Tài liệu trắc nghiệm nhận định và tự luận môn tâm lý học

Ch¬ng 1 : T©m lÝ häc lµ mét khoa häc
C©u 1: T©m lÝ ngêi bao gåm tÊt c¶ nh÷ng hiÖn tîng tinh thÇn x¶y ra trong n·o ngêi, g¾n
liÒn vµ ®iÒu khiÓn mäi ho¹t ®éng cña con ngêi. Đúng
C©u 2: T©m lÝ gióp con ngêi ®Þnh híng hµnh ®éng, lµ ®éng lùc thóc ®Èy hµnh ®éng,
®iÒu khiÓn vµ ®iÒu chØnh hµnh ®éng cña ç nh©n. Đúng
C©u 3: T©m lÝ ngêi lµ s¶n phÈm cña ho¹t ®éng vµ giao tiÕp cña ç nh©n trong çc mèi
quan hÖ x· héi. Đúng
C©u 4: T©m lÝ ngêi lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµo n·o, th«ng qua chñ thÓ. Đúng
C©u 5: H×nh ¶nh cña mét cuèn s¸ch trong g¬ng vµ h×nh ¶nh cña cuèn s¸ch ®ã trong n·o
ngêi lµ hoµn toµn gièng nhau, v× c¶ hai h×nh ¶nh nµy ®Òu lµ kÕt qu¶ cña qu¸
tr×nh ph¶n ¸nh cuèn s¸ch thùc. Sai.
C©u 6: H×nh ¶nh t©m lÝ trong n·o cña mçi chñ thÓ kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, v× t©m lÝ
ngêi lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo n·o, th«ng qua “l¨ng kÝnh chñ quan”.
Đúng
C©u 7: T©m lÝ ngêi lµ sù ph¶n ¸nh çc quan hÖ x· héi, nªn t©m lÝ ngêi chÞu sù quy
®Þnh cña çc mèi quan hÖ x· héi. Đúng
C©u 8: Çc thuéc tÝnh t©m lÝ ç nh©n lµ sù ph¶n ¸nh nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng ®ang t¸c
®éng trùc tiÕp vµo çc gi¸c quan. Sai
C©u 9: Çc tr¹ng th¸i t©m lÝ lµ nh÷ng hiÖn tîng bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh nhÊt trong sè çc
lo¹i hiÖn tîng t©m lÝ ngêi. Sai.
C©u 10: Qu¸ tr×nh t©m lÝ lµ hiÖn tîng t©m lÝ diÔn ra trong thêi gian t¬ng ®èi ng¾n, cã
më ®Çu, diÔn biÕn, kÕt thóc t¬ng ®èi râ rµng. Đúng
C©u 11: T©m lÝ ngêi lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan. Do ®ã h×nh ¶nh t©m lÝ cña
çc ç nh©n thêng gièng nhau, nªn cã thÓ "suy bông ta ra bông ngêi". Sai.
C©u 12: Ph¶n ¸nh t©m lÝ lµ h×nh thøc ph¶n ¸nh ®éc ®¸o chØ cã ë con ngêi. Sai.
II. Trắc nghiệm
C©u 1: T©m lÝ ngêi mang b¶n chÊt x· héi vµ cã tÝnh lÞch sö thÓ hiÖn ë chç:
a. T©m lÝ ngêi cã nguån gèc lµ thÕ giíi kh¸ch quan, trong ®ã nguån gèc x· héi lµ yÕu tè
quyÕt ®Þnh.
b. T©m lÝ ngêi lµ s¶n phÈm cña ho¹t ®éng vµ giao tiÕp cña ç nh©n trong x· héi.
c. T©m lÝ ngêi chÞu sù chÕ íc cña lÞch sö ç nh©n vµ cña céng ®ång.
d. C¶ a, b, c. X
C©u 2: T©m lÝ ngêi lµ :
a. do mét lùc lîng siªu nhiªn nµo ®ã sinh ra.
b. do n·o s¶n sinh ra, t¬ng tù nh gan tiÕt ra mËt.
c. sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµo n·o ngêi, th«ng qua l¨ng kÝnh chñ quan.
d. C¶ a, b, c.
C©u 3: T©m lÝ ngêi cã nguån gèc tõ:
a. n·o ngêi. c. thÕ giíi kh¸ch quan.
b. ho¹t ®éng cña ç nh©n. d. giao tiÕp cña ç nh©n.
C©u 4: Ph¶n ¸nh t©m lÝ lµ:
a. sù ph¶n ¸nh cã tÝnh chÊt chñ quan cña con ngêi vÒ çc sù vËt, hiÖn tîng trong
hiÖn thùc kh¸ch quan.
b. ph¶n ¸nh tÊt yÕu, hîp quy luËt cña con ngêi tríc nh÷ng t¸c ®éng, kÝch thÝch cña thÕ
giíi kh¸ch quan.
c. qu¸ tr×nh t¸c ®éng gi÷a con ngêi víi thÕ giíi kh¸ch quan.
d. sù chuyÓn ho¸ trùc tiÕp thÕ giíi kh¸ch quan vµo ®Çu ãc con ngêi ®Ó t¹o thµnh çc
hiÖn tîng t©m lÝ.
1
C©u 5: Ph¶n ¸nh lµ:
a. sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a hÖ thèng vËt chÊt nµy víi hÖ thèng vËt chÊt kh¸c vµ ®Ó l¹i
dÊu vÕt ë c¶ hai hÖ thèng ®ã. X
b. sù t¸c ®éng qua l¹i cña hÖ thèng vËt chÊt nµy lªn hÖ thèng vËt chÊt kh¸c.
c. sù sao chôp hÖ thèng vËt chÊt nµy lªn hÖ thèng vËt chÊt kh¸c.
d. dÊu vÕt cña hÖ thèng vËt chÊt nµy ®Ó l¹i trªn hÖ thèng vËt chÊt kh¸c.
C©u 6: Ph¶n ¸nh t©m lÝ lµ mét lo¹i ph¶n ¸nh ®Æc biÖt v×:
a. lµ sù t¸c ®éng cña thÕ giíi kh¸ch quan vµo n·o ngêi.
b. t¹o ra h×nh ¶nh t©m lÝ mang tÝnh sèng ®éng vµ s¸ng t¹o.
c. t¹o ra mét h×nh ¶nh mang ®Ëm mµu s¾c ç nh©n.
d. C¶ a, b, c. X
C©u 7: Cïng nhËn sù t¸c ®éng cña 1 sù vËt trong TG kh¸ch quan, nhng ë çc chñ thÓ kh¸c nhau
cho ta nh÷ng h×nh ¶nh t©m lÝ víi møc ®é vµ s¾c th¸i kh¸c nhau. §iÒu nµy chøng tá:
a. Ph¶n ¸nh t©m lÝ mang tÝnh chñ thÓ. X
b. ThÕ giíi kh¸ch quan vµ sù t¸c ®éng cña nã chØ lµ çi cí ®Ó con ngêi tù t¹o cho m×nh
mét h×nh ¶nh t©m lÝ bÊt k× nµo ®ã.
c. H×nh ¶nh t©m lÝ kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan.
d. ThÕ giíi kh¸ch quan kh«ng quyÕt ®Þnh néi dung h×nh ¶nh t©m lÝ cña con ngêi.
C©u 8: H×nh ¶nh t©m lÝ mang tÝnh chñ thÓ ®îc c¾t nghÜa bëi:
a. sù kh¸c nhau vÒ m«i trêng sèng cña ç nh©n.
b. sù phong phó cña çc mèi quan hÖ x· héi.
c. nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ hÖ thÇn kinh, hoµn c¶nh sèng vµ tÝnh tÝch cùc ho¹t
®éng cña ç nh©n. X
d. tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña ç nh©n kh¸c nhau.
C©u 9: T©m lÝ ngêi kh¸c xa so víi t©m lÝ ®éng vËt ë chç:
a. cã tÝnh chñ thÓ.
b. cã b¶n chÊt x· héi vµ mang tÝnh lÞch sö.
c. lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan.
d. C¶ a, b, c. X
C©u 10: §iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó cã hiÖn tîng t©m lÝ ngêi lµ:
a. cã thÕ giíi kh¸ch quan vµ n·o.
b. thÕ giíi kh¸ch quan t¸c ®éng vµo n·o.
c. n·o ho¹t ®éng b×nh thêng.
d. thÕ giíi kh¸ch quan t¸c ®éng vµo n·o vµ n·o ho¹t ®éng b×nh thêng. X
C©u 11: Nh÷ng ®øa trÎ do ®éng vËt nu«i tõ nhá kh«ng cã ®îc t©m lÝ ngêi v×:
a. m«i trêng sèng quy ®Þnh b¶n chÊt t©m lÝ ngêi.
b. çc d¹ng ho¹t ®éng vµ giao tiÕp quy ®Þnh trùc tiÕp sù h×nh thµnh t©m lÝ ngêi.
c. çc mèi quan hÖ x· héi quy ®Þnh b¶n chÊt t©m lÝ ngêi.
d. C¶ a, b, c. X
C©u 12: Nh©n tè t©m lÝ gi÷ vai trß c¬ b¶n, cã tÝnh quy ®Þnh trong ho¹t ®éng cña con
ngêi, v×:
a. T©m lÝ cã chøc n¨ng ®Þnh híng cho ho¹t ®éng con ngêi.
b. T©m lÝ ®iÒu khiÓn, kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña con ngêi.
c. T©m lÝ lµ ®éng lùc thóc ®Èy con ngêi ho¹t ®éng.
d. C¶ a, b, c. X
C©u 13: “Mçi khi ®Õn giê kiÓm tra, Lan ®Òu c¶m thÊy håi hép ®Õn khã t¶”. HiÖn tîng
trªn lµ biÓu hiÖn cña:
2
a. qu¸ tr×nh t©m lÝ. c. thuéc tÝnh t©m lÝ.
b. tr¹ng th¸i t©m lÝ. X d. hiÖn tîng v« thøc.
C©u 14: "Cïng trong mét tiÕng t¬ ®ång
Ngêi ngoµi cêi nô, ngêi trong khãc thÇm". (TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du)
HiÖn tîng trªn chøng tá:
a. H×nh ¶nh t©m lÝ mang tÝnh sinh ®éng, s¸ng t¹o.
b. H×nh ¶nh t©m lÝ mang tÝnh chñ thÓ.
c. T©m lÝ ngêi hoµn toµn cã tÝnh chñ quan.
d. C¶ a, b, c.
C©u 15: Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm trong nghiªn cøu t©m lÝ lµ ph¬ng ph¸p trong ®ã:
a. Nhµ nghiªn cøu t¸c ®éng vµo ®èi tîng mét çch chñ ®éng, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
®· ®îc khèng chÕ ®Ó lµm béc lé hoÆc h×nh thµnh ë ®èi tîng nh÷ng hiÖn tîng
m×nh cÇn nghiªn cøu. X
b. viÖc nghiªn cøu ®îc tiÕn hµnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®èi víi nghiÖm thÓ.
c. nghiÖm thÓ kh«ng biÕt m×nh trë thµnh ®èi tîng nghiªn cøu.
d. nhµ nghiªn cøu t¸c ®éng tÝch cùc vµo hiÖn tîng mµ m×nh cÇn nghiªn cøu.
C©u 16: Trong çc trêng hîp sau ®©y, trêng hîp nµo kh«ng thÓ hiÖn tÝnh chñ thÓ cña sù
ph¶n ¸nh t©m lÝ ngêi?
a. Cïng nhËn sù t¸c ®éng cña mét sù vËt, nhng ë çc chñ thÓ kh¸c nhau, xuÊt hiÖn çc
h×nh ¶nh t©m lÝ víi nh÷ng møc ®é vµ s¾c th¸i kh¸c nhau.
b. Nh÷ng sù vËt kh¸c nhau t¸c ®éng ®Õn çc chñ thÓ kh¸c nhau sÏ t¹o ra h×nh ¶nh
t©m lÝ kh¸c nhau ë çc chñ thÓ. X
c. Cïng mét chñ thÓ tiÕp nhËn t¸c ®éng cña mét vËt, nhng trong çc thêi ®iÓm, hoµn
c¶nh, tr¹ng th¸i søc khoÎ vµ tinh thÇn kh¸c nhau, thêng xuÊt hiÖn çc h×nh ¶nh t©m lÝ
kh¸c nhau.
d. Çc chñ thÓ kh¸c nhau sÏ cã th¸i ®é, hµnh vi øng xö kh¸c nhau ®èi víi cïng mét sù vËt.
Ch¬ng 2: C¬ së tù nhiªn vµ c¬ së x· héi cña t©m lÝ ngêi
C©u 1: N·o ngêi lµ c¬ së vËt chÊt, lµ n¬i diÔn ra çc ho¹t ®éng t©m lÝ. Đúng
C©u 2: Mäi hiÖn tîng t©m lÝ ngêi ®Òu cã c¬ së sinh lÝ lµ nh÷ng ph¶n x¹. Đúng
C©u 3: Ph¶n x¹ lµ ph¶n øng tù t¹o trong ®êi sèng ç thÓ ®Ó thÝch øng víi m«i tr êng lu«n
thay ®æi. Sai
C©u 4: Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn lµ ph¶n øng tù t¹o trong ®êi sèng ç thÓ ®Ó thÝch øng víi
®iÒu kiÖn m«i trêng lu«n thay ®æi. Đúng
C©u 5: Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn b¸o hiÖu trùc tiÕp kÝch thÝch kO ®iÒu kiÖn t¸c ®éng vµo c¬
thÓ. Sai
C©u 6: Ho¹t ®éng vµ giao tiÕp lµ ph¬ng thøc con ngêi ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan t¹o
nªn t©m lÝ, ý thøc vµ nh©n çch. Đúng
C©u 7: T©m lÝ, nh©n çch cña chñ thÓ ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong ho¹t ®éng.
Đúng
C©u 8: T©m lÝ, nh©n çch cña chñ thÓ ®îc béc lé, ®îc kh¸ch quan ho¸ trong s¶n phÈm
cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Đúng
C©u 9: Lao ®éng SX cña ngêi thî thñ c«ng ®îc vËn hµnh theo nguyªn t¾c trùc tiÕp. Sai
C©u 10: Giao tiÕp x¸c lËp vµ vËn hµnh çc quan hÖ ngêi - ngêi, hiÖn thùc ho¸ çc quan
hÖ x· héi gi÷a chñ thÓ nµy víi chñ thÓ kh¸c. Đúng
C©u 11: Qu¸ tr×nh sinh lÝ vµ t©m lÝ thêng song song diÔn ra trong n·o bé, chóng kh«ng
phô thuéc vµo nhau, t©m lÝ ®îc coi lµ hiÖn tîng phô. Sai
C©u 12: Khi n¶y sinh trªn n·o, hiÖn tîng t©m lÝ thùc hiÖn chøc n¨ng ®Þnh híng, ®iÒu
khiÓn, ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ngêi. Đúng
3
C©u 13: HÖ thèng tÝn hiÖu thø nhÊt lµ c¬ së cña çc chøc n¨ng t©m lÝ cÊp cao cña con
ngêi.
Sai
C©u 14: Trong ho¹t ®éng diÔn ra 2 qu¸ tr×nh: ®èi tîng ho¸ chñ thÓ vµ chñ thÓ ho¸ ®èi t-
îng. Đúng
C©u 15: Theo T©m lÝ häc m¸c–xÝt, cÊu tróc chung cña ho¹t ®éng ®îc kh¸i qu¸t bëi c«ng
thøc: kÝch thÝch – ph¶n øng (S – R). Sai
C©u 16: Giao tiÕp cã chøc n¨ng trao ®æi th«ng tin; t¹o c¶m xóc; nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸
lÉn nhau; ®iÒu chØnh hµnh vi vµ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a çc ç nh©n. Đúng
C©u 17: Ho¹t ®éng lµ mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ngêi vµ kh¸ch thÓ ®Ó t¹o ra
s¶n phÈm c¶ vÒ phÝa kh¸ch thÓ vµ c¶ vÒ phÝa chñ thÓ. Đúng
II. Trắc nghiệm
C©u 18: C¬ chÕ chñ yÕu cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lÝ ngêi lµ:
a. Sù chÝn muåi cña nh÷ng tiÒm n¨ng SV díi t¸c ®éng cña MT. c. Di truyÒn.
b. Sù lÜnh héi nÒn v¨n ho¸ x· héi. X d. Tù nhËn thøc, tù GD.
C©u 19: Ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp thÊp ®îc thùc hiÖn ë:
a. N·o trung gian. c. Çc phÇn díi vá n·o. X
b. Çc líp tÕ bµo thÇn kinh vá n·o. d. C¶ a, b, c.
C©u 20: §èi víi sù ph¸t triÓn çc hiÖn tîng t©m lÝ, c¬ chÕ di truyÒn ®¶m b¶o:
a. Kh¶ n¨ng t¸i t¹o l¹i ë thÕ hÖ sau nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thÕ hÖ tríc.
b. TiÒn ®Ò vËt chÊt cho sù ph¸t triÓn t©m lÝ con ngêi. X
c. Sù t¸i t¹o l¹i nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m lÝ díi h×nh thøc “tiÒm tµng” trong cÊu tróc SV cña c¬
thÓ.
d. Cho ç nh©n tån t¹i ®îc trong m«i trêng sèng lu«n thay ®æi.
C©u 21: Trong çc ý díi ®©y, ý nµo kh«ng ph¶i lµ c¬ së sinh lÝ thÇn kinh cña hiÖn tîng
t©m lÝ cÊp cao cña ngêi ?
a. Çc ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn. c. Çc qu¸ tr×nh hng phÊn vµ øc chÕ thÇn kinh.
b. Çc ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn. X d. Ho¹t ®éng cña çc trung khu thÇn kinh.
C©u 22: HiÖn tîng nµo díi ®©y chøng tá t©m lÝ t¸c ®éng ®Õn sinh lÝ?
a. ThÑn lµm ®á mÆt. c. Lo l¾ng ®Õn mÊt ngñ.
b. GiËn ®Õn run ngêi. d. C¶ a, b vµ c. X
C©u 23: HiÖn tîng nµo cho thÊy sinh lÝ cã ¶nh hëng râ rÖt ®Õn t©m lÝ?
a. TuyÕn néi tiÕt lµm thay ®æi t©m tr¹ng. X c. Buån rÇu lµm ngõng trÖ tiªu ho¸.
b. L¹nh lµm run ngêi. d. ¡n uèng ®Çy ®ñ gióp c¬ thÓ khoÎ m¹nh.
C©u 24: HiÖn tîng sinh lÝ vµ hiÖn tîng t©m lÝ thêng:
a. DiÔn ra song song trong n·o.
b. Đång nhÊt víi nhau.
c. Cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau.
d. Cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t©m lÝ cã c¬ së vËt chÊt lµ n·o bé. X
C©u 25: Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn lµ:
a. Ph¶n øng tÊt yÕu cña c¬ thÓ víi t¸c nh©n kÝch thÝch bªn ngoµi ®Ó thÝch øng víi m«i
trêng lu«n thay ®æi.
b. Ph¶n øng tÊt yÕu cña c¬ thÓ víi t¸c nh©n kÝch thÝch bªn ngoµi hoÆc bªn trong c¬ thÓ
®Ó thÝch øng víi m«i trêng lu«n thay ®æi.
c. Ph¶n x¹ tù t¹o trong ®êi sèng ç thÓ, ®îc h×nh thµnh do qu¸ tr×nh luyÖn tËp ®Ó
thÝch øng víi m«i trêng lu«n thay ®æi. X
d. Ph¶n øng tÊt yÕu cña c¬ thÓ víi çc t¸c nh©n kÝch thÝch trong m«i trêng.
4
C©u 26: Trong çc ý díi ®©y, ý nµo kh«ng ph¶i lµ quy luËt cña ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp
cao?
a. Hng phÊn hay øc chÕ n¶y sinh ë 1 ®iÓm trong hÖ thÇn kinh, tõ ®ã lan to¶ sang çc ®iÓm
kh¸c.
b. Cêng ®é kÝch thÝch cµng m¹nh th× hng phÊn hay øc chÕ t¹i mét ®iÓm nµo ®ã trong
hÖ thÇn kinh cµng m¹nh.
c. Hng phÊn t¹i 1 ®iÓm nµy sÏ g©y øc chÕ t¹i mét ®iÓm kh¸c vµ ngîc l¹i.
d. §é lín cña ph¶n øng tØ lÖ thuËn víi cêng ®é cña kÝch thÝch t¸c ®éng trong ph¹m
vi con ngêi cã thÓ ph¶n øng l¹i ®îc. X
C©u 27: §Þnh h×nh ®éng lùc lµ:

a. HÖ thèng ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn.
b. HÖ thèng ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn ®îc lÆp ®i lÆp l¹i theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh vµo
mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh trong thêi gian dµi.
c. C¬ së sinh lÝ cña viÖc h×nh thµnh thãi quen, kÜ n¨ng, kÜ x¶o....
d. C¶ b vµ c. X
C©u 28: Trong çc ý díi ®©y, ý nµo kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm cña ph¶n x¹ cã ®iÒu
kiÖn?
a. Ph¶n x¹ tù t¹o trong ®êi sèng cña tõng ç thÓ nh»m thÝch øng víi sù thay ®æi cña ®iÒu
kiÖn sèng.
b. Ph¶n øng tÊt yÕu cña c¬ thÓ ®¸p l¹i nh÷ng kÝch thÝch cña m«i trêng. X
c. Qu¸ tr×nh diÔn biÕn cña ph¶n x¹ lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®êng liªn hÖ thÇn kinh t¹m
thêi gi÷a çc ®iÓm trªn vá n·o.
d. Ph¶n x¹ ®îc h×nh thµnh víi kÝch thÝch bÊt k× vµ b¸o hiÖu gi¸n tiÕp sù t¸c ®éng cña
mét kÝch thÝch kh¸c.
C©u 29: Trong çc ý díi ®©y, ý nµo kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng chñ ®¹o?
a. Ho¹t ®éng mµ trong ®ã lµm n¶y sinh vµ diÔn ra sù ph¸t triÓn çc d¹ng ho¹t ®éng míi.
b. Ho¹t ®éng mµ ç nh©n høng thó vµ dµnh nhiÒu thêi gian cho nã trong mét giai
®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. X
c. Ho¹t ®éng mµ sù ph¸t triÓn cña nã quy ®Þnh nh÷ng biÕn ®æi chñ yÕu trong t©m lÝ
vµ nh©n çch cña ç nh©n ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh.
d. Ho¹t ®éng mµ trong ®ã çc qu¸ tr×nh, çc thuéc tÝnh t©m lÝ ®îc h×nh thµnh hay ®îc
tæ chøc l¹i.
C©u 30: Giao tiÕp lµ:
a. sù tiÕp xóc t©m lÝ gi÷a con ngêi - con ngêi.
b. qu¸ tr×nh con ngêi trao ®æi vÒ th«ng tin, vÒ c¶m xóc.
c. Con ngêi tri gi¸c lÉn nhau vµ ¶nh hëng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau.
d. C¶ a, b vµ c. X
C©u 31: Trong çc ý díi ®©y, ý nµo kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng?
a. Ho¹t ®éng bao giê còng lµ qu¸ tr×nh chñ thÓ tiÕn hµnh çc hµnh ®éng trªn ®å vËt cô
thÓ.
b. Ho¹t ®éng bao giê còng ®îc tiÕn hµnh bëi mét chñ thÓ nhÊt ®Þnh. Chñ thÓ cã thÓ lµ
mét ngêi hoÆc nhiÒu ngêi.
c. Ho¹t ®éng bao giê còng cã môc ®Ých lµ t¹o ra s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu cña chñ thÓ.
d. Ho¹t ®éng bao giê còng nh»m vµo ®èi tîng nµo ®ã ®Ó lµm biÕn ®æi nã hoÆc tiÕp nhËn
nã.
C©u 32: C©u th¬: HiÒn d÷ ph¶i ®©u lµ tÝnh s½n, phÇn nhiÒu do gi¸o dôc mµ nªn ®Ò
cËp tíi vai trß cña yÕu tè nµo trong sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n çch?
5
a. Di truyÒn. c. Gi¸o dôc. X
b. M«i trêng. d. Ho¹t ®éng vµ giao tiÕp.
C©u 33: Trong t©m lÝ häc ho¹t ®éng, khi ph©n chia çc giai ®o¹n løa tuæi trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn ç nh©n, ta thêng c¨n cø vµo:
a. Nh÷ng ph¸t triÓn ®ét biÕn t©m lý trong tõng thêi k×. c. Tuæi ®êi cña ç nh©n.
b. Çc ho¹t ®éng mµ ç nh©n tham gia. d. Ho¹t ®éng chñ ®¹o cña giai ®o¹n ®ã.
C©u 34: §Ó ®Þnh híng, ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh viÖc h×nh thµnh çc phÈm chÊt t©m
lÝ cña ç nh©n, ®iÒu quan träng nhÊt lµ:
a. Tæ chøc cho ç nh©n tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng vµ giao tiÕp trong m«i trêng tù nhiªn
vµ x· héi phï hîp.
b. T¹o ra m«i trêng sèng lµnh m¹nh, phong phó.
c. Tæ chøc h×nh thµnh ë ç nh©n çc phÈm chÊt t©m lÝ mong muèn.
d. Ç nh©n tù tæ chøc qu¸ tr×nh tiÕp nhËn çc t¸c ®éng cña m«i trêng sèng ®Ó h×nh
thµnh cho m×nh çc phÈm chÊt t©m lÝ mong muèn.
C©u 35: YÕu tè gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
t©m lÝ, nh©n çch con ngêi lµ:
a. BÈm sinh di truyÒn. c. Ho¹t ®éng vµ giao tiÕp.
b. M«i trêng. d. C¶ a vµ b.
C©u 36: Trong t©m lÝ häc, ho¹t ®éng lµ:
a. Ph¬ng thøc tån t¹i cña con ngêi trong thÕ giíi.
b. Sù tiªu hao n¨ng lîng, thÇn kinh, c¬ b¾p cña con ngêi t¸c ®éng vµo hiÖn thùc kh¸ch
quan ®Ó tho¶ m·n çc nhu cÇu cña ç nh©n.
c. Mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ngêi vµ thÕ giíi ®Ó t¹o ra s¶n phÈm c¶ vÒ
phÝa thÕ giíi, c¶ vÒ phÝa con ngêi.
d. ĐiÒu kiÖn tÊt yÕu ®¶m b¶o sù tån t¹i cña ç nh©n.
C©u 37: §éng c¬ cña ho¹t ®éng lµ:
a. Đèi tîng cña ho¹t ®éng. c. Kh¸ch thÓ cña ho¹t ®éng.
b. CÊu tróc t©m lÝ bªn trong cña chñ thÓ. d. B¶n th©n qu¸ tr×nh ho¹t ®éng.
C©u 38: §èi tîng cña ho¹t ®éng:
a. Cã tríc khi chñ thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng.
b. Cã sau khi chñ thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng.
c. Đîc h×nh thµnh vµ béc lé dÇn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng.
d. Lµ m« h×nh t©m lÝ ®Þnh híng ho¹t ®éng cña ç nh©n.
C©u 39: Trêng hîp nµo díi ®©y ®îc xÕp vµo giao tiÕp?
a. Em bÐ ®ang ng¾m c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn. c. Em bÐ vuèt ve, trß chuyÖn víi chó mÌo.
b. Con khØ gäi bÇy. d. C« gi¸o gi¶ng bµi.
Ch¬ng 3: Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lý, ý thøc
C©u 1: Tiªu chuÈn x¸c ®Þnh sù n¶y sinh t©m lÝ vÒ ph¬ng diÖn loµi lµ tÝnh chÞu kÝch
thÝch. Đúng
C©u 2: TÝnh chÞu kÝch thÝch lµ kh¶ n¨ng ®¸p l¹i t¸c ®éng cña ngo¹i giíi ¶nh hëng trùc
tiÕp ®Õn sù tån t¹i ph¸t triÓn cña c¬ thÓ. Đúng
C©u 3: Sù ph¸t triÓn t©m lÝ vÒ ph¬ng diÖn ç thÓ lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi liªn tôc vÒ sè
lîng çc hiÖn tîng t©m lÝ trong ®êi sèng ç thÓ ®ã. Sai
C©u 4: Mét häc sinh bÞ c« gi¸o nh¾c nhë nhng vÉn cè t×nh ®i häc muén, ®ã lµ mét hµnh
vi v« ý thøc. Đúng
C©u 5: Chó ý lµ hiÖn tîng t©m lÝ kh«ng tån t¹i ®éc lËp mµ lu«n ®i kÌm theo mét ho¹t
®éng t©m lÝ kh¸c (vµ lÊy ®èi tîng cña ho¹t ®éng t©m lÝ nµy lµm ®èi tîng cña
nã). Đúng
6
C©u 6: Søc tËp trung chó ý lµ kh¶ n¨ng duy tr× l©u dµi chó ý vµo mét hay mét sè ®èi tîng
cña ho¹t ®éng. Sai
C©u 7: Tù ý thøc lµ con ngêi tù h×nh thµnh ý thøc vÒ thÕ giíi kh¸ch quan cho b¶n th©n.
Sai
C©u 8: Chó ý kh«ng chñ ®Þnh, cã chñ ®Þnh, sau chñ ®Þnh cã thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau.
Đúng
C©u 9: ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh b»ng ng«n ng÷ nh÷ng g× con ngêi ®· tiÕp thu ®îc trong qu¸
tr×nh t¸c ®éng qua l¹i víi thÕ giíi kh¸ch quan. Đúng
C©u 10: ý thøc bao gåm c¶ kh¶ n¨ng tù ý thøc. Đúng
C©u 11: ý thøc lµ cÊp ®é ph¸t triÓn t©m lÝ cao nhÊt mµ chØ con ngêi míi cã. Đúng
C©u 12: Chó ý kh«ng chñ ®Þnh phô thuéc chñ yÕu vµo nhu cÇu, ®éng c¬ chñ thÓ. Sai
C©u 13: Chó ý sau chñ ®Þnh lµ sù kÕt hîp chó ý cã chñ ®Þnh vµ chó ý kh«ng chñ ®Þnh
®Ó t¹o nªn chÊt lîng chó ý míi cã hiÖu qu¶ h¬n. Sai
C©u 14: Chó ý kO chñ ®Þnh kh«ng bÒn v÷ng nªn kh«ng cÇn trong d¹y häc vµ cuéc sèng.
Sai
C©u15: "§«i m¾t cña mÑ giµ vµ ®øa con nh ®au ®¸u dâi theo c«, lµm c« lao ®éng
kh«ng biÕt mÖt mái...”. Søc m¹nh tinh thÇn ®ã lµ do ý thøc nhãm ®em l¹i. Đúng
II. Trắc nghiệm
C©u 1: Sù n¶y sinh t©m lÝ vÒ ph¬ng diÖn loµi g¾n víi:

a. Sinh vËt cha cã hÖ thÇn kinh. c. Sinh vËt cã hÖ thÇn kinh líi.
b. Sinh vËt cã hÖ thÇn kinh mÊu. X d. Sinh vËt cã hÖ thÇn kinh èng.
C©u 2: Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lÝ vÒ ph¬ng diÖn loµi g¾n víi sù ph¸t triÓn cña
®éng vËt vÒ:
a. CÊu t¹o chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh. c. CÊu tróc c¬ thÓ.
b. Träng lîng. d. C¶ a, b vµ c.
C©u 3: Mét ®éng vËt cã kh¶ n¨ng ®¸p l¹i nh÷ng kÝch thÝch ¶nh hëng trùc tiÕp vµ c¶
kÝch thÝch ¶nh hëng gi¸n tiÕp ®Õn sù tån t¹i cña c¬ thÓ th× ®éng vËt ®ã ®ang ë
giai ®o¹n:
a. TÝnh chÞu kÝch thÝch. c. Tri gi¸c.
b. C¶m gi¸c. d. T duy.
C©u 4: §éng vËt nµo b¾t ®Çu xuÊt hiÖn tri gi¸c?
a. §éng vËt nguyªn sinh. c. Ç.
b. §éng vËt kh«ng x¬ng sèng. d. Thó.
C©u 5: Nguyªn nh©n cña sù ph¸t triÓn t©m lÝ vÒ ph¬ng diÖn ç thÓ lµ:
a. Sù t¨ng lªn vÒ sè lîng, møc ®é phøc t¹p cña chøc n¨ng t©m lÝ vèn cã tõ nhá theo con ®-
êng tù ph¸t.
b. Do m«i trêng sèng cña ç nh©n quy ®Þnh.
c. Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a di truyÒn vµ m«i trêng quyÕt ®Þnh trùc tiÕp sù ph¸t triÓn.
d. Sù ph¸t triÓn cña nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn mµ ç nh©n tiÕn hµnh.
C©u 6: Trong çc trêng hîp sau ®©y, trêng hîp nµo lµ hµnh vi cã ý thøc?
a. Trong c¬n say, ChÝ PhÌo chöi trêi, chöi ®Êt, chöi mäi ngêi, thËm chÝ chöi c¶ ngêi ®·
sinh ra h¾n.
b. Minh cã tËt cø khi ngåi suy nghÜ lµ l¹i rung ®ïi.
c. Trong c¬n tøc giËn, anh ®· t¸t con mµ kh«ng hiÓu ®îc hËu qu¶ tai h¹i cña nã.
7
d. Cêng lu«n ®i häc muén, lµm mÊt ®iÓm thi ®ua cña líp dï çc b¹n ®· nh¾c nhë
nhiÒu lÇn.
C©u 7: Tù ý thøc ®îc hiÓu lµ:
a. Kh¶ n¨ng tù gi¸o dôc theo mét h×nh thøc lÝ tëng.
b. Tù nhËn thøc, tù tá th¸i ®é vµ ®iÒu khiÓn hµnh vi, hoµn thiÖn b¶n th©n.
c. Tù nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ngêi kh¸c theo quan ®iÓm cña b¶n th©n.
d. C¶ a, b, c.
C©u 8: Chó ý cã chñ ®Þnh phô thuéc chñ yÕu vµo yÕu tè nµo díi ®©y?
a. §é míi l¹ cña vËt kÝch thÝch. c. Sù tr¸i ngîc gi÷a sù vËt vµ bèi c¶nh xung quanh.
b. Cêng ®é cña vËt kÝch thÝch. d. ý thøc, xu híng vµ t×nh c¶m ç nh©n.
C©u 9: Chó ý kh«ng chñ ®Þnh phô thuéc nhiÒu nhÊt vµo:
a. ĐÆc ®iÓm vËt kÝch thÝch. c. Môc ®Ých ho¹t ®éng.
b. Xu híng ç nh©n. d. T×nh c¶m cña ç nh©n.
C©u 10: Hµnh vi nµo sau ®©y lµ hµnh vi v« thøc?
a. Lan më vë trong giê kiÓm tra v× sî bÞ ®iÓm kÐm.
b. V× qu¸ ®au ®ín, c« Êy bá ch¹y khái nhµ vµ cø ®i, ®i m·i mµ kh«ng biÕt m×nh ®i
®©u.
c. Dung rÊt th¬ng mÑ, em thêng gióp mÑ lµm viÖc nhµ sau khi häc xong.
d. T©m nh×n thÊy ®Ìn ®á nhng vÉn cè vît qua ®êng.
C©u 11: Loµi ®éng vËt nµo trong çc ®éng vËt sau b¾t ®Çu thêi k× kÜ x¶o theo qu¸
tr×nh tiÕn ho¸ chñng lo¹i?
a. C«n trïng. c. Vîn ngêi.
b. Líp ç. d. Loµi ngêi.
C©u 12: Néi dung nµo díi ®©y kh«ng thÓ hiÖn râ con ®êng h×nh thµnh ý thøc ç nh©n ?
a. Ý thøc ®îc h×nh thµnh b»ng con ®êng t¸c ®éng cña m«i trêng sèng ®Õn nhËn thøc
cña ç nh©n.
b. Ý thøc ®îc h×nh thµnh vµ biÓu hiÖn trong ho¹t ®éng vµ trong giao tiÕp víi ngêi kh¸c, víi
XH.
c. Ý thøc ®îc h×nh thµnh b»ng con ®êng tiÕp thu nÒn v¨n ho¸ x· héi, ý thøc x· héi.
d. Ý thøc ç nh©n ®îc h×nh thµnh b»ng con ®êng tù nhËn thøc, tù ®¸nh gi¸, tù ph©n tÝch
hµnh vi cña b¶n th©n.
C©u 13: Trong t©m lÝ häc, nh÷ng quan ®iÓm nµo vÒ v« thøc lµ ®óng?
a. V« thøc kh«ng ®iÒu khiÓn hµnh vi con ngêi.
b. V« thøc kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña t©m lÝ häc.
c. V« thøc chØ cã ë ®éng vËt vµ quyÕt ®Þnh ®êi sèng ®éng vËt.
d. V« thøc vÉn tham gia chi phèi hµnh vi con ngêi.
C©u 14: VÒ ph¬ng diÖn loµi, ®éng vËt ë thêi k× tri gi¸c th×:
a. Kh«ng cã c¶m gi¸c vµ t duy. c. Sù ph¸t triÓn t©m lÝ cao nhÊt lµ tri gi¸c.
b. ChØ cã tri gi¸c. d. Cã tri gi¸c vµ t duy.
C©u 15: §Æc ®iÓm nµo thuéc vÒ sù ph©n phèi chó ý?
a. Cã kh¶ n¨ng di chuyÓn chó ý tõ ®èi tîng nµy sang ®èi tîng kh¸c.
b. Cïng mét lóc chó ý ®Çy ®ñ, râ rµng ®Õn nhiÒu ®èi tîng hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng.
c. Chó ý l©u dµi vµo ®èi tîng.
d. Chó ý s©u vµo mét ®èi tîng ®Ó ph¶n ¸nh tèt h¬n ®èi tîng ®ã.
C©u 16: VÒ ph¬ng diÖn loµi, ý thøc con ngêi ®îc h×nh thµnh nhê:
a. Lao ®éng, ng«n ng÷. c. Tù nhËn thøc, tù ®¸nh gi¸, tù gi¸o dôc.
b. TiÕp thu nÒn v¨n ho¸ x· héi. d. C¶ a, b, c.
C©u 17: Néi dung nµo díi ®©y kh«ng ph¶i lµ thuéc tÝnh c¬ b¶n cña ý thøc?
8
a. Ý thøc thÓ hiÖn n¨ng lùc nhËn thøc cao nhÊt cña con ngêi vÒ thÕ giíi.
b. Ý thøc thÓ hiÖn th¸i ®é cña con ngêi ®èi víi thÕ giíi.
c. Ý thøc thÓ hiÖn mÆt c¬ ®éng cña con ngêi ®èi víi thÕ giíi.
d. Ý thøc thÓ hiÖn n¨ng lùc ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh hµnh vi ç nh©n.
C©u 18: §Æc ®iÓm chñ yÕu ®Ó ph©n biÖt chó ý sau chñ ®Þnh vµ chó ý cã chñ ®Þnh
lµ:
a. Ít c¨ng th¼ng nhng khã duy tr× l©u dµi.
b. Cã môc ®Ých, cã thÓ duy tr× l©u dµi.
c. DiÔn ra tù nhiªn, kh«ng chñ ®Þnh.
d. B¾t ®Çu cã môc ®Ých nhng diÔn ra kh«ng c¨ng th¼ng vµ cã hiÖu qu¶ cao.
C©u 19: Néi dung nµo díi ®©y kh«ng thuéc cÊu tróc cña ý thøc ç nh©n?
a. MÆt nhËn thøc cña ý thøc. c. MÆt c¬ ®éng cña ý thøc.
b. MÆt th¸i ®é cña ý thøc. d. MÆt n¨ng ®éng cña ý thøc.
C©u 20: Néi dung nµo díi ®©y kh«ng thuéc vÒ cÊp ®é cña ý thøc?
a. Trong ho¹t ®éng vµ trong giao tiÕp hµng ngµy, Minh lu«n lu«n biÕt râ m×nh ®ang
nghÜ g×, cã th¸i ®é nh thÕ nµo vµ ®ang lµm g×.
b. H«m nay do uèng ruîu say, Minh ®· nãi ra nhiÒu ®iÒu t©m sù mµ tríc ®©y chÝnh
Minh cßn rÊt m¬ hå.
c. Trong ho¹t ®éng vµ trong giao tiÕp hµng ngµy, Minh biÕt râ m×nh suy nghÜ vµ hµnh
®éng kh«ng ph¶i v× lîi Ých cña m×nh mµ v× lîi Ých cña gia ®×nh, cña tËp thÓ, cña
céng ®ång.
d. Khi lµm ®iÒu g× Minh còng ph©n tÝch cÈn thËn, ®Õn khi hiÓu râ míi b¾t tay vµo
lµm.
Ch¬ng 4: Nh©n çch vµ sù h×nh thµnh nh©n çch
C©u 1: Nh©n çch lµ SP, nhng còng ®ång thêi lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng vµ giao tiÕp.
Đúng.
C©u 2: B¶n chÊt nh©n çch ®îc quy ®Þnh bëi çc ®Æc ®iÓm thÓ h×nh, ë gãc mÆt, ë
thÓ t¹ng, ®Æc biÖt ë b¶n n¨ng v« thøc cña ç nh©n. Sai
C©u 3: Nhu cÇu cña con vËt g¾n liÒn víi çc yÕu tè c¬ thÓ, b¶n n¨ng, cßn nhu cÇu cña
con ngêi lµ do çc yÕu tè v¨n ho¸ – x· héi quy ®Þnh. Đúng
C©u 4: Con ngêi lµ thùc thÓ tù nhiªn, tu©n theo çc quy luËt cña tù nhiªn, cßn nh©n çch
lµ thùc thÓ x· héi, tu©n theo çc quy luËt cña x· héi. Đúng
C©u 5: ThÕ giíi quan lµ hÖ thèng quan ®iÓm vÒ tù nhiªn, x· héi vµ b¶n th©n, x¸c ®Þnh
ph¬ng ch©m hµnh ®éng cña con ngêi. Đúng
C©u 6: TÝnh çch cã tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng, thÓ hiÖn tÝnh ®éc ®¸o, riªng biÖt,
®iÓn h×nh cña mçi ç nh©n. Đúng
C©u 7: Gi¸o dôc ®a con ngêi tíi “vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt”, t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh,
m¹nh híng tíi t¬ng lai. Đúng
C©u 8: GD kO thÓ uèn n¾n nh÷ng sai lÖch vÒ nh©n çch do ¶nh hëng tù ph¸t cña MT.
Sai
C©u 9: Giao tiÕp lµ h×nh thøc ®Æc trng cho mèi quan hÖ ngêi – ngêi, lµ nh©n tè c¬ b¶n
cho sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn t©m lÝ, ý thøc vµ nh©n çch. Đúng
C©u 10: Gièng nh t chÊt, n¨ng lùc còng mang tÝnh bÈm sinh di truyÒn. Sai
C©u 11: Ç nh©n lµ thuËt ng÷ chØ mét con ngêi víi t çch lµ mét thµnh viªn cña x· héi
loµi ngêi. Mçi ngêi nam hay n÷, trÎ th¬ hay cô giµ ®Òu lµ mét ç nh©n. Đúng
C©u 12: Ç tÝnh lµ çi ®¬n nhÊt, çi ®éc ®¸o trong t©m lÝ ç thÓ ®éng vËt hay ng êi.
Đúng
9
C©u 13: Ç nh©n thùc hiÖn mét çch cã ý thøc, cã môc ®Ých mét ho¹t ®éng hay mét quan
hÖ x· héi th× ç nh©n ®ã ®îc coi lµ mét chñ thÓ. Đúng
C©u 14: Nh©n çch lµ tæ hîp çc thuéc tÝnh t©m lÝ cña mét ç nh©n, biÓu hiÖn ë b¶n
s¾c vµ gi¸ trÞ x· héi cña ç nh©n Êy. Đúng
C©u 15: Nh©n çch lµ toµn bé çc ®Æc ®iÓm t©m – sinh lÝ cña ç nh©n víi t çch lµ
mét ç thÓ trong céng ®ång ngêi. Sai
C©u 16: Xu híng nh©n çch lµ mét thuéc tÝnh t©m lÝ phøc hîp cña ç nh©n, quy ®Þnh
chiÒu híng ph¸t triÓn cña nh©n çch. Đúng
C©u 17: HÖ thèng th¸i ®é cña ç nh©n bao gåm çc mÆt: th¸i ®é ®èi víi tËp thÓ vµ XH;
th¸i ®é ®èi víi lao ®éng; th¸i ®é ®èi víi ngêi kh¸c vµ th¸i ®é ®èi víi b¶n th©n.
Đúng
C©u 18: N¨ng lùc lµ tæ hîp çc thuéc tÝnh ®éc ®¸o cña ç nh©n, phï hîp víi yªu cÇu cña 1 ho¹t
®éng nhÊt ®Þnh. N¨ng lùc gåm çc møc ®é: n¨ng lùc, tµi n¨ng vµ thiªn tµi. Đúng
C©u 19: Sù ph¸t triÓn cña n¨ng lùc, tµi n¨ng cña ç nh©n chñ yÕu phô thuéc vµo çc yÕu
tè t chÊt, di truyÒn cña ç nh©n ®ã. Sai
C©u 20: Nh©n çch ®îc h×nh thµnh bëi x· héi. Nh÷ng ®Æc ®iÓm sinh häc cña con ngêi
kh«ng ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh©n çch ®ã. Sai
II. Trắc nghiệm
C©u 1: Con ngêi lµ:
a. Mét thùc thÓ tù nhiªn. c. Võa lµ mét thùc thÓ tù nhiªn, võa lµ mét thùc thÓ XH.
b. Mét thùc thÓ x· héi. d. “Mét thùc thÓ sinh vËt – x· héi vµ v¨n ho¸”.
C©u 2: Nh©n çch lµ:
a. Tæ hîp nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng thuéc tÝnh t©m lÝ cña ç nh©n, biÓu hiÖn b¶n
s¾c vµ gi¸ trÞ x· héi cña con ngêi.
b. Mét ç nh©n cã ý thøc ®ang thùc hiÖn mét vai trß x· héi nhÊt ®Þnh.
c. Mét con ngêi, víi ®Çy ®ñ çc thuéc tÝnh t©m lÝ do çc mèi quan hÖ x· héi quy ®Þnh
(gia ®×nh, hä hµng, lµng xãm...).
d. Mét con ngêi víi nh÷ng thuéc tÝnh t©m lý t¹o nªn ho¹t ®éng vµ hµnh vi cã ý nghÜa XH
cña ç nh©n.
C©u 3: YÕu tè gi÷ chñ ®¹o trong sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n çch lµ:
a. Ho¹t ®éng cña ç nh©n. c. Gi¸o dôc.
b. Giao tiÕp cña ç nh©n. d. M«i trêng sèng.
C©u 4: YÕu tè cã vai trß quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®èi víi sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n çch,
®ã lµ:
a. Gi¸o dôc. c. T¸c ®éng cña m«i trêng sèng.
b. Ho¹t ®éng cña ç nh©n. d. Sù g¬ng mÉu cña ngêi lín.
C©u 5: Nguån gèc tÝnh tÝch cùc cña nh©n çch lµ:
a. HÖ thèng çc ®éng c¬ vµ th¸i ®é ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña çc mèi quan hÖ x·
héi vµ ®iÒu kiÖn gi¸o dôc.
b. Ý híng v« thøc ®· cã s½n ®èi víi sù kho¸i c¶m, quyÕt ®Þnh mäi ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña
con ngêi.
c. Nh÷ng t¸c ®éng v¨n ho¸ x· héi h×nh thµnh ë con ngêi mét çch tù ph¸t, gióp con ngêi cã
kh¶ n¨ng thÝch øng tríc nh÷ng ®ßi hái cña cuéc sèng x· héi.
d. Ho¹t ®éng cña ç nh©n trong ®iÒu kiÖn m«i trêng thay ®æi.
C©u 6: Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nh©n çch lµ:
a. TÝnh thèng nhÊt vµ tÝnh æn ®Þnh cña nh©n çch.
b. TÝnh æn ®Þnh cña nh©n çch.
c. TÝnh tÝch cùc vµ tÝnh giao tiÕp cña nh©n çch.
10
d. C¶ a, b vµ c.
C©u 7: Khi ph©n lo¹i nh©n çch, cã thÓ c¨n cø vµo çc kiÓu sau:
a. Ph©n lo¹i nh©n çch theo ®Þnh híng gi¸ trÞ.
b. Ph©n lo¹i nh©n çch qua giao tiÕp.
c. Ph©n lo¹i nh©n çch qua sù béc lé b¶n th©n trong ho¹t ®éng vµ giao tiÕp.
d. C¶ a, b vµ c.
C©u 8: CÊu tróc cña nh©n çch bao gåm:
a. Xu híng vµ ®éng c¬ cña nh©n çch. c. KhÝ chÊt vµ n¨ng lùc.
b. TÝnh çch vµ khÝ chÊt. d. Xu híng, tÝnh çch, khÝ chÊt, n¨ng lùc.
C©u 9: YÕu tè t©m lÝ nµo díi ®©y kh«ng thuéc xu híng nh©n çch?
a. HiÓu biÕt. c. Høng thó, niÒm tin
b. Nhu cÇu. d. ThÕ giíi quan, lÝ tëng sèng.
C©u 10: YÕu tè nµo díi ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm cña nhu cÇu?
a. Nhu cÇu bao giê còng cã ®èi tîng.
b. Néi dung cña nhu cÇu do nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ ph¬ng tiÖn tho¶ m·n nã quy ®Þnh.
c. Nhu cÇu bao giê còng g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña c¬ thÓ.
d. Nhu cÇu cña con ngêi mang b¶n chÊt x· héi.
C©u 11: TÝnh çch lµ:
a. Sù ph¶n ¸nh çc quan hÖ x· héi, mang tÝnh ®éc ®¸o ç biÖt cña ç nh©n.
b. Mét thuéc tÝnh t©m lÝ phøc hîp lµ hÖ thèng th¸i ®é cña ç nh©n ®èi víi hiÖn thùc,
biÓu hiÖn ë hµnh vi, cö chØ vµ çch nãi n¨ng t¬ng øng.
c. Mét thuéc tÝnh t©m lÝ mang tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng, tÝnh thèng nhÊt.
d. Mét thuéc tÝnh t©m lÝ mang tÝnh ®éc ®¸o, riªng biÖt ®iÓn h×nh cña mçi ç nh©n.
C©u 12: Çc møc ®é cña n¨ng lùc lµ:
a. N¨ng lùc. c. Thiªn tµi.
b. Tµi n¨ng. d. C¶ a, b, c.
C©u 13: TËp thÓ lµ:
a. Mét nhãm ngêi bÊt k×.
b. Mét nhãm ngêi cã chung mét së thÝch.
c. Mét nhãm ngêi cã môc ®Ých, ho¹t ®éng chung vµ phôc tïng çc môc ®Ých x· héi.
d. Mét nhãm ngêi cã høng thó vµ ho¹t ®éng chung.
C©u 14: YÕu tè nµo díi ®©y kh«ng thuéc vÒ lÝ tëng?

a. Mét h×nh ¶nh t¬ng ®èi mÉu mùc, cã t¸c dông hÊp dÉn, l«i cuèn con ngêi v¬n tíi.
b. Ph¶n ¸nh ®êi sèng hiÖn t¹i cña ç nh©n vµ x· héi.
c. H×nh ¶nh t©m lÝ võa cã tÝnh hiÖn thùc võa cã tÝnh l·ng m¹n.
d. Cã chøc n¨ng x¸c ®Þnh môc tiªu, chiÒu híng vµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña nh©n çch.
C©u 15: T¸c ®éng cña tËp thÓ ®Õn nh©n çch th«ng qua:
a. Ho¹t ®éng cïng nhau.
b. D luËn tËp thÓ.
c. TruyÒn thèng tËp thÓ vµ bÇu kh«ng khÝ tËp thÓ.
d. C¶ a, b vµ c.
C©u 16: Ho¹t ®éng lµ:
a. Nh©n tè chñ ®¹o trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
b. Nh©n tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
c. Nh©n tè cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
11
d. Nh©n tè chi phèi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
C©u 17: Sù sai lÖch hµnh vi trong sù ph¸t triÓn nh©n çch lµ do:
a. Ç nh©n nhËn thøc sai hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ, hoÆc do sù biÕn d¹ng cña çc chuÈn mùc
XH.
b. Quan ®iÓm riªng cña ç nh©n kh¸c víi chuÈn mùc chung.
c. Ç nh©n cè t×nh vi ph¹m çc chuÈn mùc.
d. C¶ a, b vµ c.
C©u 18: LuËn ®iÓm ®iÓm nµo díi ®©y kh«ng ph¶n ¸nh ®óng vai trß quyÕt ®Þnh trùc
tiÕp cña ho¹t ®éng ç nh©n ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch?
a. Th«ng qua ho¹t ®éng, con ngêi tiÕp thu nÒn v¨n ho¸ x· héi vµ biÕn chóng thµnh n¨ng
lùc cña riªng m×nh, ®ång thêi còng th«ng qua ho¹t ®éng con ngêi béc lé ra ngoµi nh÷ng
n¨ng lùc ®ã.
b. Ho¹t ®éng cña con ngêi lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých, mang tÝnh x· héi, tÝnh céng
®ång vµ ®îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng c«ng cô do con ngêi s¸ng t¹o ra.
c. Ho¹t ®éng cña con ngêi thêng ®îc diÔn ra díi nhiÒu h×nh thøc phong phó, sinh ®éng vµ
biÕn ®æi vai trß cña m×nh trong mçi thêi k× ph¸t triÓn nh©n çch ç nh©n.
d. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch mçi ngêi phô thuéc vµo ho¹t ®éng chñ ®¹o cña
mét giai ®o¹n ph¸t triÓn.
C©u 19: BiÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng sai lÖch chuÈn mùc lµ:
a. cung cÊp hiÓu biÕt vÒ çc chuÈn mùc ®¹o ®øc, ph¸p luËt, chÝnh trÞ, thÈm mÜ...
b. H×nh thµnh vµ ñng hé nh÷ng hµnh vi tÝch cùc, lªn ¸n nh÷ng hµnh vi sai lÖch.
c. Híng dÉn hµnh vi ®óng, ç nh©n tù nguyÖn rÌn luyÖn, ®iÒu chØnh hµnh vi cho phï
hîp.
d. C¶ a, b vµ c.
C©u 20: §iÓm nµo díi ®©y kh«ng thuéc vÒ biÓu hiÖn cña tÝnh çch?
a. B¹n A rÊt nhiÖt t×nh víi mäi ngêi, cßn b¹n B rÊt cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc.
b. B¹n A rÊt nãng n¶y, cßn b¹n B rÊt ®iÒm ®¹m, b×nh th¶n.
c. B¹n A rÊt quý träng con ngêi, cßn b¹n B rÊt trung thùc.
d. B¹n A rÊt nghiªm kh¾c víi b¶n th©n, cßn b¹n B th× ngîc l¹i, thêng dÔ d·i víi b¶n th©n.
C©u 21: Trong çc ®Æc ®iÓm sau ®©y cña nh©n çch, ®Æc ®iÓm nµo thÓ hiÖn thuéc
tÝnh cña khÝ chÊt?
a. Hång lµ c« g¸i yªu ®êi, s«i næi, tèt bông nhng rÊt dÔ quªn lêi høa víi ngêi kh¸c.
b. Mai høng thó víi nhiÒu thø nhng høng thó cña Mai thêng kO æn ®Þnh, chãng nguéi ®i.
c. M¬ íc cña Lan lµ sÏ trë thµnh c« gi¸o, nªn em rÊt chÞu khã su tËp nh÷ng c©u chuyÖn vÒ
nghÒ Gi¸o viªn.
d. Nam ho¹t ®éng tÝch cùc trong tËp thÓ, nhÊt lµ nh÷ng ho¹t ®éng c«ng Ých.
C©u 22: LuËn ®iÓm nµo díi ®©y kh«ng ph¶n ¸nh ®óng vai trß chñ ®¹o cña gi¸o dôc ®èi
víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch?
a. Gi¸o dôc quyÕt ®Þnh chiÒu híng, con ®êng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
b. Th«ng qua gi¸o dôc, thÕ hÖ tríc truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau çc kinh nghiÖm x· héi mµ
çc thÕ hÖ tríc ®· tÝch luü ®îc.
c. Gi¸o dôc v¹ch ra ph¬ng híng vµ con ®êng cho sù ph¸t triÓn nh©n çch.
d. Gi¸o dôc cã thÓ ph¸t huy tèi ®a çc tiÒm n¨ng cña ç nh©n vµ çc yÕu tè kh¸ch quan
trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
Ch¬ng 5: Ho¹t ®éng nhËn thøc
C©u 1: NhËn thøc c¶m tÝnh bao gåm c¶m gi¸c, tri gi¸c, trÝ nhí cña con ngêi. Sai
12
C©u 2: §Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña nhËn thøc lÝ tÝnh lµ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh
b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ mang tÝnh quy luËt cña sù vËt, hiÖn tîng ®ang trùc
tiÕp t¸c ®éng vµo gi¸c quan con ngêi. Sai
C©u 3: HÔ khi cã kÝch thÝch trùc tiÕp t¸c ®éng vµo gi¸c quan lµ g©y ®îc c¶m gi¸c t¬ng
øng ë con ngêi. Đúng
C©u 4: Ngêi ®îc coi lµ "thÝnh tai" lµ ngêi cã ngìng c¶m gi¸c phÝa díi cña c¬ quan thÝnh
gi¸c cao. Sai
C©u 5: Nam ph©n biÖt ®îc 5 mµu xanh cßn Hµ ph©n biÖt ®Õn 10 mµu xanh kh¸c nhau.
§iÒu nµy chøng tá ngìng sai biÖt cña Nam tèt h¬n cña Hµ. Sai
C©u 6: Khi ta ®i tõ chç s¸ng vµo chç tèi th× ®é nh¹y c¶m cña thÞ gi¸c gi¶m xuèng. Sai
C©u 7: MÆc dï kh«ng thªm bít thø g× nhng cèc chÌ ®Ó nguéi ¨n sÏ c¶m thÊy ngät h¬n cèc
chÌ ®ã lóc nãng. Đúng
C©u 8: Cïng mét em bÐ, nÕu ®îc nh×n gÇn (tri gi¸c gÇn) th× h×nh tîng em bÐ lín h¬n
nÕu tri gi¸c em ®ã ë kho¶ng çch xa. Đúng
C©u 9: ChØ cÇn nghe giäng nãi (mµ cha nh×n thÊy mÆt) An ®· nhËn ra Minh. §ã lµ do
tÝnh æn ®Þnh cña tri gi¸c. Đúng
C©u 10: Quan s¸t lµ mét tr¹ng th¸i t©m lÝ. Sai
C©u 11: Ngêi cã kh¶ n¨ng tri gi¸c nhanh chãng, chÝnh x¸c nh÷ng ®iÓm quan träng cña
®èi tîng dï chóng rÊt khã nhËn thÊy. Kh¶ n¨ng nµy gäi lµ n¨ng lùc quan s¸t. Đúng
C©u 12: Kh«ng chØ ë ngêi mµ ë mét sè ®éng vËt còng cã t duy. Đúng
C©u 13: Thao t¸c trõu tîng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸, thao t¸c ph©n tÝch vµ tæng hîp lµ nh÷ng
thao t¸c c¬ b¶n cña t duy. Đúng
C©u 14: T duy trùc quan hµnh ®éng lµ lo¹i t duy ®îc h×nh thµnh sím nhÊt trong LS ph¸t
triÓn chñng lo¹i vµ ç thÓ. V× vËy, ë ngêi trëng thµnh kO cßn lo¹i t duy nµy. Sai
C©u 15: T duy liªn hÖ chÆt chÏ víi nhËn thøc c¶m tÝnh vµ ng«n ng÷. V× vËy, t duy võa
cã tÝnh trùc quan võa mang tÝnh kh¸i qu¸t. Đúng
C©u 16: Nh÷ng h×nh ¶nh míi mµ qu¸ tr×nh tëng tîng t¹o ra cã thÓ kh«ng cã trong hiÖn
thùc (VÝ dô: h×nh ¶nh con rång). V× vËy, tëng tîng kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh ph¶n
¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan. Sai
C©u 17: Qu¸ tr×nh tëng tîng ®îc thùc hiÖn b»ng h×nh ¶nh kh«ng cã sù tham gia cña ng«n
ng÷. Sai
C©u 18: Khi ®äc truyÖn cæ tÝch, ta h×nh dung ra h×nh ¶nh nµng tiªn ç cã khu«n mÆt
cña c« g¸i víi th©n h×nh lµ ®u«i ç. §ã lµ kÕt qu¶ cña tëng tîng s¸ng t¹o.
C©u 19: Nhê ph¬ng ph¸p “®iÓn h×nh ho¸”, nghÖ thuËt d©n gian ViÖt Nam ®· s¸ng t¹o
nªn h×nh ¶nh “con rång”. Sai
C©u 20: Dï ®îc thùc hiÖn chñ yÕu b»ng h×nh ¶nh, tëng tîng vÉn mang tÝnh kh¸i qu¸t vµ
gi¸n tiÕp. Đúng
C©u 21: Tëng tîng gióp con ngêi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ngay c¶ khi d÷ kiÖn cña t×nh huèng
cã vÊn ®Ò cßn cha ®Çy ®ñ. Đúng
C©u 22: Tëng tîng cÇn thiÕt cho bÊt k× mét ho¹t ®éng nµo cña con ngêi. Đúng
C©u 23: TrÝ nhí ph¶n ¸nh kinh nghiÖm cña ç nh©n thuéc mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng
t©m lÝ: nhËn thøc - t×nh c¶m - hµnh ®éng. Đúng
C©u 24: Sù quªn kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña trÝ nhí. Sai
C©u 25: NÕu kh«ng cã trÝ nhí, sù ph¸t triÓn t©m lÝ con ngêi kh«ng h¬n g× ®øa trÎ s¬
sinh, chØ cã c¶m gi¸c vµ tri gi¸c, kh«ng cã chøc n¨ng t©m lÝ bËc cao. Đúng
C©u 26: “C« Êy t¸i mÆt ®i khi cã ngêi nh¾c l¹i chuyÖn cò”.... HiÖn tîng trªn x¶y ra do
t¸c dông cña trÝ nhí h×nh ¶nh. Sai
C©u 27: TrÝ nhí h×nh ¶nh ®Æc biÖt quan träng trong h×nh thµnh kÜ x¶o lao ®éng. Sai
13
C©u 28: Ngêi nghÖ sÜ móa hay çc cÇu thñ bãng ®¸ lµ nh÷ng ngêi cã trÝ nhí vËn ®éng
ph¸t triÓn. Đúng
C©u 29: ChØ qua tiÕng kªu, ®éng vËt còng nhËn ®îc th«ng b¸o: gäi bÇy t×m b¹n hay cã
nguy hiÓm... Nh vËy, tiÕng kªu cña ®éng vËt còng lµ mét lo¹i ng«n ng÷. Sai
C©u 30: Khi míi ®îc sinh ra, ®øa trÎ ®· cã çc qu¸ tr×nh nhËn thøc: c¶m gi¸c, tri gi¸c, t
duy, tëng tîng... Sai
II. Trắc nghiệm
C©u 1: §Æc ®iÓm thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt c¨n b¶n cña tri gi¸c so víi c¶m gi¸c lµ:
a. Ph¶n ¸nh thuéc tÝnh bªn ngoµi cña sù vËt, hiÖn tîng.
b. Ph¶n ¸nh sù vËt, hiÖn tîng mét çch trän vÑn.
c. Qu¸ tr×nh t©m lÝ.
d. ChØ xuÊt hiÖn khi sù vËt hiÖn tîng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo gi¸c quan.
C©u 2: Trêng hîp nµo ®· dïng tõ "c¶m gi¸c" ®óng víi kh¸i niÖm c¶m gi¸c trong t©m lÝ häc?
a. C¶m gi¸c day døt cø theo ®uæi c« m·i khi c« ®Ó Lan ë l¹i mét m×nh trong lóc tinh thÇn
suy sôp.
b. C¶m gi¸c l¹nh buèt khi ta ch¹m lìi vµo que kem.
c. T«i cã c¶m gi¸c viÖc Êy x¶y ra ®· l©u l¾m råi.
d. Khi "ngêi Êy" xuÊt hiÖn, c¶m gi¸c võa giËn võa th¬ng l¹i trµo lªn trong lßng t«i.
C©u 3: Ý nµo lµ ®óng víi b¶n chÊt cña c¶m gi¸c?
a. C¶m gi¸c cã ë c¶ ngêi vµ ®éng vËt, vÒ b¶n chÊt c¶m gi¸c cña ngêi vµ ®éng vËt kh«ng
cã g× kh¸c nhau.
b. C¬ chÕ sinh lÝ cña c¶m gi¸c chØ liªn quan ®Õn hÖ thèng tÝn hiÖu thø nhÊt.
c. C¶m gi¸c cã tõ khi con ngêi míi sinh ra. Nã kh«ng biÕn ®æi díi ¶nh hëng cña ho¹t ®éng
vµ gi¸o dôc.
d. C¶m gi¸c cña mçi ç nh©n chÞu ¶nh hëng cña çc hiÖn tîng t©m lÝ cao cÊp kh¸c.
C©u 4: §iÓm nµo díi ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm cña c¶m gi¸c?
a. C¶m gi¸c lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ cã më ®Çu, diÔn biÕn vµ kÕt thóc.
b. C¶m gi¸c cña con ngêi cã b¶n chÊt x· héi.
c. C¶m gi¸c cña con ngêi ph¶n ¸nh çc thuéc tÝnh b¶n chÊt cña sù vËt.
d. C¶m gi¸c chØ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh cô thÓ cña sù vËt th«ng qua ho¹t ®éng cña
tõng gi¸c quan riªng lÎ.
C©u 5: Lo¹i nµo thuéc nhãm c¶m gi¸c bªn ngoµi?
a. C¶m gi¸c vËn ®éng.
b. C¶m gi¸c nÐn.
c. C¶m gi¸c sê mã.
d. C¶m gi¸c rung.
C©u 6: Sù ph©n chia c¶m gi¸c bªn ngoµi vµ c¶m gi¸c bªn trong dùa trªn c¬ së nµo?
a. N¬i n¶y sinh c¶m gi¸c.
b. TÝnh chÊt vµ cêng ®é kÝch thÝch.
c. VÞ trÝ nguån kÝch thÝch bªn ngoµi hay bªn trong c¬ thÓ.
d. C¶ a, b.
C©u 7: Muèn cã mét c¶m gi¸c nµo ®ã x¶y ra th× cÇn:
a. cã kÝch thÝch t¸c ®éng trùc tiÕp vµo gi¸c quan.
b. kÝch thÝch t¸c ®éng vµo vïng ph¶n ¸nh ®îc.
c. lo¹i kÝch thÝch ®Æc trng cña c¬ quan ph©n tÝch.
d. C¶ a, b, c.
C©u 8: Çch hiÓu nµo ®óng víi ngìng c¶m gi¸c?
14
a. Ngìng c¶m gi¸c lµ giíi h¹n mµ ë ®ã kÝch thÝch g©y ®îc c¶m gi¸c.
b. Mçi gi¸c quan øng víi mét lo¹i kÝch thÝch nhÊt ®Þnh cã ngìng c¶m gi¸c nh nhau ë tÊt c¶
mäi ngêi.
c. Ngìng c¶m gi¸c kh«ng thay ®æi trong cuéc sèng.
d. C¶ a, b, c.
C©u 9: Sù thay ®æi ®é nh¹y c¶m cña c¬ quan ph©n tÝch nµo ®ã lµ do:
a. cêng ®é kÝch thÝch thay ®æi (do m«i trêng tù ph¸t hay do gi¸o dôc rÌn luyÖn).
b. tr¹ng th¸i t©m - sinh lÝ cña c¬ thÓ.
c. sù t¸c ®éng cña c¬ quan ph©n tÝch kh¸c.
d. C¶ a, b, c.
C©u 10: §iÒu nµo díi ®©y lµ sù t¬ng ph¶n?
a. Uèng níc ®êng nÕu cho 1 chót muèi vµo sÏ c¶m gi¸c ngät h¬n nÕu kO cho thªm muèi.
b. ¡n chÌ nguéi cã c¶m gi¸c ngät h¬n ¨n chÌ nãng.
c. Khi dÊp níc l¹nh lªn mÆt th× ®é tinh cña m¾t ngêi phi c«ng t¨ng lªn.
d. C¶ a, b, c.
C©u 11: Ý nµo díi ®©y kh«ng ®óng víi tri gi¸c?
a. Ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh chung bªn ngoµi cña mét lo¹t sù vËt, hiÖn tîng cïng lo¹i.
b. Cã thÓ ®¹t tíi tr×nh ®é cao kh«ng cã ë ®éng vËt.
c. Lµ ph¬ng thøc ph¶n ¸nh thÕ giíi trùc tiÕp.
d. Lu«n ph¶n ¸nh mét çch trän vÑn theo mét cÊu tróc nhÊt ®Þnh cña sù vËt, hiÖn tîng.
C©u 12: Tri gi¸c vµ tëng tîng gièng nhau lµ:
a. ĐÒu ph¶n ¸nh thÕ giíi b»ng h×nh ¶nh. c. Mang b¶n chÊt x· héi.
b. ĐÒu mang tÝnh trùc quan. d. C¶ a, b, c.
C©u 13: Thuéc tÝnh nµo cña sù vËt kh«ng ®îc ph¶n ¸nh trong tri gi¸c kh«ng gian?
a. VÞ trÝ t¬ng ®èi cña sù vËt. c. H×nh d¸ng, ®é lín cña sù vËt.
b. Sù biÕn ®æi vÞ trÝ cña sù vËt trong kh«ng gian. d. ChiÒu s©u, ®é xa cña sù
vËt.
C©u 14: HiÖn tîng tæng gi¸c thÓ hiÖn ë néi dung nµo?
a. Sù phô thuéc cña tri gi¸c vµo néi dung ®êi sèng t©m lÝ cña ç thÓ.
b. Sù phô thuéc cña tri gi¸c vµo ®Æc ®iÓm ®èi tîng tri gi¸c.
c. Sù æn ®Þnh cña h×nh ¶nh tri gi¸c.
d. C¶ a, b, c.
C©u 15: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi n¨ng lùc quan s¸t?
a. H×nh thøc tri gi¸c cao nhÊt chØ cã ë con ngêi.
b. Kh¶ n¨ng tri gi¸c nhanh chãng, chÝnh x¸c nh÷ng ®iÓm quan träng chñ yÕu cña sù vËt dï
nã khã nhËn thÊy.
c. Thuéc tÝnh t©m lÝ cña nh©n çch.
d. PhÈm chÊt trÝ tuÖ cÇn gi¸o dôc cho con ngêi ®Ó ho¹t ®éng cã kÕt qu¶ cao.
C©u 16: Çch hiÓu nµo lµ kh«ng phï hîp víi tÝnh lùa chän cña tri gi¸c?
a. Con ngêi lu«n chñ ®éng lùa chän ®èi tîng tri gi¸c.
b. Sù lùa chän ®èi tîng tri gi¸c cßn phô thuéc vµo yÕu tè kh¸ch quan.
c. ThÓ hiÖn tÝnh tÝch cùc cña con ngêi trong tri gi¸c.
d. C¶ a, b,c.
C©u 17: TÝnh æn ®Þnh cña tri gi¸c lµ do:
a. CÊu tróc cña sù vËt æn ®Þnh t¬ng ®èi trong mét kh«ng gian, thêi gian nhÊt ®Þnh.
b. C¬ chÕ tù ®iÒu chØnh cña hÖ thÇn kinh dùa trªn mèi liªn hÖ ngîc.
c. Do kinh nghiÖm tri gi¸c nhiÒu lÇn cña ç thÓ.
15
d. C¶ a, b, c.
C©u 18: H·y chØ ra yÕu tè chi phèi Ýt nhÊt ®Õn tÝnh ý nghÜa cña tri gi¸c.
a. §Æc ®iÓm cña gi¸c quan. c. Kinh nghiÖm, vèn hiÓu biÕt cña chñ thÓ.
b. TÝnh trän vÑn cña tri gi¸c. d. Kh¶ n¨ng t duy.
C©u 19: LuËn ®iÓm nµo kh«ng ®óng vÒ hiÖn tîng ¶o gi¸c trong tri gi¸c?
a. Cho h×nh ¶nh tri gi¸c sai lÖch vÒ ®èi tîng. c. Phô thuéc vµo bèi c¶nh tri gi¸c.
b. Kh«ng cÇn thiÕt trong ®êi sèng con ngêi. d. Ýt x¶y ra nhng vÉn lµ quy luËt.
C©u 20: Trong sè nh÷ng ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh ®îc nªu ra díi ®©y, ®Æc
®iÓm nµo ®Æc trng cho t duy?
a. Ph¶n ¸nh kinh nghiÖm ®· qua díi d¹ng çc ý nghÜ, c¶m xóc, h×nh tîng vÒ sù vËt, hiÖn
tîng ®· tri gi¸c díi ®©y.
b. Ph¶n ¸nh çc sù vËt, hiÖn tîng trong toµn bé thuéc tÝnh vµ bé phËn cña chóng.
c. Ph¶n ¸nh nh÷ng dÊu hiÖu b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ mang tÝnh quy luËt cña sù
vËt vµ hiÖn tîng.
d. C¶ a, b, c.
C©u 21: T×m dÊu hiÖu kh«ng phï hîp víi qu¸ tr×nh t duy cña con ngêi.
a. Ph¶n ¸nh nh÷ng tr¶i nghiÖm cña cuéc sèng. c. KÕt qu¶ nhËn thøc mang tÝnh kh¸i
qu¸t.
b. Ph¶n ¸nh hiÖn thùc b»ng con ®êng gi¸n tiÕp. d. DiÔn ra theo mét qu¸ tr×nh.
C©u 22: LuËn ®iÓm nµo kh«ng ®óng trong mèi quan hÖ gi÷a t duy vµ ng«n ng÷?
a. Kh«ng cã ng«n ng÷ th× t duy kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®îc.
b. Ng«n ng÷ cã thÓ tham gia tõ ®Çu ®Õn kÕt thóc t duy.
c. Ng«n ng÷ thèng nhÊt víi t duy.
d. Ng«n ng÷ gióp cho t duy cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh sù vËt ngay c¶ khi sù vËt kh«ng trùc tiÕp
t¸c ®éng.
C©u 23: LuËn ®iÓm nµo ®óng víi t×nh huèng cã vÊn ®Ò?
a. Cã tÝnh chñ quan, kh«ng mang tÝnh kh¸ch quan.
b. Hoµn toµn do kh¸ch quan quy ®Þnh.
c. Võa mang tÝnh chñ quan võa mang tÝnh kh¸ch quan.
d. Lµm n¶y sinh t duy vµ t duy lu«n gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò cña t×nh huèng.
C©u 24: Ý nµo kh«ng ph¶n ¸nh ®óng vai trß cña t duy ®èi víi con ngêi?
a. Gióp con ngêi hµnh ®éng cã ý thøc.
b. Kh«ng bao giê sai lÇm trong nhËn thøc.
c. Më réng v« h¹n ph¹m vi nhËn thøc cña con ngêi.
d. Gióp con ngêi vît khái sù thÝch nghi thô ®éng víi m«i trêng.
C©u 25: Trong nh÷ng t×nh huèng sau, t×nh huèng nµo chøng tá t duy xuÊt hiÖn?
a. C« Êy ®ang nghÜ vÒ c¶m gi¸c sung síng ngµy h«m qua khi lªn nhËn phÇn thëng.
b. Cø ®Æt m×nh n»m xuèng, V©n l¹i nghÜ vÒ S¬n: Nh÷ng kØ niÖm tõ thña thiÕu thêi
trµn ®Çy kÝ øc.
c. Trèng vµo ®· 15 phót mµ c« gi¸o cha ®Õn, V©n nghÜ: Ch¾c c« gi¸o h«m nay l¹i
èm.
d. C¶ a, b, c.
C©u 26: §Æc ®iÓm nµo cña t duy thÓ hiÖn râ nhÊt trong t×nh huèng sau:
“Mét b¸c sÜ cã kinh nghiÖm chØ cÇn nh×n vµo vÎ ngoµi cña bÖnh nh©n lµ cã thÓ ®o¸n
biÕt ®îc hä bÞ bÖnh g× ?”.
a. TÝnh cã vÊn ®Ò cña t duy. c. T duy liªn hÖ chÆt chÏ víi nhËn thøc c¶m
tÝnh.
b. T duy liªn hÖ chÆt chÏ víi ng«n ng÷. d. TÝnh trõu tîng vµ kh¸i qu¸t cña t duy.
16
C©u 27: “NhiÒu häc sinh THCS ®· xÕp ç voi vµo loµi ç v× chóng sèng ë díi níc nh lµ ç
vµ tªn còng cã ch÷ ç ”. Sai lÇm diÔn ra trong t×nh huèng trªn chñ yÕu do sù ph¸t
triÓn kh«ng ®Çy ®ñ cña thao t¸c t duy nµo?
a. Ph©n tÝch. c. Trõu tîng ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸.
b. Tæng hîp. d. So s¸nh.
C©u 28: Trong hµnh ®éng t duy, viÖc thùc hiÖn çc thao t¸c (ph©n tÝch - tæng hîp; so
s¸nh; trõu tîng ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸) thêng diÔn ra nh thÕ nµo?
a. Mçi thao t¸c tiÕn hµnh ®éc lËp, kh«ng phô thuéc vµo nhau.
b. Thùc hiÖn çc thao t¸c theo ®óng mét tr×nh tù x¸c ®Þnh nh trªn.
c. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc thao t¸c t duy.
d. Linh ho¹t tuú theo nhiÖm vô t duy.
C©u 29: Theo lÞch sö h×nh thµnh (chñng lo¹i vµ ç thÓ) vµ møc ®é ph¸t triÓn t duy, ngêi
ta chia t duy thµnh:
a. T duy thùc hµnh, t duy trùc quan h×nh ¶nh, t duy trõu tîng.
b. T duy trùc quan hµnh ®éng, t duy lÝ luËn, t duy trùc quan h×nh tîng.
c. T duy trùc quan hµnh ®éng, t duy trùc quan h×nh ¶nh, t duy lÝ luËn.
d. T duy h×nh ¶nh, t duy lÝ luËn, t duy thùc hµnh.
C©u 30: LuËn ®iÓm nµo lµ ®óng trong ®êi sèng cña mçi ç thÓ?
a. Con ngêi ë mäi løa tuæi ®Òu cã ®ñ çc lo¹i t duy.
b. Mçi lo¹i t duy lu«n ®îc sö dông ®éc lËp khi gi¶i quyÕt nhiÖm vô cô thÓ.
c. Çc lo¹i t duy xuÊt hiÖn (h×nh thµnh) theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh.
d. C¶ a, b, c.
C©u 31: §Æc ®iÓm thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a t duy vµ nhËn thøc c¶m tÝnh lµ:
a. Ph¶n ¸nh b¶n th©n, sù vËt, hiÖn tîng.
b. Mét qu¸ tr×nh t©m lÝ.
c. Ph¶n ¸nh b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ mang tÝnh quy luËt cña sù vËt, hiÖn tîng.
d. Mang b¶n chÊt x· héi, g¾n víi ng«n ng÷.
C©u 32: Mét t×nh huèng muèn lµm n¶y sinh t duy ph¶i tho¶ m·n mét sè ®iÒu kiÖn. §iÒu
kiÖn nµo díi ®©y lµ kh«ng cÇn thiÕt?
a. T×nh huèng ph¶i quen thuéc, kh«ng xa l¹ víi ç nh©n.
b. Chøa vÊn ®Ò mµ hiÓu biÕt cò, ph¬ng ph¸p hµnh ®éng cò kh«ng gi¶i quyÕt ®îc.
c. Ç nh©n nhËn thøc ®îc t×nh huèng vµ muèn gi¶i quyÕt.
d. VÊn ®Ò trong t×nh huèng cã liªn quan ®Õn kinh nghiÖm cña ç nh©n.
C©u 33: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi tëng tîng?
a. N¶y sinh tríc t×nh huèng cã vÊn ®Ò.
b. Lu«n ph¶n ¸nh çi míi víi ç nh©n (hoÆc x· héi).
c. Lu«n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét çch têng minh.
d. KÕt qu¶ lµ h×nh ¶nh mang tÝnh kh¸i qu¸t.
C©u 34: Trong çc trêng hîp díi ®©y, trêng hîp nµo xuÊt hiÖn biÓu tîng ®Æc trng cho t-
ëng tîng cña con ngêi?
a. ¤ng t«i mÊt tõ khi t«i cha ra ®êi, vËy mµ qua c©u chuyÖn kÓ cña bµ, h×nh ¶nh
ngêi «ng th©n th¬ng cø hiÖn vÒ tríc m¾t t«i.
17
b. Trong lóc khã kh¨n nhÊt tëng chõng kh«ng trô næi, h×nh ¶nh ®øa con ë quª nhµ ®· th«i
thóc c« ®øng v÷ng.
c. C« g¸i ®· ®i mét ®o¹n, anh tÇn ngÇn quay l¹i con ®êng cò mµ nh thÊy h¬i Êm tõ bµn
tay nµng cßn v¬ng m·i trªn bµn tay anh.
d. C¶ a, b, c.
C©u 35: LuËn ®iÓm nµo ®óng víi tëng tîng cña con ngêi?
a. Ph¶n ¸nh çi míi kh«ng liªn quan g× ®Õn thùc tiÔn.
b. KÕt qu¶ cña tëng tîng kh«ng thÓ kiÓm tra ®îc trong thùc tiÔn.
c. Ho¹t ®éng ®Æc thï cña con ngêi, x©y dùng hoÆc t¸i t¹o nh÷ng h×nh ¶nh mµ qu¸ khø
cha tõng tri gi¸c.
d. Kh«ng cã ý nghÜa phôc vô ho¹t ®éng sèng (v× cã thÓ t¹o nªn h×nh ¶nh kh«ng cã thùc
trong cuéc sèng).
e. Câu b và d.
C©u 36: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi tëng tîng?
a. Lo¹i t duy chñ yÕu trªn b×nh diÖn h×nh ¶nh. c. Liªn hÖ chÆt chÏ víi nhËn thøc c¶m
tÝnh.
b. Mang tÝnh trùc quan râ nÐt. d. Mang b¶n chÊt x· héi.
C©u 37: T duy kh¸c tëng tîng chñ yÕu ë chç:
a. Lµm cho ho¹t ®éng con ngêi cã ý thøc. c. Liªn quan ®Õn nhËn thøc c¶m tÝnh.
b. Sù chÆt chÏ trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. d. C¶ a, b, c.
C©u 38: Tëng tîng s¸ng t¹o thÓ hiÖn ë chç:
a. T¹o ra h×nh ¶nh míi mµ nh©n lo¹i cha tõng biÕt ®Õn.
b. KÕt qu¶ cña tëng tîng s¸ng t¹o kh«ng thÓ kiÓm tra ®îc.
c. T¹o ra h×nh ¶nh cha cã trong kinh nghiÖm ç nh©n, lµ qu¸ tr×nh t¹o ra h×nh ¶nh cho t¬ng lai.
d. Nã ®ang h×nh dung thÊy con rång ë ®×nh lµng nã: ®Çu nh ®Çu s tö, m×nh gièng th©n
con r¾n nhng l¹i cã ch©n.
C©u 39: Tëng tîng s¸ng t¹o cã ®Æc ®iÓm:
a. Lu«n t¹o ra çi míi cho ç nh©n vµ x· héi. c. Lu«n cã gi¸ trÞ víi x· héi.
b. Lu«n ®îc thùc hiÖn cã ý thøc. d. C¶ a, b, c.
C©u 40: §èi tîng cña trÝ nhí ®îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nhÊt trong luËn ®iÓm nµo?
a. Çc thuéc tÝnh bªn ngoµi, çc mèi liªn hÖ kh«ng gian, thêi gian cña thÕ giíi mµ con ngêi
®· tri gi¸c.
b. Çc c¶m xóc, t×nh c¶m, th¸i ®é mµ con ngêi ®· tr¶i qua.
c. Kinh nghiÖm cña con ngêi.
d. Çc kÕt qu¶ mµ con ngêi t¹o ra trong t duy, tëng tîng.
C©u 41: C¬ së ®Ó ph©n lo¹i trÝ nhí thµnh trÝ nhí c¶m xóc, trÝ nhí h×nh ¶nh, trÝ nhí tõ
ng÷ – l«gic lµ:
a. TÝnh môc ®Ých cña trÝ nhí.
b. Thêi gian cñng cè vµ gi÷ g×n tµi liÖu.
c. Gi¸c quan ®ãng vai trß chñ ®¹o trong trÝ nhí.
d. Néi dung ®îc ph¶n ¸nh trong trÝ nhí.
C©u 42: “Nã ®á mÆt lªn khi nhí l¹i lÇn ®Çu tiªn hai ®øa gÆp nhau”. HiÖn tîng trªn x¶y ra
do ¶nh hëng cña lo¹i trÝ nhí nµo?
a. TrÝ nhí h×nh ¶nh. c. TrÝ nhí c¶m xóc.
b. TrÝ nhí tõ ng÷ – l«gic. d. TrÝ nhí vËn ®éng.
C©u 43: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi trÝ nhí cã chñ ®Þnh?
a. Cã sö dông biÖn ph¸p ®Ó ghi nhí.
18
b. Cã tríc trÝ nhí kh«ng chñ ®Þnh trong ®êi sèng ç thÓ.
c. Cã môc ®Ých ®Þnh tríc.
d. Cã sù nç lùc ý chÝ trong ghi nhí.
C©u 44: TrÝ nhí thao t¸c rÊt gÇn víi lo¹i trÝ nhí nµo ?
a. TrÝ nhí vËn ®éng. c. TrÝ nhí ng¾n h¹n.
b. TrÝ nhí h×nh ¶nh. d. TrÝ nhí dµi h¹n.
C©u 45: Tiªu chÝ c¬ b¶n nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng trÝ nhí vËn ®éng lµ:
a. Nhí ®îc nhiÒu vËn ®éng phøc t¹p trong khi h×nh thµnh 1 kÜ x¶o.
b. Nhí mét kÜ x¶o nµo ®ã thËt l©u.
c. Tèc ®é häc nhanh mét kÜ x¶o phøc t¹p.
d. Tèc ®é h×nh thµnh kÜ x¶o nhanh vµ ®é bÒn cao.
C©u 46: §iÒu nµo mµ ghi nhí kh«ng chñ ®Þnh Ýt phô thuéc nhÊt?
a. Sù nç lùc cña chñ thÓ khi ghi nhí. c. Tµi liÖu t¹o nªn néi dung ho¹t ®éng.
b. Tµi liÖu cã liªn quan ®Õn môc ®Ých hµnh ®éng. d. Sù hÊp dÉn cña tµi liÖu víi chñ
thÓ.
C©u 47: Khi nãi vÒ sù kh¸c nhau gi÷a con ngêi vµ con vËt, Ph.¡ngghen ®· viÕt: "M¾t chim ®¹i
bµng nh×n thÊy xa h¬n m¾t ngêi rÊt nhiÒu, nhng m¾t ngêi nh×n thÊy trong sù vËt ®îc
nhiÒu h¬n m¾t ®¹i bµng rÊt nhiÒu”. Sù u viÖt ®ã cña ngêi so víi ®éng vËt chñ yÕu lµ
do:
a. Çc gi¸c quan cña con ngêi ph¸t triÓn h¬n vµ cã b¶n chÊt x· héi, nã lµ s¶n phÈm
cña ho¹t ®éng x· héi cña con ngêi.
b. TÕ bµo thÇn kinh thÞ gi¸c cña ngêi ®îc cÊu t¹o tèt h¬n cña chim ®¹i bµng.
c. TÕ bµo thÇn kinh thÞ gi¸c cña ngêi ®îc chuyªn m«n ho¸ h¬n cña chim ®¹i bµng.
d. Vïng c¶m gi¸c ®îc cña con ngêi ph¸t triÓn tèt h¬n ở ®éng vËt, do con ngêi cã ho¹t ®éng XH.
C©u 48: Çch hiÓu nµo kh«ng ®óng vÒ ghi nhí ý nghÜa?
a. Dùa trªn sù th«ng hiÓu néi dung tµi liÖu vµ quan hÖ l«gic gi÷a çc phÇn trong tµi liÖu.
b. Tèn Ýt thêi gian, dÔ håi tëng l¹i.
c. Tiªu hao n¨ng lîng thÇn kinh Ýt.
d. Lo¹i ghi nhí chñ yÕu cña con ngêi trong häc tËp.
C©u 49: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi häc thuéc lßng?
a. Gièng víi "häc vÑt" (lÆp ®i lÆp l¹i tµi liÖu nhiÒu lÇn mét çch kh«ng thay ®æi ®Õn
khi nhí toµn bé tµi liÖu).
b. Ghi nhí m¸y mãc dùa trªn th«ng hiÓu tµi liÖu.
c. Ghi nhí cã chñ ®Þnh.
d. CÇn thiÕt trong häc tËp.
C©u 50: §Æc trng cña ghi nhí cã chñ ®Þnh lµ hiÖu qu¶ phô thuéc chñ yÕu vµo:
a. Đéng c¬, môc ®Ých ghi nhí. c. Hµnh ®éng ®îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn.
b. Kh¶ n¨ng g©y c¶m xóc cña tµi liÖu. d. TÝnh míi mÎ cña tµi liÖu.
C©u 51: H·y h×nh dung ®Çy ®ñ vÒ lÝ do mµ ngêi häc ®· sö dông ph¬ng thøc ghi nhí
m¸y mãc trong häc tËp.
a. Kh«ng hiÓu hoÆc kh«ng chÞu hiÓu ý nghÜa tµi liÖu.
b. Tµi liÖu kh«ng kh¸i qu¸t, kh«ng cã quan hÖ gi÷a çc phÇn cña tµi liÖu.
c. Gi¸o viªn thêng xuyªn yªu cÇu tr¶ lêi ®óng tõng ch÷ trong s¸ch gi¸o khoa.
d. C¶ a, b, c.
C©u 52: HiÓu biÕt nµo kh«ng ®óng vÒ thuËt nhí?
a. Thñ thuËt do chñ thÓ tù ®Æt ra ®Ó dÔ nhí tµi liÖu.
b. Dùa vµo chÝnh çc mèi liªn hÖ l«gic gi÷a néi dung çc phÇn trong tµi liÖu ®Ó nhí.
c. Dùa vµo viÖc chñ thÓ tù t¹o ra mèi liªn hÖ gi¶ t¹o bªn ngoµi tµi liÖu ®Ó dÔ nhí.
19
d. CÊu tróc l¹i tµi liÖu.
C©u 53: T duy cã c¶ ë ngêi vµ ®éng vËt nhng t duy cña con ngêi kh¸c víi t duy cña ®éng
vËt, v× ë con ngêi cã:
a. Ng«n ng÷. c. H×nh ¶nh t©m lÝ trong kinh nghiÖm ç nh©n.
b. C«ng cô, ph¬ng tiÖn ®Ó t duy. d. C¶ a, b, c.
C©u 54: Nguyªn nh©n lµm qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt nhiÖm vô t duy cña ç nh©n thêng gÆp
khã kh¨n lµ:
a. Chñ thÓ kh«ng ý thøc ®Çy ®ñ d÷ liÖu cña t×nh huèng. c. ThiÕu n¨ng ®éng cña t
duy.
b. Chñ thÓ ®a ra thõa d÷ liÖu. d. C¶ a, b,c.
C©u 55: Nguyªn nh©n nµo lµm cho h×nh ¶nh tri gi¸c kh«ng ph¶n ¸nh ®óng ®Æc ®iÓm
thùc tÕ cña ®èi tîng?
a. Ảnh hëng cña yÕu tè t©m lÝ bªn trong. c. Ảnh hëng cña yÕu tè hoµn c¶nh bªn ngoµi.
b. Ảnh hëng cña yÕu tè sinh lÝ c¬ thÓ. d. C¶ a, b, c.
C©u 56: §©u lµ dÊu hiÖu ®Æc trng nhÊt ®Ó ph©n biÖt gi÷ g×n tÝch cùc víi gi÷ g×n
tiªu cùc trong trÝ nhí ?
a. ChØ gi÷ g×n tµi liÖu quan träng cÇn nhí.
b. Gi÷ g×n chñ yÕu dùa trªn sù nhí l¹i (t¸i hiÖn).
c. Chñ thÓ ph¶i ho¹t ®éng tÝch cùc ®Ó gi÷ g×n tµi liÖu cÇn nhí.
d. Qu¸ tr×nh cñng cè dÊu vÕt tµi liÖu ®· h×nh thµnh trªn vá n·o.
C©u 57: §©u lµ dÊu hiÖu ®Æc trng nhÊt ®Ó ph©n biÖt gi÷ g×n tiªu cùc víi gi÷ g×n
tÝch cùc?
a. ChØ gi÷ g×n tµi liÖu kh«ng cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng.
b. Gi÷ g×n dùa trªn sù tri gi¸c l¹i tµi liÖu nhiÒu lÇn mét çch rËp khu«n.
c. Thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh «n tËp.
d. Chñ thÓ kh«ng ph¶i ho¹t ®éng tÝch cùc ®Ó gi÷ g×n tµi liÖu cÇn nhí.
C©u 58: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi håi tëng?
a. Håi tëng cßn gäi lµ håi øc.
b. Håi tëng lµ lo¹i nhí l¹i cã chñ ®Þnh.
c. Håi tëng kh«ng cÇn ®Æt çc sù kiÖn ®îc nhí l¹i theo ®óng kh«ng gian.
d. Håi tëng ®ßi hái sù nç lùc ý chÝ.
C©u 59: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi sù quªn?
a. Quªn còng diÔn ra theo quy luËt.
b. Quªn lµ xo¸ bá hoµn toµn "dÊu vÕt" cña tµi liÖu trªn vá n·o.
c. Quªn còng lµ hiÖn tîng h÷u Ých víi con ngêi.
d. ë giai ®o¹n ®Çu (lóc míi häc xong), tèc ®é quªn lín, sau ®ã gi¶m dÇn.
C©u 60: H·y chØ ra mét çch ®Çy ®ñ nguyªn nh©n cña sù quªn.
a. Khi gÆp kÝch thÝch míi hay kÝch thÝch m¹nh. c.Tµi liÖu Ýt ®îc sö
dông.
b. Néi dung tµi liÖu kO phï hîp nhu cÇu së thÝch, kO g¾n víi xóc c¶m. d. C¶ a, b, c.
C©u 61: “ Khi c« Êy nh¾c l¹i chuyÖn xa, t«i míi dÇn dÇn nhËn ra c« Êy lµ ai ”. Sù kiÖn
x¶y ra trong hiÖn tîng trªn thuéc møc ®é quªn nµo?
a. Quªn hoµn toµn. c. Quªn côc bé.
b. Quªn t¹m thêi. d. Kh«ng cã sù quªn x¶y ra.
C©u 62: Ng«n ng÷ lµ:
a. HiÖn tîng t©m lÝ ç nh©n. c. Mang dÊu Ên ç nh©n râ rÖt.
b. Qu¸ tr×nh giao tiÕp x· héi. d. Mét hÖ thèng kÝ hiÖu tõ ng÷.
C©u 63: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi ng«n ng÷?
20
a. Chøa ®ùng 2 ph¹m trï: ph¹m trï ng÷ ph¸p vµ l«gic. c. Mang tÝnh x· héi.
b. Bao gåm lêi nãi bªn ngoµi vµ lêi nãi bªn trong. d. Dïng ®Ó giao tiÕp.
C©u 64: Chøc n¨ng chØ nghÜa cña ng«n ng÷ cßn ®îc gäi lµ:
a. Chøc n¨ng lµm c«ng cô ho¹t ®éng trÝ tuÖ.
b. Chøc n¨ng nhËn thøc.
c. Chøc n¨ng lµ ph¬ng tiÖn truyÒn ®¹t vµ n¾m v÷ng kinh nghiÖm x· héi lÞch sö.
d. Chøc n¨ng giao tiÕp.
C©u 65: Chøc n¨ng kh¸i qu¸t ho¸ cña ng«n ng÷ cßn gäi lµ:
a. Chøc n¨ng th«ng b¸o.
b. Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn truyÒn ®¹t vµ n¾m v÷ng kinh nghiÖm x· héi lÞch sö.
c. Chøc n¨ng nhËn thøc.
d. Chøc n¨ng giao tiÕp.
C©u 66: Chøc n¨ng ng«n ng÷ nµo lµ ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh çc chøc n¨ng kh¸c?
a. Chøc n¨ng th«ng b¸o. c. Chøc n¨ng chØ nghÜa.
b. Chøc n¨ng kh¸i qu¸t ho¸. d. Kh«ng cã chøc n¨ng nµo.
C©u 67: Ng«n ng÷ gióp con ngêi nhiÒu nhÊt trong lÜnh vùc:
a. NhËn thøc thÕ giíi. c. Ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi.
b. H×nh thµnh ®îc ý thøc. d. C¶ a, b, c.
C©u 68: Ph¹m trï (hay bé phËn) nµo cña mäi thø tiÕng lµ gièng nhau nhê ®ã çc d©n téc
kh¸c nhau cã thÓ hiÓu ®îc nhau?
a. Tõ vùng. c. Ng÷ ©m.
b. Ng÷ ph¸p. d. L«gic.
C©u 69: Çch hiÓu nµo kh«ng ®óng vÒ ho¹t ®éng lêi nãi?
a. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, thÓ hiÖn ý nhê ng«n ng÷.
b. H×nh thµnh ë tõng ç nh©n.
c. Võa mang tÝnh ç nh©n võa mang tÝnh x· héi.
d. Lµ ph¬ng tiÖn giao tiÕp.
C©u 70: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi lêi nãi bªn ngoµi?
a. Cã tÝnh vËt chÊt (d¹ng vËt chÊt ho¸). c. Cã tÝnh d thõa th«ng tin.
b. TÝnh triÓn khai m¹nh. d. Cã sau lêi nãi bªn trong của ®êi sèng ç thÓ.
C©u 71: Tr×nh tù ®óng cña xuÊt hiÖn lêi nãi bªn ngoµi (theo ph¸t sinh chñng lo¹i vµ ph¸t
sinh ç thÓ) lµ:
a. Đèi tho¹i tríc, ®éc tho¹i sau, lêi nãi viÕt sau cïng.
b. Đèi tho¹i, ®éc tho¹i cïng xuÊt hiÖn, lêi nãi viÕt xuÊt hiÖn sau.
c. C¶ ba lo¹i: lêi nãi ®èi tho¹i, ®éc tho¹i, lêi nãi viÕt cïng h×nh thµnh.
d. Kh«ng ®Æt ra vÊn ®Ò thø tù xuÊt hiÖn (h×nh thµnh) çc lo¹i lêi nãi bªn ngoµi.
C©u 72: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi lêi nãi bªn ngoµi?
a. Lêi nãi híng vµo ngêi kh¸c lµ chñ yÕu.
b. Kh«ng diÔn ra theo quy luËt.
c. §îc tiÕp nhËn bëi ph©n tÝch qua thÞ gi¸c vµ thÝnh gi¸c.
d. Tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc: khÈu ng÷ vµ bót ng÷....
C©u 73: TÝnh ng÷ c¶nh cña lêi nãi ®èi tho¹i ®îc thÓ hiÖn trong t×nh huèng nµo?
a. Hai ngêi ®øng c¹nh c©y m©y (cã nhiÒu gai) nãi chuyÖn, c« g¸i cã m¸i tãc dµi, tãc bÞ
giã cuèn vµo gai m©y, gì m·i kh«ng ®îc, c« buét miÖng "Trêi, râ khæ!"
b. Lêi nãi lµ ph¶n øng trùc tiÕp víi kÝch thÝch kh«ng ng«n ng÷.
21
c. Lêi nãi phô thuéc néi dung lêi nãi tríc ®ã.
d. C¶ b vµ c.
C©u 74: §Æc ®iÓm nµo lµ phï hîp víi lêi nãi ®èi tho¹i?
a. TÝnh rót gän. c. TÝnh tæ chøc cao.
b. TÝnh chñ ®éng. d. Ng«n ng÷ ®îc lùa chän trong s¸ng.
C©u 75: Çch hiÓu nµo kh«ng ®óng vÒ ng«n ng÷ ®éc tho¹i?
a. Lêi nãi híng vµo b¶n th©n. c. TÝnh chñ ®éng, chñ ý râ rµng.
b. TÝnh triÓn khai m¹nh. d. Cã tæ chøc cao.
C©u 76: §iÒu nµo kh«ng ®óng víi lêi nãi viÕt?
a. Mét d¹ng cña lêi nãi ®éc tho¹i. c. TÝnh triÓn khai ho¸ m¹nh.
b. Mang tÝnh vËt chÊt ho¸. d. TÝnh chñ ý, chñ ®éng vµ tÝnh tæ chøc cao.
C©u 77: Lêi nãi t×nh huèng ®îc hiÓu lµ:
a. Giao tiÕp qua t×nh huèng (kh«ng cÇn sö dông ng«n ng÷).
b. Muèn hiÓu néi dung lêi nãi ph¶i g¾n lêi nãi víi t×nh huèng.
c. Muèn hiÓu néi dung lêi nãi ph¶i c¨n cø vµo lêi nãi tríc vµ sau ®ã.
d. Lêi nãi ng÷ c¶nh.
C©u 78: Çch hiÓu nµo kh«ng ®óng víi lêi nãi bªn trong?
a. Cßn gäi lµ lêi nãi thÇm. c. Lµ lêi nãi cho m×nh.
b. Ýt tÝnh vËt chÊt. d. Tån t¹i díi d¹ng c¶m gi¸c vËn ®éng.
C©u 79: §Æc ®iÓm nµo kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm cña lêi nãi bªn trong?
a. TÝnh rót gän cao. c. Cã tríc lêi nãi bªn ngoµi.
b. TÝnh vÞ thÓ (toµn vÞ ng÷). d. Ng÷ nghÜa lµ ý vµ phô thuéc m¹nh vµo t×nh
huèng.
C©u 80: Mét phãng viªn chuyªn viÕt phãng sù trªn çc b¸o, thêng sö dông lo¹i ng«n ng÷ nµo?
a. §èi tho¹i. c. Ng«n ng÷ viÕt.
b. §éc tho¹i. d. Ng«n ng÷ viÕt vµ ng«n ng÷ bªn trong.
C©u 81: HiÖn tîng nµo kh«ng ph¶i lµ sù häc?
a. Mét ch¸u bÐ ®· häc ®îc çch cÇm th×a tù xóc c¬m ¨n.
b. Ngêi c«ng nh©n luyÖn kim (lß cao) ®· häc çch quen víi nhiÖt ®é cao.
c. Mét ngêi häc ®· häc ®îc çch gi¶i ph¬ng tr×nh bËc hai.
d. Mét cô giµ ®· häc ®îc bµi tËp dìng sinh.
C©u 82: Çch hiÓu nµo kh«ng ®óng vÒ sù häc?
a. C¶ ngêi vµ ®éng vËt ®Òu cã sù häc.
b. Mäi sù biÕn ®æi hµnh vi hîp lÝ (cã lîi) ®Òu lµ sù häc.
c. Sù häc bao giê còng cã ®èi tîng cô thÓ.
d. Sù häc g¾n chÆt víi ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh.
C©u 83: §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, néi dung sù häc ë ngêi hiÓu mét çch ®Çy ®ñ lµ:
a. Çc quan hÖ vËt lÝ cña sù vËt, hiÖn tîng.
b. Çc quan hÖ l«gic, quan hÖ chøc n¨ng vµ gi¸ trÞ sù vËt, hiÖn tîng.
c. Çc kÜ n¨ng, kÜ x¶o t¬ng øng çc néi dung trªn.
d. C¶ a, b vµ c.
C©u 84: Néi dung sù häc ë ®éng vËt lµ:
a. Çc quan hÖ vËt lÝ. c. Çc quan hÖ chøc n¨ng.
b. Çc quan hÖ l«gic. d. Çc quan hÖ gi¸ trÞ.
C©u 85: C¶ ngêi vµ ®éng vËt ®Òu cïng sö dông ph¬ng tiÖn ®Ó häc lµ:
a. Gi¸c quan vµ kh¶ n¨ng cña hÖ thÇn kinh. c. C«ng cô, ®å vËt do con ngêi t¹o ra.
b. Ng«n ng÷. d. C¶ a, b, c.
22
C©u 86: B¶n chÊt sù häc ë ®éng vËt lµ:
a. Lµm cho hµnh vi loµi ë ç thÓ thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sèng.
b. C¶i biÕn hµnh vi loµi ®Ó t¹o nªn n¨ng lùc míi.
c. Gièng hoµn toµn víi b¶n chÊt sù häc ë ngêi.
d. C¶ a, b, c.
C©u 87: C¬ chÕ häc tËp ë ngêi lµ:

a. TËp nhiÔm. c. C¬ chÕ lÜnh héi.
b. C¬ chÕ b¾t chíc – luyÖn tËp – cñng cè. d. C¶ b vµ c.
C©u 88: Nguyªn t¾c häc ë ®éng vËt lµ:
a. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng vµ nguyªn t¾c thö – sai.
b. Nguyªn t¾c kÝch thÝch – ph¶n øng.
c. Nguyªn t¾c thö – sai.
d. Nguyªn t¾c kÝch thÝch – ph¶n øng vµ nguyªn t¾c thö – sai.
C©u 89: TÊt c¶ çc nguyªn t¾c häc ë con ngêi lµ:
a. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng vµ nguyªn t¾c thö sai.
c. Nguyªn t¾c kÝch thÝch – ph¶n øng vµ "thö – sai".
d. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng, kÝch thÝch – ph¶n øng, thö – sai.
C©u 90: Nguyªn t¾c häc tËp ®Æc trng ë con ngêi lµ:
a. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng.
c. Nguyªn t¾c thö – sai.
d. C¶ a, b, c.
C©u 91: §Æc ®iÓm nµo kh«ng phï hîp víi häc kh«ng chñ ®Þnh?
a. LÜnh héi tri thøc mét çch tù nhiªn, nhÑ nhµng.
b. Tèn Ýt thêi gian.
c. §a l¹i nh÷ng tri thøc tiÒn khoa häc, h×nh thµnh n¨ng lùc thùc tiÔn bé phËn g¾n víi
c«ng viÖc hµng ngµy.
d. ViÖc häc lu«n g¾n víi nhu cÇu, høng thó cña ç nh©n.
C©u 92: §Æc ®iÓm nµo kh«ng phï hîp víi häc cã chñ ®Þnh?
a. Cßn gäi lµ ho¹t ®éng häc, tiÕn hµnh ho¹t ®éng nµy ph¶i cã ngêi híng dÉn.
b. §èi tîng lµ tri thøc khoa häc vµ kÜ n¨ng, kÜ x¶o t¬ng øng.
c. Lµ ho¹t ®éng ®Æc thï cña con ngêi, ph¬ng thøc duy nhÊt ®Ó con ngêi nhËn thøc thÕ
giíi kh¸ch quan.
d. §îc ®iÒu khiÓn cã ý thøc híng vµo ph¸t triÓn n¨ng lùc ngêi häc.
C©u 93: T×nh huèng nµo lµ häc cã chñ ®Þnh?
a. Qua trß ch¬i ®ãng vai, trÎ mÉu gi¸o ®· "häc" ®îc çc hµnh vi øng xö cña ngêi lín trong
mét vai trß x· héi nµo ®ã.
b. Anh Êy lµ mét ngêi trång vên giái. Qua viÖc lµm vên, anh Êy ®· "häc" ®îc nhiÒu kinh
nghiÖm vÒ ch¨m sãc çc lo¹i c©y ¨n qu¶.
c. Nghe tin anh Êy lµ ngêi trång vên giái cã tiÕng ë vïng nµy, t«i ®· xuèng ®Ó "häc"
nghÒ lµm vên ë anh Êy.
d. C¶ a, b, c.
C©u 94: §Æc ®iÓm nµo lµ u ®iÓm cña häc kh«ng chñ ®Þnh?
a. HiÖu qu¶ kh«ng cao. c. Kh«ng cã nç lùc ý chÝ.
23
b. Tèn nhiÒu thêi gian. d. NhiÒu tri thøc bÞ bá qua (tri thøc kh«ng liªn quan nhu cÇu).
C©u 95: HiÓu biÕt nµo lµ ®óng nhÊt vÒ quan hÖ gi÷a sù häc víi nhËn thøc cña con ng-
êi?
a. Kh«ng cÇn häc, çc kh¶ n¨ng nhËn thøc (c¶m gi¸c, tri gi¸c, t duy, tëng tîng...) sÏ dÇn tù
h×nh thµnh theo løa tuæi.
b. Nhê çc qu¸ tr×nh nhËn thøc cã tríc mµ sù häc ®îc diÔn ra.
c. Ph¶i häc míi h×nh thµnh kh¶ n¨ng nhËn thøc cña con ngêi.
d. Häc vµ nhËn thøc cã quan hÖ biÖn chøng, chóng tù sinh thµnh ra nhau.
C©u 96: Häc kh«ng chñ ®Þnh ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu trong c©u nãi nµo?
a. "Kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn". c. "§i mét ngµy ®µng, häc mét sµng kh«n".
b. "Häc, häc n÷a, häc m·i". d. C¶ a, b, c.
C©u 97: §èi víi sù ph¸t triÓn t©m lÝ, ý thøc cña ç nh©n, sù häc ®ãng vai trß lµ:
a. C¬ së. c. Nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn.
b. Ph¬ng tiÖn. d. C¶ a, b, c.
C©u 98: Sù biÕn ®æi hµnh vi nµo kh«ng liªn quan ®Õn sù häc?
a. BiÕn ®æi v÷ng ch¾c (æn ®Þnh). c. X¶y ra nhê mét ho¹t ®éng x¶y ra tríc ®ã.
b. BiÕn ®æi hîp lÝ (h÷u Ých). d. X¶y ra nhê ph¶n øng sinh häc bÈm sinh cña c¬
thÓ.
C©u 99: Çch hiÓu nµo lµ ®ñ vÒ sù biÕn ®æi hîp lÝ hµnh vi trong sù häc?
a. L«gic. c. Ít thao t¸c thõa.
b. Cã lîi cho c¬ thÓ. d. C¶ a, b, c.
C©u 100: Chia tay Lan råi mµ lêi nãi cña c« nh cßn vang bªn tai t«i "Anh ph¶i gi÷ g×n søc
khoÎ". HiÖn tîng trªn lµ biÓu hiÖn lo¹i trÝ nhí nµo ?
a. TrÝ nhí c¶m xóc. c. TrÝ nhí chñ ®Þnh.
b. TrÝ nhí ng¾n h¹n. d. Kh«ng phô thuéc çc lo¹i trÝ nhí trªn.
C©u 101: Khi 2 c¶m gi¸c cïng lo¹i (n¶y sinh ë cïng 1 c¬ quan ph©n tÝch) t¸c ®éng ®ång
thêi hoÆc nèi tiÕp sÏ lµm thay ®æi ®é nh¹y c¶m cña nhau. HiÖn tîng ®ã ®îc gäi
lµ:
a. Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a çc c¶m gi¸c. c. Sù c¶m øng gi÷a çc c¶m gi¸c.
b. Sù t¬ng ph¶n gi÷a çc c¶m gi¸c. d. Đé nh¹y c¶m cña çc c¶m gi¸c.
C©u 102: Kh¶ n¨ng thay ®æi ®é nh¹y c¶m cña c¶m gi¸c cho phï hîp víi sù thay ®æi cña c-
êng ®é kÝch thÝch lµ quy luËt nµo cña c¶m gi¸c?
a. Quy luËt ngìng c¶m gi¸c. c. Quy luËt vÒ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a çc c¶m gi¸c.
b. Quy luËt thÝch øng. d. Quy luËt c¶m øng.
C©u 103: Khi ta ®i tõ chç s¸ng vµo chç tèi, lóc ®Çu ta kh«ng nh×n thÊy g×, sau míi thÊy
râ. HiÖn tîng nµy lµ do ®é nh¹y c¶m cña c¶m gi¸c nh×n:
a. T¨ng. c. Kh«ng thay ®æi.
b. Gi¶m. d. Lóc ®Çu t¨ng, sau gi¶m.
C©u 104: Kh¶ n¨ng nµo cña tri gi¸c gióp ç nh©n t¹o ra h×nh ¶nh sù vËt, hiÖn tîng theo
nh÷ng cÊu tróc nhÊt ®Þnh?
a. Trän vÑn. c. Tæng hîp.
b. KÕt cÊu. d. TÝnh ý nghÜa.
C©u 105: Cïng xem mét bøc tranh, Lan b¶o trong bøc tranh gièng h×nh mét c« g¸i, cßn An
b¶o kh«ng ph¶i. HiÖn tîng trªn lµ biÓu hiÖn cña quy luËt nµo cña tri gi¸c?
a. TÝnh ®èi tîng. c. TÝnh lùa chän.
b. TÝnh ý nghÜa. d. TÝnh æn ®Þnh.
24
C©u 106: Cã thÓ thay thÕ kh¸i niÖm "t duy", "tëng tîng" b»ng kh¸i niÖm nµo cã néi hµm
réng h¬n?
a. Qu¸ tr×nh nhËn thøc. c. Çc qu¸ tr×nh t©m lÝ.
b. NhËn thøc lÝ tÝnh. d. Ho¹t ®éng nhËn thøc.
C©u 107: T duy ph¶n ¸nh çi g×?
a. Çi míi mµ tríc ®ã ta cha biÕt.
b. Nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ cã tÝnh quy luËt cña sù vËt, hiÖn tîng.
c. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn tîng.
d. C¶ a, b, c.
C©u 108: Sù tham gia cña yÕu tè nµo trong t duy ®· lµm cho t duy cã tÝnh gi¸n tiÕp, kh¸i
qu¸t ?
a. Ng«n ng÷. c. Çc qu¸ tr×nh t©m lÝ kh¸c.
b. NhËn thøc c¶m tÝnh. d. Kinh nghiÖm ®· cã vÒ sù vËt, hiÖn tîng.
C©u 109: ViÖc x¸c ®Þnh ®óng vÊn ®Ò vµ biÓu ®¹t díi d¹ng nhiÖm vô t duy sÏ quyÕt
®Þnh kh©u nµo cña qu¸ tr×nh t duy?
a. Gi¶i quyÕt nhiÖm vô. c. H×nh thµnh liªn tëng.
b. ViÖc h×nh thµnh gi¶ thuyÕt. d. Çc kh©u sau ®ã.
C©u 110: Néi dung bªn trong cña mçi giai ®o¹n trong qu¸ tr×nh t duy ®îc diÔn ra bëi yÕu tè nµo?
a. Sù ph©n tÝch, tæng hîp. c. Hµnh ®éng t duy.
b. Thao t¸c t duy. d. Sù trõu tîng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸.
Ch¬ng 6 T×nh c¶m vµ ý chÝ
C©u 1: T×nh c¶m lµ mét trong sè nh÷ng phÈm chÊt t©m lÝ c¬ b¶n cña nh©n çch, nãi lªn
th¸i ®é cña ç nh©n ®èi víi hiÖn thùc xung quanh. Đúng
C©u 2: Cïng lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµ mang tÝnh chñ thÓ s©u s¾c nªn
t×nh c¶m vµ nhËn thøc lµ hai mÆt thèng nhÊt vµ gièng nhau. Sai
C©u 3: Ph¶n ¸nh c¶m xóc vµ ph¶n ¸nh nhËn thøc gièng nhau vÒ néi dung ph¶n ¸nh nhng
kh¸c nhau vÒ ph¬ng thøc ph¶n ¸nh. Sai
C©u 4: Xóc c¶m võa lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh t×nh c¶m võa lµ ph¬ng tiÖn biÓu hiÖn
t×nh c¶m.
Đúng
C©u 5: Sù kh¸c nhau gi÷a xóc c¶m vµ t×nh c¶m ®îc biÓu hiÖn ë ba mÆt c¬ b¶n: tÝnh æn
®Þnh, tÝnh x· héi vµ c¬ chÕ sinh lÝ thÇn kinh. Đúng
C©u 6: Quy luËt vÒ sù h×nh thµnh cña t×nh c¶m thÓ hiÖn râ nÐt qua c©u ca dao:
“Yªu nhau, yªu c¶ ®êng ®i
GhÐt nhau, ghÐt c¶ t«ng ti hä hµng”. Sai
C©u 7: T×nh c¶m lµ mét thuéc tÝnh t©m lÝ cã tÝnh nhÊt thêi, ®a d¹ng, lu«n ë tr¹ng th¸i
tiÒm tµng vµ chØ cã ë ngêi. Sai
C©u 8: §o¹n trÝch sau thÓ hiÖn râ xóc c¶m cña nh©n vËt: “¤i t×nh ®ång chÝ, trong bíc gian
tru©n míi thÊy nã vÜ ®¹i lµm sao! T«i khãc v× t«i biÕt r»ng cho t«i ¨n çc ®ång chÝ
®· kh¼ng ®Þnh th¸i ®é cña t«i tríc qu©n thï”. (NguyÔn §øc ThuËn – BÊt khuÊt).
Đúng
C©u 9: Xóc ®éng lµ mét d¹ng c¶m xóc cã cêng ®é rÊt m¹nh, x¶y ra trong thêi gian ng¾n,
cã khi chñ thÓ kh«ng lµm chñ ®îc b¶n th©n. Đúng
C©u 10: Say mª lµ møc ®é cao nhÊt trong ®êi sèng t×nh c¶m cña con ngêi. Sai
C©u 11: Trong c«ng t¸c gi¸o dôc, kh«ng thÓ cho r»ng t×nh c¶m võa lµ ®iÒu kiÖn, võa lµ
néi dung vµ ph¬ng tiÖn gi¸o dôc. Sai
25
C©u 12: Mèi QH gi÷a nhËn thøc vµ t×nh c¶m chÝnh lµ sù biÓu hiÖn mèi QH gi÷a çi “lý
vµ t×nh” vèn lµ 2 mÆt cña 1 vÊn ®Ò nh©n sinh quan thèng nhÊt cña con ngêi.
Đúng
C©u 13: T×nh c¶m cÊp thÊp chØ cã ë con vËt v× nã liªn quan ®Õn sù tho¶ m·n hay kh«ng
tho¶ m·n nhu cÇu cña c¬ thÓ. Sai
C©u 14: Ý chÝ lµ mÆt n¨ng ®éng cña ý thøc, thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc hiÖn hµnh ®éng cã
môc ®Ých, cã sù nç lùc kh¾c phôc khã kh¨n. Đúng
C©u 15: Ý chÝ cña con ngêi ®îc h×nh thµnh vµ biÕn ®æi tuú theo nh÷ng ®iÒu kiÖn XH
– lÞch sö vµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt, x· héi. Đúng
C©u 16: Ngêi lu«n lu«n hµnh ®éng ®éc lËp, quyÕt ®o¸n theo ý cña riªng m×nh lµ ngêi cã
ý chÝ. Sai
C©u 17: Trong 1 sè trêng hîp, cã thÓ cã hµnh ®éng ý chÝ víi môc ®Ých kO râ rµng. Sai
C©u 18: BÊt k× 1 hµnh ®éng ý chÝ nµo còng ph¶i tr¶i qua 3 giai ®o¹n: giai ®o¹n chuÈn
bÞ, giai ®o¹n thùc hiÖn, giai ®o¹n ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng. Đúng
C©u 19: Hµnh ®éng tù ®éng ho¸ lµ hµnh ®éng kh«ng cã ý thøc tham gia trùc tiÕp. Đúng
C©u 20: KÜ x¶o vµ thãi quen lµ lo¹i hµnh ®éng tù ®éng ho¸ ®Òu do luyÖn tËp mµ thµnh.
Đúng
C©u 21: Thãi quen lµ hµnh ®éng tù ®éng ho¸ æn ®Þnh cßn kÜ x¶o lµ hµnh ®éng tù
®éng ho¸ lu«n thay ®æi. Đúng
C©u 22: Kỹ x¶o vµ thãi quen lµ 2 møc ®é kh¸c nhau cña hµnh ®éng tù ®éng ho¸. Sai
C©u 23: Hµnh ®éng b¶n n¨ng lµ mét lo¹i hµnh ®éng tù ®éng ho¸. Sai
C©u 24: T×nh c¶m n¶y sinh vµ biÓu hiÖn trong ho¹t ®éng, song t×nh c¶m còng lµ ®éng
lùc th«i thóc con ngêi ho¹t ®éng. Đúng
C©u 25: T×nh c¶m lµ nh÷ng th¸i ®é c¶m xóc cña con ngêi ®èi víi sù vËt, hiÖn tîng cña
hiÖn thùc kh¸ch quan, ph¶n ¸nh ý nghÜa cña chóng trong mèi liªn hÖ víi nhu cÇu
vµ ®éng c¬ cña hä. Đúng
C©u 26: C¶m gi¸c vÒ mµu ®á g©y cho ta mét c¶m xóc r¹o rùc. §ã chÝnh lµ mµu s¾c c¶m
xóc, møc ®é thÊp nhÊt trong çc cung bËc t×nh c¶m cña con ngêi. Đúng
C©u 27: TÝnh môc ®Ých trong hµnh ®éng, tÝnh ®éc lËp, tÝnh quyÕt ®o¸n, tÝnh bÒn
bØ, tÝnh tù chñ lµ nh÷ng phÈm chÊt ý chÝ c¬ b¶n cña nh©n çch. Đúng
C©u 28: Møc ®é biÓu hiÖn cña t×nh c¶m rÊt nhiÒu cung bËc. Tõ mµu s¾c c¶m xóc,
®Õn c¶m xóc, xóc ®éng, t©m tr¹ng vµ cuèi cïng lµ t×nh c¶m. Đúng
C©u 29: Çc lo¹i t×nh c¶m cÊp cao bao gåm nh÷ng t×nh c¶m liªn quan tíi sù tho¶ m·n çc
nhu cÇu cña c¬ thÓ vµ nh÷ng t×nh c¶m ®¹o ®øc, t×nh c¶m thÈm mÜ, t×nh c¶m
ho¹t ®éng vµ t×nh c¶m mang tÝnh chÊt thÕ giíi quan. Sai
C©u 30: Çc kÜ x¶o ®· cã thêng ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh kÜ x¶o míi theo hai
chiÒu híng: tÝch cùc vµ tiªu cùc. Đúng
II. Trắc nghiệm
C©u 1: Sù kh¸c nhau gi÷a ph¶n ¸nh c¶m xóc vµ ph¶n ¸nh nhËn thøc thÓ hiÖn ë:
a. Néi dung ph¶n ¸nh. c. Ph¬ng thøc ph¶n ¸nh.
b. Ph¹m vi ph¶n ¸nh. d. C¶ a, b, c.
C©u 2: §Æc ®iÓm nµo kh«ng ®Æc trng cho t×nh c¶m?
a. Lµ mét thuéc tÝnh t©m lÝ. c. Cã tÝnh nhÊt thêi, ®a d¹ng.
b. ë d¹ng tiÒm tµng. d. ChØ cã ë ngêi.
C©u 3: §Æc ®iÓm ®Æc trng nµo cña t×nh c¶m ®îc thÓ hiÖn qua ®o¹n v¨n sau?
“T«i kh«ng biÕt – 1 thiÕu n÷ viÕt – t«i yªu anh hay lµ c¨m giËn anh. Cã lÏ nh÷ng t×nh
c¶m ®ã trong t«i ®îc hoµ trén 1 çch l¹ thêng. T«i tù ®Æt c©u hái: T¹i sao t«i l¹i yªu
anh?”
26
a. TÝnh ch©n thùc. c. TÝnh æn ®Þnh.
b. TÝnh x· héi. d. TÝnh ®èi cùc.
C©u 4: Møc ®é nµo cña ®êi sèng t×nh c¶m ®îc thÓ hiÖn trong ®o¹n v¨n sau: “MÊy th¸ng
nay Ngoan lu«n tr¨n trë vÒ c©u chuyÖn gi÷a c« vµ Th¶o, nã ®i vµo giÊc ngñ h»ng
®ªm, khiÕn c« chËp chên, lóc tØnh lóc m¬”.
a. T©m tr¹ng. c. Say mª.
b. C¶m xóc. d. Xóc ®éng.
C©u 5: C©u tôc ng÷ “§iÕc kh«ng sî sóng” ph¶n ¸nh tÝnh chÊt nµo cña t×nh c¶m?
a. TÝnh nhËn thøc. c. TÝnh ch©n thùc.
b. TÝnh x· héi. d. TÝnh ®èi cùc.
C©u 6: Nguyªn t¾c sèng “M×nh v× mäi ngêi, mäi ngêi v× m×nh” lµ sù thÓ hiÖn:
a. T×nh c¶m trÝ tuÖ. c. T×nh c¶m ®¹o ®øc.
b. T×nh c¶m thÈm mỹ. d. T×nh c¶m mang tÝnh chÊt thÕ giíi quan.
C©u 7: C©u ca dao sau thÓ hiÖn quy luËt nµo trong ®êi sèng t×nh c¶m?
“Ngät bïi nhí lóc ®¾ng cay, Qua s«ng nhí suèi, cã ngµy nhí ®ªm”.
a. Quy luËt di chuyÓn. c. Quy luËt l©y lan.
b. Quy luËt pha trén. d. Quy luËt t¬ng ph¶n.
C©u 8: Trong çc biÓu hiÖn sau, biÓu hiÖn nµo kh«ng thuéc t×nh c¶m trÝ tuÖ?
a. Ng¹c nhiªn. c. Lßng tin.
b. Sù hoµi nghi. d. Sù kh©m phôc.
C©u 9: Trong çc biÓu hiÖn sau, biÓu hiÖn nµo kh«ng thuéc t×nh c¶m ®¹o ®øc?
a. Sù c«ng t©m. c. Lßng tr¾c Èn.
b. TÝnh kh«i hµi. d. T×nh c¶m tr¸ch nhiÖm.
C©u 10: C¨n cø ®Ó ph©n chia çc møc ®é ®êi sèng t×nh c¶m lµ:
a. Néi dung cña çc thÓ nghiÖm c¶m xóc. c. TÝnh chÊt cña c¶m xóc.
b. H×nh thøc biÓu hiÖn çc thÓ nghiÖm. d. C¶ a, b, c.
C©u 11: ThÓ nghiÖm c¶m xóc nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ t©m tr¹ng?
a. Trèng tr¶i. c. Buån rÇu.
b. §au khæ. d. Lo sî.
C©u 12: Çc phÈm chÊt cña ý chÝ bao gåm:
a. TÝnh môc ®Ých. c. TÝnh quyÕt ®o¸n.
b. TÝnh ®éc lËp. d. C¶ a, b, c.
C©u 13: Gi¸ trÞ ch©n chÝnh cña ý chÝ thÓ hiÖn ë:
a. Néi dung ®¹o ®øc. c. TÝnh ý thøc.
b. Cêng ®é ý chÝ. d. TÝnh tù gi¸c.
C©u 14: §Æc ®iÓm nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm cña hµnh ®éng ý chÝ?
a. Cã môc ®Ých. c. Tù ®éng ho¸.
b. Cã sù kh¾c phôc khã kh¨n. d. Cã sù lùa chän ph¬ng tiÖn, biÖn ph¸p hµnh ®éng.
C©u 15: §o¹n trÝch díi ®©y m« t¶ giai ®o¹n nµo trong hµnh ®éng ý chÝ?
"Trong 1 ®¸m thiÕu niªn tô tËp ë khu s©n tËp thÓ G. Mét thiÕu niªn lín ®ang ®øng
hót thuèc l¸ vµ b¾t ®Çu ch×a thuèc mêi çc em kh¸c, mét sè em kh«ng nãi g×. ThÊy
thÕ, em thiÕu niªn lín nãi: "Sî µ! ThÕ mµ còng ®ßi lµ ®µn «ng", nhiÒu em nghe
vËy cã chiÒu ®¾n ®o, lìng lù."
a. H×nh thµnh môc ®Ých. c. Thùc hiÖn.
b. §Êu tranh ®éng c¬. d. QuyÕt ®Þnh.
C©u 16: Lµ mét hiÖn tîng t©m lÝ, ý chÝ ph¶n ¸nh:
a. B¶n th©n hµnh ®éng. c. Môc ®Ých hµnh ®éng.
b. Ph¬ng thøc hµnh ®éng. d. N¨ng lùc thùc hiÖn.
27
C©u 17: §Æc ®iÓm nµo díi ®©y kh«ng thuéc vÒ kÜ x¶o?
a. Lu«n g¾n víi t×nh huèng cô thÓ. c. Mang tÝnh kØ luËt.
b. §îc ®¸nh gi¸ vÒ mÆt thao t¸c. d. C¶ b, c.
C©u 18: §Æc ®iÓm nµo díi ®©y kh«ng thuéc vÒ thãi quen?
a. BÒn v÷ng, ¨n s©u vµo nÕp sèng. c. Mang tÝnh nhu cÇu nÕp sèng.
b. §îc ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®¹o ®øc. d. Ít g¾n bã víi t×nh huèng.
C©u 19: Nh÷ng ngêi ®· biÕt 1 ngo¹i ng÷ tríc, sau ®ã häc thªm 1 ngo¹i ng÷ kh¸c sÏ tèt h¬n, cã
hiÖu qu¶ h¬n. HiÖn tîng nµy lµ biÓu hiÖn quy luËt nµo cña viÖc h×nh thµnh kÜ
x¶o?
a. Quy luËt vÒ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a çc kÜ x¶o. c. Quy luËt dËp t¾t kÜ x¶o.
b. Quy luËt ®Ønh cao cña ph¬ng ph¸p luyÖn tËp. d. Quy luËt tiÕn bé kh«ng ®ång
®Òu.
C©u 20: §Æc ®iÓm nµo sau ®©y kh«ng thuéc vÒ hµnh ®éng tù ®éng ho¸?
a. §îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn. c. Kh«ng cÇn sù kiÓm so¸t cña ý thøc.
b. Do luyÖn tËp. d. C¶ a, b, c.
C©u 21: PhÈm chÊt ý chÝ cho phÐp con ngêi quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn hµnh ®éng theo
quan ®iÓm vµ niÒm tin cña m×nh lµ:
a. TÝnh tù kiÒm chÕ, tù chñ. c. TÝnh ®éc lËp.
b. TÝnh kiªn cêng. d. TÝnh quyÕt ®o¸n.
C©u 22: T×nh c¶m ®îc h×nh thµnh tõ nh÷ng xóc c¶m cïng lo¹i qua qu¸ tr×nh:
a. Tæng hîp ho¸. c. Kh¸i qu¸t ho¸.
b. Đéng h×nh ho¸. d. C¶ a, b, c.
C©u 23: MÆt thÓ hiÖn tËp trung nhÊt, ®Ëm nÐt nhÊt cña nh©n çch con ngêi lµ:
a. NhËn thøc. c. Ý chÝ.
b. T×nh c¶m. d. Hµnh ®éng.
C©u 24: HiÖn tîng “ghen tu«ng” trong quan hÖ vî chång hay trong t×nh yªu nam n÷ lµ
biÓu hiÖn cña quy luËt:
a. thÝch øng. c. di chuyÓn.
b. pha trén. d. l©y lan.
C©u 25: BiÓu hiÖn nµo díi ®©y kh«ng thuéc vÒ t×nh c¶m thÈm mÜ?
a. Vui nhén. c. Ng¹c nhiªn.
b. Sù mØa mai. d. Yªu thÝch çi ®Ñp.
C©u 26: C©u ca: “Yªu nhau mÊy nói còng trÌo, mÊy s«ng còng léi, mÊy ®Ìo còng qua" lµ
sù thÓ hiÖn vai trß cña t×nh c¶m víi:
a. Hµnh ®éng. c. N¨ng lùc.
b. NhËn thøc. d. C¶ a, b, c.
C©u 27: "§ªm«txten lµ nhµ hïng biÖn cæ Hi L¹p, lóc ®Çu «ng lµ ngêi nãi ngäng, nhng
«ng ®· quyÕt t©m ngËm sái vµo måm vµ ®øng nãi tríc biÓn, nhê vËy, «ng trë
thµnh nhµ hïng biÖn næi tiÕng”. VÝ dô trªn lµ sù thÓ hiÖn:
a. Quan hÖ cña ý chÝ víi nhËn thøc. c. Søc m¹nh cña ý chÝ vµ hiÖn thùc.
b. Quan hÖ cña ý chÝ víi t×nh c¶m. d. C¶ a vµ b.
C©u 28: Néi dung nµo díi ®©y thÓ hiÖn râ vai trß chñ yÕu cña t×nh c¶m?
a. T×nh c¶m lµ ¸nh ®Ìn pha soi ®êng cho hµnh ®éng ç nh©n.
b. T×nh c¶m lµ ®éng lùc thóc ®Èy ç nh©n hµnh ®éng.
c. T×nh c¶m lµ néi dung c¬ b¶n cña nh©n çch.
d. T×nh c¶m lµ çi gèc, lµ cèt lâi cña nh©n çch.
C©u 29: Néi dung nµo díi ®©y kh«ng thuéc cÊu tróc cña hµnh ®éng ý chÝ?
28
a. X¸c ®Þnh môc ®Ých, h×nh thµnh ®éng c¬, lËp kÕ ho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh hµnh
®éng.
b. H×nh thµnh hµnh ®éng vµ ®Þnh híng hµnh ®éng.
c. TriÓn khai çc hµnh ®éng bªn ngoµi vµ hµnh ®éng ý chÝ bªn trong.
d. KiÓm so¸t vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ hµnh ®éng víi môc ®Ých vµ yªu cÇu ®Ò ra. §iÒu
chØnh hµnh ®éng cho phï hîp.
C©u 30: C©u tôc ng÷: “GiËn ç chÐm thít” thÓ hiÖn quy luËt nµo trong ®êi sèng t×nh
c¶m?
a. Quy luËt di chuyÓn. c. Quy luËt l©y lan.
b. Quy luËt pha trén. d. Quy luËt t¬ng ph¶n.
C©u 1: ThÕ nµo lµ sù ph¶n ¸nh? T¹i sao nãi t©m lÝ ngêi lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc
kh¸ch quan vµo n·o th«ng qua chñ thÓ ?
- Ph¶n ¸nh lµ thuéc tÝnh chung cña mäi sù vËt, hiÖn tîng ®ang vËn ®éng. Ph¶n ¸nh lµ
qu¸ tr×nh t¸c ®éng qua l¹i gi÷a hÖ thèng nµy víi hÖ thèng kh¸c. KÕt qu¶ lµ ®Ó l¹i dÊu
vÕt (h×nh ¶nh) t¸c ®éng ë c¶ hÖ thèng t¸c ®éng vµ hÖ thèng chÞu sù t¸c ®éng.
VÝ dô: H2 + O2  H2O
Ph¶n ¸nh diÔn ra tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. Cã çc h×nh thøc ph¶n ¸nh sau:
+ Ph¶n ¸nh c¬, vËt lÝ, ho¸ häc.
+ Ph¶n ¸nh sinh häc.
+ Ph¶n ¸nh x· héi, trong ®ã cã ph¶n ¸nh t©m lÝ.
- Ph¶n ¸nh t©m lÝ lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµo n·o ngêi th«ng qua chñ thÓ:
HiÖn thùc kh¸ch quan t¸c ®éng vµo hÖ thÇn kinh, n·o ngêi (tæ chøc cao nhÊt cña vËt
chÊt) t¹o çc dÊu vÕt, díi d¹ng çc qu¸ tr×nh sinh lÝ, sinh ho¸ trong hÖ thÇn kinh vµ n·o
bé. §ã chÝnh lµ h×nh ¶nh tinh thÇn, t©m lÝ.
VÝ dô: H×nh ¶nh cña b«ng hoa, h×nh ¶nh cña b¶n nh¹c, bµi h¸t trong n·o ngêi.
- Ph¶n ¸nh t©m lÝ lµ ph¶n ¸nh ®Æc biÖt:
+ H×nh ¶nh t©m lÝ mang tÝnh sinh ®éng, s¸ng t¹o. H×nh ¶nh vÒ mét b«ng hoa trong
n·o ngêi kh¸c xa vÒ chÊt so víi h×nh ¶nh b«ng hoa ®ã ë trong g¬ng.
+ H×nh ¶nh t©m lÝ mang tÝnh chñ thÓ, mang ®Ëm mµu s¾c ç nh©n. TÝnh chñ thÓ
cña h×nh ¶nh t©m lÝ thÓ hiÖn ë chç:
 Cïng nhËn sù t¸c ®éng cña hiÖn thùc kh¸ch quan nhng ë nh÷ng chñ thÓ kh¸c nhau
sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh ¶nh t©m lÝ kh¸c nhau.
29
 Cïng mét chñ thÓ nhng vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng ph¶n ¸nh t©m
lÝ kh¸c nhau ®èi víi cïng mét sù vËt, hiÖn tîng.
 ChÝnh chñ thÓ mang h×nh ¶nh t©m lÝ lµ ngêi c¶m nhËn, c¶m nghiÖm vµ thÓ
hiÖn nã râ nhÊt.
 Th«ng qua çc møc ®é s¾c th¸i t©m lÝ kh¸c nhau mµ chñ thÓ tá th¸i ®é kh¸c nhau
®èi víi hiÖn thùc.
- KÕt luËn s ph¹m:
+ Khi nghiªn cøu vµ h×nh thµnh c¶i t¹o t©m lÝ con ngêi ph¶i nghiªn cøu hoµn c¶nh
trong ®ã con ngêi sèng vµ ho¹t ®éng.
+ T©m lÝ ngêi mang tÝnh chñ thÓ, v× vËy trong d¹y häc, gi¸o dôc còng nh trong quan
hÖ øng xö ph¶i chó ý nguyªn t¾c s¸t ®èi tîng.
+ BiÕt gi÷ g×n, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ cho sù ph¸t triÓn khoÎ m¹nh cña bé n·o...
C©u 2: Ph©n tÝch b¶n chÊt x· héi – lÞch sö cña hiÖn tîng t©m lÝ ngêi.
- T©m lÝ ngêi cã nguån gèc lµ thÕ giíi kh¸ch quan (thÕ giíi tù nhiªn vµ x· héi) trong ®ã
nguån gèc x· héi lµ çi quyÕt ®Þnh.
- ThÕ giíi tù nhiªn bao gåm çc sù vËt, hiÖn tîng cã s½n trong thiªn nhiªn vµ çc ®èi t-
îng do loµi ngêi s¸ng t¹o ra. ThÕ giíi tù nhiªn nµy còng ®îc x· héi ho¸, ch¼ng h¹n çc
danh lam th¾ng c¶nh, çc vïng ®Êt linh thiªng.
- PhÇn x· héi bao gåm çc quan hÖ x· héi nh: quan hÖ kinh tÕ, quan hÖ ®¹o ®øc, ph¸p
quyÒn, çc mèi quan hÖ ngêi – ngêi... Çc mèi quan hÖ nµy quyÕt ®Þnh b¶n chÊt t©m
lý con ngêi.
- Con ngêi tho¸t li khái çc mèi quan hÖ x· héi sÏ kh«ng cã ®îc t©m lÝ ngêi.
- Con ngêi võa lµ thùc thÓ tù nhiªn, võa lµ thùc thÓ x· héi nhng phÇn tù nhiªn trong con
ngêi (®Æc ®iÓm c¬ thÓ, hÖ thÇn kinh, gi¸c quan) còng ®· ®îc x· héi ho¸ ë møc cao
nhÊt. Do ®ã t©m lÝ ngêi lµ s¶n phÈm cña ho¹t ®éng vµ giao tiÕp cña con ngêi víi t
çch lµ chñ thÓ cña x· héi vµ nã mang ®Çy ®ñ dÊu Ên x· héi lÞch sö cña con ngêi.
- T©m lÝ cña mçi ç nh©n lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lÜnh héi, tiÕp thu vèn kinh
nghiÖm x· héi, nÒn v¨n ho¸ x· héi th«ng qua ho¹t ®éng vµ giao tiÕp. Th«ng qua ho¹t
®éng vµ giao tiÕp, con ngêi cã thÓ chuyÓn çc hiÖn tîng t©m lÝ ç nh©n vµo çc s¶n
phÈm vËt chÊt hoÆc tinh thÇn vµ çc mèi quan hÖ. Ngîc l¹i, khi tiÕp xóc víi nÒn v¨n
ho¸ x· héi, ë mçi ç nh©n sÏ n¶y sinh, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m
lÝ cña b¶n th©n m×nh.
C©u 3: Nªu vµ ph©n tÝch çc chøc n¨ng t©m lÝ cña ç nh©n trong ®êi sèng.
30
HiÖn thùc kh¸ch quan quyÕt ®Þnh t©m lÝ con ngêi, ngîc l¹i chÝnh t©m lÝ con ngêi l¹i
t¸c ®éng trë l¹i hiÖn thùc kh¸ch quan th«ng qua ho¹t ®éng. Mçi ho¹t ®éng Êy l¹i do t©m
lÝ ngêi ®iÒu khiÓn, sù ®iÒu khiÓn nµy thÓ hiÖn çc chøc n¨ng cña t©m lÝ, chóng gåm
cã:
- T©m lÝ cã chøc n¨ng chung lµ ®Þnh híng cho ho¹t ®éng th«ng qua vai trß cña ®éng
c¬, môc ®Ých cña ho¹t ®éng.
- T©m lÝ lµ ®éng lùc thóc ®Èy con ngêi ho¹t ®éng, kh¾c phôc khã kh¨n ®Ó ®¹t ®îc
môc ®Ých ®Ò ra.
- T©m lÝ ®iÒu khiÓn, kiÓm tra qu¸ tr×nh ho¹t ®éng b»ng ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, ph-
¬ng ph¸p... lµm cho ho¹t ®éng cña con ngêi trë nªn cã ý thøc vµ ®¹t hiÖu qu¶.
- T©m lÝ gióp con ngêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cho phï hîp víi môc tiªu ®· x¸c ®Þnh
còng nh phï hîp ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh thùc tÕ cho phÐp.
Nhê cã çc chøc n¨ng trªn mµ t©m lÝ gióp con ngêi kO chØ thÝch øng víi hoµn c¶nh
kh¸ch quan mµ cßn nhËn thøc, c¶i t¹o, s¸ng t¹o ra thÕ giíi vµ s¸ng t¹o ra chÝnh b¶n th©n
m×nh.
Nhê cã chøc n¨ng nµy mµ nh©n tè t©m lÝ gi÷ vai trß c¬ b¶n, cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong
ho¹t ®éng cña con ngêi.
C©u 4: T¹i sao nãi chó ý sau chñ ®Þnh lµ lo¹i chó ý cã hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi ho¹t
®éng nhËn thøc cña con ngêi?
- Chó ý sau chñ ®Þnh lµ lo¹i chó ý vèn lµ chó ý cã chñ ®Þnh, nhng sau ®ã do høng thó
víi ho¹t ®éng mµ chñ thÓ kh«ng cÇn nç lùc ý chÝ vÉn tËp trung vµo ®èi tîng ho¹t
®éng.
- XuÊt ph¸t lµ chó ý cã chñ ®Þnh, lo¹i chó ý cã môc ®Ých ®Þnh tríc vµ cã sù nç lùc cè
g¾ng cña b¶n th©n. V× vËy nã kh«ng phô thuéc vµo çc ®Æc ®iÓm cña kÝch thÝch:
+ §é míi lµ cña vËt kÝch thÝch.
+ Cêng ®é kÝch thÝch.
+ Sù tr¸i ngîc gi÷a vËt kÝch thÝch vµ bèi c¶nh...
- Lo¹i chó ý nµy kh«ng ®ßi hái sù sù c¨ng th¼ng cña ý chÝ, l«i cuèn con ngêi vµo néi
dung vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng tíi møc kho¸i c¶m, ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cña chó ý. V×
vËy ®©y lµ lo¹i chó ý cã hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ngêi.
C©u 5: Cã bao nhiªu çch ph©n lo¹i hiÖn tîng t©m lÝ ngêi? H·y ph©n tÝch çch ph©n lo¹i
hiÖn tîng t©m lÝ theo thêi gian tån t¹i vµ vÞ trÝ t¬ng ®èi cña chóng trong nh©n çch.
Cã nh÷ng çch ph©n lo¹i hiÖn tîng t©m lÝ sau:
- Ph©n chia thµnh hiÖn tîng t©m lÝ ç nh©n vµ hiÖn tîng t©m lÝ x· héi.
- Ph©n chia thµnh hiÖn tîng t©m lÝ sèng ®éng vµ hiÖn tîng t©m lÝ tiÒm tµng.
- Ph©n chia thµnh hiÖn tîng t©m lÝ cã ý thøc vµ hiÖn tîng t©m lÝ cha ®îc ý thøc.
- Ph©n chia thµnh çc qu¸ tr×nh, çc tr¹ng th¸i, çc thuéc tÝnh t©m lÝ. §©y lµ çch
ph©n chia dùa vµo thêi gian tån t¹i vµ vÞ trÝ t¬ng ®èi cña hiÖn tîng t©m lÝ trong
nh©n çch:
+ Çc qu¸ tr×nh t©m lÝ lµ hiÖn tîng t©m lÝ diÔn ra trong thêi gian t¬ng ®èi ng¾n,
cã më ®Çu, diÔn biÕn vµ kÕt thóc t¬ng ®èi râ rµng. Cã ba lo¹i qu¸ tr×nh t©m lÝ:
_ Qu¸ tr×nh nhËn thøc: c¶m gi¸c, tri gi¸c, t duy, tëng tîng...
_ Qu¸ tr×nh c¶m xóc: sù dÔ chÞu, khã chÞu, a thÝch, ghÐt bá, yªu th¬ng, c¨m giËn...
_ Qu¸ tr×nh ý chÝ: vÖc x¸c ®Þnh môc ®Ých, ®Êu tranh t tëng, huy ®éng søc
m¹nh...
31
+ Çc tr¹ng th¸i t©m lÝ lµ hiÖn tîng t©m lÝ diÔn ra trong thêi gian t¬ng ®èi dµi, th-
êng Ýt biÕn ®éng nhng l¹i chi phèi mét çch c¨n b¶n çc qu¸ tr×nh t©m lÝ ®i kÌm
víi nã.
VÝ dô: Sù chó ý, t©m tr¹ng vui vÎ, tr¹ng th¸i nghi ngê...
+ Çc thuéc tÝnh t©m lÝ lµ hiÖn tîng t©m lÝ t¬ng ®èi æn ®Þnh, khã h×nh thµnh vµ
khã mÊt ®i, t¹o thµnh nÐt riªng cña nh©n çch, chi phèi çc qu¸ tr×nh vµ tr¹ng th¸i
t©m lÝ cña ç nh©n. Cã çc thuéc tÝnh t©m lÝ ®¬n gi¶n nh t×nh c¶m, ý chÝ vµ
çc thuéc tÝnh t©m lÝ phøc hîp nh xu híng, tÝnh çch, n¨ng lùc...
C©u 6: Nªu cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña vá n·o ngêi.
Kh¸i niÖm chung: Vá n·o ë vÞ trÝ cao nhÊt cña n·o bé, ra ®êi muén nhÊt trong qu¸ tr×nh
lÞch sö ph¸t triÓn cña vËt chÊt vµ lµ tæ chøc vËt chÊt cao nhÊt, tinh vi nhÊt, phøc t¹p
nhÊt.
– CÊu t¹o :
+ 6 líp tÕ bµo cßn goÞ lµ n¬ron, dµy tõ 2 - 5mm. Vâ n·o cã S  2200cm2, 14 - 17 tØ
n¬ron, P  1400 gam.
+ Trªn vá gåm 4 thuú lín (4 miÒn) do 3 r·nh t¹o ra:
* Thuú tr¸n cßn gäi lµ miÒn vËn ®éng.
* Thuú ®Ønh cßn gäi lµ miÒn xóc gi¸c.
* Thuú chÈm cßn gäi lµ miÒn thÞ gi¸c.
* Thuú th¸i d¬ng cßn gäi lµ miÒn thÝnh gi¸c.
+ N»m ë çc thuú trªn cña vá n·o cã kho¶ng 50 vïng, mçi vïng cã nhiÖm vô nhËn kÝch
thÝch vµ ®iÒu khiÓn tõng bé phËn c¬ thÓ.
+ Ngoµi ra cßn miÒn trung gian, chiÕm kho¶ng 1/2 diÖn tÝch vá b¸n cÇu, miÒn nµy n»m
gi÷a thuú ®Ønh, chÈm vµ th¸i d¬ng, cã nhiÖm vô ®iÒu khiÓn vËn ®éng vµ thô c¶m.
+ Vá n·o cïng víi h¹ch díi vá, t¹o thµnh b¸n cÇu ®¹i n·o. Cã hai b¸n cÇu ®¹i n·o: ph¶i vµ
tr¸i. Hai b¸n cÇu ®¹i n·o ®îc ng¨n çch theo mét khe ch¹y däc tõ tr¸n ®Õn g¸y vµ khe ®îc
khÐp kÝn nhê thÓ trai.
– NhiÖm vô (chøc n¨ng chung) cña vá n·o lµ: ®iÒu hoµ, phèi hîp çc ho¹t ®éng cña c¬
quan néi t¹ng vµ ®¶m b¶o sù c©n b»ng cña c¬ thÓ vµ m«i trêng.
* KÕt luËn s ph¹m: B¶o vÖ hÖ thÇn kinh trung ¬ng trong qu¸ tr×nh tham gia lao ®éng,
häc tËp, vui ch¬i.
C©u 7: ThÕ nµo lµ ph¶n x¹? H·y m« t¶ mét cung ph¶n x¹.
- Ph¶n x¹ lµ ph¶n øng tÊt yÕu, hîp quy luËt cña c¬ thÓ ®èi víi kÝch thÝch bªn ngoµi,
ph¶n øng thùc hiÖn nhê ho¹t ®éng cña hÖ thèng thÇn kinh.
- M« t¶ mét cung ph¶n x¹:
+ Kh¸i niÖm cung ph¶n x¹: Chuçi tÕ bµo thÇn kinh thùc hiÖn mét ph¶n x¹.
+ CÊu t¹o cung ph¶n x¹ gåm ba phÇn:
* PhÇn tiÕp nhËn t¸c ®éng: NhËn kÝch thÝch tõ bªn ngoµi, biÕn kÝch thÝch ë d¹ng
c¬ n¨ng, nhiÖt n¨ng… thµnh xung ®éng thÇn kinh vµ truyÒn xung ®éng thÇn kinh
vµo hÖ thÇn kinh trung ¬ng.
32
* PhÇn trung t©m: §ã lµ n·o, tiÕp nhËn nh÷ng xung ®éng thÇn kinh tõ ngoµi vµo
qua phÇn díi vá vµ qu¸ tr×nh hng phÊn, øc chÕ x¶y ra trong n·o ®Ó xö lÝ th«ng
tin, trªn c¬ së ®ã xuÊt hiÖn çc hiÖn tîng t©m lÝ c¶m gi¸c, tri gi¸c, t duy t×nh
c¶m…
* PhÇn dÉn ra: nhËn xung ®éng thÇn kinh tõ trung t©m truyÒn ®Õn çc c¬ çc
tuyÕn.
C©u 8: ThÕ nµo lµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn? Ph©n tÝch çc ®Æc ®iÓm cña ph¶n x¹ cã
®iÒu kiÖn.
- Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn lµ ph¶n x¹ tù t¹o trong ®êi sèng cña tõng ç thÓ ®Ó ®¸p øng víi
m«i trêng lu«n thay ®æi, lµ c¬ së cña ho¹t ®éng t©m lÝ.
- §Æc ®iÓm cña ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn:
+ Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn lµ ph¶n x¹ tù t¹o trong ®êi sèng ç thÓ. Míi sinh ra ®éng vËt
bËc cao vµ ngêi cha cã ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn, ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn ®îc thµnh lËp
trong qu¸ tr×nh sèng vµ ho¹t ®éng cña ç thÓ.
+ Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn ®îc thùc hiÖn trªn vá n·o. Cã vá n·o ho¹t ®éng b×nh thêng míi
cã ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn.
+ Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn thµnh lËp víi kÝch thÝch bÊt k×. ë ngêi, tiÕng nãi lµ mét lo¹i
kÝch thÝch ®Æc biÖt cã thÓ thµnh lËp bÊt cø ph¶n x¹ nµo.
+ Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn b¸o hiÖu gi¸n tiÕp kÝch thÝch k O ®iÒu kiÖn sÏ t¸c ®éng vµo
c¬ thÓ.
+ Kh«ng ph¶i lóc nµo ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn còng xuÊt hiÖn, mµ cã lóc t¹m thêi ngõng
trÖ hoÆc bÞ k×m h·m kO ho¹t ®éng. HiÖn tîng ®ã ®îc gäi lµ øc chÕ ph¶n x¹ cã ®iÒu
kiÖn.
-KÕt luËn: Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn lµ ph¶n x¹ tù t¹o trong ®êi sèng ç thÓ, sù xuÊt hiÖn
cña chóng ®¸p øng kÞp thêi vµ phï hîp víi nh÷ng thay ®æi cña m«i trêng xung quanh,
gióp ç thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn b×nh thêng. TÊt c¶ çc hiÖn tîng t©m lÝ cÊp cao ë ngêi
®Òu cã c¬ së sinh lÝ lµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn.
KÕt luËn s ph¹m:
+ CÇn chó ý kiªn tr× h×nh thµnh çc ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cã ý nghÜa tÝch cùc.
+ Ức chÕ ®i ®Õn lo¹i bá nh÷ng ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn mang ý nghÜa tiªu cùc.
C©u 9 : Giao tiÕp lµ g×? Nªu chøc n¨ng cña giao tiÕp.
– Giao tiÕp lµ sù tiÕp xóc gi÷a ngêi vµ ngêi, th«ng qua ®ã con ngêi trao ®æi víi nhau vÒ
th«ng tin, vÒ c¶m xóc, tri gi¸c lÉn nhau, ¶nh hëng t¸c ®éng qua l¹i víi nhau.
Nãi kh¸c ®i, giao tiÕp x¸c lËp vµ vËn hµnh çc quan hÖ ngêi – ngêi, hiÖn thùc ho¸ çc
quan hÖ x· héi gi÷a chñ thÓ nµy víi chñ thÓ kh¸c.
– Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi con ngêi cã thÓ x¶y ra çc h×nh thøc kh¸c nhau:
+ Giao tiÕp gi÷a ç nh©n víi ç nh©n.
+ Giao tiÕp gi÷a ç nh©n víi nhãm.
+ Giao tiÕp gi÷a nhãm víi nhãm, gi÷a nhãm víi céng ®ång...
– Çc chøc n¨ng cña giao tiÕp:
+ Chøc n¨ng th«ng tin: Qua giao tiÕp con ngêi truyÒn ®¹t tri thøc, kinh nghiÖm cho nhau.
+ Chøc n¨ng c¶m xóc: Giao tiÕp lµ 1 trong nh÷ng con ®êng h×nh thµnh t×nh c¶m cña con ngêi.
+ Chøc n¨ng nhËn thøc lÉn nhau vµ ®¸nh gi¸ lÉn nhau.
+ Chøc n¨ng ®iÒu chØnh hµnh vi.
+ Chøc n¨ng phèi hîp ho¹t ®éng.
C©u 10: Ph©n tÝch çc quy luËt ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp cao. Rót ra kÕt luËn s ph¹m cÇn
thiÕt.
33
Sù n¶y sinh, diÔn biÕn vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a hai qu¸ tr×nh thÇn kinh c¬ b¶n
lµ hng phÊn vµ øc chÕ diÔn ra theo çc quy luËt x¸c ®Þnh, ®îc gäi lµ çc quy luËt ho¹t
®éng thÇn kinh cÊp cao, chóng gåm cã:
1. Quy luËt ho¹t ®éng theo hÖ thèng:
– Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, çc vïng trªn vá n·o ph¶i phèi hîp víi nhau ®Ó tiÕp nhËn çc
kÝch thÝch t¸c ®éng, ®Ó tiÕn hµnh xö lÝ th«ng tin ®ã. Trong khi xö lÝ th«ng tin, vá n·o
cã kh¶ n¨ng tËp hîp çc kÝch thÝch thµnh nhãm, thµnh d¹ng, lo¹i ... thµnh mét thÓ hoµn
chØnh, gäi lµ ho¹t ®éng theo hÖ thèng cña b¸n cÇu ®¹i n·o.
– Trong cuéc sèng ç nh©n, tríc nh÷ng ®iÒu kiÖn quen thuéc, æn ®Þnh th× çc kÝch
thÝch t¸c ®éng nèi tiÕp nhau theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh vµ trong n·o h×nh thµnh mét hÖ
thèng ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¶n øng tr¶ lêi theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh. HiÖn t îng
nµy gäi lµ ®Þnh h×nh ®éng lùc, gäi t¾t lµ ®éng h×nh.
– §éng h×nh lµ c¬ së sinh lÝ, thÇn kinh cña çc kÜ x¶o, thãi quen, nã cã thÓ bÞ xo¸ bá
hoÆc x©y dùng míi (trong trêng hîp ç thÓ r¬i vµo ®iÒu kiÖn sèng míi).
* KÕt luËn s ph¹m: VËn dông quy luËt nµy ®Ó h×nh thµnh nh÷ng thãi quen tèt trong häc
tËp, nh: dËy sím --> tËp thÓ dôc (hoÆc häc bµi)--> vÖ sinh ç nh©n--> ¨n s¸ng --> ®i häc.
2. Quy luËt lan to¶ vµ tËp trung:
– BiÓu hiÖn: Hng phÊn hay øc chÕ n¶y sinh ë mét ®iÓm trong hÖ thÇn kinh, tõ ®ã lan
sang çc ®iÓm kh¸c cña hÖ thÇn kinh. §ã lµ hng phÊn vµ øc chÕ lan to¶. Sau ®ã hai qu¸
tr×nh thÇn kinh nµy l¹i tËp trung vÒ ®iÓm ban ®Çu. §ã lµ hng phÊn vµ øc chÕ tËp trung.
* KÕt luËn s ph¹m
+ VËn dông qu¸ tr×nh hng phÊn lan to¶ ®Ó x©y dùng nh÷ng ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cho
häc sinh, trong d¹y häc cã thÓ kh¬i gîi vèn sèng cña häc sinh phôc vô cho d¹y tri thøc míi...
+ Duy tr× tr¹ng th¸i hng phÊn tËp trung trong qu¸ tr×nh gi¸o viªn gi¶ng bµi.
+ Gi¸o viªn khÐo lÐo t¹o ra nh÷ng kÝch thÝch t¬ng øng ®Ó t¹o ra qu¸ tr×nh hng phÊn
hoÆc øc chÕ theo quy luËt lan to¶ vµ tËp trung trong suèt qu¸ tr×nh bµi gi¶ng. VÝ dô:
§Çu giê häc cÇn t¹o ra kÝch thÝch b»ng ng«n ng÷ ®Ó häc sinh chó ý vµo th«ng b¸o cña
gi¸o viªn.
3. Quy luËt c¶m øng qua l¹i
– C¶m øng lµ sù g©y ra tr¹ng th¸i ®èi lËp cña mét qu¸ tr×nh hng phÊn hay øc chÕ.
– BiÓu hiÖn:
+ C¶m øng qua l¹i ®ång thêi (gi÷a nhiÒu trung khu) lµ hng phÊn ë ®iÓm nµy g©y ra øc
chÕ ë ®iÓm kia hay ngîc l¹i.
+ C¶m øng qua l¹i tiÕp diÔn (trong mét trung khu) lµ hng phÊn ë trong mét ®iÓm chuyÓn
sang øc chÕ ë chÝnh ®iÓm ®ã hay ngîc l¹i.
+ C¶m øng d¬ng tÝnh lµ hiÖn tîng hng phÊn lµm cho øc chÕ s©u h¬n hay ngîc l¹i øc chÕ
lµm hng phÊn m¹nh h¬n.
+ C¶m øng ©m tÝnh lµ khi hng phÊn g©y ra øc chÕ, øc chÕ lµm gi¶m hng phÊn, hng
phÊn lµm gi¶m øc chÕ.
– KÕt luËn s ph¹m: CÇn t¹o ra nh÷ng c¶m øng d¬ng tÝnh trong qu¸ tr×nh d¹y häc, t¹o ra h-
ng phÊn m¹nh mÏ trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, qua ®ã øc chÕ tr¹ng th¸i mÖt mái, kÐm tËp
trung chó ý.
4. Quy luËt phô thuéc vµo cêng ®é kÝch thÝch
BiÓu hiÖn: §é lín cña ph¶n øng tØ lÖ thuËn víi cêng ®é cña kÝch thÝch t¸c ®éng trong
ph¹m vi con ngêi cã thÓ ph¶n øng l¹i ®îc.
34
C©u 11: Ho¹t ®éng lµ g×? Ph©n tÝch çc ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng trong t©m lÝ häc.
– Ho¹t ®éng lµ mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ngêi (chñ thÓ) vµ thÕ giíi (kh¸ch
thÓ) ®Ó t¹o ra s¶n phÈm c¶ vÒ phÝa thÕ giíi vµ vÒ phÝa con ngêi.
Trong mèi quan hÖ ®ã, cã hai qu¸ tr×nh diÔn ra ®ång thêi vµ bæ sung cho nhau, thèng
nhÊt víi nhau:
– Qu¸ tr×nh thø nhÊt lµ qu¸ tr×nh ®èi tîng ho¸, trong ®ã chñ thÓ chuyÓn n¨ng lùc cña
m×nh thµnh s¶n phÈm cña ho¹t ®éng. Nãi çch kh¸c, t©m lÝ ngêi ®îc kh¸ch quan ho¸
trong qu¸ tr×nh lµm ra s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh nµy cßn ®îc gäi lµ qu¸ tr×nh xuÊt t©m.
– Qu¸ tr×nh thø hai lµ qu¸ tr×nh chñ thÓ ho¸, trong ®ã chñ thÓ chuyÓn tõ phÝa kh¸ch thÓ
vµo b¶n th©n m×nh nh÷ng quy luËt, b¶n chÊt cña thÕ giíi ®Ó t¹o ra t©m lÝ, ý thøc, nh©n
çch b»ng çch chiÕm lÜnh thÕ giíi. Qu¸ tr×nh nµy cßn gäi lµ qu¸ tr×nh nhËp t©m.
Ho¹t ®éng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
– Ho¹t ®éng bao giê còng cã ®èi tîng.
§èi tîng cña ho¹t ®éng lµ çi con ngêi cÇn lµm ra, cÇn chiÕm lÜnh.
– Ho¹t ®éng bao giê còng cã chñ thÓ. Ho¹t ®éng do chñ thÓ thùc hiÖn, chñ thÓ ho¹t ®éng
cã thÓ lµ mét hoÆc nhiÒu ngêi.
– Ho¹t ®éng bao giê còng cã tÝnh môc ®Ých: môc ®Ých cña ho¹t ®éng lµ lµm biÕn ®æi
thÕ giíi (kh¸ch thÓ) vµ biÕn ®æi b¶n th©n chñ thÓ.
– Ho¹t ®éng vËn hµnh theo nguyªn t¾c gi¸n tiÕp. Con ngêi gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn kh¸ch
thÓ qua h×nh ¶nh t©m lÝ ë trong ®Çu, qua viÖc sö dông c«ng cô lao ®éng vµ ph¬ng tiÖn
ng«n ng÷. Nãi çch kh¸c, h×nh ¶nh t©m lÝ ë trong ®Çu chñ thÓ, c«ng cô lao ®éng, ng«n
ng÷ gi÷ chøc n¨ng lµm trung gian gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ t¹o ra tÝnh gi¸n tiÕp cña ho¹t
®éng.
C©u 12: Ph©n tÝch kh¸i niÖm ho¹t ®éng chñ ®¹o. Nªu çc ho¹t ®éng chñ ®¹o cña çc
thêi k× ph¸t triÓn t©m lÝ theo ph¬ng diÖn ç thÓ.
– Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng mµ sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ®ã quy ®Þnh nh÷ng
biÕn ®æi chñ yÕu nhÊt trong çc qu¸ tr×nh t©m lÝ vµ trong çc ®Æc ®iÓm t©m lÝ cña
nh©n çch trÎ em ë mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh.
– Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng cã t¸c dông quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù h×nh thµnh
nh÷ng nÐt t©m lÝ c¨n b¶n vµ ®Æc trng cho giai ®o¹n hoÆc thêi k× løa tuæi, ®ång thêi
quy ®Þnh tÝnh chÊt cña çc ho¹t ®éng kh¸c trong cïng giai ®o¹n.
– Ho¹t ®éng chñ ®¹o cã çc ®Æc ®iÓm sau:
– Lµ ho¹t ®éng ®Çu tiªn trong ®êi sèng ç thÓ ®îc n¶y sinh, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.
+ Khi ®· n¶y sinh, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th× kh«ng tù thñ tiªu mµ tiÕp tôc tån t¹i m·i.
+ Ho¹t ®éng chñ ®¹o sÏ mang l¹i thµnh tùu míi cho mét løa tuæi.
DÊu hiÖu c¬ b¶n nhÊt ®Ó xem xÐt 1 ho¹t ®éng cã ph¶i lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o hay kO chÝnh
lµ xem xÐt ho¹t ®éng ®ã cã vai trß chñ yÕu g©y ra sù thay ®æi vÒ t©m lÝ trong giai ®o¹n
®ã kh«ng?
VÝ dô: Ho¹t ®éng häc ë tuæi TiÓu häc lµ ho¹t ®éng chñ ®¹o, ho¹t ®éng nµy cã vai trß
®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh hÖ thèng tri thøc, ph¬ng ph¸p lÜnh héi tri
thøc, sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ...
Ho¹t ®éng chñ ®¹o theo çc giai ®o¹n løa tuæi:
Giai ®o¹n s¬ sinh (0 – 12 th¸ng): Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng giao lu c¶m xóc trùc
tiÕp víi ngêi lín vµ tríc hÕt lµ víi mÑ.
Giai ®o¹n Êu nhi hay tuæi vên trÎ (1 – 3 tuæi): Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng víi ®å vËt,
®èi tîng do loµi ngêi t¹o ra.
35
Giai ®o¹n tuæi mÉu gi¸o (3 – 6 tuæi): Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng trß ch¬i s¾m vai
theo chñ ®Ò.
Giai ®o¹n tuæi häc sinh TiÓu häc: Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng häc tËp.
Giai ®o¹n tuæi thiÕu niªn, häc sinh Trung häc c¬ së: Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng häc tËp.
Giai ®o¹n tuæi thanh niªn: Ho¹t ®éng chñ ®¹o lµ ho¹t ®éng häc tËp vµ ho¹t ®éng x· héi.
C©u 13: V× sao nãi ý thøc lµ h×nh thøc ph¶n ¸nh t©m lÝ cao nhÊt chØ cã ë ngêi?
– Ý thøc lµ h×nh thøc ph¶n ¸nh t©m lÝ cao nhÊt chØ cã ë ngêi, lµ sù ph¶n ¸nh b»ng ng«n
ng÷ nh÷ng g× con ngêi ®· tiÕp thu ®îc trong qu¸ tr×nh QH qua l¹i víi thÕ giíi kh¸ch quan.
Cã thÓ vÝ ý thøc nh “cÆp m¾t thø hai” soi vµo kÕt qu¶ (h×nh ¶nh t©m lÝ) do “cÆp
m¾t thø nhÊt” (c¶m gi¸c, tri gi¸c, t duy...) mang l¹i.
CÊu tróc cña ý thøc: gåm 3 thµnh phÇn.
a. MÆt nhËn thøc:
NhËn thøc c¶m tÝnh mang l¹i nh÷ng tµi liÖu ®Çu tiªn cho ý thøc.
NhËn thøc lÝ tÝnh mang l¹i nh÷ng h×nh ¶nh kh¸i qu¸t b¶n chÊt vÒ thùc t¹i kh¸ch quan vµ
çc mèi liªn hÖ cã tÝnh quy luËt cña çc sù vËt, hiÖn tîng.
b. MÆt th¸i ®é cña ý thøc:
ý thøc lu«n thÓ hiÖn th¸i ®é cña con ngêi víi thÕ giíi kh¸ch quan nh th¸i ®é c¶m xóc, th¸i
®é ®¸nh gi¸, th¸i ®é lùa chän. Th¸i ®é ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së nhËn thøc thÕ giíi.
c. MÆt n¨ng ®éng cña ý thøc:
ý thøc t¹o cho con ngêi cã kh¶ n¨ng dù kiÕn tríc ho¹t ®éng, ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh ho¹t
®éng nh»m thÝch nghi vµ c¶i t¹o thÕ giíi kh¸ch quan, ®ång thêi hiÓu biÕt vµ c¶i t¹o b¶n
th©n.
C©u 14: Nªu çc con ®êng vµ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh ý thøc ç nh©n.
_ Ý thøc cña ç nh©n ®îc h×nh thµnh trong ho¹t ®éng vµ thÓ hiÖn trong s¶n phÈm ho¹t
®éng cña ç nh©n. Ho¹t ®éng ®ßi hái con ngêi ph¶i nhËn thøc ®îc nhiÖm vô, çc ph¬ng
thøc, ®iÒu kiÖn vµ kÕt qu¶ hµnh ®éng. Ngîc l¹i, ç nh©n ®em vèn hiÓu biÕt, kinh
nghiÖm, n¨ng lùc... cña m×nh thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh lµm ra s¶n phÈm. Qua ho¹t
®éng, ç nh©n nhËn thøc ®îc chÝnh b¶n th©n m×nh, tõ ®ã cã kh¶ n¨ng tù ®¸nh gi¸
®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh hµnh vi.
_ Ý thøc cña ç nh©n ®îc h×nh thµnh trong sù giao tiÕp víi ngêi kh¸c, víi x· héi. Trong
giao tiÕp, ç nh©n truyÒn ®¹t vµ tiÕp nhËn th«ng tin. Trªn c¬ së nhËn thøc ngêi kh¸c,
®èi chiÕu m×nh víi ngêi kh¸c, víi chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi, ç nh©n tù nhËn thøc, tù
®¸nh gi¸ vµ ®iÒu khiÓn hµnh vi cña m×nh. ChÝnh nhê sù giao tiÕp trong x· héi, ç
nh©n h×nh thµnh ý thøc vÒ ngêi kh¸c vµ vÒ b¶n th©n m×nh.
_ Ý thøc cña ç nh©n ®îc h×nh thµnh b»ng con ®êng tiÕp thu nÒn v¨n ho¸ x· héi, ý thøc
x· héi. Th«ng qua çc h×nh thøc ho¹t ®éng ®a d¹ng, b»ng con ®êng gi¸o dôc, d¹y häc vµ
giao tiÕp x· héi, ç nh©n tiÕp thu çc gi¸ trÞ x· héi, çc chuÈn mùc x· héi ®Ó h×nh
thµnh ý thøc ç nh©n.
_ Ý thøc ç nh©n ®îc h×nh thµnh b»ng con ®êng tù nhËn thøc, tù ®¸nh gi¸, tù ph©n tÝch
hµnh vi cña b¶n th©n. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, giao tiÕp x· héi, trªn c¬ së ®èi chiÕu
m×nh víi ngêi kh¸c, víi chuÈn mùc x· héi, ç nh©n h×nh thµnh ý thøc vÒ b¶n th©n (ý
thøc b¶n ng· – tù ý thøc), tõ ®ã ç nh©n cã kh¶ n¨ng tù gi¸o dôc – tù hoµn thiÖn m×nh
theo yªu cÇu cña x· héi.
C©u 15: Chó ý lµ g×? Ph©n tÝch çc thuéc tÝnh c¬ b¶n cña chó ý.
– Chó ý lµ sù tËp trung cña ý thøc vµo 1 hay 1 nhãm sù vËt, hiÖn tîng ®Ó ®Þnh híng ho¹t
®éng, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn thÇn kinh, t©m lÝ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng tiÕn hµnh cã hiÖu
qu¶.
36
– Çc thuéc tÝnh c¬ b¶n cña chó ý:
+ Søc tËp trung cña chó ý lµ kh¶ n¨ng chó ý mét ph¹m vi ®èi tîng t¬ng ®èi hÑp cÇn thiÕt
cho ho¹t ®éng.
+ Sù bÒn v÷ng cña chó ý lµ kh¶ n¨ng duy tr× l©u dµi chó ý vµo mét hay mét sè ®èi t îng
cña ho¹t ®éng.
+ Sù ph©n phèi chó ý lµ kh¶ n¨ng cïng mét lóc chó ý ®Õn nhiÒu ®èi tîng hay nhiÒu ho¹t
®éng kh¸c nhau mét çch cã chñ ®Þnh.
+ Sù di chuyÓn chó ý lµ kh¶ n¨ng chó ý tõ ®èi tîng nµy sang ®èi tîng kh¸c theo yªu cÇu
cña ho¹t ®éng.
C©u 16: So s¸nh c¶m gi¸c vµ tri gi¸c. T¹i sao nãi c¶m gi¸c vµ tri gi¸c lµ hai møc ®é cña
nhËn thøc c¶m tÝnh?
_ Định nghÜa cña c¶m gi¸c vµ tri gi¸c:
+ C¶m gi¸c lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh mét çch riªng lÎ tõng thuéc tÝnh cña sù
vËt vµ hiÖn tîng khi chóng ®ang trùc tiÕp t¸c ®éng vµo çc gi¸c quan cña ta.
+ Tri gi¸c lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh mét çch trän vÑn çc thuéc tÝnh bªn ngoµi
cña sù vËt, hiÖn tîng ®ang trùc tiÕp t¸c ®éng vµo çc gi¸c quan cña ta.
_ §iÓm gièng:
+ Lµ qu¸ tr×nh t©m lÝ nªn cã më ®Çu, diÔn biÕn vµ kÕt thóc mét çch t¬ng ®èi râ
rµng.
+ ChØ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh bªn ngoµi cña sù vËt, hiÖn tîng.
+ Ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan mét çch trùc tiÕp.
+ §Òu cã ë ®éng vËt vµ con ngêi.
_ §iÓm kh¸c:
+ C¶m gi¸c ph¶n ¸nh tõng thuéc tÝnh riªng lÎ cña sù vËt, hiÖn tîng cßn tri gi¸c ph¶n ¸nh
trän vÑn çc thuéc tÝnh bªn ngoµi cña sù vËt, hiÖn tîng. Do ®ã cã thÓ gäi ®îc tªn sù
vËt, xÕp chóng vµo mét nhãm, mét lo¹i nµo ®ã.
+ C¶m gi¸c lµ møc ®é ®Çu tiªn cña ho¹t ®éng nhËn thøc c¶m tÝnh, tri gi¸c lµ møc ®é
cao nhÊt cña nhËn thøc c¶m tÝnh.
V× tÊt c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn, c¶m gi¸c vµ tri gi¸c ®îc xÕp lµ 2 møc ®é cña nhËn
thøc c¶m tÝnh.
C©u 17: Ph©n tÝch vai trß cña c¶m gi¸c vµ tri gi¸c?
_ Vai trß cña c¶m gi¸c:
+ Lµ h×nh thøc ®Þnh híng ®Çu tiªn cña con ngêi (vµ con vËt) trong hiÖn thùc kh¸ch
quan, t¹o nªn mèi liªn hÖ trùc tiÕp gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng xung quanh.
+ Lµ nguån cung cÊp nguyªn liÖu cho çc h×nh thøc nhËn thøc cao h¬n, lµ ‘‘viªn g¹ch
x©y nªn toµ l©u ®µi nhËn thøc”.
+ Lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®¶m b¶o tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña vá n·o, nhê ®ã ®¶m
b¶o ho¹t ®éng thÇn kinh cña con ngêi ®îc b×nh thêng.
+ C¶m gi¸c lµ con ®êng nhËn thøc hiÖn thùc kh¸ch quan ®Æc biÖt quan träng ®èi víi
ngêi khuyÕt tËt.
_ Vai trß cña tri gi¸c:
+ Lµ thµnh phÇn chÝnh cña nhËn thøc c¶m tÝnh, nhÊt lµ ngêi trëng thµnh.
+ Lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho sù ®Þnh híng hµnh vi vµ ho¹t ®éng cña con ngêi trong
MT xung quanh. H×nh ¶nh cña tri gi¸c thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu chØnh çc hµnh
®éng.
+ §Æc biÖt, h×nh thøc tri gi¸c cao nhÊt, tÝch cùc nhÊt, chñ ®éng vµ cã môc ®Ých lµ
quan s¸t lµm cho tri gi¸c cña con ngêi kh¸c xa tri gi¸c cña con vËt.
37
KÕt luËn s ph¹m: Víi vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña nã, nhµ gi¸o dôc cÇn gióp trÎ cã ®îc
nh÷ng c¶m gi¸c, nh÷ng h×nh ¶nh ch©n thùc thuéc vÒ sù vËt cã trong hiÖn thùc kh¸ch
quan.
C©u 18: Ph©n tÝch b¶n chÊt x· héi cña t duy.
– T duy lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ
vµ quan hÖ bªn trong cã tÝnh quy luËt cña mäi sù vËt vµ hiÖn tîng trong hiÖn thùc kh¸ch
quan mµ tríc ®ã ta cha biÕt.
– B¶n chÊt x· héi cña t duy:
+ Mäi hµnh ®éng t duy ph¶i dùa vµo kinh nghiÖm mµ çc thÕ hÖ tríc ®· tÝch luü ®îc.
+ T duy ph¶i sö dông ng«n ng÷ do çc thÕ hÖ tríc s¸ng t¹o ra víi t çch lµ ph¬ng tiÖn biÓu
®¹t, kh¸i qu¸t vµ g×n gi÷ çc kÕt qu¶ ho¹t ®éng nhËn thøc cña loµi ngêi.
+ T duy cña con ngêi ®îc n¶y sinh tõ nhu cÇu cña x· héi nghÜa lµ ý nghÜ cña con ngêi ®-
îc híng vµo viÖc gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô cÊp thiÕt, nãng hæi nhÊt cña giai ®o¹n lÞch sö
®¬ng ®¹i.
+ T duy lµ ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô v× vËy nã cã tÝnh chÊt chung cña loµi ngêi.
C©u 19: H·y ph©n tÝch çc quy luËt cña c¶m gi¸c? Tõ ®ã rót ra nh÷ng kÕt luËn s ph¹m cÇn
thiÕt.
1. Quy luËt ngìng c¶m gi¸c:
– Ngìng c¶m gi¸c lµ giíi h¹n mµ ë ®ã kÝch thÝch g©y ra ®îc c¶m gi¸c gäi lµ ngìng c¶m
gi¸c.
– C¶m gi¸c cã hai ngìng:
+ Ngìng c¶m gi¸c phÝa díi lµ cêng ®é kÝch thÝch tèi thiÓu ®ñ ®Ó g©y ®îc c¶m gi¸c.
+ Ngìng c¶m gi¸c phÝa trªn lµ cêng ®é kÝch thÝch tèi ®a vÉn cßn g©y ®îc c¶m gi¸c.
– Ph¹m vi tõ ngìng díi -> ngìng trªn gäi lµ vïng c¶m gi¸c ®îc trong ®ã cã vïng c¶m gi¸c tèt
nhÊt.
– Ngìng sai biÖt: lµ møc ®é chªnh lÖch tèi thiÓu vÒ cêng ®é vµ tÝnh chÊt cña hai kÝch
thÝch ®ñ ®Ó ta ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a chóng th× gäi lµ ngìng sai biÖt.
– Ngìng c¶m gi¸c phÝa díi vµ ngìng sai biÖt tØ lÖ nghÞch víi ®é nh¹y c¶m cña c¶m gi¸c
vµ víi ®é nh¹y c¶m sai biÖt.
2. Quy luËt thÝch øng cña c¶m gi¸c:
– ThÝch øng lµ kh¶ n¨ng thay ®æi ®é nh¹y c¶m cña c¶m gi¸c cho phï hîp víi sù thay ®æi
cña cêng ®é kÝch thÝch: khi cêng ®é kÝch thÝch t¨ng th× gi¶m ®é nh¹y c¶m vµ ngîc l¹i.
– Quy luËt thÝch øng cã ë tÊt c¶ çc lo¹i c¶m gi¸c, nhng møc ®é thÝch øng kh¸c nhau.
C¶m gi¸c thÞ gi¸c cã kh¶ n¨ng thÝch øng cao, c¶m gi¸c ®au hÇu nh kh«ng thÝch øng.
– Kh¶ n¨ng thÝch øng cña c¶m gi¸c cã thÓ ph¸t triÓn do ho¹t ®éng vµ rÌn luyÖn.
3. Quy luËt t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a çc c¶m gi¸c:
– Çc c¶m gi¸c kh«ng tån t¹i ®éc lËp, mµ lu«n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Trong sù t¸c ®éng
nµy çc c¶m gi¸c lµm thay ®æi tÝnh nh¹y c¶m cña nhau vµ diÔn ra theo quy luËt:
– Sù kÝch thÝch yÕu lªn mét c¬ quan ph©n tÝch nµy sÏ lµm t¨ng ®é nh¹y c¶m cña mét c¬
quan ph©n tÝch kia vµ ngîc l¹i.
– Sù t¸c ®éng nµy cã thÓ diÔn ra ®ång thêi hay nèi tiÕp trªn nh÷ng c¶m gi¸c cïng lo¹i hay
kh¸c lo¹i.
– C¬ së sinh lÝ cña quy luËt lµ çc mèi liªn hÖ trªn vá n·o cña çc c¬ quan ph©n tÝch vµ
quy luËt c¶m øng qua l¹i gi÷a hng phÊn vµ øc chÕ trªn vá n·o.
KÕt luËn s ph¹m
+ Mäi t¸c ®éng trong d¹y häc vµ trong gi¸o dôc ph¶i ®ñ ngìng th× míi mang l¹i hiÖu qu¶
gi¸o dôc.
38
+ Nh÷ng ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ trêng líp nh ¸nh s¸ng, ©m thanh... còng cÇn ph¶i ®îc
nghiªn cøu sao cho phï hîp víi tõng ®é tuæi häc sinh, tr¸nh hiÖn tîng trÎ ph¶i thÝch øng víi
®iÒu kiÖn thiÕu ¸nh s¸ng dÔ ®Õn cËn thÞ häc ®êng.
+ §Ó ®¶m b¶o cho sù ph¶n ¸nh ®îc tèt nhÊt vµ b¶o vÖ cho hÖ thÇn kinh kh«ng bÞ huû
ho¹i, nh÷ng yªu cÇu trong ng«n ng÷ cña ngêi thÇy gi¸o vµ vÊn ®Ò sö dông ®å dïng trùc
quan còng cã mét ý nghÜa v« cïng quan träng...
C©u 20: Ph©n tÝch çc ®Æc ®iÓm ®Æc trng cña t×nh c¶m.
* T×nh c¶m lµ nh÷ng th¸i ®é c¶m xóc æn ®Þnh cña con ngêi ®èi víi nh÷ng sù vËt, hiÖn t-
îng cña hiÖn thùc kh¸ch quan, ph¶n ¸nh ý nghÜa cña chóng trong mèi liªn hÖ víi nhu cÇu
vµ ®éng c¬ cña hä.
T×nh c¶m lµ s¶n phÈm cao cÊp cña sù ph¸t triÓn çc qu¸ tr×nh xóc c¶m trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn x· héi.
* §Æc ®iÓm ®Æc trng cña t×nh c¶m:
+ TÝnh nhËn thøc
+ TÝnh x· héi
+ TÝnh kh¸i qu¸t
+ TÝnh æn ®Þnh.
+ TÝnh ch©n thùc.
+ TÝnh hai mÆt.
C©u 21: H·y ph©n tÝch çc quy luËt cña tri gi¸c. Tõ ®ã rót ra nh÷ng kÕt luËn SP cÇn
thiÕt.
1. Quy luËt vÒ tÝnh ®èi tîng cña tri gi¸c:
– H×nh ¶nh trùc quan mµ tri gi¸c mang l¹i bao giê còng thuéc vÒ mét sù vËt, hiÖn tîng
nhÊt ®Þnh nµo ®ã trong hiÖn thùc kh¸ch quan.
– TÝnh ®èi tîng cña tri gi¸c cã vai trß quan träng, nã lµ c¬ së cña chøc n¨ng ®Þnh híng cho
hµnh vi vµ ho¹t ®éng cña con ngêi.
– TÝnh ®èi tîng cña tri gi¸c ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ç thÓ g¾n liÒn víi
nh÷ng hµnh ®éng thùc tiÔn ®Çu tiªn cña trÎ: hµnh ®éng mang tÝnh chÊt cã ®èi tîng.
– Gióp cho qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc hiÖu qu¶ h¬n.
2. Quy luËt vÒ tÝnh lùa chän cña tri gi¸c:
– Tri gi¸c thùc chÊt lµ mét qu¸ tr×nh lùa chän tÝch cùc: Khi ta tri gi¸c mét ®èi tîng nµo ®ã
lµ cã nghÜa lµ ta ®· t¸ch ®èi tîng tri gi¸c ra khái bèi c¶nh xung quanh ®Ó tri gi¸c tèt h¬n.
– Vai trß cña ®èi tîng vµ bèi c¶nh cã thÓ ho¸n ®æi cho nhau: Mét vËt nµo ®ã lóc nµy lµ
®èi tîng cña tri gi¸c, lóc kh¸c l¹i cã thÓ trë thµnh bèi c¶nh vµ ngîc l¹i.
– TÝnh lùa chän cña tri gi¸c phô thuéc vµo çc yÕu tè chñ quan: høng thó, nhu cÇu, t©m
thÕ vµ çc yÕu tè kh¸ch quan: ®Æc ®iÓm vËt kÝch thÝch, ng«n ng÷, hoµn c¶nh tri gi¸c...
3. Quy luËt vÒ tÝnh ý nghÜa cña tri gi¸c:
– Nh÷ng h×nh ¶nh mµ con ngêi thu nhËn ®îc lu«n cã mét ý nghÜa x¸c ®Þnh.
– ë ngêi tri gi¸c g¾n chÆt víi t duy, kinh nghiÖm, víi sù hiÓu biÕt vÒ b¶n chÊt cña sù vËt.
– Tri gi¸c ph¶n ¸nh trän vÑn thuéc tÝnh bªn ngoµi cña sù vËt hiÖn tîng, nªn con ngêi cã kh¶
n¨ng gäi tªn ®îc vµ xÕp sù vËt hiÖn tîng vµo mét nhãm, lo¹i nµo ®ã; còng nh viÖc hiÓu
®Ó cã thÓ t¸ch ®èi tîng tri gi¸c ra khái bèi c¶nh xung quanh.
4. Quy luËt vÒ tÝnh æn ®Þnh cña tri gi¸c:
– Lµ kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh sù vËt, hiÖn tîng kh«ng thay ®æi khi ®iÒu kiÖn tri gi¸c thay ®æi.
– §îc h×nh thµnh trong ho¹t ®éng víi ®å vËt vµ lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña ®êi sèng
ho¹t ®éng cña con ngêi.
– TÝnh æn ®Þnh cã ®îc lµ nhê vµo kinh nghiÖm cña ç nh©n.
39
Trong qu¸ tr×nh d¹y häc khi ®a ra mét “vÊn ®Ò” nµo ®ã ngêi thÇy gi¸o cÇn híng dÉn häc
sinh xem xÐt díi nhiÒu gãc ®é, víi môc ®Ých lµ ph¶n ¸nh tèt h¬n, s©u h¬n.
5. Quy luËt tæng gi¸c:
– Sù phô thuéc cña tri gi¸c vµo néi dung cña ®êi sèng t©m lÝ con ngêi, vµo ®Æc ®iÓm
nh©n çch cña hä, ®îc gäi lµ hiÖn tîng tæng gi¸c.
– Nh vËy, tri gi¸c lµ mét qu¸ tr×nh tÝch cùc, ta cã thÓ ®iÒu khiÓn ®îc nã.
KÕt luËn s ph¹m
Trong d¹y häc vµ gi¸o dôc cÇn chó ý:
+ H×nh ¶nh tri gi¸c ph¶i thuéc vÒ mét sù vËt, hiÖn tîng nhÊt ®Þnh trong hiÖn thùc kh¸ch
quan.
+ §å dïng trùc quan cã mét ý nghÜa hÕt søc quan träng. V× vËy, trÎ nªn ®îc tiÕp xóc víi
nh÷ng vËt thËt, hoÆc vËt thay thÕ, tr¸nh sö dông nh÷ng ®å dïng trùc quan mang ®Ëm ý
chñ quan cña çc t¸c gi¶ dÉn ®Õn nhËn thøc cña çc em bÞ sai lÖch.
+ Tr¸nh viÖc sö dông h×nh ¶nh, ®å dïng trùc quan mµ cha cã sù hiÓu biÕt vÒ nã dÉn
®Õn hiÖn tîng suy diÔn kh«ng ®óng víi ý ®å cña t¸c gi¶...
+ Trong d¹y häc khi sö dông ®å dïng trùc quan cÇn x¸c ®Þnh ®èi tîng tri gi¸c, ®Ó t¸ch ®èi
tîng ®ã ra khái bèi c¶nh.
+ Sö dông mµu mùc, mµu phÊn phï hîp víi giÊy, b¶ng, v.v...
+ Chó ý trong viÖc lùa chän nh÷ng ®å dïng trùc quan, trong viÖc sö dông ng«n ng÷, trong
trang phôc cña ngêi thÇy gi¸o....
+ Khi sö dông ®å dïng trùc quan nªn lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh, s¬ ®å biÓu mÉu, ph¶i kÕt
hîp víi ng«n ng÷ ®Ó gióp häc sinh tri gi¸c hiÖu qu¶ h¬n.
C©u 22: ThÕ nµo lµ n¨ng lùc quan s¸t? Ph©n tÝch çc ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh mét
cuéc quan s¸t cã hiÖu qu¶.
– Quan s¸t lµ h×nh thøc tri gi¸c cao nhÊt, mang tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng vµ cã môc ®Ých
râ rÖt, lµm cho con ngêi kh¸c xa víi con vËt.
– N¨ng lùc quan s¸t lµ kh¶ n¨ng tri gi¸c cã chñ ®Þnh, diÔn ra t¬ng ®èi ®éc lËp vµ l©u dµi,
nh»m ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, râ rÖt çc sù vËt, hiÖn tîng vµ nh÷ng biÕn ®æi cña chóng.
– N¨ng lùc quan s¸t ë mçi ngêi lµ kh¸c nhau vµ phô thuéc vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm nh©n
çch biÓu hiÖn ë kiÓu tri gi¸c thÓ hiÖn ë møc ®é tri gi¸c nhanh chãng, chÝnh x¸c nh÷ng
®iÓm quan träng, chñ yÕu vµ ®Æc s¾c cña sù vËt, hiÖn tîng.
– N¨ng lùc quan s¸t ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ rÌn luyÖn.
* Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh mét cuéc quan s¸t cã hiÖu qu¶:
+ X¸c ®Þnh râ môc ®Ých, ý nghÜa, yªu cÇu, nhiÖm vô quan s¸t.
+ ChuÈn bÞ chu ®¸o tríc khi quan s¸t (c¶ tri thøc lÉn ph¬ng tiÖn).
+ TiÕn hµnh quan s¸t cã kÕ ho¹ch, cã hÖ thèng.
+ Khi quan s¸t cÇn tÝch cùc sö dông çc ph¬ng tiÖn ng«n ng÷.
+ Ghi l¹i kÕt qu¶ quan s¸t mét çch kh¸ch quan.
+ §Ó ®èi tîng trong tr¹ng th¸i tù nhiªn (quan s¸t con ngêi).
C©u 23: Ph©n tÝch b¶n chÊt vµ vai trß cña tëng tîng trong ®êi sèng cña con ngêi.
* Tëng tîng lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng çi cha tõng cã trong kinh nghiÖm
cña ç nh©n b»ng çch x©y dùng nh÷ng h×nh ¶nh míi trªn c¬ së nh÷ng biÓu tîng ®· cã.
* B¶n chÊt cña tëng tîng:
– VÒ néi dung ph¶n ¸nh, tëng tîng ph¶n ¸nh çi míi, nh÷ng çi cha tõng cã trong kinh
nghiÖm cña ç nh©n hoÆc cña x· héi.
– VÒ ph¬ng thøc ph¶n ¸nh, tëng tîng t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh míi trªn c¬ së biÓu tîng ®· cã.
– KÕt qu¶ ph¶n ¸nh lµ çc biÓu tîng cña tëng tîng (kh¸c víi biÓu tîng cña trÝ nhí).
* §Æc ®iÓm cña tëng tîng:
40
– Tëng tîng n¶y sinh tõ t×nh huèng “cã vÊn ®Ò”, tríc nh÷ng ®ßi hái míi, thùc tiÔn cha
tõng gÆp.
– Tëng tîng lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc ®îc thùc hiÖn chñ yÕu b»ng h×nh ¶nh, nhng vÉn mang
tÝnh kh¸i qu¸t vµ tÝnh gi¸n tiÕp.
– Tëng tîng liªn hÖ chÆt chÏ víi nhËn thøc c¶m tÝnh.
* Vai trß cña tëng tîng:
– CÇn thiÕt cho bÊt k× ho¹t ®éng nµo cña con ngêi.
– T¹o nªn h×nh ¶nh t¬i s¸ng, chãi läi, hoµn h¶o mµ con ngêi v¬n tíi (lÝ tëng).
– Tëng tîng cã ¶nh hëng râ rÖt ®Õn viÖc häc tËp cña häc sinh, ®Æc biÖt viÖc gi¸o dôc
®¹o ®øc còng nh viÖc ph¸t triÓn nh©n çch.
C©u 24: Nªu çc çch s¸ng t¹o trong tëng tîng. LÊy vÝ dô minh ho¹.
Çc çch s¸ng t¹o trong tëng tîng:
+ Thay ®æi kÝch thíc, sè lîng: Tîng phËt tr¨m tay ngh×n m¾t.
+ NhÊn m¹nh: NhÊn m¹nh hoÆc ®a lªn hµng ®Çu mét phÈm chÊt hay mét quan hÖ nµo
®ã.
+ Ch¾p ghÐp: GhÐp çc bé phËn cña nhiÒu sù vËt ®Ó t¹o ra h×nh ¶nh míi : “nµng tiªn
ç”.
+ Liªn hîp: t¹o ra h×nh ¶nh míi b»ng viÖc liªn hîp çc bé phËn cña nhiÒu sù vËt kh¸c nhau.
+ §iÓn h×nh hãa: t¹o ra h×nh ¶nh míi b»ng çch tæng hîp nh÷ng thuéc tÝnh ®iÓn h×nh cña
nhiÒu sù vËt, hiÖn tîng.
+ Lo¹i suy: t¹o ra h×nh ¶nh míi trªn c¬ së m« pháng, b¾t chíc nh÷ng chi tiÕt, nh÷ng bé
phËn cña sù vËt cã thËt.
C©u 25: Ph©n tÝch çc ®Æc ®iÓm cña t duy. Tõ ®ã rót ra kÕt luËn s ph¹m cÇn
thiÕt.
– T duy lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ
vµ quan hÖ bªn trong cã tÝnh quy luËt cña mäi sù vËt vµ hiÖn tîng trong hiÖn thùc kh¸ch
quan mµ tríc ®ã ta cha biÕt.
– §Æc ®iÓm cña t duy:
+ TÝnh “cã vÊn ®Ò” cña t duy:
T duy chØ n¶y sinh vµ thùc sù cÇn thiÕt trong nh÷ng hoµn c¶nh, t×nh huèng ‘‘cã vÊn
®Ò”.
 T×nh huèng cã vÊn ®Ò lµ t×nh huèng chøa ®ùng nh÷ng nhiÖm vô míi, nh÷ng môc
®Ých míi mµ víi nh÷ng hiÓu biÕt ®· cã, nh÷ng ph¬ng ph¸p hµnh ®éng cò kh«ng ®ñ ®Ó
gi¶i quyÕt.
 Chñ thÓ ph¶i cã nhu cÇu gi¶i quyÕt vµ cã kh¶ n¨ng nhËn thøc.
 VÊn ®Ò ph¶i mang tÝnh võa søc.
+ TÝnh gi¸n tiÕp:
 Con ngêi sö dông ng«n ng÷ ®Ó t duy. Nhê cã ng«n ng÷ mµ con ngêi sö dông çc kÕt qu¶
nhËn thøc vµo qu¸ tr×nh t duy ®Ó nhËn thøc ®îc çi bªn trong, b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn
tîng.
 Con ngêi sö dông nh÷ng c«ng cô, ph¬ng tiÖn (m¸y mãc, trang thiÕt bÞ kÜ thuËt...) ®Ó
nhËn thøc ®èi tîng mµ kh«ng thÓ trùc tiÕp tri gi¸c chóng.
 Nhê cã tÝnh gi¸n tiÕp mµ t duy cña con ngêi ®îc më réng.
+ TÝnh trõu tîng vµ kh¸i qu¸t cña t duy:
41
 T duy ph¶n ¸nh çi b¶n chÊt nhÊt, chung cho nhiÒu sù vËt hîp thµnh mét nhãm, mét lo¹i,
mét ph¹m trï, ®ång thêi trõu xuÊt khái nh÷ng sù vËt ®ã nh÷ng çi cô thÓ, ç biÖt.
 T duy kO chØ gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô hiÖn t¹i, mµ c¶ nh÷ng nhiÖm vô trong t¬ng
lai.
+ T duy liªn hÖ chÆt chÏ víi ng«n ng÷:
 T duy kh«ng thÓ tån t¹i bªn ngoµi ng«n ng÷. Ng«n ng÷ lµ vá vËt chÊt cña t duy, lµ ph-
¬ng tiÖn biÓu ®¹t kÕt qu¶ t duy.
 NÕu kO cã t duy víi nh÷ng s¶n phÈm cña nã th× ng«n ng÷ chØ lµ chuçi ©m thanh v«
nghÜa.
+ T duy cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhËn thøc c¶m tÝnh:
 T duy ph¶i dùa trªn nh÷ng tµi liÖu c¶m tÝnh, trªn kinh nghiÖm, trªn c¬ së trùc quan sinh
®éng.
 NhËn thøc c¶m tÝnh lµ mét kh©u cña mèi liªn hÖ trùc tiÕp gi÷a t duy víi hiÖn thùc, lµ
c¬ së, chÊt liÖu cña nh÷ng kh¸i qu¸t hiÖn thùc theo nhãm, líp, ph¹m trï mang tÝnh quy luËt
trong qu¸ tr×nh t duy.
 Ngîc l¹i, t duy vµ s¶n phÈm cña nã còng ¶nh hëng ®Õn çc qu¸ tr×nh nhËn thøc c¶m tÝnh.
KÕt luËn s ph¹m:
– Ph¶i coi träng viÖc ph¸t triÓn t duy cho häc sinh.
– Muèn kÝch thÝch t duy häc sinh, ph¶i ®a çc em vµo t×nh huèng cã vÊn ®Ò vµ tæ chøc
cho häc sinh ®éc lËp, s¸ng t¹o gi¶i quyÕt ‘‘t×nh huèng cã vÊn ®Ò”.
– ViÖc ph¸t triÓn t duy ph¶i ®îc tiÕn hµnh song song vµ th«ng qua truyÒn thô tri thøc.
– Ph¸t triÓn t duy ph¶i g¾n víi viÖc trau dåi ng«n ng÷.
– Ph¸t triÓn t duy g¾n liÒn víi viÖc rÌn luyÖn c¶m gi¸c, tri gi¸c, n¨ng lùc quan s¸t vµ trÝ
nhí cho häc sinh.
C©u 26: Nªu çc giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh t duy.
_ X¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ biÓu ®¹t vÊn ®Ò.
_ Huy ®éng çc tri thøc vµ kinh nghiÖm.
_ Sµng läc çc liªn tëng vµ h×nh thµnh gi¶ thiÕt.
_ KiÓm tra gi¶ thiÕt.
_ Gi¶i quyÕt nhiÖm vô.
C©u 27: Ph©n tÝch çc thao t¸c t duy. Nªu mèi quan hÖ gi÷a çc thao t¸c ®ã.
* Çc thao t¸c cña t duy:
- Ph©n tÝch vµ tæng hîp:
+ Ph©n tÝch lµ dïng trÝ ãc ®Ó ph©n chia ®èi tîng thµnh nh÷ng “bé phËn”, nh÷ng
thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ vµ quan hÖ gi÷a chóng ®Ó nhËn thøc ®èi tîng s©u
s¾c h¬n.
+ Tæng hîp lµ dïng trÝ ãc ®Ó hîp nhÊt nh÷ng bé phËn, nh÷ng thuéc tÝnh çc thµnh
phÇn ®· ®îc ph©n t¸ch thµnh mét chØnh thÓ.
+ Ph©n tÝch lµ c¬ së ®Ó tæng hîp, tæng hîp diÔn ra trªn c¬ së ph©n tÝch.
- So s¸nh lµ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó x¸c ®Þnh sù gièng nhau hay kh¸c nhau, sù ®ång
nhÊt hay kh«ng ®ång nhÊt, sù b»ng nhau hay kh«ng b»ng nhau gi÷a çc sù vËt, hiÖn t-
îng.
Thao t¸c nµy liªn quan chÆt chÏ víi ph©n tÝch vµ tæng hîp.
+ Trõu tîng hãa vµ kh¸i qu¸t hãa:
●Trõu tîng hãa lµ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó g¹t bá nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh,
nh÷ng mèi liªn hÖ, quan hÖ thø yÕu, chØ gi÷ l¹i nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt cho t duy.
42
+ Kh¸t qu¸t hãa lµ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó hîp nhÊt nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau, thµnh
mét nhãm, mét lo¹i theo nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ, quan hÖ chung nhÊt.
* Çc thao t¸c t duy ®Òu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, thèng nhÊt theo mét híng
nhÊt ®Þnh do nhiÖm vô t duy quy ®Þnh.
- Trong thùc tÕ çc thao t¸c ®ã ®an chÐo, quyÖn vµo nhau chø kO theo tr×nh tù m¸y mãc nªu
trªn.
- ViÖc sö dông çc thao t¸c tuú thuéc vµo nhiÖm vô, ®iÒu kiÖn chø kh«ng nhÊt thiÕt
ph¶i thùc hiÖn tÊt c¶ çc thao t¸c nªu trªn.
C©u 28: ThÕ nµo lµ t duy trùc quan hµnh ®éng, t duy trùc quan h×nh ¶nh vµ t duy
trõu tîng. Nªu øng dông vÒ sù hiÓu biÕt cña b¶n th©n trong d¹y häc.
* T duy trùc quan hµnh ®éng lµ lo¹i t duy mµ nhiÖm vô ®îc ®Ò ra mét çch trùc quan, díi
h×nh thøc cô thÓ “ph¬ng thøc” gi¶i quyÕt lµ nh÷ng hµnh ®éng thùc hµnh.
* T duy h×nh ¶nh cô thÓ: lµ lo¹i t duy mµ nhiÖm vô ®îc ®Ò ra díi h×nh thøc h×nh ¶nh cô
thÓ vµ viÖc gi¶i quyÕt nhiÖm vô còng dùa trªn nh÷ng h×nh ¶nh trùc quan ®· cã.
* T duy trõu tîng: lµ lo¹i t duy mµ nhiÖm vô ®Ò ra vµ viÖc gi¶i quyÕt nhiÖm vô ®ã ®ßi
hái ph¶i sö dông kh¸i niÖm trõu tîng, nh÷ng tri thøc lÝ luËn.
KÕt luËn s ph¹m
– Mçi lo¹i t duy ®Òu cã mét vÞ trÝ vµ vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ç
thÓ. V× vËy trong d¹y häc ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp víi sù ph¸t triÓn t duy
cña tõng ®èi tîng häc sinh.
– §èi víi ngêi trëng thµnh thêng sö dông phèi hîp nhiÒu lo¹i t duy, trong ®ã ph¶i x¸c ®Þnh
®îc lo¹i t duy nµo gi÷ vai trß chñ yÕu...
C©u 29: ThÕ nµo lµ hµnh ®éng ý chÝ. Nªu cÊu tróc cña hµnh ®éng ý chÝ.
– Hµnh ®éng ý chÝ lµ hµnh ®éng cã ý thøc, cã chñ t©m, ®ßi hái nç lùc kh¾c phôc khã
kh¨n thùc hiÖn ®Õn cïng môc ®Ých ®· ®Ò ra.
– CÊu tróc cña hµnh ®éng ý chÝ bao gåm ba giai ®o¹n:
+ Giai ®o¹n chuÈn bÞ:
– X¸c ®Þnh môc ®Ých h×nh thµnh ®éng c¬.
– LËp kÕ ho¹ch hµnh ®éng.
– Lùa chän ph¬ng tiÖn vµ biÖn ph¸p hµnh ®éng.
– QuyÕt ®Þnh hµnh ®éng.
+ Giai ®o¹n thùc hiÖn:
– Thùc hiÖn hµnh ®éng bªn ngoµi.
– Hµnh ®éng ý chÝ bªn trong.
+ Giai ®o¹n ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ hµnh ®éng.
Ba giai ®o¹n trªn cña hµnh ®éng ý chÝ cã liªn quan h÷u c¬, tiÕp nèi vµ bæ sung cho nhau.
C©u 30: Nªu çc lo¹i tëng tîng vµ vai trß cña mçi lo¹i tëng tîng trong ®êi sèng con ngêi.
– Tëng tîng tiªu cùc lµ lo¹i tëng tîng t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh kh«ng ®îc thÓ hiÖn trong cuéc
sèng, v¹ch ra nh÷ng ch¬ng tr×nh hµnh vi kh«ng ®îc thùc hiÖn, tëng tîng chØ ®Ó tëng tîng,
®Ó thay thÕ cho ho¹t ®éng...
– Tëng tîng tiªu cùc cã hai d¹ng:
+ Tëng tîng tiªu cùc x¶y ra cã chñ ®Þnh, nhng kh«ng g¾n liÒn víi ý chÝ thÓ hiÖn h×nh
¶nh trong cuéc sèng gäi lµ méng m¬.
+ Tëng tîng tiªu cùc x¶y ra kh«ng chñ ®Þnh khi ý thøc, hÖ thèng tÝn hiÖu thø hai bÞ suy
yÕu, khi con ngêi ë t×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng, ngñ chiªm bao, trong tr¹ng th¸i xóc ®éng
hay rèi lo¹n bÖnh lÝ...
– Tëng tîng tÝch cùc lµ lo¹i tëng tîng t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh nh»m ®¸p øng nhu cÇu, kÝch
thÝch tÝnh tÝch cùc thùc tÕ cña con ngêi.
43
+ T¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ho¹t ®éng cña chñ thÓ tëng tîng.
+ §¸p øng mét phÇn nµo nhu cÇu cña cuéc sèng, cña x· héi.
– Tëng tîng tÝch cùc bao gåm:
+ Tëng tîng t¸i t¹o lµ qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh míi ®èi víi ç nh©n.
+ Tëng tîng s¸ng t¹o lµ qu¸ tr×nh x©y dùng h×nh ¶nh míi ®èi víi kinh nghiÖm cña ç nh©n
còng nh kinh nghiÖm cña x· héi.
– ¦íc m¬ vµ lÝ tëng: lµ lo¹i tëng tîng híng vÒ t¬ng lai, biÓu hiÖn mong muèn, íc ao cña con
ngêi.
¦íc m¬ vµ lÝ tëng tÝch cùc cã t¸c ®éng h×nh thµnh nªn phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña nh©n
çch vµ ngîc l¹i.
C©u 31: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a t duy vµ tëng tîng. Rót ra kÕt luËn s ph¹m cÇn
thiÕt.
Nh÷ng ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a t duy vµ tëng tîng:
* Gièng nhau:
+ §Òu n¶y sinh tõ t×nh huèng cã vÊn ®Ò vµ cïng liªn quan mËt thiÕt víi nhËn thøc c¶m
tÝnh.
+ VÒ ph¬ng thøc ph¶n ¸nh t duy, tëng tîng ®Òu ph¶n ¸nh mét çch gi¸n tiÕp, mang tÝnh
kh¸i qu¸t qua l¨ng kÝnh chñ quan cña ç nh©n.
+ §Òu sö dông ng«n ng÷ vµ lÊy tµi liÖu c¶m tÝnh lµm c¬ së, chÊt liÖu ®Ó gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò, vµ lÊy thùc tiÔn lµm tiªu chuÈn ch©n lÝ.
+ KÕt qu¶ ph¶n ¸nh: lµ çi míi, cha hÒ cã trong kinh nghiÖm cña ç nh©n hoÆc cña x· héi.
* Kh¸c nhau:
+ Cïng n¶y sinh trong t×nh huèng cã vÊn ®Ò, nhng t duy chØ x¶y ra víi nh÷ng d÷ kiÖn,
tµi liÖu râ rµng, s¸ng tá. Cßn víi tëng tîng, tÝnh bÊt ®Þnh cña hoµn c¶nh lµ rÊt lín.
+ Tëng tîng ph¶n ¸nh çi míi b»ng çch x©y dùng nªn nh÷ng h×nh ¶nh míi trªn c¬ së biÓu t-
îng ®· cã. T duy v¹ch ra nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ cã tÝnh quy luËt
cña sù vËt, hiÖn tîng trªn c¬ së nh÷ng kh¸i niÖm.
+ KÕt qu¶ cña t duy lµ nh÷ng kh¸i niÖm, nh÷ng ph¸n ®o¸n vµ suy lÝ th× kÕt qu¶ cña tëng
tîng lµ nh÷ng biÓu tîng vÒ thÕ giíi, lµ çi míi, mang tÝnh s¸ng t¹o.
– T duy vµ tëng tîng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Tëng tîng phong phó gióp cho t duy
s©u s¾c h¬n vµ ngîc l¹i.
– KÕt luËn s ph¹m: Trong qu¸ tr×nh d¹y häc cÇn quan t©m ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn c¶ vÒ t duy vµ tëng tîng.
C©u 32: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc c¶m tÝnh vµ nhËn thøc lÝ tÝnh.
NhËn thøc c¶m tÝnh lµ giai ®o¹n ®Çu, s¬ ®¼ng trong ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ngêi.
§iÓm chñ yÕu cña nhËn thøc c¶m tÝnh lµ chØ ph¶n ¸nh ®îc nh÷ng thuéc tÝnh bÒ ngoµi,
cô thÓ cña sù vËt, hiÖn tîng ®ang trùc tiÕp t¸c ®éng vµo çc gi¸c quan cña con ngêi: c¶m
gi¸c vµ tri gi¸c.
Do vËy, nhËn thøc c¶m tÝnh cã vai trß quan träng trong viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ t©m
lÝ gi÷a c¬ thÓ víi m«i trêng, ®Þnh híng, ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña con ng-
êi trong m«i trêng ®ã, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó x©y nªn ‘‘l©u ®µi nhËn thøc” vµ ®êi sèng t©m
lÝ cña con ngêi.
NhËn thøc lÝ tÝnh lµ giai ®o¹n nhËn thøc cao h¬n nhËn thøc c¶m tÝnh.
44
§Æc ®iÓm næi bËt cña nhËn thøc lÝ tÝnh lµ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh bªn trong, nh÷ng
mèi liªn hÖ, quan hÖ b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng trong hiÖn thùc kh¸ch quan mµ tríc ®ã
ta cha biÕt.
NhËn thøc lÝ tÝnh cã vai trß quan träng trong viÖc hiÓu biÕt b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ
cã tÝnh quy luËt cña sù vËt, hiÖn tîng, gióp con ngêi lµm chñ tù nhiªn, x· héi vµ b¶n th©n.
Hai giai ®o¹n nhËn thøc nªu trªn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i víi
nhau, hç trî nhau. NhËn thøc c¶m tÝnh cung cÊp nguyªn vËt liÖu cho qu¸ tr×nh nhËn thøc
lÝ tÝnh. NhËn thøc lÝ tÝnh gióp cho qu¸ tr×nh nhËn thøc c¶m tÝnh tinh tÕ h¬n, hoµn
h¶o h¬n.
‘‘Tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t duy trõu tîng vµ tõ t duy trõu tîng ®Õn thùc tiÔn – ®ã lµ
con ®êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc ch©n lÝ, cña sù nhËn thøc hiÖn thùc kh¸ch quan”
–V.I. Lªnin.
C©u 33: Nªu çc lo¹i ng«n ng÷ vµ ho¹t ®éng ng«n ng÷.
* Ngêi ta chia ng«n ng÷ thµnh hai lo¹i:
– Ng«n ng÷ bªn ngoµi lµ ng«n ng÷ híng vµo ngêi kh¸c, ®îc dïng ®Ó truyÒn ®¹t vµ tiÕp
thu t tëng, ý nghÜ.
Ng«n ng÷ bªn ngoµi bao gåm hai lo¹i: ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt.
+ Ng«n ng÷ nãi lµ ng«n ng÷ ®îc híng vµo ngêi kh¸c, ®îc biÓu hiÖn b»ng ©m thanh vµ ®-
îc tiÕp thu b»ng c¬ quan ph©n tÝch thÝnh gi¸c.
Ng«n ng÷ nãi bao gåm: ng«n ng÷ ®éc tho¹i
ng«n ng÷ ®èi tho¹i
+ Ng«n ng÷ viÕt lµ thø ng«n ng÷ híng vµo ngêi kh¸c, ®îc biÓu hiÖn b»ng çc kÝ hiÖu
ch÷ viÕt vµ ®îc tiÕp thu b»ng c¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c.
– Ng«n ng÷ bªn trong lµ ng«n ng÷ cho m×nh, híng vµo chÝnh m×nh gióp con ngêi suy
nghÜ, tù ®iÒu chØnh, tù gi¸o dôc.
Ng«n ng÷ bªn trong diÔn ra trong ®Çu, thêng lµ tríc khi nãi vµ viÕt ®iÒu g×.
ë gãc ®é ph¸t sinh th× nã h×nh thµnh sau lêi nãi bªn ngoµi.
Ho¹t ®éng ng«n ng÷ lµ qu¸ tr×nh con ngêi sö dông ng«n ng÷ ®Ó truyÒn ®¹t vµ tiÕp nhËn
kinh nghiÖm x· héi lÞch sö, hay ®Ó thiÕt lËp mèi quan hÖ giao tiÕp hoÆc lËp kÕ ho¹ch,
ch¬ng tr×nh hµnh ®éng.
C©u 34: Ý chÝ lµ g×? Nªu çc phÈm chÊt cña ý chÝ.
– ý chÝ lµ mÆt n¨ng ®éng cña ý thøc, thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc hiÖn nh÷ng hµnh ®éng cã
môc ®Ých ®ßi hái ph¶i cã sù nç lùc kh¾c phôc khã kh¨n.
– Çc phÈm chÊt cña ý chÝ:
+ TÝnh môc ®Ých.
+ TÝnh ®éc lËp.
+ TÝnh quyÕt ®o¸n.
+ TÝnh kiªn cêng.
+ TÝnh dòng c¶m.
+ TÝnh tù kiÒm chÕ.
C©u 35: Ph©n tÝch vai trß cña ng«n ng÷ ®èi víi ho¹t ®éng nhËn thøc.
* Vai trß cña ng«n ng÷ ®èi víi ho¹t ®éng nhËn thøc c¶m tÝnh:
– §èi víi c¶m gi¸c:
¶nh hëng ®Õn ngìng nh¹y c¶m cña c¶m gi¸c, lµm cho c¶m gi¸c thu nhËn râ rµng vµ ®Ëm
nÐt h¬n.
– §èi víi tri gi¸c:
45
Lµm cho qu¸ tr×nh tri gi¸c diÔn ra nhanh h¬n, lµm cho çi ®îc tri gi¸c kh¸ch quan, ®Çy ®ñ
vµ râ rµng h¬n.
Vai trß nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa trong qu¸ tr×nh quan s¸t, v× quan s¸t lµ tri gi¸c tÝch cùc,
cã chñ ®Þnh vµ cã môc ®Ých.
– §èi víi trÝ nhí:
+ Ng«n ng÷ tham gia tÝch cùc vµ g¾n chÆt víi çc qu¸ tr×nh trÝ nhí.
+ Kh«ng cã ng«n ng÷ th× kh«ng cã ghi nhí.
+ Ng«n ng÷ lµ mét h×nh thøc ®Ó lu gi÷ nh÷ng ®iÒu cÇn nhí.
* §èi víi nhËn thøc lÝ tÝnh:
– §èi víi t duy:
+ Ng«n ng÷ lµ c«ng cô, ph¬ng tiÖn ®Ó t duy.
Kh«ng cã ng«n ng÷ th× kh«ng thÓ t duy trõu tîng ®îc, s¶n phÈm cña t duy ®îc biÓu hiÖn
th«ng qua h×nh thøc ng«n ng÷.
+ §èi víi tëng tîng:
– Ng«n ng÷ lµ ph¬ng tiÖn ®Ó h×nh thµnh biÓu ®¹t vµ duy tr× çc h×nh ¶nh míi cña tëng
tîng.
– Ng«n ng÷ lµm chÝnh x¸c hãa çc h×nh ¶nh cña tëng tîng ®ang n¶y sinh.
– Ng«n ng÷ lµm cho qu¸ tr×nh tëng tîng trë thµnh mét qu¸ tr×nh ý thøc, ®îc ®iÒu khiÓn
tÝch cùc vµ chÊt lîng cao.
C©u 36: Nªu çc lo¹i t×nh c¶m. LÊy vÝ dô minh ho¹.
– T×nh c¶m lµ nh÷ng th¸i ®é c¶m xóc æn ®Þnh cña con ngêi ®èi víi nh÷ng sù vËt, hiÖn t-
Ngêi ta ph©n lo¹i thµnh:
– T×nh c¶m cÊp thÊp lµ nh÷ng t×nh c¶m cã liªn quan ®Õn sù tho¶ m·n hay kh«ng tho¶
m·n nh÷ng nhu cÇu sinh lÝ cña con ngêi.
Nh÷ng t×nh c¶m cÊp thÊp cã ý nghÜa sinh häc to lín, nã b¸o hiÖu vÒ tr¹ng th¸i sinh lÝ cña
c¬ thÓ.
– T×nh c¶m cÊp cao lµ nh÷ng t×nh c¶m mang tÝnh chÊt x· héi râ rµng vµ nãi lªn th¸i ®é
cña con ngêi ®èi víi nh÷ng mÆt vµ hiÖn tîng kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi.
+ T×nh c¶m ®¹o ®øc biÓu thÞ th¸i ®é cña con ngêi ®èi víi ngêi kh¸c, ®èi víi tËp thÓ, víi
x· héi vµ ®èi víi tr¸ch nhiÖm x· héi cña b¶n th©n.
VÝ dô: T×nh ®ång chÝ.
+ T×nh c¶m trÝ tuÖ biÓu hiÖn th¸i ®é cña con ngêi ®èi víi çc ý nghÜ, t tëng, çc qu¸
tr×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng trÝ tuÖ: sù ham hiÓu biÕt, sù hoµi nghi, sù tin tëng...
VÝ dô: Say mª nghiªn cøu khoa häc.
+ T×nh c¶m thÈm mÜ biÓu hiÖn th¸i ®é thÈm mÜ cña con ngêi ®èi víi hiÖn thùc kh¸ch
quan.
VÝ dô: Yªu thiªn nhiªn, ®Êt níc.
+ T×nh c¶m mang tÝnh chÊt thÕ giíi quan lµ møc ®é cao nhÊt cña ®êi sèng t×nh c¶m con
ngêi. ë møc ®é nµy, t×nh c¶m rÊt æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng, cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t cao, tÝnh
tù gi¸c vµ tÝnh ý thøc cao, trë thµnh mét nguyªn t¾c trong th¸i ®é vµ hµnh vi.
VÝ dô: Yªu chuéng hoµ b×nh trªn thÕ giíi.
C©u 37: Ph©n biÖt t×nh c¶m víi xóc c¶m, t×nh c¶m víi nhËn thøc. Rót ra kÕt luËn
Ph©n biÖt t×nh c¶m vµ xóc c¶m:
Xóc c¶m T×nh c¶m
46
– Cã ë ngêi vµ ®éng vËt. – ChØ cã ë ngêi.
– Cã tríc. – Cã sau.
– Lµ qu¸ tr×nh t©m lÝ. – Thuéc tÝnh t©m lÝ.
– Cã tÝnh nhÊt thêi, t×nh huèng ®a d¹ng. – Cã tÝnh x¸c ®Þnh vµ æn ®Þnh.
– Lu«n ë tr¹ng th¸i hiÖn thùc. – Thêng ë tr¹ng th¸i tiÒm tµng.
– Thùc hiÖn chøc n¨ng sinh vËt, gióp c¬ – Thùc hiÖn chøc n¨ng x· héi, gióp con ng-
thÓ ®Þnh híng vµ thÝch nghi víi m«i trêng êi ®Þnh híng vµ thÝch nghi víi x· héi víi t
bªn ngoµi víi t çch mét ç thÓ. çch lµ mét nh©n çch.
– G¾n liÒn víi ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn, – G¾n liÒn víi ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn, víi
víi b¶n n¨ng. ®éng h×nh thuéc hÖ thèng tÝn hiÖu hai.
– Muèn h×nh thµnh t×nh c¶m cho häc sinh, trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, gi¸o viªn ph¶i lµm
xuÊt hiÖn nh÷ng xóc c¶m tÝch cùc cho çc em qua tõng tiÕt d¹y, bµi d¹y...
* Ph©n biÖt t×nh c¶m vµ nhËn thøc:
§iÓm gièng: §Òu lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan, ®Òu mang tÝnh chñ thÓ vµ cã b¶n
chÊt x· héi lÞch sö.
NhËn thøc T×nh c¶m
1. §èi tîng ph¶n - ChÝnh b¶n th©n sù vËt, - Mèi quan hÖ gi÷a çc sù vËt, hiÖn
¸nh hiÖn tîng trong hiÖn thùc tîng víi nhu cÇu, ®éng c¬ cña con ng-
kh¸ch quan. êi.
2. Ph¹m vi ph¶n - Nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng - ChØ cã nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng cã
¸nh t¸c ®éng vµo gi¸c quan cña liªn quan ®Õn sù tho¶ m·n hay kh«ng
con ngêi. tho¶ m·n nhu cÇu ®éng c¬ cña hä.
3. Ph¬ng thøc - Ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch - Ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan díi
ph¶n ¸nh quan díi h×nh thøc nh÷ng h×nh thøc nh÷ng rung ®éng, nh÷ng
h×nh ¶nh (c¶m gi¸c, tri tr¶i nghiÖm cña con ngêi.
gi¸c), nh÷ng biÓu tîng
(trÝ nhí, tëng tîng), kh¸i
niÖm (t duy).
4. TÝnh chñ thÓ - Mang ®Ëm mµu s¾c chñ quan.
5. Qu¸ tr×nh h×nh - L©u dµi, phøc t¹p diÔn ra theo
thµnh nh÷ng quy luËt kh¸c nhau.
C©u 38: Ph©n tÝch vai trß cña t×nh c¶m trong ®êi sèng ç nh©n vµ trong d¹y häc.
Rót ra kÕt luËn s ph¹m cÇn thiÕt.
+ Xóc c¶m vµ t×nh c¶m cã vai trß to lín trong ®êi sèng cña con ngêi c¶ vÒ mÆt sinh lÝ
lÉn t©m lÝ.
+ Xóc c¶m, t×nh c¶m thóc ®Èy con ngêi ho¹t ®éng, gióp con ngêi kh¾c phôc nh÷ng trë
ng¹i, khã kh¨n.
+ T×nh c¶m cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt trong c«ng viÖc s¸ng t¹o.
+ T×nh c¶m lµ ®éng lùc thóc ®Èy con ngêi t×m tßi ch©n lÝ.
+ Trong c«ng t¸c gi¸o dôc, t×nh c¶m võa lµ ®iÒu kiÖn, võa lµ ph¬ng tiÖn, võa lµ néi dung
cña gi¸o dôc.
* KÕt luËn s ph¹m: Trong qu¸ tr×nh d¹y häc ngêi thÇy gi¸o cÇn:
+ §äc chÝnh x¸c thø ‘‘ng«n ng÷” t×nh c¶m cña häc sinh Èn sau nh÷ng cö chØ, nh÷ng nÐt
mÆt, ®iÖu bé cña chóng.
+ Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, thÇy gi¸o kh«ng chØ truyÒn ®¹t tri thøc mµ cßn ph¶i thæi
vµo ®ã c¶ tÊm lßng, c¶ l¬ng t©m nghÒ nghiÖp th× bµi gi¶ng vµ sù lÜnh héi cña häc sinh
míi hiÖu qu¶...
C©u 39: Nªu çc møc ®é cña t×nh c¶m. LÊy vÝ dô minh ho¹.
47
– Mµu s¾c xóc c¶m cña c¶m gi¸c lµ mét s¾c th¸i xóc c¶m ®i kÌm theo qu¸ tr×nh c¶m gi¸c.
VÝ dô: C¶m gi¸c mµu ®á cho ta c¶m xóc r¹o rùc.
Mµu s¾c xóc c¶m cña c¶m gi¸c mang tÝnh rÊt cô thÓ, g¾n liÒn víi c¶m gi¸c nhÊt ®Þnh,
kh«ng ®îc chñ thÓ ý thøc mét çch râ rµng, ®Çy ®ñ.
– Xóc c¶m: lµ nh÷ng rung c¶m x¶y ra nhanh, m¹nh h¬n so víi mµu s¾c xóc c¶m cña c¶m
gi¸c.
VÝ dô: Høng thó häc tËp
– Ngêi ta chia xóc c¶m lµm hai lo¹i:
+ Xóc ®éng: cã cêng ®é rÊt m¹nh, diÔn ra trong thêi gian ng¾n, tÝnh tù chñ thÊp.
VÝ dô: Næi nãng víi b¹n bÌ.
+ T©m tr¹ng lµ tr¹ng th¸i xóc c¶m bao trïm lªn toµn bé çc rung ®éng vµ lµm nÒn cho ho¹t
®éng cña con ngêi, cã ¶nh hëng ®Õn toµn bé hµnh vi cña hä trong thêi gian kh¸ dµi.
VÝ dô: Tr¹ng th¸i c¨ng th¼ng.
– T×nh c¶m: Thuéc tÝnh t©m lÝ æn ®Þnh cña nh©n çch.
VÝ dô: T×nh cha con.
C©u 40: Nh©n çch lµ g×? Ph©n tÝch çc ®Æc ®iÓm cña nh©n çch.
* Nh©n çch lµ tæ hîp nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng thuéc tÝnh t©m lÝ cña ç nh©n, biÓu
hiÖn b¶n s¾c vµ gi¸ trÞ x· héi cña con ngêi.
* Çc ®Æc ®iÓm cña nh©n çch:
+ TÝnh thèng nhÊt cña nh©n çch:
 Nh©n çch lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt gi÷a phÈm chÊt vµ n¨ng lùc, gi÷a ®øc vµ tµi
cña con ngêi.
 Trong nh©n çch cã sù thèng nhÊt hµi hoµ gi÷a ba cÊp ®é: cÊp ®é bªn trong ç nh©n,
cÊp ®é liªn ç nh©n vµ cÊp ®é siªu ç nh©n.
+ TÝnh æn ®Þnh cña nh©n çch:
 Nh©n çch lµ çi sinh thµnh vµ ph¸t triÓn, biÓu hiÖn trong ho¹t ®éng vµ mèi quan hÖ
giao tiÕp cña ç nh©n trong x· héi.
 Çc ®Æc ®iÓm nh©n çch, çc phÈm chÊt nh©n çch t¬ng ®èi khã h×nh thµnh vµ còng
khã mÊt ®i. Çc thuéc tÝnh cña nh©n çch cã tÝnh æn ®Þnh cao.
– Nh©n çch lµ tæ hîp nh÷ng thuéc tÝnh t©m lÝ t¬ng ®èi æn ®Þnh, tiÒm tµng trong mçi
ç nh©n.
+ TÝnh tÝch cùc cña nh©n çch:
 Nh©n çch lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng vµ gi¸n tiÕp lµ s¶n phÈm cña x· héi. V× thÕ, nh©n
çch mang tÝnh tÝch cùc.
 TÝnh tÝch cùc cña nh©n çch biÓu hiÖn trong qu¸ tr×nh tho¶ m·n çc nhu cÇu cña nã.
 Mét ç nh©n ®îc thõa nhËn lµ mét nh©n çch khi anh ta tÝch cùc ho¹t ®éng trong nh÷ng
h×nh thøc ®a d¹ng cña nã.
+ TÝnh giao lu cña nh©n çch:
 Nh©n çch ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ trong çc mèi
quan hÖ giao lu víi ngêi kh¸c.
 Th«ng qua giao lu, con ngêi gia nhËp vµo çc quan hÖ x· héi, lÜnh héi çc chuÈn mùc
®¹o ®øc vµ hÖ thèng gi¸ trÞ x· héi, ®ång thêi h×nh thµnh n¨ng lùc ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh
gi¸.
 Nguyªn t¾c gi¸o dôc c¬ b¶n lµ gi¸o dôc trong tËp thÓ vµ gi¸o dôc b»ng tËp thÓ.
48
C©u 41: Nªu çc quy luËt cña t×nh c¶m. LÊy vÝ dô minh ho¹.
– T×nh c¶m lµ nh÷ng th¸i ®é c¶m xóc æn ®Þnh cña con ngêi ®èi víi nh÷ng sù vËt, hiÖn t-
– Çc quy luËt cña ®êi sèng t×nh c¶m:
+ Quy luËt l©y lan:
Xóc c¶m, t×nh c¶m cña ngêi nµy cã thÓ ‘‘l©y”, truyÒn sang ngêi kh¸c. NÒn t¶ng cña quy
luËt nµy lµ tÝnh x· héi trong t×nh c¶m cña con ngêi.
VÝ dô: ‘‘Mét con ngùa ®au, c¶ tµu kh«ng ¨n cá”.
HiÖn tîng ho¶ng lo¹n trong x· héi...
Quy luËt nµy cã ý nghÜa trong çc ho¹t ®éng tËp thÓ cña con ngêi, lµ c¬ së cña nguyªn
t¾c ‘‘gi¸o dôc trong tËp thÓ vµ th«ng qua tËp thÓ”.
+ Quy luËt thÝch øng:
Xóc c¶m, t×nh c¶m ®îc lÆp ®i, lÆp l¹i nhiÒu lÇn mét çch kh«ng thay ®æi, th× cuèi cïng
sÏ bÞ suy yÕu vµ l¾ng xuèng. §ã lµ hiÖn tîng ‘‘chai s¹n” cña t×nh c¶m.
VÝ dô: ‘‘Xa th¬ng, gÇn thêng”.
Trong ®êi sèng vµ ho¹t ®éng, quy luËt nµy ®îc øng dông mét çch cã hiÖu qu¶ gäi lµ ‘‘sù
cñng cè ©m tÝnh” trong quan hÖ t×nh c¶m.
VÝ dô: Gi¸o viªn thêng xuyªn ‘‘u tiªn” cho häc sinh nhót nh¸t lªn b¶ng, víi nh÷ng c©u hái
võa søc vµ th¸i ®é khuyÕn khÝch nh»m cñng cè vµ t¨ng cêng lßng tù tin cña em ®ã.
+ Quy luËt t¬ng ph¶n:
T¬ng ph¶n lµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a nh÷ng xóc c¶m, t×nh c¶m ©m tÝnh vµ d¬ng tÝnh,
tÝch cùc vµ tiªu cùc thuéc cïng lo¹i.
l: Khi chÊm bµi tõ bµi kh¸ - bµi kÐm.
Trong gi¸o dôc t tëng, t×nh c¶m, ngêi ta sö dông quy luËt nµy: biÖn ph¸p ‘‘«n nghÌo, nhí
khæ”; ‘‘«n cè, tri t©n”. Ph¬ng ph¸p bïng næ còng cã c¬ së lµ quy luËt nµy.
+ Quy luËt ‘‘di chuyÓn”:
Xóc c¶m, t×nh c¶m cña con ngêi cã thÓ di chuyÓn tõ ®èi tîng nµy sang ®èi tîng kh¸c.
VÝ dô: “GiËn ç chÐm thít”.
Con ngêi chó ý kiÓm so¸t th¸i ®é xóc c¶m cña m×nh, lµm cho t×nh c¶m mang tÝnh chän
läc tÝch cùc, tr¸nh ‘‘v¬ ®òa c¶ n¾m”, tr¸nh t×nh c¶m trµn lan, kh«ng biªn giíi.
+ Quy luËt pha trén:
Sù pha trén cña xóc c¶m, t×nh c¶m lµ sù kÕt hîp mµu s¾c ©m tÝnh víi mµu s¾c d ¬ng
tÝnh. TÝnh pha trén cho phÐp hai xóc c¶m, t×nh c¶m ®èi lËp nhau cã thÓ cïng tån t¹i
trong mét con ngêi, chóng kh«ng lo¹i trõ nhau, mµ quy ®Þnh lÉn nhau
VÝ dô: Yªu vµ ghen, giËn mµ th¬ng.
Trong gi¸o dôc, t«n träng nh©n çch ngêi häc kÕt hîp víi nh÷ng yªu cÇu cao.
+ Quy luËt h×nh thµnh:
T×nh c¶m ®îc h×nh thµnh tõ xóc c¶m, do çc xóc c¶m cïng lo¹i ®îc ®éng h×nh ho¸, tæng
hîp ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ mµ thµnh.
VÝ dô: T×nh mÑ con.
Muèn h×nh thµnh t×nh c¶m cho HS th× ph¶i ®i tõ viÖc gi¸o dôc vµ h×nh thµnh xóc c¶m tÝch
cùc.
C©u 42: Nªu mèi quan hÖ gi÷a nhËn thøc – t×nh c¶m – hµnh ®éng ý chÝ. Rót ra kÕt
luËn s ph¹m cÇn thiÕt.
NhËn thøc lµ nÒn t¶ng, lµ c¬ së.
49
T×nh c¶m lµ ®éng lùc thóc ®Èy.
Ý chÝ lµ quyÕt ®Þnh, lµ sù nç lùc kh¾c phôc khã kh¨n, lµ kh©u quyÕt ®Þnh trùc tiÕp
®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých.
KÕt luËn s ph¹m: Trong gi¸o dôc cÇn lµm cho häc sinh hiÓu biÕt vÒ vÊn ®Ò ®ã. T¹o ra
rung c¶m ®Ó th«i thóc hµnh ®éng.
C©u 43: ThÕ nµo lµ kÜ x¶o. Ph©n biÖt kÜ x¶o víi thãi quen.
– KÜ x¶o lµ lo¹i hµnh ®éng tù ®éng ho¸ mét çch cã ý thøc, nghÜa lµ ®îc tù ®éng ho¸ nhê
luyÖn tËp.
– Thãi quen lµ hµnh ®éng tù ®éng ho¸ ®· trë thµnh nhu cÇu cña con ngêi.
* Ph©n biÖt kÜ x¶o víi thãi quen:
KÜ x¶o Thãi quen
– Mang tÝnh chÊt kÜ thuËt. – Mang tÝnh chÊt nhu cÇu nÕp sèng.
– §îc ®¸nh gi¸ vÒ mÆt thao t¸c. – §îc ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®¹o ®øc.
– Ýt g¾n víi t×nh huèng. – Lu«n g¾n víi t×nh huèng cô thÓ.
– Cã thÓ Ýt bÒn v÷ng (nÕu kh«ng – BÒn v÷ng, ¨n s©u vµo nÕp sèng.
thêng xuyªn luyÖn tËp cñng cè).
– Con ®êng h×nh thµnh chñ yÕu cña – H×nh thµnh b»ng nhiÒu con ®êng, trong ®ã
kÜ x¶o lµ luyÖn tËp cã môc ®Ých cã con ®êng tù ph¸t.
vµ cã hÖ thèng.
C©u 44: Nªu çc quy luËt h×nh thµnh kÜ x¶o. Rót ra kÕt luËn s ph¹m cÇn thiÕt.
– KÜ x¶o lµ lo¹i hµnh ®éng tù ®éng ho¸ mét çch cã ý thøc, nghÜa lµ ®îc tù ®éng ho¸ nhê
luyÖn tËp.
– Çc quy luËt h×nh thµnh kÜ x¶o:
+ Quy luËt vÒ sù tiÕn bé kh«ng ®Òu.
+ Quy luËt ®Ønh cña ph¬ng ph¸p luyÖn tËp.
+ Quy luËt vÒ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a kÜ x¶o cò vµ kÜ x¶o míi.
 Céng kÜ x¶o
 Giao thoa kÜ x¶o
+ Quy luËt dËp t¾t kÜ x¶o.
NÕu kh«ng ®îc luyÖn tËp, kh«ng ®îc cñng cè sẽ dẫn đến suy yÕu vµ bÞ mÊt h¼n.
KÕt luËn s ph¹m
+ Trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc vµ d¹y häc ngêi thÇy gi¸o sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p.
+ Thêng xuyªn tæ chøc luyÖn tËp ®Ó cñng cè nh÷ng kÜ x¶o ®· ®îc h×nh thµnh.
C©u 45: Nªu ®Þnh nghÜa trÝ nhí vµ vai trß cña trÝ nhí ®èi víi ®êi sèng ç nh©n.
– TrÝ nhí lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ, ph¶n ¸nh nh÷ng kinh nghiÖm cña ç nh©n díi h×nh
thøc biÓu tîng, bao gåm sù ghi nhí, gi÷ g×n vµ t¸i t¹o sau ®ã trong ãc çi mµ con ngêi ®·
c¶m gi¸c, tri gi¸c, rung ®éng, hµnh ®éng hay suy nghÜ tríc ®©y.
– Vai trß cña trÝ nhí:
+ TrÝ nhí cã vai trß to lín trong ®êi sèng cña con ngêi: kh«ng cã trÝ nhí th× kh«ng cã kinh
nghiÖm, kh«ng cã kinh nghiÖm th× kh«ng cã bÊt cø ho¹t ®éng nµo, còng nh kh«ng thÓ
h×nh thµnh ®îc nh©n çch.
+ TrÝ nhí ph¶n ¸nh kinh nghiÖm cña con ngêi thuéc mäi lÜnh vùc: ‘‘nhËn thøc – c¶m xóc
– hµnh vi”. V× vËy trÝ nhí lµ mét ®Æc trng quan träng nhÊt, cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh
cña ®êi sèng t©m lÝ con ngêi. Nã ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vµ toµn vÑn cña nh©n çch.
+ Ngµy nay, trÝ nhí kh«ng chØ n»m trong giíi h¹n nhËn thøc mµ nã cßn lµ mét thµnh
phÇn t¹o nªn nh©n çch mçi con ngêi.
+ V× vËy viÖc rÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn trÝ nhí cho häc sinh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô
quan träng cña c«ng t¸c trÝ dôc vµ ®øc dôc trong nhµ trêng.
50
C©u 46: Nªu çc lo¹i trÝ nhí. LÊy vÝ dô minh ho¹.
_ Căn cứ vào nội dung được phản ánh ta có:
+ Trí nhớ hình ảnh: Là trí nhớ đối với 1 ấn tượng mạnh thuộc về 1 cơ quan cảm giác.
Vd, nhớ đến 1 phong cảnh đẹp, 1 bài hát hay…Dựa vào các cơ quan cảm giác tham
gia vào ghi nhớ và nhớ lại, trí nhớ hình ảnh còn được chia thành trí nhớ nghe, trí nhớ
nhìn, trí nhớ ngửi... Vai trò của từng loại trí nhớ hình ảnh đối với mỗi người là khác
nhau. Những người bình thường rất phát triển trí nhớ nghe và nhìn. Trí nhớ mùi vị
thường đặc trưng cho những người có nghề nghiệp đặc biệt, thường phát triển mạnh
mẽ ở những người bị mù, điếc. Trí nhớ hình ảnh rất cần đối với những người nghệ sỹ.
+ Trí nhớ xúc cảm: Là trí nhớ về xúc cảm, tình cảm đã diễn ra trong 1 hoạt động trước
đây. Những xúc cảm, tình cảm đó trở thành 1 loại tín hiệu đặc biệt: hoặc thúc đẩy con
người hoạt động, hoặc nhắc nhở họ những phương thức hành vi trước đây đã gây ra
tình cảm đó. Sự cảm thông với người khác là những hình thức bề ngoài của loại trí
nhớ này. Sự tái mặt hay đỏ mặt khi nhớ đến 1 kỷ niệm cũ là do ảnh hưởng của loại trí
nhớ này.Vai trò đặc biệt của trí nhớ xúc cảm là để cá nhân cảm nhận được giá trị
thẩm mỹ trong hành vi, cử chỉ, lời nói và trong nghệ thuật.
Vd: Khi 1 người nào đó nhắc đến thân sinh của mình thì mình buồn tủi và nhớ lại
những khoảnh khắc mà thân sinh mình còn sống.
+ Trí nhớ vận động: Là trí nhớ những quá trình vận động ít nhiều mang tính chất tổ hợp.
Loại trí nhớ này có vai trò đặc biệt quan trọng để hình thành kỹ xảo trong lao động
chân tay. Tốc độ hình thành nhanh và bền vững của những kỹ xảo này được dùng làm
tiêu chí để đánh giá trí nhớ vận động tốt.
Vd: Khi lần đầu cài đặt 1 hệ điều hành mới của máy tính thì sẽ rất lâu, mất nhiều thời
gian vì chưa biết rành cách cài đặt hệ điều hành mới này nhưng sau vài lần cài đặt ta
sẽ đúc kết được kinh nghiệm và sẽ có thao tác nhanh, chuẩn xác hơn cho những lần
cài đặt sau và cứ thế mỗi lần cài đặt lại thao tác ta càng lúc càng nhanh và tối ưu hơn.
+ Trí nhớ từ ngữ lôgíc: Là trí nhớ về những mối quan hệ, liên hệ mà nội dung được tạo
nên bởi tư tưởng của con nguời, nó có cơ sở sinh lý là hoạt động của hệ thống tín hiệu
thứ 2(ngôn ngữ). Trí nhớ này phát triển dựa trên các loại trí nhớ trên và ngày càng có
vị trí thống trị và ảnh hưởng trở lại các loại trí nhớ trên. Đây là loại trí nhớ chỉ có ở
con người, đặc biệt rất quan trọng và được phát triển mạnh ở học sinh bước vào lớp 1.
_ Căn cứ vào tính mục đích của hoạt động, ta có:
+ Trí nhớ không chủ định: Là loại trí nhớ không đặt ra mục đích từ trước để ghi nhớ,
giữ gìn và tái hiện tài liệu. Trí nhớ này có trước trong đời sống cá thể. Nhiều kinh
nghiệm sống có giá trị được thu thập bằng loại trí nhớ này.
VD: Trong 1 dịp A đến nhà B chơi và được B giới thiệu C để A làm quen thì khi A
nhìn C bổng nhiên A chợt nhớ ra rằng C là người mà cách đây 3 năm cũng đã nộp
đơn xin việc cùng ngày với mình trong lần phỏng vấn ở công ty D.
+ Trí nhớ có chủ định: : Là loại trí nhớ có mục đích đặt ra từ trước để ghi nhớ, giữ gìn
và tái hiện tài liệu. Loại trí nhớ này có sau trí nhớ không chủ định ở trong đời sống cá
thể nhưng ngày càng tham gia nhiều hơn vào quá trình tiếp thu tri thức. Trí nhớ có
chủ định giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong hoạt động, công việc, nhiệm vụ.
51
VD: Đi học nghe giảng để hiểu và ghi nhớ mà làm bài kiểm tra.
_ Căn cứ theo thời gian củng cố và lưu giữ tài liệu đối với hoạt động, ta có:
+ Trí nhớ ngắn hạn: Hay còn gọi là trí nhớ tức thời, là trí nhớ ở ngay sau giai đoạn vừa
ghi nhớ. Quá trình này chưa ổn định nhưng có ý nghĩa lớn trong việc tiếp thu tri thức
và hình thành kinh nghiệm. Đây là nét đặc biệt của sự ghi nhớ, của tích lũy và tái hiện
thông tin và là cơ sở của trí nhớ dài hạn.
VD: Quá trình giảng bài của thầy được sinh viên nghe và ghi chép lại lúc đó, để sinh
viên về đọc lại và nắm kiến thức hơn.
+ Trí nhớ dài hạn: Là trí nhớ xuất hiện sau giai đoạn ghi nhớ 1 khoảng thời gian và nó
thường tương đối ổn định. Loại trí nhớ này có vai trò đặc biệt quan trọng để con
người tích lũy tri thức. Để trí nhớ dài hạn có chất lượng tốt, ở giai đoạn đầu cá nhân
cần có sự luyện tập để củng cố, tái hiện nhiều lần và sử dụng nhiều biện pháp củng
cố, tái hiện khác nhau.
VD: A là 1 học sinh chăm ngoan, học giỏi được báo chí ca ngợi hết lời khi là người
người đỗ thủ khoa tốt nghiệp hết cấp 3. Khi được phỏng vấn A đã trả lời để có được
thành quả ngày hôm nay là nhờ công ơn của cha mẹ và thầy cô bên cạnh đó hàng
ngày đi học về A đều lấy bài tập của thầy cô ở trường ra giải đi giải lại nhiều lần kết
hợp với kiến thức được giảng ở trường của các thầy cô giáo được A ghi chép lại 1
cách cụ thể, rõ ràng.
_ Căn cứ vào tính chủ đạo, ưu thế của cơ quan cảm giác nào đó trong trí nhớ, ta có trí nhớ
thao tác như trí nhớ bằng mắt, bằng tai, bằng tay, bằng mũi…
VD: Khi ta ngửi thấy mùi khét là ta biết nó đang cháy.
Khi ta nghe tiếng sét đánh là ta biết trời sắp mưa hoặc đang mưa.
Khi ta cầm cục đá thì ta biết nó lạnh.
Khi ta nhìn thấy hoa mai nở thì ta biết tết sắp đến.
C©u 47: Ph©n tÝch qu¸ tr×nh ghi nhí. Rót ra kÕt luËn s ph¹m cÇn thiÕt.
– Ghi nhí lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh dÊu vÕt, ‘‘Ên tîng” cña ®èi tîng mµ ta ®ang tri gi¸c trªn
vá n·o, ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh mèi liªn hÖ gi÷a tµi liÖu míi víi tµi liÖu cò
®· cã, còng nh mèi liªn hÖ gi÷a çc bé phËn cña b¶n th©n tµi liÖu míi víi nhau.
– Cã nhiÒu lo¹i ghi nhí kh¸c nhau:
+ Ghi nhí kh«ng chñ ®Þnh lµ lo¹i ghi nhí ®îc thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Æt ra môc
®Ých ghi nhí tõ tríc, kh«ng cÇn sù nç lùc ý chÝ kh¾c phôc khã kh¨n.
 Ghi nhí kh«ng chñ ®Þnh ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ khi nã ®îc g¾n víi nh÷ng c¶m xóc râ
rµng vµ m¹nh mÏ. Høng thó cã vai trß to lín ®èi víi ghi nhí kh«ng chñ ®Þnh.
 Ghi nhí kh«ng chñ ®Þnh cã ý nghÜa to lín trong ®êi sèng, nã më réng vµ lµm phong phó
kinh nghiÖm sèng cña con ngêi.
+ Ghi nhí cã chñ ®Þnh lµ lo¹i ghi nhí theo mét môc ®Ých ®· ®Þnh tõ tríc, nã ®ßi hái mét
sù nç lùc ý chÝ nhÊt ®Þnh, còng nh nh÷ng thñ thuËt vµ ph¬ng ph¸p ghi nhí x¸c ®Þnh.
+ Ghi nhí cã chñ ®Þnh ®îc thùc hiÖn b»ng hai ph¬ng ph¸p:
 Ghi nhí m¸y mãc lµ lo¹i ghi nhí dùa trªn sù lÆp ®i lÆp l¹i tµi liÖu nhiÒu lÇn mét çch
gi¶n ®¬n.
 Ghi nhí cã ý nghÜa lµ lo¹i ghi nhí dùa trªn sù th«ng hiÓu néi dung cña tµi liÖu, trªn sù
nhËn thøc ®îc mèi liªn hÖ l«gic gi÷a çc bé phËn cña tµi liÖu ®ã.
+ Häc thuéc lßng vµ thuËt nhí.
KÕt luËn s ph¹m: Muèn häc sinh ghi nhí tèt, gi¸o viªn cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau:
+ Tæ chøc tèt qu¸ tr×nh ghi nhí:
 X¸c ®Þnh môc ®Ých ghi nhí, thêi h¹n nhí.
 N¾m v÷ng çc biÖn ph¸p ghi nhí vµ thùc hiÖn tèt çc biÖn ph¸p ®ã.
52
 CÇn ph¸t huy tèi ®a u thÕ cña çc ph¬ng ph¸p ghi nhí, híng dÉn vµ rÌn luyÖn cho çc em
nh÷ng biÖn ph¸p ghi nhí hiÖu qu¶ nhÊt: LËp dµn bµi cho tµi liÖu häc tËp - T¸i hiÖn tµi
liÖu díi h×nh thøc nãi thÇm - ¤n tËp.
C©u 48: Ph©n tÝch qu¸ tr×nh g×n gi÷ vµ t¸i hiÖn çc biÓu tîng. Rót ra kÕt luËn s
ph¹m.
* G×n gi÷ lµ qu¸ tr×nh cñng cè v÷ng ch¾c nh÷ng dÊu vÕt ®· h×nh thµnh ®îc trªn vá n·o
trong qu¸ tr×nh ghi nhí.
– Cã hai lo¹i g×n gi÷ lµ g×n gi÷ tÝch cùc vµ g×n gi÷ tiªu cùc. Trong häc tËp cña häc sinh,
qu¸ tr×nh g×n gi÷ ®îc gäi lµ «n tËp.
BiÖn ph¸p: – Tæ chøc çch häc mét çch khoa häc.
– G¾n tµi liÖu häc tËp víi nhu cÇu ngêi häc.
– Tæ chøc «n tËp mét çch khoa häc.
* Qu¸ tr×nh nhËn l¹i vµ nhí l¹i:
– NhËn l¹i lµ sù nhí l¹i mét ®èi tîng nµo ®ã trong ®iÒu kiÖn tri gi¸c l¹i ®èi tîng ®ã.
– Nhí l¹i (t¸i hiÖn) lµ viÖc lµm sèng l¹i nh÷ng h×nh ¶nh ®· ®îc ghi nhí tríc ®©y mµ kh«ng
cÇn dùa vµo sù tri gi¸c l¹i ®èi tîng ®· g©y nªn nh÷ng h×nh ¶nh ®ã.
– NhËn l¹i vµ nhí l¹i ®Òu cã hai lo¹i: cã chñ ®Þnh hoÆc kh«ng chñ ®Þnh.
+ Nhí l¹i cã chñ ®Þnh ®ßi hái ph¶i cã sù kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, ph¶i cã sù
nç lùc ý chÝ gäi lµ sù håi tëng.
+ Sù nhí l¹i çc h×nh ¶nh cò khu tró trong nh÷ng kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh gäi lµ
håi øc.
KÕt luËn s ph¹m
– Ghi nhí ®· lµ khã, viÖc gi÷ g×n vµ t¸i hiÖn v« cïng quan träng ®èi víi ngêi.
– KÕ ho¹ch «n tËp mét çch khoa häc (tæ chøc vµ tù «n tËp mét çch khoa häc).
C©u 49: Lµm thÕ nµo ®Ó cã trÝ nhí tèt.
– BiÕt çch ghi nhí tèt:
+ Ph¶i tËp trung chó ý cao khi ghi nhí, cã høng thó, say mª víi tµi liÖu ghi nhí, ý thøc ® îc
tÇm quan träng cña tµi liÖu ghi nhí, x¸c ®Þnh ®îc t©m thÕ ghi nhí l©u dµi ®èi víi tµi
liÖu.
+ Lùa chän vµ phèi hîp çc lo¹i ghi nhí mét çch hîp lÝ nhÊt, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ néi
dung cña tµi liÖu, víi nhiÖm vô vµ môc ®Ých ghi nhí.
+ Phèi hîp nhiÒu gi¸c quan ®Ó ghi nhí, sö dông çc thao t¸c trÝ tuÖ ®Ó ghi nhí tµi liÖu,
g¾n tµi liÖu ghi nhí víi vèn kinh nghiÖm cña b¶n th©n.
– BiÕt g×n gi÷:
+ ¤n tËp mét çch tÝch cùc, «n tËp b»ng t¸i hiÖn lµ chñ yÕu.
+ ¤n tËp ngay, kh«ng ®Ó l©u sau khi ghi nhí tµi liÖu.
+ Ph¶i «n tËp xen kÏ, kh«ng nªn «n tËp liªn tôc mét m«n häc.
+ ¤n tËp ph¶i cã nghØ ng¬i, kh«ng nªn «n tËp liªn tôc trong mét thêi gian dµi.
+ CÇn thay ®æi çc h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p «n tËp.
+ BiÕt t¸i hiÖn vµ biÕt håi tëng çi ®· quªn.
Phèi hîp 3 qu¸ tr×nh trªn 1 çch khoa häc vµ cã biÖn ph¸p hîp lÝ víi tõng qu¸ tr×nh cô thÓ.
C©u 50: Trong t¸c phÈm "NhËt kÝ trong tï" cña HCM cã bµi th¬ "Nghe tiÕng gi· g¹o":
"G¹o ®em vµo gi· bao ®au ®ín,
G¹o gi· xong råi tr¾ng tùa b«ng,
Sèng ë trªn ®êi ngêi còng vËy,
53
Gian nan rÌn luyÖn míi thµnh c«ng."
§o¹n th¬ trªn thÓ hiÖn luËn ®iÓm nµo trong t©m lÝ häc m¸cxÝt vÒ vai trß cña çc
yÕu tè chi phèi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch? Ph©n tÝch néi dung cña
yÕu tè ®ã.
Bµi th¬ “Nghe tiÕng gi· g¹o”
§o¹n th¬ trªn thÓ hiÖn luËn ®iÓm: Ho¹t ®éng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trùc tiÕp trong viÖc
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
Ph©n tÝch luËn ®iÓm nµy cÇn kÕt hîp gi÷a néi dung cña ®o¹n th¬ vµ néi dung cña luËn
®iÓm dùa vµo c©u 61.
C©u 51: ThÕ nµo lµ sù quªn. Lµm thÕ nµo ®Ó håi tëng çi ®· quªn.
_ Quên là sự biểu hiện của sự không tái hiện hoặc được tái hiện sai những tác động trước
đây vào 1 thời điểm nhất định.
_ Quªn cã nhiÒu møc ®é:
+ Quªn hoµn toµn.
+ Quªn côc bé.
+ Quªn t¹m thêi.
_ Quªn cã nhiÒu nguyªn nh©n:
+ Do qu¸ tr×nh ghi nhí.
+ Do çc quy luËt øc chÕ ho¹t ®éng thÇn kinh.
+ Kh«ng phï hîp víi nhu cÇu, høng thó, së thÝch ç nh©n hoÆc Ýt cã ý nghÜa thùc tiÔn
®èi víi ç nh©n.
_ Quy luật của quên:
+ Quên diễn ra theo trình tự: quên cái tiểu tiết, vụn vặt trước, quên cái đại thể, cái chính
yếu sau. Trong cái đại thể, cái chính yếu nào phù hợp với hứng thú cá nhân, gây được
ấn tượng cảm xúc sâu sắc thì lâu quên hơn (“Miếng ngon nhớ lâu, đòn đau nhớ đời”).
+ Quên những cái không liên quan hoặc ít liên quan đến đời sống của mình, những cái
không phù hợp với hứng thú, nhu cầu, sở thích của cá nhân.
+ Quên những cái ít được củng cố hoặc không được sử dụng thường xuyên trong hoạt
động hàng ngày của cá nhân.
+ Quên khi gặp những kích thích mới lạ hoặc những kích thích mạnh.
+ Quá trình quên diễn ra không đồng đều: ở giai đoạn đầu, tốc độ quên diễn ra rất nhanh,
sau đó giảm dần về sau.
+ Nhịp độ quên phụ thuộc vào nội dung và khối lượng của thông tin.
_ Vai trò của quên: Trên thực tế có những điều bị quên “ vĩnh viễn”, có những điều chỉ bị
quên tạm thời, có những trường hợp chỉ quên bộ phận, không có sự quên tuyệt đôi. Dù
ta khó có thể nhận lại hoặc nhớ lại một điều gì đó thì trên vỏ não chúng ta vẫn còn để lại
một dấu vết nào đó về điều ấy. Trong một số trường hợp, sự quên là cần thiết. Vì thế về
một mặt nào đó, quên là hiện tượng hợp lí và có ích. Song chúng ta cần phải chống quên
những điều cần phải giữ gìn và củng cố trong kho tàng kí ức của mỗi người với những
biện pháp sau:
+ Ôn tập 1 cách tích cực và thường xuyên. Ôn rải rác, phân tán ra nhiều đợt, không nên
ôn tập trưng liên tục trong một thời gian dài.
+ Ôn tập ngay sau khi đã nhớ.
+ Ôn tập xen kẽ các tài liệu khác nhau.
+ Chia nhỏ tài liệu để ôn tập.
+ Vận dụng nhiều cơ quan cảm giác để ôn tập.
+ Kết hợp ôn tập với nghỉ ngơi, thực hành và luyện tập.
54
_ Muèn håi tëng çi ®· quªn:
+ Ph¶i ®¸nh bËt ý nghÜ sai lÇm cho r»ng m×nh ®· quªn hÕt, ph¶i l¹c quan tin tëng
r»ng, nÕu cè g¾ng m×nh sÏ håi tëng l¹i ®îc.
+ Ph¶i kiªn tr× håi tëng.
+ CÇn ®èi chiÕu, so s¸nh víi nh÷ng håi øc cã liªn quan trùc tiÕp víi néi dung tµi liÖu
mµ ta cÇn nhí l¹i.
+ CÇn sö dông sù kiÓm tra cña t duy, cña trÝ tëng tîng vÒ qu¸ tr×nh håi tëng vµ kÕt
qu¶ håi tëng.
+ Cã thÓ sö dông sù liªn tëng, nhÊt lµ liªn tëng nh©n qu¶.
Ý thøc: Kh«ng cã çi g× ta quªn, ta kh«ng nhí ®îc mµ ch¼ng qua nhí cha kÞp, tin lµ ta
nhí ®îc.
C©u 52: ThÕ nµo lµ xu híng cña nh©n çch? Nªu çc biÓu hiÖn cña xu híng nh©n
çch ç nh©n.
– Xu híng lµ mét thuéc tÝnh t©m lÝ ®iÓn h×nh cña ç nh©n bao hµm trong nã mét hÖ
thèng nh÷ng ®éng lùc quy ®Þnh tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña ç nh©n vµ quy ®Þnh sù
lùa chän çc th¸i ®é cña nã.
– Xu híng thêng ®îc biÓu hiÖn ë mét sè mÆt chñ yÕu sau ®©y:
+ Nhu cÇu lµ sù ®ßi hái tÊt yÕu mµ con ngêi thÊy cÇn ®îc tho¶ m·n ®Ó tån t¹i vµ ph¸t
triÓn.
+ Høng thó lµ th¸i ®é ®Æc biÖt cña ç nh©n ®èi víi ®èi tîng nµo ®ã, võa cã ý nghÜa ®èi
víi cuéc sèng, võa cã kh¶ n¨ng mang l¹i kho¸i c¶m cho ç nh©n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng.
+ LÝ tëng lµ mét môc tiªu cao ®Ñp, mét h×nh ¶nh mÉu mùc, t¬ng ®èi hoµn chØnh, cã søc
l«i cuèn con ngêi v¬n tíi nã.
+ ThÕ giíi quan lµ hÖ thèng çc quan ®iÓm vÒ tù nhiªn, x· héi vµ b¶n th©n, x¸c ®Þnh ph-
¬ng ch©m hµnh ®éng cña con ngêi.
+ NiÒm tin lµ mét phÈm chÊt cña thÕ giíi quan, lµ çi kÕt tinh çc quan ®iÓm, tri thøc,
rung c¶m, ý chÝ ®îc con ngêi thÓ nghiÖm, trë thµnh ch©n lÝ bÒn v÷ng trong mçi ç
nh©n.
+ HÖ thèng ®éng c¬ nh©n çch lµ vÊn ®Ò trung t©m trong cÊu tróc nh©n çch, bao gåm
toµn bé çc thµnh phÇn trong xu híng nh©n çch chung, lµ ®éng lùc cña hµnh vi, cña ho¹t
®éng.
C©u 53: TÝnh çch lµ g×? Nªu cÊu tróc cña tÝnh çch ç nh©n.
* TÝnh çch lµ mét thuéc tÝnh t©m lÝ phøc hîp cña ç nh©n bao gåm mét hÖ thèng th¸i
®é cña nã ®èi víi hiÖn thùc, thÓ hiÖn trong hÖ thèng hµnh vi, cö chØ, çch nãi n¨ng t ¬ng
øng.
– TÝnh çch mang tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng, tÝnh thèng nhÊt ®ång thêi còng thÓ hiÖn
tÝnh ®éc ®¸o, riªng biÖt, ®iÓn h×nh cho mçi ç nh©n. TÝnh çch ç nh©n chÞu sù chÕ íc
cña XH.
* CÊu tróc cña tÝnh çch ç nh©n:
– TÝnh çch: > HÖ thèng th¸i ®é
> HÖ thèng hµnh vi, cö chØ, çch nãi n¨ng t¬ng øng.
– HÖ thèng th¸i ®é bao gåm:
–> Th¸i ®é ®èi víi tËp thÓ, x· héi
–> Th¸i ®é ®èi víi lao ®éng
–> Th¸i ®é ®èi víi mäi ngêi
–> Th¸i ®é ®èi víi b¶n th©n.
– HÖ thèng hµnh vi cö chØ, çch nãi n¨ng cña ç nh©n:
–> §©y lµ çch biÓu hiÖn cô thÓ ra bªn ngoµi cña hÖ thèng th¸i ®é.
55
–> §a d¹ng, chÞu sù chi phèi cña hÖ thèng th¸i ®é nãi trªn.
C¶ 2 hÖ thèng trªn cã quan hÖ chÆt chÏ víi çc thuéc tÝnh kh¸c cña nh©n çch nh: xu híng,
t×nh c¶m, ý chÝ, khÝ chÊt, kÜ x¶o, thãi quen vµ vèn kinh nghiÖm cña ç nh©n.
KÕt luËn s ph¹m
+ Trong c«ng t¸c gi¸o dôc, cÇn chó ý h×nh thµnh ®Çy ®ñ hai hÖ thèng th¸i ®é vµ hµnh vi
cö chØ, çch nãi n¨ng ë çc em.
+ Ngêi lín cÇn g¬ng mÉu trong cuéc sèng, khÐo lÐo gióp ®ì ®Ó trÎ h×nh thµnh tÝnh çch
mét çch tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ nhÊt...
C©u 54: ThÕ nµo lµ khÝ chÊt? Nªu çc kiÓu khÝ chÊt cña ç nh©n.
* KhÝ chÊt lµ thuéc tÝnh t©m lÝ phøc hîp cña ç nh©n, biÓu hiÖn cêng ®é, tèc ®é, nhÞp
®é cña çc ho¹t ®éng t©m lÝ, thÓ hiÖn s¾c th¸i, hµnh vi, cö chØ, çch nãi n¨ng cña ç
nh©n.
* Cã nhiÒu çch ph©n lo¹i khÝ chÊt kh¸c nhau, nhng tùu trung l¹i cã bèn kiÓu khÝ chÊt
sau ®©y:
+ KiÓu h¨ng h¸i: Ngêi thuéc kiÓu nµy lµ ngêi ho¹t b¸t, vui vÎ, yªu ®êi, ham hiÓu biÕt, c¶m
xóc kh«ng s©u, dÔ h×nh thµnh vµ dÔ thay ®æi, nhËn thøc nhanh nhng còng hay quªn,
t©m hån híng ngo¹i, cëi më, dÔ thÝch nghi víi m«i trêng míi.
+ KiÓu b×nh th¶n: Ngêi thuéc kiÓu khÝ chÊt nµy thêng lµ ngêi chËm ch¹p, ®iÒm tÜnh,
ch¾c ch¾n, kiªn tr×, a sù ng¨n n¾p, trËt tù, kh¶ n¨ng kiÒm chÕ tèt, nhËn thøc chËm, nhng
ch¾c ch¾n, t×nh c¶m khã h×nh thµnh nhng s©u s¾c, khã thÝch nghi víi m«i trêng míi.
+ KiÓu nãng n¶y: lµ ngêi cã hµnh ®éng nhanh m¹nh, hµo høng, nhiÖt t×nh, hay cã tÝnh
gay g¾t, nãng n¶y, mÖnh lÖnh, quyÕt ®o¸n, dÔ bÞ kÝch ®éng, th¼ng th¾n, ch©n t×nh,
kh¶ n¨ng kiÒm chÕ thÊp...
+ KiÓu u t: Ngêi cã kiÓu khÝ chÊt nµy thêng cã biÓu hiÖn: ho¹t ®éng chËm ch¹p, chãng
mÖt mái, lu«n hoµi nghi, lo l¾ng, thiÕu tù tin, hay u sÇu, xóc c¶m khã n¶y sinh nh ng rÊt
s©u s¾c, cã cêng ®é m¹nh vµ bÒn v÷ng, khã thÝch nghi víi m«i trêng sèng...
KÕt luËn s ph¹m
+ Mçi kiÓu khÝ chÊt ®Òu cã mÆt m¹nh, mÆt yÕu. Trªn thùc tÕ ë con ngêi cã nh÷ng lo¹i
khÝ chÊt trung gian bao gåm nhiÒu ®Æc tÝnh cña bèn kiÓu khÝ chÊt trªn.
+ KhÝ chÊt cña ç nh©n cã c¬ së sinh lÝ thÇn kinh nhng khÝ chÊt mang b¶n chÊt x· héi
chÞu sù chi phèi cña nh÷ng ®Æc ®iÓm x· héi, biÕn ®æi do rÌn luyÖn vµ gi¸o dôc.
C©u 55: ThÕ nµo lµ n¨ng lùc? Ph©n tÝch çc møc ®é n¨ng lùc ç nh©n.
– N¨ng lùc lµ tæ hîp çc thuéc tÝnh ®éc ®¸o cña ç nh©n phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña
mét ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng ®ã cã kÕt qu¶.
– Çc møc ®é cña n¨ng lùc:
+ N¨ng lùc: lµ møc ®é nhÊt ®Þnh cña kh¶ n¨ng con ngêi, biÓu thÞ kh¶ n¨ng hoµn thµnh cã
kÕt qu¶ mét ho¹t ®éng nµo ®ã.
+ Tµi n¨ng: lµ møc ®é n¨ng lùc cao h¬n; hoµn thµnh c«ng viÖc mét çch s¸ng t¹o.
+ Thiªn tµi: møc ®é cao nhÊt cña n¨ng lùc, biÓu thÞ ë møc kiÖt xuÊt, hoµn chØnh nhÊt
cña nh÷ng vÜ nh©n trong lÞch sö.
56
KÕt luËn s ph¹m
+ N¨ng lùc h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ thÓ hiÖn trong ho¹t ®éng tÝch cùc cña con ngêi díi
sù t¸c ®éng, rÌn luyÖn cña d¹y häc vµ gi¸o dôc. V× vËy cÇn ph¶i chó ý vÊn ®Ò gi¸o dôc,
båi dìng vµ h×nh thµnh n¨ng lùc ë häc sinh.
+ Trong d¹y häc, gi¸o dôc ph¶i chó ý ®Õn nguyªn t¾c s¸t ®èi tîng ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p
t¸c ®éng phï hîp víi tõng ®èi tîng häc sinh....
C©u 56: Khi bÞ háng c¬ quan thÞ gi¸c vµ thÝnh gi¸c, th× ®é nh¹y cña c¶m gi¸c rung cã
mét ý nghÜa cùc k× quan träng. Nhê nã mµ ngêi võa mï võa ®iÕc tõ xa ®· ph¸t hiÖn ®îc
çc ph¬ng tiÖn giao th«ng ®ang tiÕn vÒ phÝa m×nh, biÕt ®îc ai ®ã ®ang ®Õn gÇn
m×nh.
H·y gi¶i thÝch hiÖn tîng trªn dùa vµo nh÷ng kiÕn thøc t©m lÝ ®· häc.
HiÖn tîng nµy thÓ hiÖn quy luËt vÒ sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a çc c¶m gi¸c.
Ph©n tÝch s©u h¬n vÒ néi dung quy luËt dùa vµo c©u 19.
C©u 57: ChiÒu cao cña mét ngêi mµ ta nh×n tõ nh÷ng kho¶ng çch kh¸c nhau vÉn ®-
îc ngêi ta nhËn thøc lµ mét, mÆc dï h×nh ¶nh vËt lÝ cña hä trªn vâng m¹c
cña chóng ta bÞ thay ®æi kh¸c nhiÒu. Trong t©m lÝ häc, hiÖn tîng trªn
thuéc quy luËt nµo cña tri gi¸c? H·y ph©n tÝch quy luËt ®ã.
Trong t©m lÝ häc, hiÖn tîng trªn lµ biÓu hiÖn cña quy luËt vÒ tÝnh æn ®Þnh cña tri gi¸c.
Ph©n tÝch néi dung quy luËt dùa vµo c©u 21.
C©u 58: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a n¨ng lùc víi t chÊt, gi÷a n¨ng lùc víi thiªn híng
vµ n¨ng lùc víi tri thøc kÜ n¨ng, kÜ x¶o.
– N¨ng lùc vµ t chÊt:
+ T chÊt lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña ç nh©n vÒ gi¶i phÉu sinh lÝ bÈm sinh cña n·o
bé, cña hÖ thÇn kinh, cña c¬ quan ph©n tÝch, t¹o nªn sù kh¸c biÖt gi÷a ngêi nµy víi ngêi
kh¸c. Ngoµi nh÷ng yÕu tè bÈm sinh, di truyÒn, t chÊt cßn chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè tù t¹o
trong ®êi sèng ç thÓ.
+ T chÊt lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn h×nh thµnh n¨ng lc, nhng t chÊt kh«ng quyÕt
®Þnh, kh«ng quy ®Þnh tríc sù ph¸t triÓn cña çc n¨ng lùc.
– N¨ng lùc vµ thiªn híng:
+ Khuynh híng cña ç nh©n ®èi víi mét ho¹t ®éng nµo ®ã ®îc gäi lµ thiªn híng.
+ Thiªn híng vµ n¨ng lùc thuéc vÒ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng nµo ®ã thêng ¨n khíp vµ cïng
nhau ph¸t triÓn. Thiªn híng m·nh liÖt cña con ngêi ®èi víi mét ho¹t ®éng ®îc coi lµ dÊu
hiÖu cña nh÷ng n¨ng lùc ®ang ®îc h×nh thµnh.
– N¨ng lùc víi tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o:
+ Tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o trong mét lÜnh vùc ho¹t ®éng nµo ®ã lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt
®Ó cã n¨ng lùc trong lÜnh vùc nµy.
+ Tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o kh«ng ®ång nhÊt víi n¨ng lùc, nhng cã quan hÖ mËt thiÕt víi
nhau.
+ Ngîc l¹i, n¨ng lùc gãp phÇn lµm cho viÖc tiÕp thu tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o nhanh chãng
vµ dÔ dµng h¬n.
KÕt luËn s ph¹m
+ N¨ng lùc cña mçi ngêi dùa trªn c¬ së t chÊt, nhng ®iÒu chñ yÕu lµ n¨ng lùc h×nh thµnh,
ph¸t triÓn vµ thÓ hiÖn trong ho¹t ®éng tÝch cùc cña con ngêi díi sù t¸c ®éng, rÌn luyÖn
cña d¹y häc vµ gi¸o dôc.
+ ViÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn çc phÈm chÊt nh©n çch lµ ph¬ng tiÖn cã hiÖu qu¶ nhÊt
®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc.
+ Chó ý viÖc ph¸t hiÖn vµ båi dìng n¨ng lùc, n¨ng khiÕu cho häc sinh, tuy nhiªn tr¸nh hiÖn
tîng qu¸ coi träng n¨ng lùc nµy mµ xem nhÑ viÖc h×nh thµnh n¨ng lùc kh¸c.
57
C©u 59: Ph©n tÝch vai trß cña gi¸o dôc ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n
çch.
* Gi¸o dôc lµ mét ho¹t ®éng ®Æc trng cña x· héi, lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng tù gi¸c, chñ ®éng
®Õn con ngêi nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch con ngêi theo yªu cÇu cña x· héi.
– Theo nghÜa réng, gi¸o dôc lµ toµn bé t¸c ®éng cña gia ®×nh, nhµ trêng, x· héi bao gåm
c¶ d¹y häc vµ çc t¸c ®éng kh¸c ®Õn con ngêi.
– Theo nghÜa hÑp, gi¸o dôc ®îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Õn t tëng, ®¹o ®øc, hµnh vi
cña con ngêi.
* Gi¸o dôc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong sù ph¸t triÓn nh©n çch:
– Gi¸o dôc v¹ch ra ph¬ng híng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
– Th«ng qua gi¸o dôc, mçi ç nh©n lÜnh héi nÒn v¨n hãa x· héi – lÞch sö ®· ®îc hÖ thèng
ho¸ trong çc néi dung gi¸o dôc t¹o nªn nh©n çch cña b¶n th©n.
– Gi¸o dôc ®a thÕ hÖ trÎ vµo vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt.
– Gi¸o dôc cã thÓ ph¸t huy tèi ®a çc mÆt m¹nh cña çc yÕu tè chi phèi h×nh thµnh nh©n
çch.
– Gi¸o dôc cã thÓ uèn n¾n nh÷ng sai lÖch vÒ mét mÆt nµo ®ã so víi çc chuÈn mùc, do
t¸c ®éng cña m«i trêng.
KÕt luËn s ph¹m
+ Kh«ng nªn tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña gi¸o dôc, gi¸o dôc kh«ng ph¶i lµ v¹n n¨ng.
+ CÇn ph¶i tiÕn hµnh gi¸o dôc trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi viÖc tæ chøc ho¹t ®éng, tæ
chøc çc mèi quan hÖ giao tiÕp trong tËp thÓ vµ trong x· héi.
+ Gi¸o dôc kO t¸ch rêi tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn vµ tù hoµn thiÖn nh©n çch ë mçi ç nh©n.
C©u 60: Ph©n tÝch vai trß cña ho¹t ®éng ç nh©n ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn nh©n çch.
– Ho¹t ®éng cña con ngêi lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých, mang tÝnh x· héi ®îc thùc hiÖn
b»ng nh÷ng thao t¸c nhÊt ®Þnh víi nh÷ng c«ng cô nhÊt ®Þnh.
– Ho¹t ®éng lµ ph¬ng thøc tån t¹i cña con ngêi, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp sù h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
– Th«ng qua hai qu¸ tr×nh (chñ thÓ hãa vµ kh¸ch thÓ hãa ®èi tîng) nh©n çch ®îc h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn.
+ Con ngêi lÜnh héi kinh nghiÖm x· héi lÞch sö b»ng chÝnh ho¹t ®éng cña b¶n th©n – qu¸
tr×nh chñ thÓ ho¸ – ®Ó h×nh thµnh nh©n çch.
+ Con ngêi th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt t©m ‘‘lùc lîng b¶n chÊt” vµ x· héi, v× vËy, t©m lÝ,
ý thøc vµ nh©n çch ®îc kh¸ch quan ho¸ trong qu¸ tr×nh lµm ra s¶n phÈm lao ®éng.
– Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch phô thuéc vµo ho¹t ®éng chñ ®¹o ë mçi thêi k×
tuæi nhÊt ®Þnh
– B¶n chÊt nh©n çch xuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng nãi chung, ho¹t ®éng cña ç nh©n nãi riªng.
KÕt luËn s ph¹m
+ CÇn chó ý thay ®æi lµm phong phó néi dung, h×nh thøc, çch thøc tæ chøc ho¹t ®éng
sao cho thùc sù l«i cuèn sù tham gia tÝch cùc cña ç nh©n.
+ Lùa chän, tæ chøc vµ híng dÉn çc ho¹t ®éng ®¶m b¶o tÝnh gi¸o dôc vµ tÝnh hiÖu qu¶
®èi víi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
+ Lao ®éng còng nªn ®îc coi nh mét tiªu chÝ ®¸nh gi¸ ®Ó gi¸o dôc, h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn nh©n çch häc sinh...
C©u 61: T¹i sao nãi ho¹t ®éng vµ giao tiÕp ç nh©n cã vai trß quyÕt ®Þnh trùc tiÕp
®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch ç nh©n ?
58
– Dï gi¸o dôc gi÷ vai trß chñ ®¹o tèt ®Õn ®©u nhng b¶n th©n ç nh©n kh«ng ho¹t ®éng
tÝch cùc th× qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh©n çch còng sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, thËm chÝ
kÕt qu¶ thu ®îc rÊt nhá bÐ.
– Giao lu còng lµ mét d¹ng ho¹t ®éng, th«ng qua giao lu con ngêi lÜnh héi nÒn v¨n hãa x·
héi lÞch sö vµ biÕn thµnh çi riªng cña m×nh ®Ó t¹o nªn nh©n çch.
– Th«ng qua hai qu¸ tr×nh cña ho¹t ®éng, nh©n çch ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.
Do ®ã ta nãi ho¹t ®éng vµ giao tiÕp lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n çch.
KÕt luËn s ph¹m
+ Trong d¹y häc vµ gi¸o dôc ph¶i lÊy ho¹t ®éng cña ç nh©n lµm c¬ së.
+ Tæ chøc tèt çc mèi quan hÖ trong tËp thÓ ®Ó t¹o ra m«i trêng giao tiÕp thuËn lîi lµm
c¬ së cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn çc n¨ng lùc cña häc sinh.
+ X©y dùng vµ vËn hµnh çc m« h×nh c©u l¹c bé trong häc tËp, tæ chøc cho häc sinh
tham gia nhiÒu ho¹t ®éng tËp thÓ ®Ó kh¬i dËy tiÒm n¨ng trong chÝnh çc em, t¹o sù g¾n
kÕt gi÷a çc thµnh viªn trong tËp thÓ, x©y dùng m«i trêng gi¸o dôc thuËn lîi trong tËp thÓ
häc sinh....
C©u 62: Trong ca dao, tôc ng÷ ViÖt Nam cã c©u:
Qua ®×nh ng¶ nãn tr«ng ®×nh,
§×nh bao nhiªu ngãi th¬ng m×nh bÊy nhiªu.
B»ng kiÕn thøc t©m lÝ ®· häc, anh (chÞ) h·y ph©n tÝch néi dung t©m lÝ ®îc thÓ
hiÖn trong c©u ca dao trªn.
Hai c©u th¬: ThÓ hiÖn quy luËt di chuyÓn trong t×nh c¶m.
Ph©n tÝch c©u ca dao kÕt hîp víi néi dung quy luËt di chuyÓn ®îc tr×nh bµy trong c©u
34.
C©u 63: ThÕ nµo lµ çc chuÈn mùc hµnh vi vµ çc møc ®é sai lÖch hµnh vi? Lµm
thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc çc sai lÖch hµnh vi ?
* ChuÈn mùc hµnh vi ®îc xem xÐt díi ba gãc ®é sau:
+ ChuÈn mùc xÐt vÒ mÆt thèng kª.
+ ChuÈn mùc híng dÉn hay quy íc do céng ®ång hay do x· héi ®Æt ra.
+ ChuÈn mùc chøc n¨ng: Lo¹i chuÈn nµy ®îc x¸c ®Þnh ë mçi ç nh©n.
* Çc møc ®é sai lÖch hµnh vi: Cã hai møc ®é:
+ Sù sai lÖch ë møc ®é thÊp vµ chØ ë mét sè hµnh vi. Ç nh©n cã nh÷ng hµnh vi kh«ng
b×nh thêng nhng kh«ng ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng chung cña céng ®ång, ®Õn ®êi sèng ç
nh©n vµ gia ®×nh hä.
+ Sù sai lÖch ë møc ®é cao vµ ë hÇu hÕt çc hµnh vi cña ç nh©n tõ hµnh vi trong sinh
ho¹t, ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, vui ch¬i gi¶i trÝ... Nh÷ng hµnh vi sai lÖch ë møc ®é nµy
kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng ç nh©n mµ cßn ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng chung cña
céng ®ång, x· héi.
* Lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc çc hµnh vi sai lÖch:
Tuú vµo tõng lo¹i sai lÖch hµnh vi mµ lùa cho çch kh¾c phôc.
+ Lo¹i sai lÖch hµnh vi thô ®éng: Ç nh©n cã nh÷ng hµnh vi sai lÖch do kh«ng nhËn thøc
®Çy ®ñ hoÆc nhËn thøc sai çc chuÈn mùc ®¹o ®øc nªn cã nh÷ng hµnh vi kh«ng b×nh
thêng so víi chuÈn chung cña céng ®ång.
VÝ dô: TrÎ xng h« trèng kh«ng víi ngêi lín do trÎ cha hiÓu vÒ nguyªn t¾c øng xö trong
giao tiÕp víi ngêi lín.
59
– T¨ng cêng sù hiÓu biÕt vÒ chuÈn mùc hµnh vi – mét çch hîp lÝ vµ phï hîp víi tõng
lo¹i sai lÖch chuÈn mùc hµnh vi.
+ Sai lÖch hµnh vi chñ ®éng: Cè ý kh«ng tu©n thñ chuÈn mùc mÆc dÇu hä nhËn thøc
®Çy ®ñ vÒ chuÈn mùc.
– CÇn cã sù gi¸o dôc thêng xuyªn cña céng ®ång ®èi víi çc thµnh viªn ®Ó mäi ngêi hiÓu
râ vµ cã tr¸ch nhiÖm t«n träng çc chuÈn mùc ®¹o ®øc.
Çc chuÈn mùc còng ph¶i ®îc cñng cè ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng ®iÒu tiÕt hµnh vi cña
çc ç nh©n.
KÕt luËn s ph¹m: Trong c«ng t¸c gi¸o dôc, ngêi lín vµ nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c gi¸o dôc
cÇn ph¶i:
+ Ph¸t hiÖn, uèn n¾n kÞp thêi nh÷ng hµnh vi lÖch chuÈn.
+ Cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp ®èi víi tõng giai ®o¹n løa tuæi ®Ó h×nh thµnh ë
çc em nh÷ng hµnh vi chuÈn mùc.
+ Ngêi lín tríc hÕt ph¶i g¬ng mÉu trong mäi hµnh vi, ho¹t ®éng cña b¶n th©n...
C©u 64: Ngêi ta ®Ò nghÞ häc sinh ghi nhí çc d·y tõ sau ®©y khi ®äc chóng mét lÇn:
Nhµ, mì, kh¨n, g¸o, n¬.
Xu, xe, thïng, roi, dï.
Bµn, m×, muèi, hµnh, rau.
D·y tõ nµo sÏ ®îc häc sinh ghi nhí tèt nhÊt? T¹i sao? Nªu øng dông trong d¹y häc.
D·y tõ C lµ häc sinh dÔ ghi nhí nhÊt. V× çc tõ trong d·y C cã mèi liªn hÖ gÇn kÒ víi
nhau.
– §©y chÝnh lµ vÒ liªn tëng gÇn kÒ.
C©u 65: B»ng kiÕn thøc t©m lÝ ®· häc, anh (chÞ) h·y gi¶i thÝch hiÖn tîng t©m lÝ
®îc m« t¶ trong ®o¹n th¬ sau:
"Cïng trong mét tiÕng t¬ ®ång
Ngêi ngoµi cêi nô, ngêi trong khãc thÇm".
TruyÖn KiÒu - NguyÔn Du
Hai c©u th¬: ThÓ hiÖn tÝnh chñ thÓ trong t©m lÝ ngêi.
Ph©n tÝch b¸m s¸t luËn ®iÓm: ‘‘T©m lÝ ngêi mang tÝnh chñ thÓ” trong c©u 1.
60

Tài liệu trắc nghiệm nhận định và tự luận môn tâm lý học

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tài liệu trắc nghiệm nhận định và tự luận môn tâm lý học

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ch¬ng 1 : T©m lÝ häc lµ mét khoa häc

C©u 27: §Þnh h×nh ®éng lùc lµ:

II. Trắc nghiệm

C©u 1: Sù n¶y sinh t©m lÝ vÒ ph¬ng diÖn loµi g¾n víi:

C©u 14: YÕu tè nµo díi ®©y kh«ng thuéc vÒ lÝ tëng?

C©u 87: C¬ chÕ häc tËp ë ngêi lµ:

You might also like