n e d e n yoktu . D ü n D o m n i k i i a ' y ı k u r t a r m a k
ü z e re Ku rilovo'dan M oskova'ya k o ş t u r m a k i ç i n gün ışı­
ğ ı n d a sekiz saat i m vard ı . B aşaram a m ı şt ı m . B u g ü n ayn ı
m i kt a r d a g ü n ışığım vardı ve y a p m a m g e re k e n t e k şey
M o s k ov a ' m n b i rkaç sokağ ı n d a d o l a ş m a k , b i r od aya gir­
m e k ve z a t e n ö l m ü ş o l a n bü b e d e n e t a h t a b i r h a n ç e r sap ­
l a m a kt ı . Yola ç ı kı p g ö rev i m i y e r i n e get i r m e k i ç i n öğleyi
be k l e yeb i l i rd İ m ve y i n e de öğl e d e n s o n ran ı n çoğu b a n a
kal ı rd ı .
H e m e n yol a ç ı kt ı m . D o m n i k i i a ke n d i c e h e n n e m İ var­
l ı ğ ı n ı n farkına varacak d u ru m d a o l mayab i l i rd i , a m a i ç i m ­
de o n a karşı b i r sevgi kırıntısı kaldıysa , o n u gereksiz b i r
şe k il de g e c i kt i rm e d e n o rt a d a n k a l d ı r m a k b e n i m göre ­
v i m d i . Yüz ü m e s ü r m e k i ç i n b i r avuç kar a l d ı m ve karda
kan l e ke l e ri o l d u ğ u n u g ö r d ü m . Etrafı m d a k i b ü t ü n kar
kan l e k e l e riyle kap l ı yd ı . B u ke n d i k a n ı m d ı . K o l u m d a k i
yara g e c e nasılsa aç ı l m ı ş ve yanı b a s ı m d a k i kara a k m ı şt ı .
T e m i z kar b u l m a k i ç i n b i raz u z a n d ı m v e y ü z ü m ü karla
y ı kad ı m . Z a t e n yete r i n c e ü ş ü m ü ş t ü m ama b u z l a b u t e ­
m a s b e n i d i ri l t m i ş , uya n d ı rm ı şt ı . Ağz ı m a b i r avuç k a r al­
d ı m ve d i h m i n ü z e r i n d e e r i tt i m . S o n ra y a p m a m g e re k e n i
y a p m a k i ç i n y o l a koyu l d u m .

442
 Kilisenin b a h ç e s i n d e n ç ı karke n , d ü ş ü n c e l e r i m b e n i
b i r k e z d a h a yan ı l tt ı . Degtiyarniy C a d d e s i ' n e d o ğ ru d a
aksi y ö n ü n e d oğ ru da g i t m e m i ş ; s a n k i o raya g i t m e k iste ­
m i y o r m u ş gib i , çevre s i n d e n d o l a n a n b i r yola g i r m i şt i m .
Yö rü ngem d a i resel y a da kuyru k l uyı l d ı z gibi e l i p t i k deği l ,
bir göktaşı gibi h e l e z o n i yd i . H e r d ö n ü ş b e n i D o m n i k i i a ' y a
yaklaşt ı rıyo rdu , ama asla d o sdoğru o n a y ö n e l m i y o r d u m .
T ı p k ı S m o l e n s k ' t e n sonra M oskova'ya geri d ö n d ü ğ ü m d e
sanki r a n d e v u ev i n e tesadüfe n g i d i ş i m gib i . S a n k i a r z u m u
çalan h ı rsız , doğru ve yanl ı ş olana d a i r b i l d i kl e r i m i n b e k ­
ç i s i n i ç a k t ı r m a d a n geçeb i l e c e k m i ş gib i . Ş i m d i a h l a kı m ı n ,
d u ygu l a n m a fark e t t i r m e d e n yol a l m a s ı gerekiyord u .
A z sonra y i n e o n u n p e n c e re s i n i n a l t ı n d ayd ı m . Z e m i n
katta , o n u n k i n i n a l t ı n d a b u l u n a n p e n c e re d o ğ ru d a n salo­
na aç ı l ıyord u . İ çe ri s ü z ü l m e k ve b i rkaç saat s o n ra ö n kap ı ­
sında saygıdeğer b i r m ü ş t e r i gibi karş ı l a n a rak içeri alına­
cağ ı m bu y e rd e k i odaya ç ı kmak ç o k kolayd ı . Aç ı k p e n c e re
t a m karş ı m d ay d ı ve h e m e n arkas ın d a D o m n i k i i a ' n ı n oda­
sına, yani D o m n i k i i a ' y a , yani o n u n ö l ü m ü n e ç ı kan m e r­
d iv e n l e r vardı ve istesem kaçab i l i rd i m .
İ ç e ri g i rd i m .
İ çe r i d e k i sessizl i k v e kara n l ı k t a n ı d ı k deği l d i . Pazar­
lık d iğer o d a l a rd a n çok bu o d a d a yap ı l ıyord u . Ö n c e l e ri
b u rası h e p m u d u , ışıklı ve g ü r ü l t ü l ü b i r y e rd i . Yukarıda­
k i odada tek ve b e l i r l i bir şey yapmayı h e d e fl eyen b e n ,
g e ç m i şte b u ra d a p e k oya l a n m a k i s t e m e z d i m , b u y ü z d e n
d ü k k a n ı n ö n tarafı b e n i h i ç i l g i l e n d i rme m i ş , b a n a h i ç ca­
z i p g e l m e m i şt i . Bu sefer, akl ı m a gelen bu hatı rayl a n e re ­
deyse gözyaşiarına b o ğ u l a c a kt ı m . Buraya h e r g i rd i ğ İ rn d e
h i ssettiği m b e k l e nt i y i ; bakışları ın ı n u t a n g a ç b i r ş e k i l d e o
k ı z d a n b u kıza dolaşıp n i hayet D o m n i k i i a ' d a d u rd u ğ u ­
n u ; b a z e n o n u o rada g ö re m e y i n c e ge l i p h a t ı rı ın ı s o rm a k
i ç i n m e rd i v e n l e rd e n i n me s i n i b e k l e d i ğ i m i h a t ı r l a d ı m .
O d a karan l ı kta b i l e b u n l a r ı n i z i n i t a ş ı y o rd u . Kızların b i r
z a m a n l a r odayı d o l d u ra n alçak sesl i k o n u ş m a l a r ı n ı ve
aşıkları n ı n alçak ve gereksiz b i r ş e k d d e baştan ç ı karıcı
m ı rı l t ı l a n n ı h a t ı r l a d ı m . Bu, o d aya son girişim o l acakt ı . Bu
karan l ı k ve sessiz haliyle bu rayı ç o k farklı b i r olaya giı
d i ğ i m b i r o d a ol arak h a t ı r l a m a k t a n k o r k u y o rd u m . G e n
d u rarak yalnızca m u t i u z a m a n l a r ı ye n i d e n yaşamakla
kalmıyo r , aynı z a m a n d a y a p m a k z o ru n d a o l d uğ u m şeyi
yap m a k i ç i n yukarı ç ı k mayı da gec i kt i riyord u m .
D ışarısı ayd ı n l ı k o l duğu h a l d e p e n c e re l e rd e k i ağıı
p e r d e l e r içe riyi !oş yapıyordu . M asada bir m u m vard ı ,
yakt ı m . T i t re ş e n alevin o l u şt u rd u ğ u b e l l i b e l i rs i z gölgeler,
adayı h e r z a m a n o l d uğu gibi canlı h a l e g e t i rmeye yet­
m i y o rd u . M e rd i v e n l e rd e n ç ı kmaya b a ş l ad ı m . Ü ç ü n c ü ve
beşinci basamaklar, b a s m a m l a b e rabe r , yüksek ve t i z bir
sesle ö t t ü . S aat sekiz buçuğu geçiyord u , a m a b i n a d a k i hiç
k i m se n i n h e n ü z k a l kmaya y e l t e n meyeceğ i n i b i l i y o rd u m .
İ ş gece geç s a a d e r e k a d a r s ü rüyordu ve n e re d eyse t ü m sa­
b a h uyuyarak t o p a r l a n m a y l a geçiyord u . Yaptığım g ü r ü l t ü
k i mseyi u ya n d ı rm a m ı şt ı .
S a h a n l ığı g e ç t i m ve e l i m i D o m n i k i i a ' n ı n kap ı s ı n ı n
t a k ın ağ ı n ı n ü z e r i n e k o yd u m . Takınağı ç e v i r m e d e n ö n c e
k u l a k k a b a rtt ı m . İ ç e r i d e n h i ç ses g e l m iy o rd u . N e b e k l e ­
d i ğ i m i b i l m iy o rd u m . İ ç i m d e n kapıyı ç a l m a k g e l iyordu .
B u n u n yeri n e , açıkça kibarlığa işaret e d e r b i r ş e k i l d e b i r
d u raksad ı m . T a k ın ağ ı ç e v i rd i m ve i ç e ri g i rd i m .
İ çe ri d e k i h e r şey t a n ı d ı kt ı . D o m n i k i i a ' n ı n k ap ı n ı n
karşısında d u ra n t u v a J e t masas ı n ı n ü z e ri k a z ın e t i k m a l ­
z e m e l e riyle d o l u yd u . B ü y a n ı n d a p e n c e re vard ı ; p a r l a k
g ü n ışığı k e p e n k ve k a i m p e r d e l e rd e n p e k az geçip i ç e r i
g i re b i l iyordu . T a m karşıda yatağı vard ı . H afif s o l u ğ u n u
duyab i l iyor ve h e r s o l u k alıp verişiyle b i r l i kte b att a n i y e ­
s i n i n i n i p kalktığını g ö reb i l iyordu m . S o ğ u k b i r geceydi
ve ö rt ü l e re sıkı sıkıya s a n n m ı ş ü . Yal nızca güzel yüzü d ı ­
şarıdayd ı . Atkuyruğu yap ı l m ı ş u z u n , koyu re n k l i saçları
ya n daki yastığa yayı l m ı ştı .
Perde ve k e p e n k l e r i s o n u n a kadar açıp d ışarıdaki gü­
neşin p e n c e re d e n odas ı n a g i r m e s i n e ve o n u n b e d e n s e l
art ı k l a rı n ı , Yakov Zevedeyev ve Pyot r ' a yaptığı gibi yok
e t m e s i n e izin v e r m e k kol ayd ı , a m a akl ı m a güneş ilk kez
ü z e r i n e v u rduğu n d a Pyot r ' u n g ö z l e r i n d e k i d e h ş e t d o l u

444
bakışı ve güneş ışığına ç ı karke n Yakov Zevedeyev ' i n att ı ­
ğı çığlık geld i . B e n c e b u , o n l a r i ç i n ö l ü ın i e r i n e n ko rku n ç
ve a c ı d o l u o l a n ıyd ı . Bu D o m n i k i i a'ya y a p m a k iste d i ­
ğ i m şey deği l d i . O ikisinin ve d iğer O p r i ç n i k l e ri n , k e n d i
ö l ü m l e ri n i n ve bu ö l ü m ü b e n i m y ü z ü m d e n tatt ı k l a rı n ı n
farkında o l m a l a rı n ı i ste m i şt i m . Bu y ü z d e n (hiWi uya n ı k
o l d u kları n ı garantiye almak i ç i n ) a h ı ra şafak s ö k m e d e n
ö n c e g i t m i şt i m . D o m n i k i i a i l e d u ru m b u n u n t a m ters i ­
neyd i . Va m p i r olarak hayat ı n ı n ne kadar kısa sü rdüğü n ü n
y a da b u n u sona e rd i re n i n b e n o l d uğ u rn u n farkında ol­
ması g e r e k m i y o rd u . O n u n gerçek hayat ı n a ö n c e k i gece
Yuda tarafı n d a n son verilm işti . Ben yalnızca o n u n pisliği­
n i t e m i z l i y o rd u m .
M u m u yatağ ı n başu c u n d a k i k o m o d i n e koyd u m v e
n a zikç e yan ı n a o t u rd u m . M u m u n ışığı, h e m e n yan ı n d ak i ,
i k i y a d a ü ç kez ısırık a l ı n m ı ş b i r e l mayı ayd ı n latıyord u .
D o m n i k i i a ı s ı rdığından b e r i geçen süre d e , meyv e n i n eti
kahverengiye d ö n m ü ş t ü . B u kesi n l i kle o n u n yediği son
y e m e kt i , yiyeb i leceği son et. O n a b a k m aya çalıştı m , ama
b e c e re m e d i m . Başka tarafa d ö n d ü m , baş ı m ı e l l e r i m i n
arasına a l d ı m ve sessizce h ı ç k ı rmaya başlad ı m . B i r kez
daha nefre t i m i aklıma get i rmeye çalışt ı m . i steyerek bu
canavara d ö n ü ştüğü halde ona karşı d u y d u ğ u m bir nefret
deği l d i . Va m p i rl e re ve özellikle de Yuda'ya karşı d u yd u ­
ğ u m b i r nefrett i . Ş i md i arkamda yatan yarat ı k D o m n i k i i a
değ i l d i ; Yoda' n ı n yarattığı b i r şeyd i : t ü k e t i p ke n d i s i n i n
d e v a m ı hal i n e getirerek yozlaştırdığı b i r yarat ı k . Fransız
kuşat m a s ı altındaki M oskova gibiyd i . Sokaklar ve b i n a l a r
g ü z e l ve t a n ı d ı ktı ; ancak, o n u i nşa e d e n ve i ç i n de yaşayan
insanlar o l m a d a n b i r a n l amları yoktu . Eğer Fransızları
yok e t m e k için fiziksel olarak M oskova'yı da o n l arla b e ­
rab e r y o k e t m e k gerekiyorsa , o z a m a n t a m a m d ı . Yatakta
yan ı m d a yatan canavar r u h u yok e t m e k i ç i n , çalmış ol­
duğu güzel ve t a n ı d ı k b e d e n i d e yok e t m e k gerekiyorsa
ona da t a m a m d ı . B e d e n i yal nızca, b i r z a m a n l a r o n u işgal
e d e n r u h t a n kalan b i r yadigard ı . Vali Rosto p ç i n (eğer adı
gerçekten Rostop ç i n i d iyse) şehrin çoğu kı s mı nı yok et-

445
m e k l e b i r l i kte , yağ m a c ı Fransızların da yaşayamayacağı
h a l e g e t i r e n y a ng ın l a n başiat m a k l a gerçek b i r vatanseve i
o l d uğ u n u k a n ı d a m ı şt ı . Ş e h r i n ö z ü n ü n yap ı l arda değil,
i ns a n l a r ı n d a o l d uğ u n u kavra m ı şt ı . O n u n l a ayn ı fikirde
o l mayan h i ç b i r gerçek Rus y o kt u .
A m a şu a n d a Rosto p ç i n ' i n a m ac ı n a bağ l ı az ın i n i gös
t e r rn e k z o r u n d ayd ı m . D a h a b ü y ü k b i r iyilik i ç i n fiziksel
o l a n ı yok e t m e k z o ru n dayd ı m . D a h a b ü y ü k iyilik dedi
ğ i m D o m n i k i i a ' n ı n ruhu deği l d i ; o ç o kt a n yok e d i l m işti
O n u n hafizasıyd ı . Eğe r o n u n bu değişmiş h a l i n d e k i va­
ro l u ş u n u b i rkaç saat l e s ı n ı rl a n d ı rab i l i rse m , o z a m a n d ö
n ü ştüğü yarat ı k , h ayat ı n ı n iyil i kle d o l u y ı l l a rı n ı n şerefine
l e ke s ü r e m e z d i .
Yatak ö rt ü l e r i n i ç e kt i m ; basit b i r gecel i k giydiği b e d e
n i o rtaya ç ı ktı . B ü t ü n batd i nanç l a ra rağ m e n o n u koru ­
m a k i ç i n h i ç b i r şey yap a m a m ı ş o l a n g ü m ü ş haç h a l a boy
n u n d a n sarkıyord u . H afifçe m ı n i d a n a ra k y ü z ü n d e k i saç
parças ı n ı ç e k m e k i ç i n e l i n i kal d ı rd ı , a m a uya n m a ın ı ş t ı
Eli sanki kalb i n i k o ru y o r m u ş g i b i göğsü n ü n ü z e r i n e d ü ş ­
t ü . E l i n i hafifçe d ü rt t ü ğ ü m d e t e m b e l b i r h a r e k e t l e yan ı ­
na düştü , a m a başka h i ç b i r şey o l m ad ı . Tahta h a n ç e r i m i
ç ı ka rd ı m v e i k i e l i m l e kavrad ı m . H a n ç e r i m i (aslında b i r
ö n c e k i n i ) i l k kez y a p a r k e n a r a m ı z d a g e ç e n k o n u ş mayı
h at ı rl ad ı m . H a n ç e ri o n a doğru sallayıp b ağ ı rd ı ğ ı rn d a göz­
l e r i n d e g ö r d ü ğ ü m korku geldi akl ı m a . B u yo lu s e ç m eye
ve v a m p i r o l maya o zaman m ı karar v e rm i ş t i ? Yoksa bu
kararı d a h a yakın b i r z a m a n d a m ı v e rm i şti ?
Ü z e ri n e d i z ç ö kt ü m ve h a n ç e r i n u c u n u kalb i n i n t a m
ü z e r i n e dayad ı m . B u yarat ı k l ardan b i r i s i n i n l a n e t l i var­
l ığına son v e r m e k i ç i n y a p m a m gereken t e k şey ağı rl ı ­
ğ ı ın ı e l l e ri m i n , o radan d a h a n ç e r i n ü z e r i n e b ı ra k m a kt ı .
D o m n i k i i a ' n ı n c e s e d i acaba n e kadar z a m a n d a ç ü rü rd ü ?
N e de olsa o diğerleri gibi t o z a d ö n ü ş m e y e c e kt i . O d a h a
o n i k i saat ö n c e ö l m ü şt ü . B u p e k b i r ü s t ü n l ü k sayı l mazd ı .
H a n ç e r i sapiayıp h ayat m a son verdiğ i m d e , v ü c u d u h e r
z a m a n k i gibi m ü k e m m e l b i r şekilde kalacak ve ö l ü m l ü
b i r kad ı n ı n k i gibi z a m a n i ç i n d e ç ü rüye c e kt i . G ö z l e r i m i

446
kapad ı m ve yapacak o l d u ğ u m şey i ç i n güç t o p l a m a k ü z e ­
r e d u a e tt i m . Ağırlığıını v e r i p t a h t a h a n ç e r i i ç i n e s o k m a k
ç o k kısa s ü r e c e k b i r h a re ke tt i . Yap mam g e re k e n i yapab i l ­
m e k i ç i n g ü c ü n ve n e fre t i n i ç i m e d o l acağı o a n ı b e k l e ­
dim. Bekledim.
Ben Rosto p ç i n değ i l d i m . E l i m e b i r m e ş a l e verilse , B o ­
n a p a rt e ' ı n yaşad ığı y e r i şaret e d i lse M oskova'yı n e k a d a r
yakab i l e c e kse m , D o m n i k i i a g i b i b i r güze l l iği de o k a d a r
yok e d eb i l i rd i m . Ben O t h e l l o ' n u n a ç m a s ı k u z e n i yd i m .
Aşkı ın ı n akl ı m ü z e r i n d e k i zafe ri , b ü t ü n d u ygu l a r ı m ak­
sini söyle rke n ö l d ü r e m e rn e m a n l a m ı n a g e l iyord u . B e n i
aşan b i r şeyd i ; s a n k i i ç i m d e karşı koyamad ı ğ ı m b i r güç ,
D o m n i k i i a ' n ı n ş i m d i d ü n y a d a n ayrı lmasın a daya n a m a ­
yacağ ı m ı , o n u n yarat ı l ı ş ı n a akıt ı l m ı ş o l a n o n c a aşkın b u
k a d a r kolay b i r şekilde b i r k e n ara at ı l a m ayacağ ı n ı söyl ü ­
y o rd u .
A m a o n u ö l d ü rm e y e c e kse m , n e yapacakt ı m ? O n u
ş i m d i t e rk e d e c e k v e h i ç görmeyece k , a m a b i r m a s u m u n
t u h a f ö l ü m ü n ü d u y d u ğ u m d a o n d a n m ı k u ş k u l a n a c a kt ı m ?
B u ü z ü n t ü b e n i m a h v e d e rd i . H e r k o r k u n ç ö l ü m , b u g ü n ­
k ü eyle m s i z l i ğ i m yü z ü n d e n b e n i m s u ç u m o l u rd u . Ş i m d i
D o m n i k i i a ' n ı n b e d e n i n i y u rt e d i n m i ş b u yaratığı ö l d ü r ­
m e m e y i seçere k , o n u n yaratacağı h e r ö l ü m ü n s o ru m l u l u ­
ğ u n u a l m ı ş o l u y o r d u m . Yarın savaşta y a da b u g ü n k e n d i
e l l e r i m l e ö l e c e k o l s a m ( b u da a k l ı m d a n g e ç m i şt i ) , sonra ­
d a n ö l e c e k o l a n b ü t ü n ru h l a r ı n ö l ü m ü n ü n g ü n ah ı , sorgu
g ü n ü n d e yine b a n a sorulacakt ı . H a n ç e r i D o m n i k i i a ' n ı n
göğsü ne s a p l a m a m a k ke n d i e b e d i r u h u m u l a n e t l e m e kt i ,
y i n e d e b u n u y a p a m ı y o rd u m . Yani l a n et l e n m i şt i m . Bu­
n u n kesinliği ö n ü m d e ye n i bir i h t i m a l ufku a ç m ı şt ı . Bana
ahlaki s o n u ç l a rı n ı d ü ş ü n m e d e n i sted i ğ i m şeyi yapab i l m e
özgü r l ü ğ ü n ü sağlamışt ı . Yaptığı k ü ç ü k b i r h ı rs ı z l ı k i ç i n
i d a m ı n a karar v e ri l m i ş b i ri gib i , i s t e d i ğ i m suçu i ş leyebi ­
l i rd i m . H at t a h ı rs ı z d a n b i l e ö z g ü rd ü m , ç ü n kü o , ö l ü m d e n
sonra başına gelecekleri d ü ş ü n ü p k o r k u y o r o l ac a kt ı .
D ü ş ü n m e s i h e y e c a n vericiyd i ; ancak, kafa ya rmaya
devam e t t i k ç e y a p m a k isted i ğ i m ( ö z e l l i k l e d e bu ye n i

447
özgürlüğe g e l e n e kadar d e n e m e m i ş o l d u ğ u m ) p e k la/
la a h l a k d ı ş ı h a r e k e t o l m a d ığ ı n ı fark e t t i m . Ö z e l l i k l e iyi
b ü i nsan o l d u ğ u m u d ü ş ü n m e z d i m , a m a h ayat ı ın ı n bil
y e rl e r i n d e k ö t ü o l m a d ü rt ü m ü kaybett i ğ i m (belki de h i (
e d i n m e d iğ i m ) a n l a ş ı l ıyord u . B u davra n ı ş t ın s o n u n d a ce
z a l a n d ı n l m a k t a n k o r k m a m n e d e n iy l e g e l i ş m e m i şt i ; belki
d e ö m ü r boyu d u y m u ş o l d uğ u m korku l a r ı n yarattığı b i
r i k i m n e d e n iy l e karakte r i m i n doğuştan b i r parçası h a l i n e
g e l m i şt i . Peki , k ö t ü ol mayı i s t e m e m e k b e n i i y i m i yapı
y o rd u ? İyilik kes i n l i kl e kötü d ü rt ü l e re karşı d i re n m e k
t e n kay n a k l a n ıyordu , o n l a r ı n y o k l uğu n d a n deği l , öyle
değil m i ? Ayarimalara k ap ı l m a m a k i ç i n Tanrı 'ya yalva
r a n l a r yalnızca zayıflardır. G ü ç l ü l e r güç l e r i n i ö l ç m e k için
ayari m a l a ra i htiyaç duyarlar. B e n i ayartan tek şey vardı
D o m n i kü a ' n ı n aşağd ı k varl ığın ı n yaşamas ı n a i z i n v e r m e k
ve b u n a h i ç savaşmadan tesl i m o l m u ş t u m . B u n u n için
geç k a l m a d ığ ı m ı , k e n d i ku rtu l u ş u m i ç i n yal nızca elimi
kaldırıp s o n ra aşağı b ı ra k m a m gerektiğ i n i , a m a b u n u yap ­
mayacağ ı m ı , h i ç b i r z a m a n yapamayacağ ı ın ı b i l i y o rd u m .
Ke n d i m i l a n e t i e rn e kararı ın ı n akla yak ı n t e k avanta­
jı vard ı . D ü n y a ü z e r i n d e kalan son g ü n l e ri m i , o n d a n ay­
r ı l ı ş ı m d a n s o n ra i z l eyeceğ i m yo l u n baş aşağı olacağ ı n ı
b i l e re k yaşayac aksa m , e n a z ı n d a n yal n ı z o l mayacakt ı m .
D o m n i k ü a i l e b i r l i kte o l a c a kt ı m . Kend i s i n i n kısa b i r s ü re
ö n c e o l d uğu gibi b e n i d e alıp b i r va m p i r olarak yenide'n
yarat m a s ı n a izin v e r e c e kt i m ve böylece c e h e n n e m e e l ele
yo l c u l u k e d e c e kt i k . E n son b ö b ü rl e n m e i h t i m a l i n e asıl­
d ığ ı rn ı n fa rk ı n d ayd ı m ; yan ı nd a o l m a rn ı i steye c e kt i . Eğer
i s t e m e z s e va m p i r o l a rak ye n i d e n doğmayacak şekilde
o n u n e l l e ri n d e ö l e c e kt i m . Kibrim ustal ı k l a cezal a n d ı rı l ­
m ı ş o l ac a kt ı .
T a h t a h a n ç e r i m i yatağ ı ın ı n yan ı n a k o yd u m v e D o m ­
n i kü a ' n ı n güze l l iğ i n e son kez b a kt ı m , s o n ra p a r m a k l a r ı ­
m ı yalad ı m v e b a ş u c u m u z d a d u r a n m u m u s ö n d ü rd ü m .
Ç i z m e l e ri m i , p a l t o m u v e k ı l ı c ı ın ı ç ı kard ı m , ye re att ı m ve
yanma u z a n d ı m . P a l t o m u n a l t ı n d a , yara l ı kol um un b ı rak­
tığı kardı pisliği g ö rd ü m , a m a b u n u n ö n e m i yoktu . Eğe r

448
uya n ı rsam D o m n i k i i a ile ayn ı t ü r d e b i r yarat ı k o l m a k i ç i n
uyanacakt ı m ve ö n ü m ü z d e s o n s u z b i r b e rab e rl i k o l ac a kt ı ,
" ö y l e b i r yara n ı n b e n i m için h i ç b i r ö n e m i yoktu . U y k u m
eld iği h a l d e i k i gece boyu n c a g ö z ü m ü k ı r p m a m ı ş t ı m v e
h ayat ı m l a ilgili bu kadar ö n e m l i b i r karar v e r m e k i ç i n
uygun d u ru m d a o l u p o l ma d ı ğ ı m ı m e ra k e d i y o rd u m . B u ,
k a r ı m a ve oğl u m a karşı h i ssett i k l e r i m a ç ı s ı n d a n n a s ı l b i r
a n l a m taşıyord u ? B e n i m ru h u m c e h e n n e m e yazg ı l ı olsa
bile, o n l a r en a z ı n d a n h ayatta o l d u ğ u m s ü re i ç i nde eşliği­
mi ve desteğ i m i hak e t m i y o r l a r mıyd ı ? B u nları yanıtıaya­
mayacak kadar y o rgu n d u m .
Yapacak o l d uğ u m şeyi n e n ilginç y ö n l e r i n d e n b i ri d e ,
d ö n ü p k e n d i ö l ü m ü m e bakab i l e c e k o l m a m d ı . Ö l ü m ü , is­
teyip d e i z l e ye m e d i ğ i m daha b i rç o k z a m a n o l d uğu h a l d e
d ışarıdan b i rç o k k e z i z l e m i şt i m , a m a b i r v a m p i r olarak ,
asıl ö l d ü ğ ü n ü gerçekten h a t ı r l a m a k e n d e r yaşanan b i r
ayrıcalık olacakt ı . Ve c e n n e t e d e c e h e n n e m e de gitse ,
b ü t ü n ru h l a r ı n eşit şansa s a h i p o l ması gerektiğ i n i d ü ş ü ­
n ü y o r d u m . Eğer b u n u d ü ş ü n m ü y o r o l sayd ı m , b u kez d e
c e n n e t e ve c e h e n n e m e i na n ı p i n a n m a d ı ğ ı m s o rusu g ü n ­
d e m e gelecekt i . B u d u ru m d a , l a n e t l e n d i ğ i m d e n nasıl bu
k a d a r e m i n o l ab i l i rd i m ?
A m a b u n l a r ı d ü ş ü n m e k a n l a m s ı zd ı . Yakında öğre n e ­
c e kt i m . U yuyaka l d ı m .

449
 27

U y a n d ı ğ ı m d a b i r rahats ı z l ı k h i ssett i m . Ç e v re m d e k i l e r
t a n ı d ı k gibiydi a m a ısrarla ç ö z ü l m e y i i steye n b i r m e s e
l e o l d u ğu n u n fark ı n d ayd ı m . İ l k ve m u h t e m e l e n ö n e m ­
siz g ö z l e m i m , h a l a hayatta o l d u ğ u m d u . S ağ ı m a doğru
u z a n d ı m a m a D o m n i k i i a art ı k yan ı m d a deği l d i . Kal k m ı ş
o l ma l ı yd ı . B e n i g ö r m ü ş o l m a l ı yd ı . O n u n k a m n ı i ç i p v a m ­
p ü o l m u ş o l a b ü m e m i ç i n b e n i m d e uyan ı k o l m a m ge­
re k i y o rd u . B u n u y a p m a k için k a l k ı p ye n i d e n yat m ı ş ve
o l a n l a n u n u t m u ş m u y d u m ? Fiziksel ya d a z i h i ns e l olarak
farklı olup o l m a d ığ ı m ı a n l amaya ç a l ı şt ı m . H i ç b i r ye re va­
ra m a d ı m .
P e n c e reye doğru i l e r l e d i m v e d ışarı b a kt ı m . Anla­
d ığ ı m kadarıyla sabah ı n ileri saatle riyd i . Karlar g ü n e ş i n
ışıklarıyla p a n l d ı y o rd u . Yansıyan ışık y ü z ü m d e p a r l a d ı ve
e l i m i n gölgesini yan ı m d a k i boş yastığa d ü ş ü rd ü . Va m p i r
deği l d i m . Ö n c e d e n d ü ş ü n d ü ğ ü m gib i , bu yarat ı k l ardan
b i ri s i o l m a k , b e n i yaratan ı n k a m n ı e rn e b i l m e k için ke n ­
d i m d e o l m a l ı yd ı m . D o m n i k i i a b e n i h e n ü z k e n d i s i gibi
bir yarat ı k h a l i n e get i rm e m i şt i , a m a yakında g e t i r e c e kt i .
D ı şarıda b i r ayak sesi d u y d u m ve kap ı n ı n t o k m ağ ı d ö n ­
m e y e başlad ı . Va m p i r o l acağ ı m a dair i n a n c ı m b i rd e n b i re
kayb o l m u ştu . B e n i b u n u d ü ş ü n m e y e i t e n m a n t ı k z i n ­
c i ri n e geri d ö n m e m i m ka n s ı zd ı . D o m n i k i i a ' n ı n dişleri­
n i b o y n u m a geç i receği ve k a n ı m ı içeceği i h t i m a l i ş i m d i
m i d e b u l a n d ı r ı c ı ve k o r k u t u c u gel iyord u . Kend i m i b ö y l e
b i r yazg ı d a n k o r u m a k i ç i n o n u seve seve ö l d ü rü rd ü m .

450
 Yatağın, b i r ö n c e k i gece h a n ç e r i m i b ı rakt ı ğ ı m tarafı n a
doğru u z a n d ı m . K o l u m d a k i acıyla b e rab e r , u y u r k e n k o ­
l u m d a k i yara n ı n sarı l m ı ş o l d u ğ u n u d a fark e t t i m . H a n ­
ç e r i m orada değ i l d i . O d aya göz at ı p o n u b u l d u m . S a n ­
dalye n i n ü z e ri n d e , g ü z e l c e kat l a n m ı ş p a l t o m u n ü s t ü n d e
d u ruyo rd u . Ç i z m e l e r i m sandalye n i n h e m e n yan ı n d ay d ı
ve k ı l ı c ı m arkas ı n d a n sarkıyordu . Ben d a h a e l i m i u z a t a ­
m a d a n kapı açıld ı . S o n ra p a n i ğ i m yat ışt ı . İ ç e r i d e g ü n ışı­
ğ ı vard ı . O d aya g i re n h e r kimse , v a m p i r o l amazd ı . Eğer
D o m n i k i i a ise , b e n i m m ü d a h a l e m e gerek k a l m a d a n h e ­
m e n yok o l u rd u . Ö y l e b i l e olsa , yatakta k o r k u d a n b ü z ü ­
l ü p batta n i y e l e r i b a ş ı m a kadar ç e k e rd i m .
D o m n i k ü a i d i . E l i nde , ü s t ü n d e e k m e k , soğuk e t ve
k o k u s u n d a n i ç i n d e kahve o l d u ğ u n u a n l a d ı ğ ı m bir çay­
d a n l ı k olan b i r t e p s i vard ı . O d a n ı n i ç i n d e y ü rü d ü , p e n c e ­
reyi geçti v e tepsiyi t u v a J e t masas ı n a b ı ra kt ı .
" G ü nayd ı n , " d e d i ışıltılı b i r sesl e . Yanıt v e r m e d i m . Ya­
tağa g e l i p y a n ı m a o t u rd u . Vam p i r o l ma d ığ ı n ı a n l a m ı ş o l ­
d u ğ u m h a l d e , geri ç e k i l d i m . Fark ettiğ i n i b e l l i e d e r b i r
şey y o k t u . Ko l l a r ı n ı b o y n u m a d o l ad ı , baş ı n ı o m z u m a yas­
Iadı ve b e n i k e n d i n e doğru ç e k e r e k b o y n u m u ö p m e y e
başlad ı .
" Bu ç o k güzel b i r sürpriz , " d e d i .
" N e ? " d iye i n l e me y i başard ı m .
" S e n i n l e b e ra b e r uya n m a k , e l b e t t e ! " O t u r d u ve ba­
cakları n ı hattan i ye n i n altına soktu . " B u rada o l d u ğ u n u bi­
l i y o r d u m gerç i . Petro Petroviç arad ı ğ ı m söyl ed i . Yine d e ,
b e n i gö rmeye g e l m eyi bu k a d a r gec i kt i r m e n i b e k l e m i ­
y o rd u m . Ki mseye fark e t t i r m e d e n nasıl ç ı kıp gideceği n i
d e b i l m i y o ru m . Ö n c e b a nyo yapab i l i rs i n e l bette . " Kalktı
ve tuvaJet masas ı n a doğru gitt i .
" Ü z g ü n ü m , " d iye ın ı rı l d a n d ı m içgüdüsel b i r t e p k i yl e .
Kal b i rn ç a rp ı yordu v e hızla r a h at l a m ı şt ı m . Z a m a n ı geri
d ö n d ü r m e k ve d e h ş e t i n asla var o l mad ı ğ ı n ı g ö r m e k t e n
başka h i ç b i r ç ö z ü m ü o l m ayan m ü t h i ş d e h ş e t d o l u b i r ka­
rab a s a n d a n s o n ra gerçeğe u y a n m a k gibiyd i . Ö n c e k i gece
D o m n i k i i a ' n ı n p e n c e re s i n d e g ö rd ü ğ ü m şey karabasan

45 1
değil d i , a m a o n a b e n z e r b i r d e h ş e tt i . Yi ne d e , h e r nasılsa
kaç ı n ı l maz s o n u c u g e r ç e k l e ş m e m i şt i . D o m n i k i i a b i r i n ­
sand ı . G e c e b o yu n c a d ü ş ü n m e l e r i m s o n u c u n d a yapacak
m a n t ı k l ı bir şey b u l a m a m ı şt ı m ve ş i md i , basit ve açıkla­
n a m a z ç ö z ü m g e l m i şt i . O va m p i r deği l d i .
"Ah , ç o k ü z g ü n ü m Lyoşa, " d e d i gerçek b i r k e d e rl e .
" D alga g e ç i y o rd u m . N e kadar k ö t ü kokuyor o l u rsan ol ,
s e n i h e r z a m a n seveceği m i b i l iyorsu n . " ö z e l l i k l e yüzü n ­
d e k i hayal kırıklığ ı n ı g ö rü n c e , g ü l ü m se y i p yaptığı espriyi
o n a y l a rn a m a m ı n kabal ı k o l d uğ u n u a n l ad ı m , a m a h e r h a n ­
g i b i r t e p k i göste r e m e y e c e k kadar d ü şü n c e l e re d a l m ı şt ı m .
E l i nd e b i r fi ncan kahveyle geld i . " Ko l u n nasıl o l d u ? "
" D ü n gece n e re d e yd i n ? " d iye s o rd u m .
" Ç o k ö ğ re n m e k istiyo rsan , b i r m ü ş t e r i y e z iyarete git­
m i şt i m . B ü t ü n işim b u ra d a k i y l e s ı n ı rl ı deği l . "
" N e z a m a n geri d ö n d ü n ? " Yaşadığım şoku ve ko rkuyu
bast ı rab i l m e k için alçak ve i h t i rassız bü sesle konuşuyor­
dum.
" N e d i r b u , Lyoşa?" d e d i kızgınlıkla ayağa fırlayarak.
" N e i ş yaptiğ ı m ı b i l iyo rsu n . B i rd e nb ü e ayrı ntıya m ı gir­
m e k istiyo rsu n ? "
" S öyle b a n a ! " d iye . h o rn u rd a n d ı m yalvarır b i r sesl e ,
ona d ö n ü k b i r ş e k i l d e yatağa u z a n ı rke n . Yatağı n yan ı n a
d i z ç ö kt ü ve baş ı m ı e l l e r i n i n arası n a ald ı .
" N e d i r bu , Lyoşa?" d iye sord u , b u n u n n e r e d e n ç ı kt ı ­
ğ ı n ı a n l a m a k i ç i n g ö z l e ri m i n i ç m e bakarak. " N e d e n bu
haldesin ? "
" S e n i d ü n Yuda i l e görd ü m , " d e d i m sakin b i r şeki l d e .
" N e ? " İ na n m a z l ı ğ ı s a h i c i g ö r ü n ü y o rd u .
" Ş u p e n c e re d e n , " d e d i m işaret e d e r e k . " S iz i i z l e d i m . "
" B e n i m i ğ ö z e d i yo rd u n ? " Kızg ı n l ı ktan ç o k hayal kırık-
lığı y a ş ı y o rd u .
" B u n u n i ç i n ç o k geç , " d e d i m , b i l e kl e r i n d e n t u t u p aya­
ğa kal karke n . " i ki n i z i ve b e rab e r n e l e r yaptığ ı n ı z ı gör­
düm . "
" Lyoşa , d ü n gece bu odada b i r e rk e k yoktu . " Sesi , h a ­
yatı n ı n b a n a söyleye c e k l e r i n e bağ l ı o l d uğu n u a n l a m ı ş
gib i , b u z gibi soğuk ç ı kıyo rdu .

452
 " Ö y l e m i ! " d iye h o m u rd a n d ı m . " B e n c e sen avukat o l ­
mal ı s ı n . Bir e rk e k g ö r m e d i n , a m a Yuda'yı g ö rd ü n . "
" G e c e yarısına k a d a r bu raya d ö n m e d İ m v e gelir gel ­
m e z yatt ı m . B a n a n e gö rdüğü n ü a n l at . "
" O l a n l a r ı g ö r d ü m . i ki n i z i b i r l i kte g ö r d ü m . S e n i p e n ­
c e reye kadar taş ı d ığı n ı g ö rd ü m . S e n i ı s ı rd ığı n ı g ö rd ü m .
Senin . . . "
D o m n i l t i i a e l i n i gec e l iğ i n i n yakası n a koydu ve boy­
n u n u gö reb i l e y i m d iye sıyırd ı . " Eğer b e n i ısırd ıysa , yara
i z l e ri n e re d e ? " Vam p i rl e t e m a s ı o l m a d ığ ı n ı iyice gö reb i ­
l e y i m d iye b o y n u n u gererek baş ı n ı b i r o yana , b i r bu yana
ç e v i rd i .
D i l i m t u t u l m u ş t u . E l i m i b o y n u n a k o yd u m ve z a t e n
apaç ı k o l a n d u r u m u t e y i t e t m e k i ç i n d e r i s i n i gererek ya­
k ı n d a n b a kt ı m . Kafam karı ş m ı ş h a l d e yatağa ç ö kt ü m ; o
da y a n ı m a o t u rd u . Başımı kucağ ı n a k o y d u m ve boş göz­
lerle tavana b a k m aya b a ş l ad ı m .
" Belki de hayal g ö rd ü n , Lyoşa, " d e d i yat ı şt ı r ı c ı b i r ses­
le, b a n a ilk kez b e l i rg i n b i r şekilde a n n e m i hatırlatara k .
Ü zg ü n b i r şekilde baş ı m ı sallad ı m .
" H ay ı r . H ayal deği l d i . G ö r d ü m . O l a n l a rı g ö rd ü m . "
"Ve b e n i m v a m p i r o l d u ğ u m u d ü ş ü n d ü n , öyle m i ? "
S o ru s u n d a alaycı b i r t o n vard ı .
" Evet , " d e d i m . G ö z l e r i m d e n b i r d a m l a yaş yuvarl a nd ı .
E l i n i e l l e r i m i n arasına a l d ı m v e d u d a k l a r ı m a b a st ı rd ı m .
Bariz o l a n soru aklına d ü ş m e d e n ö n c e b i r a n d ü ş ü n d ü .
" Pe k i , bu sabah b u ra d a ne işin vard ı ? "
" S e n i ö l d ü r m e y e ge l m i şt i m . "
İ y i karş ı l a m ı şt ı . "Anl ıyoru m . "
"Ama y a p a m ad ı m , " d iye a ç ı k l ad ı m .
B i r saniye d a h a d ü ş ü n d ü . "Yani . . . " S o ru s u n u t a m a m ­
l a m ad ı . E l l e r i n i göğsü m d e h i ssett i m . G ö m l e ğ i m i çekişti­
riyor, bir şeyle r arıyord u . " Ü z e r i n d e değild i , " d e d i . " İ ko n a ,
o n u ç ı karmıştı n . "
" O n u D i m i t r i y ' e v e rd i m . "
"Ama o s e n i ko ruyacakt ı . B e n . . . b e n vam p i r o lsayd ı m ,
s e n i ö l d ü reb i l i r , h a t t a d a h a d a k ö t ü s ü n ü yapab i l i r d i m .

453
Akl ı n ı m ı kaç ı rd ı n ? S e n i k o royab i l e c e k t e k şeyi v e rm i ş ­
sin."
" Ko ruyucu o l arak i ş e yaramıyo r , " d iye a ç ı k l ad ı m . " O n ­
ların bat ı ! i nançlar ı yok. "
"Ama ' b e n i m ' var, " d iye bağ ı rd ı D o m n i k i i a . Bir a n d ü ­
ş ü n d ü . " i stediğ i n b u m u y d u ? " d e d i i n a n m az gözl e rl e . " S e n
b i r apta l s ı n Ale ksey İ vanov i ç ; duygusal b i r aptal . " S o n ra
e k l e m e d e n ö n c e d u raksad ı . "Ama t e ş e k k ü r e d e ri m . "
" S anki b e n i s e n d e n u z a k tutab i l e c e k b i r şey varmış
gib i , " d iye m ı rı l d a n d ı m . G ü l ü m s e d i ve b e n i ö p m e k ü z e re
eği l d i .
" H a l a n e g ö rd ü ğ ü n ü b i l m iyoruz , " d e d i konuya geri
d ö n e r e k . " Belki d e b u n u yapab i l i y o r l a rd ı " yüz l e r i n i baş­
ka b i r i n i n k i n e d ö n ü ştü reb i l iyo r l a rd ı r . "
" Kı z ı n y ü z ü n ü g ö r m e d i m , " d iye i t i raf e t t i m . O n u n
D o m n i k i i a o l d uğ u n u d ü ş ü n m e m i n p e k b i r t e m e l e da­
y a n m a d ı ğ ı n ı fark e t m i ş t i m .
" Öyleyse , şansım varm ı ş . U y u r k e n b i r aptal tarafı n d a n
ö l d ü rü l m e y i i s t e m e z d i m . P e k i , sen n e g ö rd ü n ? "
"Yalnızca s ı rtı n ı , saç l a rı n ı . S e n i n ki n e ç o k b e n z iyordu . "
N e y i kast ettiğ i n i a n l a m ı şt ı m .
"Aman T a n rı m ! " d iye fısıldadı D o m n i k i i a . " M a rgarita!
Bazen ben o l mad ı ğ ı m d a b u odayı kul l a n ı r . O n u n k i n d e n
d a h a b ü yü k . Arad aki kapı k i l i t l e n m e z . " Ayağa fırladı ve
kapıya gitt i .
" B e k l e ! " d iye ses l e n d i m . " G ö r d ü k l e r i m e bakı l ı rsa, o d a
art ı k v a m p i r o l muştu r . "
" Peki , n e y a p m a m gerekiyor? O n u öylece b ı rakayım
mı?"
" B ı rak ö n c e b e n g i reyi m . "
'Ya eğe r o b i r v am p i rse ? "
" G ü n d ü z saati ndeyi z , " diye aç ı k l ad ı m . " Fazla b i r şey
ya pam az . "
S an d a l y e d e n h a n ç e r i m i alıp kapıya doğru y ü rü d ü m .
D o m n i k i i a ' n ı n b a n a sıkıca yas l a n m ı ş varlığ ı n ı a r k a m d a
h i s s e d i y o rd u m . G üv e n l i ğ i n d e n e n d i ş e l e n iy o r o l m a m a
rağm e n , y a n ı m d a o l m ası b a n a g ü ç veriyord u . Kap ı n ı n

454
 k ın ağ ı n ı ç e v i r i rken i ç i m d e b e n i güçsüz b ı rakan b i r yor­
g u n l u k h i ssett i m . M oskova'yı dolaşıp v a m p i r l e r i ve h a t t a
Fransızları ö l d ü re c e k g ü c ü m kal m a m ı şt ı . H e p s i n i n defo ­
l u p g i t m e s i n i ve hayat ı n tad ı m ç ı karmayı i s t i y o r d u m ,
ı a d e v a m e t m e k z o r u n d a o l d uğ u m u b i l i y o rd u m . Ka­
ıyı açt ı m .
içerisi kara n l ı kt ı . P e rd e l e r kap a l ı y d ı v e i ç e r i d e k i az
ctardaki ışıkta , yatakta b i r i n i n yatt ığı n ı göreb i l iyor­
"um.
" O ra d a dur, " d iye fısıldadım D o m n i kü a ' y a . S ı rt ı m ı
1uvara doğru v e re re k p e n c e reye u l aşınaya ç a l ı ş ı y o rd u m ,
e n c e reye vard ı ğ ı m d a p e rd e y i h ı z l a k e n ara ç e kt i m ; yatak
odası ışıkla d o l m u ş t u .
Yuda eviatiarına s ı rt ı m d ö n m e m i şt i . Bir z a m a n l a r ba­
na, o ç ü rü y e n c e s e d e rl e dolu odada söylediği gib i , u z u n
vad e l i s o n u ç l a rd a n u z a k d u r m u ş t u . Ö n c e k i geeeki oyu­
n u n amacı M a rgarita'yı k e n d i s i n e yüzy ı l l a r b o yu n c a eşlik
e d e c e k bir v a m p i re d ö n ü ş t ü r m e k deği l d i . D o m n i k i i a ' n ı n
v a m p i r o l d uğ u n a i n a n m a m ve n e re d e ys e yapacak o l ­
m a m g i b i o n u ö l d ü r m e m i ç i n b e n i m ü z e r i m d e oynadığı
bir oyu n d u . O n u k e n d i e l l e r i m l e ö l d ü rd ü ğ ü m ü b i l m e k ,
Yu d a ' n ı n o n a vereceği h e rh a n g i b i r zarardan d a h a b ü y ü k
b i r i n t i ka m o l acakt ı .
A m a o y u n s a h n e l e n d i kt e n s o n ra Yud a' n ı n art ı k oyu n ­
cul ara i htiyacı kal m a m ı şt ı . M a rgarita ç ı p l a k b i r ş e k i l d e
s ı rtüstü yat ı y o rd u . S acakları b i r arad a , k o l l a r ı gevşek b i r
ş e k i l d e iki yan ı n a aç ı l m ı ş ; ç a r m ı h a g e r i l m i ş efe n d i m i z i n
tatsız b i r takl i d i gibi yat ı yo rd u . Boş b o ş tavana b a k a n ölü
g ö z l e ri n i n yer aldığı başından dağılan u z u n , koyu re n k l i
saçları , yastığın ü z e r i n d e b i r h a l e ş e k l i n d e d u ru y o rd u .
S ağ ı ndaki çarşaf ve yastıklar p a r l a k k ı r m ı z ı re n k l i k a n
i ç i ndeyd i . Karn ı n a , göğüslerine ve yanakl a r ı n a d a kan b u ­
laşmıştı . B o y n u n u n sağ tarafı , ancak b i r vurda/ak 'm yapa ­
b i leceği şekilde p a rç a l a n m ı şt ı .
D o m n i k i i a hayk ı rd ı .

* * *

455
 B u o l aydan s o n ra D o m n i k i i a r a n d e v u e v i n d e kalmadı
D iğ e r l e r i de k a l m a d ı . Yetkililer s o ru ş t u r m a başlatınıştı
Kağıtlarıma kısaca bakmaları (suçsuz o l d u ğ u m a i n a n d ı r
d ı kl a r ı n d a n kuşku d u y u y o r o l s a m d a ) o n l arı , b e n i m y a
da D o m n i k i i a ' n ı n p e ş i n e d ü ş e c e k b i r şey o l madığına ikn;<
e t m i şt i . S o ruşturmayı aci l e n d u rd u r m a l a rı n ı isteyebi l i r­
d i m , a m a b u n u y a p m a d ı m . Yuda ve d iğer O p r i ç n i k l e r i n
yarad ı l ışiarı n ı n h e rkes tarafı n d a n b i l i n me s i n i istiyordu m ;
ancak, b u n u p o l i s i n b u l m a s ı gerekiyord u . G e rç e ğ i söyle
se m , k i m s e i n a n m a z d ı .
T ı p k ı d ü ş ü n d ü ğ ü m gib i , b i n l e rc e cesed i n yan ı n d a bu
yeni c e s e d e pek ilgi gösterm e m i ş l e rd i . M oskova ' d a işgal­
c i l e rl e işbirliği yapanları b e l i rl e m e k daha fazla ilgilerini
ç e k i y o rd u . D o m n i k i i a ile konuşsalar, o n u n M a rgarita' n ı n
v ü c u d u n u tarifi i l e b u l d u k l a r ı v ü c u t arasında b i r uyuş­
maz l ı k o l d uğ u n u anlayab i l i rl e rd i . Fazladan bir yara göre ­
b i l i r l e rd i .
D o m n i k i i a ' y ı arkadaş ı n ı n o d a s ı n d a n ç ı karıp k e n d i oda­
sına g ö t ü r d ü k t e n s o n ra , a m a polisi çağırmadan önce b i r
k e z d a h a M a rgarita'yı görmeye g i t m i şt i m . B e d e n i cansız­
d ı . Ö l ü gözleri ı ş ı ktaki değişikliğe t e p k i v e r m i y o rd u . Eti
g ü n e ş l e t e m a s e t t iğ i n d e y a n m ıyo rdu . H e rk e s i n t a h m i n
e d e b i l e c e ğ i gibi Yuda o n u d ö n ü şt ü r m e y e b a ş l a m a m ı ş ,
ö l ü m ü n e n e d e n o l m u ş t u . A m a b u n d a n farksız g ö rü n m e ­
ye n b i r başka ceset d a h a g ö r d ü ğ ü m ü h a t ı r l ı y o rd u m : M os ­
kova sokakları n d a , t a h t a b i r e l arabası ü z e r i n d e g ö t ü rü l e n
Pavel a d ı n d a g e n ç b i r Rus askeri n i n cesed i . O da g ü n e ş
ı ş ı klarından e t k i l e n m e d e n yat ı y o rd u . A m a b i r v a m p i r l e
b i rb i rl e ri n i n k a n ı n ı i ç t i k l e ri ve b i rkaç gün i ç i nde v a m p i re
d ö n ü şt ü ğ ü i ç i n cesedi ç ü rü m e m i şt i .
B u n u n o l m a s m a i z i n v e r e m e z d i m . Ö l ü kalb i n i t a h t a
h a n ç e r i m l e d e l m e k e l i m i n h ı z l ı ve kararlı t e k b i r hareke­
t i n e b a k ı y o rd u . B e n i m için, b u n u M argarita'ya y a p m a k
D o m n i k i i a 'ya y a p m a k t a n n e k a d a r kolayd ı .
D o m n i k i i a b e n i m l e b i r l i kte h a n d a kalıyord u . i l işki ­
m i z i n e n iyi gittiği z a m a n sayı l mazd ı . D o m n i k i i a c a n ı -

456
n ı k o r u m u ş t u ama r u h u M a rgarita ' n ı n ö l ü m ü y l e ağır
bir darbe alm ıştı . Canl ı l ığ ı n ı n e redeyse t a m a m e n yitir­
m i şt i . G ü l ü m s e m i y o r , şaka yap mıyor, h a t t a nefret b i l e
e t m i y o rd u . B u koşu l l a r altında b ü t ü n bu t e p k i l e r i n d o ­
ğal o l duğu n d a n v e b u n l a r ı n z a m a n i ç i n d e geri d ö n e c e ­
ğ i n d e n e m i n d i m a m a o anda, t a n ı d ı ğ ı m v e aşık o l d u ğ u m
D o m n i k i i a ' n ı n tak l i d i b i l e o l amazd ı . O n d a hayran o l d u ­
ğ u m şeyleri y i t i r m e s i n d e n d a h a da kötüsü , b a n a olan b a ­
ğ ı m l ı l ığ ı n ı n b e n i bağuyar ol masıyd ı . E l b e tte bu da yaşa­
dığı geç ici şoka karşı gösterdiği b i r t e p k i yd i , y i n e de b a n a ,
b i z e ne olursa olsu n , b e rab e r yaşad ığımız s ü re i ç i nde b e ­
n i m s o ru m l u l u ğ u m altında o l d uğ u n u h i ssettiriyord u . Be­
n i m z at e n s o ru m l u l u k l a r ı m vard ı : M arfa ve D i mitriy. Bir
başkasıyla başa ç ı kamayacak d u r u m d a değ i l d i m , b u n u is­
t e m i y o rd u m . D o m n i k i i a b e n i m s o ru m s u z l uğu m , b e rab e r
o l d uğ u m u z d a , yan ı nd a geleceği m d e n y a da d ı ş d ü n y a d a n
kaygı duymayacağ ı m i nsan olmalıyd ı . Ş i m d i h e r şeyd e n
çok i ht i yaç d u y d u ğ u m şey b u yd u . 1 8 1 2 y ı l ı n ı n s o n b a h a r
aylarında ş a h i t o l d u ğ u m o kad i a m b e n i yaşlı b i r a d a m h a ­
l i n e getirmişt i . Bana e n y a k ı n üç i nsanı ( M aks ve Vad i m ' i
can vermeleriyl e , D i m i t r i y ' i ise aramızda oluşan aşıl maz
güvensizlikle) y i t i r m i şt i m . D i m i t ri y ' i n karşı karşıya o l d u ­
ğu g e r ç e k t e n korkakça geri çekilmesi , yal nızca b i rkaç gün
sonra, yani ş i m d i b e n i m de gösterme kte o l d uğ u m akıllı­
ca b i r tepkiyd i . M os kova'daki yang ı n d a n sonra yaşad ığım
d e h ş e t geri d ö n m ü ş t ü . O z a m a n güve n l i k k a ç m a ktayd ı ,
ş i m d i ise hareketsiz kalmakta. Yine d e D o m n i k i i a ' n ı n ,
yani "gerçek" D o m n i k i i a ' n ı n g ü n l e r i m i ufak tefe k saçma­
l ı klarla d a l d u rarak ya da uyu ş u k l uğ u m u haklı ç ı karacak
veya yı kacak şekilde karş ı m a d i k i l e re k olsu n , b e n i eyl e m ­
sizliğimden k o p a r m a k i ç i n o rada o l m as ı n ı isterd i m .
Oysa o g ü c ü n ü yitirmişt i . Fransızların y a d a h ayatta
kalan iki O p ri ç n i k ' i n p e ş i n d e n batıya g i t m e m veya o n u n ­
l a b i r l i kte M o skova'da k a l m a m için yalvararak b e n i teşv i k
edeb i l i rd i . Ama s o n u ç t a o rada kald ı m , ama bana yalvard ı ­
ğ ı i ç i n değ i l . Ç ü n k ü n e red eyse h i ç k o n u ş m u y o rd u . Kalma
457
b a h a n e m k o l u m d a k i yarayd ı , ama iyileşiyordu ve b u n d a n
d a h a kötü yaralarla savaşa kat ı l m ı ş t ı m . K a l m a rn ı n n e d e n i
k o r k u yd u .

M a rgarita ' n ı n c e n a z e s i ö l ü m ü n d e n ü ç gün sonra ya­

p ı l d ı . Z a m a n ayırıp c e n az e s i n e g e l m i ş o l a n b i r d o l u ar­
kadaşı ve t a n ı d ı ğ ı vard ı , a m a p e k b i rb i rl e riyle k o n u ş m u ­
yorlard ı , öze l l i kl e d e e rkekler. O ra d a b u l u n a n d o ku z
ü n i fo r m a l ı subaydan d ö rd ü n ü n b e n d e n yü ksek rütb e l i o l ­
m a s ı n a ş a ş ı r m ı şt ı m . As l ı nd a d a h a da şaş ı rt ı c ı o l a n M a rga­
rita i ç i n c e n a z e t ö re n i yap ı l m ı ş o l masıyd ı . M oskova'daki
yang ı n l arda çok ölen o l m a m ı şt ı , fakat onu i z l eyen açl ı k ,
h e m ş e h i rl i l e rd e n h e m d e i şga l c i l e rd e n b i n l e rc e k i ş i n i n
ö l ü m ü n e n e d e n o l m u ş t u . B i rçoğu h C:U a t o p l u m e z a r l a ra
g ö m ü l m e y i b e k l i y o rd u . A n l a d ığ ı m kadarıyla c e n a z e t ö ­
re n i n i n paras ı n ı P e t ro Petrov i ç ö d e m i şt i . S e rmaye l e ri y l e
ilgili gayreti yal n ızca i y i iş yap m aya ç a l ı ş m a n ı n ö t e s i n e
g e ç m i şt i .
D a h a d a ö n e m l i s i , b u t ö r e n D o m n i k i i a ' n ı n r u h hal i n ­
d e a n i b ü d ö n ü ş e n e d e n o l m u ş t u . H e m ö z e l hayatta h e m
d e işye r i n d e arkadaşı o l a n M a rgarita'ya resmi olarak veda
e t t i k t e n sonra, cazibes i n i n bü kısmı ye n i d e n ke n d i n i gös­
t e r m e y e b a ş l a m ı şt ı . Yine de en d ü ş k ü n o l d uğu z a m a n k i o
g ö r ü n t ü s ü h i ç a k l ı m d a n ç ı k m ıy o rd u .
B i rkaç g ü n s o n ra h a n d a k i d a i re m d e o t u r u r k e n b i r d u ­
y u ru d a b u l u n d u :
" B ir iş b u l acağı m . "
" S e n i n b i r işin var ya d a Petro Petroviç ye n i d e n aç ı n c a ,
olacak , " d e d i m o n a . S ö y l e rken b i l e kulağa t u h a f geliyor­
du . B e n i m y e r i m d e olan çoğu a d a m m e t r e s l e ri n i n böylesi
bir işi b ı rakacak o l m a s ın d a n m u t l u l u k duyard ı , a m a b e n
a l ı ş ın ıştı m .
" O raya geri d ö n e m e m . M a rgarita'ya olanlar. . . Şey,
Yuda yapmasayd ı , başka b i risi de yapab i l i rd i . Bir gün b e ­
n i m b a ş ı m a d a geleb i l i rd i . "
458
 " Petro Petroviç g i t m e n e izin verir m i ? " O n u e nge l l e ­
meye ç a l ı ş m ıyordu m a m a kulağa ö y l e gel iyor o l m a l ı yd ı .
" Eğer vermezse , sana açı klaması gereki r . "
Yanına g i tt i m ve yanağ ı n d a n ö p t ü m . " Kesinlikle . " Ya-
n ı n a o t u rd u m . " Peki , n e yapacaks ı n ? "
" B ir d ü k k a n d a y a da h i z m e t ç i olarak çalışab i l i ri m . "
" S e n i h i z m e t ç i o l a rak işe alacak kişiler b i l iyoru m . "
" B u rada m ı , Petersb u rg ' d a m ı ? "
" Bazıları b u rad a , a m a çoğu Petersb u rg ' d a . "
" M oskova'yı t e rc i h e d e ri m , " d iye y a n ı t l ad ı . Ben d e se-
nin M o skova'da o l m a n ı t e rc i h e d e ri m , d iye d ü ş ü n d ü m
a m a o n a söyl e m e d i m .
" D iğ e r yandan , " d e d i d ü şü n e e l i b i r sesl e , " karın ye n i
bir hizmetçi istemez m i ? "
Böylesi b i r d ü z e n l e m e n i n yaratacağı rahad ı ğ ı n b i r a n ­
l ı k g ö r ü n t ü s ü , gerçe kliği n i n t ü k e n m e z t e h l i ke s i a l t ı n d a
yok o l d u . Bir ş e h i rd e b i r eş, diğer ş e h i rd e b i r m e t re s ra­
hat b i r d ü z e n l e m e yd i . Aynı ş e h i rd e o l m a l a r ı işe h e y e c a n
k at ı y o rd u . İ kisinin a y n ı evde o l ması ise M o l i e re ' e layık
bir o l ayd ı . M ü m k ü n deği l d i . U z u n v a d e d e b u n u aniaya­
cağ ı n ı b i l iy o rd u m , ama b u g ü n kü r u h h a l i n d e , d o ğ r u d a n
re d d e t m e k ona zarar v e reb i l i rd i .
" Bu h o ş u n a g i t m e z m i ? " d iye d e v a m e t t i . H al a o n a ve ­
r e c e k b i r yanıt b u l a m a m ı şt ı m . "Prostak, "* d iye m ı rı l d a n d ı
yavaş ç a .
İ ns a n ı n o rd u d a , öze l l ikle kağıt oynaya n l a r ı n arasında
sıkça duyab i leceği bir k e l i meyd i ; kolayca a i d at ı i ab i l e n ki­
şileri aşağı lamak için k u l l an ı l ı rd ı .
"Anlayamad ı m ? " d e d i m dalga geçen b i r sald ı rı edasıy-
la.
" B e n i duyd u n , " d iye y a n ı t v e rd i . B aştan b e r i b e n i t o n ­
gaya bast ı rmaya m ı çalıştığı n ı , yoksa b u n u i k i m i z i d e
u t a n ç t a n k u r t a r m a k i ç i n m i yapt ı ğ ı n ı b i l m i y o rd u m . H e r
h a l ü k a r d a o n u n böyle rahatça e d e p s i z l i k yapab i ld i ğ i n i

1 . ( Rusça) Çaylak, acemi anlamında sözcük. ( Ç . N . )

459
g ö r m e k sevi n d i ri c i yd i . "Yuda' n ı n seni bu kadar kolayı 1
kand ı rab i l m e s i n e şaşırmad ı m , " d iye e k l e d i dalga geçerek
Bazen e s p r i l e ri tats ı z o l a b i l iyordu .

"Yüzbaşı D a n i l ov ! "
Tam h a n d a n d ışarı ç ı k m ı ş t ı m . M a rgarita ' n ı n ö l ü m ü
n ü n ü z e r i n d e n b i r hafta , B o n a p a rt e ' ı n g i d i ş i n i n ü z e r i n
d e n b i r ay g e ç m i şt i . Yerde kal ı n b i r kar tabakası vardı
Sesin n e re d e n geldiğ i n i g ö r m e k i ç i n arkama d ö n d ü m .
S o kağı n karş ı s ı ndaki b i r k a p ı aral ığından b a k a n t a n ı
d i k yüzü g ö r ü n c e y ü z ü m e g e n i ş b i r g ü l ü m s e m e yayı ldı .
B u , N atalya i d i .
S a r ı l m a k ü z e re b a n a doğru koştu . O n u , s o n z a m a n ­
larda hayat ı m d a k o r k u t u c u b i r b i ç i m d e t a n ı n m a z h a l e
g e l m e y e n t e k kişi o y m u ş gib i , b i rkaç dakika k o l l a r ı m d a
tuttu m .
" Ee e , nası lsın baka l ı m sevgili N ataşa ? " d iye s o rd u m .
" İ yiyi m . Bizi son g ö rd ü ğ ü n d e n b e r i d a h a iyiyi m . Başı­
m ı z ı sokacak b i r ye r i m i z var. B ab a m ı n işi var. S e n d e n ne
h ab e r ? "
" Be n iyiyi m , b i raz y o rgu n u m . G e l i p sizi g ö r m e k isti­
y o rd u m . "
D u ru rl a rsa soğuğ u n i l iklerine işleyeceği n i b i l e n M os ­
kova l ı ların h e r z a m a n yaptığı gibi k o n u ş a rak y ü r ü m e y e
başlad ı k .
" S o r u n deği l , " d e d i . "Yüzbaşı Petre n k o Fransızlarla sa­
vaşmakla meşgul o l d uğ u n u söyl e m i şt i . "
" D i m i t r i y ' i g ö r d ü n m ü ? " d iye s o rd u m , M oskova' d a o l -
m a s ı n a şaşırarak.
Başını sal l ad ı . "O da o n l a r ı n p e ş i n d e n g i d e c e km i ş . "
" Fransızların m ı ? "
" H ayır, İ ng i l izleri n , " d e d i acı b i r alayla . D i m i t r i y ' i n ya
d a b e n i m B o n a p a rt e ' t a n başka b i r d ü ş m a n ı m ı z o l duğu n ­
d a n kuşku duyması i ç i n h i ç b i r n e d e n yoktu .
" O n u n e z a m a n görd ü n ? "
460
 " H ı m m . . . beş gün önce . "
" N as ı l d ı ? "
" S e n i n gibi y o rgu n d u a m a d e v a m ed iyordu . " B u rada
bana bir d a k u n d u r m a o l u p o l madığ ı n ı m e ra k e d i y o r d u m .
" O n a g i t m e m e s i n i , Fransızların o n u n yard ı m ı o l m a d a n
ç e k i p gideceği n i söyled i m . A m a b u n u yap m a n ı n sana
borcu o l d uğ u n u söyled i . O n u sen mi g ö n d e rd i n ? "
" B i le rek deği l . "
" Pe ş i n d e n gidecek m i s i n ? "
B i r süre d ü ş ü n d ü m , a m a b i r karara varamad ı m . " Bil­
m i y o ru m , " d e d i m o n a .
" S o n ra , b u g ü n o n d a n b i r m e k t u p ald ı m , " d i y e devam
ett i . O n u n d u r u m u n d a k i b i r kızın o kuyab i l iyor o l ması ­
na şaşırmıştı m , ama D i m i t riy' d e n h ab e r alma fikri akl ı m ı
d a h a da b a ş ı m d a n a l m ı ştı .
" N e d i yord u ? " d iye s o r d u m telaşla .
" Bu o n u n l a b e n i m aramda , " d iye yanıtladı g u r u r l u b i r
sırıtışla. "Ama s e n i n i ç i n m e k t u b u n i ç i n e b u n u koymuş . "
Bana k ü ç ü k b i r zarf uzatıyord u . " B u n u n doğrudan sana
g ö n d e rm e k t e n daha güve n l i bir yol o l d uğ u n u söyled i .
Bu etrafta hfila Fransız aj anları o l d uğu a n l a m ı n a m ı ge­
l iyor? "
E l i m d e k i p a k e t e b a kt ı m . D ı ş m d a yal nızca D i m i t r i y '
i n e l yazısıyla "Aleksey" yazıyord u . Ç o k inceyd i , b e l k i de
t e k sayfaydı ama o k u m a k için sab ı rs ı z l a n ıyo rdu m .
" N e d ü ş ü n ü yo rsu n ? " d iye s o rdu N ataşa.
" N e konuda n e d ü ş ü n ü y o ru m ? "
" M oskova'da hala Fransız ajanlar o l u p ol madığı ko n u ­
sun d a . "
" M u h t e m e l e n yoktu r , " d e d i m d i kkat i m dağ ı l m ı ş b i r
şeki lde. "Ama D i m i t r i y h e r z a m a n temki n l i d i r . "
" O n u o k u m a k istiyors u n , öyle değü m i ? "
Başımla o naylad ı m .
" İ steyeceğ i n i b d i y o r d u m . O y ü z d e n o n u h e m e n bura­
ya get i rd i m . S e n i onunla baş başa b ı rakacağ ı m . "
"Teşekkür e d e ri m , " d e d i m g ü l ü mseye re k . E l i n i ö p t ü m
ve veda e t t i m .

46 1
 " B izi z iyarete gelecek m i s i n ? " d iye s o rd u .
" E lbette . "
" M itka d a öyle söylemişti . "
" Öy l e söyled iyse , yapar. " D i m i t r i y ' i n b u n u yapacağ ı n
dan e m i n d i m .

H a n a d ö n e r d ö n m e z m e kt u b u aç t ı m . Ü ç gün ö n c e n i n ,
3 Kasım i n tari h i n i taşıyordu v e b e k l e d i ğ i m gibi kısaydı

"Aleksey,
S a n ı r ı m Yuda ve F o m a ' n ı n i z i n i b u l d u m . Fransız,
o rd u s u n a sızmışlar ve onlarla b i r l i kte geri çekiliyor­
lar. İ çgüdü l e r i m o nları o rada b ı ra k m a m gerektiği m
söylüyorsa d a , b u n u kab u l etmeyeceğ i n i b i l iyorum ve
b u n a saygı gösterme n i n z a m a n ı geldiğini d ü ş ü nüyo ­
ru m . Ben S mo l e n s k ' t e , geçen sefer bu raya geldiğimiz­
de kaldığ ı m ı z handa kahyoru m ( H 8 ) .
S o n sü rat b a n a ka ü l m a n ı b e k l iyoru m ,

Dostun v e yoldaşın,
Dimitriy Fetyukoviç Petrenko. "

M oskova' da kalmı.K için art ı k k o l u m u b a h a n e e t m e ­

m e gerek yoktu , n e re d eyse iyileşmişt i . N e reye gidece­
ğ i m i b i l m e rn e k gibi bir b a h a n e m de yoktu , D i m i t riy' i n
m e k t u b u söylüyo rd u . Bir kez d a h a yola ç ı kmaktan başka
ç a r e m yoktu , zaten b u n u i s t e m i yo rd u m d a .
M e kt u b u D o m n i k i i a ' ya göste rd i m . H ızla o k u d u . " S e n ­
ce ne kadar s ü re r ? " d i y e s o rdu .
" G i d e c e ğ i m i k i m söyled i ? "
K e n d i m i k a n d ı ramayacağ ı m gib i , o n u da kand ı ra m a ­
yacağımı b e l l i e d e n b i r ifade takı n d ı . K o r ku rn u n b a lı a n e ­
l e re ihtiyacı vard ı , a m a m e k t u p b u n l arı e l i m d e n a l m ı ştı .
" D i m it r i y ' i n yapt ı k l a r ı n d a n sonra g i t m e m gerektiğ i n i
m i d ü ş ü nüyo rsu n ? " d iye s o rd u m .
" H ayır, a m a s e n öyle d ü ş ü n üyorsu n . "
"Ve senin u ru u ru n d a değil , öyle m i ? "
462
 " U m u r u m d a olsa bile , bu b i r şeyi değişt i r i r m i ? " M u h ­
t e m e l e n haklıyd ı .
H ız l a aşağı i n d i m v e b a n a b i r a t hazı rlamaları n ı söy­
led i m , sonra d ö n ü p D o m n i kü a ' n ı n yard ı m ıyla eşyaları ­
m ı t o p l a maya başlad ı m . Kısa b i r s ü re sonra h az ı rd ı m .
M oskova'da o n u işe alabilecek kişilerin b i r l iste s i n i yap ­
t ı m ve e l i n e aceleyle yaz ı l m ı ş b i r tavsiye m e k t u b u t u t u ş ­
t u rd u m . İ ki e l i n i e l l e r i m i n araşma alarak kap ı d a d u r d u m .
" H o şça kal''dan ç o k "e lveda"ya b e n z i y o r d u .
" B e n d ö n e n e kadar b i r i ş bulacaksı n , " d e d i m o n a .
" Belki , " d e d i alçak sesle , sonra göz l e r i n i g ö z l e r i m e dik­
t i . " Lütfe n gitme , Lyoşa, " d iye yalvard ı . Yalnızca bir an
için d ü ş ü n d ü m .
" G i t m e k z o r u n d ay ı m , "
S ı rıtt ı . " G ö rd ü n m ü ? " de d i . " H i ç b i r şey değişm e d i . S e ­
n i ka n d ı rm a k ç o k kolay, Lyoşa, seni prostak. " G e n i ş b i r
g ü l ü m s e m e y l e g ü l d ü m ve o n u sıkıca k u c a k l ad ı m .
" G e ri d ö n e c eğ i m , " d iye fısıldad ı m .
Kışın h ü k ü m s ü rdüğü sokağa geri d ö n d ü m , at ı m a b i n ­
d i m , b i r k e z d a h a batıya doğru , bu k e z Fransızların değ i l ,
k a l a n iki O p r i ç n i k ' i n p e ş i n e d ü ş m e k ü z e re yola ç ı kt ı m .

463
 28

S m o l e n s k yolu son g ö rdüğü m z a m a n k i n e g ö re ta n ı n ­

m a z h a l e g e l m i şt i . Yazın p u s l u sıcaklığı ye ri n i kal ı n b i r
kar tabakasına b ı ra k m ı şt i . Yoldaki kar o l d u kç a ç iğ n e n m i ş ,
y e r y e r s u l u kar, y e r y e r de ç a m u r h a l i n i a l m ıştı . B e n d e
d e ğ i ş m i ş t i m . O n i k i hafta ö n c e ü l ke m i z i savu n m a k için
istekle ve y e n i müttefi k l e r i m i z e ( O p r i ç n i kl e re ) güven du­
yarak, k e n d i n d e n e m i n d ö rt yoldaş olarak yola ç ı km ı ş t ı k .
Ş i m d i yal n ı z D i m i t r i y ile b e n kal m ı ş t ı k ve aram ı z d a k i gü­
ven çok k ı rdga nd ı . Vad i m ve M ak s i m yeri b e l l i o l mayan
m e z a r l a r ı n d a sessizce yat ı y o rd u . Fransızlar M o skova'ya
g e l m i ş ve d ö n m ü ş l e rd i . Biz ya da O p r i ç n i k l e r b u n d a
ö n e m l i b i r rol o y n a m ı ş mıydık? B u n d a n k u ş k u l u yd u m .
B o n ap a rte ' ı n kaderi , ad ı m ı n ı Polo nya s ı n ı rı n d a n atmasıy­
l a b e l i rl e n m i şt i . Batılılar, D o ğ u ' n u n ne kadar b ü y ü k o l ­
d u ğ u n u anlamazlar. Varşova Paris'ten e p e y uzakt ı r . Eğer
B o n ap a rte gidebild iyse , M oskova n e kadar uzak olab i l i rd i
k i ? Asl ı n d a Varşova'ya, Varşova' n ı n Paris'ten u z a k o l d uğu
kadar uzakt ı r , a m a bu seyahat yüz kez d a h a tehl i k e l i d i r .
Yol boyu n c a , geçen haftalarda i l e ri ge ri h a re k e t e d e n
o r d u l a r ı n g e r i d e b ı raktığı y ı k ı m ı n i z l e r i g ö r ü l ü y o rd u . Yol
k e n a r ı n d a b u l u n a n köyl e rd e k i b i n a l a r ya yang ı n l a r ya da
yal nızca kaba kuvvet n e d e n i y l e y ı k ı l m ı ştı . Bunu ilerler­
ken Fransızlar da, geri çeki l i rken Rusl ar da (yal nızca Rus
O rd u s u deği l , b i zz at o rada yaşayan Rus köyl ü l e r i d e )
yap m ı ş o l ab i l i rl e rd i . M oskova'da ç o k e t k i n o l a n yıkma

464
 olitikas ı , B o n ap a rte ' ı n o r d u s u n u n geçtiği h e r y e r d e uy­
u l a n m ı şt ı .
M ozhaysk' ı n öte s i n d e manzara , ileriediğim h e r ve rstte
iderek yepye n i ve k o r k u n ç bir şekle b ü rü n ü y o r d u . Bo­
aparte ' ı n p l an ı , geldiği y e r d e n t a m a m e n farklı bir gü­
e rgahtan ( M oskova' n ı n güneyi ü z e r i n d e n S m o l e n s k ya ­
u n d a n ) geri d ö n m e kt i . Kurilovo'daki d ö rt yol ağz ında
sılı olan Fransız yüzbaş ı n ı n kaçtığı M a l oyaroslavets Sa­
a ş i n d a , G e n e ra l Kutuzov , B o n ap a rte ' ı o yo l d a n çevirip
ekrar kuzeye g i t meye zorlamışt ı . M ozhays k , Fransızların
e n i d e n anayola çıktığı yerdi ve kaç m akta olan o rd u n u n
ard ı nda b ı raktığı y ı k ı n t ı l a r o rada başlıyord u .
Yol k e n a r ı n d a yüz l e rc e ölü a t ( Fransızların a d a r ı ) ya­
tıyordu . Bazıları n ı n ö l ü m n e d e n i yorgu n l u k , açlık ve d o n ­
d u ru c u soğu ktu , a m a b i rçoğu da Fransız n a l b a n t l a r ı n ca­
h i l l iğinin ve tembe l l i ğ i n i n ku rb a n ı o l m u ş t u . N a l ı n b u z d a
kayması n ı ö n l e m e k i ç i n R u s n a l b a n t l a r ı n lasın d ü ş ü n m e ­
y e gerek b i l e d u y m a d a n koyduğu ü ç a d e t b u z m ı h ı bu
atların nallarında yokt u . At ı n buzla kap l ı yolda bir kez
ayağı kaydı m ı , ayağa kalkması için atı n ke n d i s i n i n ya da
s ü r ü c ü s ü n ü n yapab i l eceği fazla bir şey yoktu . S o n radan ,
aç l ı ktan ö l m e kte olan Fransız askerleri n i n , ayağa kalkma­
ya çalışan bu a d a r ı n başına üşüşüp o n ları parçalayarak
karı n l a r ı n ı doyurd u k l a r ı n ı d u y d u m . Çok az sayıda at ı n
başına kurşun sıkacak kadar naz i k davra n m ı ş l a rd ı .
Yine de . askerler de atlarla aynı koşu l lara ye n i k d ü ş ­
m ü ş l e rd i . Karda ceset l e r i n değil yal nızca a t l e ş l e ri n i n
yatıyor o l m as ı n ı n n e d e n i , d a h a a z sayıda i n s a n ı n ö l m ü ş
olması değil , yoldaşları n ı n onları g ö m m e k i ç i n çaba gös­
t e r m i ş o l masıyd ı . Yolculukları (ve o n ları izleyerek b e n i m
y a p m a kta o l d u ğ u m yolculuk) i l e rl e d i kçe böylesi duyar­
l ı l ı kları b i r ken ara b ı rakmaya başlamışlard ı . Ö 1 ü atl a r ı n
yan ı n d a ç o k ç a c e s e t de g ö rü l üyordu .
İ nsan olsu n , at olsu n , ö l ü l e r i n yan ı n d a n geçerke n ,
geç i ş i m d e n korkan b i r kuş s ü rüsü haval a n ıyordu . Ben
geçtikten sonra , hala kalmış olan e d e ri d i d i kl e m e k ü z e ­
r e geri dö nüyorlard ı . M oz h ays k ' ı b i raz geçtikt e n sonra ,

465
i l e r i d e d a i r e l e r ç i z m e kt e o l a n k o c a m a n b i r karga s ü r ü s ü
g ö rd ü m . Kuş sesleri u m u d u n , ye n i b i r g ü n ü n hab e rc i s i o l
d uğu h a l d e , g ö rü l m e l e ri ge n e l l i kle yakındaki b i r ö l ü m im
hab e rc i s i d i r . B i raz sonra B o ro d i n o sahas ı n a g i r m e kt e ol
d u ğ u m u fark e t t i m . O gün hayatta k a l a n l ardan n e kaıl.u
k o r k u n ç o l d u ğ u n u d u y d u ğ u m h a l d e , savaş alan ı n ı n ç o k
az b i r k ı s m ı n ı g ö reb i l m i ş t i m . A m a ş i m d i , n e re d eyse ü ç
a y s o n ra o raya yaklaşı rken ölü sayısının ne k a d a r yüksek
o l d u ğ u n u k e n d i göz l e r i m l e g ö r ü y o rd u m .
O savaştan sonra öze l l i kle b e n i m ü l k e m i n nefes al­
maya fırsatı o l m a m ı şt ı ve ö l ü l e r i k a l d ı r m a k i ç i n de çok
az çaba gösteri l m i şt i , en a z ı n d a n i nsanlar ta rafı n d a n . Kö­
pekler, k u rt l a r ve leşçil kuşlar b i n l e rc e b e d e n d e n alab i l e
ç e k l e r i n i a l m ı şl a rd ı , a m a y i n e d e h e r b i r i n i n n e r e d e ö l d ü ­
ğ ü n ü açıkça b e l l i e d e c e k kadar art ı k kal m ı şt ı . Yolun seki/,
versti savaş alan ı n ı n i ç i n d e n geç iyordu ve t a m o rtas ı n d a
B o rod i n o Köyü vard ı . Köyü n i k i tarafı n a g ö z alab i l d iğ i n e
c e s e t l e r saç ı l m ı şt ı . G ö re b i l d i ğ i m kadarıyla Fransızlar sa­
vaştan sonra en a z ı n d a n ceset l e r i n i g ö rn ın e ye çalışmışlar,
a m a işlerini t a m a m l ayama m ı ş l a rd ı ; aceleyle g ö m ü l e n b a z ı
c e s e t l e r i s e yoğu n yağışla ye n i d e n açığa ç ı km ıştı . T i ksi n ­
d i ri c i o l duğu k a d a r sayması da i m ka n s ı z o l a n kadavrala­
rın sayısı o n b i n l e ri b u l u y o r d u . S a n k i d ü n ya n ı n d ı ş ı nd a n
g e l e n b i r dev e l i n i d ü n ya n ı n t a m o n o ktas ı n a i n d i rm i ş ve
a l t ı n d a kalanları tek d a rbeyle d ü m d ü z e t m i şt i . Ama b u
k a d a r d ü nya d ı ş ı b i r açıklamaya d a g e r e k yoktu . B u rada
ölen h e r insan , d iğ e r b i rç o k i nsan gibi ö l m ü şt ü : bir başka­
sının e l l e ri n d e . At ı m ı m a h m u z l a d ı m ve o ra d a n m ü m k ü n
o l d uğ u n c a ç a b u k g e ç m eye ç a l ı şt ı m . Savaş alan ı n ı n öte ­
s i n d e b i l e b a n a eşlik e d e n c e s e d e r i n sayısında b i r a z a l m a
o l m a m ı şt ı . A m a ş i m d i k i l e r yine , savaşta ö l e n l e r i n değ i l ,
geri ç e ki l i rk e n ö l e n l e r i n cesetle riyd i . H a ngi s i n i n d a h a m i ­
d e b u l a n d ı r ı c ı o l d u ğ u n u tart ı ş maya gerek y o kt u .
Yol b o yu n c a k o n u şt u ğ u m i nsanlard an , geri ç e k i l m e k ­
te o l a n Fransızları ö l d ü re n i n yalnızca b u z ve açl ı k o l m a ­
dığı n ı , a y n ı z a m a n d a R u s çiftçiler de o l d u ğ u n u ö ğ re n d i m .
Fransızlar b i r köyd e n geçerken sev i n ç l e b u y u r ediliyor,

466
onlara ye m e k , şarap ve sıcak yataklar sunuluyor, ama
uyurken ya boğaz ları kesil iyor ya da kafalarına b i re r kur­
şun s ı k ı l ıyord u . Akl ı m a Kurilovo'da l i n ç e d i l m i ş olan
Fransız yüzbaş ı n ı n asılı cesedi geld i . Serflerin işgalcilere
karşı s e m p a t i d u y m a k için h i çb i r n e d e n l e ri yoktu . Ö y l e
b i l e olsa, efe n d i l e ri n i n e m i rl e r i n e u y a r ve o n ları acıma­
dan ö l d ü rü r l e rd i .
S m o l e n s k ' e d ö n m e k ü ç g ü n ü m ü a l d ı . Yolda ye n i at
ve yatacak yer b u l u n ab i l e c e k yerler çok değ i l d i ama ye ­
terliyd i . Fransızlar oradan geeel i h e n ü z iki hafta o l m u ş t u .
Fransızlar için h i ç de d ostane o l mayan yab a n c ı b i r ü l ­
k e d e n , d ü ş m a n l ı k d o l u b i r geçiş yol u , o n ları kavalayan
Rus kuvve t l e ri için gere k l i l i kten dolayı yaşamsal bir kay­
nak h a t t ı o l m u ş t u . Fransızların i l erlemesi sırasında yol ­
dan uzaklaşt ı r d m ı ş o l a n atlar ve e rzak, (sanki N a p o ! e o n
İ srai l oğu l l arı'ndan oluşan o r d u s u n u K ı z ı l d e n i z ' d e n geçir­
meye çal ışan M u sa'ym ı ş gibi) geri ç e k i l m e l e ri n d e n sonra
geri d ö n m ü ş t ü . Tek farkı , M u s a ' n ı n ö n ü n d e geri ç e k i l e n
ve arkas ı n d a n geri g e l e n şeyi n , o r d u s u n a ö l ü m değil , ya­
şam get i r m i ş ol masıyd ı .
S m o l e n s k de M oskova gibi değişmişt i , yan m ı ş , yıkıl ­
m ı şt ı . V e M oskova Fransızların e l i n d e n yalnızca beş hafta
sonra kurtarı ldığı hal de , S m o l e n s k üç ay işgal at ı n d a kal ­
m ı ştı . Kuşat m an ı n son g ü n l e ri n d e , B o n ap a rt e ' ı n o rd u s u n ­
dan geriye kalan soğuk , kuşat ı l m ı ş v e k o r k m u ş askerleri ,
yağmal ayarak bu ş e h i r ü z e ri n d e n geri çeki l i rken d i s i p l i n ­
l e r i t a m a m e n b o z u l m u ş t u . Ş e h ri ye n i d e n i nşa e t m e l e ri
için iki haftadan az z a m a n vard ı . M o skova'yı h i ç bu kadar
kötü bir halde g ö r m e m i ş t i m .
D i m it r i y ' i n b a n a m e k t u b u g ö n d e r m i ş o l d uğu h a n a
gitt i m . B u y ı l d a h a ö n c e de o rada kaldığım h a l d e sah i b i n i
t a n ı m a m ı şt ı m . Kısa b i r k o n u ş m a d a n sonra, k u z e n i olan
önceki sahib i n i n Fransız saldırıları sırasında ö l d ü ğ ü n ü öğ­
r e n d i m . D i m i t r i y b a n a , iki gün ö n c e s i n i n tari h i n i taşıyan
bir m e k t u p b ı ra k m ı şt ı .

467
 "Al eksey,
S e n i b e k l e ye m e d i ğ i m i ç i n ü z g ü n ü m . S ab ı rsızıandı
ğ ı rn d a n ya d a gel meyeceğ i n i d ü ş ü n d ü ğ ü m d e n değil]
F o m a ' n m t a m olarak yeri n i ö ğ re n d i m . Yuda ile be
rab e r l e rd i , a m a art ı k Yud a' n ı n n e re d e o l d u ğ u n u bil
m i y o ru m . Eğer F o m a ' y ı yal n ı z yakalayab i l i rsem , onu
Yud a ' n ı n o rtaya ç ı kmas ı n ı sağlamak i ç i n yem olarak
k u l l a n ab i l i r i m . Yakalayamazsa m , e n a z ı n d a n sayılanın
b i re i n d ü m i ş o l u ru m . H e r h a l ü ka rd a , y a rd ı m ı n ı tak
d i rl e karş ı l ayacağ ı m . B u rada b u l u ş ab i l e c eğ i m i z yerl c ı
s ı n ı rl ı . Yu rtsevo ' n u n kuzeyi n d e k i çiftlik e v i n e ( T l ) g:­
ç i p m ü m k ü n o l d uğu kadar o rada b e kleyeceğ i m .
H e r z a m a n k i gibi dostu n ,
Dimitriy. "

Yu rtsevo batıya doğ ru , iki üç g ü n l ü k yoldayd ı . Ü şü ­

m ü ş t ü m , y o rgu n d u m ve at s ü r m e kte n g e ri l m i şt i m . D i ­
m i t r i y ' i n p e ş i n d e n g i t m e d e n ö n c e S m o l e n s k ' t e b i r gece
iyice d i n l e n d i m . Plan ı , en iyimser görüşle , gözü kara b i r
p l a n d ı . Foma'yı yaka l a m a k m ü m k ü n o l mayab i l i rd i , ama
onu yakalayan ben olsam , Yu da' n ı n yard ı m a gelmes i ­
n e yete c e k k a d a r u z u n s ü r e h ayatta b ı ra k m az d ı m . O n u
a n ı n d a ö l d ü rü rd ü m . D a h a d a iyisi , o rada o l d u ğ u m u fark
e t m e s i n e b i l e fırsat b ı ra k m a d a n ö l d ü rü r d ü m . Bu yarat ı k ­
ların k e n d i ö l ü m l e r i n i n farkında o l ma s ı n a d a i r b i r z a m a n ­
k i isteğ i m , k o r k u rn u n uygu l a m aya y ö ne l i k ç ı karc ı l ığıyla
art ı k kayb o l m u ş t u .
Yuda' n ı n arkadaş l a r ı n d a n b i ri s i i ç i n ke n d i hayat ı n ı
t e h l i keye atacağı fikri D i m i t r i y ' i n p l a n ı n ı n e n g ü l ü n ç ya­
n ı yd ı . B ü t ü n O p r i ç n i k l e r arasında Yuda e n az i nsan , (yo l ­
daş l ı k veya o rtak l ı k duygu l a r ı n a e n az yat k ı n ] o l a n ı yd ı .
A m a D i m i t r i y b e n d e n y a rd ı m iste m i şt i ; o n a yard ı m et­
m e l i yd i m . Foma gibi solda sıfır b i ri hiç i l g i ın İ çekmiyor­
d u , ama o veya D i m itriy, Yuda'yı n e re d e b u l a b i l e c eğ i m i
b i l iyorsa, b u n u n b a n a yard ı m ı o l u rd u .
Ertesi gün e r ke n d e n , y i n e batıya doğru yol a ç ı kt ı m . Yol

468
hala taş gibi b u z l a kap l ıy d ı ve d ışarıda b i rkaç d a k i ka d a n
fazla h a r e k e t s i z d u ra n h e rk e s i ve h e r şeyi k a r l a kap l aya­
cak b i r t i p i vard ı . Yurtsevo , O rsa ş e h ri n i n yal n ız c a b i rkaç
ve rst k u z ey i n d e yd i . Yol ü z e r i n d e ye m e k yiye c e k ve at d e ­
ğ i ş t i r e c e k b i rç o k y e r i n b u l u n d u ğ u D i n y e p e r Vad i s i ' n d e n
aşağı o k a d a r y o l g i t m e k görece l i o l a ra k k o l ayd ı .
B atıya g i d e n yol y i n e a t ve c e s e t l e r l e çevri l i yd i . Ad a m ­
l a r ı n ç o ğ u n u n eşyaları ve h a t t a giysileri soyu l m u ş t u . Fra n ­
sızlara yap ı l a n b u saygısızlığın Rus ç i ft ç ü e ri ve h at t a R u s
askerleri t a rafı n d a n yap ı l d ı ğ ı n ı söyleye meye c e k k a d a r
m i l l iyet ç i deği l d i m , a m a c e s e t l e r i yağ m a l a m a fırsat ı n ı i l k
b u l a n l a r k e n d i Fransız asker arkadaşları o l m a l ı yd ı ve o n ­
l a r ı n d a ş i d d e t l e fazladan giysiye i ht i y a c ı vard ı .
İ ki g ü n s o n ra O rş a ' d ay d ı m v e o gece o ra d a d i n l e n ­
d i kt e n s o n r a , seyahat i m i n s o n etab ı n a , Yu rtsevo'ya d o ğ r u
y o l a ç ı kt ı m . Yol a rt ı k karların i y i c e ç i ğ n e n m i ş o l d uğu , b ü ­
yü k , k a l ab a l ı k kasabalardan geç i l e n b i r yol deği l d i . B u l u ş ­
m a y e rl e r i m i z i b e l i rl e d i ğ i m i z z a m a n , Ç a r A l e k s a n d r' ı n
iyi h u y l u y ö n e t i m i n i n m i , yoksa işgalci B o n ap a rt e ku ­
şat m as ı n ı n y ö n e t i m i n i n m i a l t ı n d a b u l u şa c ağ ı m ı z a d a i r
b i r fi k r i m i z y o k t u . Ü ste l i k p l a n l a r ı m ı z ı muzaffe r b i r yaz
g ü n e ş i a l t ı n d a yap m ı ş t ı k . O s ı rada O rş a ' d a n Yu rtsevo'ya
g i d e n yol yemye ş i l o r m a n l a r d a n geç i l e n çok hoş b i r yol
o l ab i l i rd i . S o n u n d a koşu l l a r ı n böyle olacağ ı n ı b i lseyd i k ,
O rş a ' n m e n sıcak h a n ı n ı n i ç i nd e k i e n b ü y ü k ş ö m i n e n i n
b a ş ı n d a b u l u ş m a y ı p l a n l a rd ı k . A n l a ş ı l a n k as ı m d a ö l e n b i r
i n s a n ı n , b i r s o n ra k i m a rt ayı n d a , m ü k e m m e l b i r ş e k i l d e
d o n m u ş v e k o ru n m u ş h a l d e b u l u n ab i l e c e ğ i b i r ye r s e ç ­
m i şt i k . A m a e n a z ı n d a n yol Fransızlar tarafı n d a n ç i ğ n e n ­
m i ş b i r y o l deği l d i ve b u y ü z d e n at ve i nsan ö l ü l e ri y l e
d o l u d a deği l d i . A m a b u k ü ç ü c ü k m i s i l i e rn e b i l e ke m i ri c i
soğuğu n karş ı s ın d a ö n e m s i z k a l ı y o rd u .
At ı n ü s t ü n d e o l d u ğ u m h a l d e karlar d i z i m e u l aştığ ı n ­
d a , b u yol a d e v a m e t m e n i n b i r a n l a m ı o l u p o l m a d ığ ı n ı
d ü ş ü n d ü m . At ı m d a n i n i p at ı m ı k a r b i ri k i n t i l e ri aras ı n d a n
y ü r ü t m e y i d e n e d i m ; b ö y l e c e b i r s ü r e h ı z l ı i l e rl e d i k . A m a
b a z ı y e r l e r d e k a r o k a d a r kal ı n d ı ki , b o y u m u b i l e aşab i -

469
! i rd i . R a n d e v u m a yet i ş m e i h t i m a l i m azdı ve b e n u l afl
b i l s e m b i l e D i m i t r i y ' i n u l a ş m ı ş olacağ ı n d a n son d e m 1
k u ş k u l u yd u m . D iğ e r y a n d a n O rş a ' d a n çok Yu rtsevo'yi
yakın o l d u ğ u m u d ü ş ü n ü y o rd u m ; yani i l e rl e m e k e n man
tikli h a re k e tt i .
Kar d a h a d a d e r i n l e ş m i şt i . B i r i k i n t i l e r b a z ı yerlerd i - 1 1
kadar yüksekti k i Baltık D e n i z i ' n d e d o n m u ş b i r ge m i gibi
karları yara yara g i t m e k z o r u n d a k a l ı yordu k . Karı n yük
sekliği at ı ın ı n b o y u n u aşıyordu veya b a n a güve n i n d e n ya
da k o r k u d a n dolayı yola devam ediyor, g ö r m e d i ğ i b i r yol
d a o n u y ö n e t m e m e i z i n veriyord u . Beş- altı kat giyi n m i ş
o l d uğ u m halde , b i r e t o b u r g i b i sal d ı ran s o ğ u k c a n ı m ı y a
k ı y o rd u . At ı m n a s ı l daya n ı y o rd u , b i l m i y o r d u m .
G e c e y l e b i r l i kte köyü n i l k ışıkları n ı g ö r d ü m . N o rm a l
b i r gece olsa, ışıklar b i z e k ı l avuzluk e d e r l e r d i a m a şid­
d e t l e yağan karda n o kta gibi görünüyo r ; bü g ö r ü n ü p biı
kayb o l u yo r l a rd ı . G ö r m e m d e n h e m e n s o n ra kayb o l d u k ­
ları h a l d e o n l a ra doğru g i t m eye d e v a m e t t i m . B e ş dakika
s o n ra o n l arı tekrar g ö r d ü ğ ü m d e s o l u m d ayd ı l a r ve daha
uzaktılar. At ı m ı m a h m u z l a d ı m ; isteksizce ışıklara doğru
d ö n d ü . Rüzgar ve kar, şapkamla yakam ı n aras ı n d a ka­
l a n k ü ç ü k aral ı ktan y ü z ü m ü ka m ç ı l ı y o rdu . O b u z gibi
rüzgarda daya n m a kta n s a , gerçek b i r kamçıyla kam ç ı l a n ­
m a y a raz ı yd ı m .
Köyü n ışıkları n ı ye n i d e n g ö rd ü ğ ü m d e o n dakika d a h a
g e ç m i şt i . B u sefe r d a h a yakı n d ı l a r a m a y i n e s o l u m d a , b i ­
z i m y ö n ü m ü z e d i k b i r açıyla d u ru y o r l a rd ı . At ı m ı b i r k e z
d a h a d ö n d ü r m e y e ç a l ı şt ı m , ama k ı p ı rd a m ı y o rd u . i nat
etti ğ i n d e n deği ldi ; sıkışmışt ı . K i ş n e meye çalışıyor, fakat
ağz ı n a b u m u n a d o l a n karlar y ü z ü n d e n b o ğ u k b i r ses çı­
karıyordu . Yere ü ı d i m ; art ı k köyün ı ş ı klarını göremiyor­
d u m . Boyu b o y u m u aşan bir kar yığ ı n ı n ı n i ç i n d e yd i m .
Ö n ü m d e k i kar dağ ı n ı avuç avuç alıp k e n a ra atmaya çalış­
t ı m , a m a kar b e n i m att ı ğ ı rn d a n ç o k daha h ı z l ı yağıyord u .
K ı sa . b i r s ü r e s o n ra e l l e r i m i d e , ayakl a rı m ı d a k ı p ı rdata­
maz hale ge l d i m . H e r h a r e k e t i m l e kar b i raz d a h a d o n u ­
yor, b e n i kıskıvrak e d i y o rd u . O gece d a h a fazla yola d e -

470
vam e d e m e z d i m , a m a eğe r o gece d e v a m e t m e z s e m b i r
J a h a h i ç b i r ye re g i d e m e z d i m . U m u d u m u kaybett iğ i m d e ,
oğuk sanki iki kat ı n a ç ı ktı ; art ı k kısa b i r s ü re s o n ra ö l e ­
ceğ i m i b i l iy o rd u m .
H ay at ı ın ı n s o n d akikalar ınd a güzel şeyle r d ü ş ü n m e ­
y e ç a l ı şt ı m . Akl ı m a kan ın l a oğ l u m u n g ö rü n t ü l e ri geld i ,
ancak ç o k g e ç m e d e n D o m n i k i i a i l e ilgili d ü ş ü n c e l e r o n ­
ları kovalad ı . Akl ı m ı n gözleri b e d e n i m d e n ayrı l d ı ve o n a
a k m a k i ç i n M o s kova'ya gitti ; o n u n iri göz l e ri n i n , d u d a k ­
r ı n ı n ve solgun k u l a k k e p ç e l e r i n i n ü z e r i n e yerleşt i . O
e n i m varl ı ğ ı ın ı fark e t m e d e n , o n u y a k ı n d a n seyred iyor­
u m . S e s i n i n t ı m s ı n ı aklıma get i rd i m ve b i r t e k k e l i meyi
a n l a m a s a m b i l e , sesi D o m n i k i i a ' n ı n g e r ç e k bir t e m s i l i yd i .
Ö l m e k i ç i n b u n d a n d a h a m u t l u bir r u h hali olamazd ı .
Rüzgar ı n ıslığıyla b i r l i kte b i r k u r d u n u l u d u ğ u n u duy­
d u m . Az sonra bir ikincisi o n a kat ı l d ı . Kurt l a r b a n a ulaş­
m a d a n soğuğun h issizleştirmesine t e s l i m o l m a k i ç i n d u a
e d i y o rd u m . Ayn ı a n d a , vurdalak 'larm k u r d a d ö n ü ş e b i l e ­
c e k l e r i n e d a i r h a l k b i lgisini h a t ı r l ad ı m . D u a ın ı değiştir­
d İ m . Eğer soğuk b e n i korumayacaksa , bari u l u m a nor­
m a l , saygıdeğer k u r t l a r d a n gelmiş o l s u n d u .

Karl ı z e m i n d e s ü rü k l e n d i ğ i ın İ ve e t rafı m d a bağrışanla­

rm sesleri n i h a t ı r l ı y o ru m . Yü zü m ü n yakı n ı n d a k i ağızları ,
keskin d işleri ; b i r e t o b u r u n g ı rt l ağ ı ndan g e l e n yarı s i n d i ­
r i l m i ş e t i n t i k s i n t i v e r i c i k o k u s u n u ve y ü z ü m ü n yal a n m a ­
s ı n ı n verdiği t u h a f ve h o ş duyguyu d a h a t ı r l ı y o ru m .

U ya n d ı ğ ı m d a , d iğer b ü t ü n d uygu l a r d a n b a s k ı n o l a n
duygu , sıcakl ı kt ı . Kalı n b i r k ü r k l e sarı l m ı ş t ı m ve yan ı m ­
daki d e m i r sobada y a n a n ateş odayı ı s ıt ı y o rd u . D u d a k l a ­
r ı m d a , b i l i n c i m y e r i n d e deği l k e n b a n a i ç i r i l m i ş o l d uğ u n u
d ü ş ü n d ü ğ ü m şarab ı n t a d ı vard ı . Ate ş i n yan ı n d a , ağızları ­
n ı n y a n l a r ı n d a n d i l leri sarkan ve sık sık sol uyan iki devasa
k ö p e k vard ı . O n l a rı k u rt s a n m a k m ü m k ü n d ü . Kürkleri

47 1
grili beyaz l ıydı ve gri gözleri boş b i r m e rakla b a n a b i l •
y o r d u . K ö p e k l e r d e n b i r i , d u y d uğu b i r ses ü z e r i n e kavım
kaldırdı ve bakışları n ı öte tarafa ç e v i rd i .
" B i raz d a h a şarap i ç ! "
Ses t a m a r k a rn d a n g e l iyord u . U z u n boyl u , kal ı p l ı bil
a d a m ate ş i n b i raz ö t e s i n d e d u r m u ş , dans e d e n a l e v l e n
bakıyor; i r i , kıllı b u r u n d e l i kl e r i n d e n soluk alıp veriyin
d u . Yan ımdaki m a s a n ı n ü z e r i n d e k i b a rd a kta koyu renkli
bir içki , ya n ı n d a da bir şişe vard ı . İ çkiyi içti m ; adam biı
daha d o l d u rd u .
"Teşekkür e d e ri m , " d e d i m , t e k r a r d o l d u ru l m u ş baı
daktan i ç e r ke n .
" D iğ e r t a b u r l a r d a n e p e y c e uzaktas ı n , " de d i .
"Asker o l d u ğ u m u n e r e d e n a n l ad ı n ? " d iye s o rd u m .
" Ü n i fo r m a n yok a m a k d ı ç taşıyorsu n . "
" Fransız o l m a d ığ ı m ı n e r e d e n a n l ad ı n ? "
" S e n k o n u ş a n a k a d a r a n l a m a m ı şt ı m , " d iye açıkladı
h o ro z u ç e k i l m i ş s i l a h ı n ı yavaşça ya n ı n d a k i masaya koyar
ke n , " a m a art ı k b i l i y o ru m . "
i ki m i z i n d e Rusça k o n u ş u y o r o l m a s ı o n u n i ç i n o l duğu
kadar b e n i m için d e güve n vericiyd i . B u kadar b a t ı d ayke n
k e n d i m i , b i r Rus aske r i n bu kadar dostça karş ı l a n mayaca­
ğ ı Polonyalı bir a i l e n i n evinde de b u l ab i l i r d i m .
K ö p e k l e r başları n ı karşıya, kapıya doğru çev i rd i . İ lk i n ­
d e n d a h a gen ç , a m a b i r o kadar g ü ç l ü yap ı l ı b i r a d a m içeri
g i rd i .
" D e m e k u yand ı , " d e d i y e n i ge l e n .
" Evet , " d iye ya n ı t l a d ı d iğeri , " v e b a n a h a l a b u ra d a n e
arad ı ğ ı n ı söy l e m e d i ğ i halde , s a n ı r ı m b i z i m tarafı m ızd a . "
" B i risiyle b u l u ş a c a kt ı m , " d iye a ç ı k l ad ı m . " Bu rası Yurt­
sevo m u ? "
" Evet , " d e d i yaş l ı o l an ı .
" B u raya b i r ve rst uzakl ı kta b i r çiftlik evi var," d iye d e -
v a m e tt i m , " M e z h ev o ' ya doğru . "
"Art ı k yo k . Yand ı . "
" Fransızlar m ı ? " d iye s o rd u m .
" Fransızlar b i l e değ i l . Yanalı b i r yıldan fazla o l d u . "

472
 "An l ıyoru m . A m a arkad a ş ı m s a n ı r ı m y i n e de b e n i ora­
da bekle r . "
" Kimseyi g ö r m e d i k . U n u t m a , b u rad a n g e ç i p köyü
g ö r m e m i ş o l ab i l i rl e r ya da köyd e n geç mişlerd i r , ama b i z
o n ları g ö r m e m i ş o l ab i l i ri z . Köpekler k o k u n u aldığı i ç i n
şanslısın . "
" G e ç e n g ü n o tarafta b i r d u m a n gö rmüştü k , b ab a ? "
d e d i genç o l a n .
" N e z a m a n ? " d iye s o rd u m .
" D ü n y a d a ö n c e k i gün . "
" G i d i p o n u b u l m a l ı yı m , " d e d i m s a n d a l ye d e n kalka­
rak .
" Bu gece o l m az , " d e d i yaşlı a d a m . Etli e l i n i o m z u m a
koydu ve va m p i r Pave l ' i n b e n i duvara yaslarlığına b e n ­
z e r doğal v e b ü y ü k b i r güçle b e n i sand alyeye doğru i tt i .
A d a m h a re k e t e d i n c e k ö p e k l e r d e h ı z l a ayağa kal k m ı ş
ve d i ş l e r i n i göste rmeye b a ş l a m ı şt ı . " S abah gidersi n , " d e d i
kesin b i r t o n d a .

G e c e y i k ü r k ü n ve ate ş i n verdiği sıcakl ı ktan m e s t o l ­

m u ş b i r şekilde , o t u r m a k t a o l d uğ u m sandalye n i n ü z e ri n ­
de geç i rd i m . S ab a h ı n e rk e n saati n d e , yaşına bakarak yaşlı
a d a m ı n karısı o l d uğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü m b i r kad ı n ı n ateşi
b e s l e m e k i ç i n gelmesiyle uya n d ı m . S o n ra b e n i bir başka
odaya çağırdı ve kocası ve oğluyla b e rab e r sessizce kah ­
valtı etti k .
Şafak s ö k t ü k t e n h e m e n sonra evin re isi b a n a d ö n d ü .
" H al a çiftliğe g i t m e k istiyor m u s u n ? " d iye s o rd u .
" G i t m e k z o ru n d ay ı m , " d iye y a n ı t l ad ı m .
" S e n i n l e g e l m eyi teklif e d e rn e y e c e ğ i m , ama sana yolu
gösteri ri m . U z a k deği l , yine d e b u havada t e h l i kel i . At ı n ı
b u ra d a b ı ra k ı p y ü rü m e n gere k . "
"At ı m yaşıyor m u ? " d iye s o r d u m hayret l e . B u n u h i ç
d ü ş ü n m e m i şt i m .
" N e d e n o l m a s ı n ki? S e n i b u l d u ğ u m u z d a k i d u ru m u n ­
d a n ç o k d a h a iyi d u ru m d a at ı n . "

473
 Palto m l a ş a p k a m ı giyd i m ve dışarı ç ı kt ı m . Köy çok
b ü y ü k değ i l d i ve evler sanki kışın sağuğu n d a ısınmak
istermiş gibi b i rb i r i n e s o k u l m u ş t u . Kar d u r m u ş , rüzgaı
b i raz d u r u l m u şt u , ama hava hala çok soğuktu . Köyün tek
ana c ad d e s i n d e n yü r ü y ü p k ö y ü n s ı n ı rı n a geld i k .
" İ zleyeceğ i n y o l bu , " d e d i a d a m b a n a , ağaç ların arası n
daki b u l a n ı k aralığı göstere r e k . "Yalnızca b i r ve rst kadar
Eğer karla kap l a n m a d ı y s a , oraya vardığı n ı a n l a m a k için
yete r l i sayıda b i n a var."
"Teşekkür e d e ri m , " d e d i m .
" Eğer ü ç saate kadar d ö n m e z s e n , seni aramaya çık­
m a m , ç ü n k ü zate n ö l m ü ş o l u rsu n . K u rt l a rd a n ge riye b i r
şey kalmışsa, s e n i i l kb a h a rd a g ö rn e r i m . "
E l i m i u z a tt ı m , a m a o k e n d i n i n k i n i d e r i n c eb i n d e n çı­
k a r m a m a y ı t e rc i h ett i . G österdiği yolda y ü r ü m eye koyu l ­
d u m . El saHamak i ç i n geri d ö n d ü ğ ü m d e o ç o ktan hafif
k a m b u r sırtı n ı d ö n m ü ş , evi n i n sıcaklığına geri dönüyor­
du.
Yola ç ı k m a rn d a n a z sonra rüzgar y e n i d e n başlad ı . T a m
karş ı d a n esiyor, a d ı m at m a rn ı güçleştiriyor ve y ü z ü m ü
k a r tane l e riyle k ı rb a ç l ıyordu . D i m i t r i y ' i n , b ı ra k b u ra d a
kalıyor o l m as ı n ı , varmış o l ab i leceğ i n i d ü ş ü n m e k b ü e saç­
mayd ı , ama bu kadar yakı n k e n geri d ö n m e m g ü l ü n ç ola­
caktı . Aynı şey D i m i t r i y ' i n a k l ı n d a n da g e ç m i ş o l m a l ı yd ı .
Bu raya kadar geldiyse , d a h a öteye de g i t m i şt i r v e "bu raya
kadar" t e k b i r ad ı m b i l e olsa D i m i t ri y b ö y l e d ü ş ü n ü rd ü .
Ü st e l i k d u m a n da vard ı , yan i o rada b i ri s i vard ı ve kal­
mış o l d u ğ u n u d ü ş ü n m e k z o r olsa d a , bu m u h t e m e l e n
D i m it r i y ' d i .
Rüzgarı n b i r s ü r e d u rm a s ı saye s i n d e k ü ç ü k çiftlik evi­
nin y ı k ı n t ı l a rı n ı n ya n ı n d a n geçip g i t m e m i ş o l d u m . Kar,
hala b i n a n ı n t e m e l şekliyle b e n z e rl i k taşıyan yan m ı ş ka­
l ı nt ı ları t a m a m e n kap l a m a m ı şt ı , a m a k a r ın a l t ı n d a k a l m ı ş
olsalar, seç i l m e l e ri ç o k z o r o l u rd u . Kararm ı ş t a h t a l a r ı n
arası nda yürürke n , b i n a n ı n u z a k köşe s i n d e yakın z a m a n ­
d a yakı l m ı ş b i r ate ş i n ( b u kez k a m p ate ş i ) kal ı nt ı l a r ı n ı
g ö rd ü m . Ü z e r i n e o t u ru l m a k ü z e re ç e k i l m i ş karla kap l ı ,

474
b o ğ u m l u kütü k l e r , k ı s m e n , yan m ı ş ve k ö m ü r l e ş m i ş o d u n ­
ların etrafı n a d i z i l m işti . E l i m i ate ş i n ü z e r i n d e gezd i r d i m
ve t a m a m e n soğu m u ş o l d uğ u n u fark e t t i m . S ö n e l i b i r
g ü n d e n fazla o l m u şt u . A m a art ı k D i m i t ri y ' i n b u r a d a n
g e ç t iğ i n d e n e m i n d i m . İ y i bur n e d e n i o l mayan h i ç k i m s e
b ı rak d u r u p ateş yakmak , bu soğuk ve t e rk e d i l m i ş y e re
şöyle b i r b a k ı p g e ç m e kt e n fazlasını y a p m a z d ı . Randevu ­
m a gelmeyi başarm ı şt ı m a m a geç kal m ı şt ı m .
N e re y e d o ğ ru gittiğ i n i a n l a m a k u m u d u y l a , ş i m d iye
kadar epey i ş i m i z e yara m ı ş olan şifrel i mesaj l ardan b i r i n i
arayarak çiftlik evi n i n y ı k ı n t ı ları aras ı n d a d o l aş ı y o rd u m .
O n u b u l m a m z o r o l m ad ı . B i r z a m a n l a r kap ı n ı n o l ması
g e r e k e n ye re kararm ı ş , yarısı yan m ı ş bir masa dayan m ı şt ı .
Karla kap l a n m ı şt ı , a m a t e m i z l e d i ğ i m d e D i m i t ri y ' i n yü ­
z e y i n e kaz ı d ığ ı mesaj ı b u l d u m :

1 1 -9-2 1 -A

Ü ç g ü n ö n c e s i yd i . Bu b u n a lt ı c ı soğukta d a h a fazla
dayanamayacak k a d a r çok b e k l e m i ş o l d uğu k u ş k u s u z d u ,
a m a n e reye gittiğ i n e d a i r b i r b i lgi y o kt u . Karın kalan ı n ı
m a sa n ı n yüzeyi n d e n sıyırd ı m , s o n ra ayn ı şeyi diğer yüze ­
y i n e d e yapt ı m a m a başka b i r şey b u l a m a d ı m . D i m i t r i y ' i n
ateş yaktığı yere d ö n d ü m v e b i r k ü t ü ğ ü n ü z e ri n e otur­
d u m . S e rt b o ğ u m l a n batıyo r , sağuğu i ç i m e i ş l iyord u .
Ş i m d i n e yapacakt ı m ? D i m i t ri y kesi n l i kle bu raya gel ­
m i ş t i , ama b u ra d a n n e reye g i t m i ş t i ? F o m a ' y ı yaka l a m a
p l a n ı n ı g e rç e k l e ş t i rebd m i ş m i yd i , yoksa b u n u hala yap ­
ması m ı gerekiyordu ya da Foma işi o n u n aleyh i n e m i
çevirmişti? D a h a d a k ö t ü s ü , D i m i t ri y ' i n p l a n ı d a h a ileri
aşamaya m ı gelmişti? Foma'yı yem o l arak ku l l a n m ı ş , ama
Yuda'ya ye n i l m i ş m iyd i ? Bu Yuda' n ı n b u ra l a r d a , b e n i
b e k l i y o r o l duğu a n l a m ı n a ge l i rd i . Bu raya g ü n d ü z gel d i ­
ğ i m i ç i n Tanrı'ya ş ü k re tt i m .
Yal n ızca D i m i t r i y ' i n hayatta o l duğu varsay ı m ı ü z e ri n ­
d e n h a r e k e t e d eb i l i rd i m , yoksa b i r şey ya p m a n ı n faydası
o l m ayacakt ı . O n u n y e r i n d e olsam yapacağ ı m şey, d ü z e n l i

475
o rduya kat ı l m aya ç a l ı ş mak o l u rd u . O rş a ' d a d u y d u kt a n
ma bakı l ı rsa o rd u , B o n a p a rt e ' ı n B e re z i na'yı geçmesini
e nge l l e m e k ü z e re Bo risov'a doğru i l e r l iyord u . Bu a t t a ıl 1
g ü n l ü k mesafe d eyd i . D i m it r i y ' i n o raya gideceğ i n i düfti
n ü y o rd u m ; b u y ü z d e n b e n d e o y ö n e g i d e c e kt i m .
Kararı m ı v e r i p ayağa k a l k m a k i ç i n ayakları m ı k e ı u l ı
m e doğru ç e k t iğ i m d e ü z e r i n d e o t u r d o ğ u m k ü t ü ğ ü n ya
n ı n d a k i kar e ş e l e n d i ve ben yerde bir şeyin parladığıru
g ö r d ü m . Ö n e eği l i p karı b i raz d a h a e ş e l e d i ğ i m d e b u n u n
kolye veya b i l e z i k i ç i n k u l l a n d a n t ü rd e n güzel b i r g ü n m,
z i n c i r o l d u ğ u n u g ö rd ü m . Z i n c ü i karı n i ç i n d e n ç e k e rke n ,
k ü t ü k t e n ç ı kan g ü d ü k b i r d a l ı n a l t ı n a sıkışmış o l d u ğ u n u
fark e tt i m . Karı b i raz d a h a t e m i z l e d i ğ İ rn d e h a y re d e a y a
ğ a s ı ç rad ı m .
B u bü ağaç d a l ı değdd i , b i r i nsan e l iyd i .
B i r k ü t ü ğ ü n deği l , d o n m u ş , kat ı l a ş m ı ş b i r cese d i n
ü z e r i n d e o t u ru y o rd u m .
 29

Daha kan temizlemede n , b u n u n D i m itriy olduğunu

a n l a m ı şt ı m . Asl ında cesed i , m u h t e m e l e n ü z e r i n d e o t u r u ­
y o r o l duğu k ü t ü ğ ü n y a n ı n d a yat ıyo rd u . Yere d ü şt ü ğ ü n d e
kar ikisini de kap l a m ı ş , t e k b i r cisim gibi g ö rü n m e l e r i n e
n e d e n o l muştu . Yüzünü g ö reb i l m e k i ç i n saç ındaki , sakai­
l a n n d a k i ve göz l e ri n d e k i karları t e m i z l e d i m . D u d a k l a r ı
ve gözleri sımsıkı kap l ıydı ve y ü z ü n d e a c ı ç e k e re k ö l d ü ­
ğ ü n e dair b i r şey yoktu ; yalnızca soğukta geceye karşı di­
r e n m e y e çalışan bir adam ı n kararlı ifadesi vard ı .
D i m i t r i y ' i n varlığından haberdar o l m a rn ı sağlayan
z i n c i r hala sıkıca kapal ı e l i n d e n sarkıyord u . Parmakları ­
n ı t e k e r t e k e r açtığ ı m d a , M a ksi m ' i g ö m d ü k t e n sonra son
kez k o n u ş t u ğ u m u z d a ona vermiş o l d uğ u m ikonayı gör­
d ü m . Ben h a k l ı ç ı k m ıştı m , D o m n i k i i a yan ı l m ı şt ı . İ kona
o n u ö l ü m d e n k o ru m a m ı şt ı . Yakarnı açıp soğuğu ye m e ­
m e k i ç i n o n u b o y n u m a t a k ın a rn aya karar v e rd i m . Z i nc i ri
İ sa ' n ı n tasv i r i n i n etrafı n a d o i a d ı m ve c e b i m e k o yd u m .
D i m i t r i y ' i n b e d e n i n d e (özellikle b o y n u n d a ) gözle gö­
rü l ü r bir yara yoktu . D i m i t r i y de , kaçmakta olan b i rç o k
Fransız işgalci gib i , O p ri ç n i kl e rd e n çok d a h a güç l ü , ç o k
daha güve n i l i r ve çok daha acımasız Rusya sağuğu n d a n
d a h a k o r k u n ç b i r d ü ş m a n a tesl i m o l m a m ı şt ı . S ö n m ü ş
ateşin etrafı n daki küt ü k l e re b i r k e z d a h a alıcı gözle bak­
maya başlad ı m . Karları n altında her b i ri , ö l ü m ü n verd i ­
ği acıyla s ü rü n e n , kıvrı l m ı ş b i r ceset gibi g ö r ü n ü y o rd u .
S o n u n d a gözüm F o m a ' n ı n cesed i n e takı l d ı ğ ı n d a , i nsan

477
şekli r e d d e d i l e m e z b i r b i ç i m d e n e t l e şt i . Bir kez ceset
o l ab i leceği fi k r i n e k a p d d ığ ı m d a , başka t ü r l ü d ü ş ü n m e m
i m ka n s ı z h a l e g e l m i şt i .
Foma y üz üstü yat ı y o rd u . Kalçası n ı n h i z a s ı n d a n d ı ş a ı ı
fı rlamış olan , e l i o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü m p a rç a , yakalan
d ığ ın d a D i m it r i y tarafı n d a n b ağ l a n m ı şt ı . C e s e d i n i n gün
ışığında var o l ab i l d iğ i n i g ö r m e k b e n i şaş ı rt m ı şt ı . G ü n e ş i n
Pyotr v e Yakov Z e v e d eyev ü z e r i n d e k i etki l e r i n i g ö r m ü ş
t ü m ve ge riye ç o k az şey k a l m a s ı gerekt i ğ i n i b i l i y o r d u m
Tek d ü ş ü n eb i l d iğ i m , karın cesedi güneş ı ş ı ğ ı n d a n koru
muş o l duğu ya d a soğuktan ö l ü p b e d e n i kaskatı d o n d u
ğ u n d a , g ü n e ş i n art ı k o n u e t k i l e ye m e m i ş o l d uğuyd u .
C e s e t D i m itriy' i n ic i nd e n b i raz uzakta , sırtı yan m ı ş
eve d ö n ü k d u ru y o r d u . S a n k i s ü rü n ü yo r , d a h a doğrusu ,
e l l e ri ayakları bağ l ı h a l d e , k e n d i n i güve n c eye a l m a k için ,
D i m it r i y ' d e n uzağa doğru s ü r ü n ın e y e çalışıyor gibiy
d i . D i m i t r i y soğuğa m u h t e m e l e n F o m a ' d a n ö n c e tesl i m
o l m u şt u ve F o m a bu kaç m a fı rsatı n ı k u l l a n maya çalışı
y o rd u . N e reye kaçab i l e ceği k o n u s u n d a ise h i ç b i r fi kri m
yoktu . B u n u n ö n e m i d e y o kt u . Foma d a , b i r ye re uzakla­
şamadan kaskatı , b u z l u b ü e t p a rç a s ı n a d ö n ü ş m ü ş t ü .
F o m a ' n ı n c e s e d i n i k ı l ı c ı ın ı n ucuyla d ü rt t ü m . Taş gib i ,
b u z g i b i kaskatıyd ı . Bu havada iki gün dışarıda k a l m a k ,
h a r e k e t e t m e y e n c a n l ı h e r şeyi b i r kayaya d ö n ü ş t ü reb i ­
l i rd i . C a n s ı z b e d e n i s ı rtüstü ç e v i rd i m v e gerçekten Foma
o l d uğ u n u teyit e t m e k için y ü z ü n d e k i karları t e m i z l e d i m .
Kes i n l i kle oyd u . G ö z l e r i açık ö l m ü ş t ü v e o n l a rı n , yaşadığı
z a m a n d a d a h a a n l a m l ı o l mayan kara l ı kları n ı fark e t t i m .
G ö z l e r hızla sola ve sağa d ö n d ü . Bir a n şaşakal d ı m
s o n ra t e k rar b a kt ı m . A r a d a d u rarak h a r e k e t i i k i kez t e k
rarlad ı . F o m a i nsan değ i ld i , v a m p i rd i . Bir i n s a n ı ö l d ü r e ­
b i l e c e k b ı ç a k yaras ı n ı n , b i r v a m p i r ü z e r i n d e h i ç b i r etkisi
yoktu , yani b i r v a m p ü i n d o n a ra k ö l m e s i m ü m k ü n değil ­
d i . B e d e n i etrafı ndaki o n l a rca d e re c e b u z kadar soğu m u ş
o l duğu , b i r z a m a n l a r v ü c u d u n d a a k a n h e r b i r sıvı kaskatı
b u z a d ö n ü ş m ü ş o l d u ğ u halde , hayat ı , ya d a b i r v a m p i r
i ç i n h ayat neyse o , sona e r m e m i şt i .

478
 K e n d i l e ri d e k ü ç ü k b u z t o p l a r ı n a d ö n ü ş m ü ş o l d u k l a rı
hald e , yal n ı z c a gözleri h a r e k e t e d e b i l i y o rd u . G ö z l e ri ş i m ­
d i , sevi m l i , s ı c a k , a t e ş yanan b i r o d a n ı n b u z l u p e n c e r e ­
s i n d e n d ı şarı b a k a n b i r a d a m ı n gözleri gibi k a r yığ ı n ı nd a
a ç ı l m ı ş o l a n k ü ç ü c ü k aral ı kta h ı z l a sağa s o l a h a r e k e t e d i ­
y o r d u . O n u d a h a ö n c e d e n b i r kez M oskova' d a , d o n m u ş
b i r h a l d e b i r g e ç i d i n duvarı n a yaslan m ı ş , y a n ı n d a n g e ç e n
m u h t e m e l avı i nc e l e rk e n g ö rd ü ğ ü m ü h at ı rl a m ı şt ı m . Sak­
l a n d ı ğ ı n ı g i z l e m e k istediği i ç i n , o z a m a n k i hare kets i z l iğ i
iste m l i yd i .
Eğer Foma b a n a b i r şey söyle meye çalışıyorsa d a , b u ­
n u n n e o l d u ğ u n u b i l m iy o r d u m . Belki d e d ü ş ü n e m i y o r d u
ya d a o n u b u l a n ı n b e n o l d u ğ u m u fark e t m e m i şt i . Belki
d e d o n m u ş o l d u kl a r ı için kapaya m a d ı ğ ı göz l e r i n i n aç ı l ­
m ı ş o l d uğu d ü n y a d a gö rdüğü rüya n ı n g ö z h a r e k e d e r i yd i .
O n u k u rt a racağ ı m a d a i r b i r u m u t besl iyor o l amazd ı , a m a
gü ç l e n e n g ü n e ş i n sıcaklığ ı n ı n h e m k a r ı h e m de i ç i n e sa­
r ı l m ı ş yatan v a m p i r i yok edeceği b a h ara kadar b ö y l e araf­
ta k a l m a k t a n s a , o n u ş i m d i b u ra d a ö l d ü re c eğ i ın İ u m u y o r
o l ab i l i rd i .
Anlaş ı l a n ö l ü m ü , b e n i m e l i m d e n değil , a m a a n i o l d u .
Başka b i r yeri n i h a re k e t ett i r i p e H i re rn e d i ğ i n i g ö r m e k
i ç i n y ü z ü n d e k i karı b i raz d a h a t e m i z l e m i ş t i m . Ö n c e d e n
gölgem o n u k o ru m u ş o l ma l ı y d ı a m a ilk g ü n e ş ışığı h u z ­
m e s i yanağ ı n a vu rduğu n d a , yanağı i ç i n i ç i n y a n m aya baş­
l ad ı . O l acakları d ü ş ü n ü p geriye doğru sıçrayarak o n d a n
u z a k l a şt ı m . Ş a h i t o l d u ğ u m şey, yalnızca bu yarat ı k l ardan
b i r i s i n i n daha ö l ü m ü n d e n aldığım zevk n e d e n iy l e değil
(zevk bile a l a m ayacak kadar y o rg u n d u m ) , gözler ö n ü n e
s e ri l e n şeyi n g ö r ü n t ü s ü n e d e n iy l e d e t u h a f b i r b i ç i m d e
güze l d i . M oskova v e P e t e rsb u rg ' d a g ö rd ü ğ ü m havai fişek
göste ri l e ri kadar güze l d i . G ü n e ş , ü z e ri n i t e m i z l e d i ğ i m b i r
parça d e r i d e n v a m p i r i yakmaya baş l a m ı şt ı . B u d a h a fazla
karı e ri t t i ve h a t t a F o m a ' n ı n giysilerini de yakarak g ü n e ­
ş i n ü z e r i n d e çalışabi ieceği d a h a fazla e t i o rtaya ç ı kard ı .
F o m a ' n ı n b a ş ı n d a n kıvıl c ı m l ı b i r alev ç ı kt ı ; ısısı karları
daha çok e ri t e r e k ve e riyen kar y a n m a için daha fazla

47 9
yakıt sağlayarak b i rkaç san iye i ç i nd e t ü m b e d e n i boyu n c a
i l e r l e d i . Alev b e d e n i n d e i l e rl e rken ate ş i n g ü rü l d e me s i y l e
rüzg a r ı n ıslığı karı ş ı m ı b i r s e s ç ı kıyordu . Bir a n , Efe n d i m i ­
z i n göğe yükselişi i l e ilgili kafamdaki g ö rü n tüye b e n z e r
b i r şekil d e , insan v ü c u d a b i ç i m i n d e k ö r e d i c i b i r beyaz l ı k
p a r l a d ı ve ç a b u c a k s ö n d ü .
Az sonra geride yal nızca, b i r k ı s m ı hafifçe t ü t e n sıcak,
e r i m i ş kar kal m ı şt ı . B i rkaç dakika s o n ra kış gene ke n d i s i ­
n i h i ss e t t i rmeye başl a m ı ş , g ö l c ü k ye n i d e n p a r l a k b i r b u z
tabakas ı n a d ö n ü ş m ü şt ü .
D i m i t r i y ' i g ö m m e k i s t e rd i m . U z u n zamand ı r , yed i yıl­
dır arkadaş ı m d ı . H i ç b i r z a m a n M ak s ' l a o l d u ğ u m u z kadar
yakın o l m a m ı şt ı k , a m a b u k i ş i l i klerimiz n e d e n i y l e böy­
leyd i , iste d i ğ i m i z d e n deği l . B i rb i ri m ize güve n i rd i k ( h e ­
p i m i z b i rb i ri m i z e güve n i rd i k ) ve M ak s ' a güve n i m b i r a n
i ç i n sarsıl m ı ş o l d uğu h a l d e ye n i d e n taze l e n m i şt i . E l i m e
D i m i t ri y ' i n b u n u n farkında o l d u ğ u n d a n e m i n o l ab i l m e
fırsatı geçtiği için ç o k şanslıyd ı m . M a k s i n da aynı ş e k i l d e
b u n u n farkında o l d u ğ u n u u m u y o rd u m .
A m a D i m i t r i y ' i g ö m m e m i m ka n s ı z d ı . A l e t i m olsa b i l e ,
t o p ra k taş gibi d o n m u ş t u ve d e r i n k a z a m az d ı m . Yapabi ­
l e c e ğ i m e n iyi şey o n u b u z l a ö r t rn e k ve evd e n alacağ ı m
iki p a r ç a yanı k o d u n parçasıyla ü z e r i n e b i r haç d i km e kt i .
O n u d a h a uyg u n b i r şekilde g ö m m e k ü z e re i l kbahard a n
ö n c e d ö n e b i l m e y i u m u y o rd u m .
Yu rtsevo'ya geri d ö n d ü m . Köyde n ayrı l ı rken karş ı m ­
d a n e s e n rüzgar, b e n geri d ö n e rk e n yön değişti rmeye karar
v e rm i ş , y i n e karş ı d a n esiyordu . Kar fı rtı nası b i r kez d a h a
y ü z ü m ü kamç ı l ıyordu a m a h e d e fi m i n n e k a d a r uzakl ı kta
o l d u ğ u n u b i l d iğün i ç i n , d ö n ü ş yo l c u l uğu daha kolayd ı .
Köye u l aştığı mda k u rtarı c ı l a r ı ın ı n kap ı s ı n ı ç a l d ı m .
Kapıyı genç adam açt ı .
" O nu buldun m u ? "
' H ay ı r , " d e d ü n kısaca.
" S an a söyle m işti m , ' dedi babası arkas ı n d a n yaklaşa­
rak . " S an ı r ı m bu gece d e b u ra d a k a l m a k istiyorsu n ? "
' H ayır, " d e d i m . " S a n ı r ı m b u g ü n O rs a ' y a d ö n m e y i b e ­
c e reb i l i r i m . '
480
 " D ü n geeeki gibi kayb o l m a k iste m e z s i n h e rh a l d e . "
" Kayb o l m a m aya çalışacağ ı m . "
" O n a at ı n ı n yeri n i göster, " d e d i a d a m oğ l u n a . O ğ l a n ,
' yan ı n d a sad ı k b i r ş ekild e o n a eşlik e d e n k u r d a b e n z e ­
e n iki devasa k ö p e k l e b e rab e r b e n i a h ı ra g ö t ü r d ü . At ı m
i n l e n m i ş v e d a y u ru l m u ş h a l d e b e n i b e k l iyordu . Eve geri
ö n d ü k v e b a b a b a n a ç a n t a ın ı v e rd i .
"Yard ı m l arınız i ç i n t e ş e k k ü r e d e ri m , " d e d i m ikisine ,
aba h a l l e ri n i n izin verdiği kadar sıcak b i r şekild e .
" Biz H ı ristiyan ı z , " d e d i bab a , b u n u n b i r z e v k değ i l b i r
ö rev o l d u ğ u n u i m a e d e re k . O n a b i raz p a ra v e rd i m . Pa­
ayı az b u l d u ğ u i ç i n m i , yoksa ona p a ra v e rd i ğ i m i ç i n m i ,
b i l m iy o ru m , k ü ç ü m s e m e y l e paraya b a k t ı v e c e b i n e att ı .
D a h a b e n at ı m a b i n e rn e d e n kapıyı k a p at m ı ş l a rd ı .
G ü n ışığında O rsa'ya g i t m e k kolayd ı . Kar ö n c e k i ge­
ceki yo l c u l u k i z l e r i m i ç o kt a n ö rt m ü ş t ü ve n e re d e yol ­
d a n ç ı ktığı ın ı a n l ay a m ı y o rd u m . Ş e h re g i rd i ğ i m d e g ü n e ş
b at m a k ü z e reyd i . Fransızlardan ge riye k a l a n l arı n ve b i l ­
d i ğ i m kadarıyla O p r i ç n i k l e r d e n ge riye k a l a n t e k k i ş i o l a n
Yu d a ' n ı n b u l u n d u ğ u n u b i l d iğ i m yöne , b a t ı y a , g ü n e ş e
doğru b a kt ı m . Aynı y o l b o yu n c a d iğer y ö n d e M oskova ve
i ç i n d e D o m n i k i i a vard ı . Kuzeyde P e t e rsburg ' a , karı m a ve
oğ l u m a kadar u z a n a n bir yol vard ı . İ ki gece ö n c e kald ı ­
ğ ı m h a n a g i tt i m . G e l e c e k gü n l e , g ü n l e rl e ilgili kararl a rı m ı
e rt e l eyeb i l i rd i m .
Ye m e k ye d i m , b a n y o yapt ı m v e s o r u n s u z b i r uykuya
dal d ı m .

U yan d ı ğ ı m d a , b i r karar v e r m i şt i m . İ ç i n d e v i c d a n m u ­
hasebesi v e e n d i şeyi b a rı n d ı ra n n az i k karar, M oskova i l e
Pete rsbmg arasında i d i ve b e n ü ç ü n c ü yo l u , b a t ı y a gi­
dip o rduya kat ı l mayı s e ç m i şt i m . B i rçok d iğer askerin
d e o rduya k at d ın a kararı n ı b ö y l e ( ö l ü m l e r i n i ö n l e m e y e
çalışarak geçirecekleri b i r hayat ı , yaşamaya ç a l ı ş m a n ı n
karmaş ı k l ığ ı n d a n kaç ı n d ı k l arı b i r dü nyaya yeğleye re k )
verd i ğ i n i b i l i y o rd u m . O n u n b e n i b u l m a i h t i m a l i o l s a d a ,

48 1
Yuda'yı b u l m a k i ç i n ç o k az ş a n s ı m o l d uğ u n u d ü ş ü n ü
y o r d u m , a m a ö y l e b i l e olsa, askerliğin t e k ra r hatıriarnayı
u m d u ğ u m gele neksel y ö n t e m l e r i n i k u l l a n a rak Fransı/.la
rın s ü rü l m e s i n e yard ı m c ı o l ab i l i rd i m .
Yol k e n a r l a r ı n d a h a l a geri ç e k i l e n Fransızların d ö k ü n
t ü l e ri v a r d ı v e g i d e re k d a h a m i d e b u l a n d ı r ı c ı h a l e g e t ı
yorlard ı . O r ş a ' d a n b i l e ö n c e , ö l ü at l a r ı n yal n ı zca o l m u ş
o l m a d ı k l a rı n ı , kes i l i p b i ç i l m i ş de o l d u kl a r ı n ı fark e t m i ş
t i m . Aç l ı kt a n ö l m e kt e o l a n u m u t s u z aske rleri , k e n d i h a
yatları n ı k u r t a r m a k i ç i n b i r z a m a n k i sad ı k yo l arkadaşla
rı n ı yedikleri için s u ç l ayamazd ı m . S oğuktan veya açlıktan
ö l e n ve o sı rada yal n ızca et o l a rak g ö r d ü k l e r i atlarla başla
mış o l m a l ı l a rd ı . Ama s o n radan sağlıklı adar da besin kay
nağı o l a rak g ö rü l m ü ş ve kes i l m i ş o l m a l ı yd ı . B u n u yapan
a d a m l arı da s u ç l ayamazd ı m . Yolda i l e rl e rke n b i r müddet
s o n ra , d a h a az kısrak ve at !eşi gö rmeye b a ş l a m ı şt ı m .
A m a O rşa ' ya yaklaşı rke n , atların kadavra l a r ı n d a g ö ı
m ü ş o l d u ğ u m , bü şeyle r a n l at a n o i ş a re t l e ri c e s e d e rd e d <
g ö r m e y e b a ş l a m ı şt ı m . S o n a d a r ö l d üğü n d e , t e k b e s i n kay
nağı yok o l m u ş t u . O z a m a n a kad a r b i r at ı n b e d e n i n d e n
besleyici b i r şeyle r ç ı karmayı ö ğ re n m i ş o l a n canlılar, aynı
b e c e ri yi arkad aşları ü z e r i n d e de d e n e m e y e başlamışlardı
Aç l ı k yamya m l ığa yol a ç m ı şt ı . B u ihlal , atiarda o l d uğu
gib i , ö l ü l e r i n cesetleriyle b a ş l a m ı şt ı . Eti için i ns an l arı öl
d ü r m ü ş o l a m a z l a rd ı .
Acaba b u O p r i ç n i k l e r i n y a d a ataları n ı n , u z u n y ı l
l a r ö n c e b i r z a m a n l a r ç ı k m ı ş o l duğu yol m u y d u ? Ama
hayır. Ah ı rd a g ö r d ü ğ ü m ve Pyot r ' u n bana a n lattığı g i b i
O p r i ç n i k l e r i n d e r d i h ayatta k a l m a k değil , keyif a l maktı
O n la r , açl ı k i ç i n d e kıvran ı rke n , ç a reyi arkadaşl arı n ı n etim
ye m e kt e b u l m u ş d ü ş k ü n i nsanlarla karş ı l aştırıl amazlardı
A m a d iğe r yandan b e n d e zevk i ç i n y i y o r d u m . B e s l e n m e
yal n ızca b i r i h t iyaç a m a M oskova ' d a k i sefil m e y h a n e d e
zevkle yed i ğ i m y e m e k i e r i n ç o k az ı n d a gerçek n e d e n i m
a ç l ı kt ı . Acaba v a m p i r l i k v e i nsanl ı k tari h l e ri arası n d a tü
k e t i m i n g e re kl i l i kt e n ahlaksızlığa d ö n ü şt ü ğ ü bir parale l
a n m ı vard ı ?

-482
 Art ı k Rus o rd u s u n u n artç ı l ar ı na yet i ş rn e k ü z e reyd i m
v e yol , g e r i d e kal m ı ş , a ma o rduya y e t i ş m eye çalışan as­
kerler ve h e r iki y ö n e mesaj g ö t ü r m e y e çalışan u l aklarla
d o l u yd u . H a l a hiç k i m s e (ben d e d a h i l ) Büyük O r d u ' n u n
ard ı n d a b ı raktığı pisliği t e m i z l e rn e y e z a h m e t e t m e m i ş ­
t i . B o n ap a rt e h e n ü z b o z g u n a u ğ rat ı l m a m ı şt ı . D a h a s on ra
t e m i z l i k i ç i n b o l b o l z a m a n olacakt ı .
O r ş a ' d a n ç ı kalı i k i g ü n o l m u ş t u , B o risav' u n doğusu n ­
d a , ş e h re b i rkaç v e rst mesafedey k en o l d u kç a b ü y ü k b i r
Rus k a m p ı y l a karş ı laşt ı m . At ı m ı n ö b e t ç i l e re doğru sür­
d ü m ve a t ı m d a n i n d i m . H ava karara l ı b i rkaç saat o l m u ş t u
ve ü z e r i n d e ü n i fo r m a o l m ay a n b i r a d a m a karşı t e m k i n ­
liydiler.
" Paro l a ? " d iye b ağ ı rd ı i ç l e r i n d e n b i ri .
" Ko rkarı m h i ç b i r fi k r i m yok, " d iye y a n ı t l ad ı m , " a m a
kağ ı t l a r ı m b u ra d a . " Kağıtları m ı v e rd i m ; i n c e l e d i . O n l a ra
r ü t b e m k o n u s u n d a i k na e t m e y e y e t e rd i ve d ü z e n l i o r d u ­
n u n b i r parçası o l m a d ı ğ ı m h a k k ı n d a d a fi k i r ve riyordu .
Yi ne d e , soru s o r m a m a k i ç i n iyice i n c e l e d i .
" B e n i k o m u t a n ı m z a g ö t ü r ü r m ü s ü n ? " d iye s o r d u m
kağ ı t l a r ı m ı geri v e rd i ğ i n d e . B i r çad ı ra doğru koştu v e
ü z e r i n d e i m p arat o r l u k m u h afı z p iyad e l e ri n i n asteğ m e n
ü n i form ası o l a n y i r m i yaşlarında genç b i r a d a m l a b i r l i kt e
geri d ö n d ü .
"Yüzbaşı D a n i l o v ' s u n u z s a n ı rı m ? " S e l a m ı n a karş ı l ı k
v e rd i m . "Ad ı m Tarasov . Tan ıştığı mıza m e m n u n o l d u m .
S iz i n m e s l eğ i n i z d e k i b i r i n i c e p h e ye g e t i r e n şey n e d i r ? "
S ö z l e r i n d e h i ç b i r kızgı n l ı k yoktu . P rofesyo n e l b i r aske rd i
ve b i r i n s a n ı n ü l ke s i n e y a rd ı m e d eb i l e c e ğ i çeşitli yo l l a r
o l d uğ u n u b i l iyo rd u . E l i n i n b i r h a r e k e t i y l e k a m p a kad a r
k e n d i s i n i i z l e m e m i işaret e tt i .
" S avaşmaya geldi m , " d iye a ç ı k l ad ı m yü rürke n .
"An l ıyoru m , " d e d i i n a n m a d ığ ı n ı b e l l i e d e r e k . " O h a l ­
d e , ajanlık o yu n u n d a n s ı k ı l d ı n ı z ? "
"Ajanlık y a p a c a k k i m s e k a l m ad ı . "
"Tanrı 'ya şükür, yak ı n d a savaşacak k i m s e d e kal maya­
cak. Ye ri n i z d e o l sayd ı m , B o n a p a rt e ö l e n e kadar iki hafta
daha d ayan ı rd ı m . "
 " Kı l ı c ı ın ı t e krar e l i m e a l ın a m gere k . "
Tarasov , d u ygu l a r ı m ı a n l a m a d ı ğ ı m b e l l i e d e n b i r şekil
d e gü l d ü . "O h a l d e , aferin size , " d e d i .
" Peki , ş i m d i Fransızlar n e d u ru m d a ? " d iye s o rd u m .
" B o risav'da e p e y c e sıkışmış d u r u m d al a r , " d iye açık
l ad ı . " B e re z i n a'yı geçec e k l e r i n i u m u y o r l a r d ı ama Am i ral
Ç i çakov b a t ı d a n gelip o n l ardan ö n c e u l aştı ve k ö p rüyü
yakt ı . "
" Kö p rüye i h t iyaç l a r ı var m ı ? " d iye s o rd u m . " N e h i r
ş i m d iye kadar kaskatı d o n m u ş o l m al ı . "
"Ah , hayır. O n l a r ı n B o n a p a rt e i o l ab i l i r a m a Tanrı b i ­
z i m ya n ı m ı z d a . Karl a r ı n e r i m e kt e o l d u ğ u n u fark e t m e ­
d i n i z m i ? " Kal ı n p a l t o s u , şapkas ı , atkısı ve e l d iv e n l e riyle
d u r a n aske re b a kt ı m . Eri rneyi fark e d e b i l iyors a , b e n d e n
d a h a duyarl ı d e m e kt i . " N e h i r d o n m u ş t u , a m a ş i m d i ye n i ­
d e n akıyor. Asla karşıya geçemeye c e kl e r . "
"Yani o n l arı ö l d ü rm e y e g i d iyoru z ? "
" E , o n l arı o rada b ı rakamay ı z , ö y l e d e ğ i l m i ? Kutuzov
da g ü n e yd e n geliyor. Kapana kısıldılar. "
" Peki , b u ra d a n k i m s o ru m l u ? "
"Wittg e n ste i n , " d e d i Tarasov g u ru r l a .
" Peki , B o n a p arte savaşacak m ı ? "
" Başka şansı yok . Tesl i m o l m a k z o ru n d a kalacak . "
" Bu o n u n yapacağı b i r şey değ i l . Belki gü neye yö n e -
ı.ır. "
" B u n u n o n a b i r faydası o l m a z . Aşağıda n e h i r d a h a d a
genişliyor. G e ç e c e k yer b u l a m a z . "
"Te krar d o n a n a kadar , " d e d i m .
" O z a m a n , k e n d i s i d e donar . "
Ç a d ı ra g e l m i şt i k . Tarasov ç ad ı ra g i rd i v e s on ra b e n i
çağırmak i ç i n ç ı kt ı v e yüksek sesle ad ı m ı söyl ed i .
"Yüzbaşı D a n i l o v , e fe n d i m ! "
"Teşekkürler, t e ğ m e n , " ded i , ç ad ı r ı n i ç i n d e k i eğreti
masada o t u r m a k t a olan yarbay. Et rafı n d a o t u r a n ve ayak­
ta d u ra n başka b a z ı subayl ar d a vard ı . Subayların dağ ı ­
n ı k l ığ ı n ı n yarattığı rahat l ı k çad ı rı d o l d u r m u ş t u . " Ot u r ,
D a n i l ov , " d iye d e v a m e t t i yarbay karş ı s ı ndaki b i r b a n k ı

484
gösterere k . " B e n Yarbay Çernişev , bu arad a . " O t u r m a d a n
ö n c e o n u s e l a m l ad ı m . " i ç k i ? " d iye s o rd u .
"Teşekkür e d e ri m , efe nd i m , " d iye y a n ı d a d ı m .
" Ş arap m ı , votka m ı ? "
"Votka lütfe n , e fe n d i m . "
" İ yi a d a m . " Bana b i r b a rd a k votka verd i , s o n ra b i r
u ro i kram e tt i . P u royu a l d ı m v e masada d u ra n m u m d a n
yakt ı m .
" Ee e , söyle b a k a l ı m D a n i l o v , k o m u t a n ı n k i m ? " d iye
s o rd u Çernişev.
" B i nbaşı Savi n . "
" Savi n m i ? Vad i m Fyod o roviç yan i ? "
G ü l ü m s e d i m . " D oğru . Arkada ş ı n ı z m ı ? "
"Ah , evet . Ç o k iyi arkadaş ı m d ı r , b e n i m gib i , Peters­
b u rg l u . "
" Be n d e Petersb u rgluyu m , " d e d i m .
" G e rç e k t e n m i ? " i lgisi b i raz dağ ı l m ı ş gibiyd i . " H a r i ka . "
S o n ra ke n d i s i n i d a h a ç o k i lgi l e n d i re n k o n uya d ö n e re k
e k le d i : " Peki Vad i m Fyod o roviç nas ı l ? "
" Ö l d ü , e fe n d i m . "
"Ya!" Ç e r n i ş e v habe ri , b i rç o k d e n e yi m l i o rd u subayı n ­
d a g ö r m ü ş o l d u ğ u m d u ygu s u z b i r e s n e k l i k l e karş ı l a m ı şt ı .
B ü t ü n g ü rü l t ü c ü l üğ ü n e v e n e ş e s i n e rağ me n , k o m u t a s ı
a l t ı n d a o l u p d a ö l e n h e r i n s a n i ç i n d e r i n ü z ü n t ü duyu ­
y o r d u . Ö l ü l e r i n artması b u n u d a h a acılı h a l e getiriyor,
am a acı s ı n ı saklamakta d a h a d e n e y i m l i hale g e l iyord u .
Bazıları , b u k a d a r ç o k ö l üye duydu k l a r ı ac ı n ı n b i rd e n
boşal acağı korkusuyl a , o r d u d a n h i ç ayrı l amayac akları n ı
d ü ş ü n ü y o r l a rd ı . N e l e r yaşad ı kları s iviller t a rafı nd an h i ç
a n i a ş ı l m ayan o r d u d a n ayrı lanlar ise ç o k d a h a fazla acı ç e ­
k i y o rd u .
" S öyleyin öyleyse Yüzbaşı Da ni l ov , " d i ye devam e t t i
yarbay, kısa s ü r e n yas ı n ı saklayarak, " n e d e n b i z e kat ı l m a ­
ya geldiniz?"
Yan ı t ı n ı k e n d i m d e b i l m e d i ğ i m so ruyu y a n ı t l a m a k
i ç i n d e r i n b i r nefes a l d ı m . Ben d a h a s ö z e b a ş l a m a d a n ,
yan ı n d a k i subaylardan b i ri Ç e r n i şev' i n kulağ ı n a b i r şey

485
fısıldad ı . Ç e r n işev fısıldayarak ya n ı t verdi ve aldığı yanıta
karş ı l ı k b aş ı n ı sallad ı .
" Peki , Yüzbaşı Da ni l ov , " d e d i Çernişev , " s a n ı r ı m b i r t e
sadüfle karşı karşıyayız . " Yanıt v e r ın e m i ç i n b e k l e d i , ama
söyleyeb i l e c eğ i m pek bir şey yoktu . " B ana bu k a m p t a sizi
t a n ı d ı ğ ı n ı i d d i a e d e n b i risi o l duğu söyl e nd i . İ n a n maya
caksı n ı z , a m a b i r m a h k u m . Ve i n a n m ayacaks ı n ı z , a m a bit
Frans ı z ! "
Ç o k m ü m k ü n o l duğu h a l d e , m a h k ü m u n Fransız o l
m a s ı n a şaşırmış gibi g ö rü n ü y o r d u . B i rde n Vad i m ' l e n e ­
d e n o kadar iyi anlaştıkları n ı a n l ad ı m .
" İ s i m verdi m i ? "
" H ayır. Ayrı n tıl arı a n l at o n a , M i ro nov . "
A z ö n c e Ç e r n i ş e v ' i n kulağ ı n a fısıldayan subay ş i m d i
b e n i m l e k o n u ş u y o rd u . " Bi r saat ö n c e geld i . O n u kuzey­
doğu d a ki t e p e l e rd e yakalamışlar. S avaşmaya z a h m e t b i l e
e t m e d i . Ad ı n ı da v e r m e d i . Ü z e r i n d e chefde bataillon * r ü t ­
b e l i b i r Fransız ü n i forması vard ı . Tek söylediği Yüzbaşı
Aleksey İ vanoviç D a n i l o v İ a g ö rü ş m e k istediğiyd i . "
" B u rada o l d u ğ u m u b i l iyor m u y d u ? " d iye s o rd u m .
" Belli ki , öyl e , " d iye o m u z silkti M i ro n o v .
K a m p a g e l e l i d a h a b i r saat b i l e o l m a m ı şt ı . Akl ı m a
g e l e n t e k şey, i z l e n m i ş o l ab i l eceği m d i . " N e ye b e n z i yor ? "
d iye s o r d u m .
" Ko rkarı m o n u şahse n g ö r m e d i m , " d iye y a n ı t l a d ı M i ­
ro nov . " S izi o n a g ö t ü r m e m i ister m i s i n i z ? "
" H ayır, h e n ü z değil , " d iye y a n ı t l ad ı m , b i r y u d u m d a h a
votka i ç e re k . " S aat kaç ? "
" G e c e yarı s ı n ı h e n ü z geçt i , " d e d i M i ro n o v .
" G ü n e ş n e z a m a n doğuyo r ? "
" S aat sekiz c ivarı n d a . "
" O n u n l a saat y e d i d e görüşeceğ i m . O n u n e re d e t u t u ­
yors u n u z ? "
" D iğ e r m a h k ü m l a r l a b i r l i kte . "
Bir a n d ü ş ü n d ü m v e " O n u d iğ e rl e r i n d e n ayırı n . E l l e ­
r i n i n ayakları n ı n b ağ l ı o l d u ğ u n a e m i n o l u n . O n u d ışarıda

1. (Fr.) Binba$ı.(Ç.N.),

486
b i r yere , ate ş i n y a n ı n a koyu n . S ıcak t u t u n . A m a kesi n l i kl e
d ışarıda d u rs u n . " M a k s i n aylar ö n c e k i p l a n ı n ı t a k l i t e d i ­
y o r d u m . "Ve çok, ç o k d i kkat l i o l u n . O ç o k t e h l i ke l i . "
" O h a l d e , o n u n k i m o l d uğu n u b i l iyorsu n ? " d iye s o rd u
Yarbay Çernişev.
" S a n ı rı m , b i l iy o ru m , " d iye y a n ı t l ad ı m , p u r o m u üfle­
yere k .

Bir k e z d a h a g ü z e l b i r uyku ç e kt i m . S aat a l t ı d a uya n ­

d m i d ı m v e T eğ m e n M i ro n ov b e n i g i ze m l i m a h k i'ı m u n
t u t u l d u ğ u ye re g ö t ü r m e d e n ö n c e keyifle kahvaltı e d e c e k
kad a r z a m a n b u l d u m .
" O n u n l a ç o k fazla z a m a n g e ç i rmeyeceğ i n i z i u m u yo ­
ru m , Yüzbaşı D a n i l ov , " d e d i t eğ m e n b a n a k a m p ı n i ç i n d e
y ü r ü r k e n . " B o n a p a rt e ' ı n g ü n eye doğru y o l aldığı söyl e n i ­
yor. Fransızlar b i r k ö p rü yap m aya çalışıyor."
" Biz d e onların p e ş i n d e n m i gideceğiz?"
" Kesinlikle. A m i ra l Çiçakov , B e re z i n a ' n ın öbür tara­
fında onu bekl iyor. Biz de çadı rları s ö k m eye başlad ı k .
D ö rt saat i ç i n d e yola ç ı k m ı ş o l u ru z . "
" S izi t e m i n e d e r i m k i teğ m e n , şafakta m a h k i'ı m l a i ş i m
b i t m i ş olacak . "
" U m a rı m , e fe n d i m . "
Ş i m d i b e l l i b i r mesafe d e n b i l e sıcaklığı n ı h i ssett i re n
b ü y ü k b i r k a m p ate şi n i n yak ı n ı n a g e l m i ş t i k .
" İ şte o rada , " d e d i M i ronov, a t e ş e d o ğ ru başıyla i şaret
ederek.
Ate ş i n b a ş ı n d a g e c e n ö b e t i n d e n y o rgu n d ü ş m ü ş a m a
m a h k i'ı m u n kaç m as ı n a i z i n v e r m e ye c e k k a d a r uya n ı k iki
m u h afı z b e k l i y o rd u . İ kisi n i n aras ı n d a , ate ş i n yan ı nd ak i b i r
h a n k ı n ü z e ri n d e , b ağ l ı e l l e ri d i z l e ri n i n ü z e ri n d e , eği l e re k
o t u r m u ş u z u n boylu b i r a d a m o t u ru y o rd u . Karmakarı ş ı k ,
u z u n , sarı saçları y ü z ü n ü ö rt ü y o rd u . B u h a l d e b i l e , başka
ki mseyle karışt ı rmak m ü m k ü n deği l d i .
" O l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü ğ ü n ü z kişi m i ? d i ye s o rd u M i ro ­
nov.
"Ah , evet , " d iye y a n ı t l ad ı m .

487
 30

" G ü n a yd ı n , Yuda," d e d i m n a z i k b i r sesl e .

Yuda b aş ı n ı kal d ı rd ı . D e rm a n s ı z g ö r ü n ü y o rd u . Saçla
rı y ı k a n m a m ı ş t ı ve ma t l aş m ı şt ı , t ı raş o l m a m ı ş t ı ve b e n z i
solgu n d u . G ü n l e rd e n b e r i b i r şey "yed i ğ i n d e n " kuşkuluy
d u m . Ç e n e s i , yakın z a m a n d a aldığı ağı r bir d a rb e y ü z ü n
d e n m o ra r m ı şt ı . Yi ne d e g ü l ü m s ü y o rd u .
" G ü n a yd ı n , Aleksey İ vanovi ç . "
" B i r şey yap m aya kalkıştı m ı ? " d iye s o r d u m m u h afı z
l ard a n b i r i n e .
" H ayır, e fe n d i m . N e z a m a n geleceğ i n i z i s o rup d u rd u ,
b e n d e o n u s u s t u rd u m . " Tüfeği n i n kabzasıyla v u r m a ha­
reketi yapt ı . U yg u n bir anı k o l l ayan Yuda, i rki t m i ş gibi
yaparak ç o c u ğ u n h a r e k e t i y l e dalga geçt i . Bir an m u hafı
z ı n yü z ü n e b a kt ı , s o n ra gözleri n i ç e v i rd i .
" S i la h l ı m ı yd ı ? " d iye s o r d u m .
"Yalnızca b u vard ı . " M u h a fı z çantas ı n a u z a n d ı ve
Yu da' n ı n e l i nd e d a h a ö n c e g ö r d ü ğ ü m çift taraflı b ıçağı
ç ı ka rd ı . "Tuhaf b i r şey, değil m i e fe n d i m ? N as ı l kullan ı l ­
d ı ğ ı n ı a n l a m ad ı m . "
" Bu d a b e n i m öğre n m ey e ç a l ı şacağ ı m şeyle r aras ın ­
da."
"Yakı n ı nızda d u ra l ı m m ı , e fe n d i m ? " d iye s o rd u . Teklifi
k e n d i ilgisinden kaynaklanıyor olsa da, ye n i d e n b ö y l e gü­
venilir, sad ı k a d a m l a r ı n arasında o l m a k insana güve n ve­
r i y o rd u . B ize yakın o l m a l a r ı d e m e k , ateşe yakın o l malar ı
d e m e kt i . İ ki m u h afı z da s o l g u n ve ölesiye ü ş ü m ü ş görü -

488
n ü y o rd u ; i ç i n d e var o l a n ısıyı k o r u m a k i ç i n kal ı n p a l t o l a ­
r ı n ı ç e n e l e r i n e ka da r i l i k l e m i ş l e rd i . Yine d e , e n d i ş e l e r i m
o n l ara karşı d u y d u ğ u m s e m p a t i y e ağı r bast ı .
" Ç o k yakı n d a du rmayı n , " d e d i m . "Anl ayab i l eceği n i z
n e d e n l e rd e n dolayı , k o n u ş t u kl a r ı m ı z ı d u y m a s a n ı z d a h a
iyi olur. " H ev e s l e b a ş ı m sal lad ı . B i z i duyamayacağı kadar
u z a kt a d u racağ ı n a e m i n d i m , a m a işi garantiye almak i ç i n ,
y i n e de Yuda ile Fransızca k o n u ş a c a kt ı m . "Ama e d e p s i z ­
leşirse , b e n i m i ç i n o l d uğu kadar, k e n d i n i z i ç i n d e h az ı r
o l m a n ı z gere k . "
K a m p karmaşa i ç i ndeyd i . Ç a d ı r l a r s ö k ü l ü y o rd u . At l a r
t o p l ara k o ş u l u y o rd u . Eşyalar i k i y ü k a rabası n a yü k le n i ­
y o rd u . B u h a r e k e t gece ayazı n a rağ m e n o n ları ı s ı t ın aya
y e t e rd i , ama Yuda ile b e n i ve ikisi d e b i z d e n u z a k t a d u ra n
i k i m u h afı z ı ısıtan t e k şey ateşt i .
M u h afız l a r yorg u n b i r şekilde uzaklaşırken Yud a ' n ı n
karşısına g e ç i p o t u rd u m . Lafa nasıl başlayacağ ı ın ı d ü ş ü ­
nüyor, o n u n b i r şeyle r d iyeceğ i n i u m u y o rd u m , a m a o
sessizce d u r m u ş , ye re b a k ı y o rd u . İ ç i n d e b u l u n d u ğ u k o ­
şullara rağ m e n ü z e r i n d e muzaffe r b i r hava vard ı . S o n ra
b u n u n n e d e n i n i a n l ad ı m . O n a göre , M argarita ile yaptığı
oyu n işe yara m ı şt ı ; b e n D o m n i k i i a ' n ı n v a m p i r o l d u ğ u n a
i nanıp onu ö l d ü rmüştü m . ,
" B ana D o m n i k i i a ' n ı n h i ç b i r z a m a n v a m p i r o l m a d ığ ı ­
n ı sö yl e m e ye c e k m i s i n ? " d iye s o rd u m . Kaşını çatt ı . İ s i m
o n a ta n ı d ı k g e l m e m i şt i . S o n ra D o m i n i q u e ile b ağ ı a n t ı y ı
kurdu .
" Be l l i ki anlamışsı n . "
" O h ayatta v e gayet iyi , b i l iyor m u s u n ? "
" O n d a n k u ş k u m yok, " d ed i , şaşkın b i r h a l d e .
"Ah , yap m a Yuda. S e n i n de b i r g u r u r u n o l d u ğ u n a
e m i n i m , a m a a rt ı k d ü rü s t o l ab i l i rs i n . B u n l a r d ü nya ü z e ­
r i n d e k i s o n dakikaları n , o n l arı ziyan e t m e . M argarita ile
yapt ı ğ ı n gösteriyi g ö r m e m i istediği n i b i l i y o ru m . "
" O n l a rı z iyan e t m e y e c eğ i m , Lyoşa. S e n d e e t m e m e l i ­
s i n . Ama hakl ı sı n , p e n c e r e d e n b a kt ı ğ ı n ı b i l i y o rd u m . "
"Ve b e n i m koşarak o raya gelip D o m n i k i i a ' n ı n kab i n e

489
b i r m ı zrak sap l ayacağ ı m ı ve ö m ü r boyu b u n u n için azap
ç e k e c eğ i ın İ d ü ş ü n ü y o rd u n . "
" S atranç oynar m ı s ı n , Lyoşa?" d iye s o rd u .
" Bi raz , " d iye y a n ı t i a d ı m .
" Bi r sal d ı rı p l a n ı h a z ı r l a d ı ğ ı n d a (aynı şekilde ge rçek
bir savaşta d a plan yapt ığ ı n d a ) onu kafanda bir tek s o n u ­
ca m ı bağlars ı n , yoksa h as m ı n ı n göstereceği farkl ı t e p k i ­
leri t a h m i n e d i p u l aşt ı ğ ı n farklı s o n u ç l a r m ı o l u r ? "
" E l b e t t e farklı s o n u ç l a r o l u r . G e rç i b e n y i n e d e , h a s
m i m i n e n iyi h a r e k e t i yapacağ ı n ı d ü ş ü n ü rü m . " Yu da' n ı n
nas ı l o l u p da k o n u ş m a n ı n d i zg i n l e r i n i e l e geç i rd iğ i n e şa­
ş ı r m ı şt ı m .
"Ayne n . Ve eğer o e n iyi h a r e k e t i yap m a y ı p s e n i n o n u
k ı s t ı r m a k deği l , istediğin y ö n d e g i t m e s i amacıyla h azır la­
dığın s a ç m a b i r tuzağa düşerse , ha y a l kırıklığına uğrars ı n ,
değil m i ? S o n u ç t a b u , zafe r i n i e l i n d e n a l m a k a n l a m ı n a
g e l m e z a m a seni , p l a n ı n ı n parlakl ı ğ ı n ı gözler ö n ü n e ser­
me zevki n d e n m a h r u m b ı rakı r . "
" S a n ı r ı m b u oyu n u m u , zafe ri m i t e rc i h e d e n b i r i nsan
o l d uğ u n a g ö re değişir, " d e d i m .
"Açıkças ı , zafe r o l m a d a n oyun h i ç b i r şeyd ir ," d iye ya­
n ı t l a d ı b e n i o naylayarak . "Ama t a m t e rs i de doğru d u r . Ve
b a n a o yu n d a n zevk a l m a d ığ ı n ı söyle m e , Ale ksey İ vano­
v i ç. Kısa y o l d a n s o n u c a u l aş m a k i ç i n ç o k fırsat ın oldu
a m a değe r l e n d i rm e d i n . "
" Öyle m i ? "
" Belki d e yal nızca t e m k i n l i davran m ı ş s ı nd ı r . "
D ö rt y o l ağzı n d a yapt ı ğ ı m ı z k o n u ş m a d a o l duğu gib i ,
k e n d i m i n rahat s ı z , o n u n i s e ke n d i n d e n fazlasıyla e m i n
o l d u ğ u n u h i s s e d i y o rd u m . A m a b u ra d a nasıl ke n d i n d e n
b u k a d a r e m i n o l d u ğ u n u a n l ay a m ı y o rd u m . Burası b e ­
n i m a l a n ı m d ı . O n u n yard ı m ı n a koşab i le c e k asılı b i r ceset
yoktu . Belki d e öyle bir şey olacağ ı n ı u m u y o rd u . Belki
d e F o m a ' n m ö l d ü ğ ü n ü b i l m iy o rd u . Eve t , böyleyd i . Plana
göre Foma b u ra d a o n u n yard ı m ı n a koşacakt ı . F o m a ' n ı n
ö l d ü ğ ü n ü öğre n i n c e nasıl b i r t e p k i göstereceğ i n i g ö r m e k
zevkl i o l u rd u , am a ş i m d i l i k ( satranç oynayan b i r i n i n ya-

490
p a m ayacağı gibi) bu k a rt ı m ı saklamayı t e rc i h e tt i m . Sat­
ra n ç t a p l a n ı n l a ilgili karş ı n d a k i n i yanıltab i l i rs i n a m a onu
saklayamazsı n .
"Yani M argarita i l e yapt ı ğ ı n yal n ı z c a , b e n i m i ç i n e düş­
ın e d i ğ i m k ü ç ü k t u z a k l a r d a n b i ri , b i r ö z e l gösteriyd i , öyle
m i ? " d iye s o rd u m .
" S e n e l i n e fırsat geçtiğ i n d e h e p e n iyi o y u n u n u oy­
n a rs ı n . A n c a k b i r salak, v a m p i r o l d u ğ u n a e m i n o l m a d a n
sevdiği kad ı n ı ö l d ü rü rd ü . " D o m n i k i i a d a a y n e n b ö y l e d e ­
m i şt i . Ko n u ş u rke n , b u n u yapmaya n e kad a r yaklaşt ığı ın ı
a n l a m ı ş gibi g ü l ü msüyo rd u .
" Peki , b u sap m a n ı n b i r parçası o l duğu asıl p l a n ı n ney­
d i ? B u rada yaka l a n ı p g ü n ışığıyla b i r l i kt e ö l m e k m i ? "
" O raya g e l m e d e n ö n c e atı l acak ad ı m l a r var."
" S at r a n ç bir b l ö f oyu n u değildir, Yuda. Bir c e n t i l m e n
kaz a n a m ayacağ ı n ı a n l a d ı ğ ı n d a oyu n d a n çeki l i r . "
" S e n i t e m i n e d e r i m ki , b e n b i r c e n t i l m e n i m . "
"Ve b ü t ü n b u p l a n n u maraları n , " d iye devam e tt i m ,
söyl e d i i d e ri n i n çoğu n u n b i r ma r i fet göste risi o l d u ğ u n u
fark e d e re k , " h e p şansa bağl ı . O g e c e D o m n i k i i a ' y ı gör­
m e k i ç i n M oskova'ya geleceğ i m i n e r e d e n b i l eb i l i rd i n k i ? "
" Ç ü n k ü P y o t r ve Yakov Z e v e d eyev ' e o n u g ö r m eye gi-
d e c eğ i m i söyl e m i şt i m , " d e d i kısaca.
"Ve san ı rı m , b u n u bana söyl e m e l e r i n i iste d i n . "
" H ayır, o n l a ra söyl e m e m e l e ri n i t e m b i h e t t i m . "
" Ö yleyse o n l a rd a n öğre n m eye ç a l ı şacağ ı m ı b i liyor-
dun?"
" O n l a r ı n ikisi a h ı r ı n i ç i nde , s en d ı şarıdayd ı n . Ya o n l a r
s e n i a l t e d e c e k , bu b i r h ayal kırıklığı a m a y i n e d e b i r zafe r
o l acaktı ya d a s e n o n l arı a l t e d e c e k v e m u h t e m e l e n b u
b i lgiyi o n l a rd a n alacakt ı n . K o n u ş a n hangisiyd i , s a h i d e n ?
B e n Yakov Z e v e d ey ev ' d e n k u ş k u l u yd u m . "
" Py o t r' d u . Yakov Z ev edey ev ' e o fırsatı v e r m e d i m .
O ra d a o l d u ğ u m u n e r e d e n b i l iyordu n ? "
" N e re d e o l acakt ı n ki? Araba devri l d i kt e n s o n ra s e n i
h i ç g ö r m e d i m , a m a kaçmayacağ ı m b i l iy o rd u m . Ah ı ra
p e k de si nsice g i t med i k . "

49 1
 "Ve d iğerleri n i de d ü ş ü n m e d i n . K e n d i h e d e fi n e doğ
ru i l e rieyeb i l m e k i ç i n , o n l arı ö l d ü re b i l e y i m d iye Pyotr ve
Yakov Z e v e d eyev ' e t u z a k k u rd u n . B ü t ü n v a m p i r l e r mi
böyle Yuda, yoksa yal n ı z s en m i b ö y l e s i n ? "
" O n l a r d a b i rb ü l e r i n e karşı b e n i m o n lara o l d uğ u m
k a d a r u m u rs a m a z l a r . Açı kçası b a z e n g r u p h a l i n d e h a re
ket e t m e k ve M ak s i m S e rgeyevi ç ' t e yapt ı ğ ı m ı z gib i , yol ­
d a ş l a r ı n kaderiyle ilgi l i b i r m e s e l e h a l i n e g e t i r m e k i ş i k o
laylaştırıyor, a m a b u n u n ç o ğ u göste r i . B i ri m i z i n ke n d i s i n i
b i r d iğeri i ç i n k u rb a n e t m e s i n i g er ekt i re c e k b i r kard e ş l i k
b ağ ı m ı z yok. "
" S e n i n r u h u n u n J a n e d e n m e s i i ç i n h i ç b i r n e d e n göre ­
m iy o ru m , " d e d i m d ü şü n e e l i b i r b i ç i m d e . " B öyle yaşamak,
c e h e n n e m d e yaşamak o l m al ı . "
"Tam t e rs i n e , v a m p i r l e r i n e n ç o k arzu e d i l e n öze l l i k ­
l e r i n d e n d i r . İ nsanların b i rb i rl e r i n e karşı n e d e n böylesi
şefkat duygu ları taş ı d ı ğ ı n ı d a , v a m p i r l e r i n b u n u n e d e n
b i rd e nb i re kayb ett i ğ i n i d e a n l a m ı y o ru m . E m i n i m b i r gün
büyük bir b i l i m adamı b u n u açıklayacakt ı r . Bana sorar­
san , farklı çoğa l m a y ö n t e m l e r i n e s a h i p o l m a m ı z l a ilgil i
o l d uğ u n u d ü ş ü n ü y o ru m . "
Boş boş y ü z ü n e b a kt ı m . H al a hayat ı n ı n son dakikala­
r ı n ı yaşad ığına i n a n m ı y o rd u . Ayakları m ı n aras ı n a , karı n
i ç i n e sap l a d ı ğ ı m b ıçağ ı n ı e l i m e a l d ı m ve i n c e l e m eye baş­
l ad ı m . T a m d a ilk g ö r d ü ğ ü m d e d ü ş ü n d ü ğ ü m gib i , b a s i t
b i r şeyd i . B i rb i ri n e b e n z e y e n iki kısa b ı ç a k kabzada b u ­
l u ş u y o rd u . Kabzaları , u z u n b i r d e ri parçasıyla b i rb i rl e r i ­
n e b ağ l a n m ı şt ı . Bağ ç o k sıkıyd ı , b ı ç akları b i rb i ri n d e n b a ­
ğ ı msız h a r e k e t e tt i re m i y o rd u m . D e r i parças ı n ı n a l t ı n d a
o nl arı b i rb i rl e r i n e sıkıca t u t t u r a n başka b i r şey o l m a l ı yd ı .
B ıçağın b i r tarafı iyice keski n , d iğ er tarafı kabzaya doğ­
ru t ı rt ı l l ıyd ı . Bir h ayva n ı n ! e ş i n d e n d e r i s i n i y ü z rn e k i ç i n
i d e a l d i . İ ki bıçağ ı n u c u da sap l am aya uyg u n b i ç i m d e siv­
riyd i . B ı çakların aras ı ndaki mesafe iki p a r m ağ ı m ı sığd ı ra­
b i l e c e ğ i m kadar g e n i şt i .
" G ö rd ü ğ ü m kadarıyla h e p i n i z b u n d a n taş ı m ıyo rsu ­
n u z , öyle değil m i ? " d iye s o r d u m Yuda'ya.

492
 " H ayır, b i r t e k b e n . "
" B u n a n e d e n i h t iyac ı n var? D i ş i e r i n işe yara m ı y o r
u ? Ç o k m u fazla şeker yiyo rsu n ? "
G ü l ü m s e d i , a m a s ı rı t m ad ı . O n u h i ç s ı r ı t ı rken g ö r m e ­
d i ğ i m i fark e tt i m . Belki de h a k l ı yd ı m . Belki d e yarat ı k l a r ı n
i ç i n d e e n a ç m a s ı o l a n ı yd ı : d i ş l e r i ç ü r ü m ü ş b i r vamp i r .
" Pek sayı l m az , " d e d i .
" S ize b e n z e r b i ri n i yarat ı rk en göğsü nü k e s m e y e yarar,
san ı rı m . "
" O z a m a n d a , başka z a m a n l a rda d a işe yarıyo r . " B u
k o n u d a , d iğer ko n u l a r da o l d u ğ u n d a n d a h a ağzı sıkıyd ı .
Akl ı m a b i r soruyla b e rab e r , k e n d i e l i m i n g e n ç b i r kad ı n ı n
göğsü n e m ı z rak s o ktuğu g ö r ü n t ü s ü geld i .
" M argarita'yı Ö l d ü r m e m g erekiyor m u y d u ? " d iye sor­
d u m . " O n u b u l d u ğ u m u z d a ö l m ü ş m ü yd ü , yoksa o n u . . .
s i z d e n b i ri h a l i n e get i rm i ş m i yd i n ? "
" Ö l m ü ş t ü , " d e d i saki n , gözl e r i n i g ö z l e r i m e d i k m i ş b i r
şeki l d e . " O n u ' b e n ' ö l d ü rd ü m . "
"Ama n e d e n ? N e d e n o n u b i r v a m p i re d ö n ü ş t ü r m e fır­
sat ı n ı kaç ı rd ı n ? "
" O n u h o ş u m a gittiği i ç i n ö l d ü rd ü m . A m a iş, b i ri s i n i
v a m p i re d ö n ü ş t ü r m e y e ge l i nce ; b e n o n u y a p m a k t a n ac i ­
zim."
" Peki , a m a n e d e n ? İ nsanları isteyerek b u a d ı m ı a t m a ­
ya i k n a e t m e k o n u s u n d a d iğ erl e r i n i yarı yolda b ı rakacağ ı ­
n a e m i n i m . " O n a iltifat e t m e k h o ş u m a g i t m iyordu , a m a
O p r i ç n i k l e r arası n d a b i r t e k o n u n ge rçe kte n b i r kişiliğe
s a h i p o l d u ğ u n u epey ö n c e fark e t m i ş t i m .
" Ke s i n l i kl e v e b u b e n i m i ç i n işin e n eğl e n c e l i k ı s m ı .
A m a s o r u n fizikse l . "
" N e d e m e k istiyorsu n ? "
" D a h a ö n c e d e k o n u şt u ğ u m u z gib i , b e n d o k t o r değ i ­
l i m . B u n l arı n n a s ı l işlediği n i a ç ı k l aya m ı y o ru m . H a r e k e t ­
leri yapab i l i y o ru m , a m a s en yapsan n e l e r o l acaksa b e n
yap ı n c a d a o kadarı oluyo r . "
"Tab i i b e n b u n a k a l k ı ş m a z d ı m b i le , " d iye e k l e d i m öf­
keli b i r şeki l d e .

493
 "Ara m ızdaki fark bu o l mal ı , " d iy ere k g ü l ü m s e d i .
"Yani s o n u çta , b e ra b e r yap t ı k l a r ı m z a v e M a rgarita ' n ı n
i s t e m e s i n e rağ me n , o v a m p i r o l a m ad ı . O n u ö l d ü rd ü ğ ü n ­
d e , ö l ü m l ü b i r insan o l a rak ö l d ü . "
D ü ş ü n e e l i b i r ş e k i l d e baş ı n ı sallad ı , sonra , bağ l ı e lle ­
ri n i n rah a tsı z o l m a s ı n ı u m u rs a m a d a n alt d u d ağ ı n ı par­
m a k l a r ı n ı n aras ı n d a sıkışt ı rarak ısrarlı b i r ş e k i l d e yü z ü ­
m e b a k m aya başlad ı . Akl ı m a d a h a ö n c e k o n u şt u ğ u m u z
satranç m e s e l e s i ge l m i şt i . O h a m l e s i n i yap m ı ş t ı v e ş i m d i
b e n i m , y a n i h a s m ı n ı n b u n u n t ü m s o n u ç l a rı n ı g ö rü p gör­
m e d i ğ i m e kara v e r m e y e ç a l ışıyord u .
"Yakalandığında n e yap ı y o rd u n ? " d iye s o rd u m .
" Fransızlar i ç i n ajanlık y a p ı y o r d u m . "
" G e rç e kt e n m i ? " d iy er ek g ü l d ü m .
" G e rç e kt e n . Rusya ' d a n ayrı l ına rn g ere k . O n l a r Rusya'
d a n ayrıl ıyorlar, en az ı nd a n , d e niyorlar. Ç ı ka r l a r ı m ı z ça­
k ı ş ı rke n o n lara yard ı m c ı o l ab i l i ri m . "
" S e n i n yaka l a n m a n o n l a r ı n d a s e n i n de iş in e g e l m e z .
B u n u n p l a n ı n b i r parçası o l d u ğ u n u s a n m ıy o ru m . "
" H ak l ı s ı n , değil d i . T a k i k a m p a doğru y ü rü rke n seni
görene kadar. O s ı rada s e n i bir kez daha görmek istediği­
m i a n l ad ı m . "
Yani ( d oğruyu söy' e d iğ i n i varsayarsak) b e n i t a k i p e t ­
m i y o rd u . B i rb i ri m ize rast l a m am ı z , asl ı nda i k i m i z i n d e
b e c e rm e y e çalıştığı b i r t es a dü ftü . B e n i t a k i p e t m iy o r o l ­
m as ı , F o m a ' n ı n ö l d ü ğ ü n ü b i l m e d i ğ i i h t i m al i n i d e gü ç l e n ­
d i ri y o rd u . Art ı k b i r ye re kaçamayacağ ı n a e m i n d i m .
" Ö l m e d e n ö n c e s o n b i r kez , " d e d i m .
" Ü l ke n i z i t e rk e t m e d e n ö n c e son b i r kez , " d iye yanıt­
l ad ı . " G e riye kalan t e k O p r i ç n i k o larak b u n u görev kab u l
e d iy o ru m . "
"Tek O p r i ç n i k m i ? "
" Eee , s e n b a n a Pyotr'yu v e Yakov Z ev e d e yev ' i anlat­
t ı n , D i m i t r i y d e ş i m d iye kadar Foma'yı ö l d ü r m ü ş t ü r . "
Başımla o n ay l ad ı m . " Fo m a ö l dü . " H av a m s ö n m ü ş t ü ,
a m a b u n u s a k l a rn a m gerekiyordu . Eğe r Foma, Yuda' n ı n
k a ç m a p l a n ı n ı n b i r parçası değilse , p e k i k i m d i ? Akl ı m a

494
b i r i nsan i şb i rl i kç i s i o l ab i leceği i h t i m a l i geld i . Eğer öyle
b i ri varsa ve Rus ise, bu k a m p a sızması z o r o l m a z d ı .
Yu da' n ı n k e n d i n e güve n i n i n t e m e l i n d e b u m u yat ı y o rd u ,
yoksa yal n ızca b l ö f m ü yap ı y o rd u ? S a n k i o n u yakala m a ­
m a fırsat k a l m a d a n n e kad a r uzaklaşab i l e c eğ i n i h e s a p l a ­
m aya ç a l ı ş ı r m ı ş gib i , i k i tarafı m d a , b i raz m e safe d e d u r a n
i k i m u ha fı z a b a k ı y o rd u .
" D i m i t r i y Fetyu kov i ç şaş ı rt ı c ı b i r b i ç i m d e c e s u r b i r
a d a m ç ı kt ı , " d iye d e v a m e t t i Yuda. " Bi r v a m p i r i ö l d ü r m e k
b i r şeydir, o n u c a n l ı es i r a l m aksa başka b i r şey."
" O l a n l a r ı g ö rd ü n m ü ? "
"Ah , evet . "
"Ve F o m a ' y a y a rd ı m e t m e k i ç i n h i ç b i r şey y a p m a d ı n ,
öyle m i ? "
" N e d e n yapay ı m ki? H ayat ı m ı t e h l i keye a t t ı ğ ı m a değ­
m e z d i . D i m it r i y gelip F o m a ' y ı k u rt a ra c ağ ı m ı s a n ı y o rd u ,
a m a asl ı n d a a n l a m ı y o rd u . S a n a d a h a ö n c e d e söy l e d i ğ i m
gib i , b i r v a m p i r b i l e , b i r başkası i ç i n k e n d i hayat ı n ı t e h ­
l i keye at m a z . S e n i n D i m it r i y ' i g ö r m ü ş o l d u ğ u n u a n l ıyo ­
ru m . O d a b u rad a , s e n i n l e b e rab e r m i ? "
" H ayır, b u ra d a deği l , " d iye ya n ı t l ad ı m . " H ayd i , söyle
b a n a Yuda, nasıl kaçınayı p l a n l ı y o rsu n ? "
Kaste n so ruyu yanl ı ş a n l a m ı ş gibi yapt ı . " Ee e , a n l ad ı ­
ğ ı m kadarıyla N a p o l e o n ' u n g ü n eye i l e rl e m e s i b i r savaş
h i l e s i . Ç i ç akov , B e re z i n a' n ı n karşı u c u n d a o n u i z l e m e k
ü z e re yola ç ı kt ı b i l e ve K u t t u z o v d a kısa b i r s ü r e s o n ra o
yöne dönece k . "
A n l a m aya çalıştığım şey b u o l masa b i l e , y i n e d e ya­
şamsal b i r b i lgiyd i . Yuda' n ı n başlattığı şeye d e v a m e t t i m .
" Peki , B o n a p a rt e ' ı n asıl p l a n ı n e ? " d iye s o rd u m .
"Ah ! " d e d i Yuda g ü l ü m s e y e re k . " B akın e fe n d i m , d ü ­
z e n b a z s o rgucu avı n ı nasıl h e r şeyi a n l at m aya z o rl u yo r ! "
Ö n e eği l d i v e gizli b i r p l a n ı a n l at ıy o r m u ş gibi göz k ı r p ­
t ı . "Ara m ı z d a kalsın , Lyoşa, a m a n e h r i n y u k a r ı k ı s m ı n d a ,
S t u d i e n ka d e n e n y e r d e sığ b i r geçit b u l d u . Yine d e k ö p rü
y a p m a s ı gereke c e k , a m a karşıya geçeb i l e c e k l e r . "

495
 " ' O ' karşıya geçeb ilece k , " d iye yan ı t i ad ı m alayc ı b i r
i fadeyl e .
" N e d e m e k istiyorsu n ? "
" B u raya g e l e n Büyük O rd u ' d a n ge riye p e k b i r şey kal
m ad ı . Yarım m i l yo n d a n o t u z b i n e d ü ş t ü . Art ı k bu i m p a ­
rat orl a ilgili b i r şey, o rd u y l a deği l . "
" N e d e n olmasın? N apoleon büyük b i r adam . "
" Ö y l e m i d ü ş ü n ü y o rsu n ? "
" B e n i m hayat ı m ı e p e y c e kol aylaştı rıyo r . "
"Yani D i m i t r i y yan ı l ıyo rdu , ö y l e m i ? H i ç b i z d e n yana
o l m a d ı n h a ? " d e d i m şaşı rmaktan çok haklı ç ı k m ı ş l ı k duy­
gusuyla.
" H e m d e h i ç b i r z a m a n . N a p o l e o n Rusya'yı yenseydi
b u , Av ru p a ' n ı n Fransız ege m e n l iğ i n e gireceği a n l a m ı n a
g e l iyordu . V e b u , b a r ı ş ( s e n i n l e b e n i m farkl ı n e d e n l e r ­
d e n d o l ayı k ü ç ü m s e y e r e k bakacağ ı m ı z , a m a i k i m i z i n d e
y a ş a m t a rz ı n a aykı rı b i r barış) d e m e kt i . D oğru , y i n e de ,
i ng i l t e re ile savaş d e v a m e d e c e kt i , a m a b e n d e n i z d e p e k
işe yara m a m . "
"Yani sen h e r z a m a n g ü ç s ü z ü n y a n ı n d as ı n , öyle m i ? "
" G ü ç d e ng e s i n i n sağlanmasına kat k ı d a b u l u n m a y ı se-
v eri m . "
"Yani Fransa zayıflayınca o n u n tarafı n a ge çt i n ? "
"Aynen . "
" B u n u n e kadar z a m a n d ı r yap ı y o rsu n ? " d iye s o r d u m
sahici b i r m e rakl a . " Kaç k e z taraf değişt i rd i n ? Ke n d i ç ı ­
karl a r ı n i ç i n kaç savaşın s ü r m e s i i ç i n çaba gösterd i n ? " Lafı
gere ksiz b i r şekilde d o l a n d ı rı y o r d u m . "Yani Yuda, n e za­
m a n vampi r o l d u n ? "
" İ lginç b i r soru , " d iye yanıtlad ı , a m a b u n a y a n ı t ver­
m e ye c e kt i .
Başladıklarında fark e t m e m i ş t i m a m a ko n u ş m a m ı z
kesi l d i ğ i n d e , bu kış ayları n d a h e r n e d e n s e ağaç larda kal ­
mayı s e ç e n b i rkaç k u ş u n şakımaya başladığ ı n ı d u y d u m .
G ö ky ü z ü n ü n şafak s ö k m e d e n ö n c e aldığı koyu mavi re n k ,
b e l l i b e l i rs i z g ö r ü n m e y e b a ş l a m ı şt ı , a ma k u ş l a r d a h a ö n c e
fark e t m i ş ve t e p k i göstermişti. Ke n d i m i b i raz üzgü n h i s -

496
 d i y o rd u m . Yuda'ya s o r m a k ve o n d a n ö ğ re n m e k iste d i ­
m o k a d a r şey vardı ki; a m a duygu sal davranacak z a m a n
deği l d i . O n a s u n a c ağ ı m h e rh a n g i b i r yaşama şansı , b e n i m
a ç ı m d a n m ü t h i ş b i r p i ş m a n l ı k l a s o n u ç l a n ab i l i rd i .
" S igara içeb i l i r m i y i m ? " d iye s o rd u n az i kç e .
Bir sakı nca g ö r m e d i m . M u h afıza b ağ ı rd ı m : " P i p o n
var m ı ? Ya da p u ro n ? " Yaklaştı v e b a n a b i r p u ro v e rd i .
İ spanyol m al ı , v e re n asker gibi i n c e v e bakı m s ı z , yal n ı z ­
ca kağıda sarı l m ı ş b i r i k ra m d ı . M u h t e m e l e n e l i nd e k i t e k
p u roydu . Kı d e m l i b i r subayı n isteği ü z e r i n e k e n d i s i n e ait
b i r şeyi bile içgüdüsel bir istekle v e r m e s i n e d u y d u ğ u m
s e m p at iye karş ı l ı k o n a , işgal altı ndaki M o skova'da t ü t ü n
bayiliği yapt ı ğ ı m s ı rada aldığıma yakı n b i r p a ra v e rd i m .
Yuda yine , k a ç m a fırsatı koliayarak m u h afı z a bakı ­
y o rd u . P u royu ateşte yakt ı m ve Yuda'ya u z a t t ı m . Bağlı
e l l e r i n i gösterdi ve m ü t e v a z ı b i r y ü zl e ricada b u l u n d u .
Pu royu d u d a k l a r ı m ı n aras ı na k o yd u m v e e l i n e v e r m e d e n
ö n c e b ıçağıyla i p l e ri n i kest i m ve e l l e r i n i s e rbest b ı rakt ı m .
Ayakları hala bağl ıydı v e m u h afız l a r y a n ı m d ayd ı . Ayrıca
kısa b i r s ü re so n ra şafak sökecek ve Yuda art ı k h i ç k i m s e
i ç i n t e h d i t o l a m ayacakt ı . Ke n d i m i güve n d e h i ssed iyor­
dum.
"Teşekkür e d e ri m , " d e d i d e r i n b i r nefes alarak. Yeri­
m e o t u r d u m ve b ı çağı y i n e ayakları m ı n araşma s a p l ad ı m .
Z a m a n ı n a z o l d u ğ u n u b i l d i ğ i m d e n , o n a s o r m a k i s t e d iğ i m
başka s o ru o l u p o l m a d ığ ı n ı d ü ş ü n ü y o r d u m . B i rd e n aklı ­
m a b i r s o ru gel d i :
" Ku r i l ov o ' d a n M os kova'ya nasıl o kadar ç a b u k git­
tin?"
"Atla , " d iye y a n ı t l a d ı kısaca . " S e n i n gib i . "
"Ama b e n i m sekiz saat i m i a l d ı ve s e n b e n d e n ö n c e
gelm işti n . "
" B e n s e n d e n ö n c e ayrı l m ıştı m . "
" Ş u n u d e m e k istiyoru m , " d e d i m , b i l e re k s o ru m u n ya­
n ı t ı n ı v e r m e k t e n kaç ı n m a s ı n a kızarak , "gün ışığında nasıl
y o l c u l u k yapab i l d i n ? "
"Ah , a n l ı y o ru m . B i r vam p i r i n k at l a n m a k z o ru n d a kal -
dığı l a n e t l e r d e n b i ri . Bazen b u n u n b i r avantaj ı o l u p o l
m a d iğ i n i d ü ş ü n ü y o ru m . "
" Ö l ü m s ü z l ü k , e lbette , " d e d i m . B u n u kafamdaki D o m ­
n i k i i a ' n ı n sesi s ö y l ü y o rd u .
" İ d e a l o l a rak, evet , a m a p ra t i kt e , hayır. Pyotr ö l ü m s ü z
o l ab i l d i m i ? Ya da M artfey? Peki y a o çocuğa ( Pave l ' e )
n e d e m e l i ? Va m p ü o l a rak varoluşu yal n ızca b i rkaç hafta
s ü rd ü . Vam p i rl e r i ö l d ü r m e k öyle kolay ki . "
" B ana o k a d a r kolay g e l m ed i . "
"Ah , e l b e t t e gelir, Lyoşa! Bir kez ne y a p m a n gere kt i
ğ i n i ö ğ re n d i n m i , gerisi kolay. Ö ğ re n m e s e n b i l e , gün ışığı
işi var. B i n le rce v a m p i r yal nızca b i ri p e r d e l e r i açtı d iye
kazayla ölüyor. " K e n d i g ü l ü n ç lüğüyle eğle n i rk e n y ü z ü n
de o l u ş a n s ı rıtmay ı saklaya m ıyo rdu .
" Peki , n e d e n i ns a n l a r isteyerek v a m p i r o l mayı seçi
yor? " d iye s o r d u m .
" D e d i ğ i n gibi b u n u ö l ü m s ü z l ü k i ç i n yap a n l a r aptallar.
D iğ e r l e r i b u n u özgü r l ü k i ç i n yapıyo r . "
" Ö zgü r l ü k m ü ? "
" Evet , özgü r l ü k . Vam p i rl e r i n e ş i d i k isteği o l d u ğ u n d a n
k u ş k u l u y u m ve kard e ş l i k kav ram l arı o l m a d ığ ı n ı d a bili­
y o ru m , a m a özgü r l ü k b ü t ü n i nsanların arad ığı şey değil
m ı' ?. "
S a n k i D o m n i k i i a ' n ı n y a n ı n d a u z a n m ı ş , o n u n ahlakd ı ­
ş ı ö l ü m s ü z l ü k d ü nyas ı n a g i rmeyi b e k l e rk e n b e n i m beyn i ­
m i o k u m u ş t u . Yi ne d e Yuda' n ı n söyleye c e k l e ri n i d u y m a k
i s t i y o rd u m : B i r i ns a na v a m p i r o l mayı İstetecek cazibe
n e re d e yd i , b u n u a n l a m a k i s t i y o rd u m . " N e d e n özgü r l ü k ? "
d iye s o rd u m .
" Ç oğ u i n s a n farklı b i rç o k şeyd e n özgü r l e ş rn e k ister
a m a hepsi ( ki b u n u pek azı başarır) ke n d i n d e n özgürleş­
rn e k ister. B i r v a m p i r i n taze , sıcak kan ı n ı i ç e n insanın iste ­
d iği işte b u d u r . B e n i m de , i n s a n ı n duygu l a rı n ı n yap ışkan
v e t e rs dip akıntısı o l maks ı z ı n h e m ş a h i t h e m d e kışkırtıcı
o l arak başkaları n ı n a c ı l a r ı n d a n aldığı n i ha i zevkin alt ı n ­
da yatt ı ğ ı n ı d ü ş ü n d ü ğ ü m şey, vicdan y a da Tanrı tarafı n ­
d a n s ı n ı rl a n m ıyo r o l m a s ı d ı r . " " Duygu" ke l i me s i n i k o k m u ş

498
b a l ı k t a d ı y a r m u ş gibi söyl e m i şt i . S o n ra g ü l ü m se d i . " S e n
b u n u h e rkest e n iyi b i l iyorsu n . "
K o n u ş u r k e n d i kkat l e sol e l i m d e k i yaralara b a k ı y o rd u ,
a m a söyled i k l e ri n i n n e kadar doğru o l d u ğ u n u n farkı nda
o l m a d ığ ı n ı b i l iyordu m .
" Va m p i r o l mayı değe rli kılan şey b u m u ya n i ? " d iye
s o rd u m , söyl e d i k l e r i n d e n h e m b ü yü t e n m i ş h e m d e t İk ­
si nm i ş b i r şeki l d e .
D u r d u ve b aş ı n ı ö n ü n e eğd i . Arkas ı n da ağı r ağı r yük­
selen g ü n e ş i n o l u ş t u rd u ğ u b o z u l m u ş v e u z u n gölgesi ,
ayağ ı m a kadar g e l iyordu .
" B i l m iyoru m , " d e d i yorg u n b i r şeki l d e . " O k ad ar ç o k
s ı n ı rl a m a , d ışarıda b ı rakmaları g e re k e n o kadar çok şey
var k i . Ö l d ü r m e isteği ( t ı p k ı i n sa n l arda o l d uğu gibi) ye m e
isteğiyle o kadar i ç i ç e k i . G e c e n i n i l k ö l ü s ü h e r iki ihtiya­
c ı da karşılıyor, a m a karı n ları doyd u k ç a , ö l d ü r m e isteğ i n i
de b i r ö l ç ü d e kaybed iyorlar. Fazla yiyin c e , i ş t a h yok o l u ­
yor, i k i s i n i b i rb i ri n d e n ayırmak ne k a d a r iyi o l u rd u ; açlık
için ö l d ü r m e k ve zevk i ç i n ö l d ü r m e k . S e n avl a n ı r m ı sı n ,
Lyoşa?"
"Arada sı rad a , " d e d i m .
" Belki o z a m a n n e d e m e k istediğ i m i a n l a rs ı n . Bir vam­
pirin h ayat ı n ı zevksiz kılan d o ğ ru d a n ve m e k a n i k daha
başka s o ru n l a r da var. Ö r neğ i n , Lyoşa, bir v a m p i r i n yaşam
onu terk e d e rk e n kurban ı n ı n gözlerine b a k a m a d ığ ı n ı h i ç
d ü ş ü n d ü n m ü ? S e n bakab i l i rs i n v e e m i n i m b a k m ı ş s ı n d ı r .
S o n nefe s i n i s e n i n y ü z ü n d e n v e re n b i r i n s a n ı n y ü z ü n ü
g ö r m e t e c rü b e s i n e s a h i p s i n . B u n u zevk o l arak görsen d e ,
g ö r m e s e n d e b u n u yaşad ı n . B i r v a m p i r i n b o yu n d a n ısır­
ması gere k i r ve asla bu zevki yaşayamaz .
" Ş i m d i b ı ç ağ ı m l a . . . " Ö n e doğru eği l di , sigaras ın ı yana
fırlattı ve b ı ç ağa doğru u z a n d ı . Ke n d i m i söyl e d i k l e r i n e
ö y l e ka p t ı rm ı ş t ı m v e yaptığı h a re k e t k o n u ş m aya öyl e s i n e
uygu n d u ki , o n a n e redeyse i z i n v e r e c e kt i m . Tam son d a ­
ki kada e l i n i t e k m e l e d i m . Tekrar d i m d i k o t u r d u ve ö z ü r
d i l eyerek e l l e r i n i yukarı kal d ı rd ı . Ö n c e d e n k o n u ş t u ğ u m
m u h afı z b i r an b i z e bakt ı , a m a h i ç b i r şey yap m ad ı .

499
 " B ıçağı mla , " d iye d e v a m et t i Yuda, " b i r v a m p i r i n dişle
riyle ve reb i leceği acıyı ve hatta daha fazlası n ı ve reb i l iyo
r u m ve b u n u yaparken arkadaş ı ın ı n y ü z ü n e bakıp acı ve
rici h e r h a r e ke t i m e verdiği enfes t e p k i y i gö reb i l iyoru m
D iğ e r l e r i n e kat ı l d ığ ı m d a (san ı r ı m , g r u p o l a rak b i z e ü p
ri ç n i k l e r d iy o r d u n ) b e n arkama yas l a n m ı ş keyif çatarke n
acı v e r m e y i s ü r d ü r e c e k o n b i r t a n e daha vahşi s i l a h ı n ı
ol muştu . "
O k o n u ş u rke n , b e n Kurilovo yakı n l ar ı n d a k i a h ı rda
g ö rd ü ğ ü m m a n z a ra n ı n h at ı rasıyla yüz yüze g e l m i ş t i m
H e r b i r O p r i ç n i k , Yuda' n ı n ö n e ri l e ri karş ı s ı n d a eği l m işti
Ad a m a n e re d eyse hiç d o ku n m a m ı ş , e t i n i n tad ı n a bakma­
m ı şt ı , a m a d u ru m d a n e n çok zevk alan yine oyd u . Art ı k
Yuda' n ı n b aş ı n ı n ü z e r i n d e n yükse l m i ş o l a n ve k e n d i eği ­
m i y l e b ü y ü m ü ş g ö rü n e n g ü n e ş , i ro n i k b i r h a l e o l u şt u ru ­
y o rd u .
" O n l a rı n , v a m p i r l e ri n , b e n i m e l d e e t m e y i başaramad ı ­
ğ ı m n e gibi b i r özgü r l ü k l e r i o l d uğ u n u m e ra k e d i y o ru m ? "
d iye s o rd u Yuda.
" B aşarmak m ı ? "
" H e r z a m a n k i gibi hakl ı s ı n , Lyoşa. B u n u n başarı o l d u ­
ğunu iddia e d e m e m . Bu bende h e r zaman var olan (be­
rab e r d o ğ d u ğ u m ) b a z ı i n s a n l a r ı n i s e a nc a k v a m p i r o l a rak
elde e d eb i l d i kl e r i bir şey. İ ki d ü n y a n ı n da e n iyi öze l l i k ­
l e r i n e s a h ib i m . G ü n e ş i n t ad ı n ı ç ı karab i l iy oru m . N o r m a l
b i r ye m e k yiyeb i l iyoru m . İ stesem ç o c u k sah ibi b i l e o l ab i ­
l i ri m . Yi ne d e , b i r başka i nsan ı n , tarifsiz , m u t l a k , s ı n ı rsız
acısında yatan n i hai m u t l u l u ğ a dalıp g i d e b i l iyoru m . "
" D i ğ e r v a m p i r l e r se n i n k i m o l d uğ u n u h i ç fark e t m e ­
diler m i ? "
" Ki m o l d u ğ u m u m u ? Sana d a ayn ı s o ruyu sorab i l i r i m .
E n b aş ı n d a , o n i k i m i z i n d e v a m p i r o l d u ğ u n u b i l m iyor­
d o n . S o n ra öğre n d i ğ i n d e , vam p i r o l m a d ı ğ ı m a dair bir fi k ­
ri n y o k t u . B u n d a b ü y ü l ü b i r şey yok. O n l a r gibi h a re k e t
e d i y o ru m . Ke n d i m i o n l a r gibi h i ss e d i y o ru m . O n l a r gibi
ö l d ü rü y o ru m . Arada s ı rada g ü n d ü z vakti d ışarı ç ı kt ı ğ ı ın ı

500
fark b i l e e t m e z l e r . Ke n d i l e ri ö l m e d e n b u n u yapamaz l a r .
E l b e tt e Z i meyeviç ayrı b i r ko n u . O çok, ç o k u z u n za­
m a n d ı r bir vamp i r . Ama b e n i m l e ilgili kuşkuları n e o l u rsa
o l su n , kuşku l a rı n ı n p e ş i n d e n g i t m e m e k için ke n d i n e ait
n e d e n l e ri var. "
Yü z ü m o n a d ö n ü k , sessizce o t u ru y o rd u m . Bugün b i l e ,
gerçeğ i , k o n u ş m a n ı n t a m o l a rak n e re s i n d e a n l a d ığ ı m ı b i ­
l e m i y o ru m . G e rç e k ç o k şaş ı rtıcıyd ı , a m a sarsıcı değild i .
Yuda t a m o l a rak o l d u ğ u n u iddia ettiği şeyd i . M a ks i m ' i n
Fransız o l m a d ı ğ ı gibi o d a v a m p i r değ i l d i . Vam p i r o l maya
ö z e n i y o r d u . Va m p i r m i ş gibi davra n ıyo rdu . Ama arada sı­
rada v a m p i r o l madığı gerçeğ i n d e n fayd a l a n ıyordu . M aks
d a b i r Fransız gibi m u a m e l e görmeyi hak ettiğ i n i d ü ş ü ­
n ü y o r d u . B u n a b e n z e r b i r şekilde , Yuda d a k ü ç ü k , yasal
b i r z e m i n d e i nsan o l d uğ u h a l d e , b i r v a m p i r gibi m u a m e l e
g ö r m e y i h a k ettiğ i n i d ü ş ü n ü y o r du . S o ru n şuydu k i, g ü n e ş
ışığı a rt ı k i ş i m e yaramayac a kt ı . B u h e m b i r s o ru n , h e m d e
b i r zevkt i . O n u n d a h a g el eneksel b i r b i ç i m d e ö l d üğ ü n ü
g ö r m e k t e n m e m n u n i y e t d u y a rd ı m .
Ayağa kalkıp y ü z ü n e b a kt ı m . " S a n ı rı m , k a m p t a n ay­
r ı l m a d a n b i r i d a m mangası ayarlayab i l i ri z . N e de olsa s e n ,
b i r Fransız aj anısı n . " M u hafı z ı ç ağ ı rm a k ü z e re e l i m i kal­
d ı rd ı m .
Yuda kaşları n ı çattı v e y ü z ü n d e b i r h ayal kırıklığı ifa­
desiyle b aş ı n ı ç e v i rd i . Kafasın ı salladı ve sessizce " t ü h ' l e d i .
"Yani g ö rüyorsun ki , o n u n v a m p i r o l m a i h t i m a l i yoktu , "
d e d i . Ko n u ş m a m ı z d a d e ğ i n ın e d i ğ i m i z b i r n o kt a vardı ve
onu k o n u ş m a k istiyord u .
" M a rgarita'yı m ı kast e d i y o rsu n ? "
" D eğ i ş m e d iğ i n i , ö l ü m l ü kalacağ ı n ı n e z a m a n fark e tt i ­
ğini m e ra k e d i y o ru m . "
" Ö l ü m l ü o l d u ğ u n u o n a o l d u kç a h ı z l ı gösterd i n , san ı -
rı m , " d iye y a n ı d ad ı m .
" N e d e m e k istiyorsu n ? "
" H e m e n sonra o n u ö l d ü rd ü n . "
Yuda gü l m e s i n i e n g e l l e meye ç a l ı ş ı rm ı ş gibi d u d a k l a ­
r ı n ı s ı kıştırarak g ü l ü m s e d i . " S öyle b a n a , Lyoşa, " d e d i .

501
'" S e n i ' , b e n i m l e b i r l i kt e p e n c e re d e o l a n ı n D o m i n i q u r
o l m a d ı ğ ı n a i n a n d ı ra n i l k şey neyd i ? "
B i r a n d ü ş ü n d ü m , b i r h i l e yoktu . Yanıt açıkt ı . "Vampiı
o l madığı gerçeği . "
"Yani. . . " "
"Yani?"
Yuda i ç ç e kt i . " S e n a n l a m a k için z a h m e t e t m e z s e n ,
b e n i m i ç i n p e k keyifli o l m ayacak . "
Boş b o ş yü z ü n e b a kt ı m . " D o m i n i q u e ' i n b e n i m l e bir­
l i kte o l m a d ı ğ ı n a karar v e rd i n , ç ü n kü eğer b i r v a m p i rl e ol­
m u ş o lsayd ı , o da bir v a m p i r o l m u ş o l u rd u , " d iye açıkladı
b i r i l kokul ö ğ re t m e n i gib i .
D u rg u n zekal ı m ı yd ı m , yoksa b u s o n u c a u l aşmaktan
m ı ko rkuyo rd u m , b i l m i y o ru m a m a Yuda işi g ö r m e z d e n
g e l e m e ye c e ğ i m b ü n o ktaya g e t i r m i şt i . P e n c e re d e Yuda
i l e b i rl i kte g ö rd ü ğ ü m M a rgarita değil , D o m n i k i i a olab i l i r
m i yd i ? Tab i i ki v a m p i r o l m a m ı şt ı , ç ü n kü Yud a' n ı n o n u
v a m p i re d ö n ü ş t ü r m e yete n e ğ i y o kt u . D o m n i k i i a o n u n
göğsü n d e k i yaradan akan k a n ı s o n d a m l a s ı n a k ad ar i ç m i ş
o l ab i l i rd i ve b u n u n h i ç b i r etkisi o l m a z d ı .
A m a o etkisi olacağ ı n a i n a n m ı şt ı . Ke n d i s i n d e h i ç b i r
değiş i kl i k fark e t m e d iğ i o sabah u ya n d ı ğ ı n d a o d a , s on ra­
d a n b e n i m şaşırdığım gibi şaş ı rm ı ş m ıyd ı ? Parlak g ü n e ş i n
ışığı a l t ı n d a rahatça d u rab i i d i ğ i n i d e h ş e t i ç i nd e fark e d i p
b u n u n b i r g ü n n o r m a l b i r ö l ü m l ü gibi öleceğİ a n l a m ı n a
geldiği n i d ü ş ü n ü p ağlamış m ıyd ı ? O z a m a n , gördüğü­
m ö n M argarita o l d u ğ u n u söyl eyeb i l m e k için e p e y h ı z l ı
d ü ş ü n m ü ş o l m a l ı yd ı . H ayır, b u m ü m k ü n deği l d i . O n u n
M a rgarita o l d u ğ u n u söylemeyi d a h a ö n c e d ü ş ü n m ü ş o l ­
m a l ı yd ı . Y a Yuda o n a ö y l e söyl e m e s i n i söyl e m iş t i ya da
b u n u b e rab e r p l a n l a m ı ş l a rd ı . B u n u garantiye al mak i ç i n
e p e y b i r koreografı yap m ı ş o l m a l ıyd ılar. B e n m e yd a n ı n
karş ı s ı n d a n b a k a r k e n yal n ı z c a , ilk defa D o m n i kü a ' y ı ar­
k a d a n g ö rü y o rd u m . M argarita p l a n d a n h a b e r d a r m ı y d ı ?
M a rg a r i t a ' n ı n c e se d i n i b u l d u ğ u m u z d a D o m n i k i i a ge rçe k ­
t en şaşırmış g ö r ü n üy o r d u . G e rç e k t e n mi ? O n u n l a ilgili
h e r h a n g i bir şeye nasıl gerçek d iyeb i l i rd i m ? M e m n u n i -

502
yetle v a m p i r o l m a k isteyen b i r kad ın , e n yakın arkadaşı ­
n ı n bu yolda ö l m e s i n e h i ç de e ngel o l maya ç a l ı ş m az d ı .
B u doğru o l a mazd ı , a m a y i n e d e b i r aç ı k g ö re m i ­
y o r d u m . B i zzat b e n , o n u n v a m p i r o l m a d ığ ı n ı a n l ayana
kad a r Yuda ile b i r l i kt e g ö rd ü ğ ü m kad ı n ın D o m n i k i i a ol­
d u ğ u n d a n e m i n d i m . Ş i m d i b u n u n i ç i n daha iyi b i r açık­
l a rn a m vard ı . Yal nızca saçları b i rb i ri n e b e n z e d i ğ i için m i
( D o m n i k i i a ' n ı n v ü c u d u n u n h e r b i r s a n t i m e t re s i n i b i l e n
b e n ) D o m n i k i i a ' y ı M a rgarita sanacak k a d a r a p t a l m ıy­
d ı m ? Bana o n u n D o m n i k i i a o l d u ğ u n u d ü ş ü n d ü re n , gö­
rüp b i l i n ç l i o larak a l g d a m a d a n b e y n i m e kayıt e t t iğ i m
fazladan b i r şey o l m a l ı y d ı v e a rt ı k b u n u n d o ğ ru o l d uğu ­
nu b i l iy o rd u m . S o n raki g ü n l e rd e yaşad ığı ü z ü n t ü ve acı
çok i n a n d ı rı c ı yd ı , ama diğer y a n d a n , b u o n u n öze l l iğiyd i .
D o m n i k i i a ' n ı n b e n i m l e k o n u ş t u ğ u n u d u y u y o rd u m a m a
fısıltıyla h e p ayn ı k e l i meyi t e k ra r e d i y o rd u . B a n a b u n u
i l k kez söy l e d i ğ i n d e k i m b i l i r n e kadar g ü l m ü ş t ü . Pros ­ "

tak! Prostak! Prostak!"

Yuda başsağlığı d i l e r gibi e l i n i d i z i m e koydu ve " B u n u
s e n i n i ç i n yapt ı , Lyoşa, " d e d i . " Ö m ü r b o y u s e n i n l e ola­
b i l e c eğ i n i d ü ş ü n ü y o rd u . " Yuda ş i m d i ayağa k a l k m ı şt ı .
Fark e t m e d i ğ i m b i r a n d a b ı ç ağ ı n ı a l m ı ş v e ayak lar md ak i
i p i k e s m i şt i . B i z i k o r u m a k t a o l a n m u h a fı z ı a r d a n b i ri n i n
d iğ e r i n e b ağırdığ ı n ı d u y d u m , a m a geç kal m ı şt ı . D iğ e r i
a n ı nd a b i z e s ı rt ı n ı d ö n m ü ş t ü v e Yuda h e m e n arkasınday­
dı. Yoda' n ı n t ı rt ı k l ı b ıçağıyla aske rin b o y n u n a att ığı kesik
o n u ye re d ü ş ü r m ü ş t ü . Et rafı ndaki t e rt e m i z , b e m b e ya z
kardaki kan lekes i , ö l m e kt e o l a n aske r i n e l l e riyle kavrad ı ­
ğ ı yaralı b o y n u n d a n engel t a n ı m a d a n akan k a n l a g i d e re k
b ü yüyo rd u .
D iğ e r asker s i l a h ı n ı kald ı r m ı şt ı , a n c a k arkadaş ı n ı vur­
m a korkusuyla ateş e t m e kt e t e re d d ü t e t m i şt i . Ş i m d i ateş
e d i y o rd u , ama geç kal m ı şt ı . Yuda y i n e h a re k e t e geç m i ş ­
t i ; eği l e re k ve s ı k s ı k y ö n değ i şt i re re k y ü r ü yo rd u . P e ş i n e
d ü ş t ü m . M u h afı z d a b i rkaç ad ı m a r ka rn d a n g e l i y o rd u .
Ayrıl m a haz ı rl ı k l arıyla y o rgu n d ü ş m ü ş o l a n k a m p t a k i d i ­
ğ e r aske rl e r ö n c e n e o l u p b i t t iğ i n i a n l a m a d ı l a r , a m a ba-

503
ğ ı r ı ş l a n m ı z l a b e ra b e r kaçaktan h a b e r d a r oldular. Ke n d i m
Yud a ' n ı n ö n ü n e ata n l a r o n a p e k e ng e l o l a m a m ı şt ı . Bıça
ğmı h e r h a n g i b i r v a m p i r i n d işleriyle yapab i l e c e ğ i n d i n
ç o k d a h a vahşi ve etki l i b i r b i ç i m d e k u l l a n ıy o rd u . Bazı
aske rler o n a kılıç ve süngü l e r l e sald ı rd ı larsa da o h i ç koı
ku b e l i rt i s i göste r m e d i ve b a z ı kılıçlar hedefi b u l s a b i l e ,
p e k rah a tsı z o l m u ş a d a b e n z e m i y o rd u . Yaraların h i ç b i ri
c i d d i d eğ i l d i ve v a m p i r gibi davra n m aya çalışırke n , i nsan
o l d uğu anlaş ı l ı r korkusuyla [ b i rç o k d iğer duyguyla b e ra
b e r) a c ı sı n ı k o n t r o l e t m e y i d e öğre n m i ş t i .
Art ı k ka m p ı n s ı n ı rl a r ı n ı g e ç m i ş ve Yuda' n ı n kolay
ca saklanab i leceği o r m a n l ığa g e l m i ş t i k . B i raz a r k a rn d a n
g e l m e kt e olan ve b e n d e n d a h a g e n ç v e atiet i k olan m u ­
hafız b a n a yet i ş i p ö n ü m e g e ç m i şt i . Boşalmış o l a n sila­
h ı n ı d o l d u rm aya fırsat b u l a m a d ığ ı n d a n , silah o l a rak b i r
t e k süngüsü vard ı . Ta m v u rab i l e c e k k a d a r yaklaşmışken
Yuda b i rd e n d u rd u ve geri d ö n d ü . Aske r i n d u ra c a k vakti
o l m a m ı şt ı . H e d e fe d o ğ ru l t m a m ı ş o l d uğ u n d a n , s ü ngüsü
Yu da' n ı n ya n ı n d a n kayarak geçt i . Aske r d ö n e rk e n Yuda
e l i n i ö n e doğru u z at ın ı ş t ı ve asker d o s d oğru b ı ç ağ ı n ı n
ü z e r i n e koştu . B ıçak göğüs k e m i ğ i n i n t a m a l t ı n d a n gird i
ve göğüs kafesine i y i c e sap l a nd ı . As ker d a rb e n i n gücüy­
l e haval a n m ı ş , s ı rt ı acıyla k a m b u rl a ş m ı ş ve can ı b e d e n i n i
t e r k e d e rk e n kol v e hacakları gevşek b i r b i ç i m d e sallan­
m aya başl a m ı şt ı . Yuda ko l u n u n bir hareketiyle b ı çağı n ı
a d a m d a n k u rt a r ı r k e n b ıçağ ı n d i ş l e ri n i n , y ır t ma v e gıcır­
d a m a sesiyle b e rabe r , yarayı g i rd iğ i n d e n de fazla b ü y ü t e ­
re k d ı şarı ç ı kt ı ğ ı n ı g ö r d ü m .
Yuda d ö n d ü ve koş maya d e v a m ett i , ama o n a yeti ş ­
m i şt i m . O n a doğru at ı l d ı m ve b e l i n d e n yakalad ı m . Be­
rab e r ye re d ü ş t ü k . Yüz ü m karla sıvanmıştı ve h i ç b i r şey
g ö r e m i y o r d u m . D i z ç ö k t ü m ve t a m g ö z l e r i m d e k i karı t e ­
m i z l e d i m ki , Yu da' n ı n b ı ç ağ ı n ı n t ı rt ı k l ı yan ı n ı ( sa p l a m a k
d e ğ i l d o ğ ra m a k i ç i n ) b a n a doğru savu rduğu n u g ö r d ü m .
Kafa ın ı o n d a n uzaklaştı racak ş e k i l d e ke n d i m i ge riye at­
t ı m . Yere d ü ş e r ke n , sol yanağ ı m d a b ı çağı n değdiği y e r d e
b i r y a n m a h i ssett i m . S ı rtüstü d ü ş e r k e n d e r i n d e r i n s o l u k

504
a l ı y o rd u m ve s o l u k v e r i r k e n b i r a n d a ha va n ı n ağz ı m d a n
o l d u ğ u kadar yara l ı y a n ağ ı rn d a n d a ç ı ktığı n ı fark e t t i m .
Yoda' n ı n b i r s o n raki h a m l e s i n d e n u z a k l a ş m a k i ç i n
ayağa k a l k m aya ç a l ı ş ı y o rd u m . A m a d a rbe ge l m iy o rd u .
A r k a rn d a n atı l a n b i r m e r m i Yoda' n ı n k o l u n a g e l m i şt i . Ar­
kas ı n ı d ö n d ü ve b e n i i ç i n e d ü ş ü r d ü ğ ü sefıl likle baş başa
b ı rakarak a r ın a n ı n i ç i n e d o ğ ru k o ş m aya b a ş l ad ı .

505
 31

Yan ağırndaki yara başta d ü ş ü n d ü ğ ü m kadar c i d d i d e ­

ğild i . C e rrah y ü z ü m e dikiş atarke n soğuk hava y ü z ü m ü
hissizleştird iğ i i ç i n iyi geliyord u . O l a n l a r ı a n l a t m a k i ç i n
Yarbay Ç e rn i ş e v ' e g e r i d ö n d ü m .
" Kaçtı m ı ? " d iye g ü r l e d i .
" Korkarım öyl e , e fe n d i m , " d iye y a n ı t l a d ı m .
" O m u h afız ia ra dayak att ı racağ ı m . "
" B u n u n i ç i n ç o k geç , efe n d i m . "
Yüz ü m e baktı v e a n l ad ı . "Anl ıyoru m , " d e d i . "Tek b i r
ad a m . Yine d e b i raz z a m a n kayb ı o l d u . "
" B o n ap a rt e ' ı n gü n e y e i l e rleyişi b i r oyu n , e fe n d i m .
M a h k u m söyl ed i . Ası l geçecekleri ye r kuzeyd e , S t u ­
dienka'da . "
" Bu d a b i r şeydi r . O h a l d e , yakı n d a siz d e b i z e o rada
kat ı l acaks ı n ı z . "
" H ayır, e fe n d i m . B e n m a h k ı1 m u n p e ş i n d e n g i t m e k is-
t i y o ru m . "
" B u n a d e ğ e r m i , yal n ı z c a b i r a d a m i ç i n ? "
" Ö y l e o l d uğ u n a i n a n ıyo ru m , e fe n d i m , " d e d i m .
" Şey, s a n ı r ı m sizler işinizi b d i y o rsu n u z . S a n a a d a m ve­
re m e m . "
"Ad am i s t e m i y o ru m , e fe n d i m . Varsa b i r Fransız ü n i ­
fo rması i s t i y o ru m . "
" D ü z i n e l e r d o l u s u var. Teğm e n M i ronov, iste d i k l e r i n i
o n a v e ri n . "
M i ro n ov b a n a b i r süvari ü n i fo rması , b i r a t v e e rzak

506
v e rd i . Kısa b i r s ü re s o n ra , dağ ı l makta o l a n k a m p t a n çık­
m ı şt ı m . Ö n c e d e ri e rn e kt e olan Rus b i r l i kl e riyle b e rab e r
yol a l d ı m ( ç o k şükür, h e n ü z ü n i fo r m a rn ı de ğişt i r m e m i ş ­
t i m ) , s o n ra ayak sesleri n i a r k a m d a b ı rakarak o n l a r d a n ay­
r ı l d ı m ve kuzeye yö n e l d i m .
Yu da' n ı n b ı raktığı t e k i p u c u , B o n ap a rt e ' l a b e rab e r
S t u d i e n k a ' d a n B e re z i n a'yı geçeceğiyd i . B u n u n yalan o l ­
m ası i h t i m a l i d e vard ı ya d a ş i m d i fikrini değişt i rm i ş ola­
b i l i rd i , ama b e n i m tek s e ç e n e ğ i m o n u , o rada yakal a m a kt ı .
Yud a' n ı n b a n a söyl e d i kl e r i n i doğru d ü rü s t y o ru m l a m aya
v a kt i m o l m a m ı şt ı , ama ş i md i , b u sessiz , d o n m u ş o r m a n ­
d a i l e rl e rk e n d ü ş ü n m e y e b a ş l a m ı şt ı m .
D ü ş ü n m e s i d a h a a z acı v e r e n m e s e l e ise , Yuda' n ı n
v a m p i r o l m a m a s ı yd ı . B u n u n b e n i m o n u n l a ilgil i d ü şü n ­
c e l e r i m i p e k a z değişt i rd i ğ i n e karar v e rd i m . Eğe r b i r i nsan
canavar gibi davranab i l m e k için v a m p i r o l m ayı seçiyo rsa
ya da b i r c an avar o l a rak da v ra n m akta z o r l a n m ıyo rs a , hala
canavard ı r ve hala b u n d a n m e m n u n d u r . Yuda i lişkiye gir­
diği h e rkes i ç i n b i r t e h l i keyd i . B i r başka soru ise , diğer
O p r i ç n i k l e r arası n d a v a m p i r o l m ay a n o l u p o l mad ığıyd ı .
Yuda h e p s i n i n v a m p i r o l d u ğ u n u söyl e m i şt i , a m a Yuda'ya
güve n i l i r m i yd i ? G ö z ü m ü n gö rdüğü k a n ı t l a r b a n a çoğu ­
n u n öyle o l d u k l a r ı n a i n a n d ı r m ı şt ı , ö l d ü k t e n sonra b e d e n ­
l e ri n i n h e m e n ç ü rü d ü ğ ü n ü g ö r m ü ş t ü m . Ö l d ü kt e n s o n ra
Yoan ve F i l i p p ' e n e o l d u ğ u n u g ö r m e m i şt i m . Eğer M ak s 'a
g ü v e n m e k gere ki rse , S i m o n , Yakov Alfeyev ve Faddey' i n
ö l ü m l e r i n e g ü n e ş ışığı n e d e n o l m u ş t u . O n b i r i n i n d e v a rn ­
p i r o l d u ğ u n a i n a n ı y o r d u m . O l m a s a l a r da, n e fark e d e rd i ?
Yuda i l e b i r şey fark e t m e m i şt i , diğerle riyle d e e t m e z d i .
A m a ya D o m n i k ü a ? K i m s e t a rafın d a n değil de , o n u n
t a rafı n d a n kan d ı r ı l m ı ş ( i h a n e t e u ğ ra m ı ş o l m a k ) asla uya­
n a m aya c ağ ı m b i r karabasan gibiyd i . B e n i m l e dalga geçt i ­
ğ i n d e zekas ı n ı v e r u h u n u o rtaya koyuyord u , a m a b ö y l e
m e s e l e l e rl e ilgi l i b e n i m l e o y u n o y n a m a s ı o n d a o l a n ve
anca k d e l i l i k l e a ç ı k l a n ab i l e c e k b i r şeyi o rtaya koyuyo rd u .
"Yuda' n ı n s e n i b u k a da r kolayca ka n d ı rab i l m e s i n e şaşır­
m a d ı m . " B öyle d e m i şt i . Yuda ile b e rab e r b e n i aptal y e r i n e

507
k o y m u ş ve b e n d e t ü m saflığımla, i steyerek b u n a b o y u n
eğ m i şt i m . Ama akl ı m a M ak s i m ' i n " b i r ağac ı n saklanab i ­
leceği e n iyi yeri n o r m a n o l d uğ u n u " söylediği gel d i . Bir
yala n ı saklamak için de en iyi yer, g erç e k l e r i n arasıydı .
Yuda yakal a n m a s ı n a n e d e n i z i n v e r m i ş t i ? B e n i m l e ko­
n u ş m a k i ç i n . Bana söyl e m e k istediği neyd i ? B o n ap ar t e ' ı n
p l a n l a r ı deği l d i . S at r a n ç h a k k ı n d a k i d ü ş ü n c e l e r i d e d e ­
ğ i l d i . H at t a v a m p i r o l m a d ığ ı n ı söyl e m e k d e deği l d i . Ak­
l ı m a D o m n i k i i a ' n ı n v a m p i r o l mayı seçtiğ i n i s o k m a kt ı . O
g e r ç e k o r m a n ı aras ı n d a b a n a u l a ş t ı r m a k istediği b u yd u .
B u g e r ç e k b i l e deği l d i ; doğru d a , yan l ı ş d a o l ab i l e c e k b i r
b i lgiyd i . G e rçeği asla b i l e m e y e c e kt i m ve bu kuşku p e ş i ­
m i b ı ra k m ayacakt ı .
Yu d a ' n ı n p l a n i ayarak y a d a dağaç i a m a oynadığı b u
oyu n , d a ğ d a ulaşılan ve e n y ü k s e k o l d uğ u san ı l a n h e r t e ­
p e n i n arkası n d a d a h a yüksek b i r t e p e n i n g ö rü l m e s i gib i ,
ö n ü m d e kat m a n k at m a n aç ı l ıyord u . Ö n c e D o m n i k i i a ' y ı
v a m p i r yaptığı n a i n a n m ı şt ı m . S o n ra , ö y l e b i l e olsa o n u
ö l d ü re m e y e c e ğ i m i a n l a m ı ş t ı m . S o n ra o n u n v a m p i r o l ­
m a d ı ğ ı n ı v e eğe r o n u ö l d ü rs eyd i m b u n u n ö l ü m l ü b i r
ka d ı n ı n ö l ü m ü g i b i o l acağ ı n ı ö ğ re n m i şt i m . B u sabah
Yuda b e n i , her n e kadar ke n d i s i o n u d ö n ü ş t ü re m e s e d e ,
D o m n i k i i a ' n ı n h e r z : . . na n v a m p i r o l mayı i st e m i ş o l d uğu ­
na i k n a e t m i şt i . M eseleyi b i r o y a n a , b i r bu yana ç e k i p fik­
r i ın İ s o n s u z a d e k d e ğ i ş t i r e m e z d i , a m a a rt ı k b u n a i ht iyacı
y o k t u . M ü k e m m e l b i r d e ng e noktası b u l m u ş t u . G e rç e ğ i
asla b i l e m e ye c e k t i m ve n e y a p a r s a m yap ayı m hayat ı ın ı n
geri k a l a n ı n ı ü z ü l e re k g e ç i re c e kt i m . D o m n i k i i a ' y ı t e rk
e t s e m ; o t a m a m e n m a s u m a n e d avran ı rke n Yu da ' n ı n son
y a l a n ı n a kanıp o n a haks ı z l ı k y a p t ı ğ ı m d a n e n d i ş e l e n e c e k ­
t i m . D o m n i k i i a ile kalsam , ö m ü r b o y u o n a b a k ı p o gece
M o s k o v a ' d a aral a r ı nda n e l e r geçtiğ i n i d ü ş ü n e c e kt i m .
G e rç e k l e ilgili (yal nızca D o m n i k i i a ' y l a değil , M ak ­
s i m l e , D i m it r i y' l e , O p r i ç n i k l e r ve Yu da' n ı n k e n d i s i y l e
ilgil i ) d ü ş ü n c e l e r i m i n süre k l i değişmesi a lg ı la m a ın ı o ka­
dar h ı rp a l a m ı ş t ı ki , kesin h i ç b i r şey g ö r e m e z o l m u ş t u m .
Vad i m olsa , b i l iyoru m , P e t e rsb u rg ' a , M arfa'ya d ö n m e ın İ

508
ö n e r i rd i . M arfa h i ç kuşku d u y m a d ı ğ ı m , b u n u n i ç i n h i ç ­
b i r n e d e n i m i n o l m a d ı ğ ı b i r i ns a n d ı . O n u n yan ı n d a gü­
v e n d e v e m u d u o l u rd u m . Ama s o n ra Vad i m ' i n ö n e ri s i
b i l e b u l a n ı kl a şt ı . G e ri d ö n m e fi k ri n i nasıl d a k ü ç ü m s e rd i .
S t u d i e n ka köyü n e g e l m e k ü z e reyd i m . At ı m d a n i n ­
d i m , o n u bağlad ı m v e d o n d u ru c u soğuğa rağ m e n d ı ş ı m ­
d a k i giysileri ç ı karıp Fransız ü n i fo r m a m l a kald ı m . Ağaç­
ların aras ı n d a kalan köyün e t e k l e ri n d e n n e h re y u k a r ı d a n
b a k a n b i r t e p e c e ğ e doğru y ü r ü d ü m . O raya u z a n d ı m , yağ­
m a k t a o l a n kar h e m e n ü z e ri m i ö rt t ü ve Büyük O rd u ' d a n
kalan d ö k ü n t ü l e re b a kt ı m .
D ö kü n t ü l e rd i a ma y i n e d e m u h t e ş e m l e rd i . Ö n ü m d e
e l l i b i n kişi o l m a l ı yd ı ; n e h r i geçerek Rusya' d a n ç ı k m a k ve
e v l e r i n e d ö n m e k i ç i n ç ı rp ı n a n , yarısı asker, yarısıysa sa­
vaşçı b i l e o l m aya n elli b i n kişi . B o n ap a rt e ' ı n b ü y ü k sefe ri
yerle b i r o l m u ş ; i n s a n ı n fe t h e t m e h ı rs ı ke n d i n i k o ru m a
d e h ş e t i n e d ö n ü ş müştü . D ü nya üzerinde top l a n m ı ş e n
b ü y ü k o r d u n u n , n e re d eyse altı a y i ç i nde , böyl e s i n e ufa­
lanacağ ı n ı k i m s e h ayal e d e m e z d i . A m a bu ge rç e k l e ş m i ş t i
v e b e n b u n a ş a h i t o l d u ğ u m için h e ye c a n l ı yd ı m .
A m a ilk b ü y ü k l ü ğ ü n ü n o n d a b i ri n e d ü ş m ü ş , yab a n ­
c ı b i r ü l ke d e c e h e n n e m İ b i r kışın p e n ç e s i n d e ve h e r b i ri
k e n d i l e ri kadar ü ç Rus O rd u s u tarafı n d a n kuşat ı l m ı ş b u
o rd u , kayda değer b i r m a h a r e t gösterm i ş t i . N e h r i n ü z e ­
ri n e iki k ö p rü k u ru l m u ş t u . Ş u a n d a b i l e i st i h k a m c ı l a r ı n
k o l t u k altları n a kadar b u z l u suya g i r m i ş , b i n l e rc e aske r i n
g e ç m e k ü z e re b e k l e d i ğ i k ö p rü l e ri gü ç l e n d i rmeye ve t a ­
m i r e t m e y e çalıştığı n ı g ö rü y o rd u m . Köydeki b ü t ü n evl e r
kalas y a p m a k i ç i n yı k ı l m ı şt ı . N e h r i n diğer u c u n d a k i t e p e ­
l i kte , ö n c ü b i rl i k ç o kt a n savu n m a p o z i sy o n u a l m ı şt ı . G ü ­
n e y e nişan a l m ış l a rd ı . H atası n ı anlayan Ç i ç akov kuzeye ,
gerçek geçiş n o ktas ı n a g i t m i şt i . N e h r i n karşı tarafı ndaki
Fransız m e vz i l e ri o n u u z a kt a t u t u y o r ve o rd u n u n geri ka­
l an ı n ı n , k ö p rü yü g eç t i k t en sonra zarar g ö r m e d e n batıya
doğru i l e r l e m e s i n i m ü m k ü n k ı l ıyordu .
N e h r i n doğu yakas ı n d a , b i n l e rc e kişi ( ç o k fazla sayıda
asker o l duğu h a l d e yal nızca aske rler deği l , m e m l e ke t i n -

509
d e n bu kadar u z a kt a b i r o rd u n u n hayatta kalab i l mesi için
gere k l i b ü t ü n maiyet) bu dar, i nsan yap ı s ı kıstaklardan
g e ç m e k i ç i n b e k l i y o rd u . Kad ı n la r ve e r ke k l e r köp rüyü
g e ç m e k için b e k l iyorlard ı ve görev l e ri n e kadar yaşamsal
o l u rsa o l s u n kılıç ya da t ü fe k taşıması g e r e k m eye n l e r h i
yerarşide e n geride o l a n l a rd ı . B e kleye n i e r i n arası n d a aş­
çılar, ç a m a ş ı rc ı kad ı nl a r , n a l h a n d a r ve s i l ahtarlar da vardı
ve o n la r ı n arası nda b i l e b i r l iyakat sırası vard ı . Bu kadar
u m u t s u z bir şekilde geri ç e k i l e n bir o rd u silah taşıyaniara
mı ö n c e l i k t a n ı rd ı , karn ı n ı doyura n l a ra m ı ?
O n b i n l e ri n c e kişi n i n aras ı n d a b i r t e k kişiyi b u l m aya
çalış m a k ancak bu kad a r i m ka n s ı z o l ab i l i rd i . N e h i r ke ­
n a r ı n d a kuyru k o l m u ş , h a r e k e t h al i n d e , bu yorg u n yüzlü
b i rl i kl e r i n yüz l e r i n i t a r a m a k m ü m k ü n deği l d i , a m a k ö p ­
rü l e r d a r d ı ve , y a b i ri n d e n y a da d iğ e r i n d e n g e ç m e l e ri ge­
r e k i y o rd u . Asl ı n d a çoğu k ü ç ü k k ö p r ü d e n geçiyor, b ü y ü k
k ö p r ü d e n silahlar, arabalar ve süvari l e r geçiyord u . S o n
g ö rd ü ğ ü m d e Yod a' n ı n atı y o kt u . Ş i m d iye kad ar a l ı p al­
madığı k o n u s u n d a ancak t a h m i n yürüte b i l i rd i m .
D ü rb ü n ü m l e k ö p rüye yaklaşan a d a m l a r ı n y ü z ü n ü
t e k t e k i n c e leyeb i l i rd i m , a m a k ö p rü d e n o kadar uzaktay­
d ı m ki , b e n k ö p rüye varı ncaya kadar Yuda ç o kt a n g e ç m i ş
o l u rd u . Tek i h t i m a l Fransızlam karı ş ı p o raya g i t m e kt i .

Fransızlar n e kad a r ç o k i n s a n ı karşıya g e ç i rmeye çal ı ­

şı riarsa çalışsınlar, bu askeri d i s i p l i n i n d iğer b ü t ü n öze l ­
l i kl e ri p a h a s ı n a o l uy o rd u . Ö n c e , k ö p rüyü e n s o n ge çe ce k
o l a n (tab i i eğe r geçeb i l i rl e rse) yara l ı ve t a k i p ç i l e r i o arası­
n a , s o n ra d a , sab ı rsız bir ş ek i l de k ö p r ü d e n geçme sırala­
rı n ı n g e l m e s i n i b e kl e y e n kalabal ı k p iyad e l e r i n arasına b i r
p a ro l a y a d a belge s o r u l m a d a n karı şıp y ü rü d ü m . Tuhaf
g ö rü n ü y o r d u m ; ü n i fo r m a fi k r i , Büyük O r d u tarafı nd an ,
d a h a prat i k , soğuktan ko ruyac a k , s ı radan giysiler l e h i n e
t e rk e d i l m i ş t i . Ö y l e b i l e olsa, k i m s e b a n a d i kkat e t m i y o rd u .
K ö p rü l e re yaklaşı rke n , ö n e g e ç meye çalışt ığ ı ın ı d ü ­
ş ü n e n bazı kişilerin kızg ı n bağ ı rışlarına m a r u z kal m ı ş t ı m

510
ama o n l arı k ö p rüyü geç meye değ i l , k o r u m aya çalıştığıma
ikna e t m e k z o r o l m a m ı şt ı . Küçük k ö p rü n ü n girişinde d u ­
ran a z sayıdaki h a ş i n n ö b e t ç i n i n arasına karışt ı m .
" Bu raya p o s t a l a n m a k için ne yapt ı n ? " d iye s o rd u b i r i .
Anlaş ı l a n bu n a n k ö r görev o n u r değ i l , ceza olarak ve­
r i l iyord u . " Bi r e m ri yanl ı ş a n l ad ı m , " d e d i m .
" B ugü n b i rç o k asker d u y m a zo rluğu yaşıyor," d iyerek
g ü l d ü . Çok az k o n u ş t u k . İ tişip kakışarak k ö p rüd e n g e ç m e ­
y e ç a l ı şm aktan ve arada s ı rada sıraya g i rm e l e r i i ç i n bağır­
m a k t a n başka yapacak p e k b i r şey y o kt u . G e ç e n h e rke s i n
y ü z ü n e d i kkat l e bakıyor ve diğer k ö p rü d e n g e ç e n l e r i d e
i z l i yo r d u m a m a Yuda' n ı n i z i n e rasdaya m a m ı şt ı m . O n u
g ö r ü n c e n e yapacağ ı m ı b i l m iy o rd u m . O n u h e m e n orada
ö l d ü r m e k ( h i ç b i r n e d e n o l m a d a n b i r Fransız askeri n i n ,
b i r d iğeri n i ö l d ü rm e s i ) b e n i m i ç i n a n ı nd a ve kesin ö l ü m
d e m e kt i . U m u t s u z d ü ş m a n ı n arasına isteyerek d a l d ı ğ ı m
halde , i nt i h a r e t m e ye p e k n iyet i m yoktu . Yuda' n ı n ö l m e ­
si ş u an b e n i m için i k i nc i l b i r meseleyd i . O n d a n isted i ğ i m
kes i n l i kt i . Eğe r şansım varsa, sonra o n u n ö l d ü ğ ü n ü görür­
d ü m ama ş i md i , D o m n i k i i a ile aralarında geçenleri o ya
da bu şekilde öğre n m e k z o r u n d ayd ı m .
B u n u a n l a m a k i ç i n başka b i r yol d ü ş ü n e m i y o r d u m .
D o m n i k i i a 'ya sorab i l i rd i m , ama y a n ı t m a asla i n a n a m a z ­
d ı m ; h e l e i n kar e d e rse . O n a a n c a k d u y m a k iste m e d i ğ i m
y a n ı t ı verirse i na n ab i l i rd i m . O gece b e ra b e r o l d u ğ u n u id­
dia ettiği adamı b u l ab i l i rd i m , a ma o da şerefine leke sür­
d ü r m e rn e k için D o m n i k i i a ' y ı h i ç t a n ı m a d ığ ı n ı söylerd i .
B u n u ke s i n olarak b i l e n d iğer t e k kişi ise Yuda i d i . Bana
ya n ı n d aki n i n D o m n i k i i a o l d u ğ u n u söyl e m i şt i , ama daha
önce o o l madığına ikna e t m e ye çalışmışt ı . O n d a n kesi n
b i r ya n ı t almak (gerçi b u d o n m u ş c e h e n n e m d e o n d a n
farklı değ i l d i a m a ) c e h e n n e m e g i rm e k kadar z o r o l acakt ı .
O g ü n öğl e d e n sonra b a n a , d e y i m yeri ndeyse , b e k l e ­
ın e d i ğ i m b i r ayrıcalık bahşe d i l m i şt i . H ayat ı m d a ilk ve s o n
defa B o n a p a rte ' ı canlı h a l d e gö rdü m . Bir z a m a n l a r ç o k
güçlü o l a n i m p a rat o r l u k M u hafı z Alayı e ş l i ğ i n d e b ü y ü k
k ö p rü d e n geçip nehrin batı yakasma doğru y o l almak-

51 ı
tayd ı . H aya l i m d e k i a d a m a b e n z e m i y o rd u . O n u n g ö rü n
t ü s ü y l e ilgili fikri m i , ü n ü y l e karışık g ravü rler v e resimk-ı
o l u şt u ru y o rd u . Bugün fo r m u n d a o l m a m a s ı n o r m a l d i
G ö r d ü ğ ü m b ü t ü n re s i m l e rd e k i n d e n d a h a kısa b o y l u ve
ş i ş m a n d ı . B u rn u sık sık resmed i l d iğ i gibi kanca şeklindi­
deği l d i ; n o r m a l boyutta ve fark e d i l me s i z o r bir b i ç i m d i ­
ö n e eğikt i . S açları siyah değil , koyu k ı z ı l - ku m rald ı . İ m p a
rat o r i ç e M a r i e - Lou i se ' i n resi m l e ri n i n de b u kadar farklı
o l u p o l m a d ığ ı n ı ve D o m n i k i i a ' n ı n g e rç e kte n o n a b e n z e ­
y i p b e n z e m e d i ğ i n i m e ra k e d i y o rd u m . At ı n ı d i k b i r şeki l ­
d e s ü r m e y e ç a l ı ş m a s ı n a rağ me n , eyeri n i n ü z e r i n d e k am­
burca d u ru yo rd u . D u d a k l a r ı n ı acı ç ek en b i r i n s a n ı n k i gibi
b u ru ş t u r m u ş t u . B ü t ü n b u n l ara rağ me n , mavi gözleri hala
öfke n i n ateşiyle y a n ı y o rdu . B u , Av rupa'yı d i ze get i re n b i r
i n s a n ı n fe t h e t m e arzusuyla dolu , ısrarcı bakışı m ı yd ı ? Yok­
sa yaşadığı aşağ ı l a n ma d a n d u y d u ğ u ü z ü n t ü y ü parlak b i r
i n kar kalkan ı n ı n arkas ı n a g i z l e m i ş b i r i n s a n ı n bakışı m ı y d ı ?
Büyük O r d u ' d a n ge riye kalan y o rgu n aske rler i ç i n
h a l a b i r i n c i ş ı k geçerliyd i . B o n ap a rt e g e ç e rke n , yal n ızca
i mp a ra t o r l a r ı n ı n değil o radaki h e rke s i n karşıya güve n l i
b i r b i ç i m d e g e ç m e s i amacıyla k ö p rü l e ri t a m i r e d e n su­
y u n i ç i nd e k i a d a m l a r da dahil h e rk e s t e n ( b e n i m d e içgü ­
d ü s e l olarak kat ı l d ı ğ ı m ) b i r t e z a h ü rat k o p u y o rd u . O n u n
g e ç i ş i n d e n e n az b i r saat s o nrasına kad a r o rt a m h a re k et l i
kal m ı ş , k o n u ş m a l a r yoğu n laşm ı ş , h e r ke s i n h ayatta kala­
cağ ı n a ve m e m l e k e t i n e geri d ö n e c eğ i n e dair bir d u ygu
o l u ş m u ştu . Oysa k ö p rüyü g e ç m e k için b e k l e m e kt e olan
kalabalığa b a k ı n c a , b u n u n h e rkes tarafı n d a n paylaş ı l a n
b i r d u ygu o l m a d ığ ı n ı a n l ıy o rd u m . A m a ç e v re m d e k i d uy­
g u l a r s a h i c i yd i . G i d i ş i n i n ü s t ü n d e n e p e y za man geçt i kt e n
s o n rad ı r ki , y a n ı m d a k i a d a m l a r gerç e k l i k duygu s u n a geri
d ö n eb i l d i l e r .
"' O geçtiğ i n e göre , h a l a u m u rs a m a l a r ı n a şaşıyoru m , "
d e d i b i ri , gözl e r i n i sürekl i , geçişi k o n t r o l e t m e kt e o l a n
a d a m l a r ı n aras ı n d a b i r o yan a , b i r bu y a n a dolaştırarak.
" Bizi b u ra d a n ç ı ka racak , " dedi bir d iğe ri .

512
 " N as ı l bu kadar e m i n o l ab i l iyorsu n ? "
" Ç ü n k ü Varşova'ya kadar d a h a o n v e rst var. O z a m a n a
kadar b i z e i h t iyac ı var. "
" Peki , b i z i m o n a i h t iyac ı m ı z var m ı ? "
" S e n k ö p r ü l e r i i nşa ett i reb i l i r m i yd i n ? "

O gec e , k ö p rü l e rd e n h i ç aral ıksız b i r kuyruk h al i n ­

d e g e ç e n yığı n lardan , h e m e n h e m e n h i ç e s e r kal m arl ı ğ ı n ı
h a y re t l e g ö r d ü m . H a l a karşıya g e ç m e k i ç i n b e k l e y e n o n
b i n l e rc e kişi vard ı , a m a b u n l a r b ü y ü k k a m p ateş l e r i n i n
etrafı n a o t u r m u ş ö l ü a d a r ı n e d e r i n i k ı z a rtarak geçiş i ç i n
sab a h ı b e k l i y o rd u . R u s kuvv e t l e r i t e p e m i z e b i n m e d e n
ö n c e karşıya geçmeyi b a ş a ra m a m ı ş kişi sayışma b a kd d ı ­
ğ ı n d a b u g ü l ü n ç b i r z a m a n kaybıyd ı , a m a k i m s e e m i r ver­
m e d i ğ i i ç i n , karşıya da k i m s e g e ç e m i y o rd u .
B u sessiz karan l ı k Yuda' n ı n kalabalığa g i rm e d e n k ö p ­
rü d e n ge ç m e si i ç i n m ü k e m m e l b i r fı rsattı , b u y ü z d e n
o n u e n ge l l e m e k i ç i n uya n ı k kalmaya ç a l ışıyord u m , a m a
b a ş a r a m a d ı m . Yuda o g e c e g e l m i ş olsa, fark e t m e y e c e k ­
t i m . B e n i g ö r m ü ş olsa, kolaylıkla ö l d ü rü rd ü . A m a o gece
g e l m e m i şt i .
S aat y e d i d e u y a n d ı m . T o p ç u b i rl i ğ i n i n sesi , ö n c e k i
g e c e k i n d e n d e yak ı n d a n g e l iyord u , a m a b e n i uya n d ı ra ­
n ı n o o l d u ğ u n u s a n m ıy o ru m . B a ş ı m ı kal d ı rd ı ğ ı m d a , t e k
b a ş ı n a b i r kişi n i n k ü ç ü k k ö p rü d e n g e ç m e kt e o l d u ğ u n u
g ö r d ü m . Ş apkası ve giysileri t a m a m e n gizliyar olsa d a , b u
Yuda o l a m a z d ı ç ü n kü fazlasıyla kısa b o y l u yd u . Ü z e r i n e
( e n a z ı n d a n e n d ı ş k at m a n o l arak) a ç d m ı ş b i r d e l i kt e n
kafası n ı n ç ı ktığı b i r ayı p o s t u giymişt i . Ş ı k değilse d e , ku l ­
lanışlıyd ı . Fı rsat b u l m u ş k e n karşıya g e ç m e ö zgü r l ü ğ ü n ü
k e n d i n d e gö reb i l e c e k n ad i r Fransız a s k erl e r i n d e n b i ri o l ­
d u ğ u n u s a n ı y o rd u m . O n u n kazasız b e l a s ı z Fransa'ya d ö ­
n e c e k az sayıda aske rd e n b i ri olacağ ı n a e m i n d i m .
Az sonra g ü n e ş doğdu v e B e re z i n a G e ç i d i eski h a re ­
ke d i l iğ i n e kavuşt u . Ö n c e k i g ec e n i n m i s k i n l iği g ü n d ü z e
b i r a c i l iyet kaza n d ı r m ı şt ı . Rus kuvve d e ri n i n n e h re b i z i m

513
tarafı m ı zd a n yaklaştığı söyl e n t is i n i h e rkes d u y m u şt u
Kuzeyd e n ve d o ğ u d a n da, başlad ı ğ ı n d a zate n ç o k uza
ğ ı m ız d a o l mayan savaşı n sesleri n i n giderek yaklaştığ ı n ı
d u yu yo rd u k .
G ü n ü n i l e rleye n s a ad e r i n d e i l k Rus t o p l a rı n e h r i n ke­
n a r l a r ı n a d ü ş m e y e başlad ı ğ ı n d a d ü z e n n a m ı n a h i ç b i r şey
k a l m a d ı . Kö p rüye girişlerin etrafı n d a k i kalab a l ı klar d ü ­
z e n s i z l e ş m i ş , k ö p rüye d oğru yö n l e n e m e m i ş o l a n l a r ise
arka l a r ı n d a n g e l e n l e r tarafı nda n suya i t i l meye b a ş l a m ı ş
! a rd ı .
Ç o k fazla a t v e araba yükl e n d iğ i i ç i n o rt as ı n d a n sark
m aya başlayan b ü y ü k k ö p rü n ü n bü parças ı , kısa b i r s ü re
s o n ra , gac ı rdayan ve k o p a n t a h t a sesleriyle b e ra b e r suya
g ö m ü l d ü . Adar, arabalar ve i nsanlar n e h i rd e n aşağı d ö ­
k ü l d ü l e r . K ö p rü n ü n d i ğ e r tarafı n d a ayakta kalab i l m i ş
askerler, k ö p rü sağ l a m ke n göste r m e d i k l e r i b i r çeviklikle
karşıya atlad ılar. N e h r i n k e n a r ı n d a b e k l eye n l e r ö n c e n e ­
l e r o l d u ğ u n u a n l a m a y ı p k ö p rü o l d u ğ u n u sandı kları , ama
art ı k iskele o l m u ş o l a n şeye doğru i t t i r m e y e d e v a m e d i ­
yorlard ı . H e rh a n g i b ü e m i r v e ri l m e d i ğ i n d e n , d ü z i n e l e rc e
asker k ö p rü n ü n k ı r ı k o l a n tarafı nda n suya itiliyor, k ö p ­
rü d e n geri kalan kalas ı n ü z e r i n d e y ü r ü m e ye çal ı ş ı rken
d e n i z e iye d ö n ü ş ü y o r l a rd ı . İ nsanlar n e l e r o l d u ğ u n u anla­
m aya başlad ı kç a , b e n i m n ö b e t ç i o l d u ğ u m diğer k ö p rüye
doğru koşuş m aya başladdar. B u s ı rada , d iğ e r nöbetç i l e r ,
i steyerek ya d a kalabal ı k tarafı n d a n s ü rü k l e n e re k çok­
t a n işleri n i n b a ş ı n d a n ayrıl m ışlard ı . B i r Fransız mare ş a l i
( s a n ı r ı m Lefebvre i d i ) k ö p rü n ü n diğer ya n ı n d a d u r m u ş
d ü z e n i sağl amaya çalışıyordu , a m a kalabal ı k o n u u m u r ­
s a m ı y o rd u . D i re n i p ayaklar a l t ı n d a e z ü m e kt e n s e s o n u n ­
da o da kalabal ıkla b e rab e r g e ç m e k z o ru n d a kald ı . B u z d a
k a y a n ayakl a r ı m n e h i r suyu n a b at m ı ş h a l d e k ö p rüyü d e s ­
t e k l e y e n ayaklardan b ü i n i n arkası n a g eç t i m ve n ö b e t i m e
devam etti m .

sı4
 Kara n l ı k b a s a r k e n Yuda'dan h a l a h a b e r y o kt u . B u n u n
t e h l i k e l i b i r i ş o l d u ğ u n u b i l i y o rd u m , a m a art ı k o n u b u l ­
d u ğ u m d a n e yapacağ ı m ı b i l m e d i ğ i m kadar b u l a m az s a m
n e yapacağ ı m ı b i l m e d iğ i m i d e fark e t m i ş t i m . Eğe r t a h l iye
devam e d e rse b i rl i kl e r i n geri kalanıyla b i rl i kt e b e n d e kar­
şıya g e ç m i ş o l a c a kt ı m . Bir şeküde o n l a r d a n u z a k l a ş m a m
g e r e k i y o rd u . B u n u B e rez i n a ' n ı n b u tarafı n d a y a p m a k
d a h a iyiyd i , a m a b u k ö p rü d e n ya d a n e h r i n ü z e r i n d e k i
b i r başka k ö p r ü d e n s ü r ü n e r e k Rus h a t l a r ı n a geri d ö n m e
olasılığı d a v a rd ı .
Yap maya çalıştığ ı m t ü m p l a n l a r t o p ateş i n i n sesiyle
b ö l ü n ü y o rd u . Rus kuvv e d e ri doğu d a n epeyce yaklaş m ı ş ­
t ı . R u s o rd u s u n u n ana b ö l ü ğ ü n ü t u t m a k t a o l a n Fransız
art ç ı b i rl i kl e ri b o z u l m aya b a ş l a m ı şt ı . K ö p rü d e n g e ç m e k
i ç i n n e h i r k e n a r ı n a a k ı n akın ye n i i nsanlar g e l iyord u .
N e h r i n u z a k tarafı ndaki Fransız t o p l a rı n ı n m e r rn i l e r i
b aş ı m ı z ı n ü z e r i n d e n ıslık çalarak geçiyor, ağaçların arka­
s ı n daki g ö rü n m e y e n Rus b i rl i k l e ri n i n ü z e r i n e yağıyord u .
Kara n l ı k iyice ç ö ktüğü n d e , karşıya geçen insan trafiği b i r
ö n c e k i geeeki gibi d u r m ad ı .
G i d e r e k d a h a ç o k asker d a rac ı k k ö p rü y e sıkışmaya ça­
l ıştıkça, havay ı , s o n u n geldiğine dair b i r duygu kap l a m a ­
ya başl a m ı şt ı : Eğe r ş i m d i karşıya g e ç e m e z s e k Ruslar b i z i
yakalardı ve b i r d a h a k a ç m a fı rsatı m ı z o l maz d ı . O ana
kada r az ç o k d ü z e n i ç i n d e d u ra n subayl a r ve a d a m l a r gö­
rev l e ri n i t e rk e t m i ş , k ö p rü l e r i n ç ev re s i n d e itişip kakışan
kalabalığa karı ş m ıştı . D iğ e rl e ri k ö p rü l e ri boş verip n e h ri
d e n e m e y e karar v e r m i ş l e rd i .
N e h r i n k e n a r ı n d a k i su b u z l u y d u v e a d a m l a r m ü m ­
k ü n o l d u ğ u n c a uzağa yü rü m ey e ç a l ı şıyord u . B irisi b u z
tabakas ı n ı n s o n u n a geldi v e suya atlad ı . E r i m e d e n d o l ayı
n e h i rd e ç o k su vardı ve hızlı akıyo rd u . S u adamı n e h i r ­
d e n aşağı s ü r ü k l e d i . D iğ e r l e ri d a h a şanslıyd ı . B i rkaç ı n ı n
o n l arı aşağı çekeb i l e c e k h e r şeyi ; silahları n ı , k ı l ı ç l a rı n ı v e
ç i z m e l e r i n i ç ı kardığı n ı ve b ö y l e c e karşıya geçeb i l d i ğ i n i
g ö rd ü m . Ç i z m e l e r i o l m a d a n n e k a d a r uzağa gid eb i l e c e k ­
l e r i n i b i l m i y o r d u m , a m a n e h r i n iki kıyı s ı nda da art ı k çiz-

515
m e y e i h t iyacı o l mayan b i r d o l u ö l ü i nsan vard ı . Atiayan
bir başka adam da s ü r ü kl e n d i , başı a n ı n d a , d ö n e n suları n
i ç i nd e g ö rü n m e z o l d u , n e h r i n ö t e u c u n d a t e krar g ö rü n d ü
ve sağ sal i m k u ru top rağa b a s ınay ı başard ı .
N e h r i n yukarı k ı s m ı n d a o n o n iki kişi b u z d a n g e ç m eye
ç a l ı şıyord u . Ö n d e k i adam arkas ındaki l e re d ö n m ü ş ; ağır­
l ı kları n ı n i n c e b u z u k ı racağ ı n ı , ge riye d ö n m e l e ri gerek­
tiği n i haykırıyordu . H a re k et l e ri n i n can l ı l ığı d e nges i n i n
b o z u l m a s ı n a n e d e n o l d u ve a d a m kayd ı . Yere d ü ş m e s i y l e
b i r l i kte b i r kı rı l ma sesi d u y d u m ve b u z tabakası o l duğu
gibi n e h r i n kıyısından k o p t u . An ı n d a t e rs i n e d ö n d ü ve
ü z e r i n d e k i a d a m l a r suya d ü ş t ü . Akı n t ı o n l arı h ı z l a n e h r i n
aşağısına doğru s ü rü k l e d i ve k ö p rü n ü n k e n a rı n a fı rlattı .
B a z d a n k ö p rüye t ı rm a n m aya çalışt ı , a m a k ö p rü d e n geç­
m e kt e olanlar o n l a rı suya i tt i . D iğ er l er i buz tabakas ı n ı n
kend i s i , a l t ı n d a n t u t u n m u ş o l a n ları e z e r e k ve k ö p rü n ü n
ü z e ri n d e n g e ç m e kt e o l a n i nsanları d e v i re r e k k ö p rüye
çarpana kadar k ö p rü n ü n ayaklarına t u t u n a r a k b e k l e d i .
Austerl i tz ' i n v e S at s c h a n G ö l ü ' n d e boğu l a n korku n ç
i nsan kalabal ığı n ı n a nı ları (kış başladığı n d a n , bu raya gel ­
d i ğ i m d e n b e r i kafa m d a n kovmaya çalıştığım a n ı lar) b e y ­
n i m e ü ş ü ş m ü ştü . Aust e r l i t z ' d e R u s ve Avusturya l ı l a r ı n
c a n l arı s ö z k o n u s u ydu , a ma ş i m d i s k o r e ş it i e n m i şt i . B u
sefer, B o n ap a rt e ' ı n Satsc h a n ' d a yaptığı g i b i b u z u k ı r m a k
i ç i n a t e ş e t m e ye gerek k a l m a m ı şt ı . B u , R u s t o p ate şi n i n
h i ç o l madığı a n l a m ı n a g e l m iyordu , yal nızca d a h a gele­
neksel yol larla ö l d ü rd ü ğ ü a n l a m ı n a g e l iyordu .
D e h ş e t , s o n u n d a Yuda ile karş ılaşma İsteğ i m e b a s k ı n
geld i . G i t m e z a m a n ı m g e l m i şt i , a m a bu b i l e kolay o l m a ­
yacakt ı . K ö p rü n ü n ya n ı n d ayke n , kafalarında t e k b i r d ü ­
ş ü n c e y l e t e k b i r y ö n e g i d e n kalab a l ı kt a n k o ru n u y o rd u m .
Kalabalığa karışıp b e n i n e h re t a ş ı m a l a r ı n ı b e k l e m e k kolay
o l u rd u , a m a k ö p rü n ü n ü z e r i n d e o kadar çok i nsan vard ı
ki , k ö p rüye ç ı k m ı ş o l a n l a r ı n yarı s ı n d a n fazlas ı n ı n d ü ş ­
m e d e n karşıya g e ç i p g e ç e m ey ec eğ i n d e n k u ş k u l u yd u m .
M oskova boşal t ı l ı rk en akı ntıya karşı y ü r ü m e k i steye n t e k
i nsan o larak M oskova K ö p rü s ü n d e n geç i ş i m i h a t ı r l ad ı m .

S'6
O köp rüyü geçmesi b u n d a n kolayd ı , ama b u ra d a n geçen
Fransızlar ye n i l m i ş oldukları n a , o z a m a n k i Ruslardan yüz
ke re fazla e m i n l e rd i . N e h i r kıyısındaki b ü t ü n i nsanların
yürüd ü ğü yö n ü n aksine yü rüye rek n e h i rd e n uzaklaşma­
ya başlad ı m . Benim y ü r ü d ü ğ ü m yöne bir ilgi ya da m e ra k
duymuyo rl a r, b e n i öze l l i kl e yanlarında g ö t ü r m e k d e iste­
m iyorlard ı , ama ben b u z l u sudan uzaklaşmak için d i re n ­
d i kçe g i d e re k suya yaklaşıyordu m .
Yanlarından g e ç m e k i ç i n adamların ko lları n ı v e pal­
toları n ı yakalıyor, i nsan kalabalığına t ı rm a n ı y o r d u m . Yo­
l u m d a n ç e k m e k i ç i n b i r adam ı n yakası na yap ıştığ ı m d a ,
o n u soğuk, tan ı d ı k , gri gözleriyle b a n a b a k a r k e n b u l d u m .
O d k defa b e n i aramıyordu v e b e n d e t a m o n u aramak­
tan vazge ç m i şt i m . Ama y i ne de Yuda ve b e n b i rb i ri m i z i
b u l m u şt u k .

517
 32

Panik i ç i nd e k i a d a m l a r batakl ı ğ ı n d a n kalabalığın kı­

yısına g e ç m e ç ab a m ı z n e re d eyse b i r valse d ö n ü ş m ü ş t ü .
İ k i m i z d e b i rb i ri m i z i , geleneksel b i ç i m d e d a n s e d e r gibi
değil , d iğeri n i n kaç m a s ı n a izin v e r m e y e c e k şekilde sıkıca
t u t u yo r d u k . İ k i m i z de farkı na v a r m a d a n ama aynı n iyet l e ,
( dal a şab i l m e k i ç i n kalabal ı ktan k u rt u l u p b a ş başa k a l m a k
amacıyla) b i rb i r i m i z i i t i y o rd u k .
Kalab a l ı ktan sıyrı l ı rke n , et rafı m ı zda k i kad ı n ve e rkek­
lerin baskısından k u rt u l a rak ye re d ü ş t ü k . Bir b i r i m i z , b i r
d iğe r i m i z ü s t e g e l e c e k şekilde n e h r i n d i k kıyısından ke­
narına doğru yuvarl a n d ı k ve d o n d u ru c u soğuğa rağ m e n
b i n l e rc e ayağın basmasıyla sıvı h a l d e kal m ı ş b u z l u b i r
s u b i ri k i nt i s i n d e d u r d u k . Şans eseri b e n Yuda' n ı n ü z e ­
r i n d e yd i m v e ç e n e s i n e , i ç i nd e k i savaşma isteği n i ö l d ü ­
receğ i n i u m d u ğ u m b i r y u m r u k p a t l a tt ı m . Ü z e r i n d e h a l a
chef de bataiflan ü n i forması vard ı , oysa b e n s ı radan b i r
soldat'yiiım * ( i k i m i z de etrafı m ızdak i l e r göre fazlasıyla
g i y i m l i yd i k ) , ama etraftaki k i m s e b a n a b e n d e n yüksek
rütb e l i b i ri s i n e n e d e n böyle davra n d ı ğ ı m ı sorgu lamıyor­
d u . N e h r i n uzak tarafı nda askeri h i ye rarşi yaşıyor olab i ­
l i rd i , am a b u ra d a h e rkes canıyla uğraş ıyordu .
" S an ı r ı m art ı k b a n a i n a n m ıyo rsu n , " d iye bağ ı rd ı Yuda,
etrafı m ızdaki karmaşada sesin i d u y u r ab i l m e gayretiyl e .
" O rayı g e e e l i çok oldu , " d iye yalan söyl ed i m . Kala-

I. ( Fr.) Asker, er. ( Ç . N . )

518
balığın i ç i n d e n b i rd e n ( kalabalığı etrafı ndaki b o ş l u kt a n
ayıran geçi c i ç izgiyi ye n i d e n b e l i rleyerek) k ü ç ü k b i r i n ­
s a n t o p l u l u ğ u , fıtık gibi fırladı . Yüzlerce kişi dalgalanarak ,
b e n i b u z a doğru d e v i re re k ve Yuda'yı e l i m d e n k u rt a rarak
aramızdan geçt i . Ayağa kalktığ ı m d a , b e n i de b u z l u n e h re
i t m i ş o l d u k l a r ı n ı d e h ş e t i e fark e tt i m . Ayn ı d e h ş et i , y e d i
y ı l ö n c e S at s c h a n G ö l ü ' n d e h i sset m i şt i m . Bugü n , Az i z
P e t ru s ' u n dalgaların ü z e r i n d e T a n rı ' n ı n i radesiyle d u r d u ­
ğu gibi değil , ayakları m ı n ü z e r i n d e i n c e c i k b i r b u z taba­
kası n ı n yard ı m ıyla d u ru y o r d u m .
Yuda kalabalığa k a r ı ş m a d a n gö reb i l e y i m d iye , azal ­
m a k t a o l a n ve d ü ş e kalka kıyıya u l a ş ın aya çalışan korku
d o l u e rkek v e kad ı n l a ra baktığ ı m d a , onu karş ı m d a , b a n a
doğru i l e rlerken b u l d u m .
" Peki , b a n a inançsızlığ ı n ı aşab i l d i n m i ? " d iye bağ ı rd ı
kalabalığın aras ı n d a n . Akl ı m d a n geçe n l e r o k u m a m ı şt ı , n e
d ü ş ü n d ü ğ ü m ü m ü k e m m e l b i r ş e k i l d e a n l a m ış t ı . B i r za­
m a n l a r ( P h i l i d o r ' u n öğre n c i s i o l d uğu söyl e n e n ) rakib i n i n
s o n raki b e ş h a m l e s i n i yazab i l e n a m a b u n u ancak rak i b i
b ü y ü k b i r oyu n cuysa yapab i l e n b i r s a t r a n ç oyu n c u s u y ­
l a ilgili b i r h i kaye d u y m u ş t u m . Zayıf b i r r a k i p karşısın­
da süre k l i yanl ı ş yapıyord u . Asl ı nda yani ı ş ı y a p a n rakibi ,
doğruyu yapan ustayd ı . Yuda b i r n o kt a d a söyl e d i k l e ri n i n
gerçe k l i k a ç ı s ı n d a n değersiz o l d uğ u s o n u c u n a varacağ ı m ı
b i l iyord u , b u y ü z d e n d ü ş ü n c e l e r i d a h a g ü ç l ü h a l e getir­
m e y e ç a l ışıyord u .
" B i l m e k istiyoru m , " d e d i m . Art ı k karşı karşıyayd ı k .
" S an a söyleye m e m , " d iye y a n ı t l a d ı yaramaz b i r se­
vinçle .
" S öyleyeceks i n ! " B u n u söyle rken b i l e ğ i n d e n yakalayıp
ayağ ı ın ı savurarak ayakları n ı y e rd e n k e st i m . Acıyla kıvra­
n a ra k d ü ş e r k e n b e n i d e ye re ç e k m e y i başard ı . Buz t ab a ­
kası ağırlığıınızia y a n a yat ı n c a i k i m i z de suya d o ğ ru kay­
d ı k . Yuda b e n i m o n u n b ileği n i t u t t u ğ u m gibi b e n i m k i n i
t u t m u y o rd u , a m a c a m gibi y ü zeyd e n aşağıya k ay m a m a k
i ç i n t u t u n ab i l e c eğ i m i z h i ç b i r şey yoktu . Yuda' n ı n h a re ke ­
t i m i z i yavaşlatmak i ç i n t ı rt ı k l ı b ı ç ağ ı n ı b u z a saplamasıy-

519
la, t o z h a l i n d e b i r b u z s e rp i nt i s i y ü z ü m ü yalad ı . B u z u n
h e m e n k e n a r ı n d a d u rd u , a m a b e n i m varl ığım b i raz d a h a
i l e rl e m e s i n e ve bacakları n ı n suya g i r m e s i n e n e d e n o l d u .
S ı rt ü s t ü yuv a d a n a ra k ayağ ı m l a e l i nd e k i b ıçağa vur­
d u m ; b ı ç a k b u z u n k e n a r ı n a kad a r kayd ı ve p l o p sesiyle
suya yuvarl a n d ı . Yuda b u z gib i , b u l a n ı k suya d ü ş m e m e k ,
t u t u n ab i l e c e k b ü y e r b u l m a k amacıyla b u z u n ü z e r i n d e
kolları n ı i k i yana a ç m ı şt ı . A m a o vurdalak deği l d i v e o n ­
l a r ı n e n cüalı y ü z e y l e r d e b i l e t u t u n ab i l m e b e c e r i s i n e sa­
h i p deği l d i .
B e n ayağa kal karke n o göğsü ne k a d a r suya b at m ı ş h a l ­
d e b u z u n k e n a r m d a n gevşekçe sallanıyor, h e r h a r e k e t i y l e
b ü a z d a h a s u y u n i ç i ne kayıyord u .
" B e n i ö l ü m e t e rk e d e m e z s i n , " d e d i , b i r ricayı değil , b i r
gerçeği ifade e d e r e k .
"Neden edemem?"
" O z a m a n gerçeği öğre n e m e z s i n . "
Ayağ ı ın ı e l i n i n yan ı n d a s e rt ç e y e re v u r d u m . Ayağ ı ın ı
t u t t u , o n a sarı l d ı ve k o l u y l a y d a n ın kuyruğuyl a d o l a n d ığ ı
gibi koluma dolandı .
" Peki , " d iye söze b a ş l a d ı m kaza n d ı ğ ı m ü s t ü n l ü ğ ü n gü­
cüyle d e r i n nefes a l ı p saki n l e ş m eye ç a l ı ş ı rke n , " b i r l i kt e
o l d u ğ u n M a rgarita m ı yd ı , D o m n i k i i a m ı ? "
Başı hafifçe b ü yana eğik h a l d e b a n a b a kt ı . " 0 . . . " Ak­
şam y e m e ğ i i ç i n d a n a e t i m i , koyu n e t i mi istediği soru i ­
m u ş gibi d ü şü n e e l i b i r ş e k i l d e d u ra k l ad ı . " M argarita i d i ! "
d e d i kara rı n ı v e r m i ş gib i . S o n ra t e k ra r b a c ağ ı m a sarı l d ı
v e b e n i s ı rtüstü b u z a d ü ş ü rd ü . B e n b i r kez d a h a n e h re
doğru kayarken Yuda da t e k t u t a rn ağ ı n ı kayb e t m i şt i ve
başı suyun al tı n d a g ö rü n m e z o l m u ş t u .
Ayakları m ı n altındaki b u z tabakası yan yatm aya baş­
l a d ı ve ke n d i m i az ö n c e Yuda' n ı n kayb o l duğu suya doğru
h ı z l a kayarken b u l d u m . Yüzüstü d ö n d ü m ve k o l l a r ı m ı iki
yana a ç t i m , ama t u t u n a c a k p e k b i r şey y o kt u . Sağ e l i m l e
b i r a n b i r şeye t u t u n u r gibi o l d u m , n e var k i sol e l i m i n
p a r m a k l a n i ş e y a ra m ı y o rd u . B ü ka ç san iye i ç i n d e suya
g ö m ü l d ü m v e giysilerim saye s i n d e k o ru n a n az m i kt a r d a

520
y e r i m d e soğu kla karşılaşmış o l d u . B e n suyu n y ü z e y i n e
ç ı kt ığ ı m d a , o da ç ı k m ı ş t ı .
"Artı k sana yalan söyleye m e m , Lyoşa, " ağzı n a d o l ­
m u ş suların b i r kı sm ı n ı t ü k ü rü r , b i r k ı s m ı n ı yut ar k e n . " O
Dominique'ti . "
Bir ke z d a h a dalgaların a ı ı s ı n d a kayb o l m u ş t u . D a ­
l ı p o n u yüzeye çık arab l i rd i m , a m a ş i m d i dalgalar b e n i
k ö p rü n ü n p aya n d a arına doğru i t i y o rd u . Ko l l a r ı m ı v e b a ­
cakları m ı ö n e u z a t c i m , y i ne de bu şekilde b i l e ke n d i m i
ç a rp m a n ı n etkisi n c . e n t i m a m e n k o r u y a m a d ı m . G öğ s ü m
ve b a ş ı m t a h t a d i reğe ; arparke n nefe s i m b o ş a l d ı ve n e ­
redeyse k e n d i m d e n g e ç i y o rd u m . Yal nızca i ç i m d e n b i r ses
b u l ab i l d iğ i m b i r şeye t u t u n m a m gerektiğ i n i , yoksa ıslak
giys i l e ri m i n b e n i ta n e h r i n d i b i n e kadar b at ı racağ ı n ı söy­
l ü y o rd u .
B i rkaç dakika som ı b i l i n c i m t a m a m e n ye r i n e g e l m i ş ­
t i . Ke n d i m i s ı d a n ç e k t i m ve b a c a k l a r ı m l a d i re k l e rd e n
b i ri n e sarı l d ı m . S o l tarafı m d a Yud a' n ı n d a s u d a n ç ı karak
k ö p rü n ü n d i re k l e ri n d e n b i r i n e sarıl maya çalıştığı n ı gör­
d ü m . H a reket l e r i , sulu b a l ç ı ktan s ü r ü n e r e k k u ru t o p rağa
ç ı k m aya çalışan b i r su k e l e ri n i n h a r e ke d e r i n e b e n z iyor­
du. Bir a n s o l u k soluğa d u rd u ve ancak o z a m a n , k ö p r ü ­
n ü n t e m e l i n i o l u ş t u r a n paya n d a v e d i re k i e r i n aras ı n d a n
o n a doğru yaklaştığ ı ın ı g ö rd ü .
Yuda suya d a l d ı v e k ö p rü n ü n a l t ı n d a n geçt i . B e n d e
o n u i z l e d i m , a m a b e n h e m k ö p rü n ü n ö b ü r tarafı n a geç­
meyi h e m d e o n a yaklaşınayı b a ş a r m ı şt ı m . Ş i m d i n e h r i n
i k i kıyısına da eşit uzakl ı k t a , ö l ü b i r n o ktadayd ı k . Başı­
m ı z ı n ü z e r i n d e yüz l e rc e Fransız n e h r i n sağ yakas ı n a geç­
m e k i ç i n b i rb i r i n i e z i y o rd u . N e h r e Rus t o p m e r rn i l e r i
d ü ş ü y o rd u . N e h i r gü n e y i m i z d e h ı z l ı ve başıboş b i r şeki l ­
de akıyord u . B u k ö p rü n ü n öte s i n d e , yıkı l m ı ş o l a n d iğer
k ö p rü n ü n kal ı n t ı l ar ı m g e ç t i kt e n s o n ra v e rsd e r boyu n c a
h i ç b i r şey y o kt u . N e h r i n e p e y a l t tarafı n d a , b ü t ü n b u
ö l ü l e r i n t o p l a n d ı ğ ı b i r başka k ö p rü o l m a l ı yd ı . E ğ e r yoksa
uzakt a , çok uzakta/ Karad e n i z o ı üarı b e k l iyordu .
Yuda suya a d a r k e n o n u yaka l a maya ç a l ı şıyord u m . Sağ
e l i m l e k ö p rüye t u t u n u r k e n sol e l i m l e pi s , sarı saçları n ı n
b i r t u t a m ı n d a n yakalad ı m . İ ki p a r m a k ve b i r b a ş p a r m a k
l a s ı k ı c a kavra m a k z o rdu , a m a saçları u z u n d u ve az za­
m a n s o n ra p a r m a k l a r ı m a d o l a m ı şt ı m . Boğaz ı n a kad a r su
yu n i ç i nd e , i nsafı ma kal m ı şt ı . O n u bat ı rab i l i r, d ışarı ç e k i p
k u rtarab i l i r ya da g i t m e s i n e i z i n v e reb i l i rd i m .
" B ana doğruyu söyl e ! " d iye b ağ ı rd ı m .
" S ana doğruyu söyled i m , " d iye y a nı t l ad ı , i ç i n d e b u ­
l u n d uğ u tatsız d u r u m a rağ m e n g ü l er ek .
" N e z a m a n ? " d iye s o rd u m . B u n u n et k i l e yici o l s u n d iye
s o ru l a m a m ı ş b i r s o ru o l d uğ u n u b i l iyord u . B i l m e k iste d i ­
ğ i m çelişkili i k i i fad e s i n d e n h a ng i s i n i n doğru o l duğuyd u .
" S ı k sık, " d e d i y i n e g ü l er ek .
O n u suya h at ı rd ı m v e ö l m e d i ğ i n d e n e m i n olmak için
saniye l e ri saymaya b a ş l ad ı m . S u da n ç ı ka rd ı ğ ı m d a h ı z l a
nefes aldı a m a h a l a s ı rıtıyordu .
" S öyle b a n a ! " d iye b ağ ı rd ı m y i n e .
" B ana i ş k e n c e e d e m e z s i n , Lyoşa. " I slak saçları n ı gö­
z ü n d e n ç e k m e k i ç i n e l i n i kal d ı rd ı . " Bana asla i n a n maya­
cağ ı n için, ü z e r i m d e s o n su z bir k o ru m a var. Sana her şeyi ,
yal n ı z gerçekleri değil , h e r şeyi a n l a tt ı m . Sana s u n ab i l e ­
c eğ i m s o n şey n i h a i ayd ı n l a n m a ; yal n ızca ne o l duğu değil ,
n e olabileceğ i . H e r şeyi b i l m e k , h i ç b i r şey b i l m e m e kt i r .
D a h a fazla soru s o r m a n ı n n e faydası var? B u n u b e n d e n
zorla öğre n m eye ç a l ı ş m a n ı n ne faydası var? Bir m a d e ni
paraya da yazı g e l m e s i i ç i n işkence edeb i l i rs i n . "
Kafası n ı y i n e suya h at ı rd ı m . H ak l ı yd ı . Çoğu i nsan i t i ­
barıyla yaşamayı seçer, Yuda b u n u n yokluğuyla yaşamayı
s e ç m i şt i . B e n i m de yard ı m ı m l a , k end i s i n i , söylediği h i ç b i r
şeye i n a n a m ayacağ ı m b i r d u r u m a s o k m u şt u . Kafası n ı kaç
defa suya bast ı r ı rsam , yan ı t ı n ı o kad a r çok değişt i re c e kt i
S o n y a n ı ü , asla doğru y a n ı t o l m ayacakt ı ; o n u b i r başka
yanıt i z leyeb i l i rd i . Yuda'ya c e h e n n e m azab ı çekt i reb i l i r­
d i m ve d o k u z yüz d o ksan d o k u z kez " M a rgarita" d iyeb i ­
l i rd i , a m a b e n b i n i n e i d e " D o m n i ki i a " d iyeb i l i r korkusuyla
ona i n a n m ayab i l i rd i m .

522
 O n u tekrar d ışarı ç e kt i m ve sanki saçları n ı kafa d e r i ­
s i n d e n k o p a r m a k i s t e r m i ş g i b i sıkıca kavrad ı m .
" B ugün yavaşsı n , Lyoşa, " d e d i . " H al a b e n d e n gerçeği
öğre n e b i l e c e ğ i n e i n a n ıyor m u s u n ? "
S i l istre b a n a işkence h a k k ı n d a b i rd e n ç o k şey öğre t ­
m i şt i . B a n a kurban o l mayı öğret m i ş t i , a m a s u ç l u o l mayı
d a öğre t m i şt i . i şke n c e n i n h e r z a m a n bilgi e d i n m e k i ç i n
yap ı l m a d ığ ı n ı , b a z e n k e n d i n c e b i r s o n o l d uğ u n u d a öğ­
re n m i ş t i m .
Kafa ını saliad ı m ve g ö z l e r i n d e i ş k e n c e n i n sona e rd i ­
ğ i n i fark ett i ğ i n i b e l l i e d e n bakışların b e l i rm e s i n i b e k l e ­
d i m . O n l a r ı g ö r d ü ğ ü m a n d a başı n ı t e k ra r suya s a k t u m v e
saymaya b a ş l ad ı m . B u sefer, o n u t e k ra r yukarı ç e k m e ye
n iyet i m o l m a d ığ ı n ı b i l iy o rd u . Ke n d i y ı k ı m ı n a giden b i r
o y u n s e ç m i şt i ; sıkıcı b i r h a r e k e t l e h ayatta kal m a kta n s a ,
z e k i c e b i r h a r e k e d e kayb e t m e y i s e ç m i şt i . B e n saniyeleri
sayarke n o k u rt u l m aya çalışıyor; o n , y i rm i , o t u z , k ırk sa­
n i ye geçt i . S o n ra sessizleşt i . Bu b i r i n s a n ın boğu l m a s ı i ç i n
yete rl i b i r s ü re deği l d i , b l ö f yaptığ ı n ı b i l i y o rd u m . E l i m
öyles i n e soğuktu ki , başı n ı n e red eyse h i s s e d e m i y o rd u m .
E l i m i s ı kt ı m . H i ç acı d u y m a d ı ğ ı m i ç i n , bu kadar g ü ç l ü sı­
k a r k e n acaba p a r m a k l a r ı m ı k ı rar m ı yı m , d iye d ü ş ü n üyor ­
d u m . B i rkaç d a k i k a s o n ra y i n e ç ı rp ı n ın aya başlad ı , s o n ­
ra bayı l ı r g i b i o l d u . Bu nefes a l m a isteğ i , etrafı n ı n hava
değ i l , suyla çevri l i o l d uğu bdg i s i n i alt e d e n ciğerleri n i n
karşı k o n u l a m a z , içgüdüsel s o n ç ı rp ı n ı ş ı m ı y d ı ? S o n ra h i ç
k ı p ı rd a m ad ı .
U yu ş m u ş k o l u ru suyun i ç i n d e b i r dakika d a h a b e k l e ­
d i m ve b aş ı n ı kal d ı r ı p y ü z ü n e b a k m a k i ç i n k o l u m u çek­
t i m . Kayb o l m u ş t u . H issizleşmiş p a r m a k l a r ı m a b i rkaç sarı
saç t e l i d o l a n ın ı ş t ı ama Yuda' n ı n geri kal a n ı n a d a i r b i r
i şaret yoktu . B e d e n i n e h r i n akıntısıyla b e rab e r uyuşu k ,
d o n m u ş p a r m a k l a r ı ın ı n aras ı n d a n kaym ı şt ı . N e h r i n aşa­
ğısına doğru b a kt ı m , a m a yü z e n b i r cansız b e d e n i diğe­
r i n d e n ayırmak i m ka n s ı zd ı . Ara l a r ı n d a n yüzeb i l e n b i rkaç
kişi n e h r i n batı yakası n a sağ sali m u l a ş m ı şt ı , ama o n l a r ı n
arası n d a Yuda'yı g ö r e m i y o r d u m .

523
 Ke n d i m i y i n e k ö p rü n ü n a l t ı n a doğru ç e k t i m , d i z l e r i m
göğsü m e dayal ı b i r h a l d e b aş ı m ı n ü z e r i n d e n g e ç e n aske r
! e r i n rap rap rap e d e n ayak sesleri n i d i n l e m e y e başlad ı m
T i t r i y o rd u m . Kat kat giyd iğim b ü t ü n giysiler ı s l a n m ı şt ı .
Eğer e l i m i u z u n s ü re k ö p rü n ü n d e m i r i n e dayalı t u t a r
sam , o rada d o n ab i l i rd i . K ö p rü n ü n a l t ın d a n , n e h r i n doğu
yakas m a s ü rü n d ü m . Karşıya g e ç m e k için b e k l e y e n b i n ­
l e rce kişi vard ı , a m a d a h a fazla i nsan geçeb i l e c e k gibi d e ­
ğild i . Kutuzov v e Wittge n s t e i n ' ı n k o m u t as ı n d a k i b i rl i k l e r
yaklaşıyord u .
N e h r i n kıyıs ı n ı i z l eyerek g ü neye y ö n e l d i m ve Fran­
sız p a l t o m u ç ı ka rd ı m . S oğuktan ö l m e k l e Rus kurşu n u y l a
ö l m e k arasında b i r s e ç i m d i b u . T e rc i ht e n z iyade olab i l i r­
lik t e m e l i n d e seç i m yap m ı ş t ı m a m a ikisi de başa başt ı .
N e h r i n aşağısına doğru y ü r ü r k e n karş ı l aştığım b i rkaç Rus
devriye si söyl e d i k l e r i m e i n a n m ı şt ı . O n l a r d a n d a h a az sa­
yıdaki Fransızlar da k e n d i l isanları n ı d u y u n c a b a n a ayn ı
kolayl ıkla i n a n m ı şt ı .
Ç o k g e ç m e d e n , B o n ap a rt e ' ı n d a h a b i rkaç g ü n ö n c e
t e r k ettiği B orisov'a g e l m i şt i m . Ş i m d i B o n ap a rt e y i n e b a ­
t ı y a d o ğ r u g i d iyord u . B e rab e r i n d e o rd u s u n u n n e kad ar ı ­
n ı n o l duğu soru işaretiyd i , a m a ke n d i s i kesi n l ikle Paris'e
d ö n e c e kt i . Ne onu n e d e bir başka Fransı z ' ı i z l e m e ar­
zusu t a ş ıyordu m . Eğer Yuda b i r ş ek i l de h ayatta kaldıysa ,
o n u b i l e i z l e m e k iste miyor, h a t t a ö l m ü ş o l u p o l m a d ı ğ ı n ı
b i l e b i l m e k i s t e m i y o rd u m . Rusya' d a n ç ı k m ı ş o l m a l ı yd ı ,
(ya akıntıyla n e h r i n aşağısına, Karad e n i z ' e doğru s ü rü k l e ­
n e re k ya da Büyük O rd u ' y l a Pola nya'ya ve ötes i n e d o ğ ru
s ü rü k l e n e re k ) yakında ç ı kard ı . Art ı k b e n i m s o ru n u m d e ­
ğ i l d i . S o r u n l a rı m , b a n a b ı rakıp gittikle riyd i .
B o risov'a vard ı ğ ı m d a hava hala karan l ı k o l duğu h a l d e ,
ş a n s ı m a Fransızların telaşla kuzeye doğru g i d e rk e n g e r i d e
b ı raktığı b i r at b u l d u m .
B o n ap a rt e n i h a i sona u l aş m a d a n ö n c e b i rkaç yıl d a h a
çabalar ve h atta Z ü m rü d ü a n k a k u ş u g i b i ye n i d e n yük­
selird i , a m a b u rad a , Rusya'daki yen ilgisi b a ş l a m ı şt ı . Bu
ye n i lg i d e b e n i m p ay ı m yoktu . B o n a p a rt e ' l a Auste rl i t z ' d e

524
savaş m ı ş t ı m ve ye n i l m i ş t i k . O n u n l a S m o l e n s k ' t e savaş­
m ı ş t ı m ve ye n i l m i ş t i k . B o rod i n o 'ya g e l d i ğ i m d e dövüşe ­
c e k başka b i r savaş b u l m u ş t u m . Eğe r yarın b i r g ü n t o ru n ­
l a n ın N a p o l e o n ' u n d ü ş ü ş ü n e nasıl kat k ı d a b u l u n d o ğ u m u
soracak o l u rlarsa, o n l ara gerçeği s ö y l e ye m e m . O n l a ra
M a k s i m ' d e n , Vad i m ' d e n ve D i m i t r i y ' d e n ve aral ıklı y e d i
y ı l boyu n c a o n larla b e rab e r n a s ı l g e l e n e k s e l o l mayan b i r
savaş yü r ü t t ü ğ ü m ü z d e n söz e d eb i l i ri m , a m a o n l a ra sava­
şın nas ı l b i t t iğ i n i söyleye m e m . D i m i t r i y ' i n nasıl d o n arak
ö l d ü ğ ü n ü ve Vad i m ' e göre n e kadar şanslı o l d uğ u n u ve
Vad i m ' i n b i l e M a ks i m ' e g ör e n e kadar şanslı o l d u ğ u n u
a n l at a m a m . Vad i m d e M ak s i m d e b e n z e r ş e k d d e ö l d ü k ­
l e r i h a l d e , M ak s i m o ö l ü m e arkadaş sandığı kişiler tara­
fı n d a n g ö n d e ri l d i ğ i n i b i l m e n i n ağı rlığını t a ş ı y o rd u .
Yu da' n ı n D o m n i k i i a i l e ilgili i ç i m e ustal ık la yerleştir­
dİğİ kuşkuyla başa ç ı k m a n ı n kolay o l d u ğ u n u art ı k anlıyor­
d u m . Ç ö z ü m ü gösteren M aks't ı . Bu b i r i n a n ç meselesiy­
d i . İ n a n ç , d e m i ş t i M aks , asla b i l e m e y e c eğ i m i z şeyl e rd e n
e m i n o l m a m ı z ı sağlar. Yuda i l e b e rab e r o l a n ı n D o m n i k i i a
m ı , M argarita m ı o l d uğ u n u asla b u l a m ay a cakt ı m , b u n u
b i l m e k m ü m k ü n o l mayacakt ı , a m a b e n i m h ang i s i n i n
doğru o l m a s ı n ı i s t e d i ğ i m açıkt ı . Yap m a m g e re k e n t e k şey,
gerçekl i kl e i lgili s eç t i ğ i m görüşe i n a n m a k t ı . Bu öze l l i kl e
b e n i m gibi b i r a d a m i ç i n kolay o l mayacakt ı , a n c a k D o m ­
ni kiia ile b i rl i kte o l a b i l ec eğ i m a n l a m ı n a gelmesi , b u ça­
b ayı d e ğ e r ! o l acakt ı . i n a n c ı ın ı n ö d ü l l e n d i ri l d iği h e r gü n ,
karş ı l ığı nda b u inancı v e b e n i m b u i n a n c a olan i h t i y ac ı m ı
gü ç l e n d i re c e kt i . An c a k , D o m n i k i i a ' y ı h e r g ü n gö rmeye ­
c e kt i m .
B o risav ş e h ri n i n Rusya'daki k o n u m u ilginçtir. D iğ e r
köşe l e r i n d e M oskova ve P e t e rsb u rg ' u n b u l u n d uğ u eşke­
n a r bir üçge n i n ü ç ü n c ü köşe s i n d e d i r . B o ri sav'dan Peters­
b u rg , M o s kova kadar uzakt ı r , P e t e rsb u rg ' d a n d a M o s kova
ayn ı uzakl ı ktad ı r .
Ş i m d i o t u ru p k e n d i m i b u n u n ş e h i r l e r aras ı n d a b i r se­
ç i m o l duğu k o n u s u n d a k a n d ı r m a d a n ( b u D o m n i k i i a ve
M arfa aras ı n d a b i r seç i m d i ) h a ngi s i n e g i t me k iste d i ğ i m i

525
d ü ş ü n e b i l i rd i m . Art ı k , M oskova ya da Petersburg , hangi
yo lu seçtiğim fark e t m i y o rd u , isted i ğ i m z a m a n oradan
o raya g i d eb i l i rd i m . D o m n i k i i a ' d a n asla vazge ç e m eye ce
ğ i m i b i l i yordu m , ç ü n k ü b u n u i s t e m i y o rd u m . Yalnızca
oğ l u m u t e rk e d e m e y e c eğ i m i ç i n değd , ona olan sevgi m i n
iste d i ğ i m z a m a n ye n i d e n a l e v l e n m e k ü z e re i ç i m d e d u r
d u ğ u n u b i l d iğ i m i ç i n M a rfa'yı asla t e rk e d e m e y e c eğ i m i
b i l i yo rd u m . Yen i at ı m ı m a h m u z l a d ı m ve d o ğ u d a n görün
m e y e başlayan kızü g ök yü z ü n ü n altında yol a ç ı kt ı m .
Kuşlar ye n i g ü n e u y a n m aya başlamışlard ı ; o n l a r ı n �­
siyle karabasan uzaklaşmaya başlad ı . Ü l k e m b e ş yüz b i n
işgalciyle karşı karşıya kal m ı şt ı . B e n yalnızca o n ikisiy
l e karş ı l a ş m ı şt ı m . İ k i m i z de kaza n m ı ş t ı k . İ k i m i z d e iyi­
l e ş e c e kt i k . A m a 1 8 1 2 y ı l ı n ı n s o n b a h a r ve k ı ş ı n d a olan
olaylara geri d ö n ü p b a kt ı ğ ı m d a Rusya ' d a n farklı olarak
b e n , ge ç m i ş o n u r l u g ü n l e ri hatı rlayı n c a , d a m a r l a r ı m a kan
y ü r ü d ü ğ ü n ü , yüreğ i m i n göğsü m ü n i ç i nd e kabard ı ğ ı n ı ve
d u d a k l a r ı m ı n t i t re d i ğ i n i h i ss e t m e y e c e kt i m . Ah , b e n ö le n
arkadaş l a r ı m i ç i n gözyaşı d ö k e c e kt i m . Ama ü l ke m gibi
g u r u r d u y m ay a c a kt ı m .

526