(123doc) Bai Tap Xac Xuat Thong Ke Le Thien Huong

LEÂ THÒ THIEÂN HÖÔNG
BAØI TAÄP
XAÙC SUAÁT THOÁNG KEÂ
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC DAÂN LAÄP KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ

2005
3
MUÏC LUÏC
Trang
CAÙC KYÙ HIEÄU ....................................................................................... 3
LÔØI NOÙI ÑAÀU ....................................................................................... 5
CHÖÔNG I. ÑAÏI SOÁ TOÅ HÔÏP

A.Toùm taét lyù thuyeát ....................................................................................... 6
B. Caùc baøi giaûi maãu ....................................................................................... 7
C. Baøi taäp ...................................................................................... 10
CHÖÔNG II. XAÙC SUAÁT

A. Toùm taét lí thuyeát ...................................................................................... 11
B. Caùc baøi giaûi maãu ...................................................................................... 15
C. Baøi taäp ...................................................................................... 26
CHÖÔNG III. ÑAÏI LÖÔÏNG NGAÃU NHIEÂN

C. Baøi taäp ...................................................................................... 41
CHÖÔNG IV. CAÙC QUY LUAÄT PHAÂN PHOÁI

C. Baøi taäp ...................................................................................... 53
CHÖÔNG V. LYÙ THUYEÁT MAÃU

C. Baøi taäp ...................................................................................... 59
CHÖÔNG V. LYÙ THUYEÁT ÖÔÙC LÖÔÏNG

C. Baøi taäp ...................................................................................... 69
CHÖÔNG VII. KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THIEÁT THOÁNG KEÂ

C. Baøi taäp ...................................................................................... 77
CHÖÔNG VIII. TÖÔNG QUAN VAØ HOÀI QUY

C. Baøi taäp ...................................................................................... 89
MOÄT SOÁ ÑEÀ THI THAM KHAÛO................................................................. 93

Ñaùp aùn vaø thang ñieåm..................................................................................... 99
CAÙC BAÛNG SOÁ ..................................................................................... 114
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ............................................................................ 120
4
CAÙC KÍ HIEÄU
i = 1, k i nhaän caùc giaù trò 1, 2, …, k
A nk Soá caùc chænh hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû
k
An Soá caùc chænh hôïp laëp chaäp k cuûa n phaàn töû
C nk Soá caùc toå hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû
Pn Soá caùc hoaùn vò cuûa n phaàn töû
P(A) Xaùc suaát cuûa bieán coá A
A Bieán coá ñoái laäp cuûa bieán coá A
P(A/B) Xaùc suaát cuûa bieán coá A vôùi ñieàu kieän B
Pn(k) = Pn(k ; p) Xaùc suaát ñeå moät bieán coá xuaát hieän k laàn trong n pheùp thöû (p laø xaùc
suaát thaønh coâng)
X, Y Caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân
f(x) Haøm maät ñoä xaùc suaát
F(x) Haøm phaân phoái xaùc suaát
E(X) Kì voïng cuûa X
D(X) Phöông sai cuûa X
(X) Ñoä leäch cuûa X
X  B(n ,p) X coù phaân phoái nhò thöùc
5
X  H (N, M, n) X coù phaân phoái sieâu boäi
X  P(a) X coù phaân phoái Poisson
X  N(, 2) X coù phaân phoái chuaån
X  N(0 ; 1) X coù phaân phoái chuaån chuaån taéc
X2  (n) X coù phaân phoái khi bình phöông n baäc töï do
X  T(n) X coù phaân phoái Student
f Tæ leä maãu
X Trung bình maãu

S 2 Phöông sai maãu
S2 Phöông sai maãu hieäu chænh
S Ñoä leäch maãu hieäu chænh
 Ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng
=1- Ñoä tin caäy cuûa öôùc löôïng
 Möùc yù nghóa cuûa kieåm ñònh
RXY Heä soá töông quan giöõa X, Y
rXY Heä soá töông quan tuyeán tính maãu
6
LÔØI NOÙI ÑAÀU
Caùc baïn sinh vieân thaân meán,

Lôùi noùi ñaàu xin daønh rieâng cho caùc baïn – ñoái töôïng phuïc vuï cuûa quyeån Baøi taäp Xaùc
suaát – Thoáng keâ maø caùc baïn ñang coù trong tay.
Trong quyeån saùch naøy caùc baïn seõ tìm thaáy nhöõng noäi dung sau ñaây:
Phaàn ñaàu cuoán saùch trình baøy caùch giaûi baøi taäp theo töøng chöông thuoäc lónh vöïc xaùc
suaát vaø thoáng keâ toaùn hoïc. Moãi chöông goàm 3 muïc chính.
Muïc A chæ neâu toùm taét caùc khaùi nieäm, ñònh lyù vaø coâng thöùc cô baûn seõ ñöôïc söû duïng
ñeå giaûi baøi taäp. Muoán hieåu vaø naém vöõng lyù thuyeát, caùc baïn caàn tham khaûo theâm caùc saùch
lí thuyeát xaùc suaát thoáng keâ khaùc.
Muïc B, “Caùc baøi giaûi maãu”, laø troïng taâm cuûa saùch. Trong muïc naøy, caùc baøi taäp ñöôïc
phaân loaïi theo töøng daïng, phuø hôïp vôùi thöù töï trình baøy lí thuyeát. Moät soá daïng baøi taäp coù
toång keát thaønh phöông phaùp giaûi chung. Ñeå giuùp sinh vieân coù theå töï ñoïc vaø laøm ñöôïc baøi
taäp, saùch Baøi taäp Xaùc suaát – Thoáng keâ ñaõ coá gaéng trình baøy caùc lôøi giaûi khaù tæ mæ, ñaëc bieät
laø caùc baøi taäp ôû chöông II. Moãi lôøi giaûi ñeàu chuù troïng ñeán vieäc phaân tích yeâu caàu cuûa ñeà
baøi vaø muïc ñích cuûa töøng lôøi giaûi. Caùc keát quaû cuûa baøi taäp xaùc suaát thöôøng ñöôïc vieát ôû
daïng phaân soá (töùc laø soá ñuùng). Coøn caùc baøi taäp thoáng keâ coù keát quaû laø soá gaàn ñuùng vôùi boán
chöõ soá thaäp phaân. Do ñoù, sai soá khaù beù neân coù theå boû qua.
Muïc C giôùi thieäu nhöõng baøi taäp töông töï ñeå caùc baïn töï giaûi.
Trong saùch Baøi taäp Xaùc suaát – Thoáng keâ coøn coù 6 ñeà thi hoïc kyø moân xaùc suaát thoáng
keâ trong caùc naêm hoïc gaàn ñaây. Moãi ñeà thi coù thôøi gian laøm baøi 90 phuùt. Caùc baïn haõy töï
giaûi caùc ñeà thi ñoù trong thôøi gian qui ñònh. Sau ñoù thöû chaám ñieåm theo ñaùp aùn vaø thang
ñieåm keøm theo ñeå töï ñaùnh giaù naêng löïc cuûa mình. Ñeà thi hoïc kyø thöôøng coù tính chaát toång
hôïp, trong ñoù coù moät caâu khoù daønh cho sinh vieân khaù gioûi. Caùc baïn coù theå xem caùch phaân
tích vaø laäp luaän moät caùch chi tieát trong ñaùp aùn ñeå hieåu lôøi giaûi.
Phaàn phuï luïc cuoái saùch laø caùc baûng thoáng keâ, daønh cho vieäc tra cöùu caùc soá lieäu vaø
giaù trò cuûa caùc haøm phaân phoái xaùc suaát, raát caàn cho vieäc giaûi baøi taäp.
Sau cuøng, taùc giaû chaân thaønh caûm ôn TS. Leâ Anh Vuõ vaø Th.S Nguyeãn Duy Thanh ñaõ
ñoïc goùp yù vaø söûa chöõa baûn thaûo. Xin caûm ôn Ban laõnh ñaïo Tröôøng Ñaïi hoïc Daân laäp Kyõ
thuaät Coâng ngheä TP. Hoà Chí Minh, Phoøng Quaûn lyù khoa hoïc, Phoøng Keá hoaïch – Taøi chính,
Ban Khoa hoïc cô baûn vaø taäp theå giaûng vieân Boä moân Toaùn ñaõ ñoäng vieân, giuùp ñôõ ñeå quyeån
saùch naøy ñeán tay baïn ñoïc.
Hi voïng Baøi taäp Xaùc suaát – Thoáng keâ seõ giuùp caùc baïn sinh vieân hieåu roõ moân hoïc vöøa
thuù vò, vöøa coù raát nhieàu öùng duïng thöïc teá naøy.
Chuùc caùc baïn thaønh coâng.
TP. Hoà Chí Minh, ngaøy 18 thaùng 3 naêm 2005

Taùc giaû
7
CHÖÔNG I
ÑAÏI SOÁ TOÅ HÔÏP
A. TOÙM TAÉT LYÙ THUYEÁT
1. Quy taéc ñeám
a) Quy taéc coäng
Giaû söû moät coâng vieäc V coù theå tieán haønh theo moät trong hai phöông aùn A hoaëc B.
Phöông aùn A coù theå thöïc hieän bôûi m caùch, phöông aùn B coù theå thöïc hieän bôûi n caùch.
Moãi caùch thöïc hieän A khoâng truøng vôùi baát kyø caùch thöïc hieän B naøo. Khi ñoù coâng vieäc
V coù theå thöïc hieän bôûi m + n caùch.
b) Quy taéc nhaân
Giaû söû moät coâng vieäc V bao goàm hai coâng ñoaïn A vaø B. Coâng ñoaïn A coù theå laøm
theo m caùch, coâng ñoaïn B coù theå laøm theo n caùch. Moãi caùch thöïc hieän A ñeàu coù n caùch
thöïc hieän B. Khi ñoù coâng vieäc V coù theå thöïc hieän theo m.n caùch.
2. Chænh hôïp, hoaùn vò, toå hôïp
a) Chænh hôïp
Giaû söû A laø taäp hôïp goàm n phaàn töû vaø k laø soá töï nhieân (1  k  n).
Keát quaû cuûa vieäc laáy k phaàn töû khaùc nhau thuoäc A vaø saép xeáp chuùng theo moät thöù töï
naøo ñoù ñöôïc goïi laø moät chænh hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû.
Soá chænh hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû kí hieäu laø A Kn . Ta coù :
n!
A kn  (1  k  n)
(n  k )!
vôùi quy öôùc : 0 ! = 1, n ! = 1.2.3.... n (n  N*).
b) Chænh hôïp laëp
Keát quaû cuûa vieäc laáy k phaàn töû, khoâng caàn khaùc nhau, töø n phaàn töû ñaõ cho vaø saép
xeáp chuùng theo moät thöù töï naøo ñoù ñöôïc goïi laø moät chænh hôïp laëp chaäp k cuûa n phaàn töû.
k
Soá chænh hôïp laëp chaäp k cuûa n phaàn töû kí hieäu laø A n . Ta coù :
A n = nk
k
(n  N* , k  N)
c) Hoaùn vò
Keát quaû cuûa söï saép xeáp n phaàn töû khaùc nhau theo moät thöù töï naøo ñoù ñöôïc goïi laø moät
hoaùn vò cuûa n phaàn töû ñoù.
Soá caùc hoaùn vò cuûa n phaàn töû kí hieäu laø Pn.
Ta coù
Pn  A nn  n!
(n  N*)
d) Toå hôïp
Moãi taäp con goàm k phaàn töû khaùc nhau cuûa taäp hôïp A coù n phaà n töû ñöôïc goïi laø moät toå
hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû ñaõ cho.
8
Soá caùc toå hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû kí hieäu laø C Kn . Ta coù :
A Kn n!
C Kn   (n  N *, 0  k  n)
k! k!(n  k)!
B. CAÙC BAØI GIAÛI MAÃU

1. Quy taéc coäng
Baøi 1. Töø tænh X ñeán tænh Y coù theå ñi baèng oâtoâ hoaëc taøu hoûa. Moãi ngaøy coù 10 chuyeán
oâtoâ, 5 chuyeán taøu hoûa ñi töø X ñeán Y. Hoûi coù bao nhieâu söï löïa choïn ñeå ñi töø X ñeán Y ?
Giaûi
Ta xem coâng vieäc V laø ñi töø X ñeán Y. Coù hai phöông aùn thöïc hieän :
- A laø ñi oâtoâ, coù 10 caùch choïn.
- B laø ñi taøu hoûa, coù 5 caùch choïn.
Moãi caùch choïn A khoâng truøng vôùi baát kì caùch choïn B naøo.
Theo quy taéc coäng, soá caùch löïa choïn ñeå ñi töø X ñeán Y laø : 10 + 5 = 15.
Baøi 2. Töø caùc chöõ soá 1, 2, 3 coù theå laäp ñöôïc bao nhieâu soá khaùc nhau coù chöõ soá khaùc
nhau ?
Giaûi
Ta coù ba phöông aùn laäp soá :
- A : Laäp soá coù moät chöõ soá, coù 3 soá, ñoù laø caùc soá 1, 2, 3.
- B : Laäp soá coù hai chöõ soá, coù 6 soá, ñoù laø caùc soá : 12, 13, 21, 23, 31, 32.
- C : Laäp soá coù ba chöõ soá, coù 6 soá, ñoù laø caùc soá : 123, 132, 213, 231, 312, 321.
Caùc caùch laäp treân ñoâi moät khoâng truøng nhau.
Vaäy, theo quy taéc coäng, ta seõ laäp ñöôïc :
3 + 6 + 6 = 15
soá coù caùc chöõ soá khaùc nhau töø ba chöõ soá ñaõ cho.
2. Quy taéc nhaân
Baøi 3. Moät thieát bò ñöôïc laép raùp töø hai loaïi linh kieän. Linh kieän loaïi moät coù 10 chieác,
linh kieän loaïi hai coù 8 chieác. Hoûi coù bao nhieâu caùch laép thieát bò ñoù ?
Giaûi
Ta xem coâng vieäc V laø laép thieát bò, bao goàm hai coâng ñoaïn :
- A : Laép linh kieän loaïi moät, coù 10 caùch choïn ;
- B : laép linh kieän loaïi hai, coù 8 caùch choïn.
Moãi caùch choïn linh kieän loaïi moät ñeàu coù 8 caùch choïn linh kieän loaïi hai.
Theo quy taéc nhaân, soá caùch laép thieát bò laø : 10 . 8 = 80
Baøi 4. Neáu khoâng keå maõ soá vuøng thì moät bieån soá xe maùy coù 6 kí töï. Kí töï ôû vò trí ñaàu
tieân laø moät chöõ caùi trong baûng 24 chöõ caùi, ôû vò trí thöù hai laø moät chöõ soá thuoäc taäp hôïp 1, 2,
...., 9. Boán vò trí tieáp theo laø boán chöõ soá thuoäc taäp hôïp 0, 1, 2,..., 9. Hoûi coù theå laøm ñöôïc
bao nhieâu bieån soá xe maùy khaùc nhau, neáu khoâng keå maõ soá vuøng ?
Giaûi
Ta coù 24 caùch choïn chöõ caùi ñeå xeáp ôû vò trí ñaàu tieân. Töông töï coù 9 caùch choïn chöõ soá
cho vò trí thöù hai vaø coù 10 caùch choïn chöõ soá cho moãi vò trí trong boán vò trí coøn laïi.
Theo quy taéc nhaân, soá bieån soá xe maùy coù theå laøm ñöôïc laø
24 . 9 . 10 . 10 . 10 . 10 = 2 160 000.
9
3. Chænh hôïp, hoaùn vò, toå hôïp
Baøi 5. Moät lôùp hoïc coù 60 sinh vieân. Hoûi coù bao nhieâu caùch choïn moät Ban caùn söï goàm
moät lôùp tröôûng, moät lôùp phoù hoïc taäp, moät lôùp phoù ñôøi soáng ?
Giaûi
Caùch thöù nhaát. Moãi caùch choïn laø moät chænh hôïp chaäp 3 cuûa 60 phaàn töû. Do ñoù, soá
caùch choïn laø
A 330 = 60 . 59 . 58 = 205 320.
Caùch thöù hai . Ta xem V laø coâng vieäc choïn Ban caùn söï lôùp, bao goàm ba coâng ñoaïn :
- Thöù nhaát, choïn lôùp tröôûng töø 60 sinh vieân, coù 60 caùch.
- Thöù hai, choïn lôùp phoù hoïc taäp töø 59 sinh vieân coøn laïi, coù 59 caùch.
- Thöù ba, choïn lôùp phoù ñôøi soáng, töông töï coù 58 caùch.
Theo quy taéc nhaân, soá caùch choïn Ban caùn söï lôùp laø
60 . 59 . 58 = 205 320.
Baøi 6. Trong traän chung keát boùng ñaù phaûi phaân ñònh thaéng thua baèng ñaù luaân löu 11
meùt. Huaán luyeän vieân cuûa moãi ñoäi caàn trình vôùi troïng taøi moät danh saùch saép thöù töï 5 caàu
thuû trong soá 11 caàu thuû ñeå ñaù luaân löu. Hoûi huaán luyeän vieân cuûa moãi ñoäi coù bao nhieâu caùch
choïn?
Giaûi
Moãi danh saùch laø moät chænh hôïp chaäp 5 cuûa 11 phaàn töû. Vaäy, soá caùch choïn cuûa
huaán luyeän vieân moãi ñoäi laø :
5
A 11 = 55 440.
Baøi 7. Coù 8 ngöôøi leân moät ñoaøn taøu goàm 5 toa. Hoûi coù bao nhieâu caùch leân taøu moät
caùch tuøy yù?
Giaûi
Caùch thöù nhaát . Moãi caùch leân taøu laø moät chænh hôïp laëp chaäp 8 cuûa 5 phaàn töû. Vaäy, soá
caùch leân taøu laø
A 5 = 58 = 390 625.
8
Caùch thöù hai . ta xem coâng vieäc V laø 8 ngöôøi leân taøu, bao goàm 8 coâng ñoaïn :
- Ngöôøi thöù nhaát leân taøu, coù 5 caùch choïn toa.
- Ngöôøi thöù hai leân taøu, cuõng coù 5 caùch choïn toa.
- v.v..... Töông töï, ngöôøi thöù taùm vaãn coù 5 caùch choïn toa.
Theo quy taéc nhaân, soá caùch leân taøu cuûa 8 ngöôøi ñoù laø :
5 . 5 . 5 . 5 . 5 . 5 . 5 . 5 = 390 625.
Baøi 8. Trong giôø hoïc moân Giaùo duïc quoác phoøng, moät tieåu ñoäi 10 sinh vieân ñöôïc xeáp
thaønh haøng ngang. Hoûi coù bao nhieâu caùch xeáp ?
Giaûi
Moãi caùch xeáp laø moät hoaùn vò cuûa 10 ngöôøi. Vaäy soá caùch laø :
P10 = 10 ! = 3 628 800.
Baøi 9. Moät lôùp hoïc coù 50 sinh vieân, moãi buoåi hoïc caàn choïn 3 sinh vieân laøm tröïc nhaät
lôùp. Hoûi coù bao nhieâu caùch choïn ?
Giaûi
Moãi caùch choïn sinh vieân laøm tröïc nhaät lôùp laø moät toå hôïp chaäp 3 cuûa 50 phaàn töû.
Vaäy soá caùch choïn laø C 350 = 19 600.
10
4. Baøi taäp toång hôïp
Baøi 10. Moät chi ñoaøn coù 30 sinh vieân nam vaø 15 sinh vieân nöõ. Caàn choïn moät nhoùm
goàm 8 sinh vieân ñeå tham gia chieán dòch “Muøa heø xanh” cuûa Thaønh Ñoaøn. Hoûi coù bao nhieâu
caùch choïn sao cho nhoùm ñoù coù
a) 8 sinh vieân baát kì cuûa chi ñoaøn ?
b) 3 sinh vieân nöõ ?
c) nhieàu nhaát 1 sinh vieân nöõ ?
d) ít nhaát 1 sinh vieân nöõ ?
Giaûi
a) Moãi caùch choïn laø moät toå hôïp chaäp 8 cuûa 45 ñoaøn vieân, do ñoù soá caùch laø
C845 = 215 553 195.
b) Vieäc choïn 8 sinh vieân theo yeâu caàu ñeà baøi bao goàm hai coâng ñoaïn :
- Choïn 3 sinh vieân nöõ trong soá 15 sinh vieân nöõ, coù C15
3
caùch.
- Choïn 5 sinh vieân nam trong soá 30 sinh vieân nam, coù C 530 caùch.
Theo quy taéc nhaân, soá caùch choïn nhoùm laø
3
C15 . C 530 = 64 840 230.
c) Vieäc thaønh laäp nhoùm theo yeâu caàu ñeà baøi coù hai phöông aùn thöïc hieän :
- Nhoùm coù 1 sinh vieân nöõ vaø 7 sinh vieân nam, töông töï caâu b), soá caùch laø
C15 C 30 ;
1 7
- Nhoùm coù 8 sinh vieân nam, soá caùch laø C 830 .

Theo quy taéc coäng, soá caùch thaønh laäp nhoùm ñeå coù nhieàu nhaát 1 sinh vieân nöõ laø
C115 C 30
7
+ C 830 = 36 389 925.
d) Caùch thöù nhaát. Vieäc laäp nhoùm goàm 8 sinh vieân baát kì cuûa chi ñoaøn coù theå thöïc
hieän theo hai phöông aùn :
- Nhoùm goàm 8 sinh vieân nam (khoâng coù sinh vieân nöõ), soá caùch laø C 830 ,
- Nhoùm coù ít nhaát 1 sinh vieân nöõ, soá caùch laø n.
Theo caâu a), soá caùch laäp nhoùm goàm 8 sinh vieân baát kì laø C 845 .
Theo quy taéc coäng, ta coù :
C 830 + n = C 845 .
Suy ra, soá caùch laäp nhoùm ñeå coù ít nhaát 1 sinh vieân nöõ laø :
n = C 845 - C 830 = 209 700 270.
Caùch thöù hai. Vieäc laäp nhoùm ñeå coù ít nhaát 1 sinh vieân nöõ coù 8 phöông aùn thöïc hieän :
- Nhoùm coù 1 sinh vieân nöõ vaø 7 sinh vieân nam, theo caâu c), soá caùch laø C115 C 30
7
;
- Nhoùm coù 2 sinh vieân nöõ vaø 6 sinh vieân nam, töông töï, coù C15
2 6
C 30 caùch ;
- v.v...., nhoùm coù 7 nöõ vaø 1 nam, soá caùch laäp laø C15
7
C130 ;
- Nhoùm coù 8 sinh vieân nöõ, soá caùch laäp laø C15
8
.
Theo quy taéc coäng, soá caùch laäp nhoùm ñeå coù ít nhaát 1 sinh vieân nöõ laø :
C115 C 30
7
+ C15
2 6
C 30 + …… + C15 7
C130 + C15
8
= 209 700 270.
11
C. BAØI TAÄP
1. Moät toøa nhaø coù 10 taàng, 7 ngöôøi vaøo thang maùy xuaát phaùt töø taàng 1. Hoûi coù bao
nhieâu caùch sao cho
a) moãi ngöôøi ra ôû moät taàng khaùc nhau ?
b) moãi ngöôøi ra ôû moät taàng tuøy yù ?
c) coù hai ngöôøi cuøng ra ôû moät taàng, nhöõng ngöôøi coøn laïi ra ôû caùc taàng khaùc ?
2. Moät ñoäi coâng nhaân coù 15 ngöôøi, goàm 9 nam vaø 6 nöõ. Coù bao nhieâu caùch thaønh laäp
moät toå coâng taùc goàm
a) 5 ngöôøi ?
b) 3 nam vaø 2 nöõ ?
c) 3 nam vaø 2 nöõ nhöng anh A vaø chò B khoâng ñi cuøng nhau ?
3. Moät loâ haøng coù 100 saûn phaåm, trong ñoù coù 5 pheá phaåm. Choïn ra 12 saûn phaåm ñeå
kieåm tra. Hoûi coù bao nhieâu caùch choïn
a) caùc saûn phaåm baát kì ?
b) sao cho trong soá caùc saûn phaåm ñoù coù khoâng quaù 2 pheá phaåm ?
c) sao cho choïn ñöôïc ít nhaát 1 pheá phaåm ?
4. Ngöôøi ta laáy ra 3 vieân bi töø moät caùi hoäp ñöïng 6 vieân vi ñoû, 4 vieân bi xanh, 5 vieân
bi vaøng. Hoûi coù bao nhieâu caùch laáy ra
a) caùc vieân bi tuøy yù ?
b) 2 vieân bi ñoû, 1 vieân bi xanh ?
c) caùc vieân bi coù maàu khaùc nhau ?
d) moät vieân maøu ñoû ?
e) nhieàu nhaát moät vieân maøu ñoû ?
f) ít nhaát moät vieân maøu ñoû ?
5. Moät boä baøi coù 52 laù vôùi 4 chaát khaùc nhau, trong ñoù chaát roâ vaø cô coù maøu ñoû, chaát
pic vaø chuoàn coù maøu ñen. Choïn 8 laù baøi töø boä baøi ñoù. Hoûi coù bao nhieâu caùch laáy ñöôïc
a) 3 laù maøu ñoû ?
b) 2 laù cô ?
c) 1 laù aùt vaø 2 laù K ?
d) 2 laù roâ vaø 4 laù maøu ñen ?
e) khoâng quaù moät laù maøu ñoû ?
f) ít nhaát moät laù maøu ñen ?
g) ít nhaát 2 laù aùt ?
12
CHÖÔNG II
XAÙC SUAÁT
A. TOÙM TAÉT LÍ THUYEÁT
1. Pheùp thöû ngaãu nhieân, khoâng gian maãu, bieán coá
Moät trong nhöõng khaùi nieäm cô baûn cuûa lí thuyeát xaùc suaát laø pheùp thöû. Moät thí
nghieäm, moät haønh ñoäng, moät pheùp ño,… ñöôïc hieåu laø pheùp thöû.
Pheùp thöû ngaãu nhieân laø pheùp thöû maø ta khoâng ñoaùn tröôù c ñöôïc keát quaû cuûa noù, maëc
duø ñaõ bieát taäp hôïp taát caû caùc keát quaû coù theå coù cuûa pheùp thöû ñoù.
Taäp hôïp moïi keát quaû cuûa moät pheùp thöû ñöôïc goïi laø khoâng gian maãu (cuûa pheùp thöû)
vaø kí hieäu laø .
Bieán coá laø moät taäp con cuûa khoâng gian maãu. Moät bieán coá lieân quan vôùi pheùp thöû laø
moät taäp hôïp bao goàm caùc keát quaû naøo ñoù cuûa pheùp thöû.
Taäp hôïp Þ ñöôïc goïi laø bieán coá khoâng theå, taäp hôïp  ñöôïc goïi laø bieán coá chaéc chaén.
Ta noùi raèng bieán coá A xaûy ra khi vaø chæ khi keát quaû cuûa pheùp thöû laø moät phaàn töû cuûa
A. Nhö vaäy, bieán coá khoâng theå Þ khoâng bao giôø xaûy ra, bieán coá chaéc chaén  luoân luoân
xaûy ra. Bieán coá coù theå xaûy ra hoaëc khoâng xaûy ra ñöôïc goïi laø bieá n coá ngaãu nhieân.
2. Quan heä giöõa bieán coá
a) Bieán coá baèng nhau
Bieán coá A ñöôïc goïi laø keùo theo bieán coá B neáu A xaûy ra thì B xaûy ra, kí hieäu A  B.
Neáu A  B vaø B  A thì caùc bieán coá A vaø B ñöôïc goïi laø baèng nhau, kí hieäu laø A = B.
Vôùi moïi bieán coá A, ta coù
Þ  A, A  .
b) Toång, tích caùc bieán coá
Giaû söû A vaø B laø caùc bieán coá lieân quan vôùi moät pheùp thöû. Khi ñoù :
- A coäng B laø bieán coá xaûy ra neáu A hoaëc B xaûy ra, kí hieäu laø A + B (hoaëc A  B) ;
- A nhaân B laø bieán coá xaûy ra neáu A vaø B ñoàng thôøi xaûy ra, kí hieäu laø AB
(hoaëc A  B)
Vôùi moïi bieán coá A, B, C, ta coù
 A+B =B+A; AB = BA
 (A + B) + C = A + (B + C) ; (AB)C = A(BC)
 A(B + C) = AB + AC ; A + (BC) = (A + B)(A + C)
 Neáu A  B thì A + B = B ; AB = A
 A + A = A ; AA = A
 A + Þ = A ; AÞ = Þ
 A +  =  ; A = A
c) Bieán coá xung khaéc, bieán coá ñoái laäp
- Bieán coá A vaø B ñöôïc goïi laø xung khaéc neáu chuùng khoâng ñoàng thôøi xaûy ra, töùc laø
AB = Þ.
- Bieán coá A vaø B ñöôïc goïi laø ñoái laäp neáu chuùng khoâng ñoàng thôøi xaûy ra nhöng coù ít
nhaát moät trong chuùng chaéc chaén xaûy ra, töùc laø AB = Þ vaø A + B = .
Neáu A vaø B ñoái laäp thì ta kí hieäu B = A vaø goïi B laø bieán coá ñoái laäp cuûa A.
Nhö vaäy, ta coù
13
 A+ A =; AA = Þ
 A =A
 A  B = A . B ; AB  A + B
d) Nhoùm ñaày ñuû caùc bieán coá
Caùc bieán coá A1, A2, … , An ñöôïc goïi laø ñoâi moät xung khaéc, neáu hai bieán coá khaùc nhau
baát kì trong ñoù ñeàu xung khaéc, töùc laø AiAj = Þ vôùi i  j.
Caùc bieán coá A1, A2, … , An ñöôïc goïi laø moät nhoùm ñaày ñuû caùc bieán coá, neáu chuùng ñoâi
moät xung khaéc vaø ít nhaát moät trong chuùng chaéc chaén xaûy ra, töùc laø A iAj = Þ vôùi i  j vaø
A1 + A2 + … + An = .
Nhö vaäy, vôùi moïi bieán coá A thì A, A laø moät nhoùm ñaày ñuû caùc bieán coá.
3. Ñònh nghóa xaùc suaát
a) Ñònh nghóa coå ñieån
Cho pheùp thöû T coù khoâng gian maãu  laø moät taäp hôïp höõu haïn vaø caùc keát quaû cuûa T laø
ñoàng khaû naêng (töùc laø coù cuøng khaû naêng xuaát hieän).
Giaû söû A laø moät bieán coá lieân quan vôùi pheùp thöû T vaø  A laø taäp hôïp caùc keát quaû moâ
taû A (coøn goïi laø caùc keát quaû thuaän lôïi cho A).
Khi ñoù, xaùc suaát cuûa A laø moät soá, kí hieäu laø P(A), ñöôïc xaùc ñònh bôûi coâng thöùc :
Soá phaàn töû cuûa  A
P(A) =
Soá phaàn töû cuûa 
Hay
Soá keát quaû thuaän lôïi cho A

P(A) =
Soá keát quaû coù theå cuûa pheùp thöû T
b) Ñònh nghóa hình hoïc

Giaû söû caùc keát quaû ñoàng khaû naêng cuûa pheùp thöû T ñöôïc ñaët töông öùng vôùi caùc ñieåm
cuûa moät taäp hôïp coù ñoä ño M, caùc keát quaû thuaän lôïi cho bieán coá A töông öùng vôùi caùc
ñieåm cuûa moät taäp hôïp coù ñoä ño m. Khi ñoù ta goïi xaùc suaát cuûa bieán coá A laø soá
m
P(A) =
M
ÔÛ ñaây ñoä ño coù theå laø ñoä daøi, dieän tích hay theå tích, tuøy theo taäp hôïp ñang xeùt thuoäc
R, R hay R3.
2
c) Ñònh nghóa thoáng keâ

Giaû söû trong n pheùp thöû vôùi ñieàu kieän gioáng nhau, bieán coá A xuaát hieän k laàn. Ta goïi
k
fn(A) =
n
laø taàn suaát xuaát hieän bieán coá A trong n pheùp thöû vaø goïi giôùi haïn lim f n (A) laø xaùc suaát
n
P(A) cuûa bieán coá A.

Xaùc suaát cuûa moät bieán coá luoân coù ba tính chaát sau ñaây
14
0  P(A)  1, vôùi moïi bieán coá A.
P(Þ) = 0, P() = 1
Neáu A, B xung khaéc thì P(A + B) = P(A) + P(B)
d) Ñònh nghóa theo tieân ñeà

Kí hieäu @ laø taäp hôïp taát caû caùc bieán coá trong moät pheùp thöû. Ta goïi xaùc suaát laø moät
quy taéc ñaët moãi A  @ vôùi moät soá P(A) thoûa maõn ba ñieàu kieän sau
(1)  A  @ : 0  P(A)  1;
(2) P(Þ) = 0 ; P() = 1 ;
(3) AB = Þ => P(A + B) = P(A) + P(B).
Töø ñònh nghóa, ta coù
P( A ) = 1 – P(A)
4. Coâng thöùc coäng xaùc suaát

a) Tröôøng hôïp toång cuûa hai bieán coá
- Neáu caùc bieán coá A, B xung khaéc thì
P(A + B) = P(A) + P(B)
- Neáu A, B baát kì thì
P(A + B) = P(A) + P(B) – P(AB)
b) Tröôøng hôïp toång cuûa n bieán coá

- Neáu A1, A2, … ,An laø caùc bieán coá ñoâi moät xung khaéc thì
P(A1 + A2 +… + An) = P(A1) + P(A2) + … + P(An).
- Neáu A1, A2, … ,An baát kì thì
n
P(A1 + A2 + … + An) =  P(A i )   P(A i A j )   P(A A Ai j k )  ... 
i 1 i j i j k
(-1)n – 1P(A1A2…An)
5. Xaùc suaát coù ñieàu kieän. Coâng thöùc nhaân xaùc suaát
a) Xaùc suaát coù ñieàu kieän
Ta goïi xaùc suaát cuûa bieán coá A khi bieán coá B ñaõ xaûy ra laø xaùc suaát cuûa bieán coá A vôùi
ñieàu kieän B, kí hieäu laø P(A/B).
P(AB)
Ta coù P(A/B) =
P(B)
b) Bieán coá ñoäc laäp

Hai bieán coá A vaø B ñöôïc goïi laø ñoäc laäp, neáu xaùc suaát cuûa bieán coá naøy khoâng phuï
thuoäc vaøo söï xaûy ra hay khoâng xaûy ra cuûa bieán coá kia, töùc laø :
P(A/B) = P(A) hoaëc P(B/A) = P(B).
15
Caùc bieán coá A1, A2,…,An ñöôïc goïi laø ñoäc laäp toaøn theå, neáu xaùc suaát cuûa moät bieán coá
trong ñoù khoâng phuï thuoäc vaøo söï xaûy ra hay khoâng xaûy ra cuûa moät toå hôïp baát kì caùc bieán
coá khaùc.
Neáu A, B ñoäc laäp thì caùc caëp A, B ; A , B ; A , B cuõng ñoäc laäp. Tính ñoäc laäp toaøn
theå cuûa nhieàu bieán coá cuõng coù tính chaát töông töï.
c) Coâng thöùc nhaân xaùc suaát
Tröôøng hôïp tích cuûa hai bieán coá
- Neáu A, B baát kyø thì
P (AB) = P (A) P (B/A) = P (B) P (A/B)
- Neáu A, B ñoäc laäp thì

P (AB) = P (A) P (B)
. Tröôøng hôïp tích cuûa n bieán coá
- Neáu A1, A2, … , An baát kyø thì
P (A1 A2 … An) = P (A1) P(A2/A1) … P(An/A1A2…An-1)
- Neáu A1, A2, … , An ñoäc laäp toaøn theå thì
P (A1 A2 … An) = P (A1) P(A2) … P(An)
6. Coâng thöùc xaùc suaát ñaày ñuû. Coâng thöùc Bayes
Cho A1, A2 , … , An laø moät nhoùm ñaày ñuû caùc bieán coá vaø B laø moät bieán coá baát kyø. Ta
coù
n
P(B) =  P(A )P(B/A )
i 1
i i
(Coâng thöùc xaùc suaát ñaày ñuû)

P(A K )P(B/A K )
P(AK / B) =
P(B)
(Coâng thöùc Bayes, coøn goïi laø coâng thöùc xaùc suaát giaû thieát).
7. Coâng thöùc Bernoulli
a) Daõy pheùp thöû Bernoulli
Moät daõy n pheùp thöû (n  N*) ñöôïc goïi laø moät daõy n pheùp thöû Bernoulli, neáu :
- caùc pheùp thöû laø ñoäc laäp vôùi nhau.
- trong moãi pheùp thöû bieán coá A maø ta quan taâm coù xaùc suaát P(A) = p khoâng ñoåi.
b) Coâng thöùc Bernoulli
Kí hieäu Pn(k, p) laø xaùc suaát ñeå bieán coá A xuaát hieän k laàn trong n pheùp thöû Bernoulli,
q = 1 – p = P( A ). Ta coù
Pn(k, p) = C Kn p K q n K (0  k  n)
(Coâng thöùc Bernoulli)

c) Soá coù khaû naêng nhaát
Soá K0 sao cho Pn(K0, p) lôùn nhaát ñöôïc goïi laø soá coù khaû naêng nhaát. Ta coù
K0 = np - q hoaëc K0 = np - q + 1.
16
1. Bieåu dieãn moät bieán coá thaønh pheùp toaùn ñoái vôùi caùc bieán coá khaùc
Baøi 1. Moät sinh vieân phaûi thi hai moân : Toaùn vaø Lyù. Goïi T, L laàn löôït laø caùc bieán coá
sinh vieân ñoù ñaäu Toaùn, Lyù. Haõy bieåu dieãn caùc bieán coá sau ñaây qua T vaø L.
a) Sinh vieân ñoù rôùt Toaùn.
b) Sinh vieân ñoù chæ ñaäu Toaùn.
c) Sinh vieân ñoù ñaäu caû hai moân.
d) Sinh vieân ñoù rôùt caû hai moân.
e) Sinh vieân ñoù chæ ñaäu moät moân.
f) Sinh vieân ñoù ñaäu khoâng quaù moät moân.
g) Sinh vieân ñoù ñaäu ít nhaát moät moân.
h) Sinh vieân ñoù rôùt ít nhaát moät moân.
i) Sinh vieân ñoù rôùt nhieàu nhaát moät moân.
Giaûi
a) Ta coù bieán coá rôùt Toaùn ñoái laäp vôùi bieán coá ñaäu Toaùn neân, neáu goïi A laø bieán coá
sinh vieân ñoù rôùt Toaùn, thì A = T .
b) Goïi B laø bieán coá sinh vieân ñoù chæ ñaäu Toaùn , thì B xaûy ra khi T xaûy ra vaø L khoâng
xaûy ra. Vaäy B = T L .
c) Goïi C laø bieán coá sinh vieân ñoù ñaäu caû 2 moân. Ta coù C xaûy ra khi T vaø L cuøng xaûy
ra. Vaäy C = TL.
d) Töông töï, bieán coá sinh vieân ñoù rôùt caû 2 moân laø D = T L .
e) Goïi E laø bieán coá sinh vieân ñoù chæ ñaäu 1 moân. Ta coù E xaûy ra khi sinh vieân ñoù chæ
ñaäu Toaùn (bieán coá B) hoaëc sinh vieân ñoù chæ ñaäu Lyù (bieán coá B’ = T L). Vaäy E = B + B’
hay E = T L + T L.
f) Goïi F laø bieán coá sinh vieân ñoù ñaäu khoâng quaù moät moân.
- Caùch thöù nhaát. Ta coù F xaûy ra khi sinh vieân ñoù rôùt caû 2 moân (bieán coá D) hoaëc chæ
ñaäu moät moân (bieán coá E). Do ñoù F = D + E hay F = T L + T L + T L.
- Caùch thöù hai. Ta coù bieán coá ñoái laäp cuûa F laø sinh vieân ñoù ñaäu quaù 1 moân, töùc laø ñaäu
caû hai moân (bieán coá C). Vaäy F = C hay F = TL .
- Caùch thöù ba . Bieán coá F xaûy ra khi sinh vieân ñoù rôùt Toaùn hoaëc rôùt Lyù.
Vaäy F = T + L .
g) Goïi G laø bieán coá sinh vieân ñoù ñaäu ít nhaát 1 moân. Töông töï, ta coù ba caùch bieåu
dieãn G.
- Caùch thöù nhaát. G = E + C = T L + T L + TL

- Caùch thöù hai. G = D = ( T L ).
- Caùch thöù ba. G = T + L
h) Goïi H laø bieán coá sinh vieân ñoù rôùt ít nhaát 1 moân.
17
Ta coù H = F. Vaäy :
H = T + L,
H = C = TL ,
H = T L + TL + T L
i) Goïi I laø bieán coá sinh vieân ñoù rôùt nhieàu nhaát 1 moân. Ta coù I = G. Vaäy
I = T L + T L + TL,
I = ( T L ),
I = T + L.
2. Tính xaùc suaát cuûa bieán coá theo ñònh nghóa coå ñieån
. Neâu pheùp thöû, tính soá keát quaû coù theå coù cuûa pheùp thöû.
. Neáu bieán coá caàn tìm xaùc suaát, tính soá keát quaû (cuûa pheùp thöû) thuaän lôïi cho bieán coá ñoù.
. AÙp duïng ñònh nghóa ñeå tìm xaùc suaát cuûa bieán coá.
Baøi 2. Ñeà cöông thi moân Trieát coù 70 caâu hoûi. Moät sinh vieân chæ oân 40 caâu. Cho bieát ñeà
thi töï luaän goàm 3 caâu thuoäc ñeà cöông vaø neáu sinh vieân traû lôøi ít nhaát 2 caâu thì ñaäu. Tìm xaùc
suaát ñeå sinh vieân ñoù ñaäu moân Trieát.
Giaûi
Pheùp thöû laø vieäc traû lôøi 3 caâu töø 70 caâu hoûi cuûa ñeà cöông (khoâng caàn saép thöù töï), do
ñoù soá caùc keát quaû coù theå laø C 370 .
Goïi Ñ laø bieán coá sinh vieân ñoù ñaäu moân Trieát. Muoán Ñ xaûy ra ta coù hai phöông aùn :
- Caû ba caâu hoûi cuûa ñeà thi ñeàu naèm trong soá 40 caâu maø sinh vieân ñaõ oân, coù C 340 caùch ;
- Coù hai caâu naèm trong soá 40 caâu ñaõ oân vaø moät caâu coøn laïi naèm trong soá 30 caâu anh
ta khoâng oân, coù C 240 C130 caùch.
Theo quy taéc coäng, soá keát quaû thuaän lôïi cho Ñ laø
C 340 + C 240 C130
Vaäy, theo ñònh nghóa, xaùc suaát sinh vieân ñaäu moân Trieát laø
C 3  C 2 .C1 33280 1664
P(Ñ) = 40 3 40 30    0,6 .
C 70 54740 2737
3. Tính xaùc suaát cuûa bieán coá theo ñònh nghóa hình hoïc
. Neâu pheùp thöû, tìm taäp hôïp bieåu dieãn pheùp thöû vaø ñoä ño cuûa taäp hôïp naøy.
. Neâu bieán coá caàn tìm xaùc suaát, tìm taäp hôïp bieåu dieãn bieán coá vaø ñoä ño cuûa taäp
hôïp ñoù.
. AÙp duïng ñònh nghóa ñeå tìm xaùc suaát cuûa bieán coá.
18
Baøi 3.
a) Cho moät taám bia coù hình daïng vaø kích thöôùc
nhö hình veõ. Moät sinh vieân baén moät vieân ñaïn vaøo taám 30cm
bia ñoù. Neáu baén truùng hình troøn ôû taâm coù baùn kính 5cm
thì ñaït yeâu caàu. Tìm xaùc suaát ñeå sinh vieân ñoù baén ñaït
yeâu caàu.
b) Hai ngöôøi heïn gaëp nhau taïi moät ñòa ñieåm trong
khoaûng thôøi gian töø 17h ñeán 18h. Hoï giao heïn : ai ñeán 40cm
tröôùc seõ ñôïi ngöôøi kia 15 phuùt, neáu khoâng thaáy thì huûy
cuoäc heïn. Tìm xaùc suaát ñeå hoï gaëp nhau. 5cm
Giaûi
a) Pheùp thöû laø baén moät vieân ñaïn vaøo taám bia. Taäp hôïp bieåu dieãn pheùp thöû laø hình chöõ
nhaät (coù chieàu daøi 40cm, chieàu roäng 30cm) vaø nöûa hình troøn (ñöôøng kính 30cm).
Ñoä ño cuûa taäp hôïp naøy (hay dieän tích) laø :
1
S = 40 . 30 + 152 = 1200 + 112,5  (cm2).
2
Goïi D laø bieán coá sinh vieân ñoù baén ñaït yeâu caàu. Taäp hôïp bieåu dieãn A laø hình troøn ôû taâm
(coù baùn kính 5cm) neân coù ñoä ño laø
s = 52 = 25 (cm2).
Vaäy, theo ñònh nghóa,
s 25
P(D)    0,05 .
S 1200  112,5
b) Goïi x, y laàn löôït laø thôøi ñieåm ñeán choã heïn cuûa ngöôøi thöù nhaát, thöù hai. Töø 17h ñeán
18h ta coù 60 phuùt neân coù theå xem taäp hôïp bieåu dieãn pheùp thöû thoûa maõn ñieàu kieän
0  x  60,

0  y  60.
Goïi G laø bieán coá hai ngöôøi ñoù gaëp nhau thì ñieàu kieän ñeå G xaûy ra laø
y  x  15
C P B
 60
 15  y  x  15.
45 N
Nhö vaäy, pheùp thöû ñöôïc bieåu dieãn bôûi hình vuoâng
OABC coù caïnh 60 (xem hình veõ beân). Coøn bieán coá G
ñöôïc bieåu dieãn bôûi luïc giaùc OMNBPQ. Q
15
M
Ta coù dieän tích hình vuoâng laø A
15 45 60
S = 602 = 3600,
19
dieän tích luïc giaùc laø
s = dtOABC – (dtAMN + dtCPQ) = 3600 – 452 = 1575.
Vaäy xaùc suaát hai ngöôøi gaëp nhau laø :
s 1575
P(G)    0,4375.
S 3600
4. Tính xaùc suaát cuûa bieán coá baèng caùc coâng thöùc
. Neâu bieán coá caàn tìm xaùc suaát, bieåu dieãn bieán coá naøy thaønh pheùp toaùn ñoá i vôùi caùc bieán
coá khaùc maø ta xem laø caùc bieán coá “ñôn giaûn” hôn bieán coá ban ñaàu.
. Phaân tích moái quan heä giöõa caùc bieán coá tham gia vaøo pheùp toaùn : xung khaéc hay khoâng,
ñoäc laäp hay khoâng, coù taïo thaønh nhoùm ñaày ñuû khoâng …
. Choïn coâng thöùc tính xaùc suaát cuûa bieán coá ban ñaàu thoâng qua xaùc suaát cuûa caùc bieán coá
“ñôn giaûn”.
. Tính xaùc suaát cuûa caùc bieán coá “ñôn giaûn” (neáu caàn).
. Tính xaùc suaát cuûa bieán coá ban ñaàu.
Baøi 4. Moät sinh vieân phaûi thi Toaùn vaø Lyù. Cho bieát xaùc suaát ñaäu hai moân ñoù laàn löôït
laø 0,7 ; 0,6. Haõy tính caùc xaùc suaát sau ñaây.
a) Sinh vieân ñoù rôùt Toaùn.
b) Sinh vieân ñoù chæ ñaäu Toaùn.
c) Sinh vieân ñoù ñaäu caû 2 moân.
d) Sinh vieân ñoù rôùt caû 2 moân.
e) Sinh vieân ñoù chæ ñaäu 1 moân.
f) Sinh vieân ñoù ñaäu khoâng quaù 1 moân.
g) Sinh vieân ñoù ñaäu ít nhaát 1 moân.
Giaûi
Giöõ nguyeân caùch kyù hieäu vaø bieåu dieãn caùc bieán coá nhö ôû Baøi 1, ta coù caùc keát quaû
sau ñaây.
a) P(A) = P( T ) = 1 – P(T) = 1 – 0,7 = 0,3.
b) Vì T vaø L ñoäc laäp neân P(B) = P(T L ) = P(T) P( L ) = 0,7.0,4 = 0,28.
c) Töông töï, P(C) = P(TL) = P(T) P(L) = 0,42.
d) P(D) = P( T L ) = P( T ) P( L ) = 0,12.
e) Vì B, B’ xung khaéc neân
P(E) = P(B) + P(B’) = P(T L ) + P( T L) = 0,28 + 0,18 = 0,46
f) Caùch thöù nhaát F = D + E vaø DE = Þ neân
P(F) = P(D) + P(E) = 0,58.
20
Caùch thöù hai F = C neân P(F) = 1 – P(C) = 0,58.
Caùch thöù ba F = T + L vaø T L  Þ neân
P(F) = P( T ) + P( L ) – P( T L ) = 0,3 +0,4 – 0,12 = 0,58.

g) Caùch thöù nhaát G = E + C vaø EC = Þ neân
P(G) = P(E) + P(C) = 0,46 + 0,42 = 0,88.
Caùch thöù hai G = D neân P(G) = 1 – P(D) = 1 – 0,12 = 0,88.

Caùch thöù ba G = T + L vaø TL  Þ neân
P(G) = P(T) + P(L) – P(TL) = 0,7 + 0,6 – 0,42 = 0,88.
Baøi 5. Moät loâ haøng coù 50 saûn phaåm, trong ñoù coù 8 pheá phaåm. Minh laáy ra 3 saûn
phaåm, sau ñoù Huy laáy ra 2 saûn phaåm. Tính caùc xaùc suaát sau ñaây.
a) Huy laáy truùng 1 pheá phaåm khi Minh ñaõ laáy ñi 1 pheá phaåm.
b) Hai baïn laáy ñöôïc toaøn saûn phaåm toát.
c) Hai baïn laáy ra ñuùng 1 pheá phaåm.
d) Hai baïn laáy ra ít nhaát 1 pheá phaåm.
Giaûi
Goïi Mi laø bieán coá Minh laáy ra i pheá phaåm (vaø 3 – i saûn phaåm toát), i = 0,3 ; HK laø
bieán coá Huy laáy ra k pheá phaåm (vaø 2 – k saûn phaåm toát), k = 0,2 .
a) Goïi A laø bieán coá caàn tìm xaùc suaát. Ta coù P(A) = P(H1/M1).
Ta aùp duïng ñònh nghóa ñeå tính xaùc suaát treân. Khi Minh ñaõ laáy ñi 1 pheá phaåm (vaø 2
saûn phaåm toát) thì pheùp thöû laø vieäc Huy choïn 2 saûn phaåm töø 47 saûn phaåm coøn laïi, coù C 247
caùch.
Ñeå H1 xaûy ra thì caàn choïn 1 pheá phaåm trong soá 7 pheá phaåm coøn laïi vaø choïn 1 saûn
phaåm toát trong soá 40 saûn phaåm toát coøn laïi, do ñoù soá caùch laø C17 C140 .
C17 C140 280
Vaäy P(H1/M1) = 2
=  0,259.
C 47 1081
b) Goïi B laø bieán coá Minh vaø Huy laáy ñöôïc 5 saûn phaåm toát.
Caùch thöù nhaát. Ta coù bieåu dieãn
B = M0 H0 ,
trong ñoù MO, HO khoâng ñoäc laäp neân
P(B) = P(M0) P(H0/ M0).
Caùc xaùc suaát ôû veá phaûi ñöôïc tính baèng ñònh nghóa.
2
C 342 C 39
P(M0) = ; P (H0 / M0 ) =
C 350 C 247
2
C 342 C 39 11480 741
Vaäy P(B) = 3
. 2
= .  0,4.
C 50 C 47 19600 1081
21
Caùch thöù hai. Khoâng quan taâm ñeán thöù töï thôøi gian maø Minh vaø Huy laáy caùc saûn
phaåm, ta coù theå xem pheùp thöû laø vieäc hai baïn cuøng laáy 5 saûn phaåm töø 50 saûn phaåm ñaõ
cho. Ñeå B xaûy ra thì phaûi laáy ñöôïc 5 saûn phaåm toát trong soá 42 saûn phaåm toát. Vaäy, theo
ñònh nghóa, xaùc suaát hai baïn laáy ñöôïc toaøn saûn phaåm toát laø
C5 850668
P(B) = 425 =  0,4.
C 50 2118760
c) Goïi C laø bieán coá Minh vaø Huy laáy ra ñuùng 1 pheá phaåm.
Caùch thöù nhaát. Ta coù bieåu dieãn
C = M1H0 + M0H1.
Caùc bieán coá tham gia vaøo toång laø M1H0 vaø M0H1 xung khaéc, caùc bieán coá tham gia
vaøo tích laø M1, H0 vaø M0, H1 khoâng ñoäc laäp. Do ñoù
P(C) = P(M1) P(H0/M1) + P(M0) P(H1/M0)
Töông töï caâu b), ta tính ñöôïc
C18 C 242 C 240 3
C 42 C18 C139 8954400
P(C) = 3
. 2
+ 3
. 2
=  0,42.
C 50 C 47 C 50 C 47 21187600
Caùch thöù hai. AÙp duïng ñònh nghóa, ta coù

C1 C 4 8954400
P(C) = 8 5 42 =  0,42.
C 50 21187600
d) Goïi D laø bieán coá Minh vaø Huy laáy ra ít nhaát 1 pheá phaåm. Ta coù D laø bieán coá hai
baïn laáy ñöôïc toaøn saûn phaåm toát, do ñoù D = B .
801
Vaäy P(D) = 1 – P(B) =  0,741.
1081
Baøi 6. Coù hai hoäp phaán. Hoäp thöù nhaát coù 6 vieân phaán traéng, 4 vieân phaán maøu. Hoäp
thöù hai coù 7 vieân phaán traéng, 3 vieân phaán maøu. Töø hoäp thöù nhaát laáy ra 2 vieân phaán, töø hoäp
thöù hai laáy ra 1 vieân. Tìm xaùc suaát laáy ñöôïc
a) 2 vieân phaán traéng.
b) ít nhaát 1 vieân phaán maøu.
Giaûi
Theo ñeà baøi, töø hai hoäp ta seõ laáy ñöôïc 3 vieân phaán. Caùc bieán coá caàn tìm xaùc suaát
lieân quan ñeán soá löôïng caùc vieân phaán traéng laáy töø moãi hoäp. Do ñoù ta seõ bieåu dieãn caùc bieán
coá qua caùc pheùp toaùn töông öùng.
Goïi AK laø bieán coá laáy ñöôïc k vieân phaán traéng töø hoäp thöù nhaát, k = 0,2 , Bi laø bieán coá
laáy ñöôïc i vieân phaán traéng töø hoäp thöù hai, i = 0,1 .
a) Goïi A laø bieán coá trong 3 vieân phaán laáy töø hai hoäp coù 2 vieân maøu traéng. Ta coù
A = A1B1 + A2B0.
Roõ raøng caùc bieán coá tham gia vaøo toång laø A 1B1 vaø A2B0 xung khaéc, coøn caùc bieán coá
tham gia vaøo tích laø A1 vaø B1, A2 vaø B0 ñoäc laäp. Do ñoù
P(A) = P(A1) P(B1) + P(A2) P(B0).
22
Caùc xaùc suaát ôû veá phaûi ñöôïc tính baèng ñònh nghóa.
Chaúng haïn, ñoái vôùi A1 : pheùp thöû laø vieäc laáy 2 trong 10 vieân phaán cuûa hoäp thöù nhaát ;
A1 xaûy ra khi laáy 1 vieân phaán traéng töø 6 vieân vaø 1 vieân phaán maøu töø 4 vieân ôû hoäp ñoù. Suy
ra
C1 C1
P(A1) = 6 2 4 .
C10
Töông töï, ta tính ñöôïc caùc xaùc suaát coøn laïi.
Vaäy
C1 C1 C 1 C2 C1 71
P(A) = 6 2 4 . 71 + 62 . 31 =  0,4733.
C10 C10 C10 C10 150
b) Goïi B laø bieán coá laáy ñöôïc ít nhaát moät vieân phaán maøu töø caû hai hoäp. Ta coù hai
caùch tính xaùc suaát cuûa B.
Caùch thöù nhaát. Ta nhaän thaáy B laø bieán coá caû 3 vieân phaán laáy töø hai hoäp ñeàu maøu
traéng. Do ñoù
B = A2 B1,
 C2
neân P B = P(A2) P(B1) = 62 . 71 =
C10
C1
C10
7
30
.
23
Suy ra P(B) = 1 – P( B ) = .
30
Caùch thöù hai. Ta coù B xaûy ra khi laáy ñöôïc 1 vieân phaán maøu vaø 2 vieân phaán traéng ;
hoaëc 2 vieân phaán maøu vaø 1 vieân phaán traéng ; hoaëc 3 vieân phaán maøu (vaø 0 vieân phaán
traéng). Do ñoù
B = A + (A1B0 + A0B1) + A0B0 ,
P(B) = P(A) + P(A1) P(B0) + P(A0) P(B1) + P(A0) P(B0) =
71 C 1 C1 C 1 C2 C1 C2 C1 23
= + 6 2 4 . 31 + 42 . 71 + 42 . 31 = .
150 C10 C10 C10 C10 C10 C10 30
Baøi 7. Moät nhaø maùy coù ba phaân xöôûng cuøng saûn xuaát moät loaïi saûn phaåm. Phaân xöôûng
thöù nhaát saûn xuaát 25%, phaân xöôûng thöù hai saûn xuaát 35% vaø phaân xöôûng thöù ba saûn xuaát
40% toång soá saûn phaåm cuûa toaøn nhaø maùy. Tæ leä pheá phaåm cuûa töøng phaân xöôûng töông öùng
laø : 1% ; 3% ; 2%. Laáy ngaãu nhieân moät saûn phaåm töø loâ haøng do ba phaân xöôûng saûn xuaát .
a) Tìm xaùc suaát laáy ñöôïc pheá phaåm.
b) Giaû söû laáy ñöôïc pheá phaåm. Tìm xaùc suaát pheá phaåm naøy do phaân xöôûng thöù hai saûn
xuaát .
c) Neáu laáy ñöôïc saûn phaåm toát, theo baïn thì saûn phaåm ñoù do phaân xöôûng naøo saûn xuaát?
Taïi sao ?
Giaûi
Caùc bieán coá caàn tìm xaùc suaát phuï thuoäc vaøo vieäc saûn phaåm laáy töø loâ haøng do phaân
xöôûng naøo saûn xuaát. Do ñoù, caàn chæ ra caùc bieán coá naøy.
23
Goïi XK laø bieán coá saûn phaåm laáy ñöôïc do phaân xöôûng thöù k saûn xuaát, k = 1,3 . Deã
daøng nhaän thaáy ba bieán coá X1, X2, X3 laäp thaønh nhoùm ñaày ñuû caùc bieán coá (vì luoân coù moät
vaø chæ moät bieán coá trong soá chuùng xaûy ra, khi ta thöïc hieän pheùp thöû laáy moät saûn phaåm töø loâ
haøng).
a) Goïi A laø bieán coá saûn phaåm laáy ñöôïc laø pheá phaåm. Theo coâng thöùc xaù c suaát ñaày ñuû
P(A) = P (X1) P(A/X1) + P(X2) P (A/X2) + P (X3) P (A/X3).
Caùc soá lieäu trong ñeà baøi chính laø caùc xaùc suaát töông öùng ôû veá phaûi. Vaäy
P(A) = 0,25 . 0,01 + 0,35 . 0,03 + 0,40 . 0,02 = 0,021 = 2,1%.
Löu yù raèng, 2,1% laø tæ leä pheá phaåm chung cuûa caû ba phaân xöôûng.
b) Theo ñeà baøi, bieán coá A ñaõ xaûy ra vaø ta caàn tìm P(X 2 / A). AÙp duïng coâng thöùc
Bayes, ta ñöôïc
P( X 2 )P(A/X 2 ) 0,35.0,03
P(X2 / A) =   0,5 .
P(A) 0,021
c) Ñieàu kieän baây giôø laø Ā ñaõ xaûy ra. Ta seõ tính caùc xaùc suaát P(XK/ Ā), vôùi k = 1,3 ,
vaø so saùnh caùc keát quaû ñeå ñöa ra keát luaän.
Theo coâng thöùc Bayes
P(X1 )P(A / X1 ) 0,25.(1  0,01)
P(X1/ Ā) =   0,25 ;
P( A ) 1  0,021
P( X 2 ) P( A / X 2 ) 0,35.(1  0,03)
P(X2 / Ā) =   0,35 ;
P( A ) 1  0,021
P( X 3 ) P( A / X 3 ) 0,4.(1  0,02)
P(X3 / Ā) =   0,4 .
P( A ) 1  0,021
Caùc xaùc suaát treân ñaây ñaëc tröng cho khaû naêng saûn phaåm toát do töøng phaân xöôûng saûn
xuaát. Vaäy, khi laáy ñöôïc saûn phaåm toát töø loâ haøng thì khaû naêng saûn phaåm naøy do phaân xöôûng
thöù ba saûn xuaát laø nhieàu nhaát.
Baøi 8. Caùc saûn phaåm ñöôïc ñoùng thaønh hoäp, moãi hoäp coù 10 saûn phaåm, trong ñoù 4 saûn
phaåm do maùy thöù nhaát saûn xuaát, coøn laïi do maùy thöù hai saûn xuaát. Tyû leä saûn phaåm loaïi A do
hai maùy ñoù saûn xuaát laàn löôït laø 90%, 80%.
Moät ngöôøi ñeán mua haøng quy ñònh kieåm tra nhö sau. Laáy ngaãu nhieân moät saûn phaåm
trong hoäp. Neáu ñoù laø saûn phaåm loaïi A thì chaáp nhaän hoäp, ngöôïc laïi thì loaïi hoäp naøy.
a) Tính xaùc suaát ñeå ngöôøi mua haøng chaáp nhaän moät hoäp baát kì.
b) Phaûi kieåm tra toái thieåu bao nhieâu hoäp ñeå xaùc suaát ngöôøi mua haøng chaáp nhaän ít
nhaát moät hoäp seõ lôùn hôn 0,9 ?
Giaûi
a) Bieán coá caàn tìm xaùc suaát phuï thuoäc vaøo vieäc saûn phaåm laáy ra kieåm tra do maùy
naøo saûn xuaát.
Goïi MK laø bieán coá laáy ñöôïc saûn phaåm do maùy thöù k saûn xuaát, k = 1,2. Hai bieán coá
M1, M2 taïo thaønh nhoùm ñaày ñuû.
Goïi H laø bieán coá ngöôøi mua haøng chaáp nhaän hoäp ñang ñöôïc kieåm tra. Theo coâng
thöùc xaùc suaát ñaày ñuû
P(H) = P(M1) P(H/M1) + P(M2).P(H/M2).
24
Töø ñeà baøi ta coù
4 6
P(M1) = ; P(M2) = ; P(H/M1) = 0,9 ; P(H/M2) = 0,8.
10 10
Vaäy P(H) = 0,4.0,9 + 0,6.0,8 = 0,84.
b) Giaû söû n laø soá hoäp maø ngöôøi mua haøng seõ kieåm tra (n  N*). Goïi L laø bieán coá anh
ta loaïi caû n hoäp, thì L laø bieán coá anh ta chaáp nhaän ít nhaát moät hoäp trong soá chuùng.
Theo ñeà baøi, ta phaûi coù
P( L ) > 0,9.
Suy ra P(L) < 0,1.
Ta tính P(L). Caùc hoäp ñem ra kieåm tra moät caùch ñoäc laäp. (Neáu xem moãi pheùp thöû laø
kieåm tra moät hoäp baát kì thì ta coù daõy n pheùp thöû Bernoulli). Xaùc suaát loaïi moãi hoäp ñeàu laø :
p = 1 – 0,84 = 0,16.
Theo coâng thöùc Bernoulli
P(L) = Pn(n,p) = C nn pnqo = 0,16n .
Nhö vaäy, ta coù
(0,16)n < 0,1 ,
ln 0,1
hay n > log 0,16 0,1   1,3 .
ln 0,16
Vì n laø soá töï nhieân neân ta ñöôïc n  2.

Vaäy, phaûi kieåm tra toái thieåu hai hoäp.
Baøi 9. Xaùc suaát baén truùng muïc tieâu cuûa moät xaï thuû ôû moãi laàn baén laø 0,6. Bieát raèng
xaùc suaát muïc tieâu bò dieät khi truùng 1, 2, 3 phaùt ñaïn laàn löôït laø 0,2 ; 0,5 ; 0,8. Coøn neáu truùng
4 phaùt ñaïn thì chaéc chaén bò dieät.Tìm xaùc suaát muïc tieâu bò dieät neáu xaï thuû ñoù baén 4 phaùt ñaïn.
Giaûi
Goïi D laø bieán coá caàn tìm xaùc suaát. Theo ñeà baøi, D phuï thuoäc vaøo vieäc muïc tieâu bò
truùng maáy phaùt ñaïn. Ta goïi bieán coá muïc tieâu truùng k phaùt ñaïn laø T K. Muoán coù moät nhoùm
ñaày ñuû thì k phaûi nhaän caùc giaù trò 0,4 . Khi aáy, xaùc suaát cuûa D ñöôïc tính bôûi coâng thöùc :
4
P(D) =  P(T
K 0
K )P(D/TK ) .
Töø ñeà baøi suy ra P(D/T1) = 0,2 ; P(D/T2) = 0,5 ; P(D/T3) = 0,8 ; P(D/T4) = 1, coøn hieån
nhieân P(D/T0) = 0.
___
Ta caàn tính P(TK), k = 0,4 .
Xaï thuû baén 4 phaùt ñaïn moät caùch ñoäc laäp vaø xaùc suaát baén truùng muïc tieâu ôû moãi laàn
khoâng thay ñoåi. Do ñoù ta coù daõy 4 pheùp thöû Bernoulli vôùi p = 0,6, q = 0,4. AÙp duïng coâng
thöùc Bernoulli ta ñöôïc
P(T0) = P4(0 ; 0,6) = C 40 p 0 q 4 = 0,44 = 0,0256 ;
P(T1) = P4(1 ; 0,6) = C 41 p1q 3 = 4.0,6.0,43 = 0,1536 ;
25
P(T2) = P4(2 ; 0,6) = C 42 p 2 q 2 = 6.0,62.0,42 = 0,3456 ;
P(T3) = P4(3 ; 0,6) = C 43 p 3 q1 = 4.0,63.0,4 = 0,3456 ;
P(T4) = P4(4 ; 0,6) = C 44 p 4 q 0 = 0,64 = 0,1296 ;
Vaäy xaùc suaát muïc tieâu bò dieät neáu xaï thuû baén 4 phaùt ñaïn laø :
P(D) = 0,0256.0 + 0,1536.0,2 + 0,3456.0,5 + 0,3456.0,8 + 0,1296.1 = 0,6096.
___
Baøi 10. Coù ba hoäp, moãi hoäp ñöïng 5 vieân bi, trong ñoù hoäp thöù k coù k vieân ñoû, k = 1,3 .
1. Laáy ngaãu nhieân töø moãi hoäp ra moät vieân bi.
a) Tìm xaùc suaát laáy ñöôïc 3 bi ñoû.
b) Tìm xaùc suaát ñeå trong 3 bi thu ñöôïc seõ coù 1 bi ñoû.
c) Bieát raèng trong 3 bi laáy ra coù 1 bi ñoû, tìm xaùc suaát ñeå vieân bi ñoû naøy laø cuûa
hoäp thöù nhaát.
2. Choïn ngaãu nhieân moät hoäp, töø ñoù laáy ngaãu nhieân 3 vieân bi. Tìm caùc xaùc suaát nhö ôû
caâu 1.
Giaûi
1. Caùc bieán coá caàn tìm xaùc suaát phuï thuoäc vaøo vieäc töø moãi hoäp laáy ra ñöôïc vieân bi
maøu gì.
___
Goïi ÑK laø bieán coá laáy ñöôïc 1 vieân bi ñoû töø hoäp thöù k, k = 1,3 .
a) Goïi A laø bieán coá laáy ñöôïc 3 bi ñoû töø 3 hoäp .
Ta coù pheùp toaùn
A = Ñ1Ñ2Ñ3
Caùc bieán coá ôû veá phaûi trong bieåu dieãn treân ñoäc laäp vôùi nhau neân
1 2 3 6
P(A) = P(Ñ1)P(Ñ2)P(Ñ3) =    .
5 5 5 125
b) Goïi B laø bieán coá trong 3 bi laáy töø 3 hoäp coù 1 bi ñoû. Ta coù
__ __ __ __ __ __
B = Ñ1 Ñ 2 Ñ 3 + Ñ1 Ñ2 Ñ 3 + Ñ1 Ñ 2 Ñ3.
Caùc bieán coá tham gia vaøo toång ôû veá phaûi thì xung khaéc, coøn caùc bieán coá tham gia
vaøo tích thì ñoäc laäp, do ñoù :
1 2 3 1 2 3 1 2 3 58
P(B) =  (1  )  (1  )  (1  )   (1  )  (1  )  (1  )  
5 5 5 5 5 5 5 5 5 125
c) Theo ñeà baøi, bieán coá B ñaõ xaûy ra, ta caàn tìm P(Ñ1/B).
Vì B laø ñieàu kieän ñeå Ñ1 xaûy ra neân ta aùp duïng coâng thöùc xaùc suaát coù ñieàu kieän ñeå
tính.
P( Ñ1 B)
P(Ñ1/B) = .
P(B)
Töø caùch bieåu dieãn bieán coá B ôû caâu b) ta coù
__ __ __ __ __ __ __ __
Ñ1B = Ñ1(Ñ1 Ñ 2 Ñ 3 + Ñ1 Ñ2 Ñ 3 + Ñ1 Ñ 2 Ñ3) = Ñ1 Ñ 2 Ñ 3 .
Suy ra
1 2 3 6
P(Ñ1B) =  (1  )  (1  )  .
5 5 5 125
26
Vaäy
6 / 125 3
P(Ñ1/B) =  .
58 / 125 29
2. Trong tröôøng hôïp naøy, caùc bieán coá caàn tìm xaùc suaát laïi phuï thuoäc vaøo vieäc choïn
___
hoäp. Do ñoù ta goïi HK laø bieán coá choïn ñöôïc hoäp thöù k, k = 1,3 .
Roõ raøng caùc bieán coá H1, H2, H3 cho ta moät nhoùm ñaày ñuû.
a) Goïi C laø bieán coá laáy ñöôïc 3 bi ñoû töø hoäp ñaõ choïn. AÙp duïng coâng thöùc xaùc suaát ñaày
ñuû, ta coù
P(C) = P(H1).P(C/H1) + P(H2).P(C/H2) + P(H3).P(C/H3).
Deã thaáy raèng
1
P(H1) = P(H2) = P(H3) = ;
3
P(C/H1) = P( ) = 0 ; P(C/H2) = P( ) = 0 ;
(Vì trong hoäp thöù nhaát vaø hoäp thöù hai chæ coù 1 hoaëc 2 bi ñoû, neân bieán coá laáy ñöôïc 3
bi ñoû töø hai hoäp naøy laø khoâng theå).
C 33 1
P(C/H3) = = .
C 53 10
Vaäy
1 1 1 1 1
P(C) = 0  0    .
3 3 3 10 30
b) Goïi D laø bieán coá laáy ñöôïc 1 bi ñoû vaø 2 bi traéng töø hoä p ñaõ choïn. Töông töï, ta coù
3
P(D) =  P( H
K 1
K ) P( D / H K ) ;
Trong ñoù
C11C 42 6 C 21C32 6 C31C 22 3
P(D/H1) = 3
 ; P(D/H2 ) = 3
 ; P(D/H3 ) = 3
 .
C5 10 C5 10 C5 10
Suy ra
1 6 1 6 1 3 1
P(D) =       .
3 10 3 10 3 10 2
c) Theo ñeà baøi, bieán coá D ñaõ xaûy ra, ta caàn tìm P(H1/D).
Khaùc vôùi caâu 1c), trong tröôøng hôïp naøy, vì H1 thuoäc nhoùm ñaày ñuû, neân ta aùp duïng
coâng thöùc Bayes. Ta coù :
1 6

P(H1 )P(D/H 1 ) 3 10 2
P(H1/D) =   .
P(D) 1 5
2
27
C. BAØI TAÄP
1. Hai ngöôøi cuøng baén, moãi ngöôøi baén moät vieân ñaïn vaøo taám bia. Goïi N i laø bieán coá
ngöôøi thöù i baén truùng bia, i = 1,2. Haõy bieåu dieãn caùc bieán coá sau qua N 1, N2.
a) Chæ coù ngöôøi thöù nhaát baén truùng bia.
b) Coù ñuùng moät ngöôøi baén truùng.
c) Caû hai ngöôøi ñeàu baén truùng.
d) Khoâng coù ai baén truùng.
e) Coù ít nhaát moät ngöôøi baén truùng.
f) Coù khoâng quaù moät ngöôøi baén truùng.
2. Ngöôøi ta choïn ngaãu nhieân 3 linh kieän töø moät loâ haøng. Goïi L K laø bieán coá linh kieän
__
thöù k ñaït tieâu chuaån loaïi A, k = 1,3 . Haõy bieåu dieãn caùc bieán coá sau qua L1, L2, L3.
a) Caû ba linh kieän ñeàu ñaït loaïi A.
b) Chæ coù moät linh kieän ñaït loaïi A.
c) Coù ñuùng hai linh kieän ñaït loaïi A.
d) Khoâng coù kinh kieän naøo ñaït loaïi A.
e) Coù nhieàu nhaát moät linh kieän ñaït loaïi A.
f) Coù khoâng quaù hai linh kieän ñaït loaïi A.
g) Coù ít nhaát moät linh kieän khoâng ñaït loaïi A.
h) Coù ít nhaát moät linh kieän ñaït loaïi A.
3. Moät chieác taøu thuûy goàm coù 1 baùnh laùi, 2 tuyeác bin, 3 noài hôi. Goïi A laø bieán coá
baùnh laùi hoaït ñoäng toát ; Bi laø bieán coá tuyeác bin thöù i hoaït ñoäng toát (i = 1,2) ; Cj laø bieán coá
___
noài nôi thöù j hoaït ñoäng toát (j = 1,3 ).
Bieát raèng, taøu thuyû seõ chaïy ñöôïc khi vaø chæ khi baùnh laùi, ít nhaát moät tuyeác bin vaø ít
nhaát moät noài nôi hoaït ñoäng toát. Goïi D laø bieán coá taø u thuûy chaïy ñöôïc. Haõy bieåu dieãn caùc
__
bieán coá D vaø D qua A, B1, B2, C1, C2, C3.
Cho bieát taøu thuyû seõ chaïy toát khi baùnh laùi, ít nhaát moät tuyeác bin vaø ít nhaát hai noài hôi
__
hoaït ñoäng toát. Goïi E laø bieán coá taøu thuûy chaïy toát. Haõy bieåu dieãn E vaø E qua caùc bieán coá
treân ñaây.
4. Lôùp hoïc moân xaùc suaát coù 64 sinh vieân, trong ñoù coù 15 sinh vieân nöõ. Choïn ngaãu
nhieân moät nhoùm goàm 10 sinh vieân. Tìm xaùc suaát trong nhoùm choïn ra coù
a) 4 sinh vieân nöõ.
b) khoâng quaù 2 sinh vieân nöõ.
c) ít nhaát 1 sinh vieân nöõ.
5. Thang maùy cuûa moät tröôøng ñaïi hoïc xuaát phaùt töø taàng treät vôùi 10 sinh vieân vaø coù
theå leân ñeán laàu 8 laø cao nhaát. Tìm xaùc suaát ñeå
a) taát caû cuøng ra ôû laàu 8.
b) taát caû cuøng ra ôû moät laàu.
c) coù 3 ngöôøi cuøng ra ôû laàu 2, nhöõng ngöôøi coøn laïi ra ôû caùc laàu khaùc.
6. Gieo moät caùch ngaãu nhieân moät ñieåm vaøo hình troøn baùn kính R (R > 0). Tìm xaùc
suaát sao cho ñieåm rôi vaøo
a) hình vuoâng noäi tieáp ñöôøng troøn.
28
b) tam giaùc ñeàu noäi tieáp ñöôøng troøn.
c) luïc giaùc ñeàu noäi tieáp ñöôøng troøn.
d) ña giaùc ñeàu n caïnh noäi tieáp ñöôøng troøn.
7. Hai taøu thuûy ñeán dôõ haøng taïi moät beán caûng trong cuøng moät ngaøy. Bieát thôøi gian dôõ
haøng cuûa taøu thöù nhaát laø 1 giôø, cuûa taøu thöù hai laø 2 giôø vaø hai taøu khoâng theå cuøng dôõ haøng.
Tìm xaùc suaát ñeå moät trong hai taøu phaûi chôø taøu kia.
8. Coù ba ngöôøi, moãi ngöôøi baén moät vieân ñaïn vaøo bia vôùi xaùc suaát baén truùn g laàn löôït
laø 0,6 ; 0,7 ; 0,8. Tìm caùc xaùc suaát sau ñaây:
a) Chæ coù ngöôøi thöù hai baén truùng.
b) Coù ñuùng moät ngöôøi baén truùng.
c) Chæ coù ngöôøi thöù ba baén tröôït.
d) Coù ñuùng hai ngöôøi baén truùng.
e) Caû ba ngöôøi ñeàu baén truùng.
f) Khoâng coù ai baén truùng.
g) Coù ít nhaát moät ngöôøi baén truùng.
h) Coù khoâng quaù hai ngöôøi baén truùng.
i) Coù ít nhaát hai ngöôøi baén truùng.
9. Moät cuoäc thi coù ba voøng. Voøng thöù nhaát laáy 90% soá thí sinh döï thi. Voøng thöù hai
laáy 80% thí sinh ñaõ qua voøng thöù nhaát. Voøng thöù ba laáy 70% thí sinh ñaõ qua voøng hai.
a) Tìm xaùc suaát ñeå moät thí sinh loït qua caû ba voøng thi.
b) Bieát raèng thí sinh ñoù bò loaïi, tìm xaùc suaát ñeå anh ta bò loaïi ôû voøng thöù hai.
10. Moät baøi thi traéc nghieäm nhieàu löïa choïn goàm 12 caâu hoûi. Moãi caâu coù 5 phöông aùn
traû lôøi, trong ñoù chæ coù 1 phöông aùn ñuùng. Cho bieát moãi caâu traû lôøi ñuùng ñöôïc 4 ñieåm, moãi
caâu traû lôøi sai bò tröø ñi 1 ñieåm. Moät sinh vieân khoâng hoïc baøi neân ñaõ laøm baøi baèng caùch
choïn ngaãu nhieân 1 phöông aùn traû lôøi trong töøng caâu hoûi. Tìm xaùc suaát anh ta
a) ñöôïc 13 ñieåm.
b) bò ñieåm aâm.
11. Moät ngöôøi baén ba vieân ñaïn. Xaùc suaát ñeå caû ba vieân truùng voøng 10 laø 0,008. Xaùc
suaát ñeå moät vieân truùng voøng 8 laø 0,15. Xaùc suaát ñeå moät vieân truùng voøng döôùi 8 laø 0,4. Tìm
xaùc suaát ñeå ngöôøi ñoù ñaït ít nhaát 28 ñieåm.
12. Moät maùy bay coù 5 ñoäng cô, trong ñoù coù 3 ñoäng cô ôû caùnh phaûi, 2 ñoäng cô ôû caùnh
traùi. Moãi ñoäng cô ôû caùnh phaûi coù xaùc suaát bò hoûng laø 0,1 ; ôû caùnh traùi laø 0,05. Caùc ñoäng cô
hoaït ñoäng ñoäc laäp. Tính xaùc suaát ñeå maùy bay thöïc hieän chuyeán bay an toaøn trong caùc
tröôøng hôïp sau.
a) Maùy bay chæ bay ñöôïc neáu coù ít nhaát hai ñoäng cô laøm vieäc.
b) Maùy bay chæ bay ñöôïc khi treân moãi caùnh cuûa noù ít nhaát moät ñoäng cô hoaït
ñoäng.
13. Hai maùy cuøng saûn xuaát ra moät loaïi chi tieát. Naêng suaát cuûa maùy thöù hai gaáp ñoâi
maùy thöù nhaát. Tæ leä chi tieát ñaït tieâu chuaån cuûa maùy thöù nhaát laø 65%, cuûa maùy thöù hai laø
80%. Laáy ngaãu nhieân moät chi tieát töø loâ haøng do hai maùy saûn xuaát.
a) Tìm xaùc suaát laáy ñöôïc chi tieát ñaït tieâu chuaån.
b) Neáu chi tieát ñoù laø pheá phaåm, tìm xaùc suaát chi tieát ñoù do maùy thöù hai saûn
xuaát.
29
14. Coù hai loâ haøng, loâ thöù nhaát coù 10 saûn phaåm loaïi A, 2 saûn phaåm loaïi B ; loâ thöù hai
coù 16 saûn phaåm loaïi A, 4 saûn phaåm loaïi B. Töø moãi loâ ta laáy ngaãu nhieân ra moät saûn phaåm.
Sau ñoù, trong hai saûn phaåm thu ñöôïc laïi laáy ra moät saûn phaåm. Tìm xaùc suaát ñeå saûn phaåm
laáy ra sau cuøng laø saûn phaåm loaïi A.
15. Coù ba caùi hoäp ñöïng buùt. Hoäp thöù nhaát coù 5 buùt ñoû, 10 buùt xanh. Hoäp thöù hai coù 3
buùt ñoû, 7 buùt xanh. Hoäp thöù ba coù 3 buùt ñoû, 4 buùt xanh. Töø hoäp thöù nhaát laáy ra 1 caùi buùt, töø
hoäp thöù hai laáy ra 2 caùi, cuøng boû vaøo hoäp thöù ba.
a) Tìm xaùc suaát ñeå trong hoäp thöù ba soá buùt ñoû nhieàu hôn soá buùt xanh.
b) Töø hoäp thöù ba laáy ra 2 caùi buùt. Tìm xaùc suaát laáy ñöôïc 2 buùt cuøng maøu.
16. ÔÛ moät vuøng cöù 100 ngöôøi thì coù 30 ngöôøi huùt thuoác laù. Bieát tæ leä ngöôøi bò vieâm
hoïng trong soá ngöôøi huùt thuoác laø 60%, coøn trong soá ngöôøi khoâng huùt laø 10%.
a) Khaùm ngaãu nhieân moät ngöôøi. Tìm xaùc suaát ñeå ngöôøi ñoù bò vieâm hoïng.
b) Giaû söû ngöôøi ñöôïc khaùm bò vieâm hoïng. Tìm xaùc suaát anh ta huùt thuoác.
c) Neáu ngöôøi ñoù khoâng bò vieâm hoïng thì xaùc suaát ñeå anh ta huùt thuoác baèng bao
nhieâu ?
17. Coù boán nhoùm xaï thuû taäp baén. Nhoùm thöù nhaát coù 6 ngöôøi, nhoùm thöù hai coù 7
ngöôøi, nhoùm thöù ba coù 8 ngöôøi vaø nhoùm thöù tö coù 4 ngöôøi. Xaùc suaát baéng truùng ñích cuûa
moãi ngöôøi trong boán nhoùm ñoù laàn löôït laø 0,8 ; 0,7 ; 0,6 ; 0,5. Choïn ngaãu nhieân moät xaï thuû.
a) Tìm xaùc suaát anh ta baén truùng ñích.
b) Giaû söû xaï thuû naøy baén tröôït. Haõy xaùc ñònh xem ngöôøi ñoù coù khaû naêng ôû
trong nhoùm naøo nhaát ?
18. Moät tín hieäu voâ tuyeán ñöôïc phaùt ñi 4 laàn. Xaùc suaát thu ñöôïc ôû moãi laàn phaùt ñeàu
laø 0,4.
a) Tìm xaùc suaát ñeå nôi thu nhaän ñöôïc tín hieäu ñoù.
b) Muoán xaùc suaát thu ñöôïc tín hieäu khoâng beù hôn 95% thì phaûi phaùt toái thieåu
bao nhieâu laàn ?
19. Giaû söû xaùc suaát sinh con trai laø 0,51. Moät gia ñình coù 4 ngöôøi con. Tìm xaùc suaát
ñeå gia ñình ñoù coù
a) hai con trai.
b) khoâng quaù moät con trai.
c) Neáu muoán coù ít nhaát moät con trai vôùi xaùc suaát treân 80% thì gia ñình ñoù phaûi
sinh toái thieåu maáy con ?
20. Moät xaï thuû coù xaùc suaát baén truùng ñích ôû moãi laàn baén laø 0,7. Anh ta ñaõ baén 5 laàn,
moãi laàn 1 vieân ñaïn.
a) Tìm xaùc suaát coù 3 vieân truùng ñích.
b) Tìm xaùc suaát coù khoâng quaù 3 vieân truùng.
c) Trong 5 vieân ñaïn ñoù khaû naêng maáy vieân truùng laø nhieàu nhaát ?
d) Muoán xaùc suaát coù ít nhaát 1 vieân ñaïn truùng ñích khoâng nhoû hôn 99% thì xaï
thuû ñoù phaûi baén toái thieåu bao nhieâu vieân ñaïn ?
30
Chöông III
ÑAÏI LÖÔÏNG NGAÃU NHIEÂN
1. Khaùi nieäm vaø caùc tính chaát
a) Khaùi nieäm vaø caùc tính chaát
Ñaïi löôïng cho töông öùng moãi keát quaû cuûa pheùp thöû vôùi moät soá ñöôïc goïi laø ñaïi löôïng
ngaãu nhieân treân caùc keát quaû cuûa pheùp thöû ñoù.
b) Caùc loaïi ñaïi löôïng ngaãu nhieân
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X coù daïng X = x1, x2,…,xn hoaëc X = x1, x2,…, xn,… ñöôïc goïi
laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc.
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X = c chæ nhaän moät giaù trò duy nhaát ñöôïc goïi laø haèng soá vaø
ñöôïc vieát laø X = c.
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù giaù trò laáp ñaày moät khoaûng hay ñoaïn naøo ñoù ñöôïc goïi laø ñaïi
löôïng ngaãu nhieân lieân tuïc.
c) Baûng phaân phoái xaùc suaát
Cho X = x1, x2,…, xn,… laø moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc. Ñaët p i = P(X = xi). Khi
ñoù baûng sau ñaây ñöôïc goïi laø baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X.
X x1 x2 … xn …
P p1 p2 … pn …
Baûng phaân phoái xaùc suaát coù caùc tính chaát sau
(1) 0  pi  1;
(2)  pi  1 .
i
d) Haøm phaân phoái xaùc suaát

Cho X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân. Ta goïi haøm soá
F(x) = P(X < x) (x  R )
laø haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X.
Haøm phaân phoái xaùc suaát coù caùc tính chaát sau
(1) F(x) laø haøm khoâng giaûm;
(2) 0  F(x)  1,  x  R;
(3) lim F ( x)  0 ;
x 
lim F ( x)  1 ;
x 
(4) P(a  X < b) = F(b) – F(a), vôùi moïi a, b  R , a < b.

Ngöôïc laïi, neáu F(x) laø haøm soá xaùc ñònh treân R vaø coù caùc tính chaát (1) – (3) thì F(x) laø
haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân naøo ñoù.
Neáu X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc coù baûng phaân phoái xaùc suaát.
X x1 x2 … xn
P p1 p2 … pn
Vôùi x1 < x2 < … < xn, thì haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø
31
 0 , neáu x  x1
 p1 , neáu x  x  x 2

F(x) =  ........................... .......... ... ...............
 p  p  ....  p , neáu x n 1  x  x n
 1 2 n 1
 1 , neáu x  xn
e) Haøm maät ñoä xaùc suaát

Neáu ñaïi löôïng ngaãu nhieân lieân tuïc X coù haøm phaân phoái xaùc suaát F(x) khaû vi thì haøm
f(x) = F’(x)
ñöôïc goïi laø haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa X.
Haøm maät ñoä xaùc suaát coù caùc tính chaát sau
(1) f(x)  0,  x  R ;

(2)  f ( x)dx  1 ;

a
(3) P(a < X < b) = P(a  X < b) = P(a < X  b) = P(a  X  b) =  f ( x)dx
b
;
(a,b  R , a < b)
x
(4) F(x) =  f (t )dt .

Ngöôïc laïi, moät haøm soá f(x) coù caùc tính chaát (1) – (2) phaûi laø haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa
moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân naøo ñoù.
2. Caùc pheùp toaùn ñoái vôùi ñaïi löôïng ngaãu nhieân
a) Pheùp coäng
Giaû söû X vaø Y laø caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc coù baûng phaân phoái xaùc suaát nhö sau
X x1 x2 … xm
P p1 p2 … pm
Y y1 y2 … yn
P p’1 p’2 … p’n
Khi ñoù X + Y laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc coù baûng phaân phoái xaùc suaát laø
X+Y z1 z2 … zs
P p”1 p”2 … p”s
,
Trong ñoù zk laø caùc giaù trò khaùc nhau cuûa caùc toång xi + yj vaø p’’k = z
xi  y j 
pi pj
K
b) Pheùp nhaân
Cho X, Y laø hai ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc coù baûng phaân phoái xaùc suaát nhö ôû a). Khi
ñoù X.Y laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc coù baûng phaân phoái xaùc suaát laø
32
XY z1 z2 … zs
P p”1 p”2 … P”s
Trong ñoù zK laø caùc giaù trò khaùc nhau cuûa caùc tích xiyj vaø
p 'K'   p p'
xi y j  zK
i j
3. Caùc ñaëc tröng cuûa ñaïi löôïng ngaãu nhieân

a) Kì voïng
Neáu X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc coù baûng phaân phoái xaùc suaát laø :
X x1 x2 … xk
P p1 p2 … pk
thì soá E(X) =  x i p i ñöôïc goïi laø kì voïng cuûa X.
i
Neáu X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân lieân tuïc coù haøm maät ñoä xaùc suaát f(x) thì soá

E(X) =  xf(x)dx

( neáu veá phaûi hoäi tuï) ñöôïc goïi laø kì voïng cuûa X.
Kì voïng cuûa moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân laø trung bình theo xaùc suaát caùc giaù trò coù theå
nhaän cuûa ñaïi löôïng ñoù.
Kì voïng coù caùc tính chaát sau
(1) E(C) = C, vôùi C laø haèng soá ;
(2) E(X + Y) = E(X) + E(Y) ;
(3) E(XY) = E(X) + E(Y) ; neáu X, Y ñoäc laäp.
(4) E(CX) = CE(X) ; vôùi C laø haèng soá.
b) Phöông sai
Kì voïng cuûa bình phöông ñoä leäch giöõa X vaø E(X) ñöôïc goïi laø phöông sai cuûa X, kí
hieäu laø D(X). Vaäy,
D(X) = E(X – E(X))2 = E(X - )2,
trong ñoù
 = E(X).
Phöông sai laø trung bình cuûa bình phöông sai soá giöõa X vaø trung bình theo xaùc suaát
cuûa X.
Neáu X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc coù baûng phaân phoái xaùc suaát nhö ôû a) thì
2
 
D(X) =  xi   p =  xi p    xi p  .
2  2 
i
i
i
i
 i i

Neáu X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân lieân tuïc coù haøm maät ñoä xaùc suaát f(x) thì

D(X) =  (x  μ) f(x)dx .
2

Phöông sai coù caùc tính chaát sau

(1) D(X)  0 ;
(2) D(C) = 0, vôùi C laø haèng soá ;
(3) D(CX) = C2D(X), vôùi C laø haèng soá ;
33
(4) D(X) = E(X2) – E2(X) ;
(5) D(X + Y) = D(X) + D(Y), neáu X,Y ñoäc laäp.
c) Ñoä leäch
Soá (X) = D(X)
ñöôïc goïi laø ñoä leäch cuûa ñaïi löôïng ngaãu nhieân X.

1. Laäp baûng phaân phoái xaùc suaát
Baøi 1. Moät xaï thuû ñöôïc pheùp baén 3 vieân ñaïn. Bieát xaùc suaát baén truùng muïc tieâu cuûa moãi
vieân ñaïn ñeàu 0,8. Goïi X laø soá vieân ñaïn anh ta baén truùng bia. Haõy laäp baûng phaân phoái
xaùc suaát cuûa X.
Giaûi
Ta coù X = 0, 1, 2, 3. Ta caàn tìm P(X = k), k = 0,3 .
Xem pheùp thöû laø baén 1 vieân ñaïn vaø A laø bieán coá vieân ñaïn ñoù truùng muïc tieâu. Ta coù
P(A) = 0,8 khoâng ñoåi ôû moãi laàn baén neân ñaây laø moät daõy 3 pheùp thöû Bernoulli vôùi p = 0,8 ;
q = 1 – p = 0,2.
AÙp duïng coâng thöùc Bernoulli, ta ñöôïc
P(X = 0) = P3(0 ; 0,8) = C 30 0,80.0,23 = 0,008 ;
P(X = 1) = P3(1 ; 0,8) = C 31 0,81.0,22 = 0,96 ;
P(X = 2) = P3(2 ; 0,8) = C 32 0,82.0,21 = 0,384 ;
P(X = 3) = P3(3 ; 0,8) = C 30 0,83.0,20 = 0,512.
Vaäy, baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø
X 0 1 2 3
P 0,008 0,096 0,384 0,512
Baøi 2. Moät xaï thuû ñöôïc phaùt 3 vieân ñaïn vaø ñöôïc pheùp baén laàn löôït töøng vieân cho ñeán
khi truùng muïc tieâu thì döøng baén. Bieát xaùc suaát baén truùng töøng vieân ñeàu laø 0,8. Haõy laäp
baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa soá vieân ñaïn
a) truùng muïc tieâu.
b) anh ta ñaõ söû duïng.
Giaûi
a) Goïi X laø soá vieân ñaïn truùng muïc tieâu.
Theo ñeà baøi, neáu truùng muïc tieâu thì döøng baén neân X = 0, 1. Ta tính P(X = 0),
P(X=1).
Goïi LK laø bieán coá laàn thöù k baén truùng muïc tieâu, k = 1,3 .
Ta coù X = 0 xaûy ra khi caû 3 laàn ñeàu baén tröôït. Caùc laàn baén ñoäc laäp vôùi nhau neân :
P(X = 0) = P( L1 L 2 L 3 ) = P( L1 )P( L 2 )P( L 3 ) = (1 – 0,8)3 = 0,008.
Ñeå tính P(X = 1) ta coù hai caùch sau.
Caùch thöù nhaát. Theo tính chaát cuûa baûng phaân phoái xaùc suaát, ta coù
P(X = 0) + P(X = 1) = 1.
Suy ra P(X = 1) = 1 – P (X = 0) = 0,992.
34
Caùch thöù hai . Töông töï caùch tính P(X = 0) ta coù
P(X = 1) = P(L1 + L1 L2 + L1 L 2 L3) = 0,8 + 0,2.0,8 + 0,22.0,8 = 0,992.
X 0 1
P 0,008 0,992
b) Goïi Y laø soá vieân ñaïn anh ta ñaõ söû duïng thì Y = 1, 2, 3. Ta tính P(X = m),
m = 1,3 .
. Roõ raøng Y = 1 xaûy ra khi vaø chæ khi L1 xaûy ra, do ñoù P(Y = 1) = P(L1) = 0,8.
. Y = 2 xaûy ra khi vaø chæ khi laàn thöù nhaát baén tröôït vaø laàn thöù hai baén truùng. Suy ra
P(Y = 2) = P( L1 L2) = 0,2.0,8 = 0,16.
. Y = 3 xaûy ra khi vaø chæ khi caû hai vieân ñaïn ñaàu tieân ñeàu tröôït, coøn vieân thöù ba coù
theå truùng hoaëc tröôït, töùc laø bieán coá chaén chaén xaûy ra.
Vì
L1 L 2 (L3 + L 3 ) = L1 L 2  = L1 L 2 ,
neân
P(Y = 3) = P( L1 L 2 ) = 0,22 = 0,04.
Caùch thöù hai. Ta cuõng coù
P(Y = 3) = 1 – ( P(Y = 1) + P(Y = 2)) = 0,04.
Vaäy, baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa Y laø :

Y 1 2 3
P 0,8 0,16 0,04
2. Tìm haøm phaân phoái xaùc suaát
Baøi 3. Moät sinh vieân thi ba moân Toaùn, Lyù, Hoùa vôùi xaùc suaát ñaäu laàn löôït laø 0,6 ; 0,7 ;
0,8. Haõy tìm haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa soá moân anh ta ñaäu trong ba moân ñoù.
Giaûi
Goïi X laø soá moân ñaäu cuûa sinh vieân ñoù. Ta coù X = 0, 1, 2, 3. Ta tính P(X = k),
k = 0,3 .
Goïi T, L, H laàn löôït laø caùc bieán coá sinh vieân ñoù ñaäu Toaùn, Lyù, Hoùa. Khi ñoù
P(X = 0) = P( T L H ) = 0,024,
P(X = 1) = P(T L H + T L H + T L H) = 0,188,
P(X = 2) = P(TL H + T L H + T LH) = 0,452,
P(X = 3) = P(TLH) = 0,336.
X 0 1 2 3
P 0,02 0,1 0,45 0
4 88 2 ,336
35
Töø ñoù, ta coù haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø
0 , neáu x  0
0,024
 , neáu 0  x  1
F(x) = 0,024  0,188  0,212 , neáu 1  x  2
0,024  0,188  0,452  0,664 , neáu 2  x  3

1 , neáu x  3
Baøi 4. Cho X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân lieân tuïc coù haøm maät ñoä xaùc suaát laø
 0 , khi x  0
f(x)  x/
ae , khi x  0
Trong ñoù  laø soá cho tröôùc (  > 0).
Haõy xaùc ñònh
a) heä soá a.
b) haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X.
c) P(0 < X < ).
Giaûi
a) Theo tính chaát cuûa haøm maät ñoä xaùc suaát, ta coù

 f (x)  1,

hay
0 
 0 dx   ae dx  1 .
x / 
 0
Suy ra .a = 1.
1
Vaäy a= .

b) Theo tính chaát cuûa haøm phaân phoái xaùc suaát, ta coù
x
F(x) =  f (t )dt .

Do ñoù,
x
- Vôùi x  0 thì F(x) =  0dt  0 ,

0 x
1
- Vôùi x > 0 thì F(x) =  0dt   e t /  dt  1  e  x /  .
 0

1
c) P(0 < X < ) = F() – F(0) = (1 – e-1) – 0 = 1 - .
e
36
3. Tìm haøm maät ñoä xaùc suaát
Baøi 5. Haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù daïng
  x0 
 , neáu x  x0
F (x) = 1   x 
 , neáu x  x0 ,
 0
trong ñoù  > 0, x0 > 0.
Haõy tìm haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa ñaïi löôïng ñoù.
Giaûi
Theo ñònh nghóa, ta coù haøm maät ñoä xaùc suaát
f(x) = F ’(x) , x  R.
Do ñoù
. Vôùi x < x0 thì f(x) = 0,
x 0
. Vôùi x> x0 thì f(x) = ,
x α 1
. Taïi x = x0
F(x )  F(x 0 )
F' (x 0 ) = lim  0,
x x 0 x  x0

x 
1  0 
F(x )  F(x 0 )  x    ,
F' (x 0 ) = lim = lim
x x 0 x  x0 x  x 0 x  x0 x0
neân F(x) khoâng khaû vi taïi x0.
Vaäy, haøm maät ñoä xaùc suaát caàn tìm coù daïng
 x 0 , neáu x  x
 0
f(x) =  x  1
 0 , neáu x  x 0
Baøi 6. Chöùng minh raèng haøm soá

1
f(x) =
x  2
2
laø haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân naøo ñoù. Tìm xaùc suaát ñeå ñaïi
löôïng naøy nhaän giaù trò trong khoaûng (, + ).
Giaûi
Ta coù
f(x)  0, x  R
vaø
 
dx 1 x 
f ( x )dx   x 2  2   arctg    1 .
Vaäy f(x) laø haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân naøo ñoù maø ta goïi laø X.
Ta caàn tính P( < X < + ).
Theo tính chaát cuûa haøm maät ñoä xaùc suaát,
37
 
dx
P( < X < + ) =  f(x)dx   x 2
π 2
π π
1 x  1
= arctg  .
π π π 4
4. Caùc pheùp toaùn ñoái vôùi ñaïi löôïng ngaãu nhieân
Baøi 7. Cho hai ñaïi löôïng ngaãu nhieân X vaø Y coù baûng phaân phoái xaùc suaát laàn löôït laø
X 0 1 2 , Y -1 1 2
P 0,2 0,3 0,5 P 0,4 0,3 0,3
Haõy laäp baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa caùc ñaïi löôïng X+Y, XY.
Giaûi
Ñoái vôùi töøng pheùp toaùn ñaõ cho ta laäp baûng ghi caùc giaù trò vaø xaùc suaát töông öùng.
a) Tröôøng hôïp X+Y
Ta coù hai baûng sau ñaây.
. ÔÛ baûng thöù nhaát (xem Baûng 1)
- doøng 1 ghi caùc giaù trò cuûa X,
- coät 1 ghi caùc giaù trò cuûa Y,
- caùc oâ giöõa ghi giaù trò töông öùng cuûa X+Y. Keát quaû ôû moãi oâ laø toång caùc giaù trò
thuoäc doøng 1 laàn löôït vôùi caùc giaù trò thuoäc coät 1.
. ÔÛ baûng thöù hai (xem Baûng 2)
- doøng 1 ghi xaùc suaát öùng vôùi moãi giaù trò cuûa X,
- coät 1 ghi xaùc suaát öùng vôùi moãi giaù trò cuûa Y,
- caùc oâ giöõa ghi xaùc suaát öùng vôùi moãi giaù trò cuûa X+Y. Keát quaû ôû moãi oâ laø tích
caùc giaù trò thuoäc doøng 1 laàn löôït vôùi caùc giaù trò thuoäc coät 1.
X 0 1 2 X 0,2 0,3 0,5

Y Y
-1 -1 0 1 0,4 0,008 0,12 0,20
1 1 2 3 0,3 0,06 0,09 0,15
2 2 3 4 0,3 0,06 0,09 0,15
Baûng 1 Baûng 2
Töø Baûng 1 vaø Baûng 2 suy ra

X+Y =  1, 0, 1, 2, 3, 4,
P (X+Y = -1) = 0,08 ,
P (X+Y = 0) = 0,12 ,
P (X+Y = 1) = 0,20 + 0,06 = 0,26 ,
P (X+Y = 2) = 0,09 + 0,06 = 0,15 ,
P (X+Y = 3) = 0,15 + 0,09 = 0,24 ,
P (X+Y = 4) = 0,15.
Vaäy, baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X+Y laø

X+Y -1 0 1 2 3 4
P 0,08 0,12 0,26 0,15 0,24 0,15
38
b) Tröôøng hôïp XY
Ta chæ caàn laäp laïi baûng giaù trò cuûa tích XY töông töï nhö Baûng 1, nhöng keát quaû ôû moãi oâ
giöõa trong baûng môùi seõ laø tích caùc giaù trò thuoäc doøng 1 laàn löôït vôùi caùc giaù trò thuoäc coät
1. (xem Baûng 3)
X 0 1 2
Y
-1 0 -1 -2
1 0 1 2
2 0 2 4
Baûng 3
Töø Baûng 3 vaø Baûng 2 suy ra

XY =  2,  1, 0, 1, 2, 4,
P (XY = -2) = 0,20 ,
P (XY = -1) = 0,12 ,
P (XY = 0) = 0,08 + 0,06 + 0,06 = 0,20 ,
P (XY = 1) = 0,09 ,
P (XY = 2) = 0,15 + 0,09 = 0,24 ,
P (XY = 4) = 0,15.
Vaäy, baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa XY laø
XY -2 -1 0 1 2 3
P 0,20 0,12 0,20 0,09 0,24 0,15
Löu yù. Baûng 1 vaø Baûng 2 coù theå ghi chung thaønh moät baûng (xem Baûng A) ; Baûng 3
vaø Baûng 2 coù theå ghi chung thaønh moät baûng (xem Baûng B). Trong hai baûng naøy, goùc traùi
cuûa moãi oâ ghi giaù trò, goùc phaûi ghi xaùc suaát töông öùng.
X 0 1 2 X 0 1 2
Y 0,2 0,3 0,5 Y
-1 -1 0 1 -1 0 -1 -2
0,4 0,08 0,12 0,20 0,08 0,12 0,20
1 1 2 3 1 0 1 2
0,3 0,06 0,09 0,15 0,06 0,09 0,15
2 2 3 4 2 0 2 4
0,3 0,06 0,09 0,12 0,06 0,09 0,15
Baûng A Baûng B
39
5. Tính kì voïng, phöông sai, ñoä leäch
Baøi 8. Cho ñaïi löôïng ngaãu nhieân X coù baûng phaân phoái xaùc suaát nhö sau
X 0 1 2 3 4
P 0,1 0,2 0,3 0,25 0,15
Haõy tính kì voïng, phöông sai, ñoä leäch cuûa X.
Giaûi
- Kì voïng cuûa X laø
E(X) = 0.0,1 + 1.0,2 + 2.0,3 + 3.0,25 + 4.0,15 = 2,15.
- Ñeå tính phöông sai, ta coù hai caùch sau.
Caùch thöù nhaát. (AÙp duïng ñònh nghóa).

D(X) = (0 – 2,15)2.0,1 + (1 – 2,15)2.0,2 + (2 – 21,5)2.0,3 + (3 – 2,15)2.0,25
+ (4 – 2,15)2.0,15 = 1,4275.
Caùch thöù hai. (AÙp duïng tính chaát)
E(X2) = 02.0,1 + 12.0,2 + 22.0,3 + 32.0,25 + 42.0,15 = 6,05 ;
D(X) = E(X2) – E2(X) = 6,05 – 2,152 = 1,4275.
- Ñoä leäch cuûa X laø
(X) = D(X)  1,4275 = 1,19478.
Baøi 9. Cho ñaïi löôïng ngaãu nhieân X coù haøm maät ñoä xaùc suaát
 1
, neáu x  (- a , a )

f(x) =  a 2  x 2
 ,
0 neáu x  (- a , a )
Tìm kì voïng, phöông sai, ñoä leäch cuûa X.

Giaûi
 a a  a
xdx 1 xdx
E(X) =  xf (x)dx   xodx   π a2  x 2
  xodx  π  a2  x 2
0
  a a a
(vì haøm soá laáy tích phaân laø haøm leû)
- Phöông sai cuûa X laø
 a a
2 x 2 dx 2 x 2 dx
D(X) =  (x  0) f (x)dx   2
π a x
2
= 
π 0 a2  x 2
=
 a
2 2 2 2 a2 
a2
=
π 0
sin tdt =  (1  cos 2t )dt  .
2
a
 0 2
Ñoä leäch cuûa X laø

a 2
 (X) = D(X)  .
2
40
Baøi 10. Moät xaï thuû baén 2 vieân ñaïn vaøo moät taám bia goàm hai voøng troøn. Baén truùng
voøng thöù nhaát ñöôïc 10 ñieåm, truùng voøng thöù hai ñöôïc 6 ñieåm, coøn baén tröôït thì bò ñieåm 0.
Goïi X laø ñieåm trung bình cuûa xaï thuû ñoù sau 2 laàn baén ñoäc laäp, moãi laàn 1 vieân ñaïn. Haõy laäp
baûng phaân phoái xaùc suaát, haøm phaân phoái xaùc suaát vaø tính kì voïng, phöông sai cuûa X. Cho
bieát ôû laàn baén thöù nhaát xaùc suaát baén truùng voøng thöù nhaát laø 0,5, voøng thöù hai laø 0,3 vaø xaùc
suaát baén tröôït laø 0,2. ÔÛ laàn thöù hai caùc xaùc suaát ñoù laàn löôït laø 0,4 ; 0,2 ; 0,4.
Giaûi
Goïi LK laø soá ñieåm maø xaï thuû ñaït ñöôïc ôû laàn baén thöù k, k = 1,2. Theo ñeà baøi
LK = 0, 6, 10, k = 1,2,
vaø baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa L1, L2 laàn löôït laø
L1 0 6 10 , L2 0 6 10
P 0,2 0,3 0,5 P 0,4 0,2 0,4
L1  L 2
Ta coù X = . Ta laäp baûng caùc giaù trò vaø xaùc suaát töông öùng cuûa X (xem Baûng
2
E).
L1 0 6 1
L2 0,2 0,3 0,5
0 0 3 5
0,4 0,08 0,12 0,20
6 3 6 8
0,2 0,04 0,06 0,10
10 5 8 10
0,4 0,08 0,12 0,20
Baûng E
Töø baûng E suy ra baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø
X 0 3 5 6 8 10
P 0,08 0,16 0,28 0,06 0,22 0,20
- Haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø

0 , neáu x ≤0
0,08
 , neáu 0 <x ≤ 3
0,24 , neáu 3 <x ≤5

F(x) = 0,52 , neáu 5 <x ≤6
0,58 , neáu 6 <x ≤8

0,80 , neáu 8 < x ≤10
1
 , neáu 10 > x
41
E(X) = 0.0,08 + 3. 0,16 + 5.0, 28 + 6. 0,06 + 8.0, 22 + 10.0,20 = 6
E(X2) = 02.0,08 + 32.0,16 + 52.0,28 + 62.0,06 + 82.0,22 + 102.0,20 = 44,68
- Phöông sai cuûa X laø
D(X) = 44,68 – 62 = 8,68. f(x)
Baøi 11. Cho ñoà thò cuûa haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa ñaïi b
löôïng ngaãu nhieân X laø nöûa ñöôøng ellip baùn truïc a, b (xem hình
veõ).
Cho bieát a. Haõy tìm b.
x
Laäp haøm phaân phoái xaùc suaát vaø tính kì voïng, phöông sai o
cuûa X. a
Giaûi
Töø ñeà baøi suy ra haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa X coù daïng
b
 a2  x 2 , neáu x  (a, a)
f(x) =  a

 0 , neáu x  (a, a)
Tröôùc heát ta tìm b.
Ta phaûi coù
 a
b
 f (x)dx  1 hay a a 2  x 2 dx = 1.
 a
Ñoåi bieán soá x = asint vaø ñeå yù raèng haøm laáy tích phaân laø haøm chaün, ta coù

2b 2 2 2 π

a 0
a cos tdt =1 hay ab
2
 1.
Vaäy
2
b= .
aπ
Ta tìm haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X.
- Vôùi x  (-, - a
x x
F(x) =  f (t )dt =  0dt = 0.
 
- Vôùi x  (-a, a)
x a x
2
F(x) =  f (t)dt =  0dt   a2π a 2  t 2 dt =
  a
x
2 t a2 t x 1 x 1
=  a2  t 2  arcsin  = a2  x 2  arcsin  .
a 2π  2 2 a  a 2π π a 2
a
42
- Vôùi x  a, + )
x a a x
2
F(x) =  f (t)dt =  0dt   2
a 2  t 2 dt +  0dt =1.
  a a π a
Vaäy, haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø

 0 , neáu x  a
 1 1 x x 2 2
F(x) =   arcsin  a x , neáu - a  x  a
 2 π a a 2π
, neáu x  a
 1
. Kì voïng cuûa X laø
 a
2x
E(X) =  xf (x)dx =  a2 π a 2  x 2 dx = 0
 a
(vì haøm soá laáy tích phaân laø haøm leû).
. Phöông sai cuûa X laø

 a a
2x 2 4
D(X) = 2
 (x  0) f (x)dx =  a2 π a 2  x 2 dx = x
2
a 2  x 2 dx .
2
 a a π 0
Ñoåi bieán soá x = asint, ta coù
π π
2 2 2
4 2 a 2
D(X) = 2 a sin 2 t a 2 cos 2 tdt =  sin 2t dt =
a π 0
π 0
π
2 2
a 1  cos 4t a2
=
π  2 dt  4 .
0
C. BAØI TAÄP
1. Cho ñaïi löôïng ngaãu nhieân X coù baûng phaân phoái xaùc suaát sau ñaây
X 0 1 2 3 4 5 6 7
P 0 a 2a 2a 3a a2 2a2 7a2 + a
a) Tính a.
b) Tính P(X  5), P(X < 3).
1
c) Tìm giaù trò beù nhaát cuûa k sao cho P(X  k)  .
2
2. Trong moät hoäp coù 10 saûn phaåm, trong ñoù coù 2 pheá phaåm. Laáy ngaãu nhieân 3 saûn
phaåm. Goïi X laø soá pheá phaåm trong caùc saûn phaåm laáy ra. Haõy laäp baûng phaân phoái xaùc suaát
vaø haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X. Veõ ñoà thò haøm soá ñoù.
3. Moät tuùi chöùa 10 taám theû ñoû vaø 6 taám theû xanh. Choïn ngaãu nhieân ra 3 taám theû.
43
a) Goïi X laø soá theû ñoû laáy ñöôïc. Haõy laäp baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X.
b) Giaû söû ruùt moãi taám theû ñoû ñöôïc 5 ñieåm, theû xanh ñöôïc 8 ñieåm. Goïi Y laø soá ñieåm
toång coäng treân 3 theû ruùt ra. Haõy tìm haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa Y.
4. Coù hai hoäp bi, hoäp thöù nhaát coù 3 bi xanh vaø 1 bi ñoû, hoäp thöù hai coù 2 bi xanh vaø 2
bi ñoû. Töø hoäp thöù nhaát laáy ra 2 vieân bi boû vaøo hoäp thöù hai. Sau ñoù laïi laáy 2 vieân bi töø hoäp
thöù hai boû vaøo hoäp thöù nhaát. Goïi X, Y laø soá bi ñoû töông öùng ôû hai hoäp ñoù sau hai laàn
chuyeån bi. Haõy laäp baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X, Y.
5. Cho hai ñaïi löôïng ngaãu nhieân X vaø Y ñoäc laäp vôùi caùc baûng phaân phoái xaùc suaát nhö
sau
X -1 0 1 2 Y -1 0 1
P 0,2 0,3 0,3 0,2 P 0,3 0,4 0,3
Haõy laäp baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X2, X + Y, 2Y, X – Y, XY.
6. Gieo ñoàng thôøi hai con suùc saéc. Goïi X1, X2 laàn löôït laø soá chaám xuaát hieän treân hai
con suùc saéc ñoù. Tìm baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân sau ñaây
a) Y1 = X1 + X2
b) Y2 = X1 – X2
c) Y3 = max(X1, X2).
7. Moät ngöôøi coù moät chuøm chìa khoùa goàm 5 chieác gioáng nhau, trong ñoù chæ coù 2 chieác
môû ñöôïc cöûa. Ngöôøi ñoù thöû ngaãu nhieân töøng chieác (thöû xong boû ra ngoaøi) cho ñeán khi tìm
ñuùng chìa môû ñöôïc cöûa. Goïi X laø soá laàn thöù caàn thieát. Haõy laäp baûng phaân phoái xaùc suaát vaø
tính kì voïng, phöông sai cuûa X.
8. Moät oâtoâ ñi treân ñoaïn ñöôøng coù 3 ñeøn tín hieäu giao thoâng hoaït ñoäng ñoäc laäp. Tính
kì voïng, phöông sai, ñoä leäch cuûa soá laàn oâtoâ döøng khi ñi treân ñoaïn ñöôøng ñoù, bieát raèng chæ
tín hieäu xanh môùi ñöôïc pheùp ñi vaø
a) caû 3 ñeøn ñeàu coù thôøi gian tín hieäu xanh laø 30 giaây, tín hieäu vaøng laø 5 giaây, tín
hieäu ñoû laø 15 giaây.
b) ôû ñeøn thöù nhaát thôøi gian daønh cho ba tín hieäu ñoù laàn löôït laø : 40 giaây, 10 giaây,
30 giaây ; ôû ñeøn thöù hai : 25 giaây, 5 giaây, 10 giaây ; ôû ñeøn thöù ba 20 giaây, 5
giaây, 35 giaây.
9. Cho X, Y laø hai ñaïi löôïng ngaãu nhieân ñoäc laäp coù baûng phaân phoái xaùc suaát nhö sau
X 0 1 2 3 Y 0 1 2 3 4
P 0,4 0,3 0,2 0,1 P 0,1 0,3 0,4 0,15 0,05
Tìm baûng phaân phoái xaùc suaát vaø tính kì voïng, phöông sai cuûa X + Y, XY.
10. Cho ñaïi löôïng ngaãu nhieân X coù haøm maät ñoä xaùc suaát
kx 2 (1  x) , neáu 0  x  1
f(x) = 
 0 , neáu x  0,1
a) Tìm k.
b) Tìm haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X.
c) Tính kì voïng, phöông sai cuûa X.
44
  π π 
a cos x , neáu x   , 
f(x) = 
  2 2 
 0  π π 
 , neá
u x   , 
  2 2 
a) Tìm a.
b) Vieát bieåu thöùc cuûa haøm phaân phoái xaùc suaát.
π
c) Tìm P(0  X  ).
4
 π 
d) Neáu quan saùt X 5 laàn thì bao nhieâu laàn X nhaän giaù trò thuoäc 0,  laø coù khaû
 4 
naêng nhaát? Tính xaùc suaát ñoù.
12. Cho ñaïi löôïng ngaãu nhieân X coù haøm phaân phoái xaùc suaát
1 1
F(x) =  arctgx .
2 π
a) Tìm haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa X.
b) Tính P(0 < X < 1).
13. Haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù daïng
 x2 2
2a
F(x) = 1  e , khi x  0
 0 , khi x  0
a) Haõy tìm haøm maät ñoä xaùc suaát töông öùng.
b) Tính xaùc suaát ñeå ñaïi löôïng ñoù nhaän giaù trò trong khoaûng (0, ln2).
a(x  2)(x  4) , neáu x  2,4 
f(x) = 
 0 , neáu x  2,4 
a) Tìm a.
b) Tính kì voïng, phöông sai cuûa X.
15. Cho haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa ñaïi löôïng ngaãu nhieân X
f(x) = e-/x/
Haõy tính  vaø tìm kì voïng, phöông sai, ñoä leäch cuûa X.
45
CHÖÔNG IV
CAÙC QUY LUAÄT PHAÂN PHOÁI

1. Caùc phaân phoái rôøi raïc
a) Phaân phoái nhò thöùc
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X = 0, 1,…,n ñöôïc goïi laø coù phaân phoái nhò thöùc, neáu toàn taïi
soá p  (0, 1) sao cho
P(X = k) = C nk pk(1 – p)n – k , k = 0, n .
Khi ñoù ta kí hieäu X  B(n, p).
Neáu X coù phaân phoái nhò thöùc thì
E(X) = np, D(X) = npq, trong ñoù q = 1 – p.
b) Phaân phoái sieâu boäi
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X = 0, 1,…,n ñöôïc goïi laø coù phaân phoái sieâu boäi, neáu toàn taïi
caùc soá töï nhieân N, M sao cho n  M  N vaø
C k C nk
P(X = k) = M nNM , k = 0, n .
CN
Khi ñoù ta kí hieäu X  H(N, M, n).
Neáu X coù phaân phoái sieâu boäi thì
Nn M
E(X) = np, D(X) = npq , trong ñoù p = , q = 1 –p.
N 1 N
c) Phaân phoái Poisson
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X = 0, 1,…,n,… ñöôïc goïi laø coù phaân phoái Poisson, neáu toàn taïi
soá a > 0 sao cho
e a a k
P(X = k) = , k = 0, 1, …
k!
Khi ñoù ta kí hieäu X  P(a).
Neáu X coù phaân phoái Poisson thì
E(X) = a, D(X) = a.
2. Caùc phaân phoái lieân tuïc
a) Phaân phoái ñeàu
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X ñöôïc goïi laø coù phaân phoái ñeàu treân a, b, neáu haøm maät ñoä xaùc
suaát cuûa X coù daïng
 1
 , khi x  a, b
f(x) =  b  a
 0 , khi x  a, b
Neáu X coù phaân phoái ñeàu treân a, b thì
ab (b  a) 2
E(X) = , D(X) =
2 12
46
b) Phaân phoái muõ
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X ñöôïc goïi laø coù phaân phoái muõ, neáu haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa X
coù daïng
e x , khi x  0,
f(x) = 
 0 , khi x  0,
trong ñoù  > 0.
Neáu X coù phaân phoái muõ vôùi tham soá  thì
1 1
E(X) = , D(X) = .
λ λ 2
c) Phaân phoái chuaån
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X ñöôïc goïi laø coù phaân phoái chuaån, neáu haøm maät ñoä xaùc suaát
cuûa X coù daïng
( x )2
1 
f(x) = e 2 ,  > 0 ( x  R )
2
 2
Khi ñoù ta kí hieäu X  N (, 2).
Neáu X coù phaân phoái chuaån thì
E(X) = , D(X) = 2.
Khi X  N (0 ; 1) ta coøn noùi X coù phaân phoái chuaån chuaån taéc. Khi aáy, haøm maät ñoä
xaùc suaát cuûa X coù daïng
x2
1 
f(x) = e 2
(xR)
2π
vaø ñöôïc goïi laø haøm maät ñoä Gauss.
u
Neáu f(x) laø haøm maät ñoä Gauss thì haøm F(u) =  f ( x)

dx ñöôïc goïi laø haøm phaân phoái
u
Gauss, haøm (u) =  f ( x) dx ñöôïc goïi laø haøm Laplace
0
(uR)
Ta coù

 F u     u ; u  R.
1
 2
  u    u ; u  R.
Neáu X  N (0 ; 1) thì
(1) P (a < X < b) =  (b) -  (a);
(2) P ( X < a) = 2 (a) , a > 0.
Neáu X  N (, 2) thì
 bμ  aμ
(1) P (a < X < b) =    -   ;
 σ   σ 
 
(2) P ( X  μ < ) = 2    ;
 
(3) P ( X  μ < K) = 2  (K).
47
d) Phaân phoái “khi bình phöông”
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X2 ñöôïc goïi laø coù phaân phoái “khi bình phöông” n baäc töï do,
neáu
X2 = X12 + X 22 + …. + X 2n ,
trong ñoù X1, X2, …, Xn laø caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân ñoäc laäp coù phaân phoái chuaån
chuaån taéc.
Khi aáy ta kí hieäu X2   2 (n).

Haøm  (x) = t e t dt ñöôïc goïi laø haøm Gamma.
x 1
0
2 2
Neáu X   (n) thì
(1) Haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa X2 laø
  2x n
1
e x 2
, neáu x  0 ,
fn (x) = 
 0
 , neáu x  0.
(2) E (X2) = n , D (X2) = 2n.
e) Phaân phoái Student
Ñaïi löôïng ngaãu nhieân X ñöôïc goïi laø coù phaân phoái Student n baäc töï do, neáu
U n
X= , trong ñoù U  N (0 ; 1), V  2 (n).
V
Khi ñoù ta kí hieäu X  T (n).
Neáu X  T (n) thì
(1) Haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa X laø
 n 1 n 1
  2 
2   x  2
fn(x) =  1   ;
n n 
n  
2
n
(2) E(X) = 0 , D (X) = .
n2
3. Caùc ñònh lyù giôùi haïn
a) Baát ñaúng thöùc Chebyshev.
Vôùi moïi  > 0 vaø moïi ñaïi löôïng ngaãu nhieân X, ta coù
D(X)
P ( X  E(X) ≥ )  .
ε 2
b) ñònh lyù Chebyshev
Neáu X1, X2, … laø daõy caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân ñoäc laäp töøng ñoâi, coù phöông sai bò
chaën ñeàu (töùc laø toàn taïi C > 0 ñeå D(XK)  C vôùi moïi k) thì vôùi moïi  > 0 ta coù
1 n 1 n 
lim P 
n  n K 1
 X K   E(X K )  ε   1 .
n K 1 
 
48
Khi aáy, vôùi n khaù lôùn ta coù xaáp xæ sau ñaây
1 n 1 n
 K n  EX K  .
n K 1
X 
K 1
c) Ñònh lyù Bernoulli
Neáu m laø soá laàn thaønh coâng trong daõy n pheùp thöû Bernoulli vôùi xaùc suaát thaønh coâng p
thì
m 
lim P  p  ε   1 .
n  n 
Khi ñoù, vôùi n khaù lôùn ta coù xaáp xæ
m
p  .
n
d) Ñònh lyù giôùi haïn trung taâm (Liapounov)
Giaû söû X1, X2, … laø caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân.
Ñaët
2 3
K = E(Xk), σ K = D (XK), CK = E X K  μ K
n n n
Yn   XK , e n  μ 2
K ,dn   σ 2K .
K 1 K 1 K 1
Neáu X1, X2, … ñoäc laäp töøng ñoâi vaø
n
 CK
K 1
lim 3/ 2
0
n   n 
 σ 2
K

 
 K 1 
thì
 Y  en 
lim P a  n  b   (b)  (a),
n  
 dn 
vôùi moïi a, b (a<b),  laø haøm Laplace.
Khi ñoù, vôùi n khaù lôùn coù theå xem
Yn  e n
dn
 N (0 ; 1) hay Yn  N e n , d 2n .  
Ñaëc bieät, neáu E(XK) = , D(XK) = 2 vôùi moïi k, thì vôùi n khaù lôùn coù theå xem
 2
1
X1  X 2  ...  X n   N μ , σ  .
n  n 
Trong thoáng keâ ta xem n laø ñuû lôùn neáu n  30.
4. Caùc coâng thöùc tính gaàn ñuùng xaùc suaát
a) Phaân phoái sieâu boäi vaø phaân phoái nhò thöùc
49
 M
Cho X  H (N, M, n). Neáu N khaù lôùn so vôùi n, ta coù theå xem X  B  n,  . Khi ñoù,
 n
ta coù coâng thöùc gaàn ñuùng
nk
C Mk C Nn kM
k
M   M 
P (X = k) =  C Nk   1  
N  N
n
CN
b) Phaân phoái nhò thöùc vaø phaân phoái Poisson
Cho X  B (n, p). Neáu p khaù beù vaø n khaù lôùn coù theå xem X  P (np). Khi ñoù
e  np (np) k
P(X = k) = C nk p k 1  p 
n K
 .
k!
c) Phaân phoái nhò thöùc vaø phaân phoái chuaån
Cho X  B (n, p). Khi n khaù lôùn, p khoâng quaù beù, ta coù
 k  np 
P(X = k) = C nk p k 1  p 
1
f ,
n K

np(1  p)  np(1  p) 
K2
 C nK p k 1  p 
n K
P (k1  X  k2) = 
K  K1
 k  np   
  2    k1  np 
 np(1  p)   np(1  p) 
   
trong ñoù f laø haøm maät ñoä Gauss,  laø haøm Laplace

1. AÙp duïng caùc phaân phoái rôøi raïc
Baøi 1. Moät loâ haøng coù 500 saûn phaåm, trong ñoù coù 400 saûn phaåm loaïi moät. Laáy ngaãu
nhieân töø loâ haøng ñoù ra 200 saûn phaåm ñeå kieåm tra. Goïi X laø soá saûn phaåm loaïi moät coù trong
200 saûn phaåm ñoù. Haõy tính kì voïng vaø phöông sai cuûa X.
Giaûi
Ta coù X  H (500, 400, 200), töùc laø X coù phaân phoái sieâu boäi vôùi N = 500, M = 400,
n = 200.
Suy ra
M
p= = 0,8 ; q = 1 – p = 0,2.
N
Vaäy
E (X) = np = 200 . 0,8 = 160,
Nn 300
D (X) = npq = 200 . 0,8 . 0,2 .  19,238.
N 1 499
Baøi 2. Moät xaï thuû baén 40 vieân ñaïn. Bieát xaùc suaát baén truùng muïc tieâu cuûa moãi vieân ñaïn
ñeàu laø 0,7. Tính kì voïng, phöông sai, ñoä leäch cuûa soá vieân ñaïn truùng muïc tieâu.
Giaûi
Ta coù X  B (40 ; 0,7), töùc laø X coù phaân phoái nhò thöùc vôùi n = 40, p = 0,7. Do ñoù
E (X) = np = 40 . 0,7 = 28,
D(X) = np (1-p) = 40 . 0,7 . 0,3 = 8,4 ,
 (X) = D(X) = 2,898.
50
2. AÙp duïng caùc phaân phoái lieân tuïc
Baøi 3. Troïng löôïng cuûa moät loaïi saûn phaåm do moät nhaø maùy saûn xuaát laø ñaïi löôïng ngaãu
nhieân coù phaân phoái chuaån vôùi kì voïng laø 250 gam vaø phöông sai laø 25. Saûn phaåm ñöôïc
goïi laø loaïi moät neáu troïng löôïng töø 245 gam ñeán 260 gam. Tìm tæ leä saûn phaåm loaïi moät
cuûa nhaø maùy ñoù.
Giaûi
Goïi X laø troïng löôïng cuûa loaïi saûn phaåm ñoù. Theo ñeà baøi X  N (250, 25). Ta caàn tìm
P (245  X  260).
Ta coù a = 245 , b = 260 ,  = 250,  = 25 = 5.
Do ñoù
bμ aμ
P (245  X  260) =       (2)  (1)  (2)  (1).
 σ   σ 
Tra baûng haøm soá Laplace, ta ñöôïc  (1) = 0,3413,  (2) = 0,4772.
Vaäy, tæ leä saûn phaåm loaïi moät cuûa nhaø maùy laø
P (245  X  260) = 0,8185.
Baøi 4. Moät loaïi chi tieát maùy ñöôïc xem laø ñaït tieâu chuaån, neáu ñöôøng kính cuûa noù sai
leäch so vôùi ñöôøng kính thieát keá khoâng quaù 0,33mm. Cho bieát ñöôøng kính cuûa loaïi chi tieát
maùy ñoù laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù phaân phoái chuaån vôùi ñoä leäch laø 0,3mm.
Tìm soá chi tieát ñaït tieâu chuaån trung bình khi saûn xuaát 200 chi tieát.
Giaûi
Goïi X laø soá chi tieát ñaït tieâu chuaån trong soá 200 chi tieát saûn xuaát ra thì X  B (200, p)
, trong ñoù p laø xaùc suaát saûn xuaát ñöôïc moät chi tieát ñaït tieâu chuaån.
Roõ raøng, soá chi tieát ñaït tieâu chuaån trung bình khi saûn xuaát 200 chi tieát laø kì voïng cuûa
X. Ñeå tính E(X), tröôùc heát ta tìm p.
Goïi Y laø ñöôøng kính cuûa loaïi chi tieát maùy ñoù. Theo ñeà baøi, Y  N ( ; 0,32). Do ñoù
p = P Y    0,33  2
 0,33 
  2(1,1)
 0,3 
Tra baûng haøm soá Laplace, ta ñöôïc  (1,1) = 0,3643.
Suy ra
p = 0,7286; E(X) = np = 200 . 0,7286 = 145,72.
Nhö vaäy, khi saûn xuaát 200 chi tieát, trung bình coù khoaûng 146 chi tieát ñaït tieâu chuaån.
3. AÙp duïng caùc ñònh lyù giôùi haïn
Baøi 5. Giaû söû tieàn ñieän maø moät gia ñình phaûi traû trong moät thaùng laø moät ñaïi löôïng
ngaãu nhieân vôùi trung bình 160 ngaøn ñoàng vaø ñoä leäch 1 ngaøn ñoàng. AÙp duïng baát ñaúng thöùc
Chebyshev, haõy xaùc ñònh soá M nhoû nhaát ñeå vôùi xaùc suaát khoâng beù hôn 0,99, soá tieàn ñieän
phaûi traû trong moät naêm cuûa gia ñình ñoù khoâng quaù M ñoàng.
Giaûi
Goïi XK laø soá tieàn ñieän phaûi traû trong thaùng k, k = 1,12 , S laø soá tieàn ñieän phaûi traû
trong moät naêm.
Ta coù XK  N (160 ; 12), k = 1,12 , neân
12
S   Xk
k 1
laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù
51
 = E (S) = 160.12 = 1920,
2 = D(S) = 12 . 12 = 12.
Theo ñeà baøi, ta caàn tìm M nhoû nhaát ñeå
P (S  M)  0,99.
Giaû söû  > 0. AÙp duïng baát ñaúng thöùc Chebyshev, ta coù
12
P ( S  1920  )  2 ,
ε
hay
12
P ( S  1920  )  1 - 2
.
ε
Maët khaùc, vì
S  1920    1920 -   S  1920 + ,
neân baøi toaùn tìm M ñöôïc ñöa veà baøi toaùn tìm  nhoû nhaát sao cho
P ( S  1920  )  0,99.
Muoán vaäy, ta phaûi coù
12
1- 2  0,99.
ε
Suy ra   34,64
Vaäy giaù trò nhoû nhaát cuûa  laø 34,64.
Töø ñoù, giaù trò nhoû nhaát cuûa M laø
1920 +  = 1954,64 (ngaøn ñoàng).
4. Tính gaàn ñuùng xaùc suaát
Neáu X coù phaân phoái nhò thöùc, X  B (n, p) vôùi p khaù beù, n khaù lôùn thì aùp duïng phaân
phoái Poisson ñeå tính xaùc suaát P (X = k).
Neáu X  B (n, p) vôùi p khoâng quaù lôùn, khoâng quaù beù, n khaù lôùn thì aùp duïng haøm
maät ñoä Gauss ñeå tính P (X=k) hoaëc aùp duïng haøm Laplace ñeå tính P(k1  X  k2).
Baøi 6. Moät chung cö coù 160 hoä gia ñình. Xaùc suaát ñeå moãi hoä coù söï coá veà ñieän vaøo
buoåi toái laø 0,02. Tính xaùc suaát ñeå trong moät buoåi toái coù
a) 4 gia ñình gaëp söï coá veà ñieän.
b) töø 2 ñeán 5 gia ñình gaëp söï coá veà ñieän.
Giaûi
Goïi X laø soá gia ñình gaëp söï coá veà ñieän trong moät buoåi toái ôû chung cö ñoù.
a) Caùch thöù nhaát. Ta coù X  B (160 ; 0,02) neân aùp duïng phaân phoái nhò thöùc, ta ñöôïc
4
P (X = 4) = C160 0,024 0,98156  0,17999.
Caùch thöù hai. Vì n =160 khaù lôùn, p = 0,02 khaù beù neân X coù xaáp xæ phaân phoái Poisson
vôùi
a = np = 160 . 0,02 = 3,2.
Tra baûng phaân phoái Poisson, ta ñöôïc
P(X = 4) = 0,17809.
Neáu khoâng tra baûng, aùp duïng coâng thöùc, ta ñöôïc
52
e 3,2 3,2 4
P (X = 4) = = 0,17809.
41
b) AÙp duïng phaân phoái Poisson, ta ñöôïc

5  2 3,2 3 3,2 4 3,2 5 
3, 2  3,2
P (2  X  5) =  P ( X  k )  e
 2!

3!

4 !

5!
 = 0,72339.

k 2  
Baøi 7. Moät ñeà thi traéc nghieäm coù 100 caâu hoûi, xaùc suaát traû lôøi ñuùng moãi caâu cuûa moät
sinh vieân laø 0,4. Tính xaùc suaát ñeå sinh vieân ñoù traû lôøi ñuùng
a) 50 caâu hoûi.
b) ít nhaát 50 caâu hoûi.
Giaûi
Xem pheùp thöû laø traû lôøi moät caâu hoûi, ta coù n = 100 pheùp thöû ñoäc laäp. Goïi A laø bieán
coá sinh vieân traû lôøi ñuùng caâu hoûi ñoù, theo ñeà baøi, P(A) = p = 0,4.
Goïi X laø soá caâu sinh vieân traû lôøi ñuùng thì X  B(100 ; 0,4). Vì n khaù lôùn vaø p khoâng
quaù lôùn, khoâng quaù beù neân X coù xaáp xæ phaân phoái chuaån, töùc laø X  N(, 2), trong ñoù
 = np = 40, 2 = np(1 – p) = 24.
a) AÙp duïng haøm maät ñoä Gauss, ta coù
1  50  40  1
P(X = 50) = f  f (2,04) .
24  24  24
Tra baûng haøm soá Gauss ta ñöôïc
f(2,04) = 0,0498.
Vaäy
0,0498
P(X = 50) = = 0,0102.
24
b) AÙp duïng haøm soá Laplace, ta coù
 100  40   50  40 
P(50  X  100) = Φ    Φ   Φ (12,25)  Φ (2,04).
 24   24 
Tra baûng haøm soá Laplace ta ñöôïc
Φ (12,25)  0,5 ; Φ(2,04)  0,4793 .
Vaäy
P(60  X  100) = 0,0207.
Baøi 8. Saûn phaåm cuûa moät nhaø maùy ñöôïc ñoùng thaønh töøng hoäp, moãi hoäp 10 saûn phaåm.
Goïi X laø soá saûn phaåm loaïi moät coù trong hoäp. Cho bieát X coù phaân phoái xaùc suaát nhö sau
X 7 8 9 10
P 0,2 0,3 0,3 0,2
Tieán haønh kieåm tra 300 hoäp theo caùch sau.
Moãi hoäp choïn ngaãu nhieân 3 saûn phaåm ñeå kieåm tra. Neáu thaáy coù ít nhaát 2 saûn phaåm
loaïi moät thì nhaän hoäp ñoù.
a) Tìm xaùc suaát ñeå coù ít nhaát 240 hoäp ñöôïc nhaän.
b) Tìm soá hoäp ñöôïc nhaän coù khaû naêng lôùn nhaát.
53
Giaûi
a) Xem pheùp thöû laø kieåm tra moät hoäp, ta coù n = 300 pheùp thöû ñoäc laäp. Goïi N laø bieán coá
nhaän hoäp. Ta tính P(N) = p.
Goïi Ni laø bieán coá coù i saûn phaåm loaïi moät trong 3 saûn phaåm ñöôïc kieåm tra ôû moãi hoäp,
i= 0,3 .
Ta coù
N = N2 + N3
vaø N2, N3 xung khaéc. Do ñoù
P(N) = P(N2) + P(N3).
Goïi Mk laø bieán coá coù k saûn phaåm loaïi moät trong soá 10 saûn phaåm cuûa hoäp, k = 0,10 .
Theo ñeà baøi, M7, M8, M9, M10 taïo thaønh moät nhoùm ñaày ñuû (vì chuùng xung khaéc töøng ñoâi
vaø toång xaùc suaát baèng 1). AÙp duïng coâng thöùc xaùc suaát ñaày ñuû, ta coù
P(N2) = P(M7)P(N2/M7) + … + P(M10)P(N2/M10),
P(N3) = P(M7)P(N3/M7) + … + P(M10)P(N3/M10).
Caùc xaùc suaát P(Mk), k = 7,10 , ñaõ ñöôïc cho trong baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X ;
baèng ñònh nghóa ta tính ñöôïc
P(Ni/Mk) , i = 2,3 ; k = 7,10 .
Chaúng haïn,
C 27 C13 C 37
P(N2/M7) = 3
, P(N3/M7) = 3 .
C10 C10
Suy ra
C 27 C13 C 82 C12 C 29 C11
P(N2) = 0,2. 3
+ 0,3 3
+ 0,3 3
+ 0,2.0 = 0,335,
C10 C10 C10
C 73 C 38 C 39
P(N3) = 0,2. 3 + 0,3. 3 + 0,3 3 + 0,2.1 = 0,41.
C10 C10 C10
Vaäy
P(N) = 0,335 + 0,41 = 0,745.
. Goïi Y laø soá hoäp ñöôïc nhaän trong 300 hoäp ñaõ kieåm tra.
Ta caàn tìm P(240  Y  300).
Ta coù Y  B(300 ; 0,745), vì n khaù lôùn , p khoâng quaù lôùn, khoâng quaù beù neân coù theå
xem Y coù xaáp xæ phaân phoái chuaån Y  N(, 2), vôùi  = np = 223,5 ;
2 = np(1 – p) = 56,9925,  = 7,5493.
AÙp duïng haøm soá Laplace, ta ñöôïc
 300  223,5   240  223,5 
P(275  Y  300) =     
 7,5493   7,5493 
= Φ (10,13) - Φ (2,186) = 0,5 – 0,4854 = 0,0146.
c) Ta coù
Y  B(300 ; 0,745) vaø n = 300, p = 0,745, q = 0,255
neân
np - q = 223,245 = 223.
Vaäy, soá hoäp ñöôïc nhaän coù khaû naêng lôùn nhaát laø 223 hoaëc 224 hoäp.
54
C. BAØI TAÄP
1. Moät loâ haøng coù 700 chi tieát, trong ñoù coù 250 chi tieát ñaït tieâu chuaån. Laáy ngaãu nhieân
töø loâ haøng ñoù ra 80 chi tieát, goïi X laø soá chi tieát ñaït tieâu chuaån laáy ñöôïc. Tính kì voïng,
phöông sai cuûa X.
2. Cho X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân vôùi E(X) = 5, D(X) = 0,16.
a) Tính xaùc suaát nhoû nhaát ñeå X  (3 ; 7).
b) Chöùng minh raèng
P(2 < X < 8)  0,98.
c) Chöùng minh raèng, neáu X1, X2,…, X9 laø caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân ñoäc laäp coù
cuøng phaân phoái xaùc suaát vôùi X, thì
X  X 2  ...  X 9
P( 3 < 1  7)  0,99 .
9
3. Troïng löôïng cuûa moät toa taøu laø moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù giaù trò trung bình
baèng 65 taán vaø ñoä leäch laø 0,9 taán. Tìm xaùc suaát ñeå troïng löôïng toa taøu khoâng vöôït quaù 70
taán nhöng vaãn lôùn hôn 60 taán, bieát raèng troïng löôïng naøy tuaân theo luaät phaân phoái chuaån.
4. Xaùc suaát ñeå moät haït thoùc gioáng bò leùp laø 0,006. Tính xaùc suaát sao cho trong soá
1000 haït thoùc gioáng coù
a) ñuùng 6 haït leùp.
b) khoâng ít hôn 3 haït leùp.
c) khoâng nhieàu hôn 5 haït leùp.
5. Xaùc suaát sinh moät beù trai laø 0,51. Tìm xaùc suaát ñeå trong 200 em beù, soá beù trai ít
hôn soá beù gaùi.
6. Moät ñeà thì goàm 45 caâu hoûi, vôùi moãi caâu hoûi thí sinh caàn choïn moät trong boán caâu
traû lôøi keøm theo, trong ñoù chæ coù moät caâu traû lôøi ñuùng.
Moät sinh vieân hoaøn toaøn khoâng hoïc baøi, khi ñi thi choïn ngaãu nhieân moät trong boán caâu
traû lôøi. Tìm xaùc suaát
a) sinh vieân ñoù traû lôøi ñuùng 30 caâu hoûi.
b) sinh vieân ñoù traû lôøi ñuùng ít nhaát 23 caâu hoûi.
c) sinh vieân ñoù traû lôøi ñuùng nhieàu nhaát 20 caâu hoûi.
7. Moät maùy tính ñieän töû goàm 10000 boùng baùn daãn, chia laøm ba loaïi.
Loaïi moät coù 1000 boùng, xaùc suaát hoûng cuûa moãi boùng laø 0,0005. Loaïi hai coù 3000
boùng, xaùc suaát hoûng töông öùng laø 0,0003. Loaïi ba coù xaùc suaát hoûng töông öùng laø 0,0001.
Maùy tính ngöøng laøm vieäc neáu coù ít nhaát hai boùng baùn daãn bò hoûng.
Tìm xaùc suaát maùy tính ngöøng laøm vieäc, neáu caùc boùng hoûng hay toát ñoäc laäp vôùi nhau.
8. Cho ñaïi löôïng ngaãu nhieân X coù phaân phoái ñeàu treân 0, 1. Tìm xaùc suaát sao cho
trong 100 laàn quan saùt veà X thì coù 60 laàn X nhaän giaù trò thuoäc (0,2 ; 0,7).
9. Moät maùy saûn xuaát haøng loaït saûn phaåm. Caùc saûn phaåm ñöôïc xem laø ñaït tieâ u chuaån
neáu troïng löôïng cuûa noù sai leäch so vôùi troïng löôïng quy ñònh khoâng quaù 0,588. Bieát troïng
löôïng cuûa saûn phaåm do maùy saûn xuaát ra laø moät ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù phaân phoái chuaån
vôùi phöông sai 0,09. Tìm xaùc suaát ñeå trong 10 saûn phaåm do maùy saûn xuaát seõ coù ít nhaát 4
saûn phaåm ñaït tieâu chuaån.
55
10. ÔÛ moät xí nghieäp may xuaát khaåu, sau khi quaàn aùo may xong, ngöôøi ta ñoùng thaønh
töøng hoäp, moãi hoäp 3 boä quaàn aùo. Khi ñoùng hoäïp coù theå xaûy ra hieän töôïng xeáp aùo quaàn
nhaàm soá. Cho bieát xaùc suaát xeáp aùo ñuùng soá laø 0,7, xeáp quaàn ñuùng soá laø 0,8 vaø hoäp seõ ñöôïc
chaáp nhaän neáu soá löôïng quaàn xeáp ñuùng soá baèng soá löôïng aùo xeáp ñuùng soá.
a) Kieåm tra ngaãu nhieân 100 hoäp cuûa xí nghieäp. Tìm xaùc suaát coù 50 hoäp ñöôïc
chaáp nhaän.
b) Phaûi kieåm tra ít nhaát bao nhieâu hoäp ñeå xaùc suaát coù ít nhaát moät hoäp ñöôïc chaáp
nhaän lôùn hôn hay baèng 0,9.
56
CHÖÔNG V
LYÙ THUYEÁT MAÃU
A. TOÙM TAÉT LYÙ THUYEÁT
1. Maãu vaø phöông phaùp choïn maãu
a) Toång theå vaø maãu
Taäp hôïp coù phaàn töû laø taát caû caùc ñoái töôïng maø ta nghieân cöùu ñöôïc goïi laø toång theå.
Moät taäp con cuûa toång theå ñöôïc goïi laø maãu töø toång theå ñoù. Soá phaàn töû cuû a maãu ñöôïc
goïi laø kích thöôùc maãu.
b) Caùc phöông phaùp choïn maãu
- Maãu ngaãu nhieân laø maãu ñöôïc choïn töø toång theå moät caùch ngaãu nhieân.
- Maãu hoaøn laïi laø maãu ñöôïc choïn theo caùch laáy moät phaàn töû cuûa toång theå ra quan saùt,
sau ñoù boû vaøo toång theå roài môùi laáy phaàn töû tieáp theo ñeå quan saùt.
- Maãu khoâng hoaøn laïi laø maãu ñöôïc choïn baèng caùch phaàn töû ñaõ laáy ra quan saùt thì loaïi
ra khoûi toång theå.
Neáu soá phaàn töû cuûa toång theå lôùn thì maãu hoaøn laïi vaø khoâng hoaøn laïi coù theå xem laø
nhö nhau.
Trong giaùo trình naøy ta xem maãu laø maãu hoaøn laïi.
c) Caùch kí hieäu maãu, maãu thu goïn
- Maãu ñònh tính laø maãu maø ta chæ quan taâm ñeán caùc phaàn töû cuûa noù coù moät tính chaát 
naøo ñoù hay khoâng. Khi ñoù maãu ñöôïc cho döôùi daïng
. Kích thöôùc maãu : n
. Soá phaàn töû coù tính chaát  : k.
- Maãu ñònh löôïng laø maãu maø ta quan taâm ñeán moät yeáu toá veà löôïng cuûa caùc phaàn töû.
Khi ñoù maãu coù kích thöôùc n ñöôïc cho döôùi daïng
X = (x1, x2,…, xn),
trong ñoù xi laø giaù trò cuûa phaàn töû thöù i cuûa maãu, i = 1, n .
Neáu maãu coù caùc phaàn töû nhaän giaù trò gioáng nhau, thì maãu ñöôïc cho döôùi daïng thu
goïn nhö sau
X x1 x2 … xm
Taàn soá n1 n2 … nm
trong ñoù x1 < x2 < … < xm laø caùc giaù trò cuûa caùc phaàn töû thuoäc maãu, n i laø soá phaàn töû cuûa maãu
cuøng coù giaù trò xi, i = 1, m , n1 + n2 + … + nm = n. Neáu ni laø soá phaàn töû cuûa maãu nhaän giaù trò
trong khoaûng (ai, bi) thì ta xem chuùng nhaän giaù trò chung laø
ai  bi
xi = , i = 1, m .
2
2. Caùc ñaëc tröng cuûa maãu

a) Ñoái vôùi maãu ñònh tính
Cho maãu ñònh tính coù n phaàn töû, trong ñoù coù k phaàn töû coù tính chaát . Ta goïi tæ soá
k
f=
n
57
laø tæ leä maãu (coù tính chaát ).
Neáu toång theå coù tæ leä p thì
p(1  p)
E(f) = p, D(f) = .
n
p(1  p)
Vôùi n  30 ta co ù f  N(p ; )
n
fp
hay n  N(0 ; 1).
f (1  f )
b) Ñoái vôùi maãu ñònh löôïng
Cho maãu ñònh löôïng döôùi daïng thu goïn.
Ta goïi soá
1 m
X   xini .
n i1
laø trung bình maãu.
1 m 2
Ñaët X 2   xi ni .
n i 1
Khi ñoù

- Soá S 2 = X 2  (X) 2 ñöôïc goïi laø phöông sai maãu,
n 2
- Soá S2 = S ñöôïc goïi laø phöông sai maãu hieäu chænh,
n 1
- Soá S = S2 ñöôïc goïi laø ñoä leäch maãu hieäu chænh.
Neáu toång theå coù kì voïng , phöông sai 2, thì moïi maãu kích thöôùc n ñeàu coù
σ 2
E( X ) = , D( X ) = ,
n

n -1 2
E( S 2 ) = σ , E(S2) = 2.
n
Neáu toång theå coù phaân phoái chuaån thì
2
σ Xμ
X  N( μ, ) hay n  N(0 ; 1) .
n σ
S2
Vôùi n  30 coù theå xem toång theå coù phaân phoái chuaån neân X  N( μ, ).
n
Vôùi n < 30, toång theå coù phaân phoái chuaån, ta coù
Xμ
n  T(n  1) .
S
1. Tính ñaëc tröng cuûa maãu ñònh tính
k Soá phaàn töû coù tính chaát  cuûa maãu

f= 
n Soá phaàn töû cuûa maãu
58
Baøi 1. Tröôùc kì baàu cöû, ngöôøi ta phoûng vaán 1575 cöû tri thì thaáy coù 1212 ngöôøi traû lôøi
laø uûng hoä öùng cöû vieân A. Tính tæ leä maãu uûng hoä öùng cöû vieân ñoù.
Giaûi
Ta coù toång theå laø toaøn boä soá cöû tri, maãu laø nhoùm cöû tri ñöôïc phoûng vaán, tính chaát  laø
“uûng hoä öùng cöû vieân A”. Do ñoù
- Soá phaàn töû cuûa maãu : n = 1575
- Soá phaàn töû coù tính chaát  cuûa maãu : k = 1212.
Vaäy tæ leä maãu uûng hoä öùng cöû vieân A laø
k 1212
f=   0,7695 .
n 1575
Baøi 2. Ngöôøi ta baét ñöôïc 1200 con caù, ñaùnh daáu roài thaû laïi vaøo hoà. Sau moät thôøi gian
baét laïi 250 con thì thaáy coù 32 con bò ñaùnh daáu. Tìm tæ leä maãu bò ñaùnh daáu.
Giaûi
Toång theå laø toaøn boä soá caù trong hoà, maãu laø nhöõng con ñöôïc baét leân, tính chaát  laø “bò
ñaùnh daáu”.
Ta coù
- Soá phaàn töû cuûa maãu : n = 250
- Soá phaàn töû coù tính chaát  cuûa maãu : k = 32
Vaäy, tæ leä maãu bò ñaùnh daáu laø
k 32
f=   0,128 .
n 250
2. Tính ñaëc tröng cuûa maãu ñònh löôïng
- Laäp baûng maãu thu goïn (neáu caàn)

- Laäp baûng tính  x i n i ,  x 2i n i (neáu caàn)
1 1
- Tính X 
n
 x i n i , X2 
n
 x 2i n i

S 2 = X 2  (X) 2
2 n 2
S = S , S= S2
n 1
Baøi 3. Ñieåm thi moân Toaùn cuûa sinh vieân moät lôùp ñöôïc ghi trong baûng sau
8 9 7 5 8 7 4 3 5 6 7 7 5 4 6 8
5 6 5 4 5 7 6 6 3 7 5 6 7 7 6 5
4 4 5 6 8 7 5 5 7 5 4 3 8 7 6 4
Haõy tính caùc ñaëc tröng maãu.
Giaûi
Ta laäp maãu thu goïn
X 3 4 5 6 7 8 9
Taàn soá 3 7 12 9 11 5 1
n = 3 + 7 + 12 + 9 + 11 + 5 + 1 = 48
59
1
X (3.3 + 4.7 + 5.12 + 6.9 + 7.11 + 8.5 + 9.1) = 5,7708 ;
48
1 2
X2  (3 .3 + 42.7 + 52.12 + 62.9 + 72.11 + 82.5 + 92.1) = 35,4792 ;
48

S 2 = 35,4792 – 5,77082 = 2,1771 ;
48
S2 = . 2,1771 = 2,2234 ;
47
S = 2,2234 = 1,4911.
Baøi 4. Ñieàu tra naêng suaát luùa cuûa moät vuøng, ta coù baûng soá lieäu sau
Naêng suaát luùa (taï/ha) 41 44 45 46 48 52 54
Dieän tích coù naêng suaát luùa töông öùng (ha) 10 20 30 15 10 10 5
Giaûi
Ta laäp baûng tính caùc soá lieäu caàn thieát
xi ni xini x 2i n i
41 10 410 16810
44 20 880 38720
45 30 1350 60750
46 15 690 31740
48 10 480 23040
52 10 520 27040
54 5 270 14580
 n = 100 4600 212680
Do ñoù
4600 212680
X = 46 ; X 2   2126,8 ;
100 100

S 2 = 2126,8 – 462 = 10,8 ;
100
S2 = .10,8 = 10,9091 ; S = 3,3029.
99
Baøi 5. Ñeå nghieân cöùu nhu caàu mua gaïo ôû moät thaønh phoá, ngöôøi ta tieán haønh ñieàu tra
moät soá gia ñình vaø ghi keát quaû ôû baûng sau ñaây.
Nhu caàu Soá gia ñình Nhu caàu Soá gia ñình
(kg/thaùng)
30 – 35 45 55 – 60 182
35 – 40 68 60 – 65 151
40 – 45 103 65 – 70 115
45 – 50 179 70 – 75 94
50 - 55 208 75 - 80 55
a) Haõy tính caùc ñaëc tröng maãu.
b) Tính tæ leä maãu coù nhu caàu treân 60kg/thaùng.
60
Giaûi
a) Ta laäp baûng caùc giaù trò cuûa maãu
xi ni xini x 2i n i
32,5 45 1462,5 47531,25
37,5 68 2550 95625
42,5 103 4377,5 186043,75
47,5 179 8502,5 403868,75
52,5 208 10920 573300
57,5 182 10465 601737,5
62,5 151 9437,5 589843,75
67,5 115 7762,5 523968,75
72,5 94 6815 494087,5
77,5 55 4262,5 330343,75
 1200 66555 3846350
66555 3846350
X = 55,4625 ; X 2   3205,2917 ;
1200 1200

S = 129,2028 ; S2 = 129,3105 ; S = 11,3715.
2
b) Xem maãu ñaõ cho laø maãu ñònh tính coù kích thöôùc n = 1200 ; xem tính chaát  laø coù
nhu caàu treân 60 kg/thaùng thì soá phaàn töû coù tính chaát  cuûa maãu laø
k = 151 + 115 + 94 + 55 = 415.
Vaäy tæ leä maãu caàn tìm laø
k 415
f= = = 0,3458.
n 1200
C. BAØI TAÄP
1. Soá lieäu sau ñaây laø soá kó sö ñeán thöïc taäp taïi moät coâng ty trong voøng moät naêm ôû caùc xí
nghieäp khaùc nhau.
59 70 79 73 45 70 68 61 69 59 73 45
68 61 45 68 70 69 59 73 45 70 79 73
45 59 70 73 68 73 61 45 68 73 45 59
70 79 68 45 61 59 79 59 45 79 68 61
73 45 61 59 45 68 73 68 59 61 70 70
61
2. Ño chieàu cao cuûa moät soá thanh nieân löùa tuoåi 18 – 20 ôû tænh Tieàn Giang, ta thu ñöôïc
baûng sau ñaây
Soá ngöôøi coù chieàu cao töông öùng
Chieàu cao (cm)
154 – 158 10
158 – 162 14
162 – 166 26
166 – 170 28
170 – 174 12
174 – 178 8
178 - 182 2
a) Haõy tính caùc ñaëc tröng maãu.
b) Tính tæ leä maãu coù chieàu cao treân 1,7m.
3. Ñieåm kieåm tra moân xaùc suaát thoáng keâ cuûa moät soá sinh vieân ñöôïc cho trong baûng
sau.
Ñieåm 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Soá sinh vieân 1 2 5 10 20 48 35 22 10 5 2
a) Tính ñieåm kieåm tra trung bình vaø phöông sai maãu hieäu chænh cuûa maãu ñoù.
b) Tìm tæ leä maãu coù ñieåm kieåm tra döôùi trung bình.
4. Ñeå nghieân cöùu tuoåi thoï cuûa moät loaïi boùng ñeøn, ngöôøi ta thaép thöû 100 boùng vaø coù
soá lieäu sau.
Tuoåi thoï (giôø) Soá boùng töông öùng

1010 – 1030 2
1030 – 1050 3
1050 – 1070 8
1070 – 1090 13
1090 – 1110 25
1110 – 1130 20
1130 – 1150 12
1150 – 1170 10
1170 – 1190 6
1190 – 1210 1
Sau khi caûi tieán kó thuaät, ngöôøi ta laïi thaép thöû 100 boùng, keát quaû laø
Tuoåi thoï (giôø) 1150 1160 1170 1180 1190 1200

Soá boùng 10 15 20 30 15 10
Haõy so saùnh tuoåi thoï trung bình vaø ñoä leäch maãu hieäu chænh cuûa caùc boùng ñeøn tröôùc vaø
sau khi caûi tieán kó thuaät.
62
CHÖÔNG VI
LYÙ THUYEÁT ÖÔÙC LÖÔÏNG

1. Öôùc löôïng ñieåm
Cho X = (x1, x2,…, xn) laø moät maãu kích thöôùc n töø toång theå coù kì voïng  vaø phöông sai
2.
ˆ ˆ
 
Soá θ = θ (x1, x2,…, xn) ñöôïc goïi laø moät öôùc löôïng ñieåm cuûa ñaëc tröng  cuûa toång theå
neáu ta coi noù laø moät giaù trò gaàn ñuùng cuûa .
a) Öôùc löôïng khoâng cheäch
ˆ ˆ
 
Öôùc löôïng θ cuûa  ñöôïc goïi laø khoâng cheäch neáu E( θ ) = .
Vôùi moät maãu baát kì, ta coù
(1) f laø öôùc löôïng khoâng cheäch cuûa p ;
(2) X laø öôùc löôïng khoâng cheäch cuûa  ;
(3) S2 laø öôùc löôïng khoâng cheäch cuûa 2.
b) Öôùc löôïng hôïp lí cöïc ñaïi
Giaû söû toång theå ñaõ bieát phaân phoái nhöng chöa bieát caùc tham soá  cuûa noù. Khi ñoù,
haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa noù coù daïng f(x, ). Töø maãu ta coù haøm
L() = L(x1, x2,…, xn, ) = f(x1, ).f(x2, ) … f(xn, )
ñöôïc goïi laø haøm hôïp lí cuûa .
ˆ ˆ
 
Soá θ = θ ( x1, x2,…, xn) ñöôïc goïi laø öôùc löôïng hôïp lí cöïc ñaïi cuûa , neáu öùng vôùi giaù trò
naøy cuûa  haøm hôïp lí ñaït cöïc ñaïi.
. Neáu toång theå coù phaân phoái Poisson vaø maãu X = (x 1, x2,…, xn) thì öôùc löôïng hôïp lí
cöïc ñaïi cuûa tham soá  cuûa toång theå laø X .
. Neáu toång theå coù phaân phoái chuaån vaø maãu X = (x 1, x2,…, xn) thì öôùc löôïng hôïp lí cöïc
ˆ

ñaïi cuûa kì voïng cuûa toång theå laø X , cuûa phöông sai cuûa toång theå laø S .
2
2. Öôùc löôïng khoaûng

a) Khaùi nieäm
ˆ

Giaû söû θ laø moät öôùc löôïng ñieåm khoâng cheäch cuûa .
ˆ ˆ
 
Khoaûng ( θ - , θ + ) ñöôïc goïi laø khoaûng öôùc löôïng cuûa  vôùi ñoä tin caäy , neáu
ˆ ˆ ˆ
  
P( θ -  <  < θ + ) = P( θ -  < )   .
Soá  > 0 ñöôïc goïi laø ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng.
Thoâng thöôøng ta caàn tìm khoaûng öôùc löôïng vôùi   95% cho tröôùc.
b) Öôùc löôïng khoaûng cuûa tæ leä
. Baøi toaùn. Giaû söû toång theå goàm caùc phaàn töû coù tính chaát  vaø khoâng coù tính chaát .
Caàn öôùc löôïng tæ leä p caùc phaàn töû coù tính chaát  cuûa toång theå vôùi ñoä tin caäy  cho tröôùc.
. Phöông phaùp
- Vôùi maãu ñònh tính kích thöôùc n  30, ta tìm ñöôïc tæ leä f caùc phaàn töû coù tính chaát 
cuûa maãu.
63
γ
- Tra baûng haøm soá Laplace tìm soá z sao cho ( Z γ )  .
2
- Tìm ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng
f (1  f )
 = Zγ .
n
- Khi ñoù p = f  .
c) Öôùc löôïng khoaûng cuûa kì voïng
. Baøi toaùn . Tìm khoaûng öôùc löôïng cuûa kì voïng  cuûa toång theå vôùi ñoä tin caäy  cho
tröôùc.
.Phöông phaùp
* Tröôøng hôïp n  30
- Vôùi maãu ñònh löôïng kích thöôùc n ta tìm ñöôïc X , S.

- Tra baûng haøm soá Laplace tìm soá Z sao cho (Z) = .
2
- Tìm ñoä chính xaùc
s
  Z .
n
- Khi ñoù  = X  
* Tröôøng hôïp n tuøy yù, toång theå coù phaân phoái chuaån, ñaõ bieát phöông sai 2
σ
Khi ñoù ε  Z γ ;  = X  .
n
* Tröôøng hôïp n < 30, toång theå coù phaân phoái chuaån, chöa bieát phöông sai
- Tra baûng phaân phoái Student doøng n – 1, coät 1-, ta tìm ñöôïc soá T.
s
Khi ñoù ε  Tγ vaø  = X  .
n
c) Öôùc löôïng khoaûng cuûa phöông sai
.Baøi toaùn. Tìm khoaûng öôùc löôïng cuûa phöông sai 2 cuûa toång theå vôùi ñoä tin caäy  cho
tröôùc, bieát toång theå coù phaân phoái chuaån.
.Phöông phaùp
- Vôùi maãu ñònh löôïng kích thöôùc n ta tìm ñöôïc S2.
- Tra baûng phaân phoái “khi bình phöông” doøng n-1, caùc coät 1-,  ta ñöôïc hai soá
töông öùng laø 1, 2.
- Khi ñoù, khoaûng öôùc löôïng cuûa 2 vôùi ñoä tin caäy  laø
 (n  1) S 2 (n - 1)S2 
 ,  .
 1 2 
1. Öôùc löôïng tæ leä
Baøi 1. Tröôùc ngaøy baàu cöû toång thoáng, ngöôøi ta phoûng vaán ngaãu nhieân 1800 cöû tri thì
thaáy coù 1180 ngöôøi uûng hoä öùng cöû vieân A. Vôùi ñoä tin caäy 95%, hoûi öùng cöû vieân ñoù thu ñöôïc
toái thieåu bao nhieâu phaàn traêm soá phieáu baàu ?
64
Giaûi
Toång theå laø toaøn boä soá cöû tri caû nöôùc, caùc phaàn töû cuûa toång theå goàm hai loaïi : uûng hoä
vaø khoâng uûng hoä öùng cöû vieân A. Ta öôùc löôïng tæ leä p caùc phaàn töû uûng hoä öùng cöû vieân A
cuûa toång theå vôùi ñoä tin caäy 95%.
Ta coù maãu goàm 1800 phaàn töû, trong ñoù coù 1180 phaàn töû uûng hoä öùng cöû vieân A neân tæ
leä maãu laø
1180
f= = 0,6556.
1800
Tra baûng haøm soá Laplace ta thaáy
0,95
(1,96) =  0,475 neân Z = 1,96.
2
Ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng laø
0,6556(1  0,6556 )
 = 1,96 = 0,0220.
1800
Do ñoù tæ leä toång theå uûng hoä öùng cöû vieân A laø
P = 0,6556  0,0220,
hay 0,6336  p  0,6776.
Vaäy, toái thieåu öùng cöû vieân A seõ thu ñöôïc 63,36% soá phieáu baàu.
Baøi 2. Ngöôøi ta baét ñöôïc 1500 con thuù, ñaùnh daáu roài thaû laïi vaøo röøng. Sau moät thôøi gian
baét laïi 360 con thì thaáy coù 27 con bò ñaùnh daáu. Haõy öôùc löôïng soá thuù trong röøng vôùi ñoä
tin caäy 99%.
Giaûi
Toång theå laø toaøn boä thuù trong röøng. Soá phaàn töû cuûa toång theå laø N chöa bieát nhöng
ñöôïc chia thaønh hai loaïi : bò ñaùnh daáu vaø khoâng bò ñaùnh daáu. Soá phaàn töû bò ñaùnh daáu cuûa
toång theå laø M = 1500 ñaõ bieát. Do ñoù ñeå tìm N, ta öôùc löôïng tæ leä p caùc phaàn töû bò ñaùnh daáu
cuûa toång theå vôùi ñoä tin caäy 99%.
Ta coù soá phaàn töû cuûa maãu laø n = 360, trong ñoù soá phaàn töû bò ñaùnh daáu laø k = 27.
Suy ra tæ leä maãu
27
f= = 0,075.
360
0,99
(2,58) = = 0,495 neân Z = 2,58.
2
Ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng
0,075(1  0,075)
 = 2,58 = 0,0358.
360
Do ñoù, tæ leä caùc phaàn töû bò ñaùnh daáu cuûa toång theå laø
p = 0,075  0,0358 ,
hay 0,0392  p  0,1108.
Ta laïi coù
M M
p= neân N = .
N p
65
1500 1500
Vaäy  N ,
0,1108 0,0392
hay 13538  N  38265.
Nhö vaäy, soá thuù hieän coù trong röøng laø töø 13538 ñeán 38265 con, vôùi ñoä tin caäy 99%.
2. Xaùc ñònh kích thöôùc maãu ñònh tính
Töø coâng thöùc tính ñoä chính xaùc

f (1  f )
 = Z
n
suy ra soá phaàn töû cuûa maãu môùi
 Z 2 f (1  f ) 
n=   + 1,

2
 
trong ñoù f laø tæ leä maãu ban ñaàu.
Baøi 3. ÔÛ moät vuøng, khi khaùm beänh cho beänh nhaân, ngöôøi ta thaáy tæ leä maéc beänh tai muõi
hoïng laø 15%. Ñeå öôùc löôïng xaùc suaát maéc beänh tai muõi hoïng cuûa vuøng ñoù vôùi ñoä tin caäy
95% vaø sai soá khoâng vöôït quaù 2% thì caàn khaùm toái thieåu bao nhieâu ngöôøi ?
Giaûi
Theo ñeà baøi ta coù
- tæ leä maéc beänh cuûa maãu ban ñaàu laø f = 0,15 ;
- ñoä tin caäy  = 95% neân Z = 1,96 ;
- sai soá cuûa öôùc löôïng, hay ñoä chính xaùc laø   0,02.
Vaäy maãu caàn tìm phaûi coù soá phaàn töû
1,96 2. 0,15. (1  0,15) 
n   + 1 = 1225.
 0,02 2 
Do ñoù, toái thieåu caàn khaùm cho 1225 ngöôøi.
Baøi 4. Loâ traùi caây cuûa moät chuû haøng ñöôïc ñoùng thaønh töøng soït, moãi soït 100 traùi. Kieåm
tra 50 soït ngöôøi ta thaáy coù 450 traùi khoâng ñaït tieâu chuaån.
a) Haõy öôùc löôïng tæ leä traùi caây khoâng ñaït tieâu chuaån cuûa loâ haøng ñoù vôùi ñoä tin caäy 95%.
b) Muoán öôùc löôïng tæ leä traùi caây khoâng ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä chính xaùc 0,5% thì ñoä tin
caäy ñaït ñöôïc laø bao nhieâu ?
c) Muoán öôùc löôïng tæ leä traùi caây khoâng ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä tin caäy 99% vaø ñoä chính
xaùc 1% thì caàn kieåm tra bao nhieâu soït ?
66
Giaûi
a) Toång theå laø toaøn boä traùi caây cuûa loâ haøng. Goïi p laø tæ leä traùi caây khoâng ñaït tieâu chuaån
cuûa toång theå. Ta caàn öôùc löôïng p vôùi ñoä tin caäy 95%.
Ta coù kích thöôùc maãu
n = 50 . 100 = 5000,
tæ leä maãu khoâng ñaït tieâu chuaån
450
f= = 0,09.
5000
Vôùi ñoä tin caäy  = 0,95, tra baûng haøm soá Laplace, ta tìm ñöôïc Z = 1,96.
Töø ñoù, sai soá cuûa öôùc löôïng
0,09.(1  0,09)
 = 1,96 = 0,0079.
5000
Vaäy, tæ leä traùi khoâng ñaït tieâu chuaån cuûa loâ haøng laø
P = 0,09  0,0079,
hay
8,21%  p  9,97%.
b) Theo ñeà baøi, ta caàn tìm ñoä tin caäy  khi bieát ñoä chính xaùc  = 0,005 vaø n = 5000,
f = 0,09.
Töø coâng thöùc
f (1  f )
 = Z
n
suy ra
n 5000
Z =  = 0,005 = 1,24.
f (1  f ) 0,09.0,91

Maø  (Z) = , neân
2
 = 2  (Z) = 2  (1,24) = 2 . 0,3925 = 0,785.
Vaäy, ñoä tin caäy ñaït ñöôïc laø 78,5%.
c) Ta caàn tìm kích thöôùc maãu môùi khi bieát ñoä tin caäy  = 99%, ñoä chính xaùc  = 1% vaø
tæ leä maãu ban ñaàu f = 0,09. Khi ñoù Z = 2,58. Do ñoù
 2,58 2.0,09.0,91
n=   + 1 = 5452.
 0,012 
Soá traùi caây caàn kieåm tra laø 5452, vaø vì moãi soït coù 100 traùi neân soá soït caàn kieåm tra laø
 5452 
 100  + 1 = 55.
67
3. Öôùc löôïng giaù trò trung bình
Baøi 5. ÔÛ moät cöûa haøng cheá bieán thuûy saûn, theo doõi löôïng nöôùc maém baùn ra trong moät soá
ngaøy, ngöôøi ta ghi ñöôïc baûng soá lieäu sau.
Soá löôïng baùn ra Soá ngaøy
(lít)
20 – 30 3
30 – 40 8
40 – 50 30
50 – 60 45
60 – 70 20
70 – 80 25
80 – 90 17
90 – 100 9
> 100 4
Haõy öôùc löôïng soá lít nöôùc maém baùn ra trung bình moãi ngaøy vôùi ñoä tin caäy 99% trong
hai tröôøng hôïp
a) bieát phöông sai 2 = 132,25;
b) chöa bieát phöông sai.
Giaûi
Ta laäp baûng tính caùc ñaëc tröng cuûa maãu ñònh löôïng.
xi ni xini x 2i n i 10075
X = 62, 5776 ;
161
25 3 75 1875
35 8 280 9800
681825
45 30 1350 60750 X2  = 4234,9379 ;
161
55 45 2475 136125 ^2
S = 318,9819 ;
65 20 1300 84500
75 25 1875 140625
85 17 1445 122825 S 2 = 320,9755 ;
95 9 855 81225
105 4 420 44100 S = 17,9158.
 161 10075 681825
Vôùi  = 99% ta coù Z = 2,58.
68
a) Theo ñeà baøi, phöông sai cuûa toång theå ñaõ bieát
2 = 132,65 neân  = 11,5174.
Do ñoù
σ 11,5174
 = Z = 2,58 . = 2,3419.
n 161
Vaäy, soá lít nöôùc maém baùn ra trung bình moãi ngaøy ôû cöûa haøng ñoù laø
 = X   = 62,5776  2,3419.
hay
60,2357    64,9195 (lít).
b) Phöông sai cuûa toång theå chöa bieát, n  30 neân ñoä chính xaùc laø
S 17,9158
 = Z = 2,58 . = 3,6429.
n 161
Vaäy  = 62,5776  3,6429 (lít).
Baøi 6. Ño ñöôøng kính cuûa 20 truïc maùy do moät maùy tieän töï ñoäng saûn xuaát ra, ta ñöôïc keát
quaû sau (tính baèng mm)
250 ; 249 ; 251 ; 253 ; 248 ; 250 ; 250 ; 252 ; 257 ; 245 ;
248 ; 247 ; 249 ; 249 ; 250 ; 280 ; 250 ; 247 ; 253 ; 256.
Giaû söû ñöôøng kính cuûa caùc truïc maùy laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù phaân phoái chuaån.
Haõy öôùc löôïng ñöôøng kính trung bình cuûa caùc truïc maùy do maùy tieän saûn xuaát vôùi ñoä tin
caäy 95%.
Giaûi
Toång theå laø toaøn boä truïc maùy do maùy tieän saûn xuaát. Ta caàn öôùc löôïng ñöôøng kính trung
bình  cuûa toång theå vôùi ñoä tin caäy 95% vaø kích thöôùc maãu n < 30, chöa bieát phöông sai.
Töø maãu ñònh löôïng ñaõ cho, ta tính ñöôïc
X = 251,7 ; S = 7,2670.
Tra baûng phaân phoái Student doøng 19, coät 0,05, ta ñöôïc T  = 2,093.
Suy ra
7,267
 = 2,093 . = 3,4010.
20
Vaäy  = 251,7  3,401 (mm).
4. Xaùc ñònh kích thöôùc maãu ñònh löôïng
Töø coâng thöùc tính ñoä chính xaùc suy ra coâng thöùc tìm soá phaàn töû cuûa maãu môùi
vôùi S ñöôïc tính töø maãu ban ñaàu.
 Z 2 S 2 
Chaúng haïn, n =  2  + 1.
  
69
Baøi 7. Sai soá ño cuûa moät loaïi duïng cuï ño coù phaân phoái chuaån vôùi ñoä leäch baèng 20. Caàn
phaûi tieán haønh bao nhieâu pheùp ño ñoäc laäp ñeå sai soá phaïm phaûi khoâng vöôït quaù 5 vôùi ñoä
tin caäy 90%?
Giaûi
Ñaây laø baøi toaùn tìm kích thöôùc maãu ñònh löôïng bieát ñoä tin caäy  = 0,9, ñoä chính xaùc
 = 5, ñoä leäch chuaån cuûa toång theå  = 20 ñaõ bieát.
Theo coâng thöùc tính ñoä chính xaùc, ta coù
σ
 = Z .
n
Suy ra
 Z   
2

n =    + 1.
   
0,9
Tra baûng haøm soá Laplace, ta thaáy  (1,65) = = 0,45. Do ñoù Z = 1,65.
2
Vaäy,
 1,65.20  2 
n =    + 1 = 44.
 5  
Caàn tieán haønh 44 pheùp ño ñoäc laäp.
5. Öôùc löôïng phöông sai
Baøi 8. Theo doõi soá haøng baùn ñöôïc trong moät ngaøy ôû moät cöûa haøng, ta ñöôïc keát quaû ghi ôû
baûng sau.
Soá haøng baùn ñöôïc (kg) Soá ngaøy
1900 – 1950 2
1950 – 2000 10
2000 – 2050 8
2050 - 2100 5
Haõy öôùc löôïng phöông sai cuûa löôïng haøng baùn ñöôïc moãi ngaøy vôùi ñoä tin caäy 95%
Giaûi
Töø maãu ñònh löôïng ñaõ cho, ta tính ñöôïc n = 25, S2 = 2058,3333.
Tra baûng phaân phoái “khi bình phöông” doøng 24, coät 0,05 vaø coät 0,95, ta ñöôïc
1 = 36,415 , 2 = 13,848.
Suy ra
(n  1) S 2 (n  1)S2
= 1356,5838 ; = 3567,3021.
1 χ2
Vaäy, khoaûng öôùc löôïng cuûa phöông sai cuûa toång theå laø
1356,5838 < 2 < 3567,3021.
70
C. BAØI TAÄP
1. Kieåm tra ngaãu nhieân 500 saûn phaåm cuûa moät nhaø maùy thì thaáy coù 360 saûn phaåm loaïi
moät. Haõy öôùc löôïng tæ leä saûn phaåm loaïi moät toái thieåu cuûa caû nhaø maùy vôùi ñoä tin caäy
95%.
2. Laáy ngaãu nhieân 400 hoäp töø moät kho ñoà hoäp ñeå kieåm tra thì thaáy coù 20 hoäp bò hoûng.
Töø keát quaû kieåm tra ñoù, haõy öôùc löôïng tæ leä pheá phaåm cuûa kho haøng vôùi ñoä tin caäy
95,45%.
3. Taïi moät khu röøng nguyeân sinh, ngöôøi ta ñeo voøng vaøo chaân cuûa 1200 con chim. Sau
moät thôøi gian baét laïi 250 con thì thaáy 40 con coù ñeo voøng. Haõy öôùc löôïng soá chim
trong khu röøng ñoù vôùi ñoä tin caäy 99%.
4. Muoán bieát soá caù coù trong moät hoà lôùn, ngöôøi ta baét leân 2000 con, ñaùnh daáu xong laïi
thaû chuùng xuoáng hoà . Sau ñoù ngöôøi ta baét leân 400 con thì thaáy coù 55 con bò ñaùnh daáu.
Vôùi ñoä tin caäy 0,95 haõy öôùc löôïng soá caù trong hoà. Cho bieát moãi con caù coù khoái löôïng
trung bình 800 gam vaø moãi kiloâgam caù baùn ñöôïc 22000ñ. Tính doanh thu toái thieåu khi
baùn heát soá caù trong hoà.
5. Bieát tæ leä naûy maàm cuûa moät loaïi haït gioáng laø 0,9. Vôùi ñoä tin caäy 0,99, neáu muoán ñoä
daøi khoaûng öôùc löôïng cuûa tæ leä naûy maàm khoâng vöôït quaù 0,02 thì caàn phaûi gieo bao
nhieâu haït?
6. Ñeå xaùc ñònh ñònh möùc thôøi gian gia coâng moät chi tieát maùy, ngöôøi ta tieán haønh thöû
nghieäm gia coâng 25 chi tieát. Keát quaû treân taäp maãu thu ñöôïc nhö sau.
Thôøi gian trung bình X = 20 phuùt, ñoä leäch maãu hieäu chænh S = 2,02 phuùt.
Vôùi ñoä tin caäy 90%, haõy xaùc ñònh thôøi gian gia coâng trung bình toái ña ñoái vôùi loaïi chi
tieát ñoù, giaû söû thôøi gian gia coâng tuaân theo quy luaät phaân phoái chuaån.
7. Caân thöû khoái löôïng cuûa moät soá gia caàm ôû moät traïi chaên nuoâi, ta ñöôïc keát quaû sau
(tính baèng kiloâgam).
3,25 ; 2,5 ; 4 ; 3,75 ; 3,8 ; 3,9 ; 4,02 ;
3,8 ; 3,2 ; 3,82 ; 3,4 ; 3,6 ; 3,75 ; 4 ; 3,5
Giaû söû khoái löôïng gia caàm tuaân theo quy luaät phaân phoái chuaån vôùi phöông sai 0,01.
Haõy öôùc löôïng khoái löôïng trung bình cuûa moät con gia caàm vôùi ñoä tin caäy 99%.
8. Nghieân cöùu ñieåm trung bình moân Toaùn cuûa 50 sinh vieân ta coù keát quaû : X = 6,1 ;
S = 1,0. Tìm khoaûng öôùc löôïng cho ñieåm trung bình vôùi ñoä tin caäy 95%. Neáu khoaûng
öôùc löôïng coù ñoä daøi baèng 2 thì ñoä tin caäy ñaït ñöôïc laø bao nhieâu ?
9. Ngöôøi ta ño chieàu saâu cuûa bieån, sai leäch ngaãu nhieân ñöôïc giaû thieát phaân phoái theo
quy luaät chuaån vôùi ñoä leäch laø 30m. Caàn ño bao nhieâu laàn ñeå xaù c ñònh chieàu saâu cuûa
bieån vôùi sai leäch khoâng quaù 12m vaø ñoä tin caäy ñaït ñöôïc 99,73%.
10. Quan saùt naêng suaát cuûa 100 coâng nhaân trong moät xí nghieäp, ngöôøi ta tính ñöôïc naêng
suaát trung bình cuûa moät coâng nhaân laø X = 12 saûn phaåm / ngaøy vaø S2 = 25.
a) Haõy öôùc löôïng naêng suaát trung bình cuûa moät coâng nhaân trong xí nghieäp vôùi
ñoä tin caäy 99%.
b) Muoán öôùc löôïng naêng suaát trung bình cuûa moät coâng nhaân trong xí nghieäp
vôùi ñoä tin caäy 98,36% thì ñoä chính xaùc ñaït ñöôïc bao nhieâu ?
71
c) Muoán öôùc löôïng naêng suaát trung bình cuûa moät coâng nhaân trong xí nghieäp
vôùi ñoä tin caäy 99,73% vaø ñoä chính xaùc  = 1 thì caàn quan saùt naêng suaát cuûa bao nhieâu
coâng nhaân nöõa ?
11. Ñöôøng kính truïc cuûa moät loaïi saûn phaåm laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù phaân phoái
chuaån. Kieåm tra 6 truïc choïn ngaãu nhieân ta coù keát quaû (tính baèng centimet) 7,1 ; 6,6 ;
9,7 ; 10,6 ; 7,5 ; 9,1.
a) Tìm öôùc löôïng khoâng cheäch cho phöông sai ñöôøng kính truïc.
b) Tìm khoaûng öôùc löôïng cho phöông sai ñoù vôùi ñoä tin caäy 0,95.
12. Kieåm tra ngaãu nhieân 28 saûn phaåm cuøng loaïi do moät maùy saûn xuaát, ta thu ñöôïc keát
quaû
Khoái löôïng 3,94 3,97 4,00 4,03 4,06

saûn
phaåm (kg)
Soá saûn 2 7 10 6 3
phaåm
a) Vôùi ñoä tin caäy 0,95, haõy tìm khoaûng öôùc löôïng cuûa khoái löôïng trung bình
cuûa saûn phaåm do maùy ñoù saûn xuaát.
b) Haõy öôùc löôïng phöông sai cuûa khoái löôïng saûn phaåm do maùy saûn xuaát vôùi
ñoä tin caäy 0,95, bieát raèng khoái löôïng saûn phaåm coù phaân phoái chuaån.
13. Ño aùp löïc X (tính baèng kg/cm2) cuûa moät soá thuøng chöùa, ta ñöôïc baûng keát quaû sau.
AÙp löïc 200 210 220 230 240 250

Soá 10 26 56 64 30 14
thuøng
Bieát raèng aùp löïc laø moät ñaïi löôïng coù phaân phoái chuaån.
a) Vôùi  = 0,99, haõy tìm khoaûng öôùc löôïng cuûa aùp löïc trung bình.
b) Tìm khoaûng öôùc löôïng cuûa phöông sai cuûa aùp löïc vôùi ñoä tin caäy 0,95.
14. Caân thöû 100 traùi caây cuûa moät noâng tröôøng, ta coù keát quaû sau ñaây.
Khoái löôïng Soá traùi a) Tìm öôùc löôïng khoâng cheäch cho khoái
(g) löôïng trung bình cuûa moät traùi caây trong
35 – 55 3 noâng tröôøng.
55 – 75 10 b) Tìm öôùc löôïng khoâng cheäch cho phöông
75 – 95 25 sai cuûa khoái löôïng traùi caây trong noâng
95 – 115 35 tröôøng.
115 – 135 20 c) Xem caùc traùi coù khoái löôïng khoâng quaù
135 – 155 6 95gam laø traùi caây loaïi hai.
155 - 175 1
Tìm öôùc löôïng khoâng cheäch cho tæ leä
traùi caây loaïi hai trong noâng tröôøng.
72
15. Ño ñöôøng kính cuûa moät soá chi tieát do moät maùy saûn xuaát, ta coù soá lieäu sau:
Ñöôøng kính Soá chi tieát

(mm) Quy ñònh nhöõng chi tieát coù ñöôøng kính töø 19,9 mm
19,80 – 19,85 3 ñeán 20,1 mm laø nhöõng chi tieát ñaït tieâu chuaån.
19,85 – 19,90 5 a) Öôùc löôïng ñöôøng kính trung bình cuûa caùc chi
19,90 – 19,95 16 tieát do maùy ñoù saûn xuaát vôùi ñoä tin caäy 95%.
19,95 – 20,00 28 b) Öôùc löôïng tæ leä chi tieát ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä
20,00 – 20,05 23 tin caäy 95,45%.
20,05 – 20,10 14 c) Öôùc löôïng ñöôøng kính trung bình cuûa caùc chi
20,10 – 20,15 7 tieát ñaït tieâu chuaån vôùi ñoä tin caäy 96%.
20,15 – 20,20 4
d) Khi öôùc löôïng ñöôøng kính trung bình cuûa caùc chi tieát ñaït tieâu chuaån, neáu
muoán ñoä chính xaùc ñaït ñöôïc 0,02mm vaø ñoä tin caäy 99% thì caàn ño theâm bao nhieâu chi
tieát nöõa ?
e) Neáu muoán ñoä chính xaùc khi öôùc löôïng tæ leä chi tieát ñaït tieâu chuaån laø 5% vôùi
cuøng ñoä tin caäy 99% thì caàn ño bao nhieâu chi tieát ?
73
CHÖÔNG VII
KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THIEÁT THOÁNG KEÂ
1. Khaùi nieäm
Giaû thieát thoáng keâ laø giaû thieát noùi veà ñaëc tröng, quy luaät phaân phoái, tính ñoäc laäp...
cuûa caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân.
Duøng caùc thoáng keâ töø maãu ñeå khaúng ñònh hay baùc boû moät giaû thieát thoáng keâ ñöôïc goïi
laø kieåm ñònh giaû thieát thoáng keâ.
Khi kieåm ñònh moät giaû thieát H, coù theå xaûy ra moät trong hai loaïi sai laàm :
- Loaïi moät : baùc boû H trong luùc H ñuùng ;
- Loaïi hai : chaáp nhaän H trong luùc H sai.
Ta goïi xaùc suaát xaûy ra sai laàm loaïi moät trong kieåm ñònh laø möùc yù nghóa cuûa kieåm
ñònh, kí hieäu laø .
Phöông phaùp kieåm ñònh laø cho tröôùc möùc yù nghóa  (thöôøng   10%). Neáu xaùc suaát
H ñuùng khoâng beù hôn 1 -  thì ta chaáp nhaän H, neáu xaùc suaát ñoù beù hôn 1 -  thì ta baùc boû
H.
2. Kieåm ñònh tæ leä
a) Kieåm ñònh giaû thieát veà tæ leä cuûa toång theå
. Baøi toaùn. Giaû söû toång theå coù tæ leä p chöa bieát.
Ta caàn kieåm ñònh giaû thieát H : “p = p o” vôùi möùc yù nghóa .
. Phöông phaùp
- Töø maãu ñònh tính kích thöôùc n  30, ta tính ñöôïc tæ leä maãu f.
1 
- Tra baûng haøm soá Laplace ñeå tìm soá Z sao cho (Z) = .
2
f  po
- Tính thoáng keâ Zo = n.
p o (1  p o )
- So saùnh Zo vôùi Z :
. Neáu Zo  Z thì chaáp nhaän H ;
. Neáu Zo > Z thì baùc boû H.
b) Kieåm ñònh so saùnh hai tæ leä
. Baøi toaùn
Giaû söû tæ leä cuûa hai toång theå laàn löôït laø p 1, p2 chöa bieát. Caàn kieåm ñònh giaû thieát H :
“p1 = p2” vôùi möùc yù nghóa .
. Phöông phaùp
- Töø hai maãu töông öùng kích thöôùc n1, n2  30, ta tính ñöôïc caùc tæ leä maãu f1, f2.
1 
- Tra baûng haøm soá Laplace ñeå tìm Z sao cho (Z) = .
2
f1  f 2
- Tính thoáng keâ Zo = ,
 1 1 
p o (1  p o )  
 n1 n 2 
n 1f 1  n 2 f 2
trong ñoù po = .
n1  n 2
74
3. Kieåm ñònh kì voïng
a) Kieåm ñònh giaû thieát veà kì voïng cuûa toång theå
. Baøi toaùn
Giaû söû toång theå coù giaù trò trung bình (kì voïng) laø  chöa bieát. Caàn kieåm ñònh giaû thieát
H : “= o” vôùi möùc yù nghóa .
. Phöông phaùp
Töø maãu ñònh löôïng kích thöôùc n ta tính ñöôïc X , S.
(1) Tröôøng hôïp n  30
- Tra baûng haøm soá Laplace tìm Z sao cho
1 
(Z) = .
2
X  μo
S
(2) Tröôøng hôïp n tuøy yù, toång theå coù phaân phoái chuaån, ñaõ bieát phöông sai 2
Ta tieán haønh kieåm ñònh nhö tröôøng hôïp (1) vôùi
X  μo
Zo = n.

(3) Tröôøng hôïp n < 30, toång theå coù phaân phoái chuaån, chöa bieát phöông sai
- Tra baûng phaân phoái Student doøng n –1, coät  ta tìm ñöôïc soá T.
X  μo
S
- So saùnh Zo vôùi T :
. Neáu Zo  T thì chaáp nhaän H ;
. Neáu Zo > T thì baùc boû H.
b) Kieåm ñònh so saùnh hai kì voïng
. Baøi toaùn
Giaû söû giaù trò trung bình cuûa hai toång theå laàn löôït laø 1, 2. Caàn kieåm ñònh giaû thieát
H : “1= 2” vôùi möùc yù nghóa .
. Phöông phaùp
- Töø hai maãu töông öùng kích thöôùc n 1, n2  30, ta tính ñöôïc X1 , S12 ; X 2 , S22 .
1 
- Tra baûng ta tìm ñöôïc soá Z sao cho ( Z) = .
2
X1  X 2
- Tính thoáng keâ Zo = .
S12 S 22

n1 n 2
75
4. Kieåm ñònh phöông sai
. Baøi toaùn
Giaû söû toång theå coù phaân phoái chuaån vôùi phöông sai 2 chöa bieát. Caàn kieåm ñònh giaû
thieát H : “2 = σ o2 ” vôùi möùc yù nghóa .
. Phöông phaùp
- Töø maãu ñònh löôïng kích thöôùc n, ta tính ñöôïc phöông sai maãu hieäu chænh S 2.
 
- Tra baûng phaân phoái “khi bình phöông” doøng n – 1, coät 1 - vaø coät , ta tìm ñöôïc
2 2
hai soá töông öùng laø  1 ,  2 .
2 2
(n  1) S 2
- Tính thoáng keâ  02  .
 o2
- So saùnh  02 vôùi  12 ,  22
. Neáu  12   02   22 thì chaáp nhaän H ;
. Neáu  02 <  12 hoaëc  02 >  22 thì baùc boû H.
1. Kieåm ñònh giaû thieát veà tæ leä cuûa toång theå
Baøi 1. Theo baùo caùo, tæ leä haøng pheá phaåm trong kho laø 10%. Kieåm tra ngaãu nhieân 100
saûn phaåm thaáy coù 8 pheá phaåm. Hoûi baùo caùo treân coù ñaùng tin ôû möùc yù nghóa 5% khoâng?
Giaûi
Goïi p laø tæ leä pheá phaåm trong kho haøng, p chöa bieát. Ta giaû thieát p = 10%, ñuùng nhö
baùo caùo, (ôû ñaây tæ leä giaû thieát po = 10%). Ta kieåm tra giaû thieát H : “p = p o” vôùi  = 5%.
8
Ta coù kích thöôùc maãu n = 100, tæ leä maãu f  = 0,08.
10
1  0,05
(1,96) = = 0,475 neân Z = 1,96.
2
Tính thoáng keâ, ta ñöôïc
0,08 - 0,10
Zo = 100 = 0,6667.
0,10(1  0,10)
Vì Zo < Z neân ta chaáp nhaän H, nghóa laø baùo caùo ñaùng tin caäy.
Baøi 2. Tröôùc ñaây tæ leä pheá phaåm cuûa moät nhaø maùy laø 5%. Naêm nay ngöôøi ta aùp duïng
moät bieän phaùp kó thuaät môùi ñeå saûn xuaát. Sau moät thôøi gian, kieåm tra 800 saûn phaåm thì thaáy
coù 24 pheá phaåm. Vôùi möùc yù nghóa 1%, haõy ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa bieän phaùp kó thuaät ñoù.
Giaûi
Tæ leä pheá phaåm cuûa nhaø maùy (xem laø toång theå) tröôùc ñaây, töùc laø tröôùc khi aùp duïng
bieän phaùp kó thuaät môùi, laø 5%. Coøn tæ leä pheá phaåm sau khi aùp duïng bieän phaùp kó thuaät laø p
chöa bieát. Ta giaû thieát H : “p = 5%”, gioáng nhö tröôùc ñaây.
Roõ raøng, neáu giaû thieát ñuùng thì bieän phaùp kó thuaät khoâng taùc duïng ñeán tæ leä pheá
phaåm cuûa nhaø maùy. Coøn neáu giaû thieát sai thì bieän phaùp kó thuaät ñaõ laøm thay ñoåi tæ leä pheá
phaåm ñoù.
76
Ta tieán haønh kieåm tra giaû thieát treân vôùi  = 1%.
Töø maãu ta coù
24
n = 800, f = = 0,03.
800
Tra baûng haøm soá Laplace, ta tìm ñöôïc Z = 2,58.
Tính thoáng keâ, ta ñöôïc
0,03 - 0,05
Zo = 800 = 2,6.
0,05(1  0,05)
Vì Zo > Z neân giaû thieát p = 5% laø sai. Do ñoù tæ leä pheá phaåm cuûa nhaø maùy hieän nay
khoâng phaûi laø 5% nhö tröôùc kia.
Maët khaùc, vì tæ leä maãu f = 3% < 5% = p o, neân tæ leä pheá phaåm hieän nay ñaõ giaûm ñi so
vôùi tröôùc kia.
Vaäy, bieän phaùp kó thuaät môùi ñaõ laøm giaûm tæ leä pheá phaåm cuûa nhaø maùy.
2. Kieåm ñònh so saùnh hai tæ leä
Baøi 3. Kieåm tra 100 saûn phaåm ôû kho haøng thöù nhaát thaáy coù 8 pheá phaåm. Kieåm tra 150
saûn phaåm ôû kho haøng thöù hai thaáy coù 18 pheá phaåm. Vôùi möùc yù nghóa 0,05, coù theå cho raèng
chaát löôïng haøng ôû hai kho laø khaùc nhau khoâng. ?
Giaûi
Tæ leä pheá phaåm cuûa hai kho haøng (xem laø hai toång theå) laàn löôït laø p 1, p2 ñeàu chöa
bieát. Ta giaû thieát H : “p1 = p2” vôùi  = 0,05.
Neáu giaû thieátù ñuùng thì chaát löôïng haøng ôû hai kho laø nhö nhau vaø traùi laïi.
Ta kieåm ñònh giaû thieát treân.
Töø maãu thöù nhaát ta coù n1 = 100, f1 = 0,08 ; töø maãu thöù hai ta coù n 2 = 150, f2 = 0,12.
Tra baûng haøm soá Laplace ta coù Z = 1,96.
Ta tính ñöôïc
100.0,08  150.0,12
po = = 0,104 ;
100  150
0,08 - 0,12
Zo = = 1,015.
 1 1 
0,104(1  0,104)  
 100 150 
Vì Zo < Z neân ta chaáp nhaän giaû thieát H, töùc laø chaát löôïng hai kho haøng khoâng khaùc
nhau.
3. Kieåm ñònh giaû thieát veà giaù trò trung bình cuûa toång theå
Baøi 4. Khoái löôïng quy ñònh cho moãi goùi baùnh ñöôïc ñoùng goùi töï ñoäng laø 250 gam.
Kieåm tra ngaãu nhieân 81 goùi thì thaáy khoái löôïng trung bình laø 235 gam vaø ñoä leäch maãu hieäu
chænh laø 36 gam. Vôùi möùc yù nghóa 0,01 haõy keát luaän veà tình hình saûn xuaát.
Giaûi
Khoái löôïng trung bình cuûa caùc goùi baùnh thuoäc toång theå laø  chöa bieát. Ta giaû thieát
H : “ = 250 gam” ñuùng nhö quy ñònh. Neáu giaû thieát ñöôïc chaáp nhaän thì tình hình saûn xuaát
bình thöôøng. Neáu giaû thieát bò baùc boû thì tình hình saûn xuaát coù vaán ñeà. Ta tieán haønh kieåm
ñònh giaû thieát vôùi n = 81 > 30, X = 235g, S = 36. Vì  = 0,01 neân Z = 2,58.
Ta coù
77
2,35 - 250
Zo = 81 = 3,75.
36
Suy ra Zo > Z neân giaû thieát bò baùc boû.
Maët khaùc, vì khoái löôïng trung bình cuûa maãu X = 235g beù hôn khoái löôïng quy ñònh
neân vieäc ñoùng goùi töï ñoäng chöa ñaït yeâu caàu veà khoái löôïng caùc goùi baùnh.
Baøi 5. Moät cöûa haøng nhaän thaáy laâu nay trung bình moãi khaùch haøng mua 15 ngaøn
ñoàng. Tuaàn naøy cöûa haøng choïn ngaãu nhieân 16 khaùch haøng thì thaáy trung bình moãi ngöôøi
mua 14 ngaøn ñoàng vaø ñoä leäch maãu hieäu chænh laø 2 ngaøn ñoàng. Cho bieát söùc mua cuûa khaùch
haøng coù phaân phoái chuaån. Vôùi möùc yù nghóa 5%, xeùt xem söùc mua cuûa khaùch haøng coù giaûm
suùt khoâng ?
Giaûi
Goïi  laø söùc mua trung bình hieän nay, o = 15 ngaøn ñoàng laø söùc mua trung bình
tröôùc kia.
Ta giaû thieát H : “ = o”. Neáu giaû thieát ñuùng thì söùc mua cuûa khaùch haøng khoâng thay
ñoåi, neáu giaû thieát sai thì söùc mua ñaõ thay ñoåi.
Ta kieåm ñònh giaû thieát ñoù.
Vì kích thöôùc maãu n = 16 < 30 neân tra baûng phaân phoái Student doøng 15 coät  ta ñöôïc
T = 2,131.
Tính thoáng keâ
14 - 15
Zo = 16 = 2.
2
Suy ra Zo < T , ta chaáp nhaän H. Vaäy, söùc mua cuûa khaùch haøng khoâng giaûm suùt.
4. Kieåm ñònh so saùnh hai giaù trò trung bình
Baøi 6. Chieàu cao trung bình cuûa 100 hoïc sinh nam ôû moät tröôøng trung hoïc noäi thaønh
laø 1,68m, ñoä leäch maãu hieäu chænh laø 6m. Kieåm tra 120 em ôû moät huyeän ngoaïi thaønh thì thaáy
chieàu cao trung bình laø 1,64m, ñoä leäch maãu hieäu chænh laø 5cm.
Vôùi möùc yù nghóa 5%, coù theå keát luaän raèng hoïc sinh noäi thaønh phaùt trieån theå löïc toát hôn
khoâng?
Giaûi
Chieàu cao trung bình cuûa hoïc sinh ôû noäi thaønh vaø ngoaïi thaønh laàn löôït laø 1, 2 chöa
bieát. Ta giaû thieát H : “1 = 2” vôùi möùc yù nghóa  = 0,05.
Neáu giaû thieát ñuùng thì theå löïc hoïc sinh ôû hai vuøng ñoù nhö nhau, neáu giaû thieát sai thì coù
söï khaùc bieät.
Ta tieán haønh kieåm ñònh giaû thieát.
Ta coù  = 0,05 neân Z = 1,96.
n1 = 100, n2 = 120 > 30 ; X 1 = 1,68, S12 = 36 ; X 2 = 1,64, S 22 = 25.
Suy ra
1,68 - 1,64
Zo = = 0,0531.
36 25

100 120
Vì Zo < Z neân ta chaáp nhaän giaû thieát. Vaäy khoâng theå keát luaän theå löïc cuûa hoïc sinh
noäi thaønh toát hôn.
78
5. Kieåm ñònh phöông sai
Baøi 7. Ño ñöôøng kính cuûa 25 vieân bi töø moät loâ haøng, ta tính ñöôïc S = 0,3 mm. Vôùi möùc
yù nghóa 0,01, haõy kieåm ñònh giaû thieát cho raèng phöông sai cuûa ñöôøng kính caùc vieân bi trong
loâ haøng treân laø 0,06 mm2, bieát ñöôøng kính ñoù tuaân theo quy luaät phaân phoái chuaån.
Giaûi
Goïi 2 laø phöông sai cuûa ñöôøng kính caùc vieân bi trong loâ haøng thì 2 chöa bieát. Ta
kieåm ñònh giaû thieát H : 2 = 0,06 mm2 vôùi  = 0,01.
Theo ñeà baøi ta coù n = 25, S2 = 0,09.
Tra baûng phaân phoái “khi bình phöông” doøng 24 coät 0,995 vaø coät 0,005, ta ñöôïc
 12 = 12,4 ;  22 = 39,4.
Tìm thoáng keâ
24.0,09
 02 = = 36.
0,06
Vì  12 <  02 <  22 neân ta chaáp nhaän giaû thieát.
C. BAØI TAÄP
1. Theo quy ñònh, moät loâ haøng ñöôïc xem laø ñaït tieâu chuaån neáu tæ leä pheá phaåm cuûa loâ
haøng khoâng quaù 5%. Tieán haønh kieåm tra 100 saûn phaåm cuûa loâ haøng thì thaáy coù 8 pheá
phaåm. Vôùi möùc yù nghóa 5%, haõy cho keát luaän veà loâ haøng ñoù.
2. Tæ leä ngöôøi maéc beänh tai muõi hoïng ôû moät thaønh phoá laø 6%. Trong laàn kieåm tra söùc
khoeû ngaãu nhieân 300 ngöôøi thì thaáy coù 24 ngöôøi maéc beänh tai muõi hoïng. Vôùi  = 0,01 coù
theå cho raèng tæ leä ngöôøi maéc beänh ñoù coù xu höôùng taêng leân khoâng ?
3. Khi ñieàu trò baèng thuoác A, tæ leä beänh nhaân khoûi beä nh laø 80%. Ñoåi sang thuoác B ñeå
ñieàu trò cho 110 ngöôøi thì thaáy coù 920 ngöôøi khoûi beänh. Vôùi möùc yù nghóa  = 0,02 coù theå
cho raèng thuoác B hieäu quaû hôn thuoác A hay khoâng ?
4. Moät maùy saûn xuaát töï ñoäng coù tæ leä saûn phaåm khoâng ñaït tieâu chuaån laø 20%. Sau khi
aùp duïng phöông phaùp saûn xuaát môùi, ngöôøi ta laáy 40 thuøng haøng, moãi thuøng coù 10 saûn phaåm
ñeå kieåm tra. Keát quaû cho trong baûng sau.
Soá saûn phaåm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

khoâng ñaït tieâu chuaån
Soá thuøng haøng 2 0 4 6 8 10 4 5 1 0
Vôùi möùc yù nghóa  = 0,05, haõy ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa phöông phaùp saûn xuaát môùi naøy.
5. Theo doõi soá tai naïn lao ñoäng cuûa hai xí nghieäp trong moät thôøi gian ta coù soá lieäu
sau. Xí nghieäp thöù nhaát : 20 tai naïn/400 coâng nhaân. Xí nghieäp thöù hai : 28 tai naïn/500 coâng
nhaân. Hoûi coù söï khaùc nhau ñaùng keå veà chaát löôïng coâng taùc phoøng hoä lao ñoäng ôû hai xí
nghieäp ñoù vôùi  = 2% ?
6. Theo phöông phaùp nuoâi thöù nhaát ta coù 12 con gaø bò beänh trong ñaøn gaø 200 con.
Theo phöông phaùp nuoâi thöù hai coù 5 con bò beänh trong ñaøn gaø 100 con. Vôùi  = 5%, coù theå
keát luaän raèng tæ leä gaø bò beänh khi nuoâi theo phöông phaùp thöù hai thaáp hôn khoâng ?
79
7. Khoái löôïng cuûa moät loaïi saûn phaåm do moät nhaø maùy saûn xuaát laø ñaïi löôïng ngaãu
nhieân coù phaân phoái chuaån vôùi khoái löôïng trung bình quy ñònh laø 500 gam. Nghi ngôø khoái
löôïng cuûa loaïi saûn phaåm naøy coù xu höôùng giaûm suùt, ngöôøi ta ñaõ caân thöû moät soá saûn phaåm
vaø thu ñöôïc keát quaû ghi ôû baûng sau.
Khoái löôïng (g) 480 485 490 495 500 510

Soá saûn phaåm 2 3 8 5 3 4
Vôùi  = 3%, haõy keát luaän veà ñieàu nghi ngôø ñoù.
8. Keát quaû ño chieàu cao cuûa 24 treû em 2 tuoåi ñöôïc ghi trong baûng sau
(ñôn vò tính : cm).
84,4 89,9 89,0 87,0 78,5 84,1 86,3 80,6
80,0 81,3 86,8 83,4 89,8 85,4 80,6 85,0
82,5 80,7 84,3 85,4 85,0 85,5 81,6 81,9
Chieàu cao chuaån cuûa treû em 2 tuoåi laø 86,5 cm. Hoûi vôùi  = 0,01 coù söï khaùc bieät ñaùng
keå cuûa chieàu cao nhoùm treû so vôùi chuaån khoâng ?
9. Ñoä beàn cuûa moät loaïi daây theùp saûn xuaát theo coâng ngheä cuõ laø 150. Sau khi caûi tieán
kó thuaät ngöôøi ta laáy 100 sôïi daây theùp ñeå thöû thì thaáy ñoä beàn trung bình laø 185 vaø S = 25.
Vôùi  = 0,03 haõy keát luaän hieäu quaû cuûa vieäc caûi tieán kó thuaät.
10. Naêng suaát luùa trung bình ôû vuï tröôùc laø 4,5 taán/ha. Vuï luùa naêm nay ngöôøi ta aùp
duïng bieän phaùp kó thuaät môùi cho toaøn boä dieän tích troàng luùa trong vuøng. Theo doõi 100 ha ta
coù baûng naêng suaát luùa sau ñaây.
Naêng suaát Dieän tích Naêng suaát Dieän tích

(taï/ha) (ha)
30 – 35 7 50 – 55 20
35 – 40 12 55 – 60 8
40 – 45 18 60 – 65 5
45 – 50 27 65 – 70 3
Vôùi  = 0,01 haõy keát luaän veà bieän phaùp kó thuaät môùi.
11. Ñeå nghieân cöùu nhu caàu moät loaïi haøng, ngöôøi ta khaûo saùt nhu caàu cuûa maët haøng
naøy ôû moät soá hoä gia ñình. Keát quaû cho ôû baûng sau.
Nhu caàu Soá hoä gia ñình Nhu caàu Soá hoä gia ñình
(kg/thaùng)
<1 10 4–5 78
1–2 35 5–6 31
2–3 86 6–7 18
3–4 132 7–8 10
Giaû söû khu vöïc ñoù coù 4000 hoä gia ñình. Neáu cho raèng nhu caàu trung bình veà maët haøng
naøy cuûa toaøn khu vöïc laø 168 taán trong moät naêm thì coù chaáp nhaän ñöôïc khoâng vôùi möùc
yù nghóa 1% ?
80
12. Kieåm tra caùc saûn phaåm do hai phaân xöôûng saûn xuaát, ta coù caùc soá lieäu sau ñaây.
Phaân xöôûng Soá saûn phaåm Khoái löôïng Phöông sai maãu Soá pheá phaåm
ñöôïc kieåm tra trung bình (kg) hieäu chænh
1 900 50,2 0,16 18
2 800 50,1 0,20 16
a) Vôùi möùc yù nghóa 0,05 coù theå coi khoái löôïng trung bình cuûa caùc saûn phaåm do hai
phaân xöôûng saûn xuaát laø nhö nhau ñöôïc khoâng ?
b) Vôùi möùc yù nghóa 0,01 coù theå coi tæ leä pheá phaåm cuûa hai phaân xöôûng cuõng nhö
nhau hay khoâng ?
13. Kieåm tra 100 saûn phaåm do maùy thöù nhaát saûn xuaát ta thaáy khoái löôïng trung bình laø
251 gam, phöông sai maãu hieäu chænh laø 9 (g 2). Kieåm tra 100 saûn phaåm do maùy thöù hai saûn
xuaát ta ñöôïc keát quaû töông öùng laø 249g, 16 g 2. Vôùi möùc yù nghóa 0,02 coù theå keát luaän khoái
löôïng trung bình cuûa saûn phaåm do hai maùy saûn xuaát laø khaùc nhau hay khoâng ?
14. Neáu maùy moùc hoaït ñoäng bình thöôøng thì khoái löôïng cuûa moät loaïi saûn phaåm laø ñaïi
löôïng ngaãu nhieân coù phaân phoái chuaån vôùi phöông sai 2 = 25. Nghi ngôø maùy hoaït ñoäng
khoâng bình thöôøng, ngöôøi ta caân thöû 20 saûn phaåm vaø tính ñöôïc S 2 = 27,5. Vôùi möùc yù nghóa
0,03 haõy keát luaän veà ñieàu nghi ngôø ñoù.
15. Cho bieát ñöôøng kính cuûa moät loaïi chi tieát laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân coù phaân phoái
chuaån vôùi phöông sai 2 = 0,04 mm2. Ño ñöôøng kính cuûa 15 chi tieát ta ñöôïc ñoä leäch maãu
hieäu chænh laø 0,22 mm2. Vôùi möùc yù nghóa 0,05 haõy kieåm ñònh giaû thieát cho raèng ñoä phaân
taùn cuûa ñöôøng kính laø quaù khaùc bieät so vôùi quy ñònh.
81
CHÖÔNG VIII
TÖÔNG QUAN VAØ HOÀI QUY
1. Töông quan giöõa caùc ñaïi löôïng ngaãu nhieân
Giaû söû hai ñaïi löôïng ngaãu nhieân X vaø Y laø hai daáu hieäu treân cuøng moät toång theå. Ñeå
ño möùc ñoä töông quan giöõa X vaø Y ngöôøi ta xeùt soá
E(XY)  E(X)E(Y)
RXY = ,
(X)(Y)
ñöôïc goïi laø heä soá töông quan giöõa X vaø Y.
Vôùi moïi ñaïi löôïng ngaãu nhieân, ta coù
-1  RXY  1.
Tröôøng hôïp RXY = 0 ta noùi X vaø Y khoâng töông quan vôùi nhau.
Tröôøng hôïp RXY =  1 ta noùi X vaø Y coù töông quan tuyeán tính.
Ñaët f(x) = E(Y/X = x) laø kì voïng cuûa Y khi X nhaän giaù trò x, ta ñöôïc haøm f(x) xaùc
ñònh treân taäp hôïp caùc giaù trò cuûa X vaø goïi noù laø haøm hoài quy cuûa Y theo X. Haøm hoài quy
f(x) cho ta bieát trung bình cuûa Y theo caùc giaù trò cuûa X.
Töông töï, ta coù haøm hoài quy cuûa X theo Y laø g(y) = E(X/Y = y).
2. Baûng töông quan maãu
Cho moät maãu kích thöôùc n. Quan saùt ñoàng thôøi X vaø Y ta ñöôïc baûng sau ñaây, ñöôïc goïi
laø baûng töông quan maãu
Y y1 y2 ... yh ni
X
x1 n11 n12 ... n1h n1
x2 n21 n22 ... n2h n2
  ...  
xk nk1 nk2 ... nkh nk
mj m1 m2 ... mh =n
Trong baûng naøy
xi(i = 1, k ) laø caùc giaù trò cuûa X,
yj(j = 1, h ) laø caùc giaù trò cuûa Y,
ni(i = 1, k ) laø soá laàn X nhaän giaù trò xi,
mj(j = 1, h ) laø soá laàn Y nhaän giaù trò yj,
mij(i = 1, k , j = 1, h ) laø soá laàn ñoàng thôøi X nhaän giaù trò x i, Y nhaän giaù trò yj.
Ta coù
k h h k
 n i   m j   n ij  n ;  n ij = ni ,  n ij = mj.
i 1 j1 i, j j1 i 1
Caùc ñaëc tröng cuûa maãu laø


1 k 1 k
X   xini , X2   x i2 n i , S2X  X 2  (X) 2 ;
n i 1 n i 1
82
h h 
1 1
Y
n
 yi m j , Y  n 2
 y 2j m j , S2Y  Y 2  ( Y) 2 ;
j1 j1
k h
1
XY 
n
  x i y j n ij .
i 1 j1
3. Heä soá töông quan maãu

Ta goïi
XY  X.Y
rXY =  
S X .S Y
laø heä soá töông quan maãu giöõa X vaø Y.
Nhö vaäy, heä soá töông quan maãu laø moät öôùc löôïng cuûa heä soá töông quan R XY. Ta cuõng
coù
-1  rXY  1.
4. Ñöôøng hoài quy maãu
Ñaët
1 h
Y xi  (Y / X  xi )   nij y j
ni j 1
laø kì voïng cuûa Y khi X = xi.
Khi bieåu dieãn caùc ñieåm (xi, Y x i ) leân maët phaúng toïa ñoä vaø noái caùc ñieåm lieân tieáp
(xi, Y x i ) vôùi (xi + 1, Y x i 1 ) baèng moät ñoaïn thaúng (i = 1, k ), ta ñöôïc moät ñöôøng gaáp khuùc,
ñöôïc goïi laø ñöôøng hoài quy maãu Y theo X. Ñöôøng hoài quy naøy seõ xaáp xæ vôùi ñöôøng hoài quy
f(x) = E(Y/X = x).
Töông töï, ta coù ñöôøng hoài quy maãu X theo Y.
5. Ñöôøng hoài quy tuyeán tính maãu
Ñöôøng hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X laø ñöôøng thaúng coù phöông trình y = ax + b
“gaàn” vôùi ñöôøng hoài quy maãu Y theo X nhaát, theo nghóa
k
 n (Y
i 1
i xi  (axi  b)) 2
ñaït giaù trò nhoû nhaát.

Phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X laø y = ax + b, trong ñoù
XY  X .Y
a= 
, b = Y  aX .
2
SX
Phöông trình naøy coøn ñöôïc vieát ôû daïng “ñoái xöùng”
yY xX

 rXY  .
SY SX
Ñoåi vai troø cuûa X vaø Y ta coù coâng thöùc tìm ñöôøng hoài quy tuyeán tính maãu X theo Y.
Tröôøng hôïp X vaø Y coù töông quan “xaáp xæ” tuyeán tính thì ñöôøng hoài quy tuyeán tính
cho ta cô sôû ñeå döï baùo.
83
1. Tính caùc ñaëc tröng maãu
Baøi 1. Cho löôïng nöôùc möa ôû hai ñòa phöông quan saùt taïi 10 thôøi ñieåm khaùc nhau, ta
ñöôïc baûng soá lieäu sau ñaây
xi 87 47 74 86 38 15 41 8 79 75
yj 86 56 84 72 47 17 43 19 88 78

Giaûi
Ta coù kích thöôùc maãu n = 10.
. Ñoái vôùi ñaïi löôïng ngaãu nhieân X, ta tính ñöôïc
1 87  47  ...  75
X   xi   55 ;
n 10
1 87 2  47 2  ...  75 2
X   xi 
2 2
 3793 ;
n 10

S2X  X 2  (X) 2 = 3793 – 552 = 768 ;

SX  768 = 27,7128.
. Ñoái vôùi ñaïi löôïng ngaãu nhieân Y, ta tính ñöôïc
1 86  56  ....  78
Y  yj   59 ;
n 10
1 86 2  56 2  ...  78 2
Y  yj 
2 2
 4130,8 ;
n 10

S2Y  Y 2  (Y) 2 = 4130,8 – 592 = 649,8 ;

SY  649,8 = 25,4912.
. Ñoái vôùi tích XY, ta coù
1 87.86  47.56  ...  75.78
XY   xi yi   3928 .
n 10
Baøi 2. Cho baûng soá lieäu sau ñaây.
Haõy tính caùc ñaëc tröng maãu cuûa boä soá lieäu ñoù.
Y 10 15 20 25 30 35
X
1 4 7
2 10 15
3 26 35 3
4 10 8 18 6
5 2 5 6 1
Giaûi
Ta laäp moät baûng môùi ñeå tính toaùn caùc toång caàn thieát cho vieäc tính caùc ñaëc tröng maãu.
84
yj 10 15 20 25 30 35 ni xini x 2i n i
xi
1 4 7 11 11 11
40 105
2 10 15 25 50 100
300 600
3 26 35 3 64 192 576
1560 2625 270
4 10 8 18 6 42 168 672
800 800 2160 840
5 2 5 6 1 14 70 350
200 625 900 175
mj 4 17 53 48 27 7 156 491 1709
yjmj 40 255 1060 1200 810 245 3610
y 2j m j 400 3825 21200 30000 24300 8575 88300 12000
Trong baûng treân
- Caùc oâ boâi ñen ôû goùc cuoái beân phaûi ghi caùc toång caàn thieát cho vieäc tính caùc ñaëc
tröng maãu.
- Moãi oâ ôû baûng ban ñaàu goàm hai soá :
. Soá treân laø nij ;
. Soá döôùi laø tích xiyjnij (toång cuûa taát caû caùc tích naøy ñöôïc ghi ôû oâ boâi ñen
thuoäc doøng cuoái, coät cuoái).
Ta tính caùc ñaëc tröng maãu.
1 491
X   xini   3,1474 ;
n 156
1 1709
X 2   x i2 n i   10,9551 ;
n 156
 
S 2X = 1,0660 ; S X = 1,0325.
1 3610
Y   y jm j   23,1410 ;
n 156
1 88300
Y 2   y 2j m j   566,0256 ;
n 156
 
S 2Y = 30,5198 ; S Y = 5,5245.
1 12000
XY   x i y j n ij   76,9321 .
n 156
2. Tính heä soá töông quan maãu
Baøi 3. Tính heä soá töông quan maãu cuûa boä soá lieäu cho ôû Baøi 2.
Giaûi
XY  X.Y 76,9231  3,1474.23,1410
Ta coù : rXY =    = 0,7169.
1,0325.5,5245
SX .SY
85
3. Tìm phöôøng trình hoài quy tuyeán tính maãu
Baøi 4. Ño chieàu cao X vaø khoái löôïng Y cuûa 5 hoïc sinh, ta ñöôïc keát quaû cho ôû baûng sau.
X(m) 1,45 1,60 1,50 1,65 1,55

Y(kg) 50 55 45 65 60
a) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.

b) Döï ñoaùn khoái löôïng trung bình cuûa nhöõng hoïc sinh coù chieàu cao 1,52m.
c) Sai soá döï ñoaùn cuûa Y khi X = 1,45m laø bao nhieâu ?
Giaûi
a) Tröôùc heát, ta tính caùc ñaëc tröng maãu.
1,45  1,60  ...  1,55
X  1,55 ;
5
1,45 2  1,60 2  ...  1,55 2
X2   2,4075 ;
5

S2X  2,4075  1,55 2  0,005 ;
50  55  ...  60
Y  55 ;
5
1,45.50  1,60.55  ...  1,55.60
XY   85,65 .
5
Suy ra caùc heä soá cuûa phöông trình caàn tìm laø
XY  X.Y 85,65  1,55.55

a= 
  80 ;
0,005
S 2X
b = Y  a X  55  80.1,55  69 .
Vaäy, phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X coù daïng
y = 80x – 69.
b) Trong phöông trình treân x coù ñôn vò laø m, y coù ñôn vò laø kg.
Ñeå döï ñoaùn khoái löôïng trung bình cuûa nhöõng hoïc sinh coù chieàu cao 1,52m, ta thay
x = 1,52 vaøo phöông trình vaø tìm ñöôïc
y = 80.1,52 – 69 = 52,6 (kg).
c) Töông töï, thay x = 1,45m vaøo phöông trình, ta döï ñoaùn ñöôïc khoái löôïng trung bình laø
y = 80.1,45 – 69 = 47 (kg).
Treân maãu, hoïc sinh cao 1,45m laïi coù khoái löôïng 50 kg (xem coät 1 cuûa maãu). Vaäy sai
soá khi döï ñoaùn laø : 50 – 47 = 3 (kg).
Baøi 5. Ñeå nghieân cöùu söï phaùt trieån cuûa moät loaïi caây troàng, ngöôøi ta tieán haønh ño
chieàu cao Y(m) vaø ñöôøng kính X(cm) cuûa moät soá caây. Keát quaû ñöôïc ghi ôû baûng sau ñaây.
86
Y 3 4 5 6 7 8
X
21 2 5
23 3 11
25 8 15 10
27 4 17 3
29 7 12
a) Tìm heä soá töông quan maãu vaø phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X vaø X
theo Y.
b) Neáu Y ñöôïc tính theo ñôn vò laø cm thì caùc haøm soá ôû caâu a) seõ thay ñoåi theá naøo ? Töø
keát quaû caâu a), haõy suy ra caùc phöông trình hoài quy töông öùng khi ñôn vò cuûa Y laø cm.
Giaûi
a) Tröôùc heát ta tính caùc ñaëc tröng maãu. Ta coù theå laäp baûng döôùi daïng sau
yj 3 4 5 6 7 8 ni
xi
21 2 5 7
23 3 11 14
25 8 15 10 33
27 4 17 3 24
29 7 12 19
mj 2 8 23 32 20 12 n = 97
Khi ñoù
21.7  23.14  25.33  27.24  29.19
X  25,7010 ;
97
212.7  232.14  25 2.33  27 2.24  29 2.19
X2   665,9072 ;
97
 
S 2X  5,3658 ; S x  2,3164 .
3.2  4.8  5.23  6.32  7.20  8.12
Y  5,9897 ;
97
32.2  4 2.8  5 2.23  6 2.32  7 2.20  8 2.12
Y2   37,3299 ;
97
 
S 2Y = 1,4534 ; S Y = 1,2056.
21.3.2  21.4.5  23.4.3  23.5.11  ...  29.7.7  29.8.12
XY   156,2165
97
. Tính heä soá töông quan maãu
XY  X.Y
rXY =   = 0,8147.
S X .S Y
. Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.
87
Caùch thöù nhaát.
XY  X.Y
a= 
= 0,4240 ;
S 2X
b = Y  a X = - 4,9075.
Do ñoù y = ax + b = 0,4240x – 4,9075.
Caùch thöù hai. AÙp duïng coâng thöùc “ñoái xöùng” ta ñöôïc
yY xX

 rXY  ,
Sy SX
hay
y  5,9897 x  25,7010
 0,8147 .
1,2056 2,3164
Ruùt goïn ta ñöôïc phöông trình
y = 0,4240x – 4,9075.
. Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu X theo Y.
Caùch thöù nhaát. Ñoåi vai troø cuûa X vaø Y ta ñöôïc

XY  X.Y
a= 
= 1,5654 ;
S 2Y
b = X  a Y = 16,3247.
Do ñoù ta coù phöông trình

x = ay + b = 1,5654y + 16,3247.
Caùch thöù hai. AÙp duïng coâng thöùc “ñoái xöùng” ta coù
xX yY

 rXY  ,
SX SY
hay
x  25,7010 y  5,9897
 0,8147 .
2,3164 1,2056
Ruùt goïn ta ñöôïc
x = 1,5653y + 16,3251.
b) Neáu y ñöôïc tính theo ñôn vò laø cm thì veá traùi cuûa phöông trình y = 0,4240x –
4,9075 seõ taêng leân 100 laàn. Suy ra veá phaûi cuõng phaûi taêng 100 laàn. Do ñôn vò cuûa x khoâng
thay ñoåi neân heä soá a vaø b phaûi taêng 100 laàn. Vaäy phöông trình môùi coù daïng
y = 42,40x – 490,75.
. Xeùt phöông trình x = 1,5653y + 16,3251.
88
Neáu y taêng 100 laàn vaø x giöõ nguyeân thì heä soá cuûa y phaûi giaûm 100 laàn. Vaäy, phöông
trình môùi coù daïng
x = 0,015653y + 16,3251.
Baøi 6. Ñeå nghieân cöùu söï phaùt trieån cuûa moät loaïi caây troàng, ngöôøi ta tieán haønh ño
ñöôøng kính X(cm) vaø chieàu cao Y(m) cuûa moät soá caây. Keát quaû ñöôïc ghi trong baûng sau ñaây.
Y 2 3 4 5 6 7
X
20 3 5
22 2 10
24 8 12 15 5
26 4 16 7
28 8 5
a) Nhöõng caây cao 6m trôû leân ñöôïc goïi laø caây loaïi moät. Haõy öôùc löôïng tæ leä caây loaïi
moät vôùi ñoä tin caäy 89%.
b) Haõy öôùc löôïng ñöôøng kính trung bình cuûa nhöõng caây loaïi moät vôùi ñoä tin caäy 98%,
cho bieát ñöôøng kính coù phaân phoái chuaån.
c) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu cuûa chieàu cao ñoái vôùi ñöôøng kính caây.
d) Giaû söû tröôùc ñoù chieàu cao trung bình cuûa loaïi caây naøy ôû cuøng ñoä tuoåi laø 5,1m. Soá
lieäu treân ñöôïc laáy ôû nhöõng caây ñaõ ñöôïc aùp duïng moät bieän phaùp chaêm boùn môùi. Vôùi möùc yù
nghóa 5%, haõy nhaän xeùt veà taùc duïng cuûa vieäc chaêm boùn ñoù.
Giaûi
a) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng tæ leä toång theå.
Ta xem toång theå laø loaïi caây troàng ñang ñöôïc nghieân cöùu.
Goïi p laø tæ leä caây loaïi moät cuûa toång theå. Ta caàn öôùc löôïng p vôùi ñoä tin caäy  = 80%.
Ta coù kích thöôùc maãu ñònh tính
n = 3 + 5 + 2 + 10 + ... + 8 + 5 = 100.
Soá caây loaïi moät trong maãu
k = 5 + 7 + 8 + 5 = 25.
Do ñoù tæ leä maãu laø
k 25
f=  = 0,25.
n 100
Tra baûng haøm soá Laplace, ta thaáy
0,89
(1,6) = = 0,445 neân Z = 1,6.
2
Ñoä chính xaùc
f (1  f ) 0,25.0,75
 = Z  1,6 = 0,0693.
n 100
Vaäy, tæ leä caây loaïi moät cuûa toång theå laø
p = f   = 0,25  0,0693 ;
hay 18,07%  p  31,93%.
b) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng kì voïng cuûa toång theå.
89
Ta xem toång theå laø caây loaïi moät. Goïi  laø ñöôøng kính trung bình cuûa toång theå. Ta
caàn öôùc löôïng  vôùi ñoä tin caäy  = 98%.
Maãu ñònh löôïng coù kích thöôùc
n = 5 + 7 + 8 + 5 = 25.
Ta coù
24.5  26.7  28(8  5)
X  26,64 ;
25
24 2.5  26 2.7  28 2 (8  5)
X2   712,16 ;
25

S 2X = 2,4704 ; S2 = 2,5733 ; S = 1,6042.
Vì n = 25 < 30 neân tra baûng phaân phoái Student doøng 24 coät 0,02 ta ñöôïc T  = 2,492.
Tính ñoä chính xaùc
 = T
S 1,604 = 0,8045.
 2,492.
n 25
Vaäy, ñöôøng kính trung bình cuûa caây loaïi moät laø
 = 26,64  0,8045 (cm).
c) Ñaây laø baøi toaùn tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu.
Ta tính ñöôïc caùc ñaëc tröng maãu sau ñaây.

X = 24,5 ; Y = 4,65 ; S 2X = 4,67 ; XY = 115,92.
Do ñoù
115,92  24,5.4,65
a= = 0,0915 ;
4,67
b = Y - a X = 2,40825.
Vaäy, phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X laø
y = 0,0915x + 2,40825.
Trong phöông trình naøy x tính baèng cm, y tính baèng m.
d) Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh giaû thieát veà giaù trò trung bình cuûa toång theå.
Ta laïi xem toång theå laø toaøn boä caây troàng ñang nghieân cöùu. Goïi  laø chieàu cao trung
bình cuûa toång theå. Sau khi coù cheá ñoä chaêm boùn môùi thì  chöa bieát. Coøn tröôùc khi coù cheá
ñoä naøy thì chieàu cao ñoù laø 5,1m. Ta giaû thieát H : “ = 5,1”. Neáu giaû thieát ñuùng thì cheá ñoä
chaêm boùn môùi khoâng coù taùc duïng. Neáu giaû thieát sai thì cheá ñoä naøy ñaõ laøm thay ñoåi chieàu
cao trung bình cuûa caây.
Ta tieán haønh kieåm ñònh H vôùi n = 100, Y = 4,65.
Ta caàn tính theâm phöông sai maãu hieäu chænh.
Theo maãu ôû caâu c) ta coù Y 2 = 23,03 neân

S 2Y = 23,03 – 4,652 = 1,4075 ;
100
S2 = .1,4075 = 1,4217.
99
Suy ra
S = 1,4217 = 1,1924.
Vì n > 30 neân tra baûng haøm soá Laplace ta tìm ñöôïc Z = Z0,05 = 1,96.
90
Tính thoáng keâ
Y  o 4,65 - 5,1
Zo = n 100  3,8 .
S 1,1924
Suy ra Zo > Z neân H bò baùc boû, töùc laø cheá ñoä chaêm boùn môùi ñaõ laøm thay ñoåi chieàu
cao cuûa caây.
Maët khaùc, chieàu cao trung bình cuûa maãu hieän nay laø Y = 4,54m nhoû hôn chieàu cao
trung bình cuûa toång theå tröôùc kia. Vaäy cheá ñoä chaêm boùn môùi ñaõ laøm giaûm chieàu cao trung
bình cuûa caây.
C. BAØI TAÄP
1. Theo keát quaû thöû nghieäm ñoä beàn cuûa caùc loaïi daây ñieän coù ñöôøng kính khaùc nhau,
ngöôøi ta coù baûng soá lieäu sau ñaây.
Ñöôøng kính (X) 0,6 2 2,2 2,45 2,6
Löïc toái ña (Y) 500 560 690 760 850
a) Haõy xaùc ñònh heä soá töông quan maãu giöõa X vaø Y.
b) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.
2. Ñieåm kieåm tra hai moân Toaùn vaø Lí cuûa moät nhoùm sinh vieân ñöôïc cho trong baûng
sau
Ñieåm Toaùn (X) 7 6 7 10 4 5 7 8 8 9
Ñieåm Lyù (Y) 8 7 7 9 5 3 8 9 6 7
a) Haõy öôùc löôïng heä soá töông quan giöõa khaû naêng hoïc Toaùn vaø khaû naêng hoïc Lí cuûa
sinh vieân.
b) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X vaø X theo Y.
3. Baûng döôùi ñaây cho ta keát quaû thu hoaïch Y (taán/ha) theo löôïng phaân boùn X (taï/ha)
treân 100 ha ruoäng.
1 2 3 4 5
a) Tìm heä soá töông quan
14 10 8
maãu.
15 12 7
b) Tìm phöông trình hoài quy
16 28 6
tuyeán tính maãu Y theo X.
17 8 9
18 12
4. Nghieân cöùu moái lieân heä giöõa X (ngaøn ñoàng) laø soá tieàn ñaàu tö cho vieäc phoøng beänh
tính treân ñaàu ngöôøi vaø Y (%) laø tæ leä ngöôøi maéc beänh ôû 50 ñòa phöông, ta thu ñöôïc baûng soá
lieäu sau ñaây.
Y 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0
X
100 - - - 2 3
200 - - 3 6 2
300 - 4 6 3 -
400 1 6 4 1 -
500 6 3 - - -
91
a) Tính heä soá töông quan maãu.
b) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.
5. Ño chieàu cao Y (m) vaø ñöôøng kính X (cm) cuûa moät loaïi caây, ta ñöôïc keát quaû cho
trong baûng sau ñaây.
Y 6 8 10 12 14 a) Xaùc ñònh heä soá töông quan maãu.

X b) Tìm caùc phöông trình hoài quy
30 2 17 9 3 tuyeán tính maãu.
35 10 17 9 c) Haõy öôùc löôïng tæ leä caây cao treân
40 3 24 16 13 10m vôùi ñoä tin caäy 95%.
45 6 24 12
50 2 11 22
6. Quan saùt X vaø Y ta coù baûng sau.
Giaû söû X vaø Y phuï thuoäc töông quan

Y 4 8 12 16 tuyeán tính.
X a) Tìm phöông trình töông quan tuyeán
1–5 16 7 tính Y theo X.
5 –10 18 21 30 3 b) Öôùc löôïng trung bình cuûa Y khi X = 4
vôùi ñoä tin caäy 95%.
10 –15 4 5 17
7. Cho X (%) vaø Y (g) laø hai chæ tieâu cuûa moät loaïi saûn phaåm. Ñieàu tra ôû moät soá saûn phaåm
ta ñöôïc keát quaû sau.
X 2 4 8 10 a) Tìm phöông trình hoài quy tuyeán tính

Y maãu X theo Y.
21,2 18 4 b) Giaû söû tröôùc khi ñieàu tra, giaù trò trung
22,5 5 30 9 bình cuûa chæ tieâu Y laø 21,5kg.
23,7 7 16 15 6 Soá lieäu treân ñöôïc laáy sau moät caûi tieán kyõ
30 1 thuaät. Cho nhaän xeùt veà aûnh höôûng cuûa
vieäc caûi tieán ñoù ñoái vôùi chæ tieâu Y cuûa
saûn phaåm vôùi möùc yù nghóa 0,05.
c) Haõy döï ñoaùn chæ tieâu Y cuûa saûn phaåm vôùi ñieàu kieän X = 7%.
d) Ñeå öôùc löôïng trung bình cuûa chæ tieâu X vôùi ñoä tin caäy 90% thì ñaûm baûo ñoä chính
xaùc laø bao nhieâu ?
8. Khaûo saùt veà thu nhaäp vaø tæ leä thu nhaäp chi cho giaùo duïc ôû 400 hoä gia ñình, ta thu
ñöôïc baûng caùc soá lieäu sau.
92
X 10 20 30 40 50 Trong baûng naøy :
Y . X laø tæ leä thu nhaäp chi cho
550 – 650 10 40 20 giaùo duïc (ñôn vò tính :%),
650 – 750 40 60 20
. Y laø thu nhaäp bình quaân moãi
750 – 850 20 80 40
ngöôøi/thaùng (ñôn vò tính : ngaøn
850 – 950 30 30 10
ñoàng).
a) Öôùc löôïng tæ leä thu nhaäp chi cho giaùo duïc trung bình cuûa moät gia ñình vôùi ñoä tin
caäy 95%.
b) Nhöõng gia ñình coù thu nhaäp bình quaân moät ngöôøi treân 850 ngaøn ñoàng/thaùng laø hoä
coù thu nhaäp khaù cao.
Neáu noùi raèng : tæ leä hoä coù thu nhaäp khaù cao trong toaøn vuøng laø 17,5% thì coù chaáp
nhaän ñöôïc khoâng vôùi möùc yù nghóa  = 5% ?
c) Ñeå öôùc löôïng tæ leä thu nhaäp chi cho giaùo duïc vôùi ñoä chính xaùc  = 0,8% (vôùi soá
lieäu cuûa baûng treân) thì ñaûm baûo ñoä tin caäy laø bao nhieâu ?
d) Giaû thieát X, Y coù söï phuï thuoäc töông quan tuyeán tính. Tìm phöông trình hoài quy
tuyeán tính maãu X theo Y.
9. Ño ñoä beàn vaø tæ leä caùcbon moät soá maãu theùp cuûa moät nhaø maùy luyeän theùp, ta coù
baûng sau ñaây.
X 3–5 5–9 9 – 15 15 – 20
Y
80 – 100 5 3
100 –120 8 17 20
120 – 140 2 7 15 11
140 – 160 8 10 5
160 – 200 7 3
trong ñoù :
. X laø tæ leä caùcbon (ñôn vò tính : %) ,
. Y laø ñoä beàn cuûa theùp (ñôn vò tính : kg/cm 2).
a) Haõy öôùc löôïng ñoä beàn trung bình cuûa theùp do nhaø maùy saûn xuaát vôùi ñoä tin caäy
99%.
b) Theo baùo caùo cuûa nhaø maùy thì vôùi tæ leä caùcbon trong khoaûng 15 – 20% thì theùp coù
ñoä beàn trung bình laø 150 kg/cm 2. Vôùi möùc yù nghóa 5%, haõy cho keát luaän veà baùo caùo ñoù.
(Giaû thieát Y coù phaân phoái chuaån).
c) Tìm caùc phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu.
10. Quan saùt moät maãu, ta coù baûng thoáng keâ löôïng phaân boùn X (kg/ha) vaø naêng suaát
luùa Y(taán/ha) sau ñaây.
93
X 120 140 160 180 200
Y
2,0 – 2,4 2
2,4 – 2,8 5 3
2,8 – 3,2 14 8 4
3,2 – 3,6 15 17
3,6 – 4,0 10 6 7
4,0 – 4,4 12
a) Laäp phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X.

b) Haõy öôùc löôïng naêng suaát luùa trung bình cuûa vuøng ñoù vôùi ñoä tin caäy 95%.
c) Haõy öôùc löôïng naêng suaát luùa trung bình cuûa nhöõng thöûa ruoäng ñaõ duøng löôïng
phaân boùn 180kg/ha vôùi ñoä tin caäy 99%.
d) Ñeå öôùc löôïng naêng suaát luùa trung bình cuûa caû vuøng vôùi ñoä tin caäy 99% vaø ñoä
chính xaùc 0,05 taán thì caàn ñieàu tra bao nhieâu ha ruoäng nöõa ?
94
MOÄT SOÁ ÑEÀ THI THAM KHAÛO
Thôøi gian laøm baøi : 90 phuùt
ÑEÀ SOÁ 1
Caâu I.(3 ñieåm)

Phaàn thi traéc nghieäm cuûa moãi thí sinh coù 3 caâu hoûi, moãi caâu hoûi coù 4 caùch traû lôøi ,
trong ñoù chæ coù 1 caùch traû lôøi ñuùng. Moät thí sinh khoâng thuoäc caâu naøo choïn ngaãu nhieân 1
trong 4 caâu traû lôøi cuûa moãi caâu hoûi. Goïi X laø soá caâu thí sinh ñoù traû lôøi ñuùng.
a) Laäp baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X, tính kì voïng vaø phöông sai cuûa X.
b) Tính P(X  2).
Caâu II.(3 ñieåm)

Coù 2 hoäp, moãi hoäp ñöïng 5 vieân bi cuøng côõ, trong ñoù bao goàm 3 bi ñoû vaø 2 bi xanh. Laáy
ngaãu nhieân töø hoäp thöù nhaát ra 2 bi boû vaøo hoäp thöù hai, sau ñoù laïi laáy ngaãu nhieân töø hoäp thöù
hai ra 2 bi.
a) Tính xaùc suaát ñeå 2 bi laáy töø hoäp thöù hai ñeàu laø bi ñoû.
b) Boû 2 bi vöøa laáy ñöôïc töø hoäp thöù hai vaøo hoäp thöù nhaát. Tính xaùc suaát ñeå sau khi
boû 2 bi laáy töø hoäp thöù hai vaøo hoäp thöù nhaát thì soá bi ñoû ôû hoäp thöù nhaát nhieàu hôn soá bi ñoû
coøn laïi trong hoäp thöù hai.
Caâu III. (4 ñieåm)

Ñeå nghieân cöùu söï phaùt trieån cuûa moät loaïi caây ôû moät laâm tröôøng, ngöôøi ta ño ñöôøng
kính X(cm) vaø chieàu cao Y(m) cuûa moät soá caây cuøng ñoä tuoåi vaø coù ñöôïc baûng soá lieäu sau.
a) Tìm phöông trình hoài
X 3 4 5 6 7 quy tuyeán tính maãu Y theo
Y X.
20 5
b) Öôùc löôïng ñöôøng kính
22 19 25 10
trung bình cuûa loaïi caây
24 5 17 8
naøy vôùi ñoä tin caäy 95%.
26 7 4
95
ÑEÀ SOÁ 2
(Ngaøy thi 06/01/2004)
Caâu I (Xaùc suaát – 6 ñieåm) Coù hai caùi hoäp ñöïng saûn phaåm.
Hoäp thöù nhaát coù 10 saûn phaåm goàm 8 saûn phaåm toát vaø 2 pheá phaåm ;
Hoäp thöù hai coù 10 saûn phaåm goàm 7 saûn phaåm toát vaø 3 pheá phaåm ;
1) Töø hoäp thöù nhaát laáy ngaãu nhieân ra 3 saûn phaåm, töø hoäp thöù hai laáy ngaãu nhieân ra 2
saûn phaåm. Sau ñoù boû 5 saûn phaåm ñaõ laáy vaøo hoäp thöù ba ñang roãng. Tính xaùc suaát ñeå trong 5
saûn phaåm ñaõ boû vaøo hoäp thöù ba coù
a) ñuùng moät pheá phaåm ; b) ít nhaát moät pheá phaåm.
2) Moät xaï thuû ñöôïc pheùp baén khoâng quaù 4 vieân ñaïn vaø baén töøng vieân cho ñeán khi
truùng muïc tieâu thì ngöøng baén. Xaùc suaát baén truùng muïc tieâu ôû moãi laàn baén cuûa xaï thuû ñoù ñeàu
laø 0,7. Goïi X laø soá vieân ñaïn maø xaï thuû ñoù ñaõ baén.
a) Haõy laäp baûng phaân phoái xaùc suaát vaø haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X.
b) Tính kì voïng, phöông sai vaø ñoä leäch chuaån cuûa X.
Caâu II (Thoáng keâ – 4 ñieåm)

Ñeå öôùc löôïng soá caù trong hoà ôû moät traïi nuoâi caù, ngöôøi ta ñaùnh baét 400 con caù ngaãu
nhieân ñuû caùc loaïi, ñaùnh daáu roài thaû laïi xuoáng hoà. Moät thôøi gian sau ñaùnh baét laïi ngaãu nhieân
moät soá con caù. Caân vaø ghi khoái löôïng X(kg) cuûa töøng con caù, soá con caù bò ñaùnh daáu (m i) vaø
soá con caù khoâng bò ñaùnh daáu (ni) coù khoái löôïng X(kg), ta ñöôïc baûng soá lieäu döôùi ñaây.
X 0,8 0,9 1,0 1,1 1,2 1,4
(mi) 4 7 5 2 1 1
(nj) 20 36 40 32 30 22
1) Haõy öôùc löôïng khoái löôïng trung bình cuûa moãi con caù trong hoà vôùi ñoä tin caäy 95%.
2) Öôùc löôïng toaøn theå soá caù coù trong hoà vaø öôùc löôïng doanh thu toái thieåu khi baùn heát
soá caù trong hoà vôùi ñoä tin caäy 95%, bieát raèng moãi kg caù trò giaù 15000 ñoàng.
* Cho bieát  (1,96) = 0,475 ( laø haøm Laplace) hoaëc F(1,96) = 0,975 (F laø haøm phaân
phoái chuaån).
96
ÑEÀ SOÁ 3
(Ngaøy thi 15/01/2004)
Caâu I (Xaùc suaát – 6 ñieåm)

Coù 3 thuøng haøng.
Thuøng thöù nhaát coù 10 saûn phaåm goàm : 8 saûn phaåm toát vaø 2 pheá phaåm ;
Thuøng thöù hai coù 10 saûn phaåm goàm : 7 saûn phaåm toát vaø 3 pheá phaåm ;
Thuøng thöù ba coù 10 saûn phaåm goàm : 6 saûn phaåm toát vaø 4 pheá phaåm.
1) Töø moãi thuøng laáy ra ngaãu nhieân 1 saûn phaåm. Goïi X laø soá pheá phaåm trong 3 saûn
phaåm ñaõ laáy.
a) Laäp baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X ; b) Tìm haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X ;
c) Tính kì voïng vaø phöông sai cuûa X ; d) Tính xaùc suaát ñeå X  2.
2) Gieo ñoàng thôøi 2 ñoàng xu hai maët saáp – ngöûa caân ñoái ñoàng chaát. Neáu ñöôïc caû hai
maët saáp thì choïn thuøng thöù nhaát ; neáu ñöôïc caû hai maët ngöûa thì choïn thuøng thöù hai ; caùc
tröôøng hôïp coøn laïi choïn thuøng thöù ba. Töø thuøng ñaõ choïn laáy ra ngaãu nhieân 3 saûn phaåm.
a) Tính xaùc suaát ñeå trong 3 saûn phaåm ñaõ laáy coù ít nhaát moät saûn phaåm toát.
b) Bieát raèng caû 3 saûn phaåm ñaõ laáy ñeàu laø pheá phaåm, tính xaùc suaát ñeå 3 pheá phaåm
ñoù ñöôïc laáy ra töø thuøng thöù ba.

Nghieân cöùu moái quan heä giöõa ñieåm tuyeån sinh X vaø ñieåm moân Toaùn cao caáp Y cuûa
sinh vieân tröôøng ÑH KTCN, choïn ngaãu nhieân moät nhoùm sinh vieân cuûa tröôøng ta ghi ñöôïc
baûng soá lieäu sau
X 10 12 13 15 1) Tính heä soá töông quan tuyeán tính maãu vaø
Y laäp phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y
4 8 5 4 - theo X.
5 5 10 3 -
- 16 8 6 2) Öôùc löôïng ñieåm trung bình moân Toaùn cao
6
- 11 16 8 caáp cuûa sinh vieân toaøn tröôøng vôùi ñoä tin caäy
7
95%.
* Cho bieát  (1,96) = 0,475 ( laø haøm Laplace) hoaëc F(1,96) = 0,975 (F laø haøm phaân
phoái chuaån).
97
ÑEÀ SOÁ 4
(Ngaøy thi 23/06/2004)
Caâu I (3 ñieåm)
Moät hoäi chôï coù 3 gian haøng taëng quaø khuyeán maõi. Ñeå vaøo caùc gian haøng ñoù phaûi tung
1 suùc saéc. Neáu xuaát hieän maët chaün thì ñöôïc vaøo gian haøng thöù nhaát, maët chia heát cho 5 thì
vaøo gian thöù hai, caùc tröôøng hôïp coøn laïi vaøo gian thöù ba. Cho bieát tæ leä khaùch haøng ñöôïc
quaø khuyeán maõi khi vaøo 3 gian haøng ñoù laàn löôït laø 20%, 40%, 30%.
Giaû söû baïn ñi döï hoäi chôï. Tính xaùc suaát ñeå baïn taëng ñöôïc quaø khuyeán maõi. Neáu baïn
khoâng ñöôïc taëng quaø thì xaùc suaát baïn ñaõ vaøo gian thöù ba laø bao nhieâu ?
Caâu II (3 ñieåm)
Moät xaï thuû baén 2 vieân ñaïn vaøo 1 taám bia goàm 2 voøng troøn. Baén truùng voøng thöù nhaát
ñöôïc 10 ñieåm, truùng voøng thöù hai ñöôïc 6 ñieåm. Coøn baén tröôït thì bò ñieåm 0. Goïi X laø ñieåm
trung bình cuûa xaï thuû ñoù sau 2 laàn baén ñoäc laäp, moãi laàn 1 vieân ñaïn. Haõy laäp baûng phaân
phoái xaùc suaát, haøm phaân phoái xaùc suaát vaø tính kì voïng, phöông sai cuûa X. Cho bieát xaùc suaát
baén truùng voøng thöù nhaát laø 0,5 ; voøng thöù hai laø 0,3 ; coøn xaùc suaát baén tröôït laø 0,2.
Caâu III (4 ñieåm)

Cho X(kg) vaø Y(m) laø hai ñaïi löôïng coù moái quan heä tuyeán tính vôùi baûng giaù trò sau
ñaây.
X 20 25 30 35
10 16 10
12 15 21 30 12
15 14 15 17
1) Haõy tìm heä soá töông quan vaø laäp phöông trình hoài quy X theo Y. Neáu Y ño baèng cm
thì phöông trình naøy thay ñoåi nhö theá naøo (khoâng tính laïi maãu).
2) Giaû söû soá lieäu treân ñöôïc ño sau khi thöïc hieän moät coâng ngheä saûn xuaát môùi, coøn
tröôùc ñoù tyû leä X  30kg laø 40%. Haõy ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa coâng ngheä ñoù vôùi möùc yù nghóa
5%.
98
ÑEÀ SOÁ 5
(Ngaøy thi 07/08/2004)
Caâu I (3 ñieåm)
Moät hoäp ñöïng 15 quaû boùng baøn, trong ñoù coù 9 quaû chöa söû duïng laàn naøo. Laàn ñaàu
ngöôøi ta laáy ngaãu nhieân 3 quaû ñeå thi ñaáu, sau ñoù traû laïi vaøo hoäp. Laàn thöù hai laáy ngaãu
nhieân 3 quaû. Tìm xaùc suaát ñeå caû 3 quaû laáy ra laàn sau ñeàu chöa söû duïng laàn naøo.
Trong moät loâ haøng coù 20 saûn phaåm, trong ñoù coù 4 saûn phaåm xaáu, 16 saûn phaåm toát.
Laáy ngaãu nhieân cuøng luùc 10 saûn phaåm ñeå kieåm tra.
a) Tìm xaùc suaát laáy ñöôïc toaøn saûn phaåm toát.
b) Goïi X laø soá saûn phaåm toát laáy ñöôïc trong 10 saûn phaåm ñoù. Haõy laäp baûng phaân
phoái xaùc suaát, haøm phaân phoái xaùc suaát vaø tính kì voïng, phöông sai, ñoä leäch cuûa X.

Kieåm tra caùc goùi ñöôøng loaïi 1kg trong moät sieâu thò, ta coù keát quaû sau
Khoái löôïng (kg) 0,95 0,96 0,97 0,99 1,00 1,01 1,03
Soá goùi 19 30 32 8 2 3 6
a) Vôùi möùc yù nghóa  = 0,05 coù theå keát luaän vieäc ñoùng goùi ñaûm baûo yeâu caàu hay
khoâng?
b) Haõy öôùc löôïng tæ leä soá goùi ñöôøng coù khoái löôïng döôùi möùc qui ñònh vôùi ñoä tin caäy
95,44%.
Cho bieát giaù trò cuûa haøm soá Laplace  (1,96) = 0,475 ;  (2,00) = 0,4772.
99
ÑEÀ SOÁ 6
(Ngaøy thi 16/03/2005)
Caâu I (Xaùc suaát – 6 ñieåm)
Coù 3 kieän haøng.
Kieän thöù nhaát coù 10 saûn phaåm goàm : 6 saûn phaåm toát vaø 4 pheá phaåm ;
Kieän thöù hai coù 10 saûn phaåm goàm : 7 saûn phaåm toát vaø 3 pheá phaåm ;
Kieän thöù ba coù 7 saûn phaåm goàm : 4 saûn phaåm toát vaø 3 pheá phaåm.
1) Cuøng moät luùc tung hai ñoàng xu hai maët saáp – ngöûa caân ñoái ñoàng chaát treân moät maët
phaúng naèm ngang. Neáu caû hai maët ñeàu saáp thì töø kieän thöù nhaát laáy ngaãu nhieân 1 saûn phaåm,
töø kieän thöù hai laáy ngaãu nhieân 2 saûn phaåm. Neáu traùi laïi thì töø kieän thöù nhaát laáy ngaãu nhieân 2
saûn phaûm, töø kieän thöù hai laáy ngaãu nhieân 1 saûn phaåm. Goïi T laø soá saûn phaåm toát trong 3 saûn
phaåm ñaõ laáy ra.
a) Laäp baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa T ; c) Tính kyø voïng cuûa T ;
b) Tìm haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa T ; d) Tính phöông sai cuûa T.
2) Boû ba saûn phaåm vöøa laáy vaøo kieän thöù ba. Sau ñoù töø kieän thöù ba laáy ngaãu nhieân ra 3
saûn phaåm.
a) Tính xaùc suaát ñeå caû 3 saûn phaåm ñaõ laáy sau cuøng ñeàu toát ;
b) Bieát raèng khoâng phaûi caû 3 saûn phaåm laáy ra sau cuøng ñeàu toát, tính xaùc suaát ñeå
caû 3 saûn phaåm ñaõ laáy ra töø hai kieän ñaàu ñeàu laø pheá phaåm.

Nghieân cöùu moái quan heä giöõa voán ñaàu tö X(trieäu ñoàùng) vaø laõi roøng Y(trieäu ñoàng) haøng
thaùng ôû moät coâng ty kinh doanh, ghi cheùp trong moät soá thaùng ngaãu nhieân ta ñöôïc baûng soá
lieäu döôùi ñaây.
X 50 100 150 200
1) Tìm heä soá töông quan tuyeán tính maãu vaø laäp phöông
20 10 5 2 - trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X;
2) Öôùc löôïng laõi roøng trung bình moãi thaùng cuûa coâng ty
40 5 10 3 - ñoù vôùi ñoä tin caäy 95%.
3) Coù baùo caùo cho raèng tyû leä thaùng coù laõi roøng
60 - 15 10 5 cao treân 65 trieäu cuûa coâng ty ñoù laø 70%. Haõy kieåm ñònh
baùo caùo ñoù vôùi möùc yù nghóa 1%.
80 - 5 10 20
Cho bieát  (1,96) = 0,475 ;  (2,58) = 0,495 ( laø haøm tích phaân Laplace).
100
ÑAÙP AÙN VAØ THANG ÑIEÅM
ÑEÀ SOÁ 1
Caâu I (3 ñieåm)
a) (2,5 ñieåm)
* Tröôùc heát ta tìm baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X (1,5 ñ).
Ta coù X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc nhaän caùc giaù trò 0, 1, 2, 3. Ta tính P(X = k),
k = 0,3 .
Xem pheùp thöû laø traû lôøi 1 caâu hoûi, ta coù daõy 3 pheùp thöû Bernoulli. Goïi Ñ laø bieán coá
1
sinh vieân traû lôøi ñuùng caâu hoûi ñoù thì P(Ñ) = p = .
4
AÙp duïng coâng thöùc Bernoulli ta ñöôïc
1
0 3
1  1 27
P(X = 0) = P3(0 ; ) = C30   1    ;
4  4  4 64
1 2
1 1 3 27
P(X = 1) = P3(1 ; ) = C13      ;
4 4 4 64
2 1
1 1 3 9
P(X = 2) = P3(2 ; ) = C 32      ;
4 4 4 64
3 0
1 1 3 1
P(X = 3) = P3(3 ; ) = C 33      ;
4 4 4 64
Vaäy baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø
X 0 1 2 3
P 27 27 9 1
64 64 64 64
* Tính kì voïng (0,5 ñ)

27 27 9 1 48
E(X) = 0. + 1. + 2. + 3. = = 0,75.
64 64 64 64 64
* Tính phöông sai (0,5 ñ)
27 27 9 1 72
E(X2) = 02. + 1 2. + 2 2. + 3 2. = = 1,125.
64 64 64 64 64
D(X) = E(X2) – E2(X) = 0,5625.
b) (0,5 ñieåm) Tính
9 1 10
P(X  2) = P(X = 2) + P(X = 3) = + = .
64 64 64
101
a) (1,5 ñieåm)
Goïi Ñ laø bieán coá laáy ñöôïc 2 bi ñoû töø hoäp thöù hai (sau khi coù theâm bi cuûa hoäp thöù
nhaát). Roõ raøng Ñ phuï thuoäc soá löôïng bi ñoû ñöôïc boû theâm vaøo hoäp thöù hai. Do ñoù, ta goïi Ñ k
laø bieán coá hoäp thöù hai coù theâm k bi ñoû cuûa hoäp thöù nhaát, k = 0,2 . Khi ñoù, ba bieán coá Ño,
Ñ1, Ñ2 laø moät nhoùm ñaày ñuû neân
P(Ñ) = P(Ño)P(Ñ/Ño) + ... + P(Ñ2)P(Ñ/Ñ2).
Ta tính caùc xaùc suaát ôû veá phaûi baèng ñònh nghóa.

Deã thaáy
C2 C1 C 1 C2
P(Ñ0) = 22 , P(Ñ1) = 2 2 3 , P(Ñ2) = 32 ;
C5 C5 C5
C 32 C 24 C 52
P(Ñ/Ñ0) = , P(Ñ/Ñ1) = , P(Ñ/Ñ2) = .
C 72 C 72 C 72
Vaäy
1 3 6 6 3 10 69 23
P(Ñ) = .  .  .   .
10 21 10 21 10 21 210 70
b) (1,5 ñieåm)
Goïi A laø bieán coá caàn tìm xaùc suaát, Bi laø bieán coá hoäp thöù nhaát coù i bi ñoû sau 2 laàn
chuyeån bi. Ta phaân tích moái quan heä giöõa A vôùi Bi.
Theo ñeà baøi, 2 bi vöøa laáy ôû hoäp thöù hai (ta khoâng bieát chuùng coù maøu gì) laïi ñöôïc boû
vaøo hoäp thöù nhaát. Tuy nhieân, sau 2 laàn chuyeån bi thì soá löôïng bi ôû moãi hoäp vaø toång soá bi ñoû
ôû caû hai hoäp khoâng thay ñoåi. (Moãi hoäp vaãn coù 5 bi vaø toång soá bi ñoû vaãn laø 6). Do ñoù, muoán
A xaûy ra, töùc laø soá bi ñoû ôû hoäp thöù nhaát phaûi nhieàu hôn soá bi ñoû coøn laïi ôû hoäp thöù hai thì B 4
hoaëc B5 phaûi xaûy ra.
Ta coù pheùp toaùn A = B4 + B5, maø hai bieán coá naøy xung khaéc neân
P(A) = P(B4) + P(B5).
* Ta ñi tìm P(B4), P(B5).
AÙp duïng coâng thöùc xaùc suaát ñaày ñuû, ta coù
P(B4) = P(Ñ0)P(B4/Ñ0) + ... + P(Ñ2)P(B4/Ñ2).
- Ñeå tìm P(B4/Ñ0) caàn löu yù raèng : Khi Ñ0 xaûy ra thì hoäp thöù nhaát coøn laïi 3 bi ñoû (hoäp
thöù hai coù 3 bi ñoû, 4 bi xanh), neân muoán B 4 xaûy ra thì phaûi laáy theâm 1 bi ñoû vaø 1 bi xanh töø
hoäp thöù hai.
Suy ra
C1 C1 12
P(B4/Ñ0) = 3 2 4  .
C7 21
- Neáu Ñ1 xaûy ra thì hoäp thöù nhaát coøn laïi 2 bi ñoû, 1 bi xanh (hoäp thöù hai coù 4 bi ñoû, 1 bi
xanh) neân caàn coù theâm 2 bi ñoû cuûa hoäp thöù hai. Suy ra
C2 6
P(B4/Ñ1) = 42  .
C 7 21
102
Deã thaáy
P(B4/Ñ2) = P(  ) = 0.
Vaäy
1 12 6 6 3 48
P(B4) = .  .  .0  .
10 21 10 21 10 210
. Töông töï,
P(B5) = P(Ño)P(B5/Ño) + ... + P(Ñ2)P(B5/Ñ2)
1 C 32 6 3 3
= . 2  .0  .0  .
10 C 7 10 10 210
Vaäy
48  3 17
P(A) =  .
210 70
a) (2 ñieåm)
Töø maãu ta tính ñöôïc : X  22,94 ;

X 2  528,52 ; S 2X = 2,2764 ;
Y  4,99 ; XY  115,34 .
Do ñoù
a = 0,3819 ; b = - 3,7708.
Vaäy phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X coù daïng
y = 0,3819x – 0,37708.
b) (2 ñieåm)
Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng giaù trò trung bình cuûa toång theå.
Xem toång theå laø toaøn boä loaïi caây ñoù ôû laâm tröôøng. Goïi ñöôøng kính trung bình cuûa
toång theå laø . Ta caàn öôùc löôïng  vôùi  = 95%.
Ta tính theâm phöông sai maãu hieäu chænh cuûa maãu ñònh löôïng (theo X).
Ta coù

100
S 2X = 2,2764 neân S2 = .2,2764 = 2,2993 vaø S = 1,5164.
99
Tra baûng ta ñöôïc Z = 1,96 ; ñoä chính xaùc :
1,5164
 = 1,96. = 0,2972.
10
Vaäy
 = 22,94  0,2972 (cm).
ÑEÀ SOÁ 2
Caâu I (6 ñieåm)
1) (3 ñieåm)
a) (1,5 ñieåm) Goïi A laø bieán coá caàn tìm xaùc suaát.
103
Goïi Tk laø bieán coá laáy ñöôïc k pheá phaåm (vaø 3 – k saûn phaåm toát) töø hoäp thöù nhaát,
k= 0,3 .
Goïi Ti’ laø bieán coá laáy ñöôïc i pheá phaåm ( vaø 2 – i saûn phaåm toát) töø hoäp thöù hai,
i = 0,2 .
Ta coù pheùp toaùn
A = T1To’ + ToT1’ ,
trong ñoù caùc bieán coá tham gia vaøo tích thì ñoäc laäp, caùc bieán coá tham vaøo toång thì xung
khaéc. Do ñoù
P(A) = P(T1)P(To’) + P(To)P(T1’).
Baèng ñònh nghóa ta tính ñöôïc caùc xaùc suaát ôû veá phaûi. Vaäy
C1 C 2 C 2 C 3 C1 C1 2352 294
P(A) = 2 3 8 . 27  38 . 3 2 7   .
C10 C10 C10 C10 5400 675
b) (1,5 ñieåm) Goïi B laø bieán coá coù ít nhaát 1 pheá phaåm trong hoäp thöù ba. Ta coù B laø
bieán coá trong hoäp thöù ba khoâng coù pheá phaåm naøo, töùc laø toaøn saûn phaåm toát. Khi ñoù
C83 C 72 1176 147
P( B ) = 3 . 2   .
C10 C10 5400 675
Suy ra
147 528
P(B) = 1 -  .
675 675
2) (3 ñieåm)
a) (2 ñieåm). Ta coù X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc, X nhaän caùc giaù trò 1, 2, 3, 4.
Ñeå tính P(X = k), k = 1,4 , ta goïi Vi laø bieán coá vieân ñaïn thöù i baén truùng muïc tieâu,
i= 1,4 .
. Roõ raøng, muoán X = 1 thì V1 phaûi xaûy ra. Do ñoù P(X = 1) = P(V1) = 0,7.
. Bieán coá X = 2 xaûy ra khi vieân ñaïn thöù nhaát baén tröôït, coøn vieân thöù hai baén truùng, töùc
laø tích V1 V2 xaûy ra. Do ñoù
P(X = 2) = P( V1 V2) = 0,3.0,7 = 0,21.

. Töông töï,
P(X = 3) = P( V1 V2 V3) = 0,3.0,3.0,7 = 0,063.
. Khi caû ba vieân ñaàu ñeàu baén tröôït thì baén tieáp vieân ñaïn cuoái cuøng (vieân thöù tö coù theå
truùng hay tröôït), khi aáy X = 4. Do vaäy
P(X = 4) = P( V1 V2 V3 ) = 0,33 = 0,027.
Töø ñoù ta coù baûng phaân phoái xaùc suaát laø
X 1 2 3 4
P 0,7 0,21 0,063 0,027
104
Vaäy, haøm phaân phoái xaùc suaát laø
 0 , neáu x  - , 1
 0,7 ,
 neáu x   1, 2
F(x) =  0,91 , neáu x   2, 3
0,973 , neáu x   3, 4

 1 , neáu x  (4,  )
b) (1 ñieåm)
E(X) = 1,417 ; E(X2) = 2,539
D(X) = 0,53111 ; (X) = 0,72877
1) (2 ñieåm) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng giaù trò trung bình cuûa toång theå.
Ta xem toång theå laø toaøn boä soá caù trong hoà.
Goïi khoái löôïng trung bình cuûa toång theå laø , ta öôùc löôïng  vôùi  = 0,95.
xi ni Töø ñeà baøi ta coù baûng soá lieäu sau vôùi xi laø giaù trò cuûa maãu, ni laø soá phaàn
0,8 24 töû cuûa maãu (bò ñaùnh daáu hoaëc khoâng bò ñaùnh daáu) cuøng coù khoái löôïng
0,9 43 xi.
1,0 45 Töø ñoù ta tính ñöôïc caùc ñaëc tröng cuûa maãu ñònh löôïng naøy laø
1,1 34 n = 200, X = 1,0485 (Kg), X 2 = 1,13025 ; S = 0,1762.
1,2 31 Suy ra ñoä chính xaùc  = 0,0244.
1,4 23
Vaäy
 = 1,0485  0,0244 (Kg)
hay
1,0241    1,0729.
b) (2 ñieåm)
. Ñeå öôùc löôïng soá caù coù trong hoà, töùc laø toång soá phaàn töû cuûa toång theå, ta caàn bieát tæ leä
soá caù bò ñaùnh daáu cuûa toång theå. Goïi tæ leä naøy laø p, soá phaàn töû cuûa toång theå laø N, soá phaàn töû
bò ñaùnh daáu cuûa toång theå laø M.
Töø maãu ñònh tính ta tìm ñöôïc
n = 200 ; k = 4 + 7 + 5 + 2 + 1 + 1 = 20 ;
f = 0,1.
Suy ra
 = 0,0416.
Do ñoù,
p = 0,1  0,0416.
Hay
0,0584  p  0,1416.
Maët khaùc,
M M
p= neân N = vôùi M = 400.
N p
105
Vaäy
2825  N  6849.
. Ñeå tìm doanh thu toái thieåu khi baùn heát caù, ta phaûi tính khoái löôïng caù toái thieåu cuûa
toång theå, töø ñoù suy ra soá tieàn toái thieåu khi baùn heát caù trong hoà laø :
15000 . 1,0241 . 2825 = 43 396 237,5 (ñoàng)
ÑEÀ SOÁ 3
Caâu I (6 ñieåm)
1) (3 ñieåm)
a) (1,5 ñieåm) Ta coù X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc, X nhaän caùc giaù trò : 0, 1, 2, 3.
Ta tính P(X = k), k = 0,3 .
Goïi Ti laø bieán coá laáy ñöôïc moät pheá phaåm töø thuøng haøng thöù i (i = 1,3 ), ta coù caùc bieán
coá T1, T2, T3 ñoäc laäp vôùi nhau. Do ñoù
P(X = 0) = P( T1 T 2 T 3 ) = 0,8 . 0,7 . 0,6 = 0,336 ;
P(X = 1) = P(T1 T 2 T 3 + T1 T2 T 3 + T1 T 2 T3) =
= 0,2 . 0,7 . 0,6 + 0,8 . 0,3 . 0,6 + 0,8 . 0,7 . 0,4 = 0,452 ;
P(X = 2) = P(T1T2 T 3 + T1 T 2 T3 + T1 T2T3
= 0,2 . 0,3 . 0,6 + 0,2 . 0,7 . 0,4 + 0,8 . 0,3 . 0,4 = 0,188 ;
Vaäy X coù baûng phaân phoái xaùc suaát sau ñaây
X 0 1 2 3
P 0,336 0,452 0,188 0,024
b) (0,5 ñieåm)
 0 , neáu x  - , 0
0,336 , neáu x   0, 1

F(x) = 0,788 , neáu x   1, 2
0,976 , neáu x   2, 3

 1 , neáu x  (3,  )
c) (0,5 ñieåm) E(X) = 0,9 ; E(X2) = 1,42 ; D(X) = 0,61.
d) (0,5 ñieåm) P(X  2) = P(X = 0) + P(X =1) + P(X =2) = 0,976.
2) (3 ñieåm)
a) (1,5 ñieåm). Goïi A laø bieán coá caàn tìm xaùc suaát, thì A phuï thuoäc vaøo vieäc thuøng naøo
ñaõ ñöôïc choïn tröôùc ñoù. Do ñoù ta goïi theâm Hk laø bieán coá choïn ñöôïc thuøng haøng thöù k (k =
1,3 . Khi ñoù H1, H2, H3 laø moät nhoùm ñaày ñuû caùc bieán coá neân
P( A ) = P(H1)P( A /H1) + … + P(H3)P( A /H3),
trong ñoù A laø bieán coá töø hoäp ñaõ choïn laáy ra ñöôïc 3 pheá phaåm.
Töø pheùp thöû tung 2 ñoàng xu, baèng ñònh nghóa, ta tính ñöôïc
1 1 1
P(H1) = , P(H2) = , P(H3) = .
4 4 2
Roõ raøng
P( A /H1) = P() = 0 ;
106
C 33 1
P( A /H2) = 3
= ;
C10 120
C 34 4
P( A /H3) = = ;
3
C10 120
1 1 1 2 4 3
Vaäy P( A ) = .0 + . + . = ,
4 4 120 4 120 160
Suy ra
3 157
P(A) = 1 – P( A ) = 1 - = .
160 160
b) (1,5 ñieåm) Theo ñeà baøi, bieán coá A ñaõ xaûy ra, ta caàn tìm P(H3/ A ). Theo coâng thöùc
Bayes
2 4
.
P(H 3 )P(A / H 3 ) 4 120 8
P(H3/ A ) =   .
P(A ) 9 9
480
1) (2 ñieåm) Töø maãu ôû ñeà baøi ta tính ñöôïc

n = 100 , X = 12,47 ; S X = 1,3671 ;

Y = 5,83 ; S Y = 1,0868 ;
XY = 73,49.
Do ñoù
73,49  12,47.5,83
RXY = = 0,5316.
1,3671 .1,0868
Suy ra phöông trình hoài quy tuyeán tính maãu Y theo X laø
Y = 0,4226x + 0,5601.
2) (2 ñieåm) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng giaù trò trung bình cuûa toång theå.
Ta xem toång theå laø toaøn boä sinh vieân Tröôøng ÑHKTCN, goïi  laø ñieåm trung bình moân
Toaùn cao caáp cuûa toång theå.
Ta öôùc löôïng  vôùi  = 0,95.
Ta caàn tính laïi phöông sai vaø ñoä leäch maãu hieäu chænh cuûa maãu ñònh löôïng theo Y. Ta
coù

100
S 2Y = 1,1811 ; S2 = .1,1811 = 1,1930 ; S = 1,0922.
99
Do ñoù
1,0922
 = 1,96. = 0,2141.
10
Vaäy
 = 5,83  0,2141.
107
ÑEÀ SOÁ 4
Caâu I (3 ñieåm)
. Goïi Q laø bieán coá baïn ñöôïc quaø khuyeán maõi. Roõ raøng Q phuï thuoäc vieäc tröôùc ñoù baïn
ñaõ vaøo gian haøng naøo. Do ñoù, ta goïi bieán coá vaøo gian haøng thöù k laø Gk, k = 1,3 . Khi aáy ta coù
caùc bieán coá G1, G2, G3 laø moät nhoùm ñaày ñuû neân
P(Q) = P(G1)P(Q/G1) + … + P(G3)P(Q/G3).
Ñeà baøi ñaõ cho ta
P(Q/Gk), k = 1,3 .
Coøn xaùc suaát P(Gk) ñöôïc tính baèng ñònh nghóa.
Ta coù
3 1 2
P(G1) = ; P(G2) = ; P(G3) = .
6 6 6
Vaäy
3 1 2 4
P(Q) = .0,2 + .0,4 + .0,3 = .
6 6 6 15
. Theo ñeà baøi, bieán coá Q ñaõ xaûy ra, ta caàn tìm P(G3/ Q ). AÙp duïng coâng thöùc Bayes, ta
ñöôïc
2
(1  0,3)
P(G 3 )P(Q / G 3 ) 6 7
P(G3/ Q ) =   .
P(Q) 4 22
1
15
Ta coù hai caùch giaûi sau ñaây.
Caùch thöù nhaát
Goïi Vk laø bieán coá vieân ñaïn thöù nhaát truùng voøng troøn thöù k, k = 0,2 . (ÔÛ ñaây ta xem
voøng troøn thöù 0 laø vieäc baén tröôït). Töông töï Vk’ laø caùc bieán coá töông öùng cuûa vieân ñaïn thöù
hai. Deã thaáy caùc bieán coá Vk, Vk’ ñoäc laäp vôùi nhau neân vôùi X = 0, 3, 5, 6, 8, 10, ta coù
P(X = 0) = P(VoVo’) = 0,22 = 0,04 ;
P(X = 3) = P(VoV2’ + V2Vo’) = 2.0,3.0,2 = 0,12 ;
P(X = 5) = P(VoV1’ + V1Vo’) = 2.0,5.0,2 = 0,2 ;
P(X = 6) = P(V2V2’) = 0,32 = 0,09 ;
P(X = 8) = P(V1V2’ + V2V1’) = 2.0,5.0,3 = 0,3 ;
P(X =10) = P(V1V1’) = 0,52 = 0,25.
Vaäy X coù baûng phaân phoái xaùc suaát laø
X 0 3 5 6 8 10
P 0,04 0,12 0,2 0,09 0,3 0,25
108
Caùch thöù hai
Goïi Ti laø ñieåm cuûa xaï thuû sau khi baén vieân ñaïn thöù i (i = 1,2 ). Ta coù T1, T2 ñeàu laø caùc
T  T2
ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc, nhaän caùc giaù trò 0, 6, 10. Vaø X = 1 . Ta coù baûng caùc giaù
2
trò cuûa X vaø caùc xaùc suaát töông öùng sau ñaây.
1
X = (T1 + T2) P(X)
2
T1 P1
0 6 10 0,2 0,3 0,5
T2 P2
0 0 3 5 0,2 0,04 0,06 0,10
6 3 6 8 0,3 0,06 0,09 0,15
10 5 8 10 0,5 0,10 0,15 0,25
Suy ra
P(X = 0) = 0,04 ; P(X = 3) = 0,12 ;
P(X = 5) = 0,20 ; P(X = 6) = 0,09 ;
P(X = 8) = 0,30 ; P(X = 10) = 0,25.
* Töø baûng phaân phoái xaùc suaát ta coù haøm phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø
 0 , neáu x  - , 0
0,04 , neáu x  0, 3

 0,16 , neáu x  3, 5

F(x) = 0,36 , neáu x  5, 6
0,45 , neáu x  6, 8

0,75 , neáu x  8, 10 

 1 , neáu x  (10,  )
* E(X) = 6,8 ; E(X2) = 53,52 ;
D(X) = 7,28.
a) (2 ñieåm) Töø maãu ta tính ñöôïc

n = 150 ; X = 27,4 ; S X = 5,1225 ;

Y = 12,5733 ; S Y = 1,7679 ; XY = 349,1.
Töø ñoù
RXY = 0,5070
vaø phöông trình X theo Y coù daïng
109
x  27,4 y  12,5733
 0,5070
5,1225 1,7679
Vaäy
x = 1,4690y + 8,9294.
Trong phöông trình naøy x ño baèng kg, y ño baèng m. Neáu y ño baèng cm thì veá phaûi giaûm
100 laàn neân veá traùi phaûi giaûm 100 laàn. Khi ñoù phöông trình trôû thaønh
x
= 1,4690y + 8,9294
100
hay
x = 146,90y + 892,94.
b) (2 ñieåm) Ñaây laø baøi toaùn ñöôïc ñöa veà baøi toaùn kieåm ñònh.
Goïi p laø tæ leä X  30 kg sau khi aùp duïng coâng ngheä saûn xuaát môùi. Ta giaû thieát H :
“p = 40%”, nhö tröôùc khi aùp duïng coâng ngheä ñoù. Neáu chaáp nhaän giaû thieát thì vieäc aùp
duïng coâng ngheä ñoù khoâng coù taùc duïng, neáu baùc boû thì tæ leä X  30 kg ñaõ thay ñoåi.
Ta tieán haønh kieåm ñònh vôùi  = 0,05.
Töø maãu ñònh tính (theo X) ta tính ñöôïc
N = 150 ; k = 30 + 12 + 15 + 17 = 74 ; f = 0,4933.
0,4933  0,4 150
Zo = = 2,3325 > Z.
0,4.0,6
Do ñoù ta baùc boû H.
Vì tæ leä maãu f > po = 0,4 neân coâng ngheä saûn xuaát môùi ñaõ laøm taêng tæ leä X  30 kg.
ÑEÀ SOÁ 5
Caâu I (3 ñieåm)
Goïi C laø bieán coá caû 3 quaû boùng baøn laáy ra ôû laàn thöù hai ñeàu chöa söû duïng laàn naøo.
Goïi Si laø bieán coá trong 3 quaû boùng laáy ra ôû laàn thöù nhaát coù i quaû ñaõ söû duïng i = 0,3 . Ta coù
So, S1, S2, S3 laø moät nhoùm ñaày ñuû neân
3
P(C) =  P(Si )P(C / Si ) .
i0
. Caùc xaùc suaát P(Si) ñöôïc tính baèng ñònh nghóa.
Chaúng haïn, xem pheùp thöû thöù nhaát laø laáy 3 quaû boùng töø 15 quaû ; bieán coá S o xaûy ra khi
ta laáy ñöôïc 3 quaû töø 9 quaû chöa söû duïng ; bieán coá S1 xaûy ra khi laáy 1 quaû töø 6 quaû ñaõ söû
duïng vaø 2 quaû töø 9 quaû chöa söû duïng ; v.v… Khi ñoù
C3 C1 C 2
P(S0) = 39 ; P(S1) = 6 3 9 ,
C15 C15
C 26 C19 C 36
P(S2) = 3
; P(S4) = 3
.
C15 C15
. Ta tính
P(C/Si), i = 0,3 .
110
- Khi So ñaõ xaûy ra, ta coù 3 quaû “chöa söû duïng” bieán thaønh “ñaõ söû duïng” neân chæ coøn
laïi 6 quaû chöa söû duïng laàn naøo maø thoâi. Suy ra
C3
P(C/So) = 36 .
C15
- Khi S1 ñaõ xaûy ra coøn laïi 7 quaû chöa söû duïng neân
C 37
P(C/S1) = 3 .
C15
Töông töï,
C 38 C 39
P(C/S2) = 3
; P(C/S3) = 3
.
C15 C15
Vaäy
3696
P(C) = .
41405
a) (1 ñieåm) Goïi S laø bieán coá laáy ñöôïc 10 saûn phaåm toát. Theo ñònh nghóa
C10
16 14
P(S) = 10 = .
C 20 323
b) (2 ñieåm). Ta coù X laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc, nhaän caùc giaù trò : 6 (öùng vôùi soá
saûn phaåm xaáu toái ña laø 4), 7, 8, 9, 10. Ta tính P(X = k), k = 6,10 .
Töông töï caâu a), theo ñònh nghóa, ta tính ñöôïc
6
C16 C 44 14 7
C16 C 34 80
P(X = 6) = 10
 ; P(X = 7) = 10
 ;
C 20 323 C 20 323
8
C16 C 24 135 C 9 C1 80
P(X = 8) =  ; P(X = 9) = 1610 4  ;
C10
20
323 C 20 323
C10
16 14
P(X = 10) =  .
C10
20
323
Vaäy baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa X laø
X 6 7 8 9 10
14 80 135 80 14
P
323 323 323 323 323
* Haøm phaân phoái xaùc suaát
111
 0 , neáu x  - , 6
 14 / 323 , neáu x  6, 7

 94 / 323 , neáu x  7, 8
F(x) = 
223 / 323 , neáu x  8, 9
309 / 323 , neáu x  9, 10

 1 , neáu x  (10,  )
2
* E(X) = 8 ; E(X ) = 64,8418 ;
16 4
D(X) = 0,8418 = ; (X) =  0,9175.
19 19
a) (2 ñieåm) Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh.
Ta xem toång theå laø toaøn boä soá goùi ñöôøng coù trong sieâu thò. Goïi  laø khoái löôïng trung
bình cuûa toång theå. Ta giaû thieát H : “ = 1 kg”, ñuùng nhö quy ñònh ñaõ ghi treân bao bì. Neáu
giaû thieát ñöôïc chaáp nhaän thì vieäc ñoùng goùi ñaûm baûo yeâu caàu vaø ngöôïc laïi.
Ta tieán haønh kieåm ñònh vôùi  = 0,05.
Maãu ñònh löôïng ôû ñeà baøi cho ta caùc soá lieäu
n = 100, X = 0,9702 (kg), S = 0,0206.
Do ñoù
0,9702  1 100
Zo = = 14,466 > Z.
0,0206
Suy ra H bò baùc boû.
Vì X < o = 1 kg neân maùy ñoùng goùi khoâng ñaûm baûo quy ñònh veà khoái löôïng caùc goùi
ñöôøng.
b) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng tæ leä toång theå.
Goïi tæ leä caùc goùi ñöôøng coù khoái löôïng döôùi möùc quy ñònh cuûa toång theå laø p. Ta caàn öôùc
löôïng p vôùi  = 0,9544.
Töø maãu ñònh tính ta coù
n = 100, k = 19 + 30 + 32 + 8 = 89
Do ñoù f = 0,89 ; ñoä chính xaùc  = 0,0626
Vaäy p = 0,89  0,0626,
hay 82,74%  p  95,26%.
ÑEÀ SOÁ 6
Caâu I (6 ñieåm)
1) (3 ñieåm)
a) (1,5 ñieåm) Ta coù T laø ñaïi löôïng ngaãu nhieân rôøi raïc, T nhaän caùc giaù trò 0, 1, 2, 3. Ta
tính P(T = k), k = 0,3 .
Goïi S laø bieán coá xuaát hieän hai maët saáp khi gieo 2 ñoàng xu. Ta coù
1 3
P(S) = ; P( S ) = .
4 4
Roõ raøng, caùc bieán coá “T = k” ñeàu phuï thuoäc nhoùm ñaày ñuû S, S . Do ñoù
112
P(T = k) = P(S)P(T = k/S) + P( S )P(T = k/ S )
Ta tính caùc xaùc suaát
P(T = k/S) vaø P(T = k/ S ), k = 0,3 .
- Khi S xaûy ra, ñeå T = 0 xaûy ra thì phaûi laáy 1 pheá phaåm töø kieän thöù nhaát vaø 2 pheá phaåm
töø kieän thöù hai. Do ñoù
C1 C 2 12
P(T = 0/S) = 14 . 23 = ;
C10 C10 450
Töông töï,
C 24 C13 18
P(T = 0/ S ) = 2
. = .
C10 C110 450
- Ñoái vôùi caùc bieán coá coøn laïi, ta cuõng tính töông töï vaø ñöôïc keát quaû
C14 C17 .C13 C16 C 32 102
P(T = 1/S) = 1 . 2 + 1 . 2  ;
C10 C10 C10 C10 450
C16 C14 C13 C 24 C17 114
P(T = 1/ S ) = 2
. 1
+ 2
. 1 = ;
C10 C10 C10 C10 450
C14 C 27 C16 C17 C13 210
P(T = 2/S) = 1 . 2 + 1 . 2 = ;
C10 C10 C10 C10 450
C 26 C13 C16 C14 C17 213
P(T = 2/ S ) = . + . = ;
2
C10 C110 2
C10 C110 450
C16 C 27 126
P(T = 3/S) = 1 . 2  ;
C10 C10 450
C 2 C1 105
P(T = 3/ S ) = 26 . 17  .
C10 C10 450
Vaäy
22 148 283 147
P(T = 0) = ; P(T = 1) = ; P(T = 2) = ; P(T = 3) = .
600 600 600 600
Suy ra baûng phaân phoái xaùc suaát cuûa T laø
T 0 1 2 3
22 148 283 147

P
600 600 600 600
b) (0,5 ñieåm) Haøm phaân phoái xaùc suaát

 0 , neáu t  - , 0
 22 / 600
 , neáu t  0, 1
F(t) = 170 / 600 , neáu t  1, 2
453 / 600 , neáu t  2, 3

 1 , neáu t  (3,  )
113
1155 2603
c) (0,5 ñieåm) E(T) = ; E(T2) =
600 600
d) (0,5 ñieåm) D(X) = 0,6327.
2) (3 ñieåm)
a) (1,5 ñieåm) Goïi B laø bieán coá caû 3 saûn phaåm laáy ra sau cuøng ñeàu laø saûn phaåm toát. Vì
 
T  k , k  0,3 laø nhoùm ñaày ñuû neân
3
P(B) =  P(T  k)P(B / T  k).
k 0
Ta tính P(B/T = k) baèng ñònh nghóa.

Chaúng haïn, khi T = 0 thì kieän thöù ba coù 4 saûn phaåm toát vaø 6 pheá phaåm. Do ñoù pheùp
thöû laø laáy 3 saûn phaåm töø 10 saûn phaåm vaø B xaûy ra khi ta laáy 3 saûn phaåm toát töø 4 saûn phaåm
toát. Nhö vaäy
C 43
P(B/T = 0) = .
C103
Töông töï,
C 35 C 36
P(B/T=1) = , P(B/T=2) = 3
,
C10
3
C10
C 37
P(B/T=3) = 3
,
C10
12373
Vaäy P(B) = .
7200
b) (1,5 ñieåm) Theo ñeà baøi, bieán coá B ñaõ xaûy ra, ta caàn tính P(T = 0/ B ). AÙp duïng coâng
thöùc Bayes, ta ñöôïc
22 4
(1  )
P(T  0)P(B / T  0) 600 120 2552
P(T = 0/ B ) =   .
P(B) 12373 59627
1
7200
1) (2 ñieåm) Töø maãu ta tính ñöôïc

n = 100 ; X = 130 ; S X = 50,9902 ;

Y = 56,6 ; S Y = 21,7357 ; XY = 8140.
Töø ñoù ta coù RXY = 0,7056
vaø phöông trình coù daïng
y = 0,3008x + 17,496.
2) (1 ñieåm) Ñaây laø baøi toaùn öôùc löôïng giaù trò trung bình cuûa toång theå vôùi n = 100 > 30
vaø  = 0,95. Do ñoù ta caàn tính ñoä leäch maãu hieäu chænh theo Y.
Söû duïng maãu ôû caâu 1) ta coù

100
S 2Y = 472,44 ; S2 = .472,44 = 477,2121 ; S = 21,8452.
99
114
Suy ra
21,8452
 = 1,96 = 4,2817.
10
Vaäy, coâng ty ñoù coù laõi roøng trung bình haøng thaùng laø
 = Y   = 56,6  4,2817 (trieäu ñoàng)
3) (1 ñieåm) Ñaây laø baøi toaùn kieåm ñònh.
Goïi p laø tæ leä thaùng coù laõi roøng cao treân 65 trieäu cuûa coâng ty (ta xem coâng ty laø toång
theå). Ta coù giaû thieát H : “p = 70%”. Ta caàn kieåm ñònh giaû thieát naøy vôùi  = 0,01.
Töø maãu ñònh tính ta coù
n = 100, k = 5 + 10 + 20 = 35.
Do ñoù
f = 0,35
0,35  0,70
Zo = .10 = 7,6 > Z = 2,58.
0,7.0,3
Suy ra H bò baùc boû.
Vaäy, baùo caùo ñoù khoâng chaáp nhaän ñöôïc.
115
CAÙC BAÛNG SOÁ
a ke  a
Baûng 1 : GIAÙ TRÒ CUÛA HAØM Pk(a)
k!
a 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

k
0 0.904837 0.818731 0.740818 0,670320 0,606531 0,548812
1 0.090481 0.163746 0.222245 0.268128 0,303265 0,329287
2 0.001521 0.016375 0.033337 0,053626 0,075817 0,098786
3 0.000151 0.001091 0.033334 0,007150 0,012636 0,019757
4 0.000004 0.000055 0.000250 0,000715 0,001580 0,002964
5 0.000002 0.000015 0,000057 0,000158 0,000356
6 0.000001 0,000004 0,000013 0,000035
7 0.000001 0,000003
a 0,7 0,8 0,9 1,0 2,0 3,0

k
0 0,496585 0,449329 0,406570 0,367877 0,135335 0,049787
1 0,347610 0,359463 0,365913 0,367879 0,270671 0,149361
2 0,121663 0,113785 0,164661 0,483940 0,270671 0,224042
3 0,028388 0,038343 0,049398 0,0611313 0,180447 0,224042
4 0,004968 0,007669 0,011115 0,015328 0,090224 0,168031
5 0,000695 0,001227 0,002001 0,003066 0,036089 0,100819
6 0,000081 0,000164 0,000300 0,000511 0,012030 0,050409
7 0,000008 0,000019 0,000039 0,000073 0,003137 0,021604
8 0,000002 0,000004 0,000009 0,000859 0,008101
9 0,000001 0,000191 0,002701
10 0,000038 0,000810
11 0,000007 0,000221
12 0,000001 0,000055
13 0,000013
14 0,000003
15 0,000001
116
a 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0
k
0 0,018316 0,006738 0,002479 0,000912 0,000335 0,000123
1 0,073263 0,033690 0,014873 0,006383 0,002684 0,001111
2 0,146525 0,084224 0,044618 0,022341 0,010735 0,004998
3 0,195367 0,140374 0,089235 0,052129 0,028626 0,014994
4 0,195367 0,175467 0,133853 0,091226 0,057252 0,033737
5 0,156293 0,175467 0,160623 0,127717 0,091604 0,060727
6 0,104194 0,146223 0,160623 0,149003 0,122138 0,091090
7 0,059540 0,104445 0,137677 0,149003 0,139587 0,117116
8 0,029770 0,065278 0,103258 0,130377 0,139587 0,131756
9 0,013231 0,036266 0,068838 0,101405 0,124077 0,131756
10 0,005292 0,018133 0,041303 0.070983 0,099262 0,118580
11 0,001925 0,008242 0,022529 0,045171 0,072190 0,097020
12 0,000642 0,003434 0,011262 0,026350 0,048127 0,072765
13 0,000197 0,001321 0,005199 0,014188 0,029616 0,050376
14 0,000056 0,000472 0,002228 0,007094 0,016924 0,032384
15 0,000015 0,000157 0,000891 0,003311 0,009026 0,019431
16 0,000004 0,000049 0,000334 0,001448 0,004513 0,010930
17 0,000001 0,000014 0,000118 0,000596 0,002124 0,005786
18 0,000004 0,000039 0,000232 0,000944 0,002893
19 0,000001 0,000012 0,000085 0,000397 0,001370
20 0,000004 0,000030 0,000159 0,000617
21 0,000001 0,000010 0,000061 0,000264
22 0,000003 0,000022 0,000108
23 0,000001 0,000008 0,000042
24 0,000003 0,000016
25 0,000001 0,000006
26 0,000002
27 0,000001
117
x2
1 
Baûng 2 : GIAÙ TRÒ HAØM GAUSSE f (x)  e 2
2π
x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0,0 0,3989 3989 3989 3986 3986 3984 3982 3980 3977 3973
0,1 3970 3965 3961 3956 3951 3945 3939 3932 3925 3918
0,2 3910 3902 3894 3885 3876 3867 3857 3847 3836 3825
0,3 3814 3802 3790 3778 3765 3752 3739 3726 3712 3697
0,4 3683 3668 9653 3637 3621 3605 3589 3572 3555 3538
0,5 3521 3503 3485 3467 3448 3929 3410 3391 3372 3352
0,6 3332 3312 3292 3271 3251 3230 3209 3187 3166 3144
0,7 3123 3101 3079 3056 3034 3011 2989 2966 2943 2920
0,8 2897 2874 2850 2827 2803 2780 2756 2732 2709 2685
0,9 2661 2637 2613 2589 2565 2541 1516 2492 2468 2444
1,0 0,2420 2396 2371 2347 2323 2299 2275 2251 2227 2203
1,1 2179 2155 2131 2107 2083 2059 2036 2012 1989 1965
1,2 1942 1919 1895 1872 1849 1826 1804 1781 1758 1736
1,3 1714 1691 1669 1647 1626 1604 1582 1561 1539 1518
1,4 1497 1476 1456 1435 1415 1394 1374 1354 1334 1315
1,5 1295 1276 1257 1238 1219 1200 1182 1163 1145 1127
1,6 1109 1092 1074 1057 1040 1023 1006 0989 0973 0957
1,7 0940 0925 0909 0893 0878 0863 0848 0833 0818 0804
1,8 0790 0775 0761 0748 0734 0721 0707 0694 0681 0669
1,9 0656 0644 0632 0620 0608 0596 0584 0573 0562 0551
2,0 0,0540 0529 0519 0508 0498 0488 0478 0468 0459 0449
2,1 0440 0431 0422 0413 0404 0396 0388 0379 0371 0363
2,2 0355 0347 0339 0332 0325 0317 0310 0303 0297 0290
2,3 0283 0277 0270 0264 0258 0252 0246 0241 0235 0229
2,4 0224 0219 0213 0208 0203 0198 0194 0189 0184 0180
2,5 0175 0171 0167 0163 0158 0154 0151 0147 0143 0139
2,6 0136 0132 0129 0126 0122 0119 0116 0113 0110 0107
2,7 0104 0101 0099 0096 0093 0091 0088 0086 0084 0081
2,8 0079 0077 0075 0073 0071 0069 0067 0065 0063 0061
2,9 0060 0058 0056 0055 0053 0051 0050 0048 0047 0046
3,0 0,0044 0043 0042 0040 0039 0038 0037 0036 0035 0034
3,1 0033 0031 0031 0030 0029 0028 0027 0026 0025 0025
3,2 0024 0023 0022 0022 0021 0020 0020 0019 0018 0018
3,3 0017 0017 0016 0016 0015 0015 0014 0014 0013 0013
3,4 0012 0012 0012 0011 0011 0010 0010 0010 0009 0009
3,5 0009 0008 0008 0008 0008 0007 0007 0007 0007 0006
3,6 0006 0006 0006 0006 0006 0005 0005 0005 0005 0004
3,7 0004 0004 0004 0004 0004 0004 0003 0003 0003 0003
3,8 0003 0003 0003 0003 0003 0002 0002 0002 0002 0002
3,9 0002 0002 0002 0002 0002 0002 0002 0002 0001 0001
x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
118
t2
x 
1 2
Baûng 3 : HAØM LAPLACE Φ(x) 
2π
e
0
dt
x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0,0 0,00000 00399 00798 01197 01595 01994 02392 02790 03188 03586
0.1 03983 04380 04776 05172 05567 05962 06356 06749 07142 07535
0.2 07926 08317 08706 09095 09483 09871 10257 10642 11026 11409
0.3 11791 12172 12556 12930 13307 13683 14058 14431 14803 15173
0.4 15542 15910 16276 16640 17003 17364 17724 18082 18439 18793
0.5 19146 19497 19847 20194 20194 20884 21226 21566 21904 22240
0.6 22575 22907 23237 23565 23891 24215 24537 24857 25175 25490
0.7 25804 26115 26424 26730 27035 27337 27637 27935 28230 28524
0.8 28814 29103 29389 29673 29955 30234 30511 30785 31057 31327
0.9 31594 31859 32121 32881 32639 32894 33147 33398 33646 33891
1,0 34143 34375 34614 34850 35083 35314 35543 35769 35993 36214
1.1 36433 36650 36864 37076 37286 37493 37698 37900 38100 38298
1,2 38493 38686 38877 39065 39251 39435 39617 39796 39973 40147
1.3 40320 40490 40658 40824 40988 41149 41309 41466 41621 41774
1,4 41924 42073 42220 42364 42507 42647 42786 42922 43056 43189
1.5 43319 43448 43574 43699 43822 43943 44062 44179 44295 44408
1.6 44520 44630 44738 44815 44950 45053 45154 45254 45352 45449
1.7 45543 45637 45728 45818 45907 45994 46080 46164 46246 46327
1.8 46407 46485 46562 46638 46712 46784 46856 46926 46995 47062
1.9 47128 47193 47257 47320 47381 47441 47500 47558 47615 47670
2,0 47725 47778 47831 47882 47932 47982 48030 48077 48124 48169
2.1 48214 48257 48300 48341 48382 48422 48461 48500 48537 48574
2.2 48610 48645 48679 48713 48745 48778 48809 48840 48870 48899
2.3 48928 48956 48983 49010 49036 49061 49086 49111 49134 49158
2.4 49180 49202 49224 49245 49266 49285 49305 49324 49343 49361
2.5 49379 49396 49413 49430 49446 49261 49477 49492 49506 49520
2.6 49534 49547 49560 49573 49585 49598 49609 49621 49632 49643
2.7 49653 49664 49674 49683 49693 49702 49711 49720 49728 49763
2.8 49744 49752 49760 49767 49774 49781 49788 49795 49801 49807
2.9 49813 49819 49825 49831 49836 49841 49846 49851 49856 49861
3,0 0,49865 3,1 48903 3,2 49931 3,3 49952 3,4 49966
3.5 49977 3,6 49984 3,7 49989 3,8 49993 3,9 49995
4,0 499968
4.5 499997
4999999
5,0 7
119
Baûng 4 : PHAÂN PHOÁI KHI BÌNH PHÖÔNG 2, P(X > 2 (n, )) VÔÙI X  2 (n)

n 0,995 0,99 0,975 0,95 0,05 0,025 0,01 0,005
1 0,0000393 0,000157 0,000982 0,00393 3,841 5,024 6,635 7,879
2 0,0100 0,0201 0,0506 0,103 5,991 7,378 9,210 10,597
3 0,0717 0,115 0,216 0,352 7,815 9,348 11,345 12,838
4 0,207 0,297 0,484 0,711 9,488 11,143 13,277 14,860
5 0,412 0,554 0,831 1,145 11,071 12,833 15,086 16,749
6 0,676 0,872 1,237 1,635 12,592 14,449 16,812 18,548

7 0,989 1,239 1,690 2,167 14.067 16,013 18,475 20,278
8 1,344 1,646 2,180 2,733 15,507 17,535 20,090 21,955
9 1,735 2,088 2,700 3,325 16,919 19,023 21,666 13,590
10 2,156 2,558 3,247 3,940 18,307 20,483 23,209 25,188
11 2,603 3,053 3,816 4,575 19,675 21,920 24,725 26,758

12 3,074 3,571 4,404 5,226 21,026 23,337 26,217 28,299
13 3,565 4,107 5,009 5,892 22,362 24,736 27,688 29,820
14 4,075 4,660 5,629 6,571 23,685 26,119 29,142 31,320
15 4,601 5,229 6,262 7,261 24,996 27,489 30,578 32,801
16 5,142 5,812 6,908 7,962 26,296 28,845 32,000 34,268

17 5,697 6,408 7,564 8,672 27,587 30,191 33,409 35,717
18 6,265 7,015 8,231 9,390 28,869 31,526 34,805 37,156
19 6,844 7,633 8,907 10,117 30,144 32,853 36,191 38,581
20 7,434 8,260 9,591 10,851 31,410 34,170 37,566 39,997
21 8,034 8,897 10,283 11,591 32,671 35,479 38,932 41,400

22 8,643 9,542 10,982 12,338 33,926 36,781 40,289 42,796
23 9,260 10,196 11,689 13,091 35,172 38,075 41,638 44,184
24 9,886 10,856 12,401 13,848 36,415 39,364 42,980 45,559
25 10,520 11,524 13,120 14,611 37,652 40,646 44,314 46,930
26 11,160 12,198 13,844 15,379 38,885 41,924 45,643 48,290

27 11,808 12,878 14,573 16,151 40,113 43,195 46,963 49,647
28 12,461 13,565 15,308 16,928 41,337 44,461 48,278 50,994
29 13,121 14,256 16,047 17,708 42,557 45,722 49,588 52,338
30 13,787 14,953 16,791 18,493 43,773 46,979 50,892 53,673
120
Baûng 5 : PHAÂN PHOÁI STUDENT t : P( X > t(n, )) =  VÔÙI X  t(n)

n 0,20 0,10 0,05 0,02 0,01 0,001
1 3,078 6,314 12,706 31,820 63,526 363,6
2 1,886 2,920 4,303 6,965 9,925 31,600
3 1,638 2,353 3,182 4,541 5,841 12,922
4 1,533 2,132 2,776 3,747 4,604 8,610
5 1,476 2,015 2,571 3,365 4,032 6,869
6 1,440 1,943 2,447 3,143 3,707 5,959

7 1,415 1,895 2,365 2,998 3,499 5,408
8 1,397 1,860 2,306 2,896 3,355 5,041
9 1,383 1,833 2,262 2,821 3,250 4,781
10 1,372 1,812 2,228 2,764 3,169 4,587
11 1,363 1,796 2,201 2,718 3,106 4,437

12 1,356 1,782 2,179 2,681 3,055 4,318
13 1,350 1,771 2,160 2,650 3,012 4,221
14 1,345 1,761 2,145 2,624 2,977 4,140
15 1,341 1,753 2,131 2,602 2,947 4,073
16 1,337 1,746 2,120 2,583 2,921 4,015

17 1,333 1,740 2,110 2,567 2,898 3,965
18 1,330 1,734 2,101 2,552 2,878 3,922
19 1,328 1,729 2,093 2,539 2,861 3,883
20 1,325 1,725 2,086 2,528 2,845 3,850
21 1,323 1,721 2,080 2,518 2,831 3,819

22 1,321 1,717 2,074 2,508 2,819 3,792
23 1,319 1,714 2,069 2,500 2,807 3,767
24 1,318 1,711 2,064 2,492 2,797 3,745
25 1,316 1,708 2,060 2,485 2,787 3,725
26 1,315 1,706 2,056 2,479 2,779 3,707

27 1,314 1,703 2,052 2,473 2,771 3,690
28 1,313 1,701 2,048 2,467 2,763 3,674
29 1,311 1,699 2,045 2,462 2,756 3,659
+ 1,282 1,645 1,960 2,326 2,576 3,291
121
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Ñaäu Theá Caáp, Leâ Thieân Höông. Lyù thuyeát xaùc suaát vaø Thoáng keâ toaù n
hoïc. Tröôøng Ñaïi hoïc kó thuaät coâng ngheä (Löu haønh noäi boä), 1998.
2. Ñinh Vaên Gaéng. Baøi taäp xaùc suaát vaø thoáng keâ. NXB Giaùo duïc, 2000.
3. Ñaëng Haán. Baøi taäp xaùc suaát thoáng keâ. Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá TP.Hoà Chí
Minh (Löu haønh noäi boä), 1994.
4. Hoaøng Ngoïc Nhaäm. Baøi taäp xaùc suaát thoáng keâ. NXB Thoáng keâ, 1996.
5. Ñaëng Huøng Thaéng. Baøi taäp xaùc suaát. NXB Giaùo duïc, 1998.
6. Toáng Ñình Quyø. Höôùng daãn giaûi baøi taäp Xaùc suaát Thoáng keâ. NXB Giaùo
duïc, 1998.
122

(123doc) Bai Tap Xac Xuat Thong Ke Le Thien Huong

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(123doc) Bai Tap Xac Xuat Thong Ke Le Thien Huong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LEÂ THÒ THIEÂN HÖÔNG

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC DAÂN LAÄP KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ

CHÖÔNG I. ÑAÏI SOÁ TOÅ HÔÏP

CHÖÔNG II. XAÙC SUAÁT

CHÖÔNG III. ÑAÏI LÖÔÏNG NGAÃU NHIEÂN

CHÖÔNG IV. CAÙC QUY LUAÄT PHAÂN PHOÁI

CHÖÔNG V. LYÙ THUYEÁT MAÃU

CHÖÔNG V. LYÙ THUYEÁT ÖÔÙC LÖÔÏNG

CHÖÔNG VII. KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THIEÁT THOÁNG KEÂ

CHÖÔNG VIII. TÖÔNG QUAN VAØ HOÀI QUY

MOÄT SOÁ ÑEÀ THI THAM KHAÛO................................................................. 93

i = 1, k i nhaän caùc giaù trò 1, 2, …, k

A nk Soá caùc chænh hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû

C nk Soá caùc toå hôïp chaäp k cuûa n phaàn töû

Pn Soá caùc hoaùn vò cuûa n phaàn töû

P(A) Xaùc suaát cuûa bieán coá A

A Bieán coá ñoái laäp cuûa bieán coá A

P(A/B) Xaùc suaát cuûa bieán coá A vôùi ñieàu kieän B

f(x) Haøm maät ñoä xaùc suaát

F(x) Haøm phaân phoái xaùc suaát

E(X) Kì voïng cuûa X

D(X) Phöông sai cuûa X

(X) Ñoä leäch cuûa X

X  B(n ,p) X coù phaân phoái nhò thöùc

X  P(a) X coù phaân phoái Poisson

X  N(, 2) X coù phaân phoái chuaån

X  N(0 ; 1) X coù phaân phoái chuaån chuaån taéc

X2  (n) X coù phaân phoái khi bình phöông n baäc töï do

X  T(n) X coù phaân phoái Student

X Trung bình maãu

S2 Phöông sai maãu hieäu chænh

S Ñoä leäch maãu hieäu chænh

 Ñoä chính xaùc cuûa öôùc löôïng

=1- Ñoä tin caäy cuûa öôùc löôïng

 Möùc yù nghóa cuûa kieåm ñònh

RXY Heä soá töông quan giöõa X, Y

rXY Heä soá töông quan tuyeán tính maãu

Caùc baïn sinh vieân thaân meán,

TP. Hoà Chí Minh, ngaøy 18 thaùng 3 naêm 2005

B. CAÙC BAØI GIAÛI MAÃU

- Nhoùm coù 8 sinh vieân nam, soá caùch laø C 830 .

Soá keát quaû thuaän lôïi cho A

b) Ñònh nghóa hình hoïc

c) Ñònh nghóa thoáng keâ

P(A) cuûa bieán coá A.

d) Ñònh nghóa theo tieân ñeà

4. Coâng thöùc coäng xaùc suaát

P(A + B) = P(A) + P(B)

- Neáu A, B baát kì thì

P(A + B) = P(A) + P(B) – P(AB)

b) Tröôøng hôïp toång cuûa n bieán coá

b) Bieán coá ñoäc laäp

P (AB) = P (A) P (B/A) = P (B) P (A/B)

- Neáu A, B ñoäc laäp thì

(Coâng thöùc xaùc suaát ñaày ñuû)

(Coâng thöùc Bernoulli)

- Caùch thöù nhaát. G = E + C = T L + T L + TL

s = dtOABC – (dtAMN + dtCPQ) = 3600 – 452 = 1575.

Vaäy xaùc suaát hai ngöôøi gaëp nhau laø :

P(E) = P(B) + P(B’) = P(T L ) + P( T L) = 0,28 + 0,18 = 0,46

f) Caùch thöù nhaát F = D + E vaø DE = Þ neân

P(F) = P(D) + P(E) = 0,58.

Caùch thöù ba F = T + L vaø T L  Þ neân