H OMEOPATIA
W PRAKTYCE
Urszula Soszka
Prywatna Lecznica Weterynaryjna, Warszawa
„Nie chorobę należy leczyć, lecz chorego. Nie należy poszukiwać środków uniwersal-
nych, ale leków likwidujących określoną chorobę. Nie ma sensu stosowanie środków
działających doraźnie, nie usuwających przy tym przyczyn choroby.”
Homeopatia
Homeopatia staje się coraz bardziej po-
pularną metodą leczniczą zarówno wśród
lekarzy, jak i właścicieli zwierząt. Metoda
ta powstała ponad 200 lat temu, stworzył
ją Christian Samuel Hahnemann (1755-
-1843) – niemiecki lekarz i aptekarz.
Christian Samuel Hahnemann uro-
dził się w 1755 roku w rodzinie mala-
rza porcelany w Miśni. Mimo tego, że
dorastał w biedzie, dzięki wrodzonej
pracowitości i zdolnościom studiował
medycynę na uniwersytetach w Lipsku
i Wiedniu, ukończył studia w 1779 roku
w Erlangen, uzyskując stopień nauko-
wy doktora. Hahnemann był nie tylko
doskonałym lekarzem z dużą wiedzą
teoretyczną, a później bardzo dużym
doświadczeniem praktycznym, ale także
znakomitym chemikiem, farmakologiem,
interesował się dietetyką, władał kilkoma
językami.
W czasie tłumaczenia Materia Medica
– pracy o lekach i ich zastosowaniu Wil-
liama Cullena, który w tym czasie był
autorytetem w dziedzinie farmakologii
– Hahnemann postanowił sprawdzić
opisane mechanizmy działania leków, w
pierwszej kolejności chininy. Dokonywał
doświadczeń z korą chinową na własnym
organizmie. Kora chinowa była wykorzy-
stywana w leczeniu malarii (która
w czasach Hahnemanna
była dość popularną
chorobą w
42
Ch.S. Hahnemann [3]
Europie). Zaczął przyjmować chininę w
dużych dawkach (będąc zupełnie zdro-
wym) i ku swojemu zdziwieniu zaobser-
wował u siebie wystąpienie wszystkich
objawów malarii, mimo że nie był na
nią chory. Objawy te występowały tylko
wtedy, kiedy Hahnemann przyjmował
kolejną dawkę leku. Tego rodzaju obser-
wacje spowodowały dalsze eksperymenty
z innymi substancjami leczniczymi, za
każdym razem Hahnemann uzyskiwał
u siebie objawy zbliżone do znanych mu
jednostek chorobowych. Był to początek
nowej metody terapeutycznej, opierającej
się na zasadach głoszonych już przez
Hipokratesa – similia similibus curentur,
czyli podobne leczy podobne. Swoje do-
świadczenia naukowe Hahnemann opu-
blikował w 1796 r. i od tego momentu
możemy mówić o początku homeopatii,
wartościowej metody terapeutycznej,
która, ciągle rozwijając się, przetrwała
do czasów nam współczesnych.
Christian Samuel Hahnemann, twór-
ca homeopatii, nie był znachorem,
jak czasami usiłują głosić przeciwnicy
homeopatii. Był świetnym lekarzem,
znakomitym chemikiem, naukowcem,
człowiekiem niezwykle uczciwym, nad-
zwyczaj pracowitym, przerastającym
swoją epokę. Posiadał
habilitację zdobytą
na Uniwersytecie w
Lipsku w 1812 r.
Tak jak każdy wielki
człowiek był postacią
kontrowersyjną, we-
redykiem, w związku
z czym nie krył swojej
krytyki w stosun-
ku do wielu metod
terapeutycznych i
technik stosowanych
przez współczesną
mu medycynę. Dla
przykładu był w spo-
rze merytorycznym
z najlepszymi w tym
WETERYNARIA
WPROWADZENIE
czasie lekarzami dworu cesarskiego,
którzy doprowadzili do śmierci po-
wszechnie lubianego cesarza Leopolda II.
Hahnemann nie potrafił się pogodzić z
niektórymi metodami stosowanymi we
współczesnej mu medycynie. Niektóre
praktyki lekarzy niejednokrotnie nio-
sły więcej cierpień niż sama choroba
– bardzo popularne było upuszczanie
krwi, lewatywy, a bywało, że czyste
rany specjalnie infekowano ropą, gdyż
uważano ropienie za niezbędną część
terapii. Świat medyczny zwrócił uwagę
na metodę Hahnemanna, gdy w czasie
epidemii szkarlatyny zastosowany przez
niego lek Belladonna dawał bardzo dobre
efekty terapeutyczne.
Był niezwykle skrupulatnym i odważ-
nym naukowcem, który na własnym
organizmie przetestował większość
opisanych przez siebie leków, a trzeba
pamiętać, że substancje wyjściowe, które
opracowywał jako leki homeopatyczne,
były często toksyczne. W swoich pracach
Hahnemann przebadał i opisał wiele spo-
śród stosowanych w jego czasach leków.
Stąd wśród leków homeopatycznych
znajdują się substancje, których nazwy
nie zawsze coś mówią współcześnie
wykształconym lekarzom, jeśli nie inte-
resują się botaniką czy też fitoterapią,
np. Lycopodium clavatum, Nux vomica
czy Ipecacuanha (6). Uczniowie Hahne-
manna rozszerzyli znacznie listę leków
homeopatycznych, wprowadzając na nią
substancje pochodzenia odzwierzęcego,
jak: Lachesis, Crotalus czy Tarentule.
Najlepszy z uczniów Hahnemanna, He-
ring, po jego śmierci wyjechał z Europy
do Stanów Zjednoczonych i tam stał
się propagatorem tej metody leczniczej.
W Stanach Zjednoczonych prowadził
praktykę jeden z największych w historii
homeopatów J. Kent, który wprowadził
do homeopatii repertoria, opracowania,
które bardzo ułatwiają lekarzom poru-
szanie się w gąszczu leków i ich objawów
[5].Obecnie homeopatia jest metodą
LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2004
H OMEOPATIA
stosowaną w bardzo wielu krajach,
uznawaną czy też tolerowaną przez
medycynę akademicką. W krajach
Europy Zachodniej istnieją szpitale
homeopatyczne, a np. we Francji
leki homeopatyczne są refundowa-
ne przez tamtejsze kasy chorych.
Sytuacja homeopatii w Polsce, jak
wielu innych dziedzin, niestety jest
efektem pięćdziesięcioletniej izolacji
polskich lekarzy od tego, co działo
się na świecie. Przed 1939 rokiem
działało w Polsce kilka towarzystw
homeopatycznych, największe z nich
– Warszawskie Towarzystwo Zwolen-
ników Homeopatyi z siedzibą przy ul.
Nowy Świat 16 – prowadziło pod tym
adresem aptekę homeopatyczną, bar-
dzo intensywną działalność wydaw-
niczą oraz działalność charytatywną
polegającą na udzielaniu bezpłatnych
porad homeopatycznych ludziom nie-
zamożnym. Celem towarzystwa było
założenie szpitala homeopatycznego
(8). Obecnie w Polsce działa sześć
towarzystw homeopatycznych. Na
polskim rynku obecne są trzy rodzime
firmy produkujące leki homeopa-
tyczne oraz kilka firm zagranicznych,
głównie niemieckich i francuskich.
Co to jest homeopatia?
Najkrócej można by powiedzieć, że
jest to metoda lecznicza mająca na celu
pobudzenie mechanizmów obronnych
organizmu. Początki homeopatii można
wiązać z ojcem medycyny Hipokratesem,
który leczył swoich pacjentów, stosując
w terapii substancje, które u zdrowej
osoby wywoływały takie objawy choroby,
jakie chciał wyleczyć. Niestety, prace
Hipokratesa zostały zapomniane przez
długie wieki, a w medycynie zapanowała
zasada contraria contraribus curentur
– czyli leczenie przeciwnościami. Tak
więc przy gorączce lekarz homeopata
w zależności od zachowania chorego
może podać leki Belladonna, Gelsemium,
Ferrum phosphoricum, Aconitum napel-
lus, kierując się podczas wyboru leku
typem gorączki, tempem jej narastania,
przyczyną wywołującą gorączkę, a lekarz
alopata w takiej sytuacji poda środek ob-
niżający gorączkę [1]. Homeopata, lecząc
chorego, stara się wnikać możliwie we
wszystkie okoliczności, które mogły do-
prowadzić do powstania choroby. Ważny
dla homeopaty jest tryb życia pacjenta,
cechy jego budowy i charakteru. Home-
opatia jest metodą, którą zalicza się do
medycyny holistycznej [4].
Stosowanie leków alopatycznych może
niestety powodować efekty uboczne,
niekorzystne dla pacjenta. Częste stoso-
wanie chemioterapeutyków prowadzi do
44
dolegliwości ze strony przewodu pokar-
mowego, a także do zmian grzybiczych,
przy wystąpieniu których ponownie
stosuje się preparaty z tej grupy. Leki
alopatyczne często stawiają lekarza
i pacjenta w sytuacji wyboru mniejsze-
go zła. Inaczej jest z lekami homeopa-
tycznymi, które podaje się pacjentowi
w minimalnych ilościach. Często zarzuca
się lekom homeopatycznym, że są one
wytwarzane z substancji toksycznych
[7]. Jednak podczas procesu produk-
cyjnego substancje te rozcieńcza się
i potencjalizuje tak, że działanie tok-
syczne substancji wyjściowych już nie
występuje. Zasady przygotowywania
leków homeopatycznych można znaleźć
w farmakopeach homeopatycznych. Leki
homeopatyczne przygotowuje się w roz-
cieńczeniach dziesiętnych oznaczanych
po nazwie leku DH; rozcieńczeniach set-
nych oznaczanych CH, rozcieńczeniach
pięćdziesięciotysięcznych oznaczanych
LM, rozcieńczeniach jednonaczynio-
wych Korsakowa oznaczanych K. Leki
homeopatyczne można podzielić na
pojedyncze, przygotowane z jednej sub-
stancji czynnej lub złożone, nazywane
kompleksami, w skład których wchodzi
kilka substancji czynnych. Leki home-
opatyczne występują jako:
• granulki, najczęściej są to granulki
laktozy, na które napyla się lek home-
opatyczny;
• krople, w których nośnikiem jest alko-
hol etylowy;
WETERYNARIA
W PRAKTYCE
• tabletki;
• maści;
• czopki;
• ampułki do picia;
• ampułki do wstrzyknięć.
Substancje czynne do produkcji leków
homeopatycznych uzyskuje się z:
– roślin – Gelsemium sempervirens,
Solanum dulcamara, Chelidonium
majus;
– zwierząt – Apis melifica, Latrodectus
mactans, Naja tripudians;
– minerałów – siarki, HgCl2, HgJ2,
fosforu.
– wydzielin powstających podczas
procesu chorobowego – Psorinum,
Medorrhinum;
– czynników chorobotwórczych
– Streptococcinum, Staphylococci-
num;
– leków alopatycznych
– Ketokonazol, Encorton;
– katalizatorów – witamin z grupy B
oraz witaminy C.
Homeopatia jest metodą terapeu-
tyczną stosowaną w leczeniu chorób,
w czasie których nie doszło do po-
wstania procesów nieodwracalnych,
np. złamania kości nie można leczyć je-
dynie homeopatią, ale można doskonale
wspomagać proces zdrowienia w takim
przypadku, uzupełniając standardowe
działania ortopedyczne podaniem leków
homeopatycznych, które przyspieszają
powstawanie blizny kostnej [2]. 
Piśmiennictwo:
1. Allen T.F., The Encyclopedia of Pure
Materia Medica, Jain Publishers, New
Delhi 1987.
2. Boericke W., The Pocket Manual of
Homoeopathic Materia Medica, Jain
Publishers, New Delhi 1984.
3. Hahnemann S., Organon der Heil-
kunst, Verlag von Dr W. Schwabe,
Leipzig 1921.
4. Hering C., The Guiding Symptoms of
Our Materia Medica, Jain Publishers,
New Delhi 1988.
5. Kent J.T., The Lectures on Materia
Medica, Jain Publishers, New Delhi
1987.
6. Kohlmönzer St., Farmakognozja,
PZWL, Warszawa 1985.
7. Seńczuk W., Toksykologia, PZWL
Warszawa 1994.
8. Warszawskie Towarzystwo Zwolen-
ników Homeopatyi, praca zbiorowa
Co to jest homeopatya? Warszawa
1903.
lek. wet. Urszula Soszka
04-180 Warszawa, ul. Perkuna 52/43
e-mail: urszulasoszka@acn.waw.pl
LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2004