Gradient

Bir f(x, y) fonksiyonu ile tanımlı skaler alanı uzayda düşünelim. Biz biliyoruz ki bu fonksiyonun birinci kısmi
türevi, o fonksiyonun belli koordinat eksenleri doğrultusunda, o fonksiyondaki değişim oranlarını verecektir.
Örneğin ısı gradyanı bir vektördür ve skaler sıcaklığın türevi ile elde edilir.

⃗ = ∂ ı+ ∂ j+ ∂ k
∇ ⃗ ; "nabla" ; Vektörel türev operatörüdür.
∂x ∂y ∂z

⃗∇. 𝑓 = 𝐠𝐫𝐚𝐝 𝑓 = ∂𝑓 ı + ∂𝑓 j + ∂𝑓 ⃗k
∂x ∂y ∂z

Divergence

⃗ . 𝑓 = 𝐠𝐫𝐚𝐝 𝑓 = ∂𝑓 ı + ∂𝑓 j + ∂𝑓 ⃗k
∇ ∂x ∂y ∂z
V(x, y, z) sürekli türevi alınabilir bir vektör fonksiyon ise ve bileşenleri V(u, v, w) ise,
∂u ∂v ∂w
𝐝𝐢𝐯 ⃗V = + ∂y +
∂x ∂z

fonksiyonu uzayda V ile tanımlanan vektör alanının diverjansı olarak tanımlanır.

∂ ∂ ∂ ∂u ∂v ∂w
⃗ =∇
𝐝𝐢𝐯 V ⃗ .V
⃗ =( ı+ j+ k ⃗ ) . (uı + vj + wk
⃗)=( + + )
∂x ∂y ∂z ∂x ∂y ∂z

∂2 𝑓 ∂2 𝑓 ∂2 𝑓
𝐝𝐢𝐯 ⃗V = ⃗∇. ⃗V = 𝐝𝐢𝐯 (𝐠𝐫𝐚𝐝 𝑓) = + +
∂x 2 ∂y 2 ∂z 2

𝐝𝐢𝐯 (𝐠𝐫𝐚𝐝 𝑓) = ∇2 𝑓

Son ifade f skaler fonksiyonunun Laplasyen idir.

Rotasyonel
V(x, y, z)= u𝐢 + v𝐣 + w𝐤 vektör fonksiyonu ise;

𝒊 𝒋 𝒌
𝜕 𝜕 𝜕
𝑐𝑢𝑟𝑙 ⃗V = (∇𝑥𝑉
⃗)=| |
𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑧
𝑢 𝑣 𝑤

𝜕𝑤 𝜕𝑣 𝜕𝑢 𝜕𝑤 𝜕𝑣 𝜕𝑢
=( − )𝐢 + ( − )𝐣 + ( − )𝐤
𝜕𝑦 𝜕𝑧 𝜕𝑧 𝜕𝑥 𝜕𝑥 𝜕𝑦

tanımlanan vektör fonksiyonunun rotasyonelidir.

 Bir vektörel fonksiyon, bir skaler fonksiyonun gradient i ise, onun rotasyoneli sıfırdır.
Bu da pratikte potansiyel yani çevrintisiz akımda karşımıza çıkar.
 Bir vektör alanını tanımlayan bir vektör fonksiyonu, bir skaler fonksiyonun gradyenti
ise, bu alan "conservative= korunumlu" dir. Çünkü akışkan parçacığının P1 den P2'e
gitmesi için yapacağı iş yola bağlı değildir.

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998

FLUX İntegral

∬ F. n. dA
S

F vektör fonksiyonun S eğrisi üzerindeki yüzey integralidir. S yüzeyinden birim zamanda

geçen akışkan kütlesini (kg/s) verir.

Laplace diferansiyel denkleminin çözümü ile uğraşan teoriye;

2
∂2 𝑓 ∂2 𝑓 ∂2 𝑓
∇ 𝑓= 2+ 2+ 2
∂x ∂y ∂z

POTANSİYEL teori denir.

Sürekli ve tanımlı ikinci mertebe türevleri olan ve 𝛻 2 𝑓 denkleminin çözümü olan

fonksiyonlara "HARMONİK fonksiyon"lar denir.

𝜕𝑤
z 𝒘+ 𝑑𝑧
𝜕𝑧

𝒖 𝑑𝑧
⃗
𝐕 𝜕𝑢
𝒖+ 𝑑𝑥
w 𝑑𝑥 𝜕𝑥

u 𝒘

∂u ∂w
u. dz + w. dx = (u + dx) dz + (w + dz) dx
∂x ∂z

𝐝𝐢𝐯 ⃗V = ⃗∇. ⃗V = 0

Süreklilik denklemi
∂u ∂w
+ =0
∂x ∂z

∂ ∂ ∂ ∂u ∂v ∂w ∂2 ∅ ∂2 ∅ ∂2 ∅
div ⃗V = ⃗∇. ⃗V = ( ı + j + ⃗k) . (uı + vj + wk
⃗)=( + + )= 2+ 2+ 2
∂x ∂y ∂z ∂x ∂y ∂z ∂x ∂y ∂z

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998

Hareket denklemi;

du ∂u ∂u ∂u ∂u 1 ∂þ ∂τxx ∂τyx ∂τzx

= ( ) + (u + v + w ) = K x − ( )+ + +
dt ∂t ∂x ∂y ∂z ρ ∂x ∂x ∂y ∂z

dv ∂v ∂v ∂v ∂v 1 ∂þ ∂τxy ∂τyy ∂τzy

= ( ) + (u + v + w ) = K y − ( )+ + +
dt ∂t ∂x ∂y ∂z ρ ∂y ∂x ∂y ∂z

dw ∂w ∂w ∂w ∂w 1 ∂þ ∂τxz ∂τyz ∂τzz

= ( ) + (u +v + w ) = Kz − ( )+ + +
dt ∂t ∂x ∂y ∂z ρ ∂z ∂x ∂y ∂z

Viskoz kuvvetler sıfır yani akışkan ideal ise τij = 0 olur.

τxx τyx τzx

τ
τij = [ xy τyy τzy ]
τxz τyz τzz

Bu durumda hareket denklemi EULER denklemlerine dönüşür.

∂u ∂u ∂u ∂u 1 ∂þ
( ) + (u + v + w ) = K x − ( )
∂t ∂x ∂y ∂z ρ ∂x
∂v ∂v ∂v ∂v 1 ∂þ
( ) + (u + v + w ) = K y − ( )
∂t ∂x ∂y ∂z ρ ∂y
∂w ∂w ∂w ∂w 1 ∂þ
( ) + (u +v + w ) = Kz − ( )
∂t ∂x ∂y ∂z ρ ∂z

Viskoz kuvvetler sıcaklık grandienti, Tabakalaşma, Non-lineer etkiler ihmal edilebildiği

durumlarda akım çevrintisiz olacakıtr. Rotasyonel tanımında iki boyutlu akım için;

⃗ . f) = 0 için (∂w − ∂v) = 0 olur.

curl (grad f) = ∇x(∇ ∂y ∂z

u2 w2
∂u ∂u ∂u 1 ∂þ ∂u ∂( + ) 1 ∂þ
2 2
( ∂t ) + (u ∂x + w ∂z ) = K x − (ρ ∂x) ⇒ ( ∂t ) + = K x − (ρ ∂x)
∂x
u2 w 2
∂w ∂w ∂w 1 ∂þ ∂w ∂( + ) 1 ∂þ
2 2
( ∂t ) + (u ∂x + w ∂z ) = K z − (ρ ∂z) ⇒ ( ∂t ) + = K z − (ρ ∂z)
∂z

∂ ∂∅ 1 2 ∂ þ
[ + (𝑢 + 𝑤 2 )] = − ( + K x )
∂𝑥 ∂𝑡 2 ∂𝑥 𝜌

∂ ∂∅ 1 2 ∂ þ
[ + (𝑢 + 𝑤 2 )] = − ( + K z )
∂𝑧 ∂𝑡 2 ∂𝑧 𝜌

∂∅ 1 2 þ
+ (𝑢 + 𝑤 2 ) = − − K x + C1 (z, t)
∂𝑡 2 𝜌
∂∅ 1 2 þ
+ (𝑢 + 𝑤 2 ) = − − K z + C2 (x, t)
∂𝑡 2 𝜌
C1 (z, t)= C2 (x, t)
Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998
Sınır Koşulları
Kinematik Taban Şartı;
Taban yakınlarındaki akım tabana paraleldir. Taban geçirimsizdir.
𝑤=0
∂∅
=0
∂𝑧
𝑧 = −ℎ

Kinematik Serbest Su Yüzeyi Şartı;

Başlangıçta serbest su yüzeyinde olan su zerreciği hep orada kalır.
𝑧 = 𝜂(𝑥, 𝑡)

𝜕𝜂 𝜕𝜂
𝑑𝑧 = 𝑑𝑥 + 𝑑𝑡
𝜕𝑥 𝜕𝑡

Eğer vir akışkan zerresi başlangıçtan dt zaman sonra tekrar yüzeyde olacaksa,
𝜕𝜂 𝜕𝜂
𝑑𝑧 = 𝑑𝑡 + 𝜕𝑥 𝑑𝑥 ' i sağlamaktadır.
𝜕𝑡

𝑑𝑥 = 𝑢. 𝑑𝑡 ve 𝑑𝑧 = 𝑤. 𝑑𝑡

𝜕𝜂 𝜕𝜂
(𝑤. 𝑑𝑡) = 𝑑𝑡 + 𝜕𝑥 (𝑢. 𝑑𝑡) denklemin her iki tarafı dt 'e bölünürse;
𝜕𝑡

𝑧=𝜂
𝜕𝜂 𝜕𝜂
𝑤= +𝑢
𝜕𝑡 𝜕𝑥

𝑤 = 𝜂𝑡 + 𝑢. 𝜂𝑥
∅𝑧 = 𝜂𝑡 + 𝑢. 𝜂𝑥

Dinamik Serbest Su Yüzeyi Şartı

 Serbest su yüzeyi boyunca basınç sabit olmalı.
 Rüzgar etkisi yok.
þ=0

𝑧=𝜂

∂∅ 1 2
+ (𝑢 + 𝑤 2 ) + 𝑔. 𝜂 = 0
∂𝑡 2

Kabuller
1) Su derinliği (d) ve dalga periyodu (T) sabittir.
2) İki boyutlu hareket
3) Dalgalar ilerlerken formları bozulmuyor.
4) Akışkan sıkışmazdır.
5) Viskozite, türbülans ve yüzeysel gerilme etkileri yoktur.
Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998
 6) H dalga yüksekliği L dalga boyuna göre küçüktür.

Serbest su yüzeyinde yazılan sınır koşulları non-lineer olduğu için ve su yüzeyinin kendisi
bir bilinmeyen olduğu için, denklemin daha da sadeleştirilmesi gerekmektedir.

Sınır Koşulları

∂∅
Kinematik Taban Şartı = ∅𝑧 = 0 𝑧 = −ℎ
∂𝑧
Kinematik Serbest Su Yüzeyi ∂∅ 𝜕𝜂
= ∅𝑧 − 𝜂𝑡 = 0 𝑧=0
Şartı ∂𝑧 𝜕𝑡
Dinamik Serbest Su Yüzeyi ∂∅ 1
+ g. 𝜂 = 0 ∅𝑡 +𝜂 =0 𝑧=0
Şartı ∂𝑡 𝑔
∅𝑥 (𝐿, 𝑧, 𝑡) = ∅𝑥 (0, 𝑧, 𝑡)
Periyodiklik Koşulu

Başlangıçta yapılan kabuller ile bu olayı tarif eden denklemin Laplace diferansiyel denklemi
olduğu ortaya çıkacaktır.

∂2 ∅ ∂2 ∅
−
∂x 2 ∂z 2
0≤𝑥≤𝐿
−ℎ ≤ 𝑧 ≤ 0

Olayı tarifleyen temel denklemde 𝜂 olmadığı için serbest yüzeyde yazılan sınır koşullarından
𝜂 elimine edilmelidir (ortak çözülerek).

∅𝑧 −𝜂𝑡 = 0 ; Kinematik Serbest Su Yüzeyi Şartı

1 𝜕𝜂 1
𝜂+ 𝑔 ∅𝑡 = 0 ; Dinamik Serbest Su Yüzeyi Şartı ; t 'e türetilerek 𝜕𝑡
+ 𝑔 ∅𝑡𝑡 = 0

1
∅𝑧 + 𝑔 ∅𝑡𝑡 = 0 ; Kombine Serbest Su Yüzeyi Şartı

Dalga Profili

Dalga periyodu ve dalga boyu sabit bir değerdir. Bu nedenle,

𝜂(0, 0) = 𝜂(𝑥𝑜 , 𝑡𝑜 )

t=0 t=to

0 xo
x
Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998
𝐱𝐨 𝐋 𝐭𝐨 𝐱𝐨 𝐭 𝐱
=𝐜 , 𝐜=𝐓 , − =𝟎 , 𝜽 = 𝟐𝝅 ( 𝐓𝐨 − 𝐋𝐨 )
𝐭𝐨 𝐓 𝐋

𝜂(𝑥, 𝑡) , 𝜙(𝑥, 𝑧, 𝑡) ve 𝜂(𝜃) , 𝜙(𝜃, 𝑧)

Sınır koşulları ile esas denklemde üç bilinmeyen var. İki bilinmeyene indirildi. Ancak
denklemlerden x ve t 'yi yok etmek için koordinat değişimi yapmak gerekiyor.

∂∅ ∂∅ ∂𝜃 2π ∂∅ ∂∅ ∂𝜃 2π
= . = ∅𝜃 (− ) = . = ∅𝜃 ( )
∂𝑥 ∂𝜃 ∂𝑥 L ∂𝑡 ∂𝜃 ∂𝑡 T

∂2 ∅ 2π 2 ∂2 ∅ 2π 2
= ∅𝜃𝜃 (− ) = k 2 ∅𝜃𝜃 = ∅𝜃𝜃 ( ) = ω2 ∅𝜃𝜃
∂𝑥 2 L ∂𝑡 2 T

Bu son durum için denklemlerimiz,

LAPLACE DENKLEMİ

k 2 ∅𝜃𝜃 + ∅𝑧𝑧 = 0

∂∅
Kinematik taban şartı , ∂𝑧
= 0 ve z = −h

Kombine serbest su yüzeyi şartı,

ω2
∅𝑧 + g ∅𝜃𝜃 = 0 ; z=0

Periyodiklik şartı
∅𝜃 (0, 𝑧) = ∅𝜃 (2𝜋, 𝑧)

𝜃 = 𝜔𝑡 − 𝑘𝑥

Bu kısımda ise elimizde olan diferansiyel denklemin çözümü ile ilgileneceğiz.

Kullanacağımız yöntem "değişkenlere ayırma",

𝜙(𝜃, 𝑧) , Harmonik Fonksiyonlar

𝜙(𝜃, 𝑧) = 𝑓(𝜃). 𝑍(𝑧)

∂∅ ∂2 ∅
= f ′. z = f ′′ . z
∂𝜃 ∂𝜃 2
LAPLACE'da yerine
∂∅ ∂2 ∅ konursa
= f. z ′ 2
= f. z ′′
∂𝑧 ∂𝑧

f ′′ z ′′
−k 2 =
𝑓 𝑧

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998

f yalnızca 𝜃 'a bağımlı iken ℤ yalnızca z 'ye bağımlıdır. 𝜃 ve z değeri için bu iki ifadenin
eşit çıkması için aynı katsayıya olmaları gerekir. Örneğin 𝜆2

λ2
f ′′ + k2 f = 0 ve z ′′ − λ2 . z = 0

𝛌𝟐
𝐟 ′′ + 𝐤𝟐 𝐟 = 𝟎 çözümü

𝑑2 𝑓
= r2 λ2
𝑑𝜃 2 λ2 Δ = 0 − 4.1 2 < 0
k
r2 + =0
f=1 k2
Eşlenik komleks kök çifti

0 0 λ2 λ
𝑟1,2 = − √0 − 4.1 2 = ± 𝑖
2.1 1.2 k 𝑘 𝛼 = ±𝛽𝑖

Genel Çözüm

f = K1 er1 θ + K 2 er2 θ f = K1 e(𝛼+𝛽𝑖) + K 2 e(𝛼−𝛽𝑖)

e𝛽𝑖𝑥 = cos(𝛽𝑥) + i. sin(𝛽𝑥)

Euler formülü y = e𝛼𝑥 [C1 cos(𝛽𝑥) + C2 sin(𝛽𝑥)]
e−𝛽𝑖𝑥 = cos(𝛽𝑥) − i. sin(𝛽𝑥)

Bizim denklemimizde 𝛼 = 0
λ λ
f = A1 cos ( 𝜃) + A2 sin ( 𝜃)
𝑘 𝑘
λ
f = A. sin ( 𝜃 + 𝛿)
𝑘
ℤ′′ − λ2 . ℤ = 0
𝑑2 ℤ
= 𝑟2 ; 𝑟 2 − λ2 = 0
𝑑𝑧 2

ℤ=1 ; Δ = 1 + 4.1.1 > 0

ℤ ve f ayrı ayrı çözülerek 𝜙(𝜃, 𝑧) harmonik fonksiyonu bulunur.

λ
f = A. sin ( 𝜃 + 𝛿)
𝑘
ℤ = B. cosh(λ. z) + 𝑠𝑖𝑛ℎ(λ. z)

Buradaki A, B ve C integral sabitleri olup λ ile birlikte değerlendirilecektir (sınır koşulları ile).

İlk sınır koşulumuz olarak periyodikliği kullanırsak f ′ (0) = f ′ (2π) ← ∅𝜃

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998

λ
= 1 veya λ = 𝑘 olmalı, x ve t 'nin merkezini seçerek 𝛿 = 0
𝑘

Taban şartını kullanarak

∂∅
= 0 ; ℤ′ = 0 ; z = −h
∂𝑧

ℤ′ = B. k. sinh(−kh) + C. k. cosh(−kh) = 0

B = C. coth(kh)

ℤ = C (coth(kh) . cosh(kz) + sinh(kz))

C
ℤ= (cosh(kh) . cosh(kz) + sinh(kh) . sinh(kz))
sinh(kh)

cosh[k(z + h)]
ℤ=C
sinh(kh)

f = A. sin 𝜃

𝜙(𝜃, 𝑧) = 𝑓(𝜃). ℤ(𝑧)

cosh[k(z + h)]
𝜙 = 𝐴. 𝐶. ( ) . sin 𝜃
sinh(kh)

Kombine serbest su yüzeyi şartınıda kullanırsak;

sinh[k(z + h)]
𝜙𝑧 = 𝐴. 𝐶. 𝑘 ( ) . sin 𝜃
sinh(kh)

cosh[k(z + h)]
𝜙𝑡𝑡 = −𝐴. 𝐶. 𝜔2 ( ) . sin 𝜃
sinh(kh)

sinh[k(z + h)] 1 cosh[k(z + h)]

𝐴. 𝐶. 𝑘 ( ) . sin 𝜃 − 𝐴. 𝐶. 𝜔2 ( ) . sin 𝜃 = 0
sinh(kh) 𝑔 sinh(kh)

𝜔2
k. sinh[k(z + h)] − cosh[k(z + h)] = 0
𝑔

𝜔2
= tanh(𝑧 + ℎ)
𝑔. 𝑘
z=0 için;
𝜔2 = 𝑔. 𝑘 tanh(𝑘ℎ)

𝑔
𝑐2 = . tanh(𝑘ℎ)
𝑘
Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998
 𝑔. 𝐿 2𝜋𝑑
𝑐=√ . tanh ( )
2𝜋 𝐿
1 𝜔
𝜂=− 𝜙𝑡 = −𝐴𝐶 coth(𝑘ℎ) cos 𝜃
𝑔𝑘 𝑔

𝐴𝐶
𝜂=− cos 𝜃
𝑐
𝐴𝐶 𝐻
𝑐𝑜𝑠 𝜃 en fazla [0,1] ; (𝑐)= =𝑎
2
𝐻
𝜂 = 𝑎. cos 𝜃 = cos(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)
2

𝐻. 𝑐 cosh[k(z + h)]
𝜙=− .( ) 𝑠𝑖𝑛(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)
2 sinh(kh)

ya da

𝐻. 𝑐 cosh[k(z + h)]
𝜙= .( ) 𝑠𝑖𝑛(𝑘𝑥 − 𝜔𝑡)
2 sinh(kh)
𝑔. 𝐿 2𝜋𝑑
𝑐=√ . tanh ( )
2𝜋 𝐿
𝑔𝑇 2 2𝜋𝑑
𝐿= . tanh ( )
2𝜋 𝐿

𝒅 ≥ 𝑳⁄𝟐 derin su ;
2𝜋𝑑 𝑔𝑇 2 𝑔𝑇
tanh ( )→1 ; 𝐿𝑜 = ; 𝑐𝑜 = 2𝜋
𝐿 2𝜋

2𝜋𝑑 2𝜋𝑑
𝐿 = 𝐿𝑜 tanh ( ) ve 𝑐 = 𝑐𝑜 ( )
𝐿 𝐿

𝒅 ≤ 𝑳⁄𝟐 sığ su ;
2𝜋𝑑 2𝜋𝑑
tanh ( )→( )
𝐿 𝐿

𝑔. 𝐿 2𝜋𝑑
𝑐=√ .( ) = √𝑔𝑑
2𝜋 𝐿

𝟏⁄ ≤ 𝒅 ≤ 𝟏⁄ Geçiş bölgesi ;
𝟐𝟎 𝟐

𝑔. 𝑇 2𝜋𝑑 𝑔 2𝜋𝑑 𝜔
𝑐= . 𝑡𝑎𝑛ℎ ( ) = . 𝑡𝑎𝑛ℎ ( )=
2𝜋 𝐿 𝜔 𝐿 𝑘

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998

Hız Alanı
Hız potansiyel fonksiyonun belli doğrultudaki türevlerinin o doğrultudaki hızı verdiğine
göre;

∂∅ ∂∅
u = ∂𝑥 ve w= ∂𝑧
H. c cosh[k(z + h)]
ϕ=− .( ) sin(ωt − kx)
2 sinh(kh)

∂∅ 𝐻.𝑐 cosh[k(z+h)] 2𝜋 L
u = ∂𝑥 = . 𝑘. ( ) 𝑐𝑜𝑠(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥) ; 𝑘 = ; c=T
2 sinh(kh) 𝐿

∂∅ 𝐻 cosh[k(z + h)]
u= =𝜋 ( ) 𝑐𝑜𝑠(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)
∂𝑥 𝑇 sinh(kh)

∂∅ 𝐻.𝑐 𝑠𝑖𝑛ℎ[k(z+h)] 2𝜋 L
w= =− . 𝑘. ( ) 𝑠𝑖𝑛(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥) ; 𝑘 = ; c=T
∂𝑧 2 𝑠𝑖𝑛ℎ(kh) 𝐿

∂∅ 𝐻 𝑠𝑖𝑛ℎ[k(z + h)]
w= = −𝜋 ( ) 𝑠𝑖𝑛(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)
∂𝑧 𝑇 𝑠𝑖𝑛ℎ(kh)

Potansiyel fonksiyonundan faydalanarak iki boyutlu orbital hızları elde edebiliriz ancak bu
hızlar sözkonusu akışkan parçacıklarının yörüngeleri hakkında bir fikir vermez.

Akışkan konumu:

𝑑𝑥 𝑑𝑧
= u(x, z, t) ; = w(x, z, t)
𝑑𝑡 𝑑𝑡

u ve w 'nin x ve z 'ye bağlı olmaları nedeniyle bu ifadeleri doğrudan çıkaramıyoruz.

x = ζ + Δx ; 𝑧 = ξ + Δz

(ζ , ξ ) → ortalama konum ; yörüngenin merkezi

𝜃
𝐻 cosh[k(ξ + h)]
𝑥 =ζ+ ( ⏞ − 𝑘ζ)
) 𝑠𝑖𝑛(𝜔𝑡
2 sinh(kh)
𝜃
𝐻 sinh[k(ξ + h)]
𝑧=ξ+ ( ⏞ − 𝑘ζ)
) 𝑐𝑜𝑠(𝜔𝑡
2 sinh(kh)

2π 0

β
3π/2

π/2

π α

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998

 𝐻 sinh[k(ξ + h)]
(ζ , ξ ) = (0,0) ve 𝜃 = 0; 2𝜋 𝛽= ( )
2 sinh(kh)
𝜋 3𝜋 𝐻 cosh[k(ξ + h)]
(ζ , ξ ) = (0,0) ve 𝜃 = (2 ) ; ( 2 ) 𝛼= ( )
2 sinh(kh)

BASINÇ
Dalgaların olmasından meydana gelen basınç Bernoulli denklemiyle;

p 1 2
+ (𝑢 + 𝑤 2 ) + 𝜙𝑡 = 0
𝑔. 𝑧 +
𝜌 2
Yalnızca dalgaların yaratacağı basınç için z=0 alınır ve ikinci mertebe terimler ihmal edilir
∂∅ 2 ∂∅ 2
([∂𝑥 ] ve [ ∂𝑧 ] ).

𝑻𝒐𝒑𝒍𝒂𝒎 𝒃𝒂𝒔𝚤𝒏ç 𝑫𝒊𝒏𝒂𝒎𝒊𝒌 𝒃𝒂𝒔𝚤𝒏ç

p⏞t = ⏞
p + 𝜌gz
⏟
𝑯𝒊𝒅𝒓𝒐𝒔𝒕𝒂𝒕𝒊𝒌 𝒃𝒂𝒔𝚤𝒏ç

Dalga nedeniyle oluşan basıncı ifade eden pt Bernolli denklemi yardımıyla yazılırsa;

pt 1 2 ∂∅
+ (𝑢 + 𝑤 2 ) + =0
𝜌 2 ∂𝑡
pt ∂∅
+ =0
𝜌 ∂𝑡
pt = −𝜌𝜙𝑡

𝐻 cosh[k(z + h)]
pt = ρg ( ) 𝑐𝑜𝑠(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)
2 cosh(kh)

𝑯
Not : 𝜼= 𝟐
𝒄𝒐𝒔(𝝎𝒕 − 𝒌𝒙)

GRUP HIZI
Genlikleri ve ilerleme yönleri aynı fakat periyodları birazfarklı iki küçük genlikli dalga
düşünelim.

𝜂1 = 𝑎. 𝑐𝑜𝑠(𝜔1 𝑡 − 𝑘1 𝑥) ve 𝜂2 = 𝑎. 𝑐𝑜𝑠(𝜔2 𝑡 − 𝑘2 𝑥)

Burada 𝑇1 < 𝑇2 olarak düşünürsek 𝜔1 > 𝜔2 , 𝐿1 < 𝐿2 ve 𝑘1 > 𝑘2 olur.

Hareketin başlangıcında t=0 ve x=0 için,

𝜂𝑠 = 𝜂1 + 𝜂1 = 2𝑎 ; olur

𝑥 = 𝐿1 olduğunda ise ilk vektör 360o devir yaptığı halde 𝑇1 ≠ 𝑇2 olduğu için 𝑇2 tam
devir yapmamış olacak ve su yüzeyi 𝜂𝑠 ≠ 2𝑎 olacaktır. Bir L mesafesi sonra bu iki
vektör arası faz farkı 180o olacak ve 𝜂𝑠 = 0 olacaktır. Bu söylediklerimizi analitik olarak;
Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998
 𝜔1 + 𝜔2 𝑘1 + 𝑘2 𝜔1 − 𝜔2 𝑘1 − 𝑘2
𝜂𝑠 = 2𝑎. cos [( )𝑡 − ( ) 𝑥] . cos [( )𝑡 − ( ) 𝑥]
2 2 2 2

DALGA ENERJİSİ
Dalga enerjisi potansiyel ve kinetik enerjinin birleşiminden oluşmaktadır. Potansiyel enerji
serbest su yüzeyindeki değişimlerden, kinetik enerji ise akışkan parçacıklarının hızlarından
oluşmaktadır.

Potansiyel enerji;
Yatay düzlemde birim alanda görülen potansiyel enerji;
𝜂 0 𝜂
1
𝐸𝑝 = ∫ 𝜌𝑔𝑧𝑑𝑧 − ∫ 𝜌𝑔𝑧𝑑𝑧 = ∫ 𝜌𝑔𝑧𝑑𝑧 = 𝜌𝑔𝜂2
−ℎ −ℎ 0 2
Ancak bizim için genel hal;
1 𝐻 2
𝐸𝑝 = 2 𝜌𝑔 ( 2 cos 𝜃) ; "Anlık Değer"

𝐸𝑝 'nin bir dalga peryodu veya dalga boyu boyunca ortalama değeri alırsak;
2
1 ̅̅̅2 1 ̅̅̅̅̅̅̅̅̅
𝐻 1 𝐻2
𝐸𝑝 = 𝜌𝑔𝜂 = 𝜌𝑔 ( cos 𝜃 ) = 𝜌𝑔 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃
2 2 2 2 4
1
𝐸𝑝 = 16 𝜌𝑔𝐻 2 ; "Zamansal Ortalama Değer"

Kinetik Enerji
𝟏
Yukarıda verilen tanım gereği birim hacim için anlık kinetik enerji (𝟐 𝒎𝑽𝟐 ) ;

1
𝐸𝑘 = 𝜌(𝑢2 + 𝑤 2 )
2
2 2
1 𝜋𝐻 cosh[k(z + h)] 𝜋𝐻 sinh[k(z + h)]
𝐸𝑘 = 𝜌 {[ ( ) 𝑐𝑜𝑠(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)] + [ ( ) 𝑠𝑖𝑛(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)] }
2 𝑇 sinh(kh) 𝑇 sinh(kh)
2𝜋
𝜔=
𝑇
2
1 𝐻𝜔
𝐸𝑘 = 𝜌 ( ) (𝑐𝑜𝑠ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑠𝑖𝑛2 𝜃)
2 2sinh(𝑘ℎ)
𝝎 𝒈
𝒄= = 𝝎 𝐭𝐚𝐧𝐡 𝒌𝒉 ve 𝝎𝟐 = 𝒈𝒌 𝐭𝐚𝐧𝐡 𝒌𝒉 olur.
𝒌

1 𝐻 2 (𝑔. 𝑘. tanh(𝑘ℎ)
𝐸𝑘 = 𝜌 (𝑐𝑜𝑠ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑠𝑖𝑛2 𝜃)
2 4. 𝑠𝑖𝑛ℎ2 (𝑘ℎ)
𝐬𝐢𝐧𝐡 𝐤𝐡
𝐭𝐚𝐧𝐡 𝐤𝐡 =
𝐜𝐨𝐬𝐡 𝐤𝐡

1 𝐻 2 𝑔. 𝑘
𝐸𝑘 = 𝜌 (𝑐𝑜𝑠ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ]. 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ]. 𝑠𝑖𝑛2 𝜃)
2 4. sinh(𝑘ℎ) cosh(𝑘ℎ)

𝐬𝐢𝐧𝐡(𝐱) 𝐜𝐨𝐬𝐡(𝐱) = 𝐬𝐢𝐧𝐡(𝟐𝐱) ise ;

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998
 1 1
𝐸𝑘 = 𝜌𝑔𝑘𝐻 2 (𝑐𝑜𝑠ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑠𝑖𝑛2 𝜃)
4 sinh[2(𝑘ℎ)]

𝒄𝒐𝒔𝒉𝟐 𝒙 = 𝟏 + 𝒔𝒊𝒏𝒉𝟐 𝒙
𝒄𝒐𝒔𝟐 𝒙 = 𝟏 − 𝒔𝒊𝒏𝟐 𝒙

1 1
𝐸𝑘 = 𝜌𝑔𝑘𝐻 2 ([1 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]]. [1 − 𝑠𝑖𝑛2 𝜃] + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑠𝑖𝑛2 𝜃)
4 sinh[2(𝑘ℎ)]

𝑐𝑜𝑠 2 𝜃
1 𝜌𝑔𝑘𝐻2 ⏞− 𝑠𝑖𝑛2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ]−𝑠𝑖𝑛2 𝜃𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)] + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]. 𝑠𝑖𝑛 2 𝜃)
𝐸𝑘 = (1
4 sinh[2(𝑘ℎ)]

1 𝜌𝐻 2 𝑔𝑘
𝐸𝑘 = . (𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)])
4 sinh[2(𝑘ℎ)]

Birim alanlı yatay düzlem için bu ifade çıkarıldıktan sonra düşeyde −𝒉 → 𝜼 arasında
integrasyonu yapılmalıdır. Ancak -h ile 0 arası yapılacak integrasyon sonucu yapılacak
hata 0[H3] mertebesindedir.
0
1 𝜌𝐻 2 𝑔𝑘
𝐸𝑘 = ∫ . (𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + 𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]) 𝑑𝑧
−ℎ 4 sinh[2(𝑘ℎ)]

0 0
1 𝜌𝐻 2 𝑔𝑘
𝐸𝑘 = . ( ) {∫ (𝑐𝑜𝑠 2 𝜃) 𝑑𝑧 ∫ (𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)])𝑑𝑧}
4 sinh[2(𝑘ℎ)] −ℎ −ℎ

𝒄𝒐𝒔𝒉 𝟐𝒌(𝒛 + 𝒉) = 𝟏 + 𝟐𝒔𝒊𝒏𝒉𝟐 [𝒌(𝒛 + 𝒉)] ise;

cosh 2𝑘(𝑧 + ℎ) − 1
𝑠𝑖𝑛ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)] =
2

1 𝜌𝐻 2 𝑔𝑘 2
1 0
𝐸𝑘 = . ( ) {ℎ. 𝑐𝑜𝑠 𝜃 + ∫ (cosh 2𝑘(𝑧 + ℎ) − 1)𝑑𝑧}
4 sinh[2(𝑘ℎ)] 2 −ℎ

1 𝜌𝐻 2 𝑔𝑘 1
𝐸𝑘 = .( ) {ℎ. 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 + sinh 2𝑘ℎ}
4 sinh[2(𝑘ℎ)] 4𝑘

1 1 2𝑘ℎ 1
𝐸𝑘 = 𝜌𝑔𝐻 2 + 𝜌𝑔𝐻 2 (𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 − )
16 8 sinh[2(𝑘ℎ)] 2

Burada ilk terim ortalama değer iken ikinci terim salınımı gösterir. Toplam anlık değeri
verir.

Toplam enerji yoğunluğu (energy density) =Kinetik ve Potansiyel enerjilerin ortalamasının

toplamına denir.

1
𝐸 = 𝐸𝑝 + 𝐸𝑘 = 𝜌𝑔𝐻 2
8
Dalga enerjisi;

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998

 1
𝐸= 𝜌𝑔𝐻 2 𝐿
8

ENERJİ AKISI
Yukarıdaki gibi hesaplanan enerji doğrudan dalga hareketindeki enerji denklemine
giremez. Bu nedenle derinlik boyunca integrasyonu yapılmış değerin birim genişlikteki bir
düşey düzlemden geçen miktarı önem kazanır. Birim genişlikteki bu düzlemden geçen
enerjiye "Enerji Akısı (𝐸𝑓 )" denir.

Birim genişliği ve derinlik doğrultusunda dz boyutu olan düşey düzleme (p.dz.1) kuvveti
etkimektedir.Bu kuvvet etkidiği akışkan hacmini dt zamanında (u.dt) kadar yatay mesafe
aldırır. Öyle ise yapılan iş = (p.u.dz.dt) olur.

Aynı zaman diliminde belirtilen hacimdeki su (u.dt.dz) bu kesitten bir miktar enerji ile
birlikte taşınır. (Potansiyel+Kinetik) enerji;

1
[𝜌𝑔𝑧 + 𝜌(𝑢2 + 𝑤 2 )] 𝑢. 𝑑𝑧. 𝑑𝑡
2

Böylelikle birim zamanda, birim genişlikten geçen enerji;

𝜂 1
𝐸𝑓 = ∫−ℎ [𝑝 + 𝜌𝑔𝑧 + 2 𝜌(𝑢2 + 𝑤 2 )] 𝑢. 𝑑𝑧 ; olur.

𝜂 1
𝐸𝑓 = ∫−ℎ [𝑝𝑡 + 2 𝜌(𝑢2 + 𝑤 2 )] 𝑢. 𝑑𝑧 ; 𝑝𝑡 : excess pressure

Lineerleştirme
𝜂
𝐸𝑓 = ∫ 𝑝𝑡 . 𝑢. 𝑑𝑧
−ℎ

𝜋𝐻 cosh[k(z + h)]
u= ( ) 𝑐𝑜𝑠(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥)
𝑇 sinh(kh)
ve
𝐻 cosh[k(z+h)]
pt = ρg 2 ( ) 𝑐𝑜𝑠(𝜔𝑡 − 𝑘𝑥) ; kullanarak
cosh(kh)

0
𝐸𝑓 = ∫−ℎ 𝑝𝑡 . 𝑢. 𝑑𝑧 ; (belli bir düşey kesit, x=0)

0
1 𝑐𝑜𝑠 2 𝜔𝑡
𝐸𝑓 = ρg𝐻 2 𝜔 ∫ 𝑐𝑜𝑠ℎ2 [𝑘(𝑧 + ℎ)]𝑑𝑧
4 cosh(𝑘ℎ). sinh(kh) −ℎ

1 2
𝑐𝑜𝑠 2 𝜔𝑡 0 1
𝐸𝑓 = ρg𝐻 𝜔 ∫ [1 + cosh 𝑘(𝑧 + ℎ)]𝑑𝑧
2 sinh(2kh) −ℎ 2
Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998
 1 𝑐𝑜𝑠 2 𝜔𝑡 1
𝐸𝑓 = ρg𝐻 2 𝜔 (ℎ + sinh(2kh))
4 sinh(2kh) 2𝑘

1 2𝑘ℎ
𝐸𝑓 = ρg𝐻 2 𝑐 (1 + ) 𝑐𝑜𝑠ℎ2 𝜔𝑡
8 sinh 2kh

Ortalama Flux

1 2𝑘ℎ
𝐸𝑓 = ρg𝐻 2 𝑐 (1 + )
16 sinh 2kh
⏟
G

𝐸𝑓 = ∓𝐶𝑔

1
𝐶𝑔 = 𝑐 (1 + 𝐺)
2

Dr.Tarkan Mutlu 12Mart1998