Sach Giao Khoa Giao Duc Cong Dan 9

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Hµ NhËt th¨ng (Tæng Chñ biªn) - L−u thu thuû (Chñ biªn)
§Æng thuý anh - Ph¹m Kim dung - NguyÔn thÞ thu h−¬ng
Gi¸o dôc c«ng d©n
(T¸i b¶n lÇn thø m−êi l¨m)

9
Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam
Hãy bảo quản, giữ gìn sách giáo khoa để dành tặng cho các em học sinh lớp sau !
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ tÞch Héi ®ång Thµnh viªn nguyÔn ®øc th¸i
Tæng Gi¸m ®èc hoµng lª b¸ch
ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung : Tæng biªn tËp phan xu©n thµnh
Biªn tËp lÇn ®Çu : TrÇn v¨n th¾ng - vâ hång v©n

Biªn tËp t¸i b¶n : hoµng kim liªn
Biªn tËp kÜ thuËt : nguyÔn kim toµn - TrÇn thanh h»ng
Tr×nh bµy b×a : bïi quang tuÊn
Söa b¶n in : hoµng kim liªn
ChÕ b¶n : c«ng ty cæ phÇn dÞch vô xuÊt b¶n gi¸o dôc hµ néi
B¶n quyÒn thuéc Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam - Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o
gi¸o dôc c«ng d©n 9

M· sè : 2H918T0
In .......... b¶n (Q§ in sè : ...........), khæ 17 × 24 cm.

§¬n vÞ in : ...................... ®Þa chØ ...................
C¬ së in : ....................... ®Þa chØ ....................
Sè §KXB : 01-2020/CXBIPH/337-869/GD.
Sè Q§XB : ... / Q§-GD ngµy ... th¸ng ... n¨m .....
In xong vµ nép l−u chiÓu th¸ng ... n¨m ...
M· sè ISBN : 978-604-0-18616-4.
Bµi 1
ChÝ c«ng v« t−
I §Æt vÊn ®Ò
1. T« HiÕn Thμnh - mét tÊm g−¬ng vÒ chÝ c«ng v« t−
T« HiÕn Thµnh lµ mét vÞ quan trô cét cña nhµ Lý vµo thêi Lý Cao T«ng.
¤ng gi÷ chøc TÓ t−íng, tÝnh t×nh trung thùc, kh¶ng kh¸i, ®−îc mäi ng−êi rÊt
kÝnh phôc.
Khi «ng bÞ bÖnh nÆng, Vò T¸n §−êng ngµy ®ªm hÇu h¹ bªn gi−êng bÖnh
rÊt chu ®¸o, cßn TrÇn Trung T¸ th× m¶i viÖc chèng giÆc n¬i biªn c−¬ng,
kh«ng cã ®iÒu kiÖn gÇn gòi «ng. Mét h«m, Th¸i hËu ®Õn th¨m T« HiÕn Thµnh
vµ hái :
NÕu ch¼ng may «ng mÊt th× ai lµ ng−êi sÏ thay «ng g¸nh v¸c c«ng viÖc
cña TriÒu ®×nh ?
¤ng ®¸p :
T©u Th¸i hËu, quan Gi¸m nghÞ ®¹i phu TrÇn Trung T¸ cã thÓ thay t«i !
Th¸i hËu ng¹c nhiªn hái tiÕp :
Sao «ng kh«ng cö «ng Vò T¸n §−êng lµ ng−êi ®· ngµy ®ªm hÇu h¹ «ng ?
T« HiÕn Thµnh chËm r·i tr¶ lêi :
NÕu Th¸i hËu hái ai lµ ng−êi hÇu h¹ vua tËn t×nh nhÊt th× t«i xin tiÕn cö
Vò T¸n §−êng. Cßn hái ng−êi thay thÕ t«i lo viÖc n−íc th× ph¶i cö TrÇn Trung T¸.
(Pháng theo Cuéc sèng vµ sù nghiÖp, tËp III
vµ Nh÷ng v× sao ®Êt n−íc, tËp IV, NXB Kim §ång, Hµ Néi, 1976)
3
§iÒu mong muèn cña B¸c Hå
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét tÊm g−¬ng trong s¸ng tuyÖt vêi vÒ sù phÊn
®Êu cho nh÷ng lÝ t−ëng ®¹o ®øc cao c¶. Hoµi b·o lín nhÊt cña Ng−êi lµ Tæ quèc
®−îc gi¶i phãng, nh©n d©n ®−îc h¹nh phóc, Êm no. Sinh thêi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
®· tõng nãi : “C¶ ®êi t«i chØ cã mét môc ®Ých lµ phÊn ®Êu cho quyÒn lîi cña
d©n téc vµ h¹nh phóc cña nh©n d©n”(1) ; vµ “BÊt k× bao giê, bÊt k× ë ®©u t«i
còng chØ theo ®uæi mét môc ®Ých lµ lµm cho Ých quèc, lîi d©n”(2).
Lóc cßn sèng, Ng−êi ®· dµnh tÊt c¶ t×nh th−¬ng yªu cho ®ång bµo, giµ trÎ,
g¸i trai... Khi s¾p ph¶i tõ biÖt thÕ giíi nµy, Ng−êi còng chØ “tiÕc r»ng kh«ng
®−îc phôc vô l©u h¬n n÷a, nhiÒu h¬n n÷a” vµ Ng−êi ®· “®Ó l¹i mu«n vµn t×nh
th©n yªu cho toµn d©n, toµn §¶ng, cho toµn thÓ bé ®éi, cho çc ch¸u thanh niªn
vµ nhi ®ång”(3).
Chó thÝch
(1), (2) Hå ChÝ Minh Nh÷ng sù kiÖn, NXB Th«ng tin, Hµ Néi, 1987.
(3) Di chóc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.
Gîi ý
a) T« HiÕn Thµnh ®· cã suy nghÜ nh− thÕ nµo trong viÖc dïng ng−êi vµ gi¶i
quyÕt c«ng viÖc ? Qua ®ã, em hiÓu g× vÒ T« HiÕn Thµnh ?
b) Em cã suy nghÜ g× vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp çch m¹ng cña Chñ tÞch
Hå ChÝ Minh ? Theo em, ®iÒu ®ã ®· t¸c ®éng nh− thÕ nµo ®Õn t×nh c¶m
cña nh©n d©n ta víi B¸c ?
c) Em hiÓu thÕ nµo vÒ chÝ c«ng v« t− vµ t¸c dông cña nã ®èi víi ®êi sèng
céng ®ång ?
II Néi dung bμi häc
1. ChÝ c«ng v« t− lµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña con ng−êi, thÓ hiÖn ë sù c«ng
b»ng, kh«ng thiªn vÞ, gi¶i quyÕt c«ng viÖc theo lÏ ph¶i, xuÊt ph¸t tõ lîi Ých
chung vµ ®Æt lîi Ých chung lªn trªn lîi Ých ç nh©n.
4
2. ChÝ c«ng v« t− ®em l¹i lîi Ých cho tËp thÓ vµ céng ®ång x· héi, gãp phÇn
lµm cho ®Êt n−íc thªm giµu m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
Ng−êi cã phÈm chÊt chÝ c«ng v« t− sÏ ®−îc mäi ng−êi tin cËy vµ kÝnh träng.
3. §Ó rÌn luyÖn phÈm chÊt chÝ c«ng v« t−, häc sinh cÇn cã th¸i ®é ñng hé,
quý träng ng−êi chÝ c«ng v« t−, ®ång thêi d¸m phª ph¸n nh÷ng hµnh ®éng vô
lîi ç nh©n, thiÕu c«ng b»ng trong gi¶i quyÕt mäi c«ng viÖc.
Danh ng«n :
“Ph¶i ®Ó viÖc c«ng, viÖc n−íc lªn trªn, lªn tr−íc viÖc t−, viÖc nhµ”.
Hå ChÝ Minh
III Bμi TËp
1. Trong nh÷ng hµnh vi sau ®©y, theo em, hµnh vi nµo thÓ hiÖn phÈm chÊt
chÝ c«ng v« t− hoÆc kh«ng chÝ c«ng v« t− ? V× sao ?
a) Mai lµ häc sinh giái cña líp 9A, nh−ng Mai kh«ng muèn tham gia çc
ho¹t ®éng tËp thÓ cña tr−êng, líp v× sî mÊt thêi gian, ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶
häc tËp cña b¶n th©n ;
b) Lµ líp tr−ëng, Qu©n th−êng bá qua khuyÕt ®iÓm cho nh÷ng b¹n ch¬i
th©n víi m×nh ;
c) Lµ çn bé l·nh ®¹o nhµ m¸y, «ng Lîi cho r»ng chØ nªn ®Ò b¹t nh÷ng
ng−êi lu«n ñng hé vµ b¶o vÖ «ng trong mäi viÖc ;
d) Trong ®ît b×nh xÐt thi ®ua cuèi n¨m, Lan cho r»ng chØ nªn bÇu nh÷ng
b¹n cã ®ñ tiªu chuÈn ®· ®Ò ra ;
®) §Ó chÊn chØnh nÒn nÕp kØ luËt trong xÝ nghiÖp, theo «ng §Ünh cÇn ph¶i
xö lÝ nghiªm nh÷ng tr−êng hîp vi ph¹m cña çn bé cÊp d−íi ;
e) Nhµ bµ Nga ë mÆt phè, rÊt thuËn lîi cho c«ng viÖc kinh doanh, nh−ng
khi Nhµ n−íc cã chñ tr−¬ng vÒ gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó më ®−êng, bµ Nga vui
vÎ chÊp hµnh.
2. Em t¸n thµnh hay kh«ng t¸n thµnh víi nh÷ng quan ®iÓm nµo sau ®©y ?
V× sao ?
a) ChØ nh÷ng ng−êi cã chøc, cã quyÒn míi cÇn ph¶i chÝ c«ng v« t− ;
5
b) Ng−êi sèng chÝ c«ng v« t− chØ thiÖt cho m×nh ;
c) Häc sinh cßn nhá tuæi th× kh«ng thÓ rÌn luyÖn ®−îc phÈm chÊt chÝ c«ng v« t− ;
d) ChÝ c«ng v« t− lµ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña c«ng d©n ;
®) ChÝ c«ng v« t− ph¶i thÓ hiÖn ë c¶ lêi nãi vµ viÖc lµm.
3. Em sÏ lµm g× trong mçi tr−êng hîp sau ®©y (im lÆng, ph¶n ®èi hay ®ång
t×nh) vµ gi¶i thÝch v× sao em l¹i lµm nh− vËy ?
a) Em biÕt «ng Ba lµm nhiÒu viÖc sai tr¸i, nh−ng «ng Ba l¹i lµ ©n nh©n cña
gia ®×nh em.
b) Em biÕt ý kiÕn cña b¹n Trung lµ ®óng, song ý kiÕn ®ã l¹i bÞ ®a sè çc
b¹n trong líp ph¶n ®èi.
c) Khi ®Ò cö ®¹i biÓu tham dù §¹i héi “Ch¸u ngoan B¸c Hå” cña thµnh
phè, mét sè b¹n biÕt Trang hoµn toµn xøng ®¸ng, song l¹i kh«ng ®ång ý cö
Trang v× Trang hay phª b×nh mçi khi çc b¹n ®ã cã khuyÕt ®iÓm.
4. H·y nªu mét vÝ dô vÒ viÖc lµm thÓ hiÖn phÈm chÊt chÝ c«ng v« t− cña
mét b¹n, mét thÇy c« gi¸o hoÆc cña nh÷ng ng−êi xung quanh mµ em biÕt.
Bµi 2
Tù chñ
I §Æt vÊn ®Ò
1. Mét ng−êi mÑ
Bµ T©m cã ng−êi con trai ®· tr−ëng thµnh tªn lµ M. Anh lµ mét ng−êi ®i
biÓn giái vµ lµ trô cét trong gia ®×nh. Khi bµ T©m nhËn thÊy con cã nh÷ng dÊu hiÖu
kh«ng b×nh th−êng th× M ®· nghiÖn ma tuý tõ l©u vµ bÞ nhiÔm HIV/ AIDS.
6
BiÕt tin, bµ T©m cho¸ng v¸ng, ®au khæ ®Õn mÊt ¨n mÊt ngñ v× th−¬ng con.
MÆc dï rÊt ®au ®ín, nh−ng bµ kh«ng khãc tr−íc mÆt con vµ ®· nÐn chÆt nçi
®au ®Ó ch¨m sãc con. Bµ cßn tÝch cùc gióp ®ì nh÷ng ng−êi cã HIV/ AIDS
kh¸c vµ vËn ®éng gia ®×nh nh÷ng ng−êi nµy kh«ng xa l¸nh mµ gÇn gòi,
ch¨m sãc hä.
2. ChuyÖn cña N
N lµ con ót trong mét gia ®×nh kh¸ gi¶, ®−îc bè mÑ rÊt c−ng chiÒu. Lóc ®Çu,
N lµ mét häc sinh ngoan vµ häc kh¸. Nh−ng sau ®ã, N bÞ b¹n bÌ xÊu rñ rª theo
chóng tËp hót thuèc l¸, uèng bia, ®ua xe m¸y vµ ch¬i çc trß ch¬i nguy hiÓm kh¸c.
N trèn häc liªn miªn, v× vËy N kh«ng thi ®ç vµo líp 10. §óng lóc ®ã, mét ®øa b¹n
cò ®Õn rñ N hót cÇn sa. §ang lóc buån ch¸n, tuyÖt väng, N liÒn hót thö… Cø nh−
vËy mét lÇn, råi lÇn n÷a,... N ®· bÞ nghiÖn. §Ó cã tiÒn hót chÝch, N tham gia vµo
mét nhãm trém c¾p vµ ®· bÞ b¾t trong lóc ®i ¨n trém.
Gîi ý
a) Bµ T©m ®· lµm g× tr−íc nçi bÊt h¹nh to lín cña gia ®×nh ?
b) Theo em, bµ T©m lµ ng−êi nh− thÕ nµo ?
c) N ®· tõ mét häc sinh ngoan ®i ®Õn chç nghiÖn ngËp vµ trém c¾p nh− thÕ
nµo ? V× sao nh− vËy ?
d) Theo em, tÝnh tù chñ ®−îc thÓ hiÖn nh− thÕ nµo ?
®) V× sao con ng−êi cÇn ph¶i biÕt tù chñ ?
1. Tù chñ lµ lµm chñ b¶n th©n. Ng−êi biÕt tù chñ lµ ng−êi lµm chñ ®−îc
nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m vµ hµnh vi cña m×nh trong mäi hoµn c¶nh, t×nh
huèng, lu«n cã th¸i ®é b×nh tÜnh, tù tin vµ biÕt tù ®iÒu chØnh hµnh vi cña m×nh.
2. Tù chñ lµ mét ®øc tÝnh quý gi¸. Nhê tÝnh tù chñ mµ con ng−êi biÕt sèng
mét çch ®óng ®¾n vµ biÕt c− xö cã ®¹o ®øc, cã v¨n ho¸. TÝnh tù chñ gióp ta
®øng v÷ng tr−íc nh÷ng t×nh huèng khã kh¨n vµ nh÷ng thö th¸ch, çm dç.
7
3. Chóng ta cÇn rÌn luyÖn tÝnh tù chñ b»ng çch tËp suy nghÜ kÜ tr−íc khi
hµnh ®éng. Sau mçi viÖc lµm, cÇn xem l¹i th¸i ®é, lêi nãi, hµnh ®éng cña m×nh
lµ ®óng hay sai vµ kÞp thêi rót kinh nghiÖm, söa ch÷a.
Ca dao :
Dï ai nãi ng¶ nãi nghiªng

Lßng ta vÉn v÷ng nh− kiÒng ba ch©n.
III Bμi tËp
1. Em ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? V× sao ?

a) Ng−êi tù chñ biÕt tù kiÒm chÕ nh÷ng ham muèn cña b¶n th©n ;
b) Kh«ng nªn nãng n¶y, véi vµng trong hµnh ®éng ;
c) Ng−êi tù chñ lu«n hµnh ®éng theo ý m×nh ;
d) CÇn biÕt ®iÒu chØnh th¸i ®é, hµnh vi cña m×nh trong çc t×nh huèng
kh¸c nhau ;
®) Ng−êi cã tÝnh tù chñ kh«ng cÇn quan t©m ®Õn hoµn c¶nh vµ ®èi t−îng
giao tiÕp ;
e) CÇn gi÷ th¸i ®é «n hoµ, tõ tèn trong giao tiÕp víi ng−êi kh¸c.
2. Em h·y kÓ l¹i mét c©u chuyÖn vÒ mét ng−êi biÕt tù chñ.
3. Chñ nhËt, H»ng ®−îc mÑ cho ®i ch¬i phè. Qua çc cöa hiÖu cã nhiÒu
quÇn ¸o míi ®óng mèt, bé nµo H»ng còng thÝch. Em ®ßi mÑ mua hÕt bé nµy
®Õn bé kh¸c lµm mÑ rÊt bùc m×nh. Buæi ®i ch¬i phè mÊt vui.
Em h·y nhËn xÐt viÖc lµm cña H»ng. Em sÏ khuyªn H»ng nh− thÕ nµo ?
4. H·y tù nhËn xÐt xem b¶n th©n em ®· cã tÝnh tù chñ ch−a. (Tr−íc nh÷ng
khã kh¨n, xÝch mÝch, xung ®ét, em cã gi÷ ®−îc b×nh tÜnh vµ th¸i ®é «n hoµ, lÔ ®é
kh«ng ? Khi bÞ kÎ xÊu rñ rª, l«i kÐo, em cã theo hä kh«ng ? v.v…). H·y nªu
mét sè t×nh huèng ®ßi hái tÝnh tù chñ mµ em cã thÓ gÆp (ë nhµ, ë tr−êng, ë n¬i
c«ng céng) vµ dù kiÕn çch øng xö phï hîp.
8
Bµi 3
D©n chñ vµ kØ luËt
I §Æt vÊn ®Ò
1. ChuyÖn cña líp 9A
§Ó chuÈn bÞ cho n¨m häc míi, gi¸o viªn chñ nhiÖm líp 9A triÖu tËp çn bé
cèt çn cña líp, phæ biÕn nhiÖm vô n¨m häc, nªu râ tr¸ch nhiÖm, vÞ trÝ cña häc
sinh líp 9 vµ ®Ò nghÞ çc em häp bµn x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cña líp.
T¹i çc cuéc häp cña líp, ®Ó thùc hiÖn khÈu hiÖu hµnh ®éng "kh«ng ai ®øng
ngoµi cuéc" theo gîi ý cña thÇy chñ nhiÖm, çc b¹n ®· s«i næi th¶o luËn, ®Ò xuÊt
çc chØ tiªu cô thÓ, çc biÖn ph¸p thùc hiÖn vµ t×nh nguyÖn tham gia vµo çc ®éi
v¨n nghÖ, çc c©u l¹c bé, çc ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao, çc ®«i b¹n cïng gióp
nhau häc tËp. §Æc biÖt lµ çc b¹n cßn ®Ò nghÞ thµnh lËp "§éi thanh niªn cê ®á"
®Ó cïng çn bé líp nh¾c nhë, ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña líp.
Nhê ph¸t huy ®−îc ý thøc tù gi¸c cña tËp thÓ líp, cã biÖn ph¸p tæ chøc
thùc hiÖn mµ mäi khã kh¨n ®· ®−îc kh¾c phôc, kÕ ho¹ch ®· ®−îc thùc hiÖn
trän vÑn.
Cuèi n¨m häc, líp 9A ®· ®−îc tuyªn d−¬ng lµ mét tËp thÓ xuÊt s¾c toµn
diÖn, ph¸t huy d©n chñ tèt, cã tÝnh kØ luËt cao.
2. ChuyÖn ë mét c«ng ti
Sau lÔ khai tr−¬ng, «ng gi¸m ®èc c«ng ti triÖu tËp c«ng nh©n ®Ó phæ biÕn
çc yªu cÇu cña «ng ®èi víi mäi ng−êi trong s¶n xuÊt vµ cö mét ®èc c«ng theo
dâi c«ng viÖc h»ng ngµy.
9
Do yªu cÇu lao ®éng qu¸ c¨ng th¼ng, thiÕu ph−¬ng tiÖn b¶o hé lao ®éng,
thiÕu thuèc men, l−¬ng thÊp, lóc èm ®au kh«ng ®−îc ch¨m sãc kÞp thêi... nªn
nhiÒu c«ng nh©n bÞ gi¶m sót søc khoÎ, nhiÒu ng−êi ph¶i bá viÖc. C«ng nh©n ®·
kiÕn nghÞ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, c¶i thiÖn ®êi sèng tinh thÇn vµ vËt chÊt
nh−ng kh«ng ®−îc gi¸m ®èc chÊp nhËn... KÕt qu¶ lµ s¶n xuÊt gi¶m sót vµ c«ng
ti bÞ thua lç nÆng nÒ.
Gîi ý
a) H·y nªu nh÷ng chi tiÕt thÓ hiÖn viÖc lµm ph¸t huy d©n chñ vµ thiÕu d©n
chñ trong hai c©u chuyÖn trªn.
b) H·y ph©n tÝch sù kÕt hîp biÖn ph¸p ph¸t huy d©n chñ vµ kØ luËt cña
líp 9A.
c) H·y nªu t¸c dông cña viÖc ph¸t huy d©n chñ vµ thùc hiÖn kØ luËt cña tËp
thÓ líp 9A d−íi sù chØ ®¹o cña thÇy gi¸o chñ nhiÖm.
d) ViÖc lµm cña «ng gi¸m ®èc ë c©u chuyÖn 2 ®· cã t¸c h¹i nh− thÕ nµo ? V× sao ?
1. D©n chñ lµ mäi ng−êi ®−îc lµm chñ c«ng viÖc cña tËp thÓ vµ x· héi, mäi
ng−êi ph¶i ®−îc biÕt, ®−îc cïng tham gia bµn b¹c, gãp phÇn thùc hiÖn, gi¸m
s¸t nh÷ng c«ng viÖc chung cña tËp thÓ vµ x· héi cã liªn quan ®Õn mäi ng−êi,
®Õn céng ®ång vµ ®Êt n−íc.
KØ luËt lµ nh÷ng quy ®Þnh chung cña mét céng ®ång hoÆc cña tæ chøc x· héi
(nhµ tr−êng, c¬ së s¶n xuÊt, c¬ quan...) yªu cÇu mäi ng−êi ph¶i tu©n theo nh»m t¹o
ra sù thèng nhÊt hµnh ®éng ®Ó ®¹t chÊt l−îng, hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc.
2. D©n chñ t¹o c¬ héi ®Ó mäi ng−êi thÓ hiÖn vµ ph¸t huy ®−îc sù ®ãng gãp
cña m×nh vµo c«ng viÖc chung. KØ luËt lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho d©n chñ ®−îc
thùc hiÖn cã hiÖu qu¶.
3. Thùc hiÖn tèt d©n chñ vµ kØ luËt sÏ t¹o ra sù thèng nhÊt cao vÒ nhËn thøc,
ý chÝ vµ hµnh ®éng cña mäi ng−êi, t¹o c¬ héi cho mäi ng−êi ph¸t triÓn, x©y
dùng ®−îc quan hÖ x· héi tèt ®Ñp vµ n©ng cao hiÖu qu¶, chÊt l−îng lao ®éng, tæ
chøc tèt çc ho¹t ®éng x· héi.
10
4. Mäi ng−êi cÇn tù gi¸c chÊp hµnh kØ luËt. Çn bé l·nh ®¹o vµ çc tæ
chøc x· héi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi ng−êi ®−îc ph¸t huy
d©n chñ.
III Bμi tËp
1. Theo em, nh÷ng viÖc lµm nµo sau ®©y cã néi dung thÓ hiÖn tÝnh d©n chñ ?
V× sao ?
a) Nhµ tr−êng tæ chøc cho häc sinh häc tËp néi quy cña tr−êng ; häc sinh
®−îc th¶o luËn vµ thèng nhÊt thùc hiÖn néi quy ;
b) ¤ng BÝnh tæ tr−ëng tæ d©n phè quyÕt ®Þnh mçi gia ®×nh nép 5.000
®ång ®Ó lµm quü th¨m hái nh÷ng gia ®×nh gÆp khã kh¨n ;
c) Nam ®Õn tr−êng dù sinh ho¹t chi ®oµn theo kÕ ho¹ch ;
d) ThÇy chñ nhiÖm giao cho Hïng ®iÒu khiÓn buæi sinh ho¹t líp cuèi tuÇn,
mäi ng−êi ®· tÝch cùc ph¸t biÓu ý kiÕn ;
®) Trong mét trËn ®Êu bãng, çc cÇu thñ x« x¸t víi nhau trªn s©n cá, kh«ng
tu©n theo quyÕt ®Þnh cña träng tµi.
2. H·y kÓ l¹i mét viÖc lµm cña em vÒ thùc hiÖn tèt d©n chñ vµ t«n träng kØ
luËt cña nhµ tr−êng.
3. H·y ph©n tÝch vµ chøng minh nhËn ®Þnh “D©n chñ vµ kØ luËt lµ søc m¹nh
cña mét tËp thÓ”.
4. Theo em, ®Ó thùc hiÖn tèt d©n chñ vµ kØ luËt trong nhµ tr−êng, häc sinh
chóng ta cÇn ph¶i lµm g× ?
11
Bµi 4
B¶o vÖ hoµ b×nh
I §Æt vÊn ®Ò
1. Cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt ®· lµm 10 triÖu ng−êi chÕt. Cßn
trong ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, con sè nµy ®· t¨ng lªn h¬n 5 lÇn, tøc lµ
kho¶ng 60 triÖu ng−êi.
2. Trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1900 ®Õn n¨m 2000, çc cuéc chiÕn
tranh vµ xung ®ét trªn thÕ giíi ®· lµm cho h¬n 2 triÖu trÎ em bÞ chÕt, h¬n 6
triÖu trÎ em bÞ th−¬ng tÝch, tµn phÕ, 20 triÖu trÎ em ph¶i sèng b¬ v¬ do bÞ mÊt
nhµ cöa, h¬n 300.000 trÎ ë ®é tuæi thiÕu niªn bÞ buéc ph¶i ®i lÝnh, cÇm sóng
giÕt ng−êi.
Theo b¸o Quèc tÕ (23-5-2002 29-5-2002)
3. §Ó b¶o vÖ hoµ b×nh, nh©n d©n tiÕn bé toµn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh nhiÒu
ho¹t ®éng nh− : mÝt tinh, biÓu t×nh, tuÇn hµnh ph¶n ®èi chiÕn tranh x©m l−îc,...
Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc MÜ giµnh ®éc lËp,
tù do cho Tæ quèc, nh©n d©n ta lu«n nhËn ®−îc sù ñng hé to lín vÒ mäi mÆt
cña nh©n d©n yªu chuéng hoµ b×nh vµ c«ng lÝ trªn kh¾p hµnh tinh.
4. Quan s¸t ¶nh
12
Bom MÜ huû diÖt BÖnh viÖn B¹ch Mai, ngµy 22-12-1972.
(¶nh : Ngäc Qu¸n Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
13
§¹i biÓu çc tÇng líp nh©n d©n Thñ ®« Hµ Néi mÝt tinh ph¶n ®èi chiÕn tranh,
b¶o vÖ hoµ b×nh.
(¶nh : Tïng L©m Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
Gîi ý
a) Em cã suy nghÜ g× khi xem çc ¶nh vµ ®äc çc th«ng tin trªn ?
b) ChiÕn tranh ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nh− thÕ nµo ?
c) CÇn ph¶i lµm g× ®Ó ng¨n chÆn chiÕn tranh, b¶o vÖ hoµ b×nh ?
d) §Ó thÓ hiÖn lßng yªu hoµ b×nh, ngay tõ khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ tr−êng,
häc sinh cÇn ph¶i lµm g× ?
1. Hoµ b×nh lµ t×nh tr¹ng kh«ng cã chiÕn tranh hay xung ®ét vò trang,
lµ mèi quan hÖ hiÓu biÕt, t«n träng, b×nh ®¼ng vµ hîp t¸c gi÷a çc quèc gia
d©n téc, gi÷a con ng−êi víi con ng−êi, lµ kh¸t väng cña toµn nh©n lo¹i.
14
B¶o vÖ hoµ b×nh lµ g×n gi÷ cuéc sèng x· héi b×nh yªn ; dïng th−¬ng l−îng,
®µm ph¸n ®Ó gi¶i quyÕt mäi m©u thuÉn, xung ®ét gi÷a çc d©n téc, t«n gi¸o vµ
quèc gia ; kh«ng ®Ó x¶y ra chiÕn tranh hay xung ®ét vò trang.
2. Ngµy nay, ë nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi vÉn ®ang x¶y ra chiÕn tranh,
xung ®ét vò trang ; ngßi næ chiÕn tranh vÉn ®ang ©m Ø t¹i nhiÒu n¬i trªn hµnh
tinh cña chóng ta. V× vËy, ng¨n chÆn chiÕn tranh, b¶o vÖ hoµ b×nh lµ tr¸ch
nhiÖm cña tÊt c¶ çc quèc gia, çc d©n téc vµ cña toµn nh©n lo¹i. ý thøc b¶o vÖ
hoµ b×nh, lßng yªu hoµ b×nh cÇn ®−îc thÓ hiÖn ë mäi n¬i, mäi lóc, trong çc
mèi quan hÖ vµ giao tiÕp h»ng ngµy gi÷a con ng−êi víi con ng−êi.
3. Lµ mét d©n téc yªu chuéng hoµ b×nh vµ ®· ph¶i chÞu ®ùng qu¸ nhiÒu ®au
th−¬ng, mÊt m¸t cña mÊy cuéc chiÕn tranh gay go, ¸c liÖt ®Ó b¶o vÖ ®éc lËp,
tù do cña Tæ quèc, nh©n d©n ta cµng thÊu hiÓu gi¸ trÞ cña hoµ b×nh. Chóng ta
®·, ®ang vµ sÏ tÝch cùc tham gia vµo sù nghiÖp ®Êu tranh v× hoµ b×nh vµ c«ng lÝ
trªn thÕ giíi.
4. §Ó b¶o vÖ hoµ b×nh cÇn ph¶i x©y dùng mèi quan hÖ t«n träng, b×nh ®¼ng,
th©n thiÖn gi÷a con ng−êi víi con ng−êi ; thiÕt lËp quan hÖ hiÓu biÕt, h÷u nghÞ,
hîp t¸c gi÷a çc d©n téc vµ quèc gia trªn thÕ giíi.
T− liÖu tham kh¶o
“... Trong mét vµi thËp kØ tíi, Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra chiÕn tranh thÕ giíi.
Nh−ng chiÕn tranh côc bé, xung ®ét vò trang, xung ®ét d©n téc, t«n gi¸o, ch¹y
®ua vò trang, ho¹t ®éng can thiÖp, lËt ®æ, khñng bè cßn x¶y ra ë nhiÒu n¬i víi
tÝnh chÊt phøc t¹p ngµy cµng t¨ng. Hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn vÉn lµ xu thÕ
lín, ph¶n ¸nh ®ßi hái bøc xóc cña çc quèc gia, d©n téc...”.
(V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX,
NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr. 14)
“Chóng t«i, nh©n d©n çc n−íc liªn hîp l¹i quyÕt t©m :
Phßng ngõa cho çc thÕ hÖ t−¬ng lai khái th¶m ho¹ chiÕn tranh ®· hai lÇn
x¶y ra trong ®êi chóng ta, g©y cho nh©n lo¹i ®au th−¬ng kh«ng kÓ xiÕt ; ...
Vµ ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých ®ã :
15
Bµy tá lßng mong muèn cïng chung sèng hoµ b×nh trªn tinh thÇn l¸ng
giÒng th©n thiÖn, cïng nhau gãp søc ®Ó duy tr× hoµ b×nh vµ an ninh quèc tÕ,
thõa nhËn nh÷ng nguyªn t¾c vµ x¸c ®Þnh nh÷ng ph−¬ng ph¸p b¶o ®¶m kh«ng
dïng vò lùc, trõ tr−êng hîp v× lîi Ých chung, sö dông c¬ chÕ quèc tÕ ®Ó thóc
®Èy sù tiÕn bé kinh tÕ vµ x· héi cña tÊt c¶ çc d©n téc ;...”.
(TrÝch Lêi nãi ®Çu HiÕn ch−¬ng Liªn hîp quèc)
III Bμi tËp
1. Em h·y cho biÕt, nh÷ng hµnh vi nµo sau ®©y biÓu hiÖn lßng yªu hoµ b×nh
trong cuéc sèng h»ng ngµy ?
a) BiÕt l¾ng nghe ng−êi kh¸c ;
b) BiÕt thõa nhËn nh÷ng ®iÓm m¹nh cña ng−êi kh¸c ;
c) Dïng vò lùc ®Ó gi¶i quyÕt çc m©u thuÉn ç nh©n ;
d) Häc hái nh÷ng ®iÒu hay cña ng−êi kh¸c ;
®) B¾t mäi ng−êi ph¶i phôc tïng mäi ý muèn cña m×nh ;
e) T«n träng nÒn v¨n ho¸ cña çc d©n téc, quèc gia kh¸c ;
g) Ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc d©n téc ;
h) Giao l−u víi thanh, thiÕu niªn quèc tÕ ;
i) ViÕt th−, göi quµ ñng hé trÎ em vµ nh©n d©n çc vïng cã chiÕn tranh.
2. Em t¸n thµnh nh÷ng ý kiÕn nµo d−íi ®©y ? V× sao ?
a) Mäi ng−êi ®Òu cã quyÒn ®−îc sèng trong hoµ b×nh ;
b) ChØ cã çc n−íc lín, n−íc giµu míi ng¨n chÆn ®−îc chiÕn tranh ;
c) B¶o vÖ hoµ b×nh, ng¨n chÆn chiÕn tranh lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn nh©n lo¹i.
3. Em h·y t×m hiÓu vÒ mét sè ho¹t ®éng b¶o vÖ hoµ b×nh, chèng chiÕn tranh
do líp em, tr−êng em, nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, nh©n d©n trong c¶ n−íc ta còng nh−
nh©n d©n çc n−íc ®· tiÕn hµnh vµ giíi thiÖu cho çc b¹n kh¸c cïng biÕt.
4. Em h·y cïng çc b¹n trong nhãm lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn mét ho¹t
®éng b¶o vÖ hoµ b×nh (vÝ dô : biÓu diÔn v¨n nghÖ ; vÏ tranh vÒ chñ ®Ò hoµ b×nh ;
giao l−u víi thanh, thiÕu niªn quèc tÕ ; viÕt th− bµy tá t×nh ®oµn kÕt víi thanh,
thiÕu niªn quèc tÕ ; lªn diÔn ®µn bµy tá ý kiÕn, quan ®iÓm cña çc em vÒ chiÕn
tranh vµ hoµ b×nh, vÒ mét ho¹t ®éng b¶o vÖ hoµ b×nh, chèng chiÕn tranh,...).
16
Bµi 5
T×nh h÷u nghÞ gi÷a çc d©n téc
trªn thÕ giíi
I §Æt vÊn ®Ò
1. TÝnh ®Õn th¸ng 10 - 2002, ViÖt Nam cã 47 tæ chøc h÷u nghÞ song
ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng víi çc n−íc kh¸c.
TÝnh ®Õn th¸ng 3 - 2003, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ ngo¹i giao víi 167 quèc
gia, ®· trao ®æi c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao víi 61 quèc gia trªn thÕ giíi.
(Theo sè liÖu cña Bé Ngo¹i giao n¨m 2003)
2. Quan s¸t ¶nh
Toµn c¶nh LÔ khai m¹c Héi nghÞ cÊp cao ¸ ¢u lÇn thø n¨m (ASEM 5)
ngµy 8 th¸ng 10 n¨m 2004 t¹i Héi tr−êng Ba §×nh, Hµ Néi.
(¶nh : §øc T©m Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
17
Gîi ý
a) Qua quan s¸t ¶nh vµ ®äc çc th«ng tin, sù kiÖn trªn, em cã suy nghÜ g×
vÒ t×nh h÷u nghÞ gi÷a nh©n d©n ta víi nh©n d©n çc n−íc kh¸c ?
b) Quan hÖ h÷u nghÞ gi÷a çc d©n téc cã ý nghÜa nh− thÕ nµo ®èi víi sù
ph¸t triÓn cña mçi n−íc vµ cña toµn nh©n lo¹i ?
1. T×nh h÷u nghÞ gi÷a çc d©n téc trªn thÕ giíi lµ quan hÖ b¹n bÌ th©n thiÖn
gi÷a n−íc nµy víi n−íc kh¸c. VÝ dô : quan hÖ ViÖt – Lµo, quan hÖ ViÖt Nam –
Cu-ba,...
2. Quan hÖ h÷u nghÞ t¹o c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn ®Ó çc n−íc, çc d©n téc
cïng hîp t¸c, ph¸t triÓn vÒ nhiÒu mÆt : kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, khoa häc,
kÜ thuËt,... ; t¹o sù hiÓu biÕt lÉn nhau, tr¸nh g©y m©u thuÉn, c¨ng th¼ng dÉn ®Õn
nguy c¬ chiÕn tranh.
3. §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lu«n thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i hoµ b×nh, h÷u
nghÞ víi çc d©n téc, çc quèc gia kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ChÝnh
quan hÖ h÷u nghÞ ®ã ®· lµm cho thÕ giíi hiÓu râ h¬n vÒ ®Êt n−íc, con ng−êi,
c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt Nam, vÒ ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ
n−íc ta ; tõ ®ã chóng ta tranh thñ ®−îc sù ®ång t×nh, ñng hé vµ hîp t¸c ngµy
cµng réng r·i cña thÕ giíi ®èi víi ViÖt Nam.
4. Lµ c«ng d©n ViÖt Nam, chóng ta cã tr¸ch nhiÖm ph¶i thÓ hiÖn t×nh ®oµn
kÕt, h÷u nghÞ víi b¹n bÌ vµ ng−êi n−íc ngoµi b»ng th¸i ®é, cö chØ, viÖc lµm vµ
sù t«n träng, th©n thiÖn trong cuéc sèng h»ng ngµy.
“... ViÖt Nam s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña çc n−íc trong céng
®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn...
Më réng quan hÖ nhiÒu mÆt, song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng víi çc n−íc vµ vïng
l·nh thæ, çc trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ quèc tÕ lín, çc tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc
theo çc nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ, kh«ng can
thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, kh«ng dïng vò lùc hoÆc ®e do¹ dïng vò lùc ;
18
b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi ; gi¶i quyÕt çc bÊt ®ång vµ tranh chÊp b»ng th−¬ng
l−îng hoµ b×nh ; lµm thÊt b¹i mäi ©m m−u vµ hµnh ®éng g©y søc Ðp, ¸p ®Æt vµ
c−êng quyÒn...”.
(V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX,
NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr. 119, 120)
N−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam thùc hiÖn nhÊt qu¸n
®−êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, hoµ b×nh, h÷u nghÞ, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ;
®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ, chñ ®éng vµ tÝch cùc héi nhËp, hîp t¸c
quèc tÕ trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ,
kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi ;
tu©n thñ HiÕn ch−¬ng Liªn hîp quèc vµ ®iÒu −íc quèc tÕ mµ Céng hoµ x· héi
chñ nghÜa ViÖt Nam lµ thµnh viªn ; lµ b¹n, ®èi t¸c tin cËy vµ thµnh viªn cã
tr¸ch nhiÖm trong céng ®ång quèc tÕ v× lîi Ých quèc gia, d©n téc, gãp phÇn vµo
sù nghiÖp hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi trªn thÕ giíi.
(§iÒu 12 HiÕn ph¸p n¨m 2013)
III Bμi tËp
1. H·y nªu mét sè viÖc lµm thÓ hiÖn t×nh h÷u nghÞ víi b¹n bÌ vµ ng−êi n−íc
ngoµi trong cuéc sèng h»ng ngµy.
2. Em sÏ lµm g× trong çc t×nh huèng d−íi ®©y ? V× sao ?
a) B¹n em cã th¸i ®é thiÕu lÞch sù víi ng−êi n−íc ngoµi ;
b) Tr−êng em tæ chøc giao l−u víi häc sinh n−íc ngoµi.
3. H·y s−u tÇm çc tranh ¶nh, bµi b¸o, b¨ng h×nh,... vÒ nh÷ng ho¹t ®éng thÓ
hiÖn t×nh h÷u nghÞ cña nh©n d©n ta víi nh©n d©n çc n−íc kh¸c vµ chia sÎ
nh÷ng th«ng tin ®· s−u tÇm ®−îc víi çc b¹n trong tæ, trong líp.
4. Em h·y cïng çc b¹n trong líp, trong nhãm lËp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng
thÓ hiÖn t×nh h÷u nghÞ víi thiÕu nhi çc tr−êng kh¸c, çc ®Þa ph−¬ng kh¸c,
n−íc kh¸c vµ hµnh ®éng theo kÕ ho¹ch ®· lËp ra.
19
Bµi 6
Hîp t¸c cïng ph¸t triÓn
I §Æt vÊn ®Ò
1. TÝnh ®Õn nay, ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña nhiÒu tæ chøc quèc tÕ nh− : Liªn
hîp quèc, HiÖp héi çc n−íc §«ng Nam ¸ (ASEAN), Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi
(WHO), Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc (UNDP), Tæ chøc L−¬ng thùc vµ
N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), Tæ chøc Gi¸o dôc, V¨n ho¸ vµ Khoa häc
Liªn hîp quèc (UNESCO), Quü Nhi ®ång Liªn hîp quèc (UNICEF),...
(Çc tæ chøc quèc tÕ vµ ViÖt Nam,
NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1999)
2. TÝnh ®Õn th¸ng 12 - 2002, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ th−¬ng m¹i víi h¬n
200 quèc gia vµ vïng l·nh thæ.
(B¸o ço thèng kª cña Tæng côc H¶i quan
tr×nh ChÝnh phñ vµ çc Bé cã liªn quan, ngµy 31-12-2002)
3. Quan s¸t ¶nh
ThiÕu t−íng phi c«ng vò trô V. V Go-r¬-b¸t-c« (tr¸i) cïng phi c«ng vò trô ®Çu tiªn cña ViÖt Nam
Trung t−íng Ph¹m Tu©n trong buæi mÝt tinh kØ niÖm 20 n¨m chuyÕn bay vò trô hîp t¸c ViÖt X«.
(¶nh : NguyÔn D©n Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
20
CÇu MÜ ThuËn, biÓu t−îng cña sù hîp t¸c ViÖt Nam ¤-xtr©y-li-a.
(¶nh : ThÕ ThuÇn Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
Çc b¸c sÜ ViÖt Nam vµ Hoa K× hîp t¸c tiÕn hµnh ca “phÉu thuËt nô c−êi”
cho trÎ em t¹i bÖnh viÖn §µ N½ng.
(¶nh : C«ng §iÒu Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
21
Gîi ý
a) Qua çc ¶nh vµ th«ng tin trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ quan hÖ hîp t¸c gi÷a
n−íc ta víi çc n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ?
b) Sù hîp t¸c ®· mang l¹i lîi Ých g× cho n−íc ta vµ çc n−íc cïng hîp t¸c ?
c) Theo em, ®Ó hîp t¸c cã hiÖu qu¶ cÇn dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c nµo ?
1. Hîp t¸c lµ cïng chung søc lµm viÖc, gióp ®ì, hç trî lÉn nhau trong c«ng
viÖc, lÜnh vùc nµo ®ã v× môc ®Ých chung.
Hîp t¸c ph¶i dùa trªn c¬ së b×nh ®¼ng, hai bªn cïng cã lîi vµ kh«ng lµm
ph−¬ng h¹i ®Õn lîi Ých cña nh÷ng ng−êi kh¸c.
2. Trong bèi c¶nh thÕ giíi ®ang ®øng tr−íc nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cã tÝnh
toµn cÇu (b¶o vÖ m«i tr−êng, h¹n chÕ sù bïng næ d©n sè, kh¾c phôc t×nh tr¹ng
®ãi nghÌo, phßng ngõa vµ ®Èy lïi nh÷ng bÖnh hiÓm nghÌo,…) mµ kh«ng mét
quèc gia, d©n téc riªng lÎ nµo cã thÓ tù gi¶i quyÕt, th× sù hîp t¸c quèc tÕ lµ mét
vÊn ®Ò quan träng vµ tÊt yÕu.
3. §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lu«n coi träng viÖc t¨ng c−êng hîp t¸c víi çc
n−íc x· héi chñ nghÜa, çc n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi theo nguyªn t¾c
t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng can thiÖp vµo
c«ng viÖc néi bé cña nhau, kh«ng dïng vò lùc hoÆc ®e do¹ dïng vò lùc ; b×nh
®¼ng vµ cïng cã lîi ; gi¶i quyÕt çc bÊt ®ång vµ tranh chÊp b»ng th−¬ng l−îng
hoµ b×nh ; ph¶n ®èi mäi ©m m−u vµ hµnh ®éng g©y søc Ðp, ¸p ®Æt vµ c−êng
quyÒn. N−íc ta ®· vµ ®ang hîp t¸c cã hiÖu qu¶ víi nhiÒu quèc gia vµ tæ chøc
quèc tÕ trªn nhiÒu lÜnh vùc : kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ,…
4. Ngay tõ b©y giê, häc sinh chóng ta cÇn ph¶i rÌn luyÖn tinh thÇn hîp t¸c
víi b¹n bÌ vµ mäi ng−êi xung quanh trong häc tËp, lao ®éng, ho¹t ®éng tËp thÓ
vµ ho¹t ®éng x· héi.
III Bμi tËp
1. H·y nªu çc vÝ dô vÒ sù hîp t¸c quèc tÕ trong vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng,
chèng ®ãi nghÌo, phßng chèng HIV/AIDS, ®Êu tranh chèng khñng bè,...
22
2. Em ®· hîp t¸c víi b¹n bÌ vµ mäi ng−êi trong c«ng viÖc chung nh− thÕ
nµo ? Sù hîp t¸c ®ã ®· mang l¹i kÕt qu¶ g× ? Em dù kiÕn sÏ lµm g× ®Ó hîp t¸c
víi b¹n bÌ vµ mäi ng−êi ®−îc tèt h¬n ?
3. Em h·y t×m hiÓu vµ giíi thiÖu vÒ nh÷ng tÊm g−¬ng hîp t¸c tèt cña çc
b¹n trong líp, trong tr−êng, ë ®Þa ph−¬ng.
4. H·y t×m hiÓu vµ giíi thiÖu víi b¹n bÌ trong tæ, trong líp vÒ mét c«ng
tr×nh hîp t¸c quèc tÕ ë ®Þa ph−¬ng em hoÆc cña n−íc ta.
Bµi 7
KÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng
tèt ®Ñp cña d©n téc
I §Æt vÊn ®Ò
1. B¸c Hå nãi vÒ lßng yªu n−íc cña d©n téc ta
“D©n ta cã mét lßng nång nµn yªu n−íc. §ã lµ mét truyÒn thèng quý b¸u
cña ta. Tõ x−a ®Õn nay, mçi khi Tæ quèc bÞ x©m l¨ng th× tinh thÇn Êy l¹i s«i
næi, nã kÕt thµnh mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín, nã l−ít qua mäi sù
nguy hiÓm, khã kh¨n, nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n n−íc vµ lò c−íp n−íc.
LÞch sö ta ®· cã nhiÒu cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i chøng tá tinh thÇn yªu n−íc
cña d©n ta. Chóng ta cã quyÒn tù hµo v× nh÷ng trang lÞch sö vÎ vang thêi ®¹i
Bµ Tr−ng, Bµ TriÖu, TrÇn H−ng §¹o, Lª Lîi, Quang Trung v.v… Chóng ta ph¶i
ghi nhí c«ng lao cña çc vÞ anh hïng d©n téc, v× çc vÞ Êy lµ tiªu biÓu cña mét
d©n téc anh hïng…
§ång bµo ta ngµy nay còng rÊt xøng ®¸ng víi tæ tiªn ta ngµy tr−íc… Tõ
nh÷ng chiÕn sÜ ngoµi mÆt trËn chÞu ®ãi mÊy ngµy ®Ó b¸m lÊy giÆc ®Æng tiªu
diÖt giÆc, ®Õn nh÷ng c«ng chøc ë hËu ph−¬ng nhÞn ¨n ®Ó ñng hé bé ®éi, tõ nh÷ng
23
phô n÷ khuyªn chång con ®i tßng qu©n mµ m×nh th× xung phong gióp viÖc
vËn t¶i, cho ®Õn çc bµ mÑ chiÕn sÜ s¨n sãc yªu th−¬ng bé ®éi nh− con ®Î cña
m×nh. Tõ nh÷ng nam n÷ c«ng nh©n vµ n«ng d©n thi ®ua t¨ng gia s¶n xuÊt,
kh«ng qu¶n khã nhäc ®Ó gióp mét phÇn vµo kh¸ng chiÕn, cho ®Õn nh÷ng
®ång bµo ®iÒn chñ quyªn ®Êt ruéng cho ChÝnh phñ... Nh÷ng cö chØ cao quý ®ã,
tuy kh¸c nhau n¬i viÖc lµm, nh−ng ®Òu gièng nhau n¬i lßng nång nµn yªu n−íc”.
Hå ChÝ Minh
(TrÝch B¸o ço chÝnh trÞ t¹i §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc
lÇn thø II cña §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam, n¨m 1951)
2. ChuyÖn vÒ mét ng−êi thÇy
Cô Chu V¨n An lµ mét nhµ gi¸o næi tiÕng ®êi TrÇn. Cô ®· cã c«ng ®µo t¹o
nhiÒu nh©n tµi cho ®Êt n−íc. Häc trß cña cô nhiÒu ng−êi ®· trë thµnh nh÷ng
nh©n vËt næi tiÕng, tiªu biÓu nh− Ph¹m S− M¹nh.
Vµo ngµy sinh cña cô Chu V¨n An, çc häc trß ®Õn mõng thä. Ph¹m S−
M¹nh lóc ®ã ®· lµm ®Õn chøc Hµnh khiÓn, mét chøc quan to trong triÒu ®×nh.
¤ng ®i cïng mét ng−êi b¹n ®Õn nhµ thÇy Chu. Hä ®øng tõ gi÷a s©n v¸i vµo
nhµ, miÖng chµo to kÝnh cÈn :
L¹y thÇy ¹, cã anh em chóng con ®Õn hÇu thÇy !
Cô gi¸o Chu vui vÎ ra ®ãn häc trß. Cô cho phÐp hai trß cïng ngåi sËp víi
m×nh (sËp lµ n¬i cô gi¸o th−êng ngåi ®Ó d¹y häc), nh−ng hä kh«ng d¸m. Hä
xin ®−îc ngåi ë ghÕ kÒ bªn. ¤ng Ph¹m S− M¹nh kÝnh cÈn tr¶ lêi nh÷ng c©u hái
cña thÇy. Cô Chu hái th¨m søc khoÎ cña çc häc trß hiÖn ®ang lµm quan trong
triÒu, nh−ng Ph¹m S− M¹nh hiÓu r»ng thÇy quan t©m ®Õn nhiÒu mÆt kh¸c, nªn
«ng cè tr¶ lêi cÆn kÏ vÒ viÖc lµm cña tõng ng−êi, vÒ çch nu«i d¹y con çi, vÒ
çch c− xö víi mäi ng−êi cña hä.
(Theo ChuyÖn vÒ ng−êi thÇy, NXB Kim §ång, Hµ Néi, 1992)
Gîi ý
a) TruyÒn thèng yªu n−íc cña d©n téc ta thÓ hiÖn nh− thÕ nµo qua lêi nãi
cña B¸c Hå ?
24
b) Em cã nhËn xÐt g× vÒ çch c− xö cña häc trß cô Chu V¨n An ®èi víi
thÇy gi¸o cò ? Çch c− xö ®ã thÓ hiÖn truyÒn thèng g× cña d©n téc ta ?
c) Em h·y kÓ nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc ViÖt Nam mµ
em biÕt.
d) Chóng ta cÇn lµm g× ®Ó kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña
d©n téc ?
1. TruyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc lµ nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn (nh÷ng t−
t−ëng, ®øc tÝnh, lèi sèng, çch øng xö tèt ®Ñp...) h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh lÞch
sö l©u dµi cña d©n téc, ®−îc truyÒn tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c.
2. D©n téc ViÖt Nam cã nhiÒu truyÒn thèng tèt ®Ñp ®¸ng tù hµo nh− yªu
n−íc, bÊt khuÊt chèng giÆc ngo¹i x©m, ®oµn kÕt, nh©n nghÜa, cÇn cï lao ®éng,
hiÕu häc, t«n s− träng ®¹o, hiÕu th¶o... ; çc truyÒn thèng vÒ v¨n ho¸ (çc tËp
qu¸n tèt ®Ñp vµ çch øng xö mang b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam), vÒ nghÖ thuËt
(nghÖ thuËt tuång, chÌo, çc lµn ®iÖu d©n ca...).
3. TruyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc lµ v« cïng quý gi¸, gãp phÇn tÝch cùc
vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc vµ mçi ç nh©n. V× vËy chóng ta ph¶i b¶o
vÖ, kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc ®Ó gãp phÇn gi÷ g×n
b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam.
4. Chóng ta cÇn tù hµo, gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc,
lªn ¸n vµ ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi lµm tæn h¹i ®Õn truyÒn thèng d©n téc.
III Bμi tËp
1. Nh÷ng th¸i ®é vµ hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn sù kÕ thõa vµ ph¸t huy
truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc ?
a) T×m ®äc tµi liÖu nãi vÒ çc truyÒn thèng vµ phong tôc, tËp qu¸n cña d©n téc ;
b) Chª bai nh÷ng ng−êi ¨n mÆc theo phong çch d©n téc lµ l¹c hËu, lµ quª mïa ;
c) §¸nh gi¸ cao, kÝnh phôc çc nghÖ nh©n cña nh÷ng nghÒ truyÒn thèng ;
25
d) Kh«ng t«n träng nh÷ng ng−êi lao ®éng ch©n tay ;
®) Sèng chØ biÕt m×nh, kh«ng quan t©m ®Õn ng−êi kh¸c ;
e) TÝch cùc tham gia çc ho¹t ®éng ®Òn ¬n ®¸p nghÜa ;
g) TÝch cùc t×m hiÓu lÞch sö ®Êu tranh chèng ngo¹i x©m cña d©n téc ;
h) ThÝch xem phim, kÞch, nghe nh¹c cña ViÖt Nam ;
i) S−u tÇm nh÷ng mãn ¨n vµ kiÓu trang phôc d©n téc ®éc ®¸o ;
k) LÊy chång sím tr−íc tuæi quy ®Þnh cña ph¸p luËt ;
l) T×m hiÓu vµ giíi thiÖu víi mäi ng−êi vÒ çc lÔ héi truyÒn thèng cña d©n téc.
2. Em h·y t×m hiÓu nguån gèc vµ ý nghÜa cña mét truyÒn thèng ë quª em
(phong tôc, tËp qu¸n, lÔ héi truyÒn thèng, trß ch¬i d©n gian, trang phôc d©n téc…)
vµ giíi thiÖu ®Ó b¹n bÌ cïng biÕt.
3. Em ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ?
a) TruyÒn thèng lµ nh÷ng kinh nghiÖm quý gi¸ ;
b) Nhê cã truyÒn thèng, mçi d©n téc míi gi÷ ®−îc b¶n s¾c riªng ;
c) D©n téc ViÖt Nam cã nhiÒu truyÒn thèng tèt ®Ñp, rÊt ®¸ng tù hµo ;
d) Kh«ng cã truyÒn thèng, mçi d©n téc vµ ç nh©n vÉn ph¸t triÓn ;
®) Trong thêi ®¹i më cöa vµ héi nhËp hiÖn nay, truyÒn thèng d©n téc kh«ng
cßn quan träng n÷a ;
e) Kh«ng ®−îc ®Ó çc truyÒn thèng d©n téc bÞ mai mét, l·ng quªn.
4. H·y kÓ mét vµi viÖc mµ em vµ çc b¹n ®· vµ sÏ lµm ®Ó gãp phÇn gi÷ g×n
vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, cña ®Þa ph−¬ng.
5. An th−êng t©m sù víi çc b¹n : “Nãi ®Õn truyÒn thèng cña d©n téc
ViÖt Nam, m×nh cã mÆc c¶m thÕ nµo Êy. So víi thÕ giíi, n−íc m×nh cßn l¹c
hËu l¾m. Ngoµi truyÒn thèng ®¸nh giÆc ra, d©n téc ta cã truyÒn thèng nµo
®¸ng tù hµo ®©u ?”.
Em cã ®ång ý víi An kh«ng ? V× sao ? Em sÏ nãi g× víi An ?
26
Bµi 8
n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
I §Æt vÊn ®Ò
1. Nhμ b¸c häc £-®i-x¬n
(1)
Vµo n¨m 12 tuæi, £-®i-x¬n ®· ph¶i th«i häc ë tr−êng tiÓu häc, suèt ngµy
®i b¸n b¸o kiÕm thªm tiÒn lo cho sinh ho¹t cña c¶ gia ®×nh. Mét buæi tèi, khi ®i
lµm vÒ, £-®i-x¬n ®· nh×n thÊy mÑ ®ang qu»n qu¹i trªn gi−êng. ThÇy thuèc nãi :
“MÑ cËu bÞ ®au ruét thõa cÊp tÝnh, cÇn ph¶i mæ ngay kh«ng thÓ chËm trÔ”.
Song v× nhµ nghÌo kh«ng cã tiÒn ®Ó ch÷a bÖnh ë bÖnh viÖn, mµ ë nhµ th× trêi
qu¸ tèi, nÕu chØ dùa vµo ¸nh s¸ng cña mÊy ngän nÕn th× kh«ng ®ñ s¸ng ®Ó thÇy
(2)
thuèc tiÕn hµnh ca mæ. Th−¬ng mÑ, £-®i-x¬n suy nghÜ rÊt lung vµ råi bçng
cËu bÐ nghÜ ra çch thùc hiÖn ý t−ëng ®ã.
£-®i-x¬n th¸o çnh cöa g−¬ng ë tñ quÇn ¸o ra vµ ch¹y sang hµng xãm
m−în vÒ mÊy tÊm g−¬ng lín, mét sè nÕn vµ ®Ìn dÇu. CËu ®Æt çc tÊm g−¬ng
xung quanh gi−êng mÑ vµ ®Æt çc ngän nÕn, ®Ìn dÇu tr−íc g−¬ng, ®iÒu chØnh
vÞ trÝ ®Æt chóng cho ¸nh s¸ng tËp trung ®Ó thÇy thuèc mæ cho mÑ m×nh. Nhê
cã ®ñ ¸nh s¸ng, ca mæ tiÕn hµnh mét çch thuËn lîi. MÑ £-®i-x¬n ®· ®−îc
cøu sèng.
VÒ sau, nhê n¨ng ®éng s¸ng t¹o, £-®i-x¬n ®· t×m tßi, s¸ng chÕ ra ®Ìn ®iÖn vµ
nhiÒu ph¸t minh cã gi¸ trÞ kh¸c nh− m¸y ghi ©m, ®iÖn tho¹i, m¸y chiÕu phim,
tµu ®iÖn... §ã lµ nh÷ng b−íc ngoÆt lín trong lÞch sö v¨n minh cña loµi ng−êi.
(Theo Nhµ b¸c häc vµ ¸n tö h×nh,
NXB Thanh niªn, Hµ Néi, 1992)
(1) T«-m¸t £-®i-x¬n (1847-1931) : Nhµ ph¸t minh vÜ ®¹i ng−êi MÜ.
(2) Suy nghÜ rÊt lung lµ tËp trung suy nghÜ cao ®é.
27
2. Lª Th¸i Hoμng
mét häc sinh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
Nh¾c ®Õn thµnh tÝch cña ®éi tuyÓn ViÖt Nam khi tham dù çc k× thi to¸n
quèc tÕ, nhiÒu ng−êi h¼n vÉn ch−a quªn h×nh ¶nh cËu häc sinh ViÖt Nam nhá
nh¾n ng−êi ®· vinh dù ®−îc ®Ých th©n Tæng thèng n−íc Céng hoµ Ru-ma-ni
trao Huy ch−¬ng Vµng To¸n quèc tÕ lÇn thø bèn m−¬i, tæ chøc t¹i Bu-ca-rÐt
vµo th¸ng 7-1999. §ã lµ Lª Th¸i Hoµng, häc sinh líp 12A, khèi phæ th«ng
chuyªn To¸n, Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi.
Cã ®−îc thµnh tÝch ®¸ng tù hµo Êy lµ nhê sù say mª, nç lùc vµ ý chÝ quyÕt
t©m cao trong häc tËp cña Hoµng. Ngoµi nh÷ng giê häc trªn líp, Hoµng lu«n tù
t×m tßi, nghiªn cøu ®Ó t×m ra çch gi¶i To¸n míi h¬n, nhanh h¬n. Lµm hÕt ®Ò
to¸n ë nhiÒu lo¹i b¸o trong n−íc vµ n−íc ngoµi s−u tÇm ®−îc, Hoµng cßn ®Õn
th− viÖn t×m nh÷ng ®Ò thi To¸n quèc tÕ, ph«-t«-cop-pi l¹i, vÒ nhµ tù dÞch tõ
tiÕng Anh sang tiÕng ViÖt. GÆp nh÷ng bµi To¸n khã, Hoµng th−êng thøc ®Õn
mét, hai giê s¸ng t×m b»ng ®−îc lêi gi¶i míi th«i.
NiÒm say mª cïng sù chñ ®éng, s¸ng t¹o trong häc tËp cña Hoµng ®· mang
l¹i thµnh tÝch xøng ®¸ng. N¨m 1998, Lª Th¸i Hoµng ®o¹t gi¶i nh× k× thi To¸n
quèc gia vµ Huy ch−¬ng §ång trong k× thi To¸n quèc tÕ lÇn thø 39 t¹i §µi
Loan. Th¸ng 3 - 1999 Hoµng ®o¹t Huy ch−¬ng Vµng t¹i cuéc thi "¤-lim-pÝc
To¸n ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng" lÇn thø XI vµ víi tÊm Huy ch−¬ng Vµng
trong k× thi To¸n quèc tÕ lÇn thø 40 tæ chøc t¹i Ru-ma-ni, Hoµng ®· cïng ®éi
tuyÓn ViÖt Nam v−¬n lªn ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi.
Trong nh÷ng k× thi ®ã, niÒm vui lín nhÊt cña Hoµng chÝnh lµ nh÷ng thµnh
tÝch mµ ®éi tuyÓn ViÖt Nam ®em vÒ cho ®Êt n−íc.
Gîi ý
a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc lµm cña £-®i-x¬n vµ Lª Th¸i Hoµng trong
nh÷ng c©u chuyÖn trªn ? H·y t×m nh÷ng chi tiÕt trong truyÖn thÓ hiÖn
tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña hä.
b) Theo em, nh÷ng viÖc lµm ®ã ®· ®em l¹i thµnh qu¶ g× cho £-®i-x¬n vµ
Lª Th¸i Hoµng ?
c) N¨ng ®éng, s¸ng t¹o cã ý nghÜa nh− thÕ nµo trong thêi ®¹i ngµy nay ?
28
1. N¨ng ®éng lµ tÝch cùc, chñ ®éng, d¸m nghÜ, d¸m lµm.
S¸ng t¹o lµ say mª nghiªn cøu, t×m tßi ®Ó t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ míi vÒ vËt
chÊt, tinh thÇn hoÆc t×m ra çi míi, çch gi¶i quyÕt míi mµ kh«ng bÞ gß bã phô
thuéc vµo nh÷ng çi ®· cã.
Ng−êi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o lµ ng−êi lu«n say mª, t×m tßi, ph¸t hiÖn vµ
linh ho¹t xö lÝ çc t×nh huèng trong häc tËp, lao ®éng, c«ng t¸c... nh»m ®¹t
kÕt qu¶ cao.
2. N¨ng ®éng, s¸ng t¹o lµ phÈm chÊt rÊt cÇn thiÕt cña ng−êi lao ®éng trong
x· héi hiÖn ®¹i. Nã gióp con ng−êi cã thÓ v−ît qua nh÷ng rµng buéc cña hoµn
c¶nh, rót ng¾n thêi gian ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých ®· ®Ò ra mét çch nhanh chãng
vµ tèt ®Ñp.
Nhê n¨ng ®éng, s¸ng t¹o mµ con ng−êi lµm nªn nh÷ng k× tÝch vÎ vang,
mang l¹i niÒm vinh dù cho b¶n th©n, gia ®×nh vµ ®Êt n−íc.
3. N¨ng ®éng, s¸ng t¹o lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh rÌn luyÖn siªng n¨ng, tÝch
cùc cña mçi ng−êi trong häc tËp, lao ®éng vµ cuéc sèng.
§Ó trë thµnh ng−êi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, mçi häc sinh cÇn t×m ra çch
häc tËp tèt nhÊt cho m×nh vµ cÇn tÝch cùc vËn dông nh÷ng ®iÒu ®· biÕt vµo
cuéc sèng.
III Bμi tËp
1. Theo em, nh÷ng hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o
hoÆc kh«ng n¨ng ®éng, s¸ng t¹o ? V× sao ?
a) Trong giê häc çc m«n kh¸c, Nam th−êng ®em bµi tËp To¸n hoÆc bµi tËp
TiÕng Anh ra lµm ;
b) Ngåi trong líp, Th¾ng th−êng chó ý nghe thÇy c« gi¶ng bµi, khi cã ®iÒu
g× kh«ng hiÓu lµ Th¾ng m¹nh d¹n hái ngay ;
c) Trong häc tËp, bao giê An còng chØ lµm theo nh÷ng ®iÒu thÇy c« ®· nãi ;
d) V× hoµn c¶nh gia ®×nh qu¸ khã kh¨n nªn anh V¨n cho r»ng m×nh cÇn
ph¶i lµm bÊt cø çch nµo ®Ó t¨ng thªm thu nhËp ;
29
®) Sau khi ®· c©n nh¾c vµ bµn b¹c kÜ l−ìng, «ng ThËn quyÕt ®Þnh xin vay
vèn ng©n hµng ®Ó ®Çu t− s¶n xuÊt ;
e) MÆc dï tr×nh ®é häc vÊn kh«ng cao, song «ng Lòy lu«n tù t×m tßi häc
hái ®Ó t×m ra çch lµm riªng cña m×nh ;
g) §ang lµ sinh viªn, song anh Quang th−êng hay bá häc ®Ó lµm kinh tÕ thªm ;
h) Khi t×m hiÓu bÊt cø vÊn ®Ò g×, Minh th−êng ®Æt c©u hái “v× sao” vµ trao
®æi l¹i víi thÇy c«, b¹n bÌ hoÆc t×m ®äc thªm nh÷ng s¸ch b¸o cã liªn quan ®Ó
t×m lêi gi¶i ®¸p.
2. Em t¸n thµnh hay kh«ng t¸n thµnh víi nh÷ng quan ®iÓm nµo sau ®©y ?
V× sao ?
a) Häc sinh nhá tuæi ch−a thÓ s¸ng t¹o ®uîc ;
b) N¨ng ®éng, s¸ng t¹o lµ phÈm chÊt riªng cña nh÷ng thiªn tµi ;
c) ChØ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh míi cÇn ®Õn sù n¨ng ®éng ;
d) N¨ng ®éng, s¸ng t¹o lµ phÈm chÊt cÇn cã cña con ng−êi trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr−êng ;
®) Ng−êi cµng n¨ng ®éng, s¸ng t¹o th× cµng vÊt v¶ ;
e) N¨ng ®éng, s¸ng t¹o lµ phÈm chÊt cÇn cã cña ng−êi lao ®éng trong mäi
thêi ®¹i.
3. Trong nh÷ng hµnh vi d−íi ®©y, hµnh vi nµo thÓ hiÖn tÝnh n¨ng ®éng,
s¸ng t¹o ?
a) D¸m lµm mäi viÖc ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých cña m×nh ;
b) D¸m lµm nh÷ng viÖc khã kh¨n mµ ng−êi kh¸c nÐ tr¸nh ;
c) BiÕt suy nghÜ ®Ó t×m ra nhiÒu çch gi¶i quyÕt kh¸c nhau trong häc tËp vµ
trong c«ng viÖc ;
d) Cã ý kiÕn riªng vµ biÕt bµy tá ý kiÕn riªng cña m×nh ;
®) ChØ lµm theo nh÷ng ®iÒu ®· ®−îc h−íng dÉn, chØ b¶o.
4. Em h·y t×m hiÓu vµ giíi thiÖu mét tÊm g−¬ng n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña
çc b¹n häc sinh trong líp, trong tr−êng hoÆc ë ®Þa ph−¬ng em.
5. V× sao häc sinh ph¶i rÌn luyÖn tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o ? §Ó rÌn luyÖn
®øc tÝnh ®ã cÇn ph¶i lµm g× ?
30
6. H·y nªu mét khã kh¨n mµ em ®· gÆp ph¶i trong häc tËp hoÆc trong cuéc
sèng vµ tù x©y dùng kÕ ho¹ch ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n ®ã. (Khã kh¨n g× ?
Em cÇn ®Õn sù gióp ®ì cña nh÷ng ai ? Gióp ®ì nh÷ng g× ? Dù kiÕn thêi gian ®Ó
kh¾c phôc xong khã kh¨n ®ã...).
7. Em h·y s−u tÇm mét sè c©u tôc ng÷, ca dao hoÆc danh ng«n nãi vÒ tÝnh
n¨ng ®éng, s¸ng t¹o.
Bµi 9
Lµm viÖc cã n¨ng suÊt,
chÊt l−îng, hiÖu qu¶
I §Æt vÊn ®Ò
ChuyÖn vÒ b¸c sÜ Lª ThÕ Trung
H¬n n¨m m−¬i n¨m ®· tr«i qua, y t¸ Lª ThÕ Trung ngµy Êy giê ®· lµ
thiÕu t−íng, gi¸o s−, tiÕn sÜ y khoa, thÇy thuèc nh©n d©n, anh hïng qu©n ®éi
vµ mét nhµ khoa häc xuÊt s¾c cña ViÖt Nam. Nh¾c ®Õn tªn «ng, mäi ng−êi
®Òu kh«ng khái ng¹c nhiªn vµ kh©m phôc bëi lßng quyÕt t©m, ý chÝ v−¬n lªn
trong häc tËp vµ sù say mª nghiªn cøu khoa häc cïng víi kh¶ n¨ng lµm viÖc
phi th−êng cña «ng.
Lµ mét ng−êi lÝnh, khi chøng kiÕn c¶nh ®ång ®éi m×nh bÞ báng v× bom ®¹n
®Þch mµ kh«ng cã thuèc ch÷a, «ng c¶m thÊy ®au nh− chÝnh m×nh bÞ th−¬ng. V×
thÕ, «ng ®· quyÕt ®Þnh ®i s©u vµo chuyªn ngµnh báng, mong muèn t×m ra ®−îc
nh÷ng lo¹i thuèc ®Æc trÞ nh»m lµm gi¶m nçi ®au cho ®ång ®éi cña m×nh. N¨m 1963,
31
sau khi tèt nghiÖp lo¹i xuÊt s¾c t¹i Häc viÖn Ki-rèp ë Lª-nin-gr¸t vÒ chuyªn
ngµnh báng, vÒ n−íc, nhiÒu ®ªm b¸c sÜ Lª ThÕ Trung ®· thøc tr¾ng ®Ó hoµn
thµnh 2 cuèn s¸ch Báng trong chiÕn tranh vµ Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ báng ®Ó
Côc Qu©n y kÞp thêi ph¸t ®Õn çc ®¬n vÞ trong toµn quèc n¨m 1965.
Trong chiÕn tranh, ®Ó cã thªm t− liÖu thùc tiÔn, b¸c sÜ Lª ThÕ Trung ®· ®i
bé hai th¸ng v−ît Tr−êng S¬n ra mÆt trËn. §Ó ch÷a báng, «ng ®· ph¶i xem xÐt
kÜ l−ìng tÊt c¶ çc lo¹i vò khÝ g©y báng cña ®Þch vµ b¾t tay vµo nghiªn cøu t×m
da ®éng vËt thay thÕ da ng−êi. Cuèi cïng «ng ®· thµnh c«ng vµ c«ng thøc dïng
da Õch ch÷a báng cña «ng ®· ®−îc göi ®i çc chiÕn tr−êng, cøu sèng hµng tr¨m
ca báng nÆng.
Khi ®Êt n−íc ®· hoµ b×nh, «ng vÉn muèn t×m çch ch÷a bÖnh sao cho ®ì
tèn kÐm, vµ v× vËy «ng l¹i tiÕp tôc nghiªn cøu t×m tßi ®Ó chÕ ra lo¹i thuèc trÞ
báng mang tªn B76. Lo¹i thuèc ®−îc chiÕt xuÊt tõ vá c©y xoan trµ nµy ®· g©y
bÊt ngê cho çc chuyªn gia ch÷a báng trong n−íc vµ quèc tÕ vÒ c«ng dông cña
nã. ¤ng cßn nghiªn cøu thµnh c«ng gÇn 50 lo¹i thuèc kh¸c còng cã gi¸ trÞ ch÷a
báng vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao.
Nhê nh÷ng cèng hiÕn cña «ng cho nÒn y häc n−íc nhµ, Gi¸o s−, TiÕn sÜ
Lª ThÕ Trung ®· ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc ta phong tÆng nhiÒu danh hiÖu cao quý.
B©y giê, tuy ®· ë tuæi gÇn 80, song «ng vÉn kh«ng ngõng lµm viÖc víi mong
muèn ®Ó ngµy cµng cã nhiÒu ng−êi bÖnh ®−îc ch÷a khái. ChÝnh ®iÒu ®ã ®·
gióp «ng cã ®−îc ý chÝ quyÕt t©m cao, søc lµm viÖc phi th−êng vµ ®¹t ®−îc
nh÷ng thµnh c«ng trªn con ®−êng khoa häc.
(Pháng theo b¸o C«ng an nh©n d©n, sè 1455, 1456)
Gîi ý
a) Qua c©u chuyÖn trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng viÖc lµm cña b¸c sÜ Lª
ThÕ Trung ?
b) H·y t×m nh÷ng chi tiÕt trong truyÖn chøng tá b¸c sÜ Lª ThÕ Trung lµ
ng−êi lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶.
c) Theo em, thÕ nµo lµ lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ ? §iÒu
®ã cã ý nghÜa g× trong cuéc sèng ?
32
1. Lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ lµ t¹o ra ®−îc nhiÒu s¶n phÈm
cã gi¸ trÞ cao vÒ c¶ néi dung vµ h×nh thøc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
2. Lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ lµ yªu cÇu ®èi víi ng−êi lao
®éng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, gãp phÇn n©ng cao chÊt
l−îng cuéc sèng cña mçi ç nh©n, gia ®×nh vµ x· héi.
3. §Ó lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶, mçi ng−êi lao ®éng ph¶i
tÝch cùc n©ng cao tay nghÒ, rÌn luyÖn søc khoÎ, lao ®éng mét çch tù gi¸c, cã
kØ luËt vµ lu«n n¨ng ®éng, s¸ng t¹o.
III Bμi TËp
1. Theo em, nh÷ng hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn lµm viÖc cã n¨ng suÊt,
chÊt l−îng, hiÖu qu¶ ? V× sao ?
a) §Ó tranh thñ thêi gian, trong giê häc m«n LÞch sö, Minh th−êng ®em
bµi tËp cña m«n kh¸c ra lµm ;
b) Trong giê kiÓm tra, ch−a ®äc kÜ ®Ò bµi, Nam ®· véi lµm ngay ;
c) Hµ th−êng s¾p xÕp thêi gian vµ kÕ ho¹ch häc tËp mét çch hîp lÝ, v× vËy
®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cao trong häc tËp ;
d) Anh Phong cho r»ng, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt th× cÇn ph¶i t¨ng
nhanh sè l−îng s¶n phÈm trong mét ®¬n vÞ thêi gian ;
®) ChÞ Thuû th−êng tranh thñ thêi gian ®Ó hoµn thµnh tèt c«ng viÖc trong
thêi gian ng¾n nhÊt ;
e) Anh T©n b¶o vÖ luËn ¸n tr−íc thêi h¹n vµ ®¹t kÕt qu¶ xuÊt s¾c.
2. V× sao lµm viÖc g× còng ®ßi hái ph¶i cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ ?
NÕu lµm viÖc chØ chó ý ®Õn n¨ng suÊt mµ kh«ng quan t©m ®Õn chÊt l−îng, hiÖu
qu¶ th× hËu qu¶ sÏ ra sao ? Em h·y nªu mét vÝ dô cô thÓ.
3. H·y nªu mét vÝ dô thÓ hiÖn lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶
mµ em biÕt.
4. Em h·y tù liªn hÖ mét viÖc lµm cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ cña
b¶n th©n. §Ó lµm ®−îc nh− vËy em ®· gÆp khã kh¨n g× vµ em ®· v−ît qua khã
kh¨n ®ã nh− thÕ nµo ?
33
Bµi 10
LÝ t−ëng sèng cña thanh niªn
I §Æt vÊn ®Ò
1. Trong cuéc Çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng
Céng s¶n ViÖt Nam, ®· cã hµng triÖu ng−êi con −u tó, hÇu hÕt ë tuæi thanh xu©n
®· anh dòng x¶ th©n v× n−íc nh− Lý Tù Träng, NguyÔn ThÞ Minh Khai, Vâ ThÞ
S¸u, NguyÔn ThÞ Chiªn, La V¨n CÇu, NguyÔn V¨n Trçi, NguyÔn ViÕt
Xu©n... Cã thÓ nãi, lÝ t−ëng “gi¶i phãng d©n téc” lµ lÏ sèng cña hµng triÖu
thanh niªn ViÖt Nam khi n−íc nhµ ch−a ®éc lËp, thèng nhÊt.
2. Trong sù nghiÖp ®æi míi do §¶ng khëi x−íng vµ l·nh ®¹o, trªn çc lÜnh
vùc s¶n xuÊt, ho¹t ®éng x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc còng ®· cã bao tÊm g−¬ng
s¸ng, tiªu biÓu cho thanh niªn thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc.
Ngµy nay, “X©y dùng n−íc ViÖt Nam ®éc lËp, d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi d©n
chñ, c«ng b»ng, v¨n minh” lµ lÝ t−ëng cña §¶ng, ®ång thêi còng lµ lÝ t−ëng cña
mçi ng−êi d©n yªu n−íc, trong ®ã cã thanh niªn.
Gîi ý
a) H·y nªu mét vµi tÊm g−¬ng thanh niªn ViÖt Nam sèng cã lÝ t−ëng trong
cuéc Çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc vµ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc hiÖn nay.
b) H·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña ng−êi thanh niªn sèng cã lÝ t−ëng.
c) Theo em, lÝ t−ëng sèng cña thanh niªn ViÖt Nam hiÖn nay lµ g× ? V× sao ?
34
1. LÝ t−ëng sèng (lÏ sèng) lµ çi ®Ých cña cuéc sèng mµ mçi ng−êi kh¸t
khao muèn ®¹t ®−îc.
2. Ng−êi cã lÝ t−ëng sèng cao ®Ñp lµ ng−êi lu«n suy nghÜ vµ hµnh ®éng
kh«ng mÖt mái ®Ó thùc hiÖn lÝ t−ëng cña d©n téc, cña nh©n lo¹i, v× sù tiÕn bé
cña b¶n th©n vµ x· héi, lu«n v−¬n tíi sù hoµn thiÖn b¶n th©n vÒ mäi mÆt, mong
muèn cèng hiÕn trÝ tuÖ vµ søc lùc cho sù nghiÖp chung.
Khi lÝ t−ëng cña mçi ng−êi phï hîp víi lÝ t−ëng chung cña d©n téc, cña
§¶ng th× hµnh ®éng cña hä sÏ gãp phÇn thùc hiÖn tèt nh÷ng nhiÖm vô chung vµ
chÝnh hä sÏ ®−îc x· héi, Nhµ n−íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng kh¶ n¨ng
cña m×nh. Ng−êi sèng cã lÝ t−ëng cao ®Ñp lu«n ®−îc mäi ng−êi t«n träng.
3. LÝ t−ëng cao ®Ñp cña thanh niªn ngµy nay lµ phÊn ®Êu thùc hiÖn môc
tiªu x©y dùng n−íc ViÖt Nam d©n giµu, n−íc m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n
minh. Tr−íc m¾t lµ thùc hiÖn th¾ng lîi nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Thanh niªn häc sinh ph¶i ra søc häc
tËp, rÌn luyÖn ®Ó cã ®ñ tri thøc, phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cÇn thiÕt nh»m thùc
hiÖn lÝ t−ëng sèng ®ã.
III Bμi tËp
1. Nh÷ng viÖc lµm nµo d−íi ®©y biÓu hiÖn lÝ t−ëng sèng cao ®Ñp, ®óng ®¾n
cña thanh niªn ? V× sao ?
a) V−ît khã trong häc tËp ®Ó tiÕn bé kh«ng ngõng ;
b) BÞ çm dç bëi nh÷ng nhu cÇu tÇm th−êng ;
c) VËn dông nh÷ng ®iÒu ®· häc vµo thùc tiÔn ;
d) Lu«n s¸ng t¹o trong lao ®éng vµ trong ho¹t ®éng x· héi ;
®) Lu«n kh¾c phôc khã kh¨n, v−¬n lªn trong cuéc sèng ;
e) Th¾ng kh«ng kiªu, b¹i kh«ng n¶n ;
g) Kh«ng cã kÕ ho¹ch phÊn ®Êu, rÌn luyÖn b¶n th©n ;
35
h) DÔ lµm, khã bá ;
i) Häc tËp, rÌn luyÖn v× ngµy mai lËp nghiÖp ;
k) Häc tËp, lµm viÖc v× môc tiªu d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi d©n chñ,
c«ng b»ng, v¨n minh.
2. Trong buæi diÔn ®µn cña häc sinh líp 9 víi chñ ®Ò “LÝ t−ëng cña thanh
niªn häc sinh trong thêi ®¹i ngµy nay” do Chi ®oµn tæ chøc ®· n¶y sinh hai
quan ®iÓm :
Thanh niªn häc sinh ph¶i nç lùc häc tËp, rÌn luyÖn, chuÈn bÞ hµnh trang
®Ó lËp th©n, lËp nghiÖp, gãp phÇn x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Thanh niªn
“Ph¶i sèng sao cho khái xãt xa, ©n hËn v× nh÷ng n¨m th¸ng ®· sèng hoµi, sèng
phÝ, cho khái hæ thÑn v× dÜ v·ng ti tiÖn vµ ®ín hÌn cña m×nh ®Ó khi nh¾m m¾t xu«i
tay cã thÓ nãi r»ng : TÊt c¶ ®êi ta, tÊt c¶ søc ta, ta ®· hiÕn d©ng cho sù nghiÖp cao
®Ñp nhÊt trªn ®êi, sù nghiÖp ®Êu tranh gi¶i phãng loµi ng−êi”.
(Lêi Pa-ven trong t¸c phÈm ThÐp ®· t«i thÕ ®Êy).
Häc sinh trung häc c¬ së ®ang ë tuæi ¨n, tuæi ch¬i th× nªn biÕt tranh thñ
¨n ch¬i, h−ëng thô. Cßn viÖc häc hµnh, lµm viÖc, cèng hiÕn lµ viÖc lµm
suèt ®êi.
a) Em t¸n thµnh quan ®iÓm nµo trong hai quan ®iÓm trªn ? V× sao ?
b) M¬ −íc cña em vÒ t−¬ng lai lµ g× ? Em ®· vµ sÏ lµm g× ®Ó ®¹t tíi m¬
−íc ®ã ?
3. H·y nªu vÝ dô vÒ mét tÊm g−¬ng thanh niªn ViÖt Nam sèng cã lÝ
t−ëng vµ ®· phÊn ®Êu cho lÝ t−ëng ®ã. Em häc ®−îc ë ng−êi ®ã ®øc tÝnh g× ?
4. Em dù ®Þnh sÏ lµm g× sau khi tèt nghiÖp Trung häc c¬ së ?
36
Bµi 11
tr¸ch nhiÖm cña thanh niªn trong sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc
I §Æt vÊn ®Ò
Trong bøc th− cña ®ång chÝ Tæng BÝ th− N«ng §øc M¹nh göi thanh niªn,
®¨ng trªn b¸o Nh©n d©n ngµy 26-3-2003, víi tiªu ®Ò “C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt n−íc chÝnh lµ sù nghiÖp cña thanh niªn”, cã ®o¹n viÕt :
“... §Êt n−íc ViÖt Nam cã lÞch sö mÊy ngµn n¨m, ®· tr¶i qua nhiÒu thÕ hÖ
gãp søc dùng n−íc vµ gi÷ n−íc. Mçi thÕ hÖ ®Òu cã tr¸ch nhiÖm víi lÞch sö vµo
thêi k× m×nh sèng vµ cèng hiÕn. B−íc vµo thÕ kØ XXI, §¹i héi IX cña §¶ng
Céng s¶n ViÖt Nam ®· chØ ra ph−¬ng h−íng ph¸t huy søc m¹nh toµn d©n téc,
tiÕp tôc ®æi míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng vµ b¶o vÖ
Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa v× môc tiªu d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. §¹i héi ®· ®Ò ra chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ -
x· héi 10 n¨m (2001-2010) ®−a n−íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn,
n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, t¹o nÒn t¶ng ®Ó
®Õn n¨m 2020 n−íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng
hiÖn ®¹i...
§ã lµ tr¸ch nhiÖm vÎ vang vµ còng lµ thêi c¬ rÊt to lín ®Ó çc ch¸u, tr−íc
hÕt lµ çc thÕ hÖ trÝ thøc trÎ ®ua tµi cèng hiÕn cho sù ph¸t triÓn thÞnh v−îng vµ
bÒn v÷ng cña d©n téc, v× h¹nh phóc cña nh©n d©n... ý nghÜa cuéc sèng cña
mçi ng−êi kh«ng chØ bã hÑp trong ®êi sèng riªng t− mµ ph¶i v−¬n lªn, g¾n
m×nh víi x· héi, quan t©m tíi mäi ng−êi, tíi Tæ quèc, nh©n d©n. Do ®ã môc
tiªu phÊn ®Êu, ý nghÜa cuéc sèng cña líp trÎ ngµy nay lµ ph¶i phÊn ®Êu trë
thµnh lùc l−îng xung kÝch, gãp phÇn to lín vµo môc tiªu phÊn ®Êu cña toµn
d©n téc...
37
Còng nh− çc thÕ hÖ cha anh, ®Ó cã thÓ ®¶m ®−¬ng tr¸ch nhiÖm to lín víi
lÞch sö, mçi ng−êi ph¶i v−¬n lªn tù rÌn luyÖn. ThÕ hÖ çc ch¸u ph¶i lµ lùc
l−îng nßng cèt kh¬i dËy hµo khÝ ViÖt Nam vµ lßng tù hµo d©n téc, quyÕt t©m
xo¸ t×nh tr¹ng n−íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸...
Çc ch¸u h·y cè g¾ng lao ®éng, häc tËp, ch¨m lo rÌn luyÖn t− çch, ®¹o
®øc vµ søc khoÎ, v−¬n lªn chiÕm lÜnh ®Ønh cao v¨n ho¸ - khoa häc, tiÕp thu tinh
hoa v¨n ho¸ cña loµi ng−êi, kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc,
cã lßng yªu n−íc nång nµn, cã cuéc sèng t×nh nghÜa, thuû chung víi gia ®×nh,
b¹n bÌ, lßng biÕt ¬n çc thÕ hÖ cha anh, cã t×nh th−¬ng bao la víi nh÷ng ng−êi
cã sè phËn rñi ro... lÊy viÖc ®em l¹i h¹nh phóc cho nh©n d©n, cho mäi ng−êi
lµm niÒm vui lín, lµ h¹nh phóc lín cho ®êi m×nh...”.
Gîi ý
a) H·y nªu vai trß, vÞ trÝ cña thanh niªn trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc qua bµi ph¸t biÓu cña ®ång chÝ Tæng BÝ th−
N«ng §øc M¹nh.
b) T¹i sao ®ång chÝ Tæng BÝ th− l¹i cho r»ng, thùc hiÖn môc tiªu c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc lµ “tr¸ch nhiÖm vÎ vang vµ còng lµ
thêi c¬ rÊt to lín...” cña thÕ hÖ thanh niªn ngµy nay ?
c) §Ó thùc hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm cña thÕ hÖ trÎ trong giai ®o¹n çch m¹ng
hiÖn nay, ®ång chÝ Tæng BÝ th− ®ßi hái thanh niªn ph¶i häc tËp, rÌn
luyÖn nh÷ng g× vµ nh− thÕ nµo ?
1. Tr¸ch nhiÖm cña thanh niªn trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt n−íc lµ ra søc häc tËp v¨n ho¸, khoa häc kÜ thuËt, tu d−ìng ®¹o ®øc, t−
t−ëng chÝnh trÞ, cã lèi sèng lµnh m¹nh, rÌn luyÖn çc kÜ n¨ng, ph¸t triÓn çc
n¨ng lùc, cã ý thøc rÌn luyÖn søc khoÎ. §ång thêi, thanh niªn ph¶i tÝch cùc
tham gia çc ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi, lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó gãp phÇn thùc
hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ; x©y dùng n−íc ta thµnh mét
n−íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé,
®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng vµ an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu,
38
n−íc m¹nh, x· héi d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, x©y dùng thµnh c«ng chñ
nghÜa x· héi. Thanh niªn ph¶i lµ “lùc l−îng nßng cèt”, v× hä lµ nh÷ng ng−êi
®−îc ®µo t¹o, gi¸o dôc toµn diÖn.
2. NhiÖm vô cña thanh niªn häc sinh lµ ra søc häc tËp, rÌn luyÖn toµn
diÖn ®Ó chuÈn bÞ hµnh trang vµo ®êi. Mçi häc sinh ph¶i x¸c ®Þnh lÝ t−ëng
sèng ®óng ®¾n, tù v¹ch ra mét kÕ ho¹ch häc tËp, rÌn luyÖn, lao ®éng ®Ó thùc
hiÖn tèt nhiÖm vô cña häc sinh líp 9.
III Bμi tËp
1. T¹i sao §¶ng vµ nh©n d©n ta l¹i tin t−ëng vµo thÕ hÖ thanh niªn trong
viÖc thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ?
2. Em h·y nªu mét vµi tÊm g−¬ng vÒ thanh niªn ®· phÊn ®Êu v× sù nghiÖp
x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc tr−íc ®©y còng nh− hiÖn nay. Em häc ®−îc nh÷ng
®iÒu g× ë hä ?
3. Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng biÓu hiÖn ë mét sè thanh niªn häc sinh hiÖn
nay, nh− : ®ua xe m¸y, l−êi häc, nghiÖn ma tuý, ®ua ®ßi ¨n ch¬i,... ?
4. Trong thanh niªn häc sinh cã quan niÖm : “§−îc ®Õn ®©u th× hay ®Õn
®ã”, “N−íc ®Õn ch©n míi nh¶y”.
Em cã ®ång t×nh víi quan niÖm ®ã kh«ng ? V× sao ?
5. Em hiÓu thÕ nµo vÒ c©u nãi : “Cèng hiÕn th× nh×n vÒ phÝa tr−íc, h−ëng
thô th× nh×n vÒ phÝa sau ?”
6. Trong nh÷ng viÖc lµm d−íi ®©y, viÖc lµm nµo biÓu hiÖn tr¸ch nhiÖm hoÆc
thiÕu tr¸ch nhiÖm cña thanh niªn, v× sao ?
a) Nç lùc häc tËp, rÌn luyÖn toµn diÖn ;
b) TÝch cùc tham gia çc ho¹t ®éng tËp thÓ, ho¹t ®éng x· héi ;
c) Ch−a cã ý thøc vËn dông nh÷ng ®iÒu ®· häc vµo thùc tÕ ;
d) Cã ý thøc gióp ®ì b¹n bÌ vµ mäi ng−êi xung quanh ;
®) Sèng, häc tËp, lµm viÖc lu«n nghÜ ®Õn bæn phËn ®èi víi gia ®×nh vµ x· héi ;
e) Häc tËp v× quyÒn lîi cña b¶n th©n ;
39
g) Häc tËp, lµm viÖc v× sù ph¸t triÓn thÞnh v−îng vµ bÒn v÷ng cña d©n téc,
v× h¹nh phóc cña nh©n d©n ;
h) V−ît mäi khã kh¨n thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®Æt ra ;
i) Ng¹i tham gia çc phong trµo cña §oµn vµ nhµ tr−êng tæ chøc ;
k) Dån hÕt søc lùc vµo viÖc häc tËp.
7. H·y x©y dùng mét kÕ ho¹ch häc tËp, rÌn luyÖn cho n¨m häc líp 9 cña
b¶n th©n vµ trao ®æi trong tæ häc tËp.
Bµi 12
QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n
trong h«n nh©n
I §Æt vÊn ®Ò
1. ChuyÖn cña T
T míi häc hÕt líp 10 th× cã anh K hái c−íi T. Bè mÑ T thÊy nhµ anh K giµu
nªn véi nhËn lêi vµ ®¸m c−íi nhanh chãng ®−îc tæ chøc. Bè mÑ T hi väng T sÏ
®−îc h¹nh phóc, nh−ng sù thùc l¹i kh«ng nh− vËy. K lµ mét thanh niªn l−êi
biÕng, ham ch¬i, kh«ng thÝch lao ®éng, l¹i r−îu chÌ. T ph¶i lµm lông vÊt v¶, l¹i
buån phiÒn v× chång nªn gÇy yÕu xanh xao. Ngay sau khi T sinh ®øa con ®Çu
lßng th× K ®· th−êng xuyªn bá nhµ ®i ch¬i, kh«ng quan t©m g× ®Õn vî con.
40
2. Nçi khæ cña M
M lµ mét c« g¸i ®¶m ®ang, hay lµm. Mét chµng trai cïng th«n tªn lµ H,
lµm nghÒ thî méc ngá lêi yªu M. Nh÷ng khi ®i ch¬i víi nhau, H hay ®ßi hái M
“chiÒu” m×nh. V× nÓ ng−êi yªu, sî H giËn vµ cho r»ng m×nh kh«ng thËt lßng
yªu H, M ®· cã quan hÖ t×nh dôc víi H. Sau ®ã, M cã thai. H lu«n lu«n dao
®éng tr−íc nh÷ng lêi ®ån ®¹i, dÌm pha cña d©n lµng vµ ®· trèn tr¸nh tr¸ch
nhiÖm cña m×nh. Cha mÑ, anh chÞ H th× kiªn quyÕt ph¶n ®èi vµ kh«ng chÊp
nhËn M. M sinh mét bÐ g¸i vµ vÊt v¶ ®Õn kiÖt søc ®Ó nu«i con trong sù h¾t hñi
cña cha mÑ, sù chª c−êi cña xãm giÒng, bÌ b¹n.
Gîi ý
a) Em suy nghÜ g× vÒ t×nh yªu vµ h«n nh©n trong nh÷ng tr−êng hîp trªn ?
b) Em quan niÖm thÕ nµo vÒ t×nh yªu, vÒ tuæi kÕt h«n, vÒ tr¸ch nhiÖm cña
vî vµ chång trong ®êi sèng gia ®×nh ?
1. H«n nh©n lµ sù liªn kÕt ®Æc biÖt gi÷a mét nam vµ mét n÷ trªn nguyªn t¾c
b×nh ®¼ng, tù nguyÖn, ®−îc Nhµ n−íc thõa nhËn, nh»m chung sèng l©u dµi vµ
x©y dùng mét gia ®×nh hoµ thuËn, h¹nh phóc.
T×nh yªu ch©n chÝnh lµ c¬ së quan träng cña h«n nh©n.
2. Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt n−íc ta vÒ h«n nh©n
a) Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chÕ ®é h«n nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay :
H«n nh©n tù nguyÖn, tiÕn bé, mét vî, mét chång, vî chång b×nh ®¼ng.
H«n nh©n gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam thuéc çc d©n téc, çc t«n gi¸o, gi÷a
ng−êi theo t«n gi¸o víi ng−êi kh«ng theo t«n gi¸o, gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam víi
ng−êi n−íc ngoµi ®−îc t«n träng vµ ®−îc ph¸p luËt b¶o vÖ.
Vî chång cã nghÜa vô thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh.
b) QuyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n trong h«n nh©n :
41
Nam tõ ®ñ 20 tuæi trë lªn, n÷ tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn míi ®−îc kÕt h«n. ViÖc
kÕt h«n do nam vµ n÷ tù nguyÖn quyÕt ®Þnh vµ ph¶i ®−îc ®¨ng kÝ t¹i c¬ quan nhµ
n−íc cã thÈm quyÒn.
CÊm kÕt h«n trong nh÷ng tr−êng hîp ng−êi ®ang cã vî hoÆc cã chång ;
ng−êi mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù (bÞ bÖnh t©m thÇn hoÆc çc bÖnh kh¸c mµ
kh«ng thÓ nhËn thøc, lµm chñ ®−îc hµnh vi cña m×nh) ; gi÷a nh÷ng ng−êi cïng
dßng m¸u vÒ trùc hÖ ; gi÷a nh÷ng ng−êi cã hä trong ph¹m vi ba ®êi ; gi÷a cha,
mÑ nu«i víi con nu«i, bè chång víi con d©u, mÑ vî víi con rÓ, bè d−îng víi con
riªng cña vî, mÑ kÕ víi con riªng cña chång.
Nhµ n−íc kh«ng thõa nhËn h«n nh©n gi÷a nh÷ng ng−êi cïng giíi tÝnh.
Vî chång b×nh ®¼ng víi nhau, cã nghÜa vô vµ quyÒn ngang nhau vÒ mäi
mÆt trong gia ®×nh. Vî, chång ph¶i t«n träng danh dù, nh©n phÈm vµ nghÒ
nghiÖp cña nhau.
3. Chóng ta ph¶i cã th¸i ®é thËn träng, nghiªm tóc trong t×nh yªu vµ h«n
nh©n, kh«ng vi ph¹m quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ h«n nh©n.
“... Nam, n÷ cã quyÒn kÕt h«n, li h«n. H«n nh©n theo nguyªn t¾c tù nguyÖn,
tiÕn bé, mét vî mét chång, vî chång b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau.
Nhµ n−íc b¶o hé h«n nh©n vµ gia ®×nh, b¶o hé quyÒn lîi cña ng−êi mÑ vµ trÎ em”.
(§iÒu 36 HiÕn ph¸p n¨m 2013)
“… CÊm çc hµnh vi sau ®©y :

a) KÕt h«n gi¶ t¹o, li h«n gi¶ t¹o ;
b) T¶o h«n, c−ìng Ðp kÕt h«n, lõa dèi kÕt h«n, c¶n trë kÕt h«n ;
c) Ng−êi ®ang cã vî, cã chång mµ kÕt h«n hoÆc chung sèng nh− vî chång
víi ng−êi kh¸c hoÆc ch−a cã vî, ch−a cã chång mµ kÕt h«n hoÆc chung sèng
nh− vî chång víi ng−êi ®ang cã chång, cã vî ;
®) Yªu s¸ch cña c¶i trong kÕt h«n ;
e) C−ìng Ðp li h«n, lõa dèi li h«n, c¶n trë li h«n...”.
(Kho¶n 2 §iÒu 5 LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2014)
Nh÷ng ng−êi cïng dßng m¸u vÒ trùc hÖ lµ nh÷ng ng−êi cã quan hÖ

huyÕt thèng, trong ®ã, ng−êi nµy sinh ra ng−êi kia kÕ tiÕp nhau.
42
Nh÷ng ng−êi cã hä trong ph¹m vi ba ®êi lµ nh÷ng ng−êi cïng mét gèc
sinh ra gåm cha mÑ lµ ®êi thø nhÊt; anh, chÞ, em cïng cha mÑ, cïng cha
kh¸c mÑ, cïng mÑ kh¸c cha lµ ®êi thø hai; anh, chÞ, em con chó, con b¸c,
con c«, con cËu, con d× lµ ®êi thø ba.
III Bμi tËp
1. Em ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? Gi¶i thÝch v× sao em ®ång ý
hoÆc kh«ng ®ång ý.
a) KÕt h«n khi nam, n÷ ®ñ 18 tuæi trë lªn ;
b) Cha mÑ cã quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ h«n nh©n cña con ;
c) LÊy vî, lÊy chång lµ viÖc cña ®«i nam n÷, kh«ng ai cã quyÒn can thiÖp ;
d) KÕt h«n do nam n÷ tù nguyÖn quyÕt ®Þnh, trªn c¬ së t×nh yªu ch©n chÝnh ;
®) KÕt h«n khi nam tõ ®ñ 20 tuæi, n÷ tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn ;
e) Trong gia ®×nh, ng−êi chång lµ ng−êi quyÕt ®Þnh mäi viÖc ;
g) Cha mÑ cã quyÒn vµ nghÜa vô h−íng dÉn cho con trong viÖc chän b¹n ®êi ;
h) Kh«ng nªn yªu sím v× cã thÓ sÏ dÉn ®Õn kÕt h«n sím ;
i) KÕt h«n sím vµ mang thai sím sÏ cã h¹i cho søc khoÎ cña c¶ mÑ vµ con ;
k) Gia ®×nh chØ cã h¹nh phóc khi ®−îc x©y dùng trªn c¬ së t×nh yªu
ch©n chÝnh ;
l) LÊy vî, lÊy chång con nhµ giµu míi cã h¹nh phóc ;
m) NÕu vî chång b×nh ®¼ng th× sÏ kh«ng cã trËt tù trong gia ®×nh.
2. Em h·y t×m hiÓu vÒ nh÷ng tr−êng hîp t¶o h«n (lÊy vî, lÊy chång sím
tr−íc tuæi quy ®Þnh cña ph¸p luËt) vµ nh÷ng lÝ do kh¸c nhau cña çc tr−êng
hîp ®ã.
3. H·y nªu nh÷ng hËu qu¶ xÊu do n¹n t¶o h«n g©y ra mµ em biÕt (®èi víi
ng−êi t¶o h«n, gia ®×nh cña hä vµ ®èi víi céng ®ång).
4. Häc hÕt trung häc phæ th«ng, Lan ®ang ë nhµ chê xin viÖc th× gÆp vµ yªu
TuÊn, còng ®ang kh«ng cã viÖc lµm. Khi hai ng−êi xin cha mÑ cho kÕt h«n th×
hai bªn gia ®×nh ®Òu khuyªn Lan vµ TuÊn h·y th− th¶, bao giê cã viÖc lµm th×
43
h·y x©y dùng gia ®×nh, nh−ng Lan vµ TuÊn kh«ng ®ång ý, cø thóc Ðp cha mÑ.
Cuèi cïng, hai gia ®×nh ®µnh ph¶i chÊp thuËn cho Lan vµ TuÊn kÕt h«n.
Theo em, ý kiÕn cña gia ®×nh Lan vµ TuÊn lµ ®óng hay sai ? V× sao ?
5. Anh §øc vµ chÞ Hoa lµ con b¸c, con chó ruét nh−ng hä yªu nhau. Gia
®×nh vµ hä hµng hai bªn khuyªn can, ng¨n c¶n, nh−ng hä vÉn kiªn quyÕt lÊy
nhau v× hä cho r»ng hä cã quyÒn tù do lùa chän, kh«ng ai cã quyÒn ng¨n c¶n.
Theo em, lÝ do “tù do lùa chän” cña anh §øc vµ chÞ Hoa cã ®óng kh«ng ?
V× sao ?
NÕu anh §øc vµ chÞ Hoa cø cè t×nh lÊy nhau th× cuéc h«n nh©n cña hä cã
hîp ph¸p kh«ng ? V× sao ?
6. B×nh míi 16 tuæi nh−ng mÑ B×nh ®· Ðp g¶ B×nh cho mét ng−êi nhµ giµu
ë x· bªn. B×nh kh«ng ®ång ý th× bÞ mÑ ®¸nh vµ cø tæ chøc c−íi, b¾t B×nh vÒ
nhµ chång.
ViÖc lµm cña mÑ B×nh lµ ®óng hay sai ? V× sao ?
Cuéc h«n nh©n nµy cã ®−îc ph¸p luËt thõa nhËn kh«ng ? V× sao ?
B×nh cã thÓ lµm g× ®Ó tho¸t khái cuéc h«n nh©n ®ã ?
7. Khi lÊy anh Phó, chÞ Hoµ ®ang lµ gi¸o viªn tiÓu häc. LÊy nhau mét thêi
gian th× anh Phó ®−îc cö lµm phô tr¸ch tr¹m b¬m n−íc cña x· nªn kh«ng cã
thêi gian ch¨m lo c«ng viÖc ®ång ¸ng. Anh nghe theo bè mÑ, b¾t chÞ Hoµ ph¶i
bá nghÒ d¹y häc ®Ó vÒ lµm ruéng. ChÞ Hoµ kh«ng ®ång ý th× anh Phó do¹ sÏ li
h«n víi chÞ.
C¨n cø vµo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ h«n nh©n, em h·y nªu nhËn xÐt cña
m×nh vÒ viÖc lµm cña anh Phó.
8. HiÖn nay, trong mét sè gia ®×nh cã t×nh tr¹ng chång ng−îc ®·i, ®¸nh ®Ëp
hµnh h¹ vî. Tr−íc t×nh tr¹ng ®ã, nhiÒu ng−êi cho r»ng ®ã lµ chuyÖn b×nh
th−êng, lµ viÖc riªng cña vî chång, gia ®×nh ng−êi ta, kh«ng nªn can thiÖp.
Em cã t¸n thµnh quan niÖm ®ã kh«ng ? V× sao ?
44
Bµi 13
QuyÒn tù do kinh doanh
vµ nghÜa vô ®ãng thuÕ
I §Æt vÊn ®Ò
1. Qua c«ng t¸c kiÓm tra n¾m t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n, Chi côc qu¶n lÝ
thÞ tr−êng tØnh T ®· ph¸t hiÖn X cã hµnh vi s¶n xuÊt, bu«n b¸n m× chÝnh
Ajinomoto vµ Vedan gi¶. Theo lêi khai nhËn, th× X ®· mua m× chÝnh Saji, mçi
bao 25kg, råi ®ãng m× chÝnh ®ã vµo vá bao b× m× chÝnh nh·n hiÖu Ajinomoto
vµ Vedan, mçi tói 454gam vµ b¸n ra thÞ tr−êng ®Ó thu l·i cao.
2. Nhµ n−íc ta quy ®Þnh møc thuÕ ®èi víi mét sè ngµnh, mét sè mÆt hµng
nh− sau :
Thuèc l¸ ®iÕu : 65%
o
R−îu d−íi 20 : 25%
X¨ng çc lo¹i : 10%
Vµng m·, hµng m· : 70%
(Theo §iÒu 7 LuËt ThuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt n¨m 2008)
S¶n xuÊt n−íc s¹ch, ph©n bãn, ®å dïng d¹y häc : 5%
S¶n phÈm lµ gièng vËt nu«i, gièng c©y trång, s¶n phÈm muèi... ®−îc
miÔn thuÕ.
(Theo §iÒu 5 vµ 8 LuËt ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng söa ®æi, bæ sung n¨m 2013)
Gîi ý
a) Nh÷ng hµnh vi nh− thÕ nµo lµ vi ph¹m quy ®Þnh cña Nhµ n−íc vÒ
kinh doanh ?
b) Em hiÓu thÕ nµo lµ quyÒn tù do kinh doanh ?
c) Theo em, t¹i sao Nhµ n−íc ta l¹i quy ®Þnh çc møc thuÕ suÊt chªnh lÖch
nhau nhiÒu nh− vËy ®èi víi çc mÆt hµng ?
45
1. Kinh doanh lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dÞch vô vµ trao ®æi hµng ho¸ nh»m
môc ®Ých thu lîi nhuËn.
QuyÒn tù do kinh doanh lµ quyÒn cña c«ng d©n ®−îc lùa chän h×nh thøc tæ
chøc kinh doanh, ngµnh nghÒ vµ quy m« kinh doanh. Tuy nhiªn, ng−êi kinh
doanh ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ sù qu¶n lÝ cña Nhµ n−íc nh−
ph¶i kª khai ®óng sè vèn, kinh doanh ®óng ngµnh, mÆt hµng ghi trong giÊy
phÐp, kh«ng kinh doanh nh÷ng lÜnh vùc mµ Nhµ n−íc cÊm nh− thuèc næ, vò
khÝ, ma tuý, m¹i d©m…
2. ThuÕ lµ mét phÇn trong thu nhËp mµ c«ng d©n vµ tæ chøc kinh tÕ cã
nghÜa vô nép vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc ®Ó chi tiªu cho nh÷ng c«ng viÖc chung
(nh− an ninh, quèc phßng, chi tr¶ l−¬ng cho c«ng chøc, x©y dùng tr−êng häc,
bÖnh viÖn, lµm ®−êng s¸, cÇu cèng, v.v…).
ThuÕ cã t¸c dông æn ®Þnh thÞ tr−êng, ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, gãp phÇn
®¶m b¶o ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®óng ®Þnh h−íng cña Nhµ n−íc.
3. C«ng d©n ph¶i sö dông ®óng ®¾n quyÒn tù do kinh doanh vµ thùc hiÖn
®Çy ®ñ nghÜa vô ®ãng thuÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, lµm cho d©n
giµu, n−íc m¹nh.
“Mäi ng−êi cã quyÒn tù do kinh doanh trong nh÷ng ngµnh nghÒ mµ ph¸p
luËt kh«ng cÊm”.
“Mäi ng−êi cã nghÜa vô nép thuÕ theo luËt ®Þnh”.
(§iÒu 33 vµ 47 HiÕn ph¸p n¨m 2013)
“... Ng−êi nµo s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶ lµ l−¬ng thùc, thùc phÈm,
thuèc ch÷a bÖnh, thuèc phßng bÖnh, th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m...
Ph¹m téi g©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï hai m−¬i n¨m, tï
chung th©n hoÆc tö h×nh”.
(§iÒu 157 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 – söa ®æi, bæ sung n¨m 2009)
46
III Bμi tËp
1. H·y kÓ tªn mét sè ho¹t ®éng kinh doanh mµ em biÕt.

2. Trong giÊy phÐp kinh doanh cña bµ H cã 8 lo¹i hµng, nh−ng Ban qu¶n lÝ thÞ
tr−êng kiÓm tra thÊy trong cöa hµng cña bµ cã b¸n tíi 12 lo¹i hµng. Theo em, bµ H
cã vi ph¹m quy ®Þnh vÒ kinh doanh kh«ng ? NÕu cã th× ®ã lµ vi ph¹m g× ?
3. Em ®ång ý hoÆc kh«ng ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? H·y gi¶i
thÝch v× sao em ®ång ý hoÆc kh«ng ®ång ý.
a) Kinh doanh lµ quyÒn tù do cña mçi ng−êi, kh«ng ai cã quyÒn can thiÖp ;
b) C«ng d©n cã quyÒn tù do kinh doanh bÊt cø nghÒ g×, hµng g× ;
c) Kinh doanh ph¶i theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ;
d) Bu«n b¸n nhá th× kh«ng cÇn ph¶i kª khai ;
®) §ãng thuÕ lµ gãp phÇn x©y dùng ®Êt n−íc ;
e) Bu«n b¸n ph¶i theo ®óng sè l−îng vµ mÆt hµng ®· kª khai.
Bµi 14
QuyÒn vµ nghÜa vô lao ®éng
cña c«ng d©n
I §Æt vÊn ®Ò
1. ¤ng An lµ nghÖ nh©n næi tiÕng vÒ ®å gç mÜ nghÖ. ThÊy nhiÒu thanh

niªn míi lín trong lµng bá nhµ lang thang lªn thµnh phè kiÕm sèng, «ng tËp
trung hä l¹i, më líp d¹y nghÒ, ®ång thêi h−íng dÉn çc em sö dông nh÷ng vËt
t− thõa trong s¶n xuÊt lµm ra çc s¶n phÈm l−u niÖm b»ng gç xinh x¾n ®Ó b¸n
47
lÊy tiÒn gióp çc em ®¶m b¶o cuéc sèng h»ng ngµy. NhiÒu ng−êi thÊy thÕ cho
r»ng, «ng An lµm nh− vËy lµ bãc lét, lîi dông søc lao ®éng cña ng−êi kh¸c ®Ó
trôc lîi.
2. Sau khi tho¶ thuËn vµ kÝ cam kÕt víi C«ng ti tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
Hoµng Long vÒ tiÒn c«ng, thêi gian lao ®éng vµ çc ®iÒu kiÖn kh¸c, chÞ Ba
®−îc nhËn vµo lµm viÖc t¹i c«ng ti. Lµm viÖc ®−îc h¬n mét th¸ng, thÊy cã n¬i
kh¸c c«ng viÖc còng nh− thÕ nh−ng tr¶ c«ng cao h¬n, chÞ ®· tù ý th«i viÖc mµ
kh«ng b¸o tr−íc cho Gi¸m ®èc c«ng ti.
Gîi ý
a) Em h·y cho biÕt suy nghÜ cña m×nh vÒ viÖc lµm cña «ng An.
b) B¶n cam kÕt gi÷a chÞ Ba vµ Gi¸m ®èc C«ng ti tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
Hoµng Long cã ph¶i lµ hîp ®ång lao ®éng kh«ng ?
c) ChÞ Ba cã thÓ tù ý th«i viÖc ®−îc kh«ng ? Nh− vËy cã ph¶i lµ vi ph¹m
hîp ®ång lao ®éng kh«ng ?
1. Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ng−êi nh»m t¹o ra cña c¶i
vËt chÊt vµ çc gi¸ trÞ tinh thÇn cho x· héi. Lao ®éng lµ ho¹t ®éng chñ yÕu,
quan träng nhÊt cña con ng−êi, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña
®Êt n−íc vµ nh©n lo¹i.
2. Lao ®éng lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n.

Mäi c«ng d©n cã quyÒn tù do sö dông søc lao ®éng cña m×nh ®Ó häc nghÒ,
t×m kiÕm viÖc lµm, lùa chän nghÒ nghiÖp cã Ých cho x· héi, ®em l¹i thu nhËp
cho b¶n th©n vµ gia ®×nh.
Mäi ng−êi cã nghÜa vô lao ®éng ®Ó tù nu«i sèng b¶n th©n, nu«i sèng gia
®×nh, gãp phÇn duy tr× vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc.
Lao ®éng lµ nghÜa vô cña mçi c«ng d©n ®èi víi b¶n th©n, víi gia ®×nh,
®ång thêi còng lµ nghÜa vô ®èi víi x· héi, víi ®Êt n−íc.
48
3. Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc tæ
chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi n−íc, bao gåm c¶ ng−êi ViÖt Nam ®Þnh c− ë n−íc
ngoµi ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi
lao ®éng. Çc ho¹t ®éng t¹o ra viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm, d¹y nghÒ vµ häc nghÒ
®Ó cã viÖc lµm, s¶n xuÊt, kinh doanh thu hót lao ®éng ®Òu ®−îc Nhµ n−íc
khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi hoÆc gióp ®ì.
4. CÊm nhËn trÎ em ch−a ®ñ 15 tuæi vµo lµm viÖc ; cÊm sö dông ng−êi lao
®éng d−íi 18 tuæi lµm nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, nguy hiÓm hoÆc tiÕp xóc
víi çc chÊt ®éc h¹i, cÊm l¹m dông søc lao ®éng cña ng−êi lao ®éng d−íi 18
tuæi. CÊm c−ìng bøc, ng−îc ®·i ng−êi lao ®éng.

“Lao ®éng lµ nghÜa vô thiªng liªng, lµ nguån sèng, nguån h¹nh phóc cña
chóng ta. Trong x· héi ta, kh«ng cã nghÒ nµo thÊp kÐm, chØ nh÷ng kÎ l−êi
biÕng, û l¹i míi ®¸ng xÊu hæ. Ng−êi nÊu bÕp, ng−êi quÐt r¸c còng nh− thÇy
gi¸o, kÜ s−, nÕu lµm trän tr¸ch nhiÖm th× ®Òu vÎ vang nh− nhau”.
(Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp IX,
Ng−êi lao ®éng cã quyÒn lµm viÖc, tù do lùa chän viÖc lµm, nghÒ nghiÖp,
häc nghÒ, n©ng cao tr×nh ®é nghÒ nghiÖp vµ kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö.
(Kho¶n 1 §iÒu 5 Bé luËt Lao ®éng n¨m 2012)
CÊm lîi dông danh nghÜa d¹y nghÒ, tËp nghÒ ®Ó trôc lîi, bãc lét søc
lao ®éng hoÆc dô dç, Ðp buéc ng−êi häc nghÒ, ng−êi tËp nghÒ vµo ho¹t ®éng
tr¸i ph¸p luËt.
ViÖc lµm lµ ho¹t ®éng lao ®éng t¹o ra thu nhËp mµ kh«ng bÞ ph¸p luËt cÊm.
Nhµ n−íc, ng−êi sö dông lao ®éng vµ x· héi cã tr¸ch nhiÖm tham gia
gi¶i quyÕt viÖc lµm, b¶o ®¶m cho mäi ng−êi cã kh¶ n¨ng lao ®éng ®Òu cã
c¬ héi cã viÖc lµm.
(§iÒu 8 vµ 9 Bé luËt Lao ®éng n¨m 2012)
“... Lao ®éng lµ mét nghÜa vô thiªng liªng cña mçi c«ng d©n ®èi víi
Tæ quèc. Ai còng ph¶i tuú kh¶ n¨ng m×nh mµ tù nguyÖn tù gi¸c tham gia lao
®éng, gãp phÇn x©y dùng n−íc nhµ...”.
(Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, tËp III,
49
III Bμi tËp
1. Theo em, trong çc ý kiÕn d−íi ®©y, ý kiÕn nµo ®óng ? V× sao ?
a) TrÎ em cã quyÒn häc tËp, vui ch¬i gi¶i trÝ vµ kh«ng ph¶i lµm g× ;
b) Con çi cã nghÜa vô gióp ®ì cha mÑ çc c«ng viÖc trong gia ®×nh ;
c) TrÎ em cÇn lao ®éng kiÕm tiÒn, gãp phÇn nu«i d−ìng gia ®×nh ;
d) Häc nhiÒu còng ch¼ng ®Ó lµm g×, cø lµm ra nhiÒu tiÒn lµ tèt nhÊt ;
®) Tuæi nhá lµm viÖc nhá, tuú theo søc cña m×nh ;
e) TrÎ em cã quyÒn ®−îc ch¨m sãc, nu«i d¹y nªn kh«ng ph¶i tham gia
lao ®éng.
2. Hµ, 16 tuæi, häc hÕt líp 9, do nhµ ®«ng em, gia ®×nh khã kh¨n, Hµ muèn
cã viÖc lµm ®Ó gióp ®ì bè mÑ. Theo em, Hµ cã thÓ t×m viÖc b»ng çch nµo
trong çc çch sau ®©y ?
a) Xin vµo biªn chÕ, lµm viÖc trong çc c¬ quan nhµ n−íc ;
b) Xin lµm hîp ®ång t¹i çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ;
c) NhËn hµng cña c¬ së s¶n xuÊt vÒ lµm gia c«ng ;
d) Vay tiÒn ng©n hµng ®Ó lËp c¬ së s¶n xuÊt vµ thuª thªm lao ®éng.
3. Trong çc quyÒn sau, quyÒn nµo lµ quyÒn lao ®éng ?
a) QuyÒn ®−îc thuª m−ín lao ®éng ;
b) QuyÒn më tr−êng d¹y häc, ®µo t¹o nghÒ ;
c) QuyÒn së h÷u tµi s¶n ;
d) QuyÒn ®−îc thµnh lËp c«ng ti, doanh nghiÖp ;
®) QuyÒn sö dông ®Êt ;
e) QuyÒn tù do kinh doanh.
4. H·y cho biÕt ý kiÕn cña em vÒ hai quan niÖm d−íi ®©y vµ gi¶i thÝch
v× sao :
a) Lao ®éng lµ ho¹t ®éng sö dông søc lao ®éng ®Ó t¹o ra thu nhËp.
b) ChØ nh÷ng ho¹t ®éng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ çc gi¸ trÞ tinh thÇn cho
x· héi míi lµ lao ®éng.
50
5. §Ó trë thµnh ng−êi lao ®éng tèt, c«ng d©n cã Ých cho x· héi, ngay tõ b©y
giê em cÇn ph¶i lµm g× ?
6. Em h·y x¸c ®Þnh ai lµ ng−êi cã hµnh vi vi ph¹m LuËt Lao ®éng trong çc
tr−êng hîp d−íi ®©y (ng−êi lao ®éng hay ng−êi sö dông lao ®éng) :
Ng−êi lao Ng−êi sö dông

Hµnh vi vi ph¹m
®éng lao ®éng
a) Thuª trÎ em 14 tuæi lµm thî may c«ng

nghiÖp
b) §i xuÊt khÈu lao ®éng ch−a hÕt thêi

h¹n ®· bá viÖc, trèn ë l¹i n−íc ngoµi
c) Kh«ng tr¶ c«ng cho ng−êi thö viÖc
d) KÐo dµi thêi gian thö viÖc
®) Kh«ng sö dông trang bÞ b¶o hé lao

®éng khi lµm viÖc
e) Tù ý bá viÖc kh«ng b¸o tr−íc
g) NghØ viÖc dµi ngµy kh«ng cã lÝ do
h) Kh«ng tr¶ ®ñ tiÒn c«ng theo tho¶ thuËn
i) Kh«ng cung cÊp trang, thiÕt bÞ b¶o hé

lao ®éng cho ng−êi lµm viÖc trong m«i
tr−êng ®éc h¹i nh− ®· cam kÕt trong hîp
®ång lao ®éng
k) Tù ý ®uæi viÖc ng−êi lao ®éng khi ch−a

hÕt h¹n hîp ®ång
51
Bµi 15
Vi ph¹m ph¸p luËt vµ Tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ
cña c«ng d©n
I §Æt vÊn ®Ò
¤ng ©n x©y nhµ cao tÇng kh«ng giÊy phÐp vµ ®em ®æ phÕ th¶i x©y dùng
xuèng cèng tho¸t n−íc.
Lª cïng hai b¹n tham gia ®ua xe m¸y, v−ît ®Ìn ®á, g©y tai n¹n giao th«ng.
A lµ bÖnh nh©n t©m thÇn, khi lªn c¬n ®· ®Ëp ph¸ nhiÒu tµi s¶n quý cña
bÖnh viÖn.
ThiÕu tiÒn tiªu xµi, N ®· c−íp giËt d©y chuyÒn, tói x¸ch cña ng−êi
®i ®−êng.
Bµ T− vay tiÒn cña chÞ Ba ®· qu¸ h¹n, d©y d−a kh«ng chÞu tr¶ nî.
Anh Sa lµ c«ng nh©n C«ng ti M«i tr−êng ®« thÞ. Khi chÆt cµnh, tØa c©y ®Ó
®Ò phßng mïa m−a b·o, anh ®· kh«ng ®Æt biÓn b¸o hiÖu nguy hiÓm theo quy
®Þnh. HËu qu¶ lµ mét ng−êi ®i ®−êng ®· bÞ th−¬ng do cµnh c©y r¬i xuèng.
Gîi ý
a) Em h·y nhËn xÐt çc hµnh vi trªn vµ cho biÕt ng−êi thùc hiÖn tõng hµnh
vi m¾c lçi g× ?
b) Nh÷ng hµnh vi ®ã ®· g©y hËu qu¶ g× ?
c) Theo em, ng−êi thùc hiÖn hµnh vi trªn sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm g× ®èi
víi hËu qu¶ g©y ra ?

1. Vi ph¹m ph¸p luËt lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt, cã lçi, do ng−êi cã n¨ng lùc
tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ thùc hiÖn, x©m h¹i ®Õn çc quan hÖ x· héi ®−îc ph¸p luËt
b¶o vÖ.
52
Vi ph¹m ph¸p luËt lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ. Cã çc lo¹i vi
ph¹m ph¸p luËt sau :
Vi ph¹m ph¸p luËt h×nh sù (téi ph¹m) : Lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nguy
hiÓm cho x· héi, ®−îc quy ®Þnh trong Bé luËt H×nh sù.
Vi ph¹m ph¸p luËt hµnh chÝnh : Lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, x©m ph¹m
çc quy t¾c qu¶n lÝ nhµ n−íc mµ kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m.
Vi ph¹m ph¸p luËt d©n sù : Lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, x©m h¹i tíi çc
quan hÖ tµi s¶n (quan hÖ së h÷u, chuyÓn dÞch tµi s¶n,...) vµ quan hÖ ph¸p luËt d©n
sù kh¸c ®−îc ph¸p luËt b¶o vÖ, nh− quyÒn t¸c gi¶, quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp,...
Vi ph¹m kØ luËt : Lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, x©m ph¹m çc quan hÖ
lao ®éng, c«ng vô nhµ n−íc,... do ph¸p luËt lao ®éng vµ ph¸p luËt hµnh chÝnh b¶o vÖ.
2. Tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ lµ nghÜa vô mµ çc ç nh©n, c¬ quan, tæ chøc vi ph¹m
ph¸p luËt ph¶i chÊp hµnh nh÷ng biÖn ph¸p b¾t buéc do Nhµ n−íc quy ®Þnh. Cã
çc lo¹i tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ sau :
Tr¸ch nhiÖm h×nh sù lµ tr¸ch nhiÖm cña ng−êi ph¹m téi ph¶i chÞu h×nh
ph¹t vµ çc biÖn ph¸p t− ph¸p ®−îc quy ®Þnh trong Bé luËt H×nh sù, nh»m t−íc
bá hoÆc h¹n chÕ quyÒn vµ lîi Ých cña ng−êi ph¹m téi. Tr¸ch nhiÖm h×nh sù do
Toµ ¸n ¸p dông ®èi víi ng−êi cã hµnh vi ph¹m téi.
Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh lµ tr¸ch nhiÖm cña ç nh©n, tæ chøc, c¬ quan vi
ph¹m çc nguyªn t¾c qu¶n lÝ nhµ n−íc ph¶i chÞu çc h×nh thøc xö lÝ hµnh chÝnh
do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ¸p dông.
Tr¸ch nhiÖm d©n sù lµ tr¸ch nhiÖm cña ç nh©n, tæ chøc, c¬ quan cã hµnh
vi vi ph¹m ph¸p luËt d©n sù ph¶i chÞu çc biÖn ph¸p nh»m kh«i phôc l¹i t×nh
tr¹ng ban ®Çu cña çc quyÒn d©n sù bÞ vi ph¹m.
Tr¸ch nhiÖm kØ luËt lµ tr¸ch nhiÖm cña ng−êi vi ph¹m kØ luËt ph¶i chÞu
çc h×nh thøc kØ luËt do thñ tr−ëng c¬ quan, gi¸m ®èc doanh nghiÖp ¸p dông
®èi víi çn bé c«ng chøc, viªn chøc, nh©n viªn thuéc quyÒn qu¶n lÝ cña m×nh.
3. Mäi c«ng d©n ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh HiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ tÝch
cùc ®Êu tranh víi çc hµnh vi, çc viÖc lµm vi ph¹m HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.
53
“... Çc ®èi t−îng bÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh bao gåm :
Ng−êi tõ ®ñ 14 tuæi ®Õn d−íi 16 tuæi bÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ
vi ph¹m hµnh chÝnh do cè ý ; ng−êi tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn bÞ xö ph¹t vi ph¹m
hµnh chÝnh vÒ mäi vi ph¹m hµnh chÝnh...
Tæ chøc bÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ mäi vi ph¹m hµnh chÝnh do
m×nh g©y ra...”.
(Kho¶n 1 §iÒu 5 LuËt Xö lÝ vi ph¹m hµnh chÝnh n¨m 2012)
“... Ng−êi tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ mäi téi ph¹m.
Ng−êi tõ ®ñ 14 tuæi trë lªn, nh−ng ch−a ®ñ 16 tuæi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm
vÒ téi ph¹m rÊt nghiªm träng do cè ý hoÆc téi ph¹m ®Æc biÖt nghiªm träng”.
“... Ng−êi thùc hiÖn hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi trong khi ®ang m¾c
bÖnh t©m thÇn hoÆc mét bÖnh kh¸c lµm mÊt kh¶ n¨ng nhËn thøc hoÆc kh¶ n¨ng
®iÒu khiÓn hµnh vi cña m×nh, th× kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ; ®èi víi
ng−êi nµy, ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p b¾t buéc ch÷a bÖnh...”.
(§iÒu 12 vµ 13 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 – söa ®æi, bæ sung n¨m 2009)
Gi¶i thÝch thuËt ng÷ :

N¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ lµ kh¶ n¨ng nhËn thøc, ®iÒu khiÓn ®−îc
viÖc lµm cña m×nh, ®−îc tù do lùa chän çch xö sù vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
hµnh vi ®ã.
N¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ gåm hai yÕu tè : kh¶ n¨ng nhËn thøc,
®iÒu khiÓn hµnh vi vµ ®é tuæi cña mét ng−êi. §é tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ
trong çc lÜnh vùc kh¸c nhau ®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau.
Çc biÖn ph¸p t− ph¸p lµ nh÷ng biÖn ph¸p c−ìng chÕ h×nh sù, ®−îc ¸p dông
®èi víi ng−êi cã hµnh vi ph¹m téi trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö.
Çc biÖn ph¸p t− ph¸p kh«ng ph¶i lµ h×nh ph¹t. Theo quy ®Þnh cña Bé luËt
H×nh sù n¨m 1999 – söa ®æi, bæ sung n¨m 2009, cã çc biÖn ph¸p t− ph¸p sau :
+ TÞch thu vËt, tiÒn trùc tiÕp liªn quan ®Õn téi ph¹m (§iÒu 41).
+ Tr¶ l¹i tµi s¶n, söa ch÷a hoÆc båi th−êng thiÖt h¹i ; buéc c«ng khai
xin lçi (§iÒu 42).
+ B¾t buéc ch÷a bÖnh (§iÒu 43).
54
III Bμi tËp
1. Em h·y x¸c ®Þnh çc hµnh vi sau ®©y vi ph¹m ph¸p luËt g× (hµnh chÝnh,
h×nh sù, d©n sù) hay vi ph¹m kØ luËt.
Vi ph¹m Vi ph¹m Vi ph¹m Vi

Hµnh vi ph¸p luËt ph¸p luËt ph¸p luËt ph¹m
hµnh chÝnh h×nh sù d©n sù kØ luËt
a) Thùc hiÖn kh«ng ®óng çc quy

®Þnh trong hîp ®ång thuª nhµ
b) Giao hµng kh«ng ®óng

chñng lo¹i, mÉu m· trong hîp
®ång mua b¸n hµng ho¸
c) Trém c¾p tµi s¶n cña c«ng d©n
d) LÊn chiÕm vØa hÌ, lßng ®−êng
®) Sö dông tµi liÖu tr¸i quy

®Þnh trong giê kiÓm tra
e) Vi ph¹m néi quy an toµn lao

®éng cña xÝ nghiÖp
g) §i xe m¸y 70 ph©n khèi

kh«ng cã giÊy phÐp l¸i xe
2. Trong çc tr−êng hîp d−íi ®©y, tr−êng hîp nµo kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm ph¸p lÝ vÒ hµnh vi cña m×nh ? V× sao ?
a) Mét ng−êi l¸i xe uèng r−îu, kh«ng lµm chñ ®−îc tay l¸i ®· ®©m vµo xe
m¸y cña ng−êi ®i ®−êng ;
b) Mét em bÐ lªn 5 tuæi, nghÞch löa lµm ch¸y gian bÕp cña nhµ hµng xãm.
3. Do muèn cã tiÒn tiªu xµi, Nam - häc sinh líp 9 (14 tuæi), ®· nhËn lêi
chuyÓn mét gãi hµng lín ®Ó lÊy tiÒn. Trªn ®−êng ®i ®−a hµng Nam ®· bÞ çc
chó c«ng an kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn trong gãi hµng cã ma tuý. Çc chó c«ng an
®· gi÷ Nam l¹i.
55
Theo em, trong çc ý kiÕn sau ®©y, ý kiÕn nµo lµ ®óng ? V× sao ?
a) Nam sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, v× vËn chuyÓn ma tuý lµ ph¹m téi ;
b) Nam kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù v× Ýt tuæi ;
c) Nam kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, v× bÞ lõa, khi nhËn chuyÓn
gãi hµng kh«ng biÕt cã ma tuý ë trong.
4. Tó (14 tuæi - Häc sinh líp 9) ngñ dËy muén nªn m−în xe m¸y cña bè ®Ó
®i häc. Qua ng· t− gÆp ®Ìn ®á, Tó kh«ng dõng l¹i, phãng vôt qua vµ ch¼ng may
va vµo «ng Ba - ng−êi ®ang ®i ®óng phÇn ®−êng cña m×nh, lµm c¶ hai cïng ng·
vµ «ng Ba bÞ th−¬ng nÆng.
H·y nhËn xÐt hµnh vi cña Tó. Nªu çc vi ph¹m ph¸p luËt mµ Tó ®· m¾c vµ
tr¸ch nhiÖm cña Tó trong sù viÖc nµy.
5. Trong çc ý kiÕn sau, ý kiÕn nµo ®óng ? V× sao ?
a) BÊt k× ai ph¹m téi còng ®Òu ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ;
b) TrÎ em dï cã ph¹m téi nÆng ®Õn ®©u còng kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm
h×nh sù ;
c) Nh÷ng ng−êi m¾c bÖnh t©m thÇn kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi
cña m×nh ;
d) Ng−êi d−íi 16 tuæi kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ;
®) Ng−êi d−íi 18 tuæi kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ;
e) Ng−êi tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ mäi vi ph¹m hµnh
chÝnh do m×nh g©y ra ;
6. Theo em, vi ph¹m ®¹o ®øc cã ph¶i lµ vi ph¹m ph¸p luËt kh«ng ? H·y
so s¸nh sù gièng nhau, kh¸c nhau gi÷a tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc vµ tr¸ch nhiÖm
ph¸p lÝ.
56
Bµi 16
QuyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ
x· héi cña c«ng d©n
I §Æt vÊn ®Ò
1. Trong ®ît lÊy ý kiÕn vÒ “Dù th¶o söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña HiÕn
ph¸p 1992”, theo em, trong sè nh÷ng ng−êi d−íi ®©y, ai cã quyÒn tham gia
®ãng gãp ý kiÕn ?
a) TÊt c¶ mäi ng−êi ViÖt Nam (sèng ë trong n−íc hay n−íc ngoµi) ®Òu cã
quyÒn tham gia.
b) ChØ çn bé, c«ng chøc nhµ n−íc míi ®−îc tham gia.
c) Mäi c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu cã quyÒn tham gia.
2. §iÒu 10 vµ 13 Ph¸p lÖnh Thùc hiÖn d©n chñ ë x·, ph−êng, thÞ trÊn n¨m
2007 quy ®Þnh.
Nh©n d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp vÒ chñ tr−¬ng vµ møc ®ãng gãp x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng, çc c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng trong ph¹m vi cÊp x·
(ph−êng, thÞ trÊn), th«n (lµng, Êp, b¶n, phun, sãc), tæ d©n phè (khu phè, khèi
phè) do nh©n d©n ®ãng gãp toµn bé hoÆc mét phÇn kinh phÝ vµ çc c«ng viÖc
kh¸c trong néi bé céng ®ång d©n c− phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Nh©n d©n bµn, biÓu quyÕt ®Ó cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh :
+ H−¬ng −íc, quy −íc cña th«n, tæ d©n phè.
+ BÇu, miÔn nhiÖm, b·i nhiÖm Tr−ëng th«n, Tæ tr−ëng tæ d©n phè.
+ BÇu, b·i nhiÖm thµnh viªn Ban thanh tra nh©n d©n, Ban gi¸m s¸t ®Çu t−
cña céng ®ång.
Gîi ý
a) Theo em, nh÷ng quy ®Þnh trªn thÓ hiÖn quyÒn g× cña ng−êi d©n ?
b) Nhµ n−íc ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh trªn ®Ó lµm g× ?
57
c) Liªn hÖ víi t×nh h×nh ë tr−êng, líp (hoÆc ®Þa ph−¬ng) vµ cho biÕt em
(hoÆc gia ®×nh em) ®−îc tham gia bµn b¹c hay tham gia quyÕt ®Þnh
nh÷ng c«ng viÖc g× cña tr−êng, líp (®Þa ph−¬ng).
1. QuyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi lµ quyÒn tham gia x©y
dùng bé m¸y nhµ n−íc vµ çc tæ chøc x· héi ; tham gia bµn b¹c ; tæ chøc thùc
hiÖn, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng, çc c«ng viÖc chung cña Nhµ n−íc vµ
x· héi. QuyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi lµ quyÒn chÝnh trÞ quan
träng nhÊt cña c«ng d©n, ®¶m b¶o cho c«ng d©n thùc hiÖn quyÒn lµm chñ, thùc
hiÖn tr¸ch nhiÖm c«ng d©n ®èi víi Nhµ n−íc vµ x· héi.
2. C«ng d©n cã quyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi. C«ng d©n
thùc hiÖn quyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi b»ng çch :
Trùc tiÕp tham gia vµo çc c«ng viÖc cña Nhµ n−íc ; bµn b¹c, ®ãng gãp ý
kiÕn vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çc c¬ quan vµ çn bé, c«ng chøc nhµ n−íc.
Gi¸n tiÕp tham gia th«ng qua ®¹i biÓu cña nh©n d©n (vÝ dô : ®¹i biÓu
Quèc héi, ®¹i biÓu héi ®ång nh©n d©n çc cÊp) ®Ó hä kiÕn nghÞ lªn çc c¬ quan
cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt.
3. Nhµ n−íc b¶o ®¶m vµ kh«ng ngõng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n ph¸t
huy quyÒn lµm chñ vÒ mäi mÆt cña m×nh. C«ng d©n cã quyÒn vµ cã tr¸ch
nhiÖm tham gia vµo çc c«ng viÖc cña Nhµ n−íc, cña x· héi ®Ó ®em l¹i lîi
Ých cho x· héi vµ cho b¶n th©n.
“Nhµ n−íc b¶o ®¶m vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña Nh©n d©n ; c«ng nhËn,
t«n träng, b¶o vÖ vµ b¶o ®¶m quyÒn con ng−êi, quyÒn c«ng d©n ; thùc hiÖn môc
tiªu d©n giµu, n−íc m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh...”.
C«ng d©n ®ñ m−êi t¸m tuæi trë lªn cã quyÒn bÇu cö vµ ®ñ hai m−¬i mèt tuæi
trë lªn cã quyÒn øng cö vµo Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n. ViÖc thùc hiÖn
çc quyÒn nµy do luËt ®Þnh.
58
C«ng d©n cã quyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc vµ x· héi, tham gia
th¶o luËn vµ kiÕn nghÞ víi c¬ quan nhµ n−íc vÒ çc vÊn ®Ò cña c¬ së,
®Þa ph−¬ng vµ c¶ n−íc.
Nhµ n−íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c«ng d©n tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc vµ x· héi ;
c«ng khai, minh b¹ch trong viÖc tiÕp nhËn, ph¶n håi ý kiÕn, kiÕn nghÞ
cña c«ng d©n.
Mäi ng−êi cã quyÒn khiÕu n¹i, tè ço víi c¬ quan, tæ chøc, ç nh©n cã
thÈm quyÒn vÒ nh÷ng viÖc lµm tr¸i ph¸p luËt cña c¬ quan, tæ chøc, ç nh©n.
(§iÒu 3, 27, 28 vµ 30 HiÕn ph¸p n¨m 2013)
III Bμi tËp
1. Trong çc quyÒn cña c«ng d©n d−íi ®©y, quyÒn nµo thÓ hiÖn sù tham gia
cña c«ng d©n vµo qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi ?
a) QuyÒn bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ;
b) QuyÒn ®−îc h−ëng chÕ ®é b¶o vÖ søc khoÎ ;
c) QuyÒn øng cö vµo Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n ;
d) QuyÒn ®−îc häc tËp ;
®) QuyÒn khiÕu n¹i, tè ço ;
e) QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ ;
g) QuyÒn tù do kinh doanh ;
h) QuyÒn gi¸m s¸t, kiÓm tra ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ n−íc.
2. Em t¸n thµnh quan ®iÓm nµo d−íi ®©y ? V× sao ?
a) ChØ çn bé c«ng chøc nhµ n−íc míi cã quyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc ;
b) Tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi lµ quyÒn cña mäi ng−êi ;
c) Tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi lµ quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña
mäi c«ng d©n.
3. Trong çc h×nh thøc thùc hiÖn quyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ
x· héi d−íi ®©y, h×nh thøc nµo lµ trùc tiÕp, h×nh thøc nµo lµ gi¸n tiÕp ?
a) Tham gia bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi ;
59
b) Tham gia øng cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ®Þa ph−¬ng ;
c) Tham gia ý kiÕn vµo dù th¶o kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi h»ng
n¨m cña ®Þa ph−¬ng ;
d) Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n
®Þa ph−¬ng ;
®) Gãp ý cho ho¹t ®éng cña çn bé, c«ng chøc nhµ n−íc trªn b¸o, ®µi... ;
e) KiÕn nghÞ víi çc ®¹i biÓu Quèc héi vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n.
4. Em cïng çc b¹n trong nhãm h·y th¶o luËn vµ gãp ý kiÕn cho nhµ
tr−êng vµ Ban d©n sè, gia ®×nh vµ trÎ em ë ®Þa ph−¬ng vÒ çc vÊn ®Ò cã liªn
quan ®Õn trÎ em. VÝ dô : Lµm thÕ nµo ®Ó b¶o ®¶m quyÒn vui ch¬i gi¶i trÝ cña
trÎ em ? Lµm thÕ nµo ®Ó trÎ em lang thang c¬ nhì ®−îc häc tËp ? CÇn lµm g× ®Ó
x©y dùng vµ b¶o ®¶m m«i tr−êng gi¸o dôc tèt xung quanh tr−êng häc ?... (hay
bÊt k× vÊn ®Ò nµo em thÊy lµ cÇn thiÕt vµ cã Ých cho trÎ em).
5. Trong dÞp tæng kÕt çc ho¹t ®éng vÒ b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em
cña Ban d©n sè, gia ®×nh vµ trÎ em ph−êng, b¹n V©n - mét häc sinh líp 9, rÊt
muèn tham gia ý kiÕn vÒ çc quyÒn cña trÎ em nh−ng l¹i b¨n kho¨n kh«ng hiÓu
m×nh cã ®−îc tham gia gãp ý kiÕn kh«ng ?
Theo em, V©n cã ®−îc quyÒn tham gia gãp ý kiÕn kh«ng ? V× sao ? V©n cã
thÓ tham gia ý kiÕn b»ng çch nµo ? ViÖc tham gia gãp ý cña V©n thÓ hiÖn
quyÒn g× cña c«ng d©n ?
6. Theo em, v× sao HiÕn ph¸p quy ®Þnh c«ng d©n cã quyÒn tham gia qu¶n lÝ
nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi ?
60
Bµi 17
NghÜa vô b¶o vÖ Tæ Quèc
I §Æt vÊn ®Ò
H·y quan s¸t çc bøc ¶nh d−íi ®©y :
ChiÕn sÜ h¶i qu©n canh gi÷ ®¶o Tr−êng Sa Lín.

(¶nh : Ngäc Qu¸n Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
61
D©n qu©n n÷ Nam Bé duyÖt binh t¹i Qu¶ng tr−êng Ba §×nh, Hµ Néi.
(¶nh : ThÕ ThuÇn Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
Tuæi trÎ §«ng Anh, Hµ Néi th¨m hái bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng Lª ThÞ Miªn.
(¶nh : §×nh Tr©n Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
62
Gîi ý
a) Em cã suy nghÜ g× khi xem nh÷ng bøc ¶nh trªn ?

b) B¶o vÖ Tæ quèc lµ tr¸ch nhiÖm cña ai ?
c) Chóng ta cÇn ph¶i lµm g× ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc ?
1. B¶o vÖ Tæ quèc lµ b¶o vÖ ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn
l·nh thæ cña Tæ quèc, b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ Nhµ n−íc Céng hoµ x·
héi chñ nghÜa ViÖt Nam.
B¶o vÖ Tæ quèc bao gåm viÖc x©y dùng lùc l−îng quèc phßng toµn d©n, thùc
hiÖn nghÜa vô qu©n sù, thùc hiÖn chÝnh s¸ch hËu ph−¬ng qu©n ®éi vµ b¶o vÖ
trËt tù, an ninh x· héi.
NghÜa vô b¶o vÖ Tæ quèc lµ nh÷ng viÖc mµ ng−êi c«ng d©n ph¶i thùc hiÖn
®Ó gãp phÇn vµo sù nghiÖp b¶o vÖ Tæ quèc.
2. Non s«ng ®Êt n−íc ViÖt Nam ®−îc nh− ngµy h«m nay lµ do cha «ng
chóng ta ®· hµng ngµn n¨m x©y ®¾p, g×n gi÷. Ngµy nay, Tæ quèc chóng ta vÉn
lu«n lu«n bÞ çc thÕ lùc thï ®Þch ©m m−u x©m chiÕm, ph¸ ho¹i ; v× vËy, b¶o vÖ
Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia lµ sù nghiÖp
cña toµn d©n, lµ nghÜa vô thiªng liªng vµ quyÒn cao quý cña c«ng d©n.
3. §Ó thùc hiÖn nghÜa vô b¶o vÖ Tæ quèc, ngay tõ khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ
tr−êng, häc sinh chóng ta ph¶i ra søc häc tËp, tu d−ìng ®¹o ®øc, rÌn luyÖn søc
khoÎ, luyÖn tËp qu©n sù ; tÝch cùc tham gia phong trµo b¶o vÖ trËt tù, an ninh
trong tr−êng häc vµ n¬i c− tró ; s½n sµng lµm nghÜa vô qu©n sù, ®ång thêi tÝch
cùc vËn ®éng ng−êi th©n trong gia ®×nh thùc hiÖn nghÜa vô qu©n sù.
“Çc vua Hïng ®· cã c«ng dùng n−íc, B¸c ch¸u ta ph¶i cïng nhau gi÷
lÊy n−íc”.
Hå ChÝ Minh
63
Tæ quèc ViÖt Nam lµ thiªng liªng, bÊt kh¶ x©m ph¹m.
Mäi hµnh vi chèng l¹i ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ,
chèng l¹i sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc ®Òu bÞ nghiªm trÞ.
B¶o vÖ Tæ quèc lµ nghÜa vô thiªng liªng vµ quyÒn cao quý cña c«ng d©n.
B¶o vÖ Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa lµ sù nghiÖp cña toµn d©n.
Nhµ n−íc ph¸t huy tinh thÇn yªu n−íc vµ chñ nghÜa anh hïng çch m¹ng
cña Nh©n d©n, gi¸o dôc quèc phßng vµ an ninh cho toµn d©n ; x©y dùng
c«ng nghiÖp quèc phßng, an ninh ; b¶o ®¶m trang bÞ cho lùc l−îng vò trang
nh©n d©n, kÕt hîp quèc phßng, an ninh víi kinh tÕ, kinh tÕ víi quèc phßng,
an ninh ; thùc hiÖn chÝnh s¸ch, hËu ph−¬ng qu©n ®éi ; b¶o ®¶m ®êi sèng vËt chÊt,
tinh thÇn cña çn bé, chiÕn sÜ, c«ng nh©n, viªn chøc phï hîp víi tÝnh chÊt
ho¹t ®éng cña Qu©n ®éi nh©n d©n, C«ng an nh©n d©n ; x©y dùng lùc l−îng
vò trang nh©n d©n hïng m¹nh, kh«ng ngõng t¨ng c−êng kh¶ n¨ng b¶o vÖ Tæ quèc.
(§iÒu 11, 45, 64 vµ 68 HiÕn ph¸p n¨m 2013)
C«ng d©n nam giíi ®ñ 18 tuæi ®−îc gäi nhËp ngò ; løa tuæi gäi nhËp ngò
tõ ®ñ 18 tuæi ®Õn hÕt 25 tuæi.
(§iÒu 12 LuËt NghÜa vô qu©n sù – söa ®æi, bæ sung n¨m 2005)
“... C«ng d©n ViÖt Nam nµo c©u kÕt víi n−íc ngoµi nh»m g©y nguy h¹i
cho ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ cña Tæ quèc, lùc l−îng
quèc phßng, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ Nhµ n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa
ViÖt Nam, th× bÞ ph¹t tï tõ m−êi hai n¨m ®Õn hai m−¬i n¨m, tï chung th©n hoÆc
tö h×nh...”.
“... Ng−êi nµo kh«ng chÊp hµnh ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®¨ng kÝ
nghÜa vô qu©n sù, kh«ng chÊp hµnh lÖnh gäi nhËp ngò, lÖnh gäi tËp trung huÊn
luyÖn, ®· bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi nµy hoÆc ®· bÞ kÕt ¸n vÒ téi nµy,
ch−a ®−îc xo¸ ¸n tÝch mµ cßn vi ph¹m, th× bÞ ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn
hai n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m...”.
“... Ng−êi nµo cè ý c¶n trë viÖc ®¨ng kÝ nghÜa vô qu©n sù, gäi nhËp ngò,
gäi tËp trung huÊn luyÖn, th× bÞ ph¹t c¶nh ço, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn hai
n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m...”.
(§iÒu 78, 259 vµ 262 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 – söa ®æi, bæ sung n¨m 2009)
64
III Bμi tËp
1. Nh÷ng hµnh vi, viÖc lµm nµo d−íi ®©y lµ thùc hiÖn nghÜa vô b¶o vÖ Tæ
quèc ? V× sao ?
a) §¨ng kÝ nghÜa vô qu©n sù khi ®Õn tuæi quy ®Þnh ;
b) Kh«ng chÊp hµnh lÖnh gäi nhËp ngò ;
c) VËn ®éng b¹n bÌ, ng−êi th©n thùc hiÖn nghÜa vô qu©n sù ;
d) D©n phßng tuÇn tra ban ®ªm ë ®Þa bµn d©n c− ;
®) Tham gia luyÖn tËp qu©n sù ë c¬ quan, tr−êng häc ;
e) X©y dùng nhµ m¸y quèc phßng ;
g) Tù ý chôp ¶nh ë çc khu vùc qu©n sù ;
h) GÆp gì çc chiÕn sÜ qu©n ®éi, çc cùu chiÕn binh nh©n dÞp 22 - 12 ;
i) B¸o cho ng−êi cã tr¸ch nhiÖm khi ph¸t hiÖn nh÷ng hµnh vi cã nguy h¹i
®Õn an ninh quèc gia.
2. H·y nªu nh÷ng viÖc em vµ çc b¹n cã thÓ lµm ®Ó thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm
b¶o vÖ Tæ quèc.
3. T×nh huèng : Nhµ Hoµ cã hai anh em. Anh trai Hoµ võa cã giÊy gäi nhËp
ngò ®ît nµy. Hay tin, mÑ Hoµ kh«ng muèn xa con nªn buån b·, khãc lãc vµ
muèn t×m mäi çch ®Ó xin cho anh ë l¹i.
NÕu em lµ b¹n Hoµ, em sÏ lµm g× ? V× sao ?
4. Em h·y cïng çc b¹n trong líp t×m hiÓu vÒ :
a) T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô qu©n sù ë ®Þa ph−¬ng ;
b) Çc ho¹t ®éng “®Òn ¬n ®¸p nghÜa” ®èi víi çc gia ®×nh th−¬ng binh,
liÖt sÜ, bé ®éi neo ®¬n, gia ®×nh cã c«ng víi çch m¹ng cña nhµ tr−êng, cña
®Þa ph−¬ng ;
c) G−¬ng chiÕn ®Êu, hi sinh ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc cña mét vµi th−¬ng binh,
liÖt sÜ, chiÕn sÜ,... ng−êi ®Þa ph−¬ng ;
d) Çc ho¹t ®éng cña ®éi d©n phßng, tæ an ninh ë ®Þa ph−¬ng.
65
Bµi 18
sèng cã ®¹o ®øc vµ tu©n theo ph¸p luËt
I §Æt vÊn ®Ò
NguyÔn H¶i Tho¹i - Mét tÊm g−¬ng

vÒ sèng cã ®¹o ®øc vμ lμm viÖc theo ph¸p luËt
Khi nhËn lµm Tæng Gi¸m ®èc Tæng C«ng ti X©y dùng Th¨ng Long, Anh
hïng Lao ®éng NguyÔn H¶i Tho¹i ®· tr¨n trë : "Ph¶i ph¸t triÓn Tæng C«ng ti
ngang tÇm víi sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n−íc". Anh lu«n t©m niÖm lµ ng−êi
qu¶n lÝ ph¶i cã çi t©m vµ lµm theo ®óng ph¸p luËt.
ViÖc ®Çu tiªn anh lµm lµ ch¨m lo ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho
mäi ng−êi, båi d−ìng ®µo t¹o mét ®éi ngò çn bé c«ng nh©n viªn vÒ tr×nh ®é
khoa häc kÜ thuËt vµ ®¹o ®øc, ý thøc ph¸p luËt, kØ luËt lao ®éng, v× "Con ng−êi
lµ môc tiªu, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn". Anh s¾p xÕp l¹i 35 ha ®Êt cña Tæng
C«ng ti thµnh n¬i ¨n ë cña çc gia ®×nh, n¬i lµm viÖc cña çc phßng ban, n¬i
häc hµnh cho con em trong çc xÝ nghiÖp. Anh bµn víi c«ng ®oµn t¨ng c−êng
çc ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ, thÓ dôc thÓ thao, mua s¾m trang thiÕt bÞ phôc vô
cho viÖc häc tËp, v¨n ho¸ v¨n nghÖ nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng tinh thÇn cho çc
gia ®×nh sau giê lao ®éng vÊt v¶.
NguyÔn H¶i Tho¹i m¹nh d¹n më tõng líp båi d−ìng vµ ®µo t¹o c«ng nh©n,
cö çn bé, c«ng nh©n ®i häc ë trong vµ ngoµi n−íc. Anh më réng s¶n xuÊt ra
nhiÒu lÜnh vùc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, s¾p xÕp l¹i lùc l−îng lao ®éng nªn ®·
ph¸t huy tèt tiÒm n¨ng cña mäi ng−êi. Nhê vËy, mäi ng−êi h¨ng say lao ®éng
s¶n xuÊt, ph¸t huy nhiÒu s¸ng kiÕn, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, thu nhËp cña c«ng
nh©n ®−îc n©ng lªn râ rÖt.
§Ó n©ng cao uy tÝn cña Tæng C«ng ti, b¶n th©n anh lµ mét tÊm g−¬ng thùc
hiÖn ®óng nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®ßi hái mäi ng−êi ph¶i rÌn luyÖn ®¹o
®øc, th¸i ®é tu©n theo ph¸p luËt, thùc hiÖn kØ luËt lao ®éng. Tæng C«ng ti lu«n
hoµn thµnh ®óng quy ®Þnh vÒ nép thuÕ, ®ãng b¶o hiÓm lao ®éng, thùc hiÖn ®óng
quy tr×nh kÜ thuËt, kØ luËt lao ®éng, ®¶m b¶o tèt chÊt l−îng çc s¶n phÈm lao
®éng dï ë trong n−íc hay x©y dùng ë n−íc ngoµi.
66
Anh lu«n ph¶n ®èi vµ ®Êu tranh víi nh÷ng hiÖn t−îng lµm ¨n phi ph¸p, tiªu
cùc trong x©y dùng vµ s¶n xuÊt nh− tham nhòng, trèn thuÕ, lËu thuÕ, ®¸nh c¾p,
®¸nh tr¸o nguyªn vËt liÖu trong x©y dùng.
Nhê biÕt ch¨m lo ®Õn mäi ng−êi, lµm ¨n trung thùc, ®óng ph¸p luËt...
mµ uy tÝn cña Tæng C«ng ti ngµy cµng ®−îc n©ng cao. Nhµ n−íc ®· giao cho
anh nh÷ng dù ¸n x©y dùng nhiÒu c«ng tr×nh quan träng cña ®Êt n−íc. Tæng
C«ng ti X©y dùng cña NguyÔn H¶i Tho¹i ®· x©y dùng çc c«ng tr×nh ë
nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi nh− : Lµo, NhËt B¶n, Ph¸p, Trung Quèc, §µi Loan,
¤-xtr©y-li-a.
Tæng C«ng ti X©y dùng Th¨ng Long lµ mét trong nh÷ng ®¬n vÞ tiªu biÓu
cña ngµnh X©y dùng trong thêi k× ®æi míi. V× ®· cã nh÷ng ®ãng gãp lín lao
cho sù ph¸t triÓn cña Tæng C«ng ti, NguyÔn H¶i Tho¹i ®· ®−îc Nhµ n−íc tÆng
Danh hiÖu "Anh hïng lao ®éng thêi k× ®æi míi".
NhËt Hµ
Gîi ý
a) Nh÷ng chi tiÕt nµo thÓ hiÖn Anh hïng Lao ®éng NguyÔn H¶i Tho¹i lµ
ng−êi sèng cã ®¹o ®øc vµ lµm viÖc theo ph¸p luËt ?
b) §éng c¬ nµo th«i thóc anh NguyÔn H¶i Tho¹i cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng
s¸ng t¹o ®Ó ph¸t triÓn Tæng C«ng ti X©y dùng Th¨ng Long ? §éng c¬ ®ã
biÓu hiÖn nh÷ng phÈm chÊt g× cña anh ?
c) Sèng cã ®¹o ®øc vµ tu©n theo ph¸p luËt nh− Anh hïng Lao ®éng
NguyÔn H¶i Tho¹i ®· ®em l¹i nh÷ng lîi Ých g× cho b¶n th©n, mäi ng−êi
vµ x· héi ?
1. Sèng cã ®¹o ®øc lµ suy nghÜ, hµnh ®éng theo nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc
x· héi ; biÕt ch¨m lo ®Õn mäi ng−êi, ®Õn c«ng viÖc chung ; biÕt gi¶i quyÕt hîp
lÝ gi÷a quyÒn lîi vµ nghÜa vô ; lÊy lîi Ých cña x· héi, cña d©n téc lµm môc tiªu
sèng vµ kiªn tr× ho¹t ®éng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã.
Tu©n theo ph¸p luËt lµ lu«n sèng vµ hµnh ®éng theo nh÷ng quy ®Þnh cña
ph¸p luËt.
2. Sèng cã ®¹o ®øc vµ tu©n theo ph¸p luËt cã mèi quan hÖ víi nhau. §¹o ®øc
lµ nh÷ng phÈm chÊt bÒn v÷ng cña mçi ç nh©n, nã lµ ®éng lùc ®iÒu chØnh
nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi cña mçi ng−êi, trong ®ã cã hµnh vi ph¸p luËt.
Ng−êi cã ®¹o ®øc th× biÕt tù nguyÖn thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
67
3. Sèng cã ®¹o ®øc vµ tu©n theo ph¸p luËt lµ mét ®iÒu kiÖn, mét yÕu tè gióp
mçi ng−êi tiÕn bé kh«ng ngõng, lµm ®−îc nhiÒu viÖc cã Ých cho mäi ng−êi, cho
x· héi vµ ®−îc mäi ng−êi yªu quý, kÝnh träng.
4. Mçi häc sinh trung häc c¬ së cÇn th−êng xuyªn tù kiÓm tra, ®¸nh
gi¸ hµnh vi cña b¶n th©n trong viÖc sèng cã ®¹o ®øc vµ tù gi¸c tu©n theo
ph¸p luËt.
III Bμi tËp

1. H·y nªu vÝ dô vµ ph©n tÝch nhËn ®Þnh : Sèng cã ®¹o ®øc vµ tu©n theo
ph¸p luËt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn cña mçi ç nh©n vµ x· héi.
2. Trong nh÷ng hµnh vi sau ®©y, hµnh vi nµo biÓu hiÖn lµ ng−êi cã ®¹o ®øc,
hµnh vi nµo thÓ hiÖn biÕt tu©n theo ph¸p luËt ?
a) Ch¨m sãc «ng bµ lóc èm ®au ;
b) Lµm viÖc nhµ gióp ®ì cha mÑ ;
c) Gióp em häc tËp ë nhµ ;
d) Tham gia tÝch cùc çc c«ng viÖc cña líp ;
®) Rñ nhau ®Õn th¨m hái thÇy c« gi¸o cò nh©n ngµy 20 th¸ng 11 ;
e) Tham gia hiÕn m¸u nh©n ®¹o ;
g) Kh«ng ®ua xe m¸y ;
h) Kh«ng tµng tr÷, vËn chuyÓn, sö dông ma tuý ;
i) Tham gia gi÷ g×n çc di s¶n v¨n ho¸ ;
k) Kh«ng v−ît ®Ìn ®á, ®i vµo ®−êng ng−îc chiÒu ;
l) Gióp çc nhµ chøc tr¸ch ng¨n chÆn çc hµnh vi ph¹m ph¸p.
3. V× sao cã mét sè ng−êi cè t×nh lµm nh÷ng viÖc dï biÕt r»ng viÖc ®ã lµ vi
ph¹m ph¸p luËt ? (VÝ dô : lµm hµng gi¶, bu«n b¸n vËn chuyÓn ma tuý,...).
4. Toµ ¸n nh©n d©n Thµnh phè Hµ Néi tuyªn ph¹t mét sè thanh niªn ®ua xe
tr¸i phÐp vµo ngµy mång mét TÕt n¨m Quý Mïi (2003).
Theo em, hµnh vi cña sè thanh niªn trªn ®· vi ph¹m chuÈn mùc ®¹o ®øc
hay vi ph¹m quy ®Þnh cña ph¸p luËt ? V× sao ?
5. Trªn ®−êng ®i häc vÒ, Thanh vµ Hµ gÆp mét phô n÷ ®ang bÞ c«ng an r−ît
®uæi. ChÞ ta dói vµo tay Thanh mét gãi hµng vµ nãi nhá : “GiÊu gióp chÞ, tÝ n÷a
chÞ xin l¹i vµ hËu t¹ çc em. Sè ®iÖn tho¹i cña chÞ ®©y”.
NÕu lµ Thanh vµ Hµ, em sÏ xö lÝ t×nh huèng trªn nh− thÕ nµo ? V× sao ?
Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc lµm cña ng−êi phô n÷ trong t×nh huèng trªn ?
6. B¶n th©n em vµ tËp thÓ líp cßn cã nh÷ng biÓu hiÖn nµo ch−a tèt so víi
yªu cÇu gi¸o dôc ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt ? H·y ®Ò ra biÖn ph¸p kh¾c phôc
nh÷ng thiÕu sãt ®ã.
68
Môc lôc
Trang
Bμi 1 : ChÝ c«ng v« t− 3
Bμi 2 : Tù chñ 6
Bμi 3 : D©n chñ vµ kØ luËt 9

Bμi 4 : B¶o vÖ hoµ b×nh 12
Bμi 5 : T×nh h÷u nghÞ gi÷a çc d©n téc trªn thÕ giíi 17
Bμi 6 : Hîp t¸c cïng ph¸t triÓn 20
Bμi 7 : KÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc 23
Bμi 8 : N¨ng ®éng, s¸ng t¹o 27
Bμi 9 : Lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ 31
Bμi 10 : LÝ t−ëng sèng cña thanh niªn 34
Bμi 11 : Tr¸ch nhiÖm cña thanh niªn trong sù nghiÖp

c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc 37
Bμi 12 : QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong h«n nh©n 40
Bμi 13 : QuyÒn tù do kinh doanh vµ nghÜa vô ®ãng thuÕ 45
Bμi 14 : QuyÒn vµ nghÜa vô lao ®éng cña c«ng d©n 47

Bμi 15 : Vi ph¹m ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ cña c«ng d©n 52
Bμi 16 : QuyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ n−íc, qu¶n lÝ x· héi cña c«ng d©n 57
Bμi 17 : NghÜa vô b¶o vÖ Tæ quèc 61
Bμi 18 : Sèng cã ®¹o ®øc vµ tu©n theo ph¸p luËt 66
69

Sach Giao Khoa Giao Duc Cong Dan 9

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sach Giao Khoa Giao Duc Cong Dan 9

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Gi¸o dôc c«ng d©n

(T¸i b¶n lÇn thø m−êi l¨m)

Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam

Biªn tËp lÇn ®Çu : TrÇn v¨n th¾ng - vâ hång v©n

gi¸o dôc c«ng d©n 9

In .......... b¶n (Q§ in sè : ...........), khæ 17 × 24 cm.

1. T« HiÕn Thμnh - mét tÊm g−¬ng vÒ chÝ c«ng v« t−

II Néi dung bμi häc

III Bμi TËp

II Néi dung bμi häc

Dï ai nãi ng¶ nãi nghiªng

III Bμi tËp

1. Em ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? V× sao ?

1. ChuyÖn cña líp 9A

2. ChuyÖn ë mét c«ng ti

II Néi dung bμi häc

III Bμi tËp

II Néi dung bμi häc

T− liÖu tham kh¶o

III Bμi tËp

2. Quan s¸t ¶nh

II Néi dung bμi häc

T− liÖu tham kh¶o

III Bμi tËp

II Néi dung bμi häc

III Bμi tËp

1. B¸c Hå nãi vÒ lßng yªu n−íc cña d©n téc ta

2. ChuyÖn vÒ mét ng−êi thÇy

II Néi dung bμi häc

III Bμi tËp

1. Nhμ b¸c häc £-®i-x¬n

III Bμi tËp

ChuyÖn vÒ b¸c sÜ Lª ThÕ Trung

III Bμi TËp

III Bμi tËp

II Néi dung bμi häc

III Bμi tËp

II Néi dung bμi häc

T− liÖu tham kh¶o

“… CÊm c¸c hµnh vi sau ®©y :

Nh÷ng ng−êi cïng dßng m¸u vÒ trùc hÖ lµ nh÷ng ng−êi cã quan hÖ

III Bμi tËp

T− liÖu tham kh¶o

1. H·y kÓ tªn mét sè ho¹t ®éng kinh doanh mµ em biÕt.

1. ¤ng An lµ nghÖ nh©n næi tiÕng vÒ ®å gç mÜ nghÖ. ThÊy nhiÒu thanh

II Néi dung bμi häc

2. Lao ®éng lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n.

T− liÖu tham kh¶o

Ng−êi lao Ng−êi sö dông

a) Thuª trÎ em 14 tuæi lµm thî may c«ng

b) §i xuÊt khÈu lao ®éng ch−a hÕt thêi

c) Kh«ng tr¶ c«ng cho ng−êi thö viÖc

d) KÐo dµi thêi gian thö viÖc

®) Kh«ng sö dông trang bÞ b¶o hé lao

e) Tù ý bá viÖc kh«ng b¸o tr−íc

g) NghØ viÖc dµi ngµy kh«ng cã lÝ do

h) Kh«ng tr¶ ®ñ tiÒn c«ng theo tho¶ thuËn

i) Kh«ng cung cÊp trang, thiÕt bÞ b¶o hé

k) Tù ý ®uæi viÖc ng−êi lao ®éng khi ch−a

II Néi dung bμi häc

Gi¶i thÝch thuËt ng÷ :

Vi ph¹m Vi ph¹m Vi ph¹m Vi

a) Thùc hiÖn kh«ng ®óng c¸c quy