23.02.

2012

Tekerlerve Raylar TEKERLER VE RAYLAR

TEKERLER

Vinç Köprüleri Araba ve gezer köprü tekerlekleri bilyalı ve
kaymalı yataklı yapılabilir.

Kren Köprüleri Tekerler arabaların veya köprülerin raylar
üzerinde yuvarlanma suretiyle yürümesini
sağlayan elemanlardır.
1.Tahrik edilen
2.Serbest dönen

1 2

bTT:Taşıyıcı teker
genişliği
Kaymalı yataklı tekerler
daha küçük yükler için3 4

kullanılırlar

5 6

1
 23.02.2012

7 8

9 10

Teker Çapının Hesabı

FT
D≥
bTT . Pem. K 1. K 2
Formülü ile hesaplanır

K1:Devir sayısı faktörü

11
K2: işletme yüksekliği faktörü 12

2
 23.02.2012

Yükler çok büyükse teker yüzeyinin Hertz basıncı

K1
1,2 40 d/dak K1=0,95 kontrolü de yapılması gerekir.
1,1 80 d/dak k1=0,82
1,0
0,9 100 d/dak K1=0,75
08 180 d/dak K1=0,60
P max 2
0,7
0,6
0,5
Pem ≥ [Hertz ]
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 N (d/dak)
0.35 E
K2 %20 için K2=1,1
1,3 %40 için K2=0,95
1,2 %80 için K2=0,85
F max
%100 için K2=0,80
P max =
1,1

1,0

0,9

08
Saatteki çalışma 13
D ( a − 2r ) 14
0 20 40 60 80 100
yüzdesi

Đki farklı malzeme için (teker ve ray);

2 E1 E 2
E= olarak alınır.
E1 + E 2
Teker çapları 200……1000 mm’ye kadar yarı
standartlaştırılmıştır. Teker çapları bu
standartlardan seçilebilir.
D:200mm tekerin ağırlığı 200 N
D:1000mm tekerin ağırlığı 5800 N
15 16

Teker Sürtünme Kayıplarının Hesaplanması 1.Muylu--Teker Arası (Fk1)

1.Muylu
FT
Belli bir ağırlıkla (GT) ray üzerine basan tekerin
hareketi sırasında yataklarda ve teker-
teker-ray
µFT
ikilisinde sürtünme kuvvetleri oluşur. Sürtünme
kaybı olarak nitelendirdiğimiz bu kuvvet:
d
Fk top= Muylu/teker+Teker/ray+Kılavuz/ray arası
kayıp
d=Muylu çapı
d
olarak ayrı ayrı hesaplanması gerekir. Fk1 = FT µ DT=Teker çapı
17
DT FT=Tekerin taşıdığı yük
18

3
 23.02.2012

2. Teker-
Teker-Ray Arası (Fk2) 3.Kılavuz--Ray Arası (Fk3)
3.Kılavuz
FT+GT
Fk2

2 Fk3=0.003 FT alınabilir.
Fk 2 = ( FT + GT ). f
teker
D
f

GT:teker ağırlığı
FT:tekerin taşıdığı yük
f:Hooke bölgesinde rayda olan deformasyon
19 20

Çelik için f: 0.5 alınabilir.

1. Teker göbeği ile aks arasında

Teker Sürtünme Kayıpları 2. Teker ile ray arasında olmaktadır.
1.Fs1=µ.FT ve sürtünme momenti Ms1=µ.FT.(d/2)
Belli bir ağılıkla ray 2. Tekerlekle ray arasında yuvarlanma sürtünmesi Fs=FT
üzerine basan tekerin dersek sürtünme momenti,
sürtünme kayıpları daha Ms2=f.FT olur
önceki bölümde toplam Toplam sürtünme kayıpları
kayıp ve ayrı ayrı kayıplar
olarak hesaplanmıştı. d d
Bu hesapları daha gerçek
∑M s = µ .F T .
2
+ f .FT = FT ( µ . + f ) olur
2
bir yöntemle aşağıdaki FTop = FT + GT
şekilde hesaplamak
Ftop d
mümkündür. 21
∑M s = WT .D / 2' den WT =
R
(µ + f )
2
22

FT:Her tekere gelen yük

RAYLAR
GT:Tekerin kendi ağırlığı
Kaldırma makinalarında kullanılan rayları; küçük
FT + G d yükler için kullanılan basit yaylar ve daha büyük
WT = ν (µ + f ) yükler için kullanılan özel raylar olarak
R 2 sınıflandırılabilir.
Basit ve küçük yükler için kullanılan ray formları
V:düzeltme faktörü aşağıdaki şekillerde olabilir.
Köprülerde V:1.4
Arabalarda V(1.1….1.4)
Köprüde ve yataklar rulmanlı ise
23 24

V:2

4
 23.02.2012

Daha büyük yükler için özel ray formları

A tipi F tipi
h3 mesafesinin 0.2’i kadar rayda ezilme kabul edilir.
Standartlarda a baş genişliği:
45,55,65,75,100,120……A45……A120 gösterilişi
25 26

F tipi için:100,120….. F100, F120

27 28

29 30

5
 23.02.2012

MONORAY VĐNÇLERDE RAYLAR

TEKER VE RAY ARASI YÜZEY
BASINCI

Teker ve ray arası

yüzey basıncı değer
I profiline benzer bir ray olarak:
kullanılır.
F max
P max = ≤ Pem
D ( a − 2r )

31 32

Standartlarda;
a:45mm için r=4mm
a:120mm için r=10mm
Pem değerleri ise;
GG22 Pem=2....4 (N/mm2)
GS60 Pem=4…7 (N/mm2)
St70 Pem=6…9 (N/mm2)

Fmax tekere gelen maksimum yük ise;

ΣMb=0’dan
33 34

l PROBLEM
2 F max .l − (Q + Gar )(l − b) − Gköp. = 0
2 Fmax:6000N yük,Ds:4m ray
eğrilik çapı
2Fmax burada soldaki iki tekere gelen maksimum b/D=0.25
kuvvet
Teker genişliğinin %70’i
Bir teker için raya temas ettiğine göre ve
muylu teker arası µ:0.05cm
l − b Gköp
F max = (Q + Gar ) + Pem:500N/cm2, f:0.05cm
2l 4 Fk3:0.003FT, Wtop:0.020
35 36

6
 23.02.2012

Teker-Ray arası µ:0.13

Teker- a.
Kren devir sayısı n:3 d/dak’dır.
Bir tekere gelen yük:
FT:30000N (Teker ağırlığı ihmal edilirse) FT
bTT:0.7x0.25D=0.175D olur.
D≥ K 1 = 1 ve K 2 = 1
bTT .Pem.K 1.K 2
Pem=500 N/cm2
30000
a.Teker çapını bulunuz D≥ ⇒ D 2 = 342,85
b. Mil çapı 50 mm olarak seçilirs toplam kayıpları 0.175 D.500.1.1
bulunuz. D = 18.5 cm D = 200mm seçilir.
37 38

b.
2
Fktop = Wtop.FT = 0.02 × 30000 = 600 N Fk 2 = ( FT + GT ). f GT ihmal edilirse.
D
Bu kaybın güç cinsinden hesabı
Teker hızı V ise N:F.V olarak bulunur. 2
Fk 2 = .30000.0,5 = 150 N
Kayıpları ayrı ayrı hesaplarsak; 200
Fktop = Fk 1 + Fk 2 + Fk 3 Fk 3 = 0,003 FT = 0.003 × 30000 = 90

Fk 1 = FT .µ .
d
= 30000.0,05.
50
= 380 N Fktop = 380 + 150 + 90 = 620 N
D 200 39 40

PROBLEM
Bir atölye krenine ait aşağıdaki bilgiler verilmiştir: 1.Muylu--teker arası
1.Muylu
Muylu--teker arası µ:0.05
Muylu
Teker--ray arası µ:0.13
Teker
Raydaki ezilme miktarı f:0.05cm d
Fk 1 = FT .µ .
Toplam direnç katsayısı W:0.02 D
Bir tekere gelen toplam yük FT:30000N 50
Bir teker ağırlığı GT:400N Fk 1 = 30000.0,05. = 375 N
200
Muylu çapı d:50mm
Teker çapı DT:200mm
Teker sürtünme kayıplarını hesaplayınız 41 42

7
 23.02.2012

2.Teker--Ray arası
2.Teker 3.Kılavuz--Ray arası
3.Kılavuz

Fk 3 = 0.003FT
Fk 2 =
2
( FT + GT ). f Fk 3 = 0.003 × 30000 = 90 N
D Fktop = 375 + 152 + 90 = 617 N
2
Fk 2 = (30000 + 4000).0,5 = 152 N Diğer yöntemle:
200
Fktop = W .FT = 0.02 × 30000 = 600 N
43 44

Sehim hesabı:
KREN KÖPRÜLERĐ
1. Q yükünden dolayı:

FT
f 1 max =
48 E J
[
(l − la ) 3l 2 − (l − la ) 2 ]
2. Kendi ağırlığından dolayı sehim
5 Gk l 3
f 2 max =
384 E J
Köprünün araba ağırlığının(GA ), kendi ağırlığı(GK)
l l
ve yük(Q) altındaki sehiminin f≤l/500….l/1000 f max = f 1 max + f 2 max ≤ ........
olmalıdır.
45
500 1000 46

VĐNÇ KÖPRÜLERĐ Köprü üzerindeki araba, teker, tambur ve asılı

yüklerin etkisi münferit yük şeklinde hesaba
Dolu kiriş olarak katılır ve bu yüklerden dolayı

FG 2 . l
MG 2 = Nm
Kiriş ağırlığının köprü açıklığı boyunca eşit
4
dağıldığı kabul edilerek (N/mm) Kirişte kendi ağırlığından dolayı oluşan
deformasyon
En büyük eğilme
g .l 2 Gk 5 3
MG1 = Nm f1= l (cm) σk = g .l
8 47 E . I 384 48

8
 23.02.2012

Münferit yükten dolayı KAFES KĐRĐŞLER

1 FG 2
f2=
48 E . I
[ ]
(l − la ) l 2 + (l + la ) 2 cm

Toplam deformasyon Paralel Kafes Trapez Kafes

fT = f 1 + f 2 ≤ fem
l l
fem = ......
750 500 49
Bagentrager(Daha büyük yüklerde) 50