TYT BİYOLOJİ Compressed 1

② HÜCRESEL
Bütün canlılar yapısal ve

YAPI :
③TÜFEKLİ
SOLUNUM :
Olan
!şlevsel olarak hücre / hücre -

② BESLENME :
enerj!y! sağladıkları ATP
'
y!
lerden oluşur .
TÜMYTSAI faal!yetler! elde etmek !ç!n solunum yapar .
!ç!n bes!n maddeler!ne !ht!yaç duyar ☆ Bazı canlılar

9. Hücreler yapılarına göre !k!ye oks!jenl! solunum
.
"""
g. canlılar beslenme şek!ller!ne göre

•
|
PROKARYOT yaparken , bazı canlılar Oks!
-
→ : ,
3 Grupta !ncelen!rler :
•
Zarla çevr!l! organeller! ve çek!n jens!z solunum yapar .
→ Ototroflar (Üret!c!ler)
Gl k →2p rü
etekler! YOKTUR .
•
Örnek Bakter!ler
:
Arkeler
Hetetroflar (Tüket!c!ler)
,
• Hem ototrof hem de hetetroflar

( 6C) (3C)
→ ÖKARYOT :
•
Zarla çevr!l! organeller! ve
F-
µ
çek!rdekler! VARDIR .
TÜM solunum reaks!yonlarında k!
•
Örnek mantar Hayvan B!tk!
:
. .
. . . gl!kol!z basamağı bütün canlılar
!ç!n ortaktır .
9. ATP sentez! (fosfor!lasyon)

t.LI?EaEEE.z.g.u.MI: | ve ATP yıkımı (defosfor!lasyon)
da tüm canlılar !ç!n ortaktır
CANLILARIN
.
büyüme ve gel!şme özen! -
⑤%%mµ
g- !ne sah!pt!r
ORTAK
.
ÖZELLİKLERİ
:
F-
⑤ HAREKET :
metabol!zma =
anabol!zma
µ
+
Bütün-anlarhareket
%
eder .
katabol!zma
fakat hareket şek"ller" türe
Ün mᵗÜ%!m°Ü
"
göre değ"ş"kl"k göster!r .
metabol!zması vardır .
a.B!tk!lerde pas!tnareket -
yayuamannwg.unaaa.am,
hareket gözlen!r
⑨ n.CI?eGAN"ZASY0N:- Bazal metabol!zma :
B!r canlının tam d!nlenme
/
.am
.
, çok hücrel!
g. "" " """"
" """ """ """""°
⑥ -
BOŞALTIM :
& yapı ve hücreler hızı ölçülürken :
metabol!k akt!v!teler SONUCU organ dokuları , dokular •
k!ş!n!n tam d!nlenme
oluşan atık maddeler!n vücuttan & organları , organlar hal!nde Olmasına ,
" "
uzaklaştırılmasına boşaltım den!r . s!stem s!stemler! ,

s!stemler •
Ortam sıcaklığının
& a.g.am .mu.
uygun .
a.ama Oluşturur son alınan bes!n!n

⑦
.
•
-
ÜREME :
üzer!nden en az 12
Canlılar eşeyl" yada eşeys"z saat geçm!ş olmasına ,
üreyerek b!rey sayılarını arttırırlar .
d!kkat ed!lmel!d!r .
B. Üreme ,
canlının yaşamının devamı
!ç!n şart değ"ld"r .
① ADAPTASYON :
F!nbu.nduguortamda@C.E
VRESEL UYARILARA
yaşama şansını arttıran
T.u.LY?nIIaErPka!s.oI+EaRmmaEan:- gelen kalıtsal özell!kler!n tamamına

"
adaptasyon
"
den!r .
( f!z!ksel k!myasal , ,
ortam sıcaklığı ,
basınç vb . ) Uyarılara karşı

tepk! ver!rler .
?⃝
i
?⃝
i
?⃝
→ FOTOSENTETİK OTOTROF
→ OTOTROF CANLILAR -
|
→ KEMOSENTETİK OTOTROF
CANLILARDA → SAPROFİTLER ( ÇÜRÜKÇÜL)

BESLIENME HETEROTROF CANLILAR
-1 → otçul ( HERBİVOR,
ÇEŞİTLERİ
/
→ ""◦2-◦ ""ER -
→ Etç!l ( KARNİVOR)
HEM OTOTROF BÖCEK? "
→ CANLILAR → → HEM ETÇİL
HEM HETEROTROF BİTKİLER (OMNİVOR)
HEM Otçu ,
METABOLİZMA
t.ME/-AB0-IZMAgANAB0lEMATAPFATAB0LtIZMA( YIKIM )
A.NFBOOt!-M-en-te-z!-ATAB.!n/M!rA#M-pr-tsent
.s!#!ru!nMum:yFa0gt-0sseenntteeE!
•
•
Solunum
•
•
KYAAÂBÖÂHİÖTİAT sentez!
Karbonh!drat sentez!
.
•
•
DNA ve RNA sentez! .
•
DNA ve RNA sentez!
Gençl!k Dönem!nde = Anabol!k Olaylar > katabol!k Olaylar

Gençl!k Dönem!nde = Anabol!k Olaylar > katabol!k Olaylar
Er!şk!nl!k Dönem!nde = Anabol!k Olaylar Katabol!k Olaylar
=
Er!şk!nl!k Dönem!nde = Anabol!k Olaylar Katabol!k Olaylar

=
kütük Bölümünü n-n-nnaabbok!!kkofdgydarkkak-aatabobp!k!kofalya.HRar
TÜM CANLILARDA ORTAK MIDIR
|
°
TÜM hücrelerde hücre zarı bulundurmak ORTAKTIR .
hücre çeper! bulundurmak ORTAK DEĞİLDİR .
Boşaltım yapmak ORTAKTIR .
Boşaltım organı !le boşaltım yapmak ORTAK DEĞİLDİR .
Hücre veya hücrelerden oluşmak ORTAKTIR TUZAĞA

&
.
DOKU Organ ya da s!stemlere sah!p olmak ORTAK DEĞİLDİR

. .
DÜŞME
RNA sentez! bütün canl! hücrelerde (memel! olgun alyuvar har!ç) ORTAKTIR .
DNA sentez! ORTAK DEĞİLDİR .

CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ
.#☒F
İNORGANİK BİLEŞİKLER ORGANİK BİLEŞİKLER :
| ÷::/ %Ef.!nt#:.n%ab;n!ay(.n-TP
:
" • karbonh!dratlar
•
m!neraller
jp.IO#BBNTE0N5tEp'Ye
genel olarak
•
yağlar
:|
Prote!nler
÷:::::÷÷
: *
::G.FI:96?:jgj.:|: ::µ::'÷
•
:
•
As!tler ""t.!m. •
v!tam!n!.
" ÷ •
Enz!mler
Nükle!k As!tler
%:#
•
Canl! vücudunda
sentezlenme
•
yer! dışarıdan hazır

ve alınması
gereken maddelerd!r .
•
Yapılarında C. 1-1,0 elementler! bulunur .
•
Enerj! vermezler .
•
Canlılar tarafından üret!leb!l!rler .
•
Canl! hücreler!n yapısına katılırlar .
•
Organ!k b!leş!kler!n genel görevler! :
•
Düzenley!c! , yapıcı ve onarıcı görevler! vardır . • Enerj! ver!c! {karbonh!drat .
Prote!n . Yağ ]
•
Hücre zarından geçeb!l!rler .
• Yapıcı & Onarıcı [ Prote!n , Yağ karbonh!drat ]
,
•
Kanın OZMOTİK basıncını ayarlarlar .
•
Düzenley!c! [Hormon . V!tam!n ,
Enz!m Prote!n . , l!p!t]
•
Yönet!c! /Nükle!k As!t]
A SU : tl20
Kohezyon kuvvet! H!drojen bağları
G&§
•
: !le
su moleküller!n!n b!rb!r!n! çekmes!
Prote!nler vücutta neden en son kullanılır ?
,
Adezyon kuvvet! suyun bulunduğu yüzeye

Ö¥g
•
:
Vücudumuzun temel yapı maddes! olduğu !ç!n

tutunma kuvvet!d!r
.
•
SUYUN ÖZ ISISI yüksekt!r .
"" " " """""" "" ne.

"" "!!!. "" """"""
!k!nc! sırada kullanılırlar ?
arasında oluşan kuvvett!r .
•
Enz!mler!n çalışması !ç!n ortam hazırlar .
Yıkımları zor olduğu !ç!n .
•
Hücredek! k!myasal tepk!melerde çözücü
Olarak görev alır .
Deh!drasyon
•
MONOMER POLİMER
+ SU
B MİNERALLER : [Bas!t organ!k] a
H!drol!z
[kompleks organ!k]
a.
Enerj! vermezler .
•
s!nd!r!lmeden kana karışırlar .
H!drol!z ?
•
Organ!k Yapılı pol!mer (d!mer ,

tr!mer . . . ] moleküller!n
İnsan vücudunda en fazla bulunan harcanarak dönüşmes"
fosfor ( pydur.SU
•
monomerler!ne .
m!neraller kals!yum ((a) ve •

ATP harcanmaz .
•
SU kullanılır .
C ASİTLER -
BAZLAR :
•
Enz!m görevl!d!r .
+
Suda H !yonu vererek Suda 0tl
-
!yonu vere
• • -
!yonlaşırlar rek !yonlaşır lar .

Deh!drasyon ?
•
Ekş" d!rler .
•
Acıdırlar .
Organ!k yapılı monomerler!n organ!k yapılı pol!mer
•
PH aralığı :O -7 •
PH aralığı : 7- 14 [ d!mer tr!mer ] moleküllere dönüşmes!
,
. . .
.
•
Mav! turnusol kağıdını •
Kırmızı turnusol Kağl _
•
ATP kullanılır .
Kırmızıya boyarlar . d!n! mav!ye boyarlar .

•
Enz!m görevl!d!r .
◦ SU Oluşur .
D TUZLAR : As!t ve bazların nötürleşme

tepk!mes! sonucu oluşurlar .
@ O
@ BABAMLÜ
karbon
ORGANİK BİLEŞİKLER yağ Proto
-
PB •
h!drat _
A KARBONHİDRATLAR :
Enerj! ver!c! olma + + +
•
Yapılarında C. H ve 0 atomu bulunur .
olarak]
YAPICI & Onarıcı olma + + +
•
Enerj! ver!rler [1. terc!h .
Hücre yapısına katılırlar

zarının
Düzenley!c!
•
olma + +
.
-
•
Genel formüller! =/ [ tl20}n 3. 1 2
Monomerler!n enett! !çer!ğ! .
.
•
İçerd!kler! sayısına göre
monomer 3 'e ayrılırlar : [4.2 kkal ] [9.2 kkaı] 14.3 kkaı]
-
monosakkar!tler ( monomer)
Enerj! üret!m!nde terc!h sırası 1 .
2 . 3-
-
d!sakkar!tler ( d!mer )
-
pol!sakkar!tler ( pol!mer ) Yapıya katılma oranı 3.

2 . 1.
MONOSAKKARİTLER DİSAKKARİTLER POLİSAKKARİTLER

•
Karbonh!dratların en küçük yapı b!r!m! •
D!merd!rler .
•
Pol!mer d!rler .
•
H!drol!z olmazlar .
•
H!drol!z olurlar .
•
H!drol!z olurlar .
•
•
Hücre zarından geçemezler .
•
Hücre zarından geçemezler .
•
s!nd!r!lmeden kana karışırlar .
•
S!nd!r!lmeden kana karışamazlar .
•
Yıkımları =
H!drol!z !le
•
Yıkımları =
solunum !le , •
Yıkımları = H!drol!z !le •
Üret!mler! =
Deh!drasyon !le
Olur
Üret!mler! Üret!mler! Deh!drasyon
☆ yapılarında gl!koz!t
fotosentez kemosentez yada !le olur
.
• = • =
.
,
dönüşüm reaks!yonları !le olur .
↑ Yapılarında gl!koz!t bağı vardır .

•
bağı vardır .
•
yapılarında gl!koz!t bağı bulundurmazlar .
•
3 çeş!tt!r : • 4 Çeş"tt"r :
•
C sayılarına göre : → maltoz (arpa şeker!) → N!şasta
•
3C .lu/ar:tr!0Zlar
→
RIBOZ / yapısında]
RNA & ATP → laktoz (süt şeker! ) →
Gl!kojen
Sükroz / Sakkaroz (süt şeker!) Selüloz
'
•
5C Illlar :
pentozl.gr ↳ Deoks!r!boz
→ →
(DNA yapısında] → K!t!n
r!boz deoks!r!boz
MALTOZ :
NİŞASTA :
•
Gl!koz + Gl!koz = Maltoz + tl20 •
B!tk!sel depo pol!sakkar!t
OH µ
•
B!tk!ler üret!r .
•
Üret!m! sadece b!tk! hücreler!nde
=
•
6 [ kılar
'
: → Gl!koz
•
İnsan / hayvan hazır alır .
lökoplast organel!nde üret!l!r,

LAKTOZ :
Orada depolanır
→
Galaktoz
.
•
memel! hayvanlar üret!r .
Fruktoz SÜKROZ
•
Hayvanlar üretemez Tüket!rler
→
SAKKAROZ
_ .
•
B!tk!ler üret!r .
GLİKOJEN :
•
Şekerkamışı ve şeker pancarının
•
Hayvansal depo pol!sakkar!t
GLİKOZ :
yapısında bulunur .
•
Fakat gl!kojen üret!m! hayvan
Üzüm şeker! kan şeker! Sükroz moleküller! osmot!k hücreler!ne ÖZGÜ DEĞİLDİR !
qq.jp
•
,
}%%ÜÜ?Ü
•
B!tk!ler üret!r . hayvanlar ve !nsanlar hazır alır .
basıncı arttırır Çünkü suda .
•
Mantar HU
çözünürler sında gl!kojen
•
canl! hücrelerde temel ener!! ver!c! bes!n maddes! .
Bakter! Hücreler! üret!p depo

•
.
⑨ S!n!r hücreler!n!n ATP üret!m!nde .
Hayvan µ ,
⑨
kullandıkları tek bes!n maddes! GLİKOZ !
SELÜLOZ
=
FRUKTOZ :
çeper!ne B!tk!sel yapı pol!sakkar!t
Hücre
•
hücreler
:
•
Meyve şeker!
B!tk!n!Ü÷"üz
•
B!tk!ler üret!r hayvanlar ve !nsanlar hazır alır
) * Özell!kle hücre çeper!n!n
. .
_
GAIAKTOZ : • hücreler! )
yapısına katılır .
Bakter!
Süt şeker!
•
( pept!dogl!kan Ik!t!m KİTİN :
hücreler! selüloz
•
İnsanlar mantar Eklembacaklıların dış !skelet!nde

hücreler! (
•
•
ve hayvanlar üreteb!l!r .
•
.mg
ve!e!at!mn!amaE.es ve mantarların hücre çeper!nde
bulunur .
B YAĞLAR :
•
ÇH .
O yanında P ve N elementler! !çereb!l!r .
•
Enerj! ver!rler .
[
2. terc!h ]
•
Hücre zarının yapısına katılırlar .
Yağda çözünen v!tam!nler!n (A. D. E. K) vücuda alınmasında rol oynarlar .
• 3 gruba ayrılırlar :
→
Fosfol!p!tler
→ stero!dler
→
Tr!gl!ser!tler / Nötral Yağlar
FOSFOLİPİTLER STEROİDLER TRİGLİSERİTLER /

•
Hücre yapısına ç!ft
zarının •
Eşey hormonlarının ve D v!tam!n!n NÖTRAL YAĞLAR

tabaka hal!nde katılırlar yapısına katılırlar Enerj! ver!c! olarak kullanılırlar
•
.
. .
•
Hücre zarının yapısına katıldık - •
stero!dler!n en öneml!ler!nden b!r! : •
Tetramer d!rler bu yüzden .
larından yapıcı -
Onarıcı olarak KOLESTEROL hücre zarından geçemezler .
Kullanılırlar .
(hayvansal hücrelerde zarın yapısına katılır ) .
• 1 gl!serol molekülü !le
•
Yapısında bulunanlar : 3 yağ as!d!n!n deh!drasyon
→ 2 yağ as!d! sentez!yle b!rleşmes!yle oluşurlar .
→ 1 gl!serol BİTKİ •
Yağların yapısına katılan yağ
→ 1 fosfat HÜCRELERİNDE as!tler! !k!ye ayrılır :
→
fosfata bağlı özel grup KOLESTEROL →
DOYMUŞ Yağ As!tler!
BULUNMAZ ! → Doymamış yağ As!tler!
} baş
/ Gl!serol + fosfat
özel grup
(h!drof!l!k)
]
•
DOYMUŞ YAĞ ASİTLERİ
Karbonları arasında ç!ft bağ bulunmayan
:
|
,
bütün karbonların tekl! bağ yaptığı yağ

kuyruk / Yağ as!tler!
( h!drofob!k ] as!tler!d!r
•
.
Hayvan saldır
( Yan! C 'ların
.
heps! h!drojene doymuş)
•
Oda sıcaklığında katı halded!r
•
Yıkımları Zor .
kısımları b!rb!r!ne bakacak Örnek Tereyağı kuyruk yağı

Kuyruk
• =
,
şek"lde ç!ft sıra d!z!l!rler .

DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ :
•
Karbonların arasında ç!ft bağların bu / U -
→
Baş KISMI :
h!drof!l!k
nab!ld!ğ! yağ as!tler!d!r .
→
Kuyruk h!drofob!k KISMI :
•
Karbonların bazıları h!drojene doymamıştır .
Bu özell!kler! neden!yle hücre zarının •

B!tk!seld!r
da İÇ KISMI h!drofob!k dış KISMI h!drof!l!kt!r ,
.
•
Oda sıcaklığında sıvı halded!r .
•
Yıkımları daha kolaydır .
•
Örnek Zeyt!nyağı Badem yağı Ayç!çek yağı
=
, .
TEMEL ( ESANSİYEL )
YTAEĞMÂSİTEERAİNSİYEL )
İnsanlar veYAha-GyvaAns!a-rlt-tak!af.!ndan
üret!lemeyen/
evehahyavza!rnlaaruntmaas-Nndanzo!
eomleaynenyavğ ahs!ta-err!d!ar.!n!rurent.!t masl
Zorunlu Olan yağ as!tler!d!r .

BAZI ÖNEMLİ PROTEİNLER
¢ PROTEİNLER :
VE GÖREVLERİ :
•
C. H.0.nl elementler! ve ayrıca

P ve S !çereb!l!rler .
•
ALBUMİN → kanın osmot!k basıncının
-
•
Enerj! ver!rler [3. terc!h] .
ayarlanmasında rol oynar ,
•
Hücre zarının yapısına katılırlar .
•
ANTİKORLAR → Vücut savunmasında ,
am!noas!tlerd!r HEMOGLOBINI solunum gazlarının taşınmasında

yapıtaşları
•
• ,
.
•
Her canlının prote!n! kend!ne özgüdür .
•
AİN→ kas kasılmasında ,
çünkü prote!nler DNA'ya göre görevl!d!r .
r!bozomda sentezlen!r .
Bütün enz!mler!n yapısına katılırlar

•
.
b!rleş!k enz!mler!n apoenz!m kısmını oluştururlar .
TEMEI (ESANSIYEL)
AMİNOASİTLER : - am!noas!t!n
AMİNOASİTLER :
genel formülü
:
vücutta üret!leney!p dışarıdan alınan

H 1. rad!kal grup
µ ◦ am!noas!tlere den!r .
\
1
= 2. am!no grubu
N -
C- C. 3. karboks!l grubu
② H
/ 1
104 ③ •
Doğada 20 çeş"t am!noas!t bulunur .
R •
B!l!nen 20 çeş!t am!noas!t!n her b!r!n!n
② rad!kal grubu b!rb!r!nden farklıdır .
⑧ Am!noas!tler!n ; •
Doğada bulunan 20 çeş"t am!noas!t
Sırası
}%am%Ü%Ü
•
b!tk!ler tarafından üret!leb!l!r
•
•
Sayısı ANCAK ,
!nsan ve hayvanlar bazı am!no
-
•
Çeş"d" as!t çeş"tler"n" üretemezler .
[8 çeş!t]
•
Tekrarsıklığı sağlar
D VİTAMİNLER :
VİTAMİNLER
•
Enerj! vermezler .
--
•
Organ!k yapılıdırlar .
YAĞDAÇÖZÜNENIER SUDA ÇÖZÜNENLER
( A. D. E. K) ( B. C)
•
S!nd!r!lme2-ler d!rekt kana geçerler Fazlası ter yada !drarla
karac!ğerde
, .
•
fazlası → • →
•
H!drol!z Olmazlar .
depolanır .
atılır .
•
•
Eks!kl!kler! geç •
Eks!kl!kler! çabuk h!ssed!l!r .
h!ssed!l!r
V!tam!nler!n çoğu enz!mler!n yapısına
.
" "
koenz!m Olarak katılırlar .
•
B!tk!ler !ht!yaç duydukları tüm v!tam!nler! EKSİKLİKLERİNDE GÖRÜLEN
kend!ler! üreteb!l!r . İnsan ve hayvanlar HASTALIKLAR
!se tamamını hazır alırlar .
A- → Gece körlüğü
D → Çocuklarda raş!t!zm ,
yet!şk!nlerde osteomalaz!
E → Üreme s!stem! bozuklukları
Yüksek
B!r v!tam!n K → Pıhtılaşmada gec!kme
sıcaklık ,
B Ber!ber! Anem! Pellegra
eks!kl!ğ!
→
v!tam!nler!n
, .
başka b!r yapısını

C →
Skorb!t . Bağışıklıkta zayıflama
v!tam!n !le denatüre
g!der! / Mez .
edeb!l!r .
E ENZİMLER : BİLEŞİK ENZİMLERİN YAPISI :
GENEL ÖZELLİKLERİ :
•
Tepk!me hızını arttıran akt!vasyon ,
enerj!s!n! düşüren tepk!meden değ!şmeden

YAYRQIFDMKMCI
Grcarpup
,
çıkan organ!k yapılı katal!zör lerd!r

/kfnezn!
kokfakat!zm!o.rt.IMfr}
.
•
Prote!n yapılıdırlar .
•
DNA'dak! kalıtsal b!lg!ye göre sentezlen!rler .
AKTAİ#!t
M ¥"
•
Enz!mlerle substratları arasında anahtar k!l!t -
Atfppoezn!zm!m
•
!l!şk!s! vardır .
Hücre !ç!nde sentezlen!rler Hücre !ç!nde . ve

HÂzÜFÂE¥
hücre dışında çalışab!l!rler
Holoenz!m Apoenz!m
.
• = + Koenz!m
•
Enz!mler reaks!yonlardan h!çb!r değ! - •
Holoenz!m =
AAOpffzn!zt.fm -448¥#öm
uğramadan çıkarlar Bu nedenle + Kofaktör
Apoenz!m Apoenz!m
ş!me
Enz!m!n etk! edeceğ! maddey! seçer
.
.
• = .
!lg!l! reaks!yonlarda tekrar tekrar •

A. ppfehnzz!!mm-yat-ndza!mk!onfakt-E.!r?dEAE-!emğ!! akt!afdeds.EYr!!r.se?er-
kullanılab!l!rler .
•
Koenz!m ya da kofaktör =
Enz!m! akt!fleşt!r!r .
B!r apoenz!m b!r çeş!t koenz!m(kofaktör)

ENZİMLERİN ÇALIŞMASINA !le paae.la#HA.Ab!nrcac.kes.b!!trkk00eennz!zm!m(Kokfoa##tür)
ETKİ EDEN FAKTÖRLER b!rdenab!fla!tttan-nacpaknzb!rmk!oeenc.za!lms.at#örfaktör)
"
2- la apoenz!m !le çalışab!l!r
B!r enz!m!n en !y! çalıştığı
.
② SICAKLIK : sıcaklığa opt!mum "

sıcaklık
"
tepk!me hızı den!r .
I
sıcaklığın
opt!mum değer!n ④ ENZİM SUBSRAT -
"
Üzer!ne çıkarılması MİKTARI İLİŞKİSİ :
veya altına düşürülmes!
I enz!m akt!v!tes!n! tepk!me hızı
::::::::::
"
µ
Olumsuz
opt!mum gjo
> sıcaklık etk!ler .
subsrat m!ktarı sab!t

!. !se
Çalışmaz ! çalışmaz !
Enz!mler 0° ve altındak! değerlerde neden çalışmaz ?

Çünkü suyun donması ve akt!vasyonu !ç!n gerekl! >
Olan ISI yoktur 0°C ve altındak! değerlerde tutulan

.
b!r enz!m uygun sıcaklığa get!r!ld!ğ!nde tekrar çalışır .

tepk!me ""
subsrat yüzey!
Enz!mler 55°C neden çalışmaz ? arttıkça enz!m!n
ve üzer!ndek! değerlerde
Çalışma hızı artar
Çünkü prote!nler!n yapıları
.
bozulur .
Bu duruma uğramış
b!r enz!m h!çb!r şek!lde tekrar çalışamaz .
>
subsrat
bulunan ortamlarda yüzey!
② % 15 '!n altında su
SU :
enz!mler çalışamaz .
⑤ AKTİVATÖR / İNHİBİTÖR
③ pH :
Her enz!m!n etk!nl!k göstereb!ld!ğ! kend!ne
özgü b!r PH aralığı vardır .
Enz!mler!n etk!nl!ğ!n!
MADDELER :
arttıran maddelere
B.
" "
Büyük çoğunluğu nötre yakın PH 'larda akt!vatör ,

enz!mler!n akt!v!tes!n!
da durduran
Opt!mum çalışır .
yavaşlatan ya
"
maddelere
Genelde çok kuvvetl! as!d!k ve baz!k

"
!se !nh!b!tör madde den!r .
Ortamlarda çalışamazlar .
F NÜKLEİK ASİTLER :
DNA_ RNA_
•
yapılarında C. H QN ve P bulunduran büyük
Ç!ft z!nc!rl!d!r Tek Z!nc!rl!d!r
.
• •
.
.
Organ!k moleküllerd!r Kend!n! Kend!n! eşleyemez

!steyeb!l!r
.
. . .
.
•
Genel olarak canlıya a!t kalıtsal b!lg!n!n •
yönet!c!d!r .
.
Yürütücü dür .
saklanması aktarılması ve hücre yönet!m!n!

,
•
Deoks!r!boz taşır .
•
RİBOZ taşır .
sağlarlar .
.
Özel baz = T!m!n •
Özel baz =
Uras!l
" "
•
yapı taşlarına nükleot!t adı ver!l!r .
•
B!r nükleot!d!n yapısında bulunanlar :
→ Azotlu organ!k b!r baz
→ Beş karbonlu b!r şeker -

RNA : tek nükleot!d d!z!s!nden oluşmuştur .
""
→
Fosfat grubu •
Okaryot hücrelerde çek!rdek m!tokondr! kloroplast , ,
,
r!bozom ve s!toplazmada bulunab!l!r Prokaryot .
DNA : sarmal şekl!nde kıvrılmış hücrelerde s!toplazma ve r!bozomda bulunab!l!r .
!k! !pl!kten Oluşmuştur

-
.
.
Organ!k bazlar, Aden!n Guan!n , ,
s!toz!n ve Uras!ld!r .
•
Ökaryot hücrelerde çek!rdek m!tokondr! ve ,
T!m!n bulunmaz .
Kloroplastta prokaryot .
hücrelerde !se •
Prote!n sentez!nde görev alır.
S!toplazmada bulunur .
•
RNA çeş!tler!n!n heps! ,
DNA'da bulunan ş"freye
•
Bazlardan Aden!n ve T!m!n arasında !k!l! Guan!n , göre sentezlen!r
!le s!toz!n arasında üçlü zayıf h!drojen bağları •
Görevler!ne göre 3 çeş!t RNA vardır :
bulunur Bu H bağları DNA ç!ft

.
sarmalını →
Mesajcı RNA (MRNA) :
b!r arada tutar .

Prote!n sentez!yle !lg!l! DNA'dan aldığı
•
Her Zaman A karşısına T ,
G karşısına [ gel!r .
b!lg!y! r!bozoma taşır .
•
BU z!nc!rdek! nükleot!dler , fosfod!ester bağları → R!bozomal RNA (rRNA) :
!le b!rb!r!ne bağlıdır . R!bozomların yapısına katılır .
→
Taşıyıcı RNA ( TRNA ) :
gl!koz!t
s!toplazmadak! am!no as!tlere bağlanır
⑥
bağı ester bağı ,
ATP :
( (
tanır ve bunları r!bozoma taşır .
aden!n r!boz P P P
( yüksek enerj!l!
""
tüm
ATP ,
Organ!k b!r moleküldür

fosfat bağı
" %/ canlıların
%'Un
•
b!leceğ! teketk!nl!kler!n
.
•
Büyük b!r moleküldür ve hücre zarından geçemez . ✗
yana
.
Molekülüdür
enerj!
.
• Nükleot!t yapıda b!r moleküldür .
Aden!n bazı r!boz şeker! 3 fosfat grubundan Oluşur

.
•
, ve .
•
Tüm canlılar tarafından sentezlen!r .
•
ATP .
hücre !ç!nde sentezlen!r ve hücre !ç!nde harcanır .
•
Fosfor!lasyon =
ATP sentez!
ATP
molekülü
Defosfor!lasyon =
ATP yıkımı ATP
FOSFORİLASYON ÇEŞİTLERİ HARCANMAYAN
☐Ep0lANAM^
a!g-er!.LI?Iay!ar/Y!pIIme.Kem0f0Sf0r!lasyon--
ATP
•
Fotofosfor!lasyon = Fotosentez OLAYLAR

Kemosentez H!drol!z
•
Enerj! gerekt!ren
gon!k
•
•
Oks!dat!f Fosfor!lasyon =
Ozl! Solunum •
Pas!f Taşıma Olayları
T.EE?:."l::::
f.
Subsrat Düzey!nde Fosfor!lasyon Bası
÷:
• : → " ""
•
Ozs!z solunum gon!k
Gl!koz ve Krebs sırasında → OSMOZ
Üret!len ATP 'd!r .
"
Kolaylaştırılmış
D!füzyon
HÜCRE
•
Hücre !le !lg!l! !lk çalışmalar Robert Hooke tarafından yapılmıştır .
yapılan çalışmalar sonucunda hücre teor!s! oluşturulmuştur .
HHUÜCCRREETTEEOORRİİSSİİNNEEGGÖÖRREE :
1.IBÜBTÜÜTAİNC ak!laa.r.b!br!rygaddaab!br!rddeennc.0.dk hhüucrreeddeenn Oluşmuştur

2.2.HHK!rcerare.r.caanılardan tetrenmellveeyyaappssaal
mkkss!!yyonneelbb!!rr!!mm!a!r.3.3.tl
tükürerek aöröcnee vaaroaannb!br!rhh!!!ccrreenn!.mn bböölüünnmmeess!!
!.daha@ oluşur !le .
4.t.HUHc!!rerseeslelkdatltmmmmataetreyryaa!l!!c.!e#!rr!#rweebbuummatteerryyak!eeramahhjcrreed.AM
yayvarvuruhuht!rerledreereayary!rwr.!r .
5. 5.memteatbaobl!k!ktetpep!kr!nmefelr!rn!ngerc.rekkes.es.tk#-!yyeerrhh!!!!ccrreedd!!r.r .
PROKARYOT HÜCRELER : ÖKARYOT HÜCRELER :
•
Zarla çevr!l! çek!rdek ve organeller! •
Zarla çevr!l! çek!rdek ve organeller!
bulunmayan hücrelerd!r . bulunan hücrelerd!r .
• R!bozom dışında organeller! yoktur .

• Prot!stler b!tk!ler mantarlar
, , ve hayvanlar
•
Prote!n sentez! har!ç her
olay ökaryot hücre yapısına sah!pt!r .
s!toplazmada gerçekleş"r .
Bakter! ve arkeler
prokaryot hücre
Iş PKVrkyaortyovte!fka!lyao!-YOH-!!chrk!ferrederd.fr
•
taktak
yapısına sah!pt!r Olarak bulunan yapılar :
olarak bulunan
.
a- yapılar :
→
→ Hücre
HUCRE zarı
zarı
→
ütop!k@⑦ !mama
HÜCRE ZARI :
→ TRİBREOOMZOM
•
Hücrey! dış ortamdan ayıran ,

seç!c!geç!rgen → NADNA
Özell!ğ! !le madde alışver"ş"n" düzenleyen →
→
RNARNA
!nce , yarı saydam esnek b!r, yapıdır .
yapısında karbonh!drat , yağ ve prote!n bulunur

HÜCRE ÇEPERİ
•
.
:
prote!n > yağ > karbonh!drat
•
B!tk!sel hücreler!n en dış kısmında bulunur
•
Hücre zarının yapısına katılan karbonh!dratlar •
Seç!c! geç!rgenl!k özell!ğ! yoktur
serbest halde bulunmazlar
.
•
Madde alışver!ş! çeper üzer!ndek! bas!t
karbonh!drat + Prote!n →
Gl!koprote!n
Karbonh!drat GIİKO l!p!t
geç!tlerle sağlanır .
+
l!p!t ya
•
Bu çeper hücren!n daha dayanıklı olmasını sağlar .
Akıcı moza!k Zar model!ne göre hücre zarının

,
•
,
yapısında ç!ft tabaka hal!nde fosfol!p!tler

bulunur .
HÜCRE ZARI -
HÜCRE ÇEPERİ
pg Hücre zarından , FARKLARI
küçük moleküller büyük moleküllere göre Hareketl!d!r Harekets!zd!r
|
• •
•
.
,
.
nötr moleküller !yonlara göre ,

•
Canl! •
Ölü
yağda çözünen moleküller çözünmeyen lere göre ,
•
Seç!c! geç!rgen •
Tam geç!rgen
yağı çözen moleküller çözme yerlere göre
DAHA KOLAY GEÇERLER .
HÜCRE ZARININ GÖREVLERİ :

HÜCRE :
•
Hücreye şek!l ver!r .
ÇEPERİ
•
S!toplazmanın dağılmasını önler .
B!tk! → Selüloz
•
Hücrey! korur .
Mantar → k!t!n
•
Hücre !ç! ve dışı arasındak! madde Bakter! →
Pept!dogl!kan
alışver!şler!n! sağlar .
Alg → selüloz
ZARDAN GEÇEBİLEN MADDELERİN TAŞINMASI :
② PASİF TAŞIMA :
•
ATP harcanmaz .
•
canl! ve cansız hücrelerde gerçekleşeb"l"r .
HÜCRE ZARINDAN
•
Pas!f taşımanın gerçekleşeb!lmes! !ç!n yoğunluk farkı şarttır .
GEK! UECBRİEEIZVARMNNODLAENKÜLLER
•
Madde der!ş!m!n!n fazla olduğu ortamdan az Olduğu ortama GEÇEBİLEN MOLEKÜLLER
•
Su ve m!neraller →
kolay geçer .
su
doğru gerçekleş"r der!ş!m eş!tlen!nceye kadar devam eder ve m!neraller →
kolay geçer
•
ve
mmo!e!!!k!!!!er.!o!a!!!!!er.ge
.
küçük
.
çer
)
•
( çoktan aza
BBÜYÜK mmo!ek!!!!!drk.IRzor
.
→ •
•
Pas!f taşıma !le !k! ortam arasındak! yoğunluk farkı yok olur .
•
• 66471aarrkkpdyaygec.9eer.HR .
•
Pas!f taşıma çeş!tler! :
• •
MMOOMOmmeertrelrrgege.cb!el!br!!arncakncda!knerd.!tmr!emrertr!mer
Bas!t D!füzyon
* ppool!!mmerrelrergegeen.neezm.az
D!füzyon →
.
→
NN.8://7mm84kekbfffe!ry!nyoarnldaaP.cl an
•
→
•
→ Osmoz Kolaylaştırılmış D!füzyon f) !yonlar A) !yonlardan

,
f) !yonlar A) !yonlardan
.
daha kolay geçer

→
D!yal!z
.
daha kolay geçer

Nötr > f) > (+ ) .
Nötr > f) > A)
① DİFÜZYON :
•
Moleküller çok yoğun ortamdan az yoğun
ortama doğru yayılır .
•
D!füzyon hızını etk!leyen faktörler nelerd!r ?
→ Ortamlar arasındak! yoğunluk farkı
arttıkça d!füzyon
, hızı da artar .
→ Molekül büyüklükler! arttıkça d!füzyon

HIZI azalır .
→ Zarın yüzey gen!şl!ğ! arttıkça d!füzyon ,
hızı da artar .
→ Zardak! por sayısı ve büyüklüğünün

artması durumunda d!füzyon hızı da artar .
→ Ortam sıcaklığı arttıkça d!füzyon hızı
da artar ( moleküller!n k!net!k enerj!s!

.
!ç!n )
arttığı
BASİT DİFÜZYON :
Moleküller!n hücre zarındak! fosfol!p!t tabakasından

"
doğrudan geçeb!lmes!ne
"
bas!t d!füzyon den!r .
Hücre zarındak! enz!mler!n ve taşıyıcı prote!nler!n

d!füzyon hızı Bas!t
d!füzyon hızı
^
D!füzyon etk!s! yoktur .
D!füzyon karbond!oks!t Oks!jen .

, yağı çözen moleküller ve
kolaylaştırılmış yağda çözünen v!tam!nler bas!t d!füzyon !le geç!ş

KB!lfa!!yzlyo.tn/r1lMIS .
D!füzyon yapab!l!r .
KOLAYLAŞTIRILMIŞ DİFÜZYON :
madde geç!ş!nde hücre zarındak! taşıyıcı prote!nler ve

>SICAKLIK
görev
"
Sıcaklık enz!mler alır

>
.
Enz!mler moleküller!n taşıyıcı prote!nlere bağlanmasını

sağlar .
⑨ OSMOZ :
•
Suyun yarı geç!rgen b!r zar aracılığı !le çok olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru geç!ş!d!r .
g. OSMOZ.az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru gerçekleş"r .
•
ATP harcanmaz .
•
Taşıyıcı prote!nler görev alır .
•
Enz!m kullanılmaz .
ÇÖZELTİ ÇEŞİTLERİ :
!k! ortamın yoğunluğu eş!tlenene kadar devam eder

H!perton!k Çözelt! Çözünmüş madde m!ktarı
•
.
• :
Yoğunluklar eş"tlend"ğ"nde su g!r!ş çıkışı devam eder , d!ğer çözelt!den fazla olan çözelt!lerd!r .
ancak SU yoğunlukları sab!t kalır .

•
H!poton!k Çözelt! Çözünmüş
: madde m!ktarı
d!ğer çözelt!den az olan çözelt!lerd!r .
• İzoton"k Çözelt! :
yoğunluğu (çözünmüş maddes!)
PLAZMOLİZ :
hücre yoğunluğuna eş!t olan çözelt!lerd!r .
•
H!perton!k çözelt!lere bırakılan hücreler!n su
" "
kaybederek büzülmes!ne plazmol!z den!r .
• Bu olay b!tk! hücreler! g!b! hücre çeper! olan hücrelerde
meydana geld!ğ!nde hücre çeper! !le hücre zarı
arasındak! boşluk artar .
•
Hücre , h!perton!k ortamda uzun süre kalırsa aşırı
SU kaybından dolayı öleb!l!r .
DEPLAZMOLİZ :
•
Plazmol!z olmuş b!r hücren!n h!poton!k ortamda su alarak
" "
esk! hal!ne dönmes!ne deplazmol!z den!r .
•
Bu olay b!tk! hücreler! g!b! hücre çeper! olan hücrelerde
meydana geld!ğ!nde hücre çeper! !le hücre zarı arasındak!
boşluk azalır
.
TURGOR BASINCI :
Hücre !ç!ndek! suyun hücre çeper!ne yaptığı basınca den!r

•
.
•
Su m!ktarı arttıkça turgor basıncı artar .
OSMOTİK BASINÇ :
•
Hücre !ç!ndek! çözünmüş maddeler!n oluşturduğu basınçtır .
THIÜİCRREEİ#!suuPAARTRNTARSRASA :
Turgor Basıncı
Turgor Basıncı P
EMME KUVVETİ :
Osmot!k Basınç &
osmot!k Basınç &
Emme kuvvet! b
•
Osmot!k basıncı artan hücren!n su alma !steğ!ne den!r Emme kuvvet! t
HÜCRE İÇİ SU AZALIRSA
.
HÜCTURrjor!c.B!asm!ft.AZ
ALIRSA :
o!rn!l-%Baa!!nnc.pt
Osmot!k Basınç 9
Emme kuvvet! 9
Emme kuvvet! ↑
TURGOR :
•
Normal b!r hücren!n h!poton!k b!r ortama konulması TTUURRGGOORRDDUURRUUMMUU; ;
sonucunda hücren!n osmoz !le su alarak ş!şmes! •
•
otstusub!bt!k!k!dre!rn!nd!dk!kddrurrnmasaw.nl ,
" "
durumuna turgor den!r .
•
•
stotnnmaladamnac.a.up!pkdpaapnammasalsr!!.ms
•
Hücre çeper! olan hücrelerde görülür .
(B!tk! hücres! g!b! ) •
•
NAdsats!t!hahraerkektetdre!rn!!nn!ng@rec.rec.kekdşerşnmese!sn!!n!
•
Suyun etk!s!yle hücre zarı hücre çeper!ne dayanır Hücre .
SASĞAĞAPR .
Zarı !le hücre çeper! arasındak! boşluk tamamen kapanır .
⑧ bbaasmn.CC .
^
•
Hayvan hücreler!nde hücre çeper! olmadığı !ç!n !çer!
gjöĞ "§"%
g!ren fazla su hücre zarına baskı yapar ve hücre
" "
zarının patlamasına neden olur . Buna hemol!z den!r .
Hemol!z sonucunda hücre !çer!ğ! dağılır ve hücre ölür .
"
bas!t
+
urgor
> zaman
&
② BI
BİTKİ
AKTİF TAŞIMA :
HÜCRELERİNDE
Emme
=
Osmot!k Turgor
HÜCRE
••
_
ATP harcanır Kuvvet! BASINÇ Basıncı

•
ÇEPERİNİN
BULUNMASI
.
•
Sadece canl! hücrelerde görülür HEMOLİZ
OLAYINA
.
ENGEL
•
Zardan geçeb!len maddeler!n ve
OLUR .
azdan çoğa doğru geç!ş!

TTataHl!suulaarrddaayyaaf@yaantteekk.E
suyun .
prote!nler! görev
r!t!mler ve taşıma hücreler! canlılar yaşamlarına alır .
•
Akt!f taşıma !ç!n yoğunluk farkı şart değ"ld"r .
dedveaanmeettmmeekk!!c.c.!m suyu akktt!!ff
[Osmot!k denge varken de akt!f taşıma yapılab!l!r) . td-Q.mmaa!!leeaattmmaakkzzorumddaaddr.ro
04m04da hhüüccree
-
!ç!ne g!ren ssuu

kontrakt!l kofullar
kontrakt!l kofullar !le !le akt!f
akt!f
taşıma sayes!nde dışarı atılır
taşıma sayes!nde dışarı atılır .
Kontrakt!l kofullar görev!n! yap

ZARDAN GEÇEMEYEN
-
kontrakt!l görev!n!
kofullar
yapmazsacanl! hemol!ze uğrar
mazsa canl! hemol!ze uğrar
.
MADDELERİN TAŞINMASI
Bu Olay suyun enerj! harcanarak
Bu olay suyun ener!! harcanarak
taşındığı tek yerd!r .
taşındığı tek yerd!r .
④ ENDOSİTOZ :
•
Hücre zarından geçemeyecek büyüklükte olan
maddeler!n hücre !ç!ne alınmasına den!r .
•
ATP harcanır .
•
Enz!m kullanılır .
•
Taşıma prote!n! kullanılmaz .
•
Sadece canl! hücreler yapab!l!r .
•
Gerçekleşmes" sırasında bes!n kofulu oluşturulduğu
!ç!n hücre Zarının yüzey! küçülür .
Fagos!toz !le bes!n KOFUIU Oluşumu
FAGOSİTOZ :
PİNOSİTOZ :
•
Büyük katı moleküller!n •
Büyük sıvı moleküller!n
yalancı ayaklarla hücre p!nos!t!k ceplerle alınmasıdır .
!ç!ne alınmasıdır . • Sıvı molekülün hücre zarına

•
S!toplazmadan çıkan yalancı değd"ğ" yerde çöküntü olur Bu .
" "
ayaklar bes!n! sararak bes!n çöküntüye p!nos!t!kcep den!r .
KOFUIU Oluşturarak hücreye alır . Çöküntü der!nleşt!kçe bes!n kofulu

•
Am!p akyuvarlar
,
ve cıvık Oluşur ve böylece bes!n hücreye alınır .
mantarlarda görülür . •
Bağırsak ve böbrek hücreler!nde PİNOSİTOZ !le bes!n kofulu oluşumu
?⃝
⑨ EKZOSİTOZ :
• Hücre zarından geçemeyecek büyüklüktek!

maddeler!n KOFUI Oluşturularak hücre
dışına atılmasına den!r .
Fagos!toz
• ATP harcanır .
ve p!nos!toz
Enz!m kullanılır
Olaylarını
BİTKİ HÜCRELERİ
• .
•
Taşıma prote!n! kullanılmaz .
YAPAMAZ .
•
Sadece canl! hücreler yapab!l!r .
(çeperler!
Yüzünden )
•
Gerçekleş"rken boşaltım ya da salgı koşulunun zarı
hücre zarıyla b!rleşt!ğ! !ç!n hücre zar yüzey! büyür .
•
Çeper! olan hücrelerde yapab!l!rler .
•
Prokaryotlarda görülmez .
SİTOPLAZMA VE ORGANELLER
SİTOPLAZMA :
•
% 80 -85 '! sudur .
•
Hücren!n !ç!n! dolduran , hayatsal faal!yetler!n gerçekleşt"ğ" plazmadır .
•
yarı akışkandır .
" "
•
S!toplazmanın Organeller har!ç yarı akışkan kısmına s!tozol den!r .
•
İç"nde organeller organ!k ve !norgan!k b!leş!kler bulunur
,
.
"
-2 T.!e?;; ; ;*! !*e!s!es!

2- ARSIZ ORGANELLER : ""
artarsa neler olur ?
artarsa neler olur ?
④ RİBOZOM
g.s!to!pt!apzln!-amdaadk!dka!ma!mno!nas!ats!t.TU.!m
:
canlılarda bulunur .
m!ktarı azalır .
•
Görev! = Prote!n sentez! @ •
Hy!!!!s!ek!!r.!r
PİPSU
.
•
m!ktarı artar .
•
yapısında prote!n ve RRNA bulunur .
•
SU m!ktarı artar .
•
Üret!m yer! çek!rdek ç!kt!r Çünkü .
yapısını Oluşturan
RRNA ve prote!n çek!rdekç!k bölges!nde üret!l!r
POPLOİZİOZMİM
.
:
•
İk! alt b!r!mden oluşur Bu b!r!mler sadece prote!n
Hücrede aynı prote!n çeş"d"nden
.
sentez! olacağı zaman b!r araya gel!rler pas!f Hücrede aynı prote!n çeş"d"nden
çok sayıda Uret!lmek !stend!ğ!nde
. ,
haldeyken alt b!r!mler b!rb!r!nden ayrıdır ÇOK sayıda üret!lmek !stend!ğ!nde

çok sayıda r!bozom b!r araya
.
⑧
Hücren!n !ç!nde nereded!r ? C.
0kgsffeytedkar!pbofffomm.b!roua.SI#ur
•
" "
Prokaryotlarda →
s!toplazmada serbest halde , gelerek POIİZOM oluşturur .
Ökaryotlarda →
s!toplazmada serbest halde,
başka b!r organel!n !ç!nde ,

⑧
ER ve çek!rdek zarının üzer!nde .
⑨ SENTROZOMS!l!nd!r şekl"nde b!rb!r!ne d!k duran !k!

:
İĞ İPLİĞİ
OLUŞTURAMAYAN
•
sentr!yolden Oluşur .
HÜCRELER
1 sentrozom = 2 Sentr!yol BÖLÜNEMEZ .
•
Görev! = Hücre bölünmes! sırasında !ğ !pl!kler! oluşturarak
hücre bölünmes!ne yardım etmek .
B!tk!hücreler!nde görülmez Hayvan hücreler!nde !se sadece B!tk!lerde !ğ !pl!kler!n!

µ@
•
.
bölüneb!lenlerde bulunur ( kas s!n!r yumurta hücres!nde yoktur ) .

, .
s!toplazm!k m!krotübüller
9-9
,
Mantar hücreler!nde bulunur üret!r Çünkü

sentrozomlar
.
.
yoktur
/ .
TEK ZARLI ORGANELLER :
① ENDOPLAZMİK RETİKULUM :
•
Ökaryot hücrelerde çek!rdek !le hücre zarı
arasında bulunan kanallar s!stem!d!r .
•
Olgun alyuvarlar har!ç tüm ökaryot hücrelerde
bulunur Prokaryot hücrelerde bulunmaz
. .
•
Görevler! şunlardır :
→ Hücre !ç!nde madde taşınmasını sağlar .
→ Çek!rdek zarını oluşturur ve çek!rdek

zarıyla doğrudan bağlantılıdır .
Hücren!n mekan!k etk!lere karşı

dayanıklılığını
→
arttırır .
Hücrede as!d!k ve baz!k

tepk!meler!n
gerçekleşen
→
b!rb!r!ne etk! etmeden

gerçekleşmes!n! sağlar .
→ Hücren!n omurgası sayılır destekl!k sağlar ,

.
GRANÜLLÜ
→
Golg! KOFUI
,
ve l!zozom organ el!n!n üret!m!n! sağlar .
ER VE GRANÜLSÜZ
→
Golg! !le b!rl!kte çalışır .
ER AYNI HÜCREDE
• Üzer!nde r!bozom bulunup bulunmaması durumuna göre BİR ARADA
BULUNABILIR .
2 çeş!d! vardır :
② Granüllü Endoplazm!k Ret!kulum

② Granülsüz Endoplazm!k Ret!kulum
- _
GRANÜLLÜER:_ GRANÜLSÜZ ER
•
Üzer!nde r!bozom bulunur .
• Üzer!ndbzmbuumaz .
• Prote!n ve Fosfol!p!dler ekleyerek zarı büyütürler •

Hormon ve yağ sentez! yapan hücrelerde
•
Prote!nl! moleküller!n golg! c!s!mc!ğ!ne taşınma -
bol m!ktarda bulunurlar .
sından sorumludur .
• Granülsüz ER 'de bulunan enz!mler;
•
• Prote!n sentez!n!n çokça yapıldığı enz!m , fosfol!p!t stero!d g!b! farklı l!p!tler!n
,
hormon ve salgı üret!m!n!n çok fazla olduğu sentez!nde görev alırlar .
hücrelerde bol m!ktarda bulunurlar .

•
Kas hücreler!nde kasılmayı gerçekleşt"rmek
amacıyla Ca depolaması yaparlar
• İnsan karac!ğer hücreler!nde !laç ve
zeh!rler!n olumsuz etk!ler!n! g!der!rler ve
⑧ GOLGİ CİSİMCİĞİ :
gl!kojen depolarlar .
•
Endoplazm!k ret!kulumdan meydana gelm!şt!r .
•
Yassılaşmış kesec!klerden Oluşmuş b!r organeld!r .
•
Prokaryot hücrelerde bulunmaz ,
sperm ve olgun alyuvar hücreler! har!ç tüm ökaryot hücrelerde bulunur

•
Görevler! şunlardır :
→
salgı maddeler!n!n üret!lmes!nde paketlenmes!nde ,
ve hücre dışına atılmasında görevl!d!r .
Bu yüzden salgı yapan hücrelerde bolca bulunur .
( süt bez! hormon Üreten bezler tükürük bez! vb )

, ,
.
→ l!zozom ve koful g!b! organeller!n üret!lmes!n! sağlar .
→
Kompleks organ!k maddeler!n üret!lmes!n! sağlar ( Gl!koprote!n Fosfol!p!t GIİKOLİPİT ) .
, ,
→ Hücre bölünmeler! sırasında ortalama oluşumunu sağlar ( B!tk!lerde) .
→ Apoenz!m !le koenz!m ya da kofaktörler!n b!r araya gelmes!n! sağlar .

⑥ LİZOZOM :
•
Golg! tarafından oluşturulan !ç! s!nd!r!m enz!m! dolu organeld!r .
• B!tk!lerde bulunmaz ,
Olgun alyuvarlar har!ç tüm hayvan hücreler!nde bulunur .
•
İçer"s"nde bulunan enz!mler l!zozom !ç!ndeyken pas!f halded!r ,
LİZOZOM
KESİNLİKLE
görev!n! yaparken akt!f hale geçmekted!r .
ENZİM
(Bu akt!fleşme pH değ!ş!m! !le gerçekleşmekted!r )
ÜRETMEZ !
.
• Görevler! şunlardır :
→ Hücre !ç! s!nd!r!m yaparlar .
→ Özell!kle fagos!toz ve p!nos!toz yapan hücrelerde bol bulunur .
→ Bazı durumlarda l!zozom parçalanır Ve s!nd!r!m zarı .
enz!mler! s!toplazmaya dağılır Ve hücre kend!n! s!nd!r!r .

.
"
Bu Olaya otol!z
"
den!r .
-0 OTOLİZ OLAYI NEYE YARAR ?

•
Hücre yaşlandığında ya da planlanmış hücre
•
LİZOZOM akt!v!tes!n!n azalması bazı Ölümler! mekan!zmaları !ç!n gerekl!d!r .
hastalıklara ve der! hücreler!nde leke •

İnsan embr!yosunda parmak oluşumunu sağlar .
Oluşmasına neden olab!l!r . •

Kurbağa lauralarında kuyruğun kaybolmasını sağlar .
⑤ KOFUL :
•
Hücrede çeş!tl! görevler! bulunur .
•
Hem hayvan hem b!tk! hücreler!nde bulunur .
Hayvan hücreler!nde → ÇOK sayıda & küçük

B!tk! hücreler!nde → az sayıda & büyük
•
ER , golg! c!s!mc!ğ! ,
hücre zarı ve çek!rdek Zarından Oluşab!l!r .
•
B!tk! hücreler! yaşlandıkça kofullarının büyüklüğü de artar .
" "
Hücren!n merkez!nde bulunan en büyük kofula merkez! KOFUI den!r .
GÖREVLERİNE GÖRE KOFUIIAR :
→ BESIN KOFULU → Endos!toz 19 alınan bes!n! taşır .
→
BOŞALTIM KOFULU → Ekzos!toz !le atılacak Olan maddey! taşır .
→ DEPO KOFULU → Genelde b!tk! hücreler!nde bulunur .
P!gment ,
su ve atık maddeler! depolar .
→
SALGI KOFULU → EKZOSİTOZ !le salgı Ianacak salgıyı taşır .
→ SİNDİRİM KOFULU → BU KOFUI , bes!n KOFUIU Ve l!zozomun b!rleşmes!yle oluşur .
Endos!toza alınan bes!n!n s!nd!r!lmes!n! sağlar .
→
KONTRAKTİL (VURGAN ) KOFUL →
Hücre !ç!ne g!ren fazla suyu akt!f taşıma !le
dışarı atmayı sağlar .
Tatlı sularda yaşayan ökaryot tek hücrel! canlılarda bulunur .
9. Sadece h!poton!k ortamlarda çalışırlar .
Bes!n ,
s!nd!r!m
ve boşaltım ⑤ PEROKSİZOM :
koşulları
•
tl202 'y! parçalayarak etk!s!z hale get!r!r .
GEÇİCİ •
Prot!stlerde mantarlarda hayvan
, , hücreler!nde ve
KOFULLARDIR .
gel!şm!ş b!tk! hücreler!nde bulunur .

ÇİFT ZARLI ORGANELLER :
④ MİTOKONDRİ :
Oks!jenl! solunum !le ATP M-ATR.tk a- → KRİSTA

üreten organeld!r . •
DNA •
ETS elemanları
•
Hayvan ve b!tk! hücreler!nde •
RNA • ATP sentaz
bulunur enz!m!
.
•
R!bozom
• 2 Zarı vardır . ( !ç ve dış ) • Enz!m
İC .
Zar kıvrımlıdır ve bu kıvrımlara
" "
Kr!sta den!r M!tokondr!n!n
.
yüzey alanını
arttırarak çalışma ver!m!n! arttırır .
İç"n"
"
dolduran
"
•
sıvıya !se matr!ks den!r .
•
Hücreden bağımsız prote!n ve enz!m sentez! yapab!l!rler .
•
DNA 'sı sayes!nde kend!n! eşleyeb"l"r .
•
Çok enerj! harcayan hücrelerde bolca bulunurlar .
( kas hücres! ,
s!n!r hücres! . .
)
.
neler olur ?
§g§
M!tokondr! faal!yet!n!n arttığı b!r hücrede
02 ↓ tl20 P
Gl!koz b CO, P
@@
PH ↓ ATPP
ISI P
⑨ PLASTİTLER
•
B!tk! hücreler!nde bulunurlar
:
•
Ç!ft 2-artıdırlar . ( İç ve dış)
• 3 çeş!d! vardır :
→
Kloroplast
→
Kromoplast
→ lökoplast
KLOROPLAST :
•
yapısında klorof!l
p!gment! vardır .
Bu sayede hem fotosentez yapar hem de b!tk!ye yeş"l renk ver!r .
•
Fotosentez yapab!len tüm ökaryot hücrelerde bulunur .
İç"ndek" sıvıya
" "
•
stroma den!r .
" "
•
İç"nde t!lako!t zarların oluşturduğu 3. zar s!stem! vardır .
Bu s!stemde granum denen
yapılar bulunur .
•
Stromada DNA RNA r!bozomlar fotosentez enz!mler! vardır
, , ,
.
•
ETS ve klorof!ller granada bulunur .
• Kend!n! eşleyeb"l"r . ""° "
[✓
DIŞ Zar
"° " ✓
]
!. Zar
Granum #
→ R!bozom
DNA
KROMOPLAST :
• B!tk!lerde sarı ,
kırmızı ve turuncu reng! veren plast!klerd!r .
KIRMIZI =
L!kopen
sarı =
Ksantof!l
PLASTİTLER
Turuncu karoten
BİRBİRİNE MI
=
B!tk!ler!n ç!çek yaprak ve kök g!b! yapılarında bulunurlar

Dönüştür
• .
, •
[
Taşıdıkları reng! b!tk!ye ver!rler .
•
D!ğer renkler KOFUI özsuyunun as!t ya da baz oluşuna göre
"
değ"şt"reb"len
"
renk antokyan maddes! !le oluşturulur .
örnek :
LÖKOPLAST :
Olgunlaşan domates!n
Renk KIRMIZI Olması
a.
p!gment! !çermez .
•
B!tk!n!n ,
IŞIK almayan yerler!nde bulunur .
•
Bulunduğu hücreye göre Farklı bes!n maddeler!n!n depolanmasını sağlarlar ( N!şasta. vb ) .
•
Genell!kle kök gövde , ve tohumda bulunur .
②
}
DIŞ Zar
Çok
Çek!rdek Zarı
ÇEKİRDEK zar
•
4 kısımdan Oluşur :
→ Çek!rdek zarı
Por
→
Çek!rdek plazması
→ Çek!rdekç!k
②
ÇEKİRDEĞİN
ü÷÷÷:
→ Kromat!n !pl!k İÇİNDE HİÇBİR plazması
ORGANEL
.
② ÇEKİRDEK ZARI :
"
•
Ç!ft zarlıdır
Endoplazm!k ret!kulumdan meydana gel!r

Madde alışver!ş!n!
.
sağlayan porlar / vardır

.
. Ancak
↳ kromat!n ağ
③
Yapısında bulunan porların gen!şl!ğ! hücre zarının porlarından ④

daha büyüktür Bu yüzden hücre zarından geçemeyen
.
b!rçok molekül çek!rdek parandan geçeb!l!r .
•
DIŞ zarının üstünde r!bozom bulunab!l!r .
② ÇEKİRDEK SIVISI (PIAZMASI ) :
•
Çek!rdeğ!n !ç!n! doldurur .
•
yapı olarak s!toplazmaya benzer ancak ondan daha yoğun b!r sıvıdır .
İçer!s!nde ; DNA ,
RNA , !norgan!k ve organ!k maddeler bulunur .
③ ÇEKİRDEKÇİK :
•
Zarslzdlr .
•
Çek!rdek sıvısı !ç!ndek! DNA moleküller!n!n yoğunlaştığı bölgelerd!r .
•
Yapısındak! DNA moleküller! RRNA ve r!bozomun yapısına katılan prote!nler!n üret!m!nden sorumludur .
④ KROMATİN AĞ ( İPLİK) :
•
Çek!rdek sıvısı !çer!s!nde bulunan genet!k madded!r .
•
Yapısında DNA ve prote!n moleküller! vardır .
" "
•
DNA moleküller! çek!rdek !çer!s!nde paketlen!r Ken h!ston adı ver!len özel prote!nlerle sarılırlar
.
Böylel!kle nükleozom yapısını Oluştururlar .
YANİ → DNA + H!ston = Nükleozom
• Nükleozomlar !se b!r arada durarak kromat!n ağ (!pl!k) adını alır .
•
Çek!rdek !çer!s!ndek! genet!k madden!n doğal görüntüsüdür / er . ( Düzens!z halded!rler ) .
•
Hücre bölünürken DNA sayısı 2 katına çıkar . ( Repl!kasyon)
" "
kromat!n !pl!kler hücre bölünmeler! sırasında kısalıp kalınlaşarak kromozom hal!ne gel!r .
Kromozomun varlığı hücren!n bölünmekte olduğunun kanıtıdır .
HİÇ
YOKTUR ÇOK OLABİLİR
BİRDEN
Olgun alyuvar hücreler!nde Paramesyum
CEKIRDEK
•
•
(memel!lerde) .
•
Ç!zg!l! kas hücreler!nde
•
B!tk!de ks!lemde /Odun borusu) •
Bazı mantarlarda
•
Prokaryotlar VARDIR
AMA
BÖLÜNEMEZ
•
Ç!zg!l! kas
•
Olgun nöronlar m!krotübüller ,
•
Ret!na sentr!yol ,
s!l ve
kamçıların yapısal
elemanlarıdır
HÜCRE İSKELETİ
.
•
Sadece ökaryot hücrelerde bulunur .
•
Prote!n yapılı l!fl! moleküllerd!r .
•
Hücreye şek"l ve destekl!k ver!rler .
•
3 temel yapıdan oluşur .
MİKROFİLAMENTLER MİKROTÜBÜLLER
µ
Akt!n prote!nler!n!n üst .!s#u.As+e-!a-MmE-.sNT!F!prote!n1eraen •
Tübül!npte!!!uşmus .
•
Üste d!z!l!p sarmal şek!lde Oluşmuş , Orta kalınlıktak! elemandır . en kalın hücre !skelet! elemanıdır .
b!rleşmes!yle oluşmuş en ( M!krof!lament lerden kalın , -

Hücre şekl!n!n bel!rlenmes!nde
!nce hücre !skelet elemanlarıdır .
m!krotübüller den !nced!rler ) .
ve >
korunmasında ,
-
Kas hücreler!n!n kasılmasında ,
-
Hücre şekl!n!n sab!t kalmasında ,

-
Hücre organeller!n!n gerekt! -
-
Yalancı ayak ve m!krov!llus Oluşumunda, -
Çek!rdek ve organeller!n yer!n!n g- !nde hareket etmes!nde ,
-
Hücre b!ç!m!n!n korunmasında görev alır . sab!t kalmasında , -
Hücre bölünmes! sırasında
Hayvan hücreler!nde hücre bölünmes! Kerat!n yapılı f!lamentler kromozomların ayrılmasında

-
-
ara ,
sırasında boğumlanmayı sağlar .

der! hücreler! arasında bağlantılar rol oynar .
S!toplazmanın da hareket etmes!n! kurarak dokunun dış etkenlere Selüloz l!fler!n!n düzenlenme
-
- -
sağlar .
karşı dayanıklılığını arttırır . s!n! sağlar .
ORGANELLER
T.FM#ERT a
ZAR-!-AEE-T.to#-z-?E:R:-.-EFE-z
☒
ZA1R.BY#00ZROMGANELLER:-2.1.SRe!btrZZOmm TEKZAPRLI-LAR.TN#FT.ZzARLlLAR:-
Sentrozom
2.
TE-K.2-t-A.RR-L.LA :
C-!-T.ZMAR-L-K-d.l!
ZMA-baksot!nddre!r2.3.GL#-g!zom
12 .
☒tg! 1.
Plat!ad.pe/K1orop1ast34.!kZo0fZu0lm
2.
a.)
b.KYPTPOPrhadptlastb.lkromoplast4.RO/-Ul
C.) LOKOPLAST
C.) Lökoplast
ORGANELI PROKARYOT HAYVAN BİBIFTİİ
.!o#.m!*an( /m*f.*.e.!.!.n*µ. a*.!m.G,. .0o.4.9.g!

"" "" " "" "
" """ """" BAŞLICA GÖREVİ :
1!!.l!#-EE-E!!EE.!:
•!!!m"üü"Eüü↑!**¥"ü$
R!bozom
YAPI
var var var Prote!n sentez!

Hücre Zarı Var Var var madde alışver"ş"
HUCRE Zarı Var Var var madde alışver!ş!
Hücre Çeper! Var YOK Var Destek + Şek!l verme
Hücre Çeper! Var YOK Var Destek + Şek!l
verme
vdtarr-OF-81-ehfenztezmm!.!t#k8nnddrr!!Mme-Z-
KKYorrbppkaassttklo%ff.!t
0075117
YORK
Waar vdlrarof!zls!osuonluunmume!tf-PAT.fr#rmeetkmek
* .mn ** "*
YOK Waar vdtar SAYGI
a.
Etncnkotppaazzmm!!kk RREHHİKKUUIUUMM Yak Waar vdlrartl!!tkurecr!ec.!!c.rhamdaedd!eet!.IM# m!
MMdadedaepdoelpaorhamd.CC?ekk""rrdeekk
KKOOFFUUK YYOOKK Waar vakar
kak!atkmt!m-Y-0.MY#!emt!mWaarr
YYOOKK Warr kavrar
ffekk!!rrddeekkf.IR YYOOKK yapar RRRNRANA/evepı!bpo!zboomzonnenstenz!tez!
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
Canlıları benzer ve Ortak özell!kler!ne göre gruplandıran
Taksonom! s!stemat!k !ç!n
,
"
b!l!m dalına sınıflandırmak
"
s!stemat!k den!r Canlıları
.
→ b!r araçtır . S!stemat!k ,

!ç!n yöntem ve !lkeler gel!şt!ren ve canlıları !s!mlend!ren
sınıflandırma esnasında
"
b!l!m dalına
"
!se Taksonom! den!r
taksonom! den
.
yararlanır .
SINIFLANDIRMANIN AMACI :
•
B!yoloj!k çeş"tl"l"ğ" ve bunun dünya üzer!ndek! dağılımının nasıl Olduğunu anlamak .
•
Canlıları ve doğayı daha kolay ve anlaşılır hale get!rmek .
•
Benzer canlıların farklı b!l!m adamları tarafından araştırılması !le Ortaya çıkacak karışıklıkları önlemek ,
•
Çok fazla çeş"tl"l"ğe sah!p olan canlıları daha kolay öğren"leb"l"r hale get!rmek .
Herhang! b!r cam! !ç!n elde ed!len b!lg!y! 0 grup !ç!n geçerl! sayarak zaman kaybını en aza !nd!rmek .
•
Ekoloj!k ve ekonom!k materyaller! tesp!t etmek
•
Dünya üzer!nde yaşamış ve nes!ller! tükenm!ş esk! türlerle yen! türler! karşılaştırmak .
•
B!l!m !nsanları arasında !let!ş!m ve d!l b!rl!ğ! !ç!n gerekl!d!r .
SINIFLANDIRMA ÇEŞİTLERİ
② YAPAY
•
Ar!onunyaptığısımflandrma
= SUNİ = AMPİRİK SINIFLANDIRMA :
•
İlk sınıflandırma çalışmaları
esk! Yunanlılar zamanında
•
Canlıların dış görünüşler!ne ve yaşadıkları yere bakılarak
başlamıştır
Yapılan sınıflandırmaya
.
den!r
hay
.
• Ar!sto canlıları b!tk!ler ve

-
•
Analog organların varlığı aranır .
Ilahlar Olarak sınıflandırmıştır .
•
ANALOG ORGAN =
Kökenler! farklı , görevler! aynı olan
yaşam ortamlarına göre :
(
organlara den!r .
-
Karada yaşayanlar ,
Örnek → S!nek kanadı -

Güverc!n kanadı -
suda
yaşayanlar ,
-
Havada yaşayanlar
ked!n!n bacağı
-
Böceğ!n bacağı
Olarak 3 gruba ayırmıştır .
• ☒ Günümüzde kullanılan sınıflandırmada önems!zd!r .
•
Ar!sto sınıflandırma yaparken canlıları ;
→
Dış görünüşler" ( f!z!ksel özell!k)
→
Yaşadıkları yer
→
Analog organlarına göre sınıflandırmıştır .
② DOĞAL
'
=
FİLOGENETİK SINIFLANDIRMA :
•
L!nne n!n yaptığı sınıflandırmadır .
•
Gel!şt!r!lerek günümüzde kullanılmaya devam etmekted!r .
•
Homolog organların varlığı aranır .
• HOMOLOG ORGAN = Kökenler! aynı , görevler! farklı veya aynı olab!len Organlardır .
Örnek → İnsanın kolu -
Bal!nanın yüzgec! -
Kuşun kanadı
Üçü de aynı kem!klere sah!p Olsa da ,
!nsanın kolu tutmaya ,
bal!nanın yüzgec!
yüzmeye ,
kuşun kanadı !se uçmaya yarar .
DOĞAL SINIFLANDIRMADA TEMEL
ALINAN KRİTERLER :
•
Hücre yapısı ve sayısı
John Ray :
•
Genet!k madde ve prote!n benzerl!ğ! babadan
Benzer anne ve
•
Beslenme ve üreme şekl! meydana gelen canlıları
aynı tür olarak tanımladı
Homolog organ benzerl!ğ!
.
•
Anatom!k ve f!zyoloj!k yapı L!nneaus :
Ray'!n tür kavramını

•
Embr!yon!k köken benzerl!ğ! John
ben!msem!ş ve d!ğer
•
Boşaltım atığı çeş!tler! s!stemat!k b!r!mler! de ekled! .
• Akrabalık dereceler!
•
Vücut s!metr!ler!
•
kanlarının çökelme oranları
SINIFLANDIRMA BİRİMLERİ
•
En küçük sınıflandırma b!r!m! → tür AYNI TÜR
OLAN CANLILARIN
Ortak b!r atadan gelen yapı ve görev bakımından
TÜR =
,
benzer organlara sah!p , b!rb!rler! !le doğal yollardan • kromozom sayıları

ç!ftle.seb!len ve ç!ftleşt!kler!nde ver!ml!
-
döller •
hücre çeş"tler"
vereb!len cam! gruplarına den!r .
•
beslenme ve üreme çeş"tler"
•
boşaltım atıkları
9ham Farklı türler!n kromozom sayısı aynı olab!l!r .
AYNIDIR .
{
İnsan
00 Örnek → mol! Balığı 46 kromozom
kurtbağrı B!tk!s!
• Ve canlıların gel!şm!şl!ğ! !le kromozom sayıları arasında h!çb!r bağlantı yoktur .
İnsan : 46 kromozom
Örnek →
Eğrelt" Otu : 500 kromozom
TIIRLERINADLANDIRILMASI.l!
nneous tarafından ,
bas!t ve evrensel b!r tür !s!mlend!r!lmes! oluşturulmuştur .
•
Türler !k!l! adlandırma kuralına göre adlandırılır ( B!nom!al Adlandırma)
↳ İk!l!
.
adlandırmada her türün adı 2 kel!me !le göster!l!r .
BU ADLANDIRMADA :
→ İlk ad ,
türün a!t olduğu c!ns! !fade eder . Ve !lk harf! büyük yazılır .
( B!zdek! soy!s!mler g!b! düşün Soyadı aynı olan ( yan! c!ns! aynı olan)
.
canlılar akrabadır . Yan! benzer özell!kler! de çoktur ) .
→ İk!nc! ad , tanımlayıcı ad Olarak kabul ed!l!r Ve küçük harflerle yazılır . .
( kend! adımız g!b! düşün .

Aynı olsa da bu akraba olduğunu göstermez ) .
→ İk!s! b!rl!kte türün adını Oluşturur .
:÷÷â÷üç* "
C!ns + Tanımlayıcı Ad = TÜR AâAA_

TTÜÜRRAADDI
SINIFLANDIRMABİRİMLERİ
En büyük b!r!md!r
ACEM
☐ .
↑
âa
•
ŞUBE YUKARIDAN
AŞAĞIDAN ↑
YUKARI ÇIKILDIKÇA AŞAĞI İNİLDİKÇE
•
Canl! sayısı artar .
SINIF •
Canl! sayısı azalır .
•
Canl! çeş"tl"l"ğ" artar .
9 •
Canl!çeş"tl"l"ğ" azalır .
Prote!n benzerl!ğ! Prote!n benzerl!ğ! artar

TAKIM
•
azalır
.
•
.
•
Akrabalık dereces! artar
.
•
azalır .
p
•
•
Embr!yon!k köken benzerl!ğ! azalır .
AİLE
artar .
↑ •
Embr!yon!k köken benzerl!ğ! artar
.
CİNS
*
557
q
TÜR
C. w En küçük b!r!md!r .
Î¥Î,ü÷Âan÷ᵗ-
!-!-! ! s.n-!.!e#--:: !a-aj.:--!
]→[y]A☒☒^ CKNİSNBNN
* *a- ☒☒"
"
TÜTİRİÜRDÜUDRUR .
•
İk" farklı b!rey basamakların b!r!nde b!rl!kte bulunuyorlarsa ,
üst basamakları KESİNLİKLE aynıdır .
Ama alt basamaklar aynı olmayab!l!r .
Mesela !k! b!rey aynı takımda b!rl!ktelerse , mutlaka SINIF . ŞUBE ve ALEMLERİ aynıdır .
CANLI ALEMLERİ
Bugünkü sınıflandırma s!stem!ne göre canlılar :
1. Bakter!ler
2. Arkeler
3. Prot!stalar Canlıların embr!yon!k gel!ş!m! sırasında

!lk Olarak → ŞUBE özell!kler!
4. Mantarlar
son Olarak → TÜR özell!kler!
5. B!tk!ler
ortaya çıkar
6. Hayvanlar
.
② BAKTERİLER ALEMİ :
•
Tek hücrel! ve prokaryot canlılardır .
•
Sah!p Oldukları tek organel → R!bozom
•
S!toplazmasında DNA ,
RNA ve r!bozom vardır .
•
Bütün bakter!lerde hücre çeper! vardır .
"
bakter!lerde hücre duvarının üzer!nde kapsül

"
•
Bazı denen b!r yapı bulunur .
Kapsül → Bakter!y! fagos!tozdan korur .
Kapsüllü bakter!ler genell!kle patojend!r (Hastalık yapıcıdır ) .

.
• Hücre duvarlarının altında hücre zarı bulunur .
•
Bazı bakter!lerde akt!f hareket etmes!n! sağlayan , hücreden çıkan az sayıda uzun uzantılar
" "
bulunur Bunlar.
kamçı olarak !s!mlend!r!l!r .
Kamçının sayısı ve yer! sınıflandırılma !ç!n öneml!d!r .
Ökaryotların
[ Prokaryotların ]
kamçıları tübül!n prote!n!nden,
kamçıları flagell!n prote!n!nden oluşmuştur .
" "
•
Bazı bakter!ler!n yüzeylere ve b!rb!rler!ne tutunmak !ç!n p!lus !s!ml! kısa uzantıları vardır .
P!luslar aynı zamanda !k! bakter! arasındak! DNA aktarımında da görev alır .
•
Oks!jenl! solunum yapan bakter!lerde hücre zarı s!toplazmaya doğru kıvrımlar oluşturarak
"
benzet!r
"
kend!n! m!tokondr!n!n !ç zarına . Bu yapıya mezozom den!r .
ETS (elektron taşıma s!stem! ) mezozomlarda bulunur .
•
•
Bakter! DNA'sı halkasal b!r yapıdadır ve zarla çevr!l! değ"ld"r .
DNA 'ların etrafında

klllfbulunmaz.ae
Bakter!ler!n
prote!n
haplo!tt!r.cn)
kromozom durumu
•
Fotosentez yapan türler!nde kloroplast değ"l klorof!l ,
bulunur .
•
Bazı bakter!lerde gerçek DNA 'lardan ayrı Olarak halkasal küçük DNA parçaları bulunur .
" "
Bunlara plazm!t den!r .
Plazm!tler bakter!n!n yaşaması ve çoğalmasında etk!l! değ"ld"r .
Ancak bazı özell!klerle alakalı genet!k b!lg!n!n b!r bakter!den d!ğer!ne taşınmasında ,
çevre şartlarına daha d!rençl! olunmasında avantaj sağlar .
Mesela plazm!tler , bakter!n!n ant!b!yot!k ve bazı k!myasal maddelere d!renç kazanmasını sağlar .
9. Plazm!tler ana DNA'dan bağımsız olarak kend!n! !şleyeb!l!r

,
ve konjugasyon !le d!ğer
hücrelere aktarılab!l!r .
•
Bakter!lerde karbonh!dratlar gl!kojen şekl!nde depolanır .
B!r üreme şekl! değ"ld"r KORUNMA şekl!d!r
f.
.
,
•
ENDOSPOR =
Bazı bakter!ler uygun olmayan koşullarda hayatta
[
,
kalab!lmek !ç!n endospor Oluştururlar .
ENDOSPOR DURUMUNDAKİ BAKTERIDE NELER OLUR ?

•
metabol!zma ( bazal metabol!zma) yavaşlar .
•
SU azalır .
•
DNA dayanıklı b!r örtü !le kaplanır .
• DNA'nın n!tel!ğ! ve n!cel!ğ! değ"şmez .

RNA
R!bozom
olab!l!yor
kapsülü
| /
DNA
Jo
patojen
""" ""
Hücre çeper! _
(pept!dogl!kan)
Hücre
Zarı
[ →
TİIKOIT
?
KAMÇISI Olab!l!r
Akt!f hareket
sağlar .
.
Olab!l!r .
{ Fotosentezle !lg!l!
enz!mler bulundurur .
MEZOZOMU Olab!l!r .
Oks!jenl! solunum yapab!lmes! !ç!n

gerekl! enz!mler! bulundurur .
BAK-ERILERINS.IN/FLANDlRILMAST-
OKSİJEN İHTİYAÇLARINA
ŞEKİLLERİNE GÖRE
BAKTERİLER GÖRE BAKTERİLER
•
yuvarlak
/ | Vs•
sp!ral
A-Ül
/
•
ABaktr
•
1
Hem Oks!jens!z
Hem oks!jenl!
Çubuk V!rgül yalnız 02 'Lİ Yalnız 02 's!z ortamda
% & ortamda yaşarlar .
ortamda yaşarlar .
yaşayab"len/ er
✓ ☐
1
Bakter!ler!n
Norma÷%İ%daGeç"c"Anaero÷ Normalde " "
da
yaşayıp .az; ortamda
,
en
canlılık !ç!n
öneml! görev!
G. geç!c! süre Yaşayab"l"r .
ortamda yaşayıp,
Oz's!z ortamda da
'a
madde döngüsünü geç!c! süre yaşayab!l!r .
sağlamaktır .
Zorunlu Zorunlu Geç!c! Geç!c!

Aerob Anaerob Aerob Anaerob
BESLENMELERİNE GÖRE BAKTERİLER
←
ŞEKERLER
• Fotosentez Yapanlar HE.TPEafa.IE?Fa?+eAr!Y-erER!lER-
•
Kemosentez Yapanlar •
Saprof!t Bakter!ler
OTOTROF BAKTERİ : HETEROTROF BAKTERİ :
İnorgan"k maddeler! organ!k madde hal!ne get!rerek

Bes!n!n! üretemeyen organ!k maddeler! dışarıdan
,
kend! bes!n!n! üreteb!len bakter!lerd!r .

hazır olan bakter!lerd!r .
FOTOOTOTROF → Bes!n!n! üret!rken ışık enerj!s! PARAZİT BAKTERİ :
kullanan bakter!lerd!r .
•
Hücre DIŞI s!nd!r!m enz!mler! yoktur . İht"yaç
klorof!l taşır ve fotosentez yaparlar .
duydukları bes!nler! b!rl!kte yaşadıkları canlıdan
KEMOOTOTROF → Bes!n!n! üret!rken !norgan!k maddeler! monomer olarak alırlar .
Oks!tleyen bakter!lerd!r .
•
Pol!mer bes!nler!n bulunduğu ortamda
kemosentez yaparlar .
Yaşayamazlar .
•
Bulundukları ortama toks!k madde bırakanlarına
patojen ( hastalık yapıcı ) den!r .
SAPROFİT BAKTERİ :
EN GELİŞMİŞ PARAZİTİ Ölü b!tk! ve hayvan artıkları üzer!nde
•
Organ!k
konağına az zarar veren ,
maddeler! daha bas!t b!leş!klere ayırırlar .
konağını öldürmeyen paraz!tt!r .
(Hücre dışı s!nd!r!m ve hücresel solunum !le )
•
Yan! organ!k maddeler! !norgan!k maddelere
dönüştürürler .
•
Bu dönüştürme sayes!nde hem kend!ler!ne
Bakter!ler!n üreme hızını
düşüren faktörler :
bes!n sağlarlar hem de toprağı zeng!nleşt!ren
.
•
Metabol!k artıkların artması tek madde döngüsünde rol oynarlar .
•
Bes!n yeters!zl!ğ! Paraz!t bakter!ler!n aks!ne monomer ve
p o. P H
•
,
'ın değ"şmes"
l!mer bes!nler!n bulunduğu ortamlarda yaşa
Ant!b!yot!kler
-
•
Susuzluk yab!l!rler .
BAKTERİLERDE ÜREME
.-mL .
EŞEYSİZ ÜREME :
KONJUGASYON :
•
İk"ye bölünerek gerçekleş!r ( .
m!toza anımsatır ) .
•
Canl! !k! bakter! arasındak! tek yönlü
•
Çeş!tl!l!ğe neden olmaz . Oluşan yen! bakter!ler ,
esk! gen alışver!ş!d!r .
bakter!n!n genet!k Olarak kopyasıdır . a.

Konjugasyon b!tt!ğ!nde b!rey sayısı değ!şmed!ğ!
•
Çeş"tl"l"ğe değ"l .
sadece sayısal artışa neden olur .
!ç!n bu b!r üreme çeş!d! değ"ld"r .
Bölünme nasıl gerçekleş!r ? AMA genet!k çeş"tl"l"ğ" arttıran b!r olaydır

•
.
② İlk olarak DNA eşlen!r .

•
Aynı türden bakter!ler arasında Olur .
Hücren!n büyüklüğü !lk hal!n!n !k! katı Olacak •

Aynı tür !k! bakter! yanyana gel!r .
kadar artar .
Aralarında b!r s!toplazm!k köprü oluşur .
② Hücre zarı ve hücre duvarı orta kısımdan !çer! Bakter!lerden b!r! sah!p Olduğu plazm!t!
doğru g!r!nt! oluşturur .
Kopyalar ve kopyalanmış plazm!t! köprü

③ Bu g!r!nt! hücre ortasında b!rleş!r ve hücre !k!ye ayrılır -
sayes!nde d!ğer bakter!ye aktarır .
•
Konjugasyon sonucu oluşan yen! bakter!
Ortam koşullarına daha kolay uyum sağlar .
BAKTERİLERDE :
Mayo-2 OLMAZ .
M!toz 01MTL .
Döllenme
0MA÷ OLMAZ .
Gamet olu
EŞEYSİZ ÜREME : KONJUGASYON :
kopyalanmış Bakter!
DNA DNA 'sı \
~
Plazm!t
a)
konjugasyon
Köprüsü
•
Prokaryot ve tek hücrel! canlılardır .
•
Prokaryot hücre yapısına sah!p Olmalarına rağmen bazı özell!kler! !le ökaryot hücrelere benzerler .
a. Çek!rdek zarları yoktur ve DNA s!toplazma !ç!nde dağılmış halde bulunur .
•
Çoğunlukla heterofturlar ama ototrof türler! de vardır .
•
Bazılarında hücre çeper! bulunur .
•
Normal Ortamlarda ve
d!ğer canlıların yaşayamayacağı ekstrem koşullarda yaşayab"len canlılardır .
•
Arkeler!n hücre duvarında pept!dogl!kan bulunmaz .
•
Bakter!lerde Olduğu g!b! bazılarında plazm!dler bulunur .
•
DNA 'ları ökaryotlardak! g!b! h!ston prote!n! bulundurur .
•
Depo karbonh!dratı =
gl!kojen
Bakter! DNA'sında
•
Yaşadıkları çevresel koşullara bağlı olarak 4 'e ayrılırlar :
h!ston prote!n!
① Metanojen!k Arkeler
BULUNM-AZ .
② Halof!ller (AŞIRI TUZCUUOIR)
③ AŞIRI Termo f!ller

⑧ Ps!krof!l!k Arkeler ( soğuk sevenler )
•
BU canlılar CO2 'y! H !le •
Aşırı tuzlu ortamlar - •
Sıcak Ortamlarda ya _ •
Genelde 5-
°
'n!n altında yaşar
-
b!rleşt!r!p metan gazı da yaşarlar .

Şamar En uygun sıcak
.
-
lar . 1%80 '! )
oluşturarak enerj! elde / Tuz gölü ,
Kızılden!z . . )
.
Ilk 65 -85°C arasında •
BU şartlarda yaşayab"lmek !ç!n :
ederler Bazı türler! gel!şeb!lmek değ!ş!r ANCAK 100°C Hücre zarı akışkanlıklarını
-
.
•
,
Zorunlu anerobturlar !ç!n den!z 10 Üzer!nde Enz!m akt!v!tes!n!

•
suyundan yaşayab"len
-
_
.
,
Oks!jen ,
zeh!r etk!s! yapar .
kat fazla tuz oranına ler! de vardır .
-
Prote!n yapılarını ,
•
Çöp bataklık lağım
.
, !ht!yaç duyarlar . •
Yanardağ bacalarının -
Bes!n maddeler!n!n ve artık
suları , otçul hayvanların etrafında ve der!n termal ürünler!n hücreye g!r!ş çıkışı -
s!nd!r!m s!stem!nde bolca çukurlarda yaşarlar .

M değ"şt"reb"l"rler .
bulunurlar Neredeyse suyun donma

noktasındak!
.
•
şartlarına
ekstrem
yaşam
d!rençl!d!rler .
•
Bu alemdek! canlıların heps! ökaryot hücrel!d!r .
•
Çoğunlukla tek hücrel! d!rler .
•
Ototrof ve heterotrof organ!zmalardan oluşur .
•
Prot!sta alem! 6 grupta !ncelen!r :
② Kamçılılar
② KÖK Ayaklılar
③ Sporlular
⑧ S!ll!ler ( k!rp!kl!ler )
⑤ CIVIK mantarlar
⑥ Algler
Rezervuar
•
Hareketler! b!r ya da daha çok sayıda kamçı
!le sağlanır .
•
Genelde tatlı sularda yaşarlar .
Kontrakt!l
[Kontrakt!l kofulları vardır ] .
KOFUI
•
Ototrof ya da heterotrof türler! vardır .
St!gma
Heterotrof Olanlar genelde paraz!tt!r .
•
Hücre zarının dışında pel!kula !s!ml! kloroplast
koruyucu b!r kılıf vardır .
•
Eşeys"z ürerler [Bölünerek] [Am!toz] .
•
Kloroplast vardır [ Işık Olduğunda fotosentez .
yapar IŞIK Olmadığında hazır bes!n

,
alır ] .
kam.cl
Bu yüzden hem ototrof hem heterotroflar .
Çek!rdekç!k Çek!rdek
•
Işığa duyarlılığı sağlayan göz lekes! PEIİKUIA
[st!gma] vardır .
Öglena [Kamçılı Hayvan ]

Kontrakt!l
KOFUL
Hücre
Zarı
•
Yalancı ayak [psödopod ] denen geç!c! s!toplazma
uzantılarıyla hareket ederler .
•
LİZOZOM
yaşarlar kontrakt!l kofulları vardır
✓
•
Tatlı sularda ,
.
•
•
Tamamı heterotroflar .
Bes!nler yalancı ayaklarla fagos!toza alınıp Çek!rdek

•
,
bes!n kofullarında s!nd!r!l!r .
Bes!n
•
Eşeyl" ve eşeys!z üreme yapan türler! vardır .
KOFUIU •
Çek!rdekç!k
- -
AMIPIN yalancı ayakları :
Akt!f hareket! sağlar

Am!p!n yalancı ayakları
.
: m!tokondr!
Beslenmey! sağlar [Fagos!toz]
-
Yalancı Ayak
Akt!f
.
hareket! sağlar .
Beslenmey! sağlar [Fagos!toz] .
Am!p
•
Hareket organeller! yoktur .
Kontrakt!l kofulları bes!n kofulları Yoktur Bazı prot!stler tüket!c!

•
.
,
,
•
Tamamı heterotrof ve paraz!tt!r .
Olmaları !le hayvanlara
•
Bes!nler! bulundukları ortamdan d!füzyonla (monomer şekl!nde ) alırlar .
benzer özell!k göster!r .
Çoğalmaları eşeys!z üremen!n eşeyl! üremey! tak!p ett!ğ! 2 evrede " "
prot!stler protozoon
•
, Bu
metagenez !le gerçekleş"r .
olarak !s!mlend!r!l!r .
PIAZMODIUM
ÖRNEK → [ protozoon protozoa]
:
=
Anofel c!ns! d!ş! s!vr!s!nekle !nsana taşınır

alyuvarlarda
ve
eşeys!z s!vr!s!nekte eşeyl! gün , !se ürer 1 -2

.
!çer!s!nde alyuvarlarda eşeys!z üremes!n! tamamlar ,
alyuvarları patlattığı !ç!n sıtma nöbetler!ne neden olur .
PEIİKUIA
S!l
•
Hareket! s!llerle (k!rp!kler!e) sağlanır .
Anüs • • •
•
aa
•
Tatlı sularda ve den!zlerde yaşar . •
5-TRİKOSİST
•
Tatlı sularda yaşayanlarında kontrakt!l koful bulunur . •
•
Küçük Çek!rdek
•
Eşeys"z üreme ve konjugasyon yapab!l!rler .
Kontrakt!l
kotu
PARAMESYUMDA :
Ağız
→
Hücre Zarının dışında koruyucu b!r (Beslenme !ç!n)
kılıf vardır ( PEIİKUIA )
.
→
Büyük Çek!rdek → metabol!k olayları ve eşeys"z
Büyük Çek!rdek
üremey! kontrol eder .
→ Küçük Çek!rdek → eşeyl! üremey! kontrol eder .
Bes!n KOFUIU
→ Tr!ko S!stler vücut savunmasında rol oynar .
→ s!nd!r!m artıkları ( katı ) anüsten atılır

Paramesyum
.
•
Bel!rl! b!r hücre şek!ller! yoktur .
•
Bazıları tek hücrel! . bazıları çok hücrel!d!r .
•
Eşeyl! ve eşeys!z üreyeb!l!rler .
•
Tamamı ototroftur .
•
Tamamı heterotrof tur .
•
Klorof!ller! kloroplast !ç!nded!r .
•
Neml! ve organ!k maddeler!n bol olduğu •
Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar .
Ortamlarda yaşarlar .
•
ÇOK hücrel! alglerde doku farklılaşması yoktur .
•
Yalancı ayaklarla hareket eder ve bes!nler!n! alırlar . İlet!m dokuları yoktur Gerçek KÖK .
. gövde yaprakları ,
•
Hücre çeperler! yoktur .
bulunmaz .
•
Ayrıştırıcı ( saprof!t) Organ!zmalar oldukları !ç!n 9. Yeryüzündek! bes!n ve oks!jen büyük çoğunluğunu
madde döngüler!nde etk!l!d!rler .
algler üret!r .
•
Taşıdıkları p!gmente göre de grup/andırırlar :
[Yeş!l algler kahvereng! algler Altın

, ,
sarısı Algler
Ve KIRMIZI algler ] .
kolon!ler!n!
•
Bazı tek hücrel! yeş!l algler b!r araya gelerek
oluştururlar .
Örnek → Pandor!na VOIVOX.EU dor!na

,
. . .
GENEL ÖZELLİKLER :
•
Tek hücrel! (Maya mantarı ) ya da çok hücrel! ( şapka mantarı , küf mantarı )
Olab!len Ökaryot canlılardır .
•
•
K!t!n yapılı hücre çeperler! bulunur .
•
Depo maddeler! → Gl!kojen
•
Genell!kle sporla ürerler Eşeyl! .
ve eşeys!z üreme de görülür .
• Sentrozomlar vardır .
"
yapılarında
"
•
h!f den!len !nce !pl!kç!kler bulunur
"
H!fler b!rb!r! dallanıp b!rleşerek

'
!ç!nde m!sel 'ler! oluşturur .
Mantarlar bu m!seller yardımıyla bulundukları

,
ortama tutunurlar .
Küf mantarları
• & → Madde döngüsünde rol oynarlar .
Maya mantarları
•
Maya mantarları → Hem oks!jenl! ,
hem oks!jens!z
solunum yapab!l!r .
Paraz!t Olan mantarlar

•
l!ken b!rl!ktel!ğ!ne katılırlar .
hastalık da yaparlar .
ÖRNEK :
saçkıran hastalığı ,
Bazı mantarlar b!tk! kökler!nde Ayaklarda olan

mantar hastalığı ,
yaşar B!tk!ler!n topraktan su

.
ve
m!neral almasını kolaylaştırır .

Bebekler!n ağzında oluşan
canl! b!tk! kökler! ve mantar h!fler! pamukçuk hastalığı
arasındak! mutual!st b!rl!ğe
" "
m!kor!za den!r .
MUTUALİST BİRLİK = Her !k! tarafın da fayda sağladığı b!rl!k anlamına gel!r .
Tam paraz!t
b!tk!lerde
•
ÇOK hücrel! ökaryot canlılardır .
Kloroplast
bulunmaz
Klorof!ller! kloroplast !ç!nded!r Klorof!lter! sayes!nde ışık enerj!s!n!
.
•
.
kullanarak !norgan!k maddelerden organ!k madde üret!rler .
Bu nedenle
Yan! kend! bes!nler!n! kend!ler! üret!rler .
fotosentez
•
Selülozdan Oluşan hücre çeperler! vardır .
Yapa-mazlar
•
Depo pol!sakkar!t! → N!şasta
[GLİKOZUN fazlasını n!şasta olarak depolarlar ] .
•
Akt!f hareket edemezler .
İlet!m / Damar Demetler!

•
Büyümeler! sınırsızdır .
•
Odun Borusu ( ks!lem)
•
SOYMUK Borusu (floem)
DAMARLI ÇİÇEKSİZ BİTKİLER : DAMARSIZ ÇİÇEKSİZ BİTKİLER :
•
İlet"m demetler! bulunur .
•
İlet"m demetler! bulunur .
•
Gerçek kök gövde ,
ve yaprakları vardır .
•
En !lkel b!tk! grubudur .
•
"
RIZOM
"
!sm! ver!len toprak altı • Örnek → Kara Yosunu , c!ğer Otları
gövdeler! vardır .
•
sporla çoğalır metagenez görülür,
.
KAPALI TOHUMLU BİTKİLER :
•
Örnek → K!br!t Otları , Eğrelt"otu •
Yapıları bakımından en gel!şm!ş b!tk!lerd!r .
•
Gerçek ç!çek meyve
,
ve tohumları vardır .
•
Tohum meyve !le örtülüdür .
" """
(→°
"
" " " "°" " "" B""" " "
•
Saçak kök var
Çoğunlukla ağaç1k
.
çalı ağaç ya da
•
,
•
Tek yıllık
b!ç!m!nde b!tk!lerd!r Otsu formları yok .
.
•
Kamb!yum yok
Çok
.
•
C. emekl!d!rler .
• İlet"m demetler! dağınık .
•
Gerçek ç!çekler! yoktur Meyveler! yoktur
Örnek Buğday Mısır
.
.
• -
,
•
Kozalak !le çoğab!l!rler .
•
Kazık KÖK bulunur .
B-
ÇİFT ÇENEKLİ :
•
KAZIK KÖK var
•
Her da!m yeş!l kalırlar .
.
•
Örnek → C.am Ardıç
•
Kamb!yum var .
• İlet!m demetler! düzenl! .
•
yaprak ağsı damarlı
• Örnek - Gül Bezelye ,
Kamb!yum İlet"m Demetler!
Floem
ks!lem
ÇİFT ÇENEKLİ TEK ÇENEKLİ

GÖVDE KESİTİ GÖVDE KESİTİ
- -
•
İlet"m demetler! düzenl! .
•
İlet!m demetler! dağınık .
•
Kamb!yum var . •
Kamb!yum yok .
•
Açık !let!m demet! var .
•
Kapalı !let!m demet! var .
ÇİÇEĞİN KISIMLARI
KÜTİN :
• Taç Yaprak
(
Başçık yaprak yüzey!nden su kaybını
~ önleyen mumsu.su geç!rmez
"" "
sapc.lk a-
→ Çanak Yaprak
I.
STOMA :
Açılıp kapanma Ozell!kler! !le

b!tk!dek!
terlemey! gaz değ!ş!m!n!
ve
kontrol eden canl! yapılardır .
Yumurtalık
•
Tamamı ÇOK hücrel! ökaryot canlılardır .
•
Hücre duvarları ve kloroplastları yoktur .
• Tamamı heterotroflar .
•
Depo karbonh!dratları → Gl!kojen
•
Pek çoğunda kas ,
s!n!r, ep!tel g!b! dokular gel!şm!şt!r .
•
Özelleşm"ş doku ve Organları vardır .
•
Omurgalı ve omurgasızlar olarak !k!ye ayrılır .
hmm hmm
OMURGASIZLAR :
Omurgasız hayvanlar
•
Hayvanlar alem!n!n en gen!ş grubudur .
6 alt gruba ayrılır :
S!n!r şer!d! karın bölges!nded!r Süngerler

•
.
•
Çoğunlukta dış !skelet bulundururlar .
• Sölen terler
•
Çoğunlukta açık dolaşıma sah!pt!rler .
• Solucanlar
•
Büyük çoğunluğu eşeyl! az b!r kısmı ,
!se tomurcuklanma •
Yumuşakçalar
veya rejenerasyon !le çoğalır . • Eklembacaklılar
• Der!s!d!kenl!ler
1. SÜNGERLER :
•
En bas!t yapılı hayvanlardır .
Gel!ş!m s!stemler! yoktur Organlaşma s!stemle s.me yoktur

•
. ve .
•
Tatlı sularda ,
den!zlerde zem!ne bağlı harekets!z yaşarlar .
Vücutlarındak! porlardan [del!klerden) su geçerken

•
gaz alışver!ş!n! bes!n , alımını ve atıkların atılmasını sağlar .
Eşeyl" ve eşeys!z olarak çoğalab"l"rler

-
.
•
Rejenerasyon yetenekler! yüksekt!r .
2. SÖLENTERLER :
Genell!kle
sularda
"
yaşarlar den!zde ama tatlı
yaşayan türler! de vardır .
•
Ağız ve anüs !ş!n! gören tek açıklık ve
s!nd!r!m boşluğu vardır .
.
Hücre !ç! ve hücre dışı s!nd!r!m yaparlar .
-
Solunum ve boşaltım organları yoktur ,
d!füzyonla gerçekleş"r .
☒ S!n!r hücres! oluşumu !lk bu canlılarda görülür .
•
Üremeler! eşeyl! ve eşeys!z şek!lde Olur .
ÖRNEK : H!dra Den!zanası mercan

. ,
3. SOLUCANLAR :
Tatlı sularda den!zlerde , ,
karalarda ya da
canl! vücudunda paraz!t olarak yaşayan
türler! bulunur .
YASSI SOLUCANLAR :
•
Yumuşak yassı , ve !nce vücutludur .
•
Tek açıklığa sah!p s!nd!r!m s!stem! bulunur .
[ Paraz!t olmayan türler!nde ]

•
B!lateral ( !k! taraflı ) vücut s!metr!s!ne sah!pt!r .
•
Eşeyl" ve eşeys!z üreyeb!l!rler .
Çoğunlukla hermafrod!tt!r /er .
ÖRNEK : Planar!a Tenya .
→ İlk özelleşm!ş boşaltım organının görüldüğü hayvan
↓ grubudur .
as merkez! s!n!r s!stem!n!n görüldüğü !lk
• hayvan grubudur .
YUVARLAK SOLUCANLAR :
• Bazı türler! paraz!tt!r .
•
B!lateral vücut s!metr!s!ne sah!pt!rler .
•
Eşeyl! / Eşeys!z üreyeb!l!rler .
ÖRNEK Bağırsak : solucanı , Tr!s.!n
HALKALI SOLUCANLAR
•
Vücutları halka şekl!ndek! bölmelerden oluşur .
•
Karalarda ve suda yaşayan türler! vardır .
Suda yaşayanları solungaç solunumu yapar .
Karada yaşayanlar 02 .CO , değ"ş"m"n" neml! der!ler!nden
d!füzyonla gerçekleşt"r"r .
•
Bazı türler! etç!l ,
bazı türler! saprof!tt!r .
•
Eşeyl" / Eşeys!z üreyeb!l!rler .
•
Boşaltım organı →
Nefr!dyum
ÖRNEK :
Toprak solucanı .
SÜIÜK
Dolaşım s!stem!n!n ve kapalı kan

dolaşımının görüldüğü !lk hayvan grubudur .
4. YUMUŞAKÇALAR :
• 2. en büyük Omurgasız gruptur .
" "
•
Vücutları yumuşak ve kabuklu dur .
Kabukların altında manto !s!ml! !nce b!r doku tabakasından
oluşan vücut örtüler! vardır .
Çoğunlukla açık dolaşım görülür [ Ahtapot . ve mürekkep balığında kapalı dolaşım görülür ] .
ÖRNEK :
M!dye .
Salyangoz Ahtapot , ,
K!ton
5. EKLEMBACAKLILAR :
•
Omurgasızların en fazla sayıda ve çeş!tte canl! kapsayan grubudur .
•
Vücutları bölmel! ,
hareket organları ekleml!d!r
•
Prote!n ve k!t!nden oluşmuş d!ş !skeletler! vardır .
•
Metamorfoz ( başkalaşım) geç!ren türler! vardır .
Boşaltım organları
DIŞ İSKELET :
• →
Malp!gh! Tüpler!
-
aşırı su kaybını önler .
•
4 grupta !ncelen!rler : -
düşmanlardan korur .
Kabuklular hareket! sınırlar

solungaç
-
→ solunumu yaparlar
.
: .
büyümey! engeller
↳
-
→ Böcekler Trake solunum s!stemler! vardır

.
: .
→r Örümcek -
akrep -
keneler : k!tapsı akc!ğer !le
bu yüzden zaman zaman
.
→ ÇOK ayaklılar :
Trake solunum s!stemler! vardır .
d!ş kabukları yen!len!r .
Kanatlara sah!p Olan tek omurgasız
grubu böceklerd!r .
Esnek b!r k!t!n !skelete ,
Ç!zg!l! kaslara ,
Trake solunum s!stem!ne

sah!p oldukları !ç!n
açık dolaşıma rağmen
ÇOK HIZLI HAREKET EDERLER .
6. DERİSİDİKENLİLER :
•
Den!zlerde ve okyanuslarda yaşarlar .
•
Hemen hemen heps!nde !skelet görev! gören d!kenler bulunur .
•
En gel!şm!ş f!zyoloj! ve anatom!ye sah!p omurgasızlar dır .
•
Rejenerasyon yetenekler! yüksekt!r .
ÖRNEK :
Den!zyıldızı kopan kollarını yen!leyeb!l!r .
•
Eşeyl" ve eşeys!z (rejenerasyon) !le üreyeb!l!rler .
der!s!d!kenl!ler
" "
Hayvanlar alem!nde SU damar s!stem!
özgüdür .
Bu s!stem gaz alışver!ş!n! ,
atıkların
atılmasını ,
hareket! ve beslenmey! kolaylaştırır .
OMURGALILAR :
•
Kıkırdak ve kem!kten yapılmış ekleml! !ç !skelete sah!plerd!r .
•
Kapalı dolaşım bulunur .
•
Balıklardan memel!lere doğru kalp yapısı gel!ş!r .
•
Boşaltım organları → Böbrekler
•
Çoğu ayrı eşeyl!d!r ve eşeyl! ürer .
•
5 Sınıfta !ncelen!rler :
→ Balıklar
→ Amf!b!ler ( !k! yaşamlılar )

→
Sürüngenler
→ kuşlar
→ memel!ler
1. BALIKLAR :
-
Vücutları pullarla kaplıdır .
[Pullar kerat!n yapılı değ!l ] .
•
Solungaç solunumu yaparlar .
[ Sadece sudak! çözünmüş oks!jen! kullanırlar . ]
•
DIŞ döllenme ve dış gel!şme vardır .
-
Kıkırdaklı balıklarda → İÇ döllenme + !ç gel!şme olab!l!r .
.
Kalpler! 2 bölmel!d!r [ 1 kulakçık
. ,
1 Karıncık ]
•
Kalpler!nde da!ma k!rl! kan bulunur .
•
Büyük kan dolaşımına sah!plerd!r .
•
Vücuda kanı kalp değ!l , solunum Organı Yollar
organında tem!zlenen
.
solunum
Kalpte k!rl! vücutta tem!z kan bulunur kalbe ger! döndüğü dolaşım
•
, .
kanın :
[Tem!z ve k!rl! kan karışmaz .

] KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI ( KKD)
•
Soğukkanlı dırlar [ Isı yalıtımı yapamadıkları !ç!n ]
.
Vücuttak! kanın k!rlen!p kalbe

•
Azotlu boşaltım artıkları Amonyak [NH }] →
döndüğü dolaşım !se :
BÜYÜK KAN DOLAŞIMI ( BKK)
Balıkların solunum organında tem!zlenen

B- Yan!
3
kan d!rekt vücuda pompalanır Tem!z kan .
KKD !le kalbe tem!z kan,
BKD !le kalbe k!rl! kan
kalbe gelmez .
KDD YIKILIR !
gel!r .
• 3 grupta !ncelen!rler :
-
Çenes!z balıklar
- Kıkırdaklı balıklar
-
Kem!kl! balıklar
YÜZME KESESİ :
Balığın gaz alışver!ş!ne yardım ederek , Balıklar ,
KÜÇÜK kan
balığın su !ç!nde batmadan kalmasına yardım dolaşımının görülmed!ğ!

eden b!r yapıdır .
tek Omurgalı sınıfıdır .
•
Çenes!z balıkların d!şler! , çeneler! ve pulları yoktur .
Paraz!t olanları da vardır .
•
Kıkırdaklı balıkların !skeletler! kıkırdaktandır .
Kem!k bulunmaz .
D!ğer balıklardan farklı olarak !!. döllenme yaparlar .
Ve yüzme keseler! YOKTUR .
Örnek →
Köpek balığı Vatoz ,
2. KURBAĞALAR (AMFİBİAIAR İKİ YAŞAMLILAR) ,

:
" "
•
Yaşamlarının b!r kısmı suda , b!r kısmı karada geçer .
Bu yüzden !k! yaşamlılar den!r
•
Metamorfoz geç!r!rler .
LARVA ( İRİBAŞ) → suda yaşarlar .
Yumurtadan çıkan yavru Yumurta .
solungaç solunumu yaparlar . !ç!ndek! gel!ş!m!n! tamamlayamadığı

Azotlu boşaltım atığı !ç!n erg!n b!reye benzemeyen larva
→
Amonyak
durumundadır .
Larva , gel!ş!m!n! dışa -
ERGİN → Karada yaşarlar .

r!ca tamamlayarak erg!n b!reye
dönüşür Bu gel!ş!me
"
METAMOR -
Akc!ğer der! solunumu yaparlar

.
ve .
"
FOZ den!r .
Azotlu boşaltım atığı → Üre

•
Der!ler! çıplak ve neml!d!r .
•
Kalpler! 3 Odacıklıdır .
[ 2 kulak ÇIK , 1 karıncık]
Kan kalp karıncık larında karışır

v!!cuc.la/sar.s1kkang!der.-
•
,
ve
BU YÜZDEN :
• Vücut sıcaklıkları çevre sıcaklığına göre değ"ş"r .
•
Soğukkanlı dırlar .
• KIŞ Uykusuna yatarlar .
•
Küçük ve büyük kan dolaşımı görülür .
•
Azotlu boşaltım atıkları → Üre
•
Dış döllenme dış gel!şme görülür
,
.
3. SÜRÜNGENLER :
•
Akc!ğer solunumu yaparlar .
•
Vücutları kerat!nden yapılmış pullarla kaplıdır .
Der!ler!nde çok az salgı bez! bulunur .

Bunlar da kurumayı önler .
•
[2 kulakçık ,
1 karıncık]
Ak T!msahla 4 Odacıktır . Bu yüzden tem!z ve k!rl! kan kalpte karışmaz .
" "
Tem!z ve k!rl! kanın kalp çıkışında karışmasını sağlayan pan!zza kanalı vardır .
'
Yan! t!msahla y!ne de vücuda karışık kan g!der .
•
Soğukkanlı canlılardır .
Vücut sıcaklıkları değ"şkend"r .
•
KIŞ uykusuna yatarlar .
•
İç döllenme dış gel!şme vardır .
•
Azotlu boşaltım artıkları → Ür!k As!t kr!staller!
•
Küçük ve büyük kan dolaşımı görülür .
ÖRNEK → T!msah Yılan kertenkele

, , , Bukalemun
4. KUŞLAR :
•
Vücutları tüylüdür Bu özell!k . Isı ve su kaybını önler .
• Ön üyeler! b!r ç!ft kanat şekl!nde farklılaşmıştır .
•
Akc!ğerler!ne bağlı hava keseler! bulunur .
•
D!şler! yok ; gagaları ve taşlıkları var .
◦ Karın göğüs boşluğunu ayıran d!yafram zarı

ve bulunur .
•
Kalpler! 4 Odacıklıdır [2 karıncık 2 kulakçık] .
.
HAVA KESELERİ NEYE YARAR ?

Yan! tem!z ve k!rl! kan ASLA karışmaz Hem solunuma yardımcı Olur
.
-
.
hem de kuşun daha haf!f Olmasını

BU YÜZDEN :
sağlayarak Uçuşunu kolaylaştırır .
•
Vücut sıcaklıkları sab!tt!r .
• Sıcakkanlı dırlar .
•
KIŞ Uykusuna yatmazlar .
•
İç döllenme dış gel!şme görülür .
•
Yumurtlarlar kuluçkaya yatarlar,
, yavru bakımı vardır
•
KÜÇÜK ve büyük kan dolaşımı görülür .
•
Azotlu boşaltım artıkları → Ür!k as!t kr!staller!
KUŞLARIN UÇMALARINI
KOLAYLAŞTIRAN ADAPTASYONLAR
•
Uzun kem!kler!n!n !ç! boştur .
•
Akc!ğerler!ne bağlı hava keseler! vardır .
•
Vücutlarında çok az su tutarlar .
•
Gövde omurları kaynaşmıştır .
•
yağ depolarlar .
Kıllar memel!lere
, özgü
yapılardır Yan!
. kıl varsa
memel!d!r
5. MEMELİLER :
.
•
Hayvanlar ve d!ğer alemler!n en gel!şm!ş sınıfıdır .
•
Vücutları kend!ne özgü kıllarla kaplıdır .
•
Akc!ğerler!nde alveol adı ver!len kesec!kler bulunur .
•
[2 karıncık 2 KULAKÇIK] ,
•
Vücutlarına tem!z kan g!der . Sıcakkanlı dırlar .
•
Küçük ve büyük dolaşım görülür .
•
İç döllenme ve !ç gel!şme vardır .
•
Azotlu boşaltım artıkları → Üre
•
Olgun alyuvar hücreler!nde çek!rdek ve organel bulunmaz .
•
D!ş!lerde süt bezler! gel!şm!şt!r Yavru bakımı vardır Yavrularını sütle beslerler
. . .
•
Memel!ler 3 grupta !ncelen!r :
→
Gagalı memel!ler
→ kesel! memel!ler
→ Plasentalı memel!ler
•
Gagalı memel!ler ,
!. döllenme ve dış gel!şme yaşarlar .
Yumurtlayarak ürerler .
Örnek Orn!torenk karınca k!rp!s!

:
,
•
Kesel! memel!lerde !ç döllenme ve !ç + dış gel!şme yaşarlar .
Plasenta taşımadıkları !ç!n yavru gel!ş!m!n! tamamlayamadan doğar .
Annen!n keses!ne yerleş!p gel!ş!m!n! tamamlar .
Örnek : kanguru kodla ,
•
Plasentalı memel!lerde !ç döllenme ve !ç gel!şme yaşanır .
Anne canl! , embr!yoyu anne karnında hem korur , hem de besler .
MEMELİLERİ DİĞER OMURGALILARDAN

AYIRAN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLER
•
Vücutlarında kılların bulunması [suda yaşayanlar har!ç ]
• Kaslı d!yaframın bulunması
• Yavrularını süt !le beslemeler!
•
AIVEOIIÜ akc!ğerler!n!n bulunması
•
Olgun alyuvarlar / nın Çek!rdeks!z olması
•
Kıl ve ter bezler!n!n bulunması
ÖZELLİKLER BAKTERİ ARKE
Zarla çevr!l! organel YOK YOK
Halkasal DNA VAR YOK
DNA'da h!ston prote!n! bulundurma YOK VAR
Çek!rdek zarı YOK YOK
Hücre duvarında pept!dogl!kan bulundurma VAR YOK /
bazı
100°C Üzer!nde üreteb!lme yok türlerde
var
BÖLÜNMELERİ
-'
HUCRE
HÜCRE BÖLÜNMESİNİN GEREKLİLİĞİ :
IYu.f!?- oranının artması
• S!toplazma oranının artması

Çek!rdek
•
Madde alışver!şler!n!n aksaması
B!r hücren!n bölünmeye başlamasından !t!baren onu tak!p eden d!ğer hücre bölünmes!ne kadar geçen zaman
" "
aralığına hücre döngüsü den!r .
Hücre döngüsü 2 aşamadan oluşur :
1. İnterfaz (Bölünmeye hazırlık)
2. Bölünme Evres! ( M!tot!k Evre)
MİTOTİK EVRE
F.- •
Çek!rdek Bölünmes! : S!toplazma Bölünmes! :
Profaz s!tok!nez
metafaz
Anafaz
Telofaz
BÖLÜNEMEYEN
HÜCRELER :
İNTERFAZ :
3 evrede Olgun s!n!r Hücreler!

gerçekleş!r
• •
.
•
G, -
S -
Gz •
Ret!na
•
Hücre bölünmes!n!n yaklaşık % 90 'ı bu evrede geçer
Olgun Alyuvar
.
•
Bölünme !le !lg!l! hazırlıklar yapılır
Olgun Ç!zg!l!
.
•
kas Hücres!
•
G, Evres! : ATP sentez! hızlanır .
• Yumurta Hücres!
Organel sayısı artar .
Prote!n sentez! hızlanır .
Enz!m sentez! hızlanır .
RNA sentez! hızlanır .
Metabol!zma hızlanır .
•
S Evres! : DNA repl!kasyonu Yapılır
Embr!yon!k hücrelerde S evres!
.
•
Gz Evres! =
Repl!kasyon kontrol ed!l!r .
görülür fakat 61 ve Gz evres!
Bölünme hazırlıkları tamamlanır .

GÖRÜLMEZ .
Büyümeden ,
hızlı b!r şek!lde çoğalırlar .
HÜCRE BÖLÜNMELERİYLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
DNA [ Deoks!r!bonükle!k As!t ] : Canlıların genet!k b!lg!ler!n! taşıyan b!r yapıdır .
NÜKLEOTİT : DNA'yı Oluşturan b!r!mlere ver!len !s!md!r .
GEN : kalıtsal b!lg!y! taşıyan ,

DNA'da bel!rl! b!r nükleot!t d!z!s! !çeren b!r!md!r .
GENOM : Organ!zmadak! genler!n tümüne ver!len !s!md!r .
KROMATİN İPLİK : DNA ve prote!nden oluşan kalıtsal b!r yapıdır .
KROMOZOM : kromat!n !pl!kler!n kısalıp kalınlaşarak Oluşturdukları yapıdır .
Aynı KROMOZOM sayısına sah!p farklı canlılar Olab!l!r .
canlının gel!şm!şl!ğ! !le kromozom sayısı arasında h!çb!r !l!şk! yoktur .
KROMATİT : Eşlenen b!r kromozomun !k! parçasından her b!r!ne ver!len !s!md!r .
KİNETOKOR : sentromerlerde bulunan ve her b!r kromat!t !ç!n b!r tane bulunan !ğ !pl!kler!n!n
bağlandığı prote!nlerd!r .
SENTROMER : kardeş kromat!tler! b!r arada tutan bölged!r .
HOMOLOG KROMOZOM : B!r! anneden , d!ğer! de babadan gelen ve aynı özell!ğe a!t genler! taşıyan
kromozom ç!ftler!ne den!r .
ALEL GEN : Homolog kromozom üstünde bulunan genlere den!r .
MONOPLOİT = HAPLOİT HÜCRE (n) : Ya anneden ya da babadan gelen kromozomları taşıyan hücreler
Homolog kromozomları yoktur .
Alet gen de taşımazlar .
DİPLOİT HÜCRE (2h) : Homolog kromozomları Olan hücrelerd!r .
Kromozom
[DNA + Prote!n]
Kardeş kromat!tler
sentrozom Hücre
Zarı
Çek!rdek
Zarı
İğ İpl"kler"
k!netokor
Çek!rdekç!k sentromer
kromat!n
İpl"k EŞLENMİŞ KROMOZOMUN
GENEL YAPISI
B!r hücredek! ,
sentromer kromozom
=
sayısı SAYISI
kromat!t KROMOZOM
= ✗ 2
sayısı sayısı
D!plo!t hücrelerde 2 GONOZOM ,
Haplo!t hücrelerde 1 gonozom

bulunur .
MİTOZ BÖLÜNME
'
Tek hücrel! canlılarda m!toz bölünme aynı zamanda üremey! de sağlar .
•
ÇOK hücrel!lerde !se genelde büyüme gel!şme ,
ve rejenerasyon (onarım ) !ş!ne yarar .
•
Ana hücredek! materyal! eş!t şek!lde ve
aynı n!tel!kte olmak üzere yavru hücreye aktarır .
- Sonucunda 2 yen! hücre oluşur .
•
Kalıtsal çeş!tl!l!k sağlamaz .
MİTÖTİKEVRE
A. MİTOZ =
ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ
•
4 aşamada gerçekleş!r :
-
Profaz
-
Metafaz
-
Anafaz
-
Telofaz
PROFAZ :
•
kromozomlar bel!rg!nleş!r .
•
Sentrozomlar aralarında !ğ !pl!kler! oluşturarak zıt
kutuplara doğru hareket eder .
•
Çek!rdek Zarı parçalanır ,
çek!rdekç!k kaybolur .
•
Kromat!n !pl!kler kısalıp kalınlaşarak kromozom hal!ne gel!r .
•
Kromozomlar k!netokor ları !le !ğ !pl!kler!ne tutunurlar .
METAFAZ :
•
Kromozomlar hücren!n ekvator bölges!nde yanyana d!z!l!rler .
Kromozomların sayı ve şek!l Olarak da

en net görüldüğü evred!r .
ANAFAZ :
•
Kardeş kromat!tler!n ayrıldığı (sentromer ayrılması) evred!r .
•
Kardeş kromat!tler sentromerler!n bölünmes!yle b!rb!r!nden
ayrılarak zıt kutuplara çek!l!rler .
[Böylel!kle artık her b!r! b!r kromozomdur ]

.
Anafaz evres!nde hücredek! kromozom

sayısı geç!c! Olarak 2 katına çıkar .
TELOFAZ :
•
Profazın ters! olan evred!r .
•
Çek!rdek zarı yen!den oluşur ,
çek!rdekç!k görünür hale gel!r .
Kromozomlar kromat!n !pl!kler!ne dönüşür

•
.
•
İğ !pl!kler! kaybolur .
B. SİTOKİNEZ = SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ

•
Tamamlandığında 2 yen! hücre oluşmuş olur .
•
B!tk! ve hayvan hücres!nde farklı şek!llerde gerçekleş"r .
Hayvan hücreler!nde s!tok!nez →

boğumlanma !le
"
Boğumlanma
"
m!krof!lament sayes!nde gerçekleş!r .
-
B!tk! hücres!nde s!tok!nez → orta lamel !le [hücre plağı]
Orta lamel " "
golg! organel! tarafından gerçekleşt!r!l!r .
Daha sonra ,
orta plak etrafında hücre çeper! Oluşturulur .
HAYVAN HÜCRESİNDE :
↑ 2N = 2
] [ 2h = 2
yen! Hücreler
BİTKİ HÜCRESİNDE :
Ara lamel oluşumunu Hücre

M!toz sonucu Oluşan hücreler!n
duvar ' Ara plak
sağlayan part!küller organel s!toplazma m!ktarı
sayısı ,
ve büyüklükler! farklı Olab!l!r .
M!toz sonucu oluşan hücreler!n

KROMOZOM sayısının ve yapısının
anataz
evres!ndek!
kalmasının sebeb!
aynı
ayrılmasıdır
kardeş kromat!tler!n .
FARKLI MİTOZ BÖLÜNMELER

ENDOMİTOZ : İnterfaz ve çek!rdek bölünmes! (karyok!nez ) olurken , s!toplazma bölünmes!n!n
gerçekleşmed"ğ" bölünmed!r .
Sonucunda ÇOK çek!rdekl! hücreler oluşur .
Çek!rdekler
AMİTOZ : Çek!rdek bölünme aşamaları olmadan çek!rdek doğrudan boğumlanarak !k!ye

bölünür . Buna am!toz den!r .
Çek!rdek zarı er!mez .
Normal m!toza göre daha hızlıdır .
Örnek =
Am!p , öglena g!b! ökaryot!k b!r hücrel!ler!n bölünmes! ,
b!ra mayasının tomurcuklanmaSI
HÜCRE DÖNGÜSÜNÜN KONTROLÜ

•
Hücre döngüsü genlerle kontrol altında tutulur
•
Hücreler!n çoğunda ,
hücre döngüsünün farklı evreler! arasındak! düzen! sağlayan kontrol noktaları
bulunmaktadır . Bunlar 61 , Gz ve M kontrol noktalarıdır .
"
"
Kontrol noktalarındak!
"
döngünün !lerlemes!ne veya

"
•
dur ve devam et s!nyaller! !le durmasına
karar ver!l!r .
•
Gz Noktasında : Hücre yeterl! büyüklüğe ulaştıysa .
Ortamda yeterl! bes!n ve büyüme faktörü varsa ,
" "
DNA'da hasar yoksa devam et s!nyal! ver!l!r .
Gz Noktasında : Hücren!n büyüklüğü ve DNA hasarı kabul ed!l!r .
DNA'da hasar varsa düzelt!l!nceye kadar hücre döngüsü durdurulur .
•
M Noktasında : kromozomların !ğ !pl!kler!ne bağlanması kontrol ed!l!r .
"
s!nyal!nden ötürü
"
K!netokor lar !ğ !pl!kler!ne tutunumaya kadar dur
anafaz başlamaz .
" "
Bütün k!netokor lar !ğ !pl!kler!ne tutunduktan sonra dur s!nyal! ortadan

kalkar ve anafaz başlar .
•
Hücre döngüsünün kontrolünün herhang! b!r nedenle bozulması
kanser oluşumuna neden olur .
•
Kanser hücreler! hücre döngüsünün kontrolünü sağlayan , s!nyallere
cevap vermeyen ve devamlı çoğalan hücrelerd!r .
•
kemoterap! → Normal hücrelere en az zararı vererek ,
kanserl! hücreler! M noktasında yapılan
öldüren b!r !laç tedav!s!d!r .
denet!m yen! Oluşacak
,
•
Radyoterap! → Işınla tedav! yöntem!d!r . yavru hücrelerdek!
kromozom sayısının
Radyasyon !le kanserl! hücreler!n çoğalması önlen!r .
eş!t olmasını sağlar .
•
Hücre döngüsünün !şleyeb!lmes! !ç!n kontrol noktalarında !şlevsel
bazı moleküller bulunur .
Mesela → Hazırlanan kültür ortamına büyüme faktörü

eklenmezse hücre bölünmes! gerçekleşmez .
BÜYÜME FAKTÖRÜ : Bel!rl! vücut hücreler! tarafından d!ğer

hücreler! bölünmeye sevk etmek üzere salınan
b!r prote!nd!r .
MAYOZ BÖLÜNME
•
Eşeyl" üreyen canlılarda gametler!n [üreme hücreler!n!n ] Oluşumunu sağlayan bölünme şekl!d!r .
•
Sadece 2N kromozomlu üreme ana hücreler!nde görülür .
" "
•
Bölünme sonucunda 4 tane n kromozomlu üreme hücreler! oluşur . Oluşan hücrelere gamet den!r
•
Erkek üreme hücres!ne sperm ,
d!ş! üreme hücres!ne yumurta den!r .
•
Sonucunda 4 yen! hücre oluşur .
•
KROMOZOM sayısı yarıya !ner .
•
Kromozomların n!tel!ğ! ve n!cel!ğ! değ!ş!r .
•
Kalıtsal çeş!tl!l!k sağlar .
•
B!rb!r!n! tak!p eden 2 çek!rdek ve 2 s!toplazma bölünmes! görülür .
•
Tetrot , s!naps!s ve Cross!ng -
Over
görülür .
•
Mayoz bölünmen!n hücre döngüsü b!r !nterfaz ve !k! bölünme evres!nden Oluşmuştur .
B!r!nc! evreye →
mayoz -1
İk!nc! evreye →
Mayoz -
TL den!r .
D8 Mayoz I 'de kromozom sayısı yarıya !nd!r!l!rken ,
• mayoz I 'de gen sayısı yarıya !nd!r!l!r .
çeş"tl"l"ğe
Mayoz bölünmede
Mayoz # kural Olarak m!tozun aynısıdır . kalıtsal
neden Olan 2 Olay vardır :
Homolog kromozomların rastgele

d!z!l!p ayrılması (Her mayozda Olur ).
.
Mayoz I 'de homolog kromozomlar

2-0 Cross!ng -
Over olayı
( Her mayozda olmak zorunda değ!l ) .
'
mayoz # de kromat!tler
ayrılır .
?⃝
Mayoz bölünmen!n amacı :
kromozom sayısının yarıya !nmes!n! sağlamaktır .
•
BU bölünme eşeyl! üreyen canlılarda döllenme !le
b!rl!kte kromozom sayısının nes!lden nes!le sab!t
kalmasını sağlar .
MAYOZ -1 EVRELERİ
1. ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ -1 :
2h = 2 KROMOZOMLU b!r hücrede :
PROFAZ I : -
•
Mayoz bölünmen!n en uzun süren aşamasıdır .
•
Çek!rdek zarı ve çek!rdekç!k er!yerek kaybolur .
•
Kromat!n !pl!kler kısalıp kalınlaşarak KROMOZOM
hal!ne gel!r
•
Sentrozomlar aralarında !ğ !pl!kler! oluşturarak zıt
kutuplara doğru hareket ederler .
•
Evren!n sonuna doğru kromozomlar !ğ !pl!kler!ne tutunurlar .
•
Tetrat s!naps!s ve Cross!ng Over olayları görülür
-
.
SİNAPSİS ::
SİNAPSİS Homolog
Homolog
kromozomların yanyana gelmes! ve kardeş
kromozomların yanyana gelmes! ve kardeş
"" b!rb!r!ne den!r
mm[ʰ¥§Îm!÷!¥!!?"
sanmasına den!r
Olmayan kromat!tler!n b!rb!r!ne sarılmasına
.
KİYAZMA
KİYAZMA
:
:
Homolog kromozomların
Homolog
kromozomların yan yana gelerek b!rb!r!ne
yan yana gelerek b!rb!r!ne
FEFRAT :
1tl RAT : s!naps!s yapan
s!naps!s yapan
2
2 homolog kromozomun oluşturduğu
homolog kromozomun oluşturduğu
4 kromat!t l! yapıya den!r
4 kromat!t l! yapıya den!r
.
2 kromozom = 4 kromat!t = 1 tetrot

2 kromozom = 4 kromat!t = 1 tetrot
kromat!t sayısı =
Kromozom sayısı ✗ 2
Kromat!t sayısı =
Kromozom sayısı ✗ 2
KBMMH-8mmtd%1fB.!pp.!t}
171791 §Gy§ ±
Z
CCRROOSSSSINNGGOOVUEERR: :S ☒!anpasp!s!ssısrıarsasnknalahohmonnookğg KKOROMMOFOOZOMMarktan
ktaracred.ses.olommayaaynankkoromata!tt!tere!m.!n
!nb!br!br!br!rn!enedodkolunuannan
papa.rac.ca#alrar!araarasnkMalage9nenaaf!s.-vevre!s.r!!s.!O
kırBuBnuana
crcorsoss!sn!gn-go-vevrerdedn!enr.!r .
RFOBOss!sn!gng-o-vevrerolayaylkrkormom-OOZOMM.gegnensasya!sylsnınıveve
gegnenyaypaps!snmked-ge!g.!t#!mrrenzez.KKor0mM2-
•
nyaypaasn!nldedg-e!.gs#!tr!erbe!b!!t!.r
OOZMOMAKQMI .
•
.AM#Mkrkorm0MZ0OZOmm!!z!!eZre!rn!cAedebubuHanna ngegnanelreraraarasnldnadka!k!mnenseafaefeara-rttkk.kac.cl
crcorsoss!sn!gn-g-ovoevrerolomranaolasas!lgugkadaaratratra.l! .
METAFAZ -1 :
•
Homolog kromozom ç!ftler!n!n merkezde d!z!ld!ğ! evred!r
•
Kromozomların en net görüldüğü evred!r .
•
Homolog kromozomların merkezde d!z!l!ş! rastgele Olur .
ANAFAZ -1 :
•
Homolog kromozomların b!rb!r!nden ayrıldığı evred!r .
•
Homolog kromozomların ayrılması kromozom sayısının yarıya
!nmes!n! sağlar .
• BU Olay mayoz bölünme sonucunda oluşan hücreler!n
genet!k yapılarının b!rb!r!nden farklı Olmasını da sağlar .
TELOFAZ -1 :
•
Çek!rdek zarı Oluşur .
•
Iğ !pl!kler! kaybolur .
•
Kromozomlar artık kutuplarda dır .
•
Kromozomların kutuplara çek!lmes! tamamlandıktan sonra
kromozomlar kromat!n !pl!k hal!n! almaya başlar .
[ Bazılarında kromat!t hal!nde kalır .

]
2. SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ -1 :
'
•
Mayoz I !n sonucunda kromozom sayısı yarıya !nm!ş .
Kalıtsal yapısı ana hücreden farklı
2 hücre Oluşmuştur .
•
Oluşan 2 yen! hücren!n her b!r! ayrı ayrı Mayoz -
I geç!r!r .
Sonucunda haplo!d (n) kromozomlu 4 yen! hücre Oluşur .
n = 1 n = 1
→
Mayoz II 'dek! olaylar m!toz bölünmeye
benzer AMA
.
Mayoz -
II 'n!n başlangıcında
REPLİKASYON YOKTUR .
MAYOZ I -
EVRELERİ
MCIYOZ -1 sonucunda Oluşmuş 2 hücre :
MMaayyotzssOMUCUOIUU.s.am
hh!! !reredrer!!eleaannaahh!ucrrem.!m
:
SS!!t oopplazmmamm! !kkttaarr!-HH!!u.cc#

-
büüyüüklüüğğüü
-
-0%997 E.ee?!!dd!!
farklı Olab!l!r
farklı Olab!l!r
.
Yumurta ana → sentrozom var .
hücres!nde
yumurta → sentrozom yok .
Mayoz 1 'de homolog kromozom ayrıldığı

m!c.a!ynozkrt!mdozohmmsoalyoakyraormyzao!mner.lyrlldlğl
!ç!n KROMOZOM
SAYISI Ya aası!!öenr Olmadı -1
Mayoz tt nın başında replı 9
.
'
MAYOZ # n!n
Iç!n DNA mı ptaaşlrpdyaanryeap!!kasyon
•
ner Olmadığı .
!ç!n DNA m!ktarı yarıya !ner .
MİTOZ VE MAYOZUN ORTAK ÖZELLİKLERİ

•
DNA eşlenmes!
•
!ğ !pl!ğ! Oluşumu
a.
Kardeş kromat!t ayrılması [ M!toz + Mayoz II 'de ]
•
Çek!rdek zarı ve çek!rdekç!k er!mes!
•
Sentromer bölünmes! [M!tozda anataz + Mayozda anataz II 'de]
•
M!tot!k evreler [profaz + metafaz + anafaz +
telofaz + s!tok!nez ]
Ortak Olarak görülür .

EŞEYSİZ ÜREME
•
Temel!nde m!toz bölünme vardır .
↳ Ancak b!r canlının Üreme sırasında m!toz bölünme yapması eşeys!z üreme yaptığına kanıt sağlamaz .
•
Döllenme görülmez .
•
Genet!k çeş!tl!l!k görülmez .
[Mutasyon yoksa ]
•
Eşeys"z üremen!n en bel!rg!n özell!ğ! →
tek atanın olması
•
Hızlı b!r üreme şekl!d!r .
•
Oluşan yen! canlılar bütün özell!kler!yle b!rb!rler!ne ve ata canlıya benzerler
.
•
Eşey organlarına gerek duyulmaz .
EŞEYSİZ ÜREME ÇEŞİTLERİ

•
Bölünerek Üreme
•
Tomurcuklanma !le Üreme
•
Sporla Üreme
•
Vejetat!f Üreme
•
Rejenerasyon
1. BÖLÜNEREK ÜREME :
•
Ana b!rey!n !k!ye bölünerek ayrılan parçalardan yen! b!reyler!n Oluşması Olayıdır
,
.
•
Örnek :
Bakter! ,
Am!p , Öglena Paramesyum .
Öglena → boyuna bölünür .
Am!p → her yöne bölüneb!l!r .
Paramesyum → en!ne bölünür .
2. TOMURCUKLANMA İLE ÜREME :
•
Ana canlıda oluşan b!r çıkıntının büyüyerek
ana canlının küçük hal!n! Oluşturduğu
eşeys!z üremeye den!r .
•
Örnek : B!ra mayası ,
H!dra ,
sünger
3. SPORLA ÜREME :
•
Çevre şartlarına dayanıklı ve başka b!r üreme hücres!yle b!rleşmeden ç!mlenerek yen!
" "
b!r canl! Oluşturab!len n kromozomlu üreme hücreler!ne spor den!r .
Spor üreterek yapılan

" "
•
üreme !se sporla üreme d!r .
•
sporla üreyen canlıların hayat döngüsünde eşeyl! ve eşeys!z üreme beraber görülür .
den!r
" "
Eşeyl! ve eşeys!z üremey! sırayla gerçekleşt"r"rler . Buna metagenez (döl değ!ş!m! .
canlılarda :
Metagenez yapan
sporlar →
Mayoz !le
Oluşur .
Gametler → M!toz !le
• Örnek →
PIAZMODYUM tohumsuz b!tk!ler ( kara yosunları
. , eğrelt"otu) ,
bazı mantarlar
4. VEJETATİF ÜREME :
•
Gel!şm!ş yapılı b!tk!lerde görülen eşeys!z üreme şekl!d!r .
•
Vejetat!f üreme m!toz bölünme ve yen!lenme esasına dayanır .
•
Başlıca çeş!tler! şunlardır :
Çel!kle üreme
-
yumru !le üreme

-
Sürünücü gövde !le üreme
soğan !le üreme

-
Daldırma yöntem! !le üreme
-
DOKU kültürü !le üreme
ÇELİKLE ÜREME : Ağaçların dallarından alınan çubukların neml! toprakta veya özel
b!leş!ml! suda köktend!r!lmes! !le b!r b!tk!den ÇOK sayıda yen! b!tk!
gel!şt!r!lmes!d!r .
D. Çel!kle vejetat!f üremen!n başka b!r b!ç!m! !se

"
aşılama
"
dır .
*
•
AŞILAMA : İk" b!tk! parçasının .

b!r b!tk! ym!ş g!b! kaynaşıp büyüyecek
şek!lde b!rleşt!r!lmes! tekn!ğ!ne den!r .
Eklenen parça yen! b!tk!n!n üst kısmını Oluşturur .
"
Bu parçaya
"
aşı den!r .
" "
B!tk!n!n alt kısmını Oluşturan parçaya !se anaç den!r .
YUMRU İLE ÜREME : Yerelması ve patates g!b! b!tk!lerde toprak altı depo
gövdeler!n!n toprağa d!k!lmes! !le yen! b!tk! üret!leb!l!r .
SÜRÜNÜCÜ GÖVDE İLE ÜREME : Ç!lek b!tk!s!nde toprak üzer!nde yatay olarak
!lerleyen !nce gövdeler vardır .
Mesela ç!lek bu şek!lde vejetat!f Olarak üreme yapab!l!r .

SOĞAN İLE ÜREME :
"
R!zom gövde !le üreme
"
.de den!lmekted!r .
AYNKOTU lale Sümbül zencef!l

, , ,
,
sarımsak g!b! b!tk!ler!n
r!zom gövdeler! toprak altında kalan gövdeler!d!r .
Gövden!n alt ucundan gel!şmeye başlayan r!zomlar ,
yer altında uzamaya devam eder ve uygun koşullarda

yen! b!tk!y! Oluşturur .
DALDIRMA YÖNTEMİ İLE ÜREME : Bu yöntemde b!tk!n!n toprağa yakın yerlerden

Çıkan b!r dalı bükülür .
Yere değen kısmı toprakla örtülür ve ucu
toprağın dışına çıkarılır .
Bu yöntem kök gel!ş!m! Uzun Gömülen kısım kökten d!ğ!nde ana b!tk!den ayrı -
süren bazı b!tk! türler!nde larak yen! b!tk! elde ed!lm!ş olur .
çel!kle üreme yer!ne kullanılır .

Örnek → Fındık ,
asma , böğürtlen portakal
, ,
mandal!na . . .
DOKU KÜLTÜRÜ İLE ÜREME : m!krop barındırmayan (ster!l) şartlar altında ve
yapay b!r bes!n Ortamında b!tk!n!n hücre doku veya ,
Organ g!b! kısımlarından yen! doku ,

b!tk! veya
b!tk!sel ürünler!n üret!lmes!d!r .
Doku kültürü tekn!ğ! !le !sten!len özell!klere

b!tk!ler!n hatta b!nlerce
kopyası
sah!p yüzlerce ,
tekn!ğ!d!r
oluşturulab!l!r . B!r çeş!t klonlama .
DOKU KÜLTÜRÜ YÖNTEMİNİN AŞAMALARI :
③ V!rüs !çerme Olasılığı daha düşük Olan kök ve gövde uçlarından küçük doku
parçaları alınır ve bes!n ortamına konur .
②
" "
B!rkaç gün !çer!s!nde doku hücreler! bölünerek kallus !s!ml! düzens!z
doku kümes! Oluşturulur .
③ Kallus hücreler! bu kümeden ayrılıp büyüme hormonu !çeren ortama konur .
⑧ Kallustan farklılaşan hücreler kök ve gövdeye sah!p küçük b!tk!ler
Oluşturur .
Kallustak!
hücreler!n
farklılaşması
Ana !le oluşan
B!tk!
yen! b!tk!
hücre kültürü kallus
kökten
kültürü alınan
yapılacak hücreler
KÖK UCU
DOKU KÜLTÜRÜ YÖNTEMİ KULLANIM AMAÇLARI :
•
Kaybolmakta Olan türler!n korunması
•
Üret!m! zor olan türler!n çoğaltılması
•
T!car! önem! olan b!tk!lerden kısa sürede
ÇOK sayıda elde ed!lmes!
5. REJENERASYON :
• Bazı canlıların kopan vücut kısımlarının kend!ler!n! tamamlayarak yen! b!reylere dönüşmes" .
•
Rejenerasyon sırasında gerçekleşen Olaylar :
M!toz bölünme
-
Büyüme
-
Farklılaşma
Genel Olarak canlının gel!şm!şl!k

düzey! !le yen!lenme yeteneğ"
arasında ters orantı vardır .
Gel!şm!şl!k düzey! ↑ Yen!lenme yeteneğ! b
REJENERASYON ÜREME
Den!z YILDIZI
→ vücut düzey!nded!r → sağlar
planarya
.
ve
Kertenkele
→
Organ düzey!nded!r → sağlamaz
Yengeç
.
ve
KU ! Ve Mesela kertenkeleler kopan kuyruklarını

→ doku düzey!nded!r → sağlamaz .
Memel! yen!leyeb!l!r ancak kuyruk parçası . kend!n!
yen!leme özell!ğ!ne sah!p değ!ld!r .
düzey!nded!r
Kertenkeleler!n
üremeye örnek
ve
organ
yen!lenmes!
olmaz .
EŞEYLİ ÜREME
•
Farklı !k! c!ns!yettek! canlının üreme hücreler!n!n b!rleşmes!yle yen! b!r canl! Oluşur .
•
Temel!nde mayoz bölünme vardır .
•
Genell!kle gel!şm!ş canlılarda görülür .
•
Eşeyl! üreme !le oluşan ferd!n 2 atası vardır .
• Genet!k çeş!tl!l!ğe neden olur . Yumurta +

sperm
(n) (n )
•
Oluşan b!reyler değ!şen çevre şartlarına daha dayanıklıdır .
Yan! adaptasyon yetenekler! yüksekt!r . f. döllenme

• 2 temel Olaya dünür : Z!got (2h)
MAYOZ Bölünme
f. MHOZ
-
-
Döllenme
Embr!yo 12h)
"
"
D!ş! b!reyler!n üreme ana hücreler!n!n mayoz bölünme !le oluşturduğu gametlere yumurta (n ) den!r
•
.
" "
•
Erkek üreme ana hücreler!n!n genell!kle mayoz bölünmeyle oluşturduğu gametlere sperm (n) den!r .
" "
•
D!ş! ve erkek gamet!n b!rleşmes! sonucu z!got oluşmasına döllenme den!r .
ÖZEL EŞEYLİ ÜREME ŞEKİLLERİ :
•
Hermafrod!tl!k (Ersel!k)
Konjugasyon
•
Partenogenez
•
Metagenez ( DÖI Almaşı )

•
HERMAFRODİTLİK : B!r canlıda hem d!ş! hem de erkek üreme organlarının bulunmasıdır .
Bu canlılar d!ş! üreme organlarıyla yumurta ,
erkek üreme organlarıyla sperm üret!rler .
Örnek →
Toprak solucanı ,
Tenya ( Yassı solucan ) ,
Tam ç!çek , Bezelyeler . . .
Bazı hermafrod!t canlılar kend! sperm ve yumurtalarını dölleyerek yavru Oluşturab!l!rler .
Örnek → Planarya ve bazı b!tk!ler
Bazı hermafrod!t canlılarda !se üreme hücreler! farklı zamanlarda Oluştuğu !ç!n
kend! kend!n! döveyemez Bu durum genet!k çeş"tl"l"ğ"n
. artmasını da sağlar .
Örnek → Halkalı solucan ve bazı b!tk!ler
KONJUGASYON : Genet!k özell!kler! farklı aynı türden !k! hücren!n yan yana gelerek
(Gen aktarımı ) aralarında s!toplazm!k köprü veya tüpe benzer b!r bağlantı kurup
gen aktarımının sağlanması Olayıdır .
•
Paramesyum ve bakter!lerde görülür .
PARAMESYUM KONJUGASYONUNDA :
•
Ç!ft yönlü çek!rdek değ!ş tokuşu yapılır .
•
Mayoz bölünme ve çek!rdek kaynaşması görülür .
•
B!rey sayısı artar .
•
Kalıtsal çeş"tl"l"k sağlar .
•
Ortam koşullarına dayanıklı b!reyler Oluşur .
•
S!toplazm!k köprü kurulur .
Bakter!lerde çeş"tl"l"ğe
neden Olan d!ğer olaylar :
BAKTERİ KONJUGASYONUNDA :
•
Transformasyon
•
Transdüks!yon
•
Tek yönlü gen aktarımı yapılır .
•
MAYOZ bölünme ve döllenme görülmez .
•
B!rey sayısı artmaz .
•
Kalıtsal çeş!tl!l!k sağlar .
•
Ortam koşullarına dayanıklı b!reyler Oluşur .
•
S!toplazm!k köprü kurulur .
PARTENOGENEZ :
Döllenmem!ş yumurta hücres!nden yen! b!rey!n meydana gelmes!d!r .
Örnek → Bal arılarında ,

Bazı kelebeklerde ,
karıncalarda . . .
•
Döllenme sonucu Oluşan bütün b!reyler
kes!nl!kle d!ş!d!r .
Kromozom durumu
bel!rlenmes!nde
c!ns!yet!n
•
etk!l!d!r .
D!plo!t (2h ) !se → d!ş!

Haplo!t (n ) !se → erkek
spermler!n
•
Erkek arının Oluşturacağı tüm
kalıtsal
b!lg!s! aynıdır ,
çünkü m!toz !le oluşur .
•
TÜM erkek arıların kalıtsal b!lg!s!
aynı değ"ld"r Çünkü erkek

. arılar mayoz
bölünme oluşan yumurtanın
döllenmeden
!le
gel!şmes! oluşur !le .
•
Erkek arılarda her b!r karakter !ç!n
yalnız b!r gen bulunur .
Bu nedenle de tüm genler fenot!pte

etk!ler!n! göster!r .
METAGENEZ ( DÖL DEĞİŞİMİ) : Eşeyl" ve eşeys"z üremen!n b!rb!r!n! tak!p etmes!d!r .
Örnek → Plazmodyum .
Tohumsuz B!tk!ler (Eğrelt" Otları kara Yosunları )

, ,
Sölenterler ,
Bazı mantarlar
KALITIM
Canlılardak! benzerl!k ve farklılıkların ortaya çıkmasını sağlayan faktörler! ,
"
bu faktörler!n nes!lden
"
nesle nasıl geçt!ğ!n! araştıran b!l!m dalına kalıtım b!l!m! den!r .
GENETİK İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

GEN : kalıtsal karakterler!n oluşumundan sorumlu b!r!mlerd!r .
A. a. B. b
ALEL GEN : B!r karakter!n katılımından sorumlu gen ç!ft!d!r .
Alet gen sayısı her karakter !ç!n b!r! anneden d!ğer! babadan olmak üzere en az 2 taned!r .
A a
DOMİNANT [BASKIN ] GEN : Etk!s!n! fenot!pte gösteren genlerd!r .
A A A a
RESESİF [ÇEKİNİK] GEN : Etk!s!n! sadece homoz!got !ken göstereb!len gend!r .
Küçük harf !le göster!l!r .
Çek!n!k özell!ğ!n genot!p!

b!r her zaman homoz!got
Olur .
Heteroz!got olmaz Ancak .
baskın özell!kler!n
genot!p! homoz!got da Olab!l!r heteroz!got da
Olab!l!r .
HOMOZİGOT KARAKTER : B!r karakter! kontrol eden genler!n aynı olması durumudur .
[Arı döl = Saf döl ]

A A
HETEROZİGOT KARAKTER : Her !k! alel!n farklı olması durumudur .
[ Melez döl = H!br!t döl ]

A a B b
FENOTİP : canlının gözle görülen dış görünüşüne den!r .
KIVIRCIK saç , Yeş!l göz ,

B kan grubu g!b! .
GENOTİP : canlının genler!n!n tümü yan! !ç görünüşüdür .
•
Fenot!p yazılırken etk!s!n! gösteren gen! yazmak yeterl!d!r .
Genot!p : Bb AA bb
↓ ↓ ↓
Fenot!p : B A b
LOKUS : kromozomlarda üzer!nde gen taşıyan bölgelere den!r .
HOMOLOG KROMOZOM : B!r! anneden b!r! babadan gelen ve aynı karakterlere a!t genler!
bulunduran kromozomlara den!r .
MONOHİBRİT : B!r karakter bakımından heteroz!got !k! b!rey!n genot!p!n!n çaprazlanması !le
elde ed!len meleze den!r .

DİHİBRİT : İk" karakter bakımından heteroz!got !k! b!rey!n genot!p!n!n çaprazlanması !le
elde ed!len meleze den!r .
SAF (HİBRİT ) DÖL : kend!ler! çaprazlandığında b!rçok kuşak boyunca hep aynı fenot!pe
sah!p yavrular üreten organ!zmalara arı döl den!r .
KALITIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

ADAPTASYON : canlıların yaşama ve üreme şanslarını arttırmak !ç!n bulundukları ortama
Olan uyumlarıdır .
Kalıtsaldır .
Örnek → Kutup ayılarının beyaz olması ( kamuflaj !ç!n)

Bukalemunların renk değ"şt"rmes" ( kamuflaj !ç!n )
Çöl hayvanlarının trenle kutbunun UZUN Olması ( su kaybını önlemek !ç!n)
MUTASYON : Genlerde meydana gelen kalıcı değ"ş"kl"klere den!r .
Genler!n yapısı değ"ş"r Mutasyona uğramış genlere

" "
.
mutant gen den!r
.
MODİFİKASYON : kalıtsal olmayan faktörler!n etk!s!yle canlının dış görünüşünde gözlenen

ve kalıtsal olmayan değ"ş"kl"klere den!r .
Örnek → Bronzlaşma
H!malaya tavşanlarının sıcaklığa bağlı Olarak farklı kürk reng!ne
sah!p Olmaları
Tek yumurta !k!zler!n!n boy , k!lo ve zekalarını n farklı olması
Balonlarında , patenle beslenen z!gotun !şç! arıya ,
arı sütüyle beslenen z!gotun Kral!çe arıya dönüşmes! .
Ortanca b!tk!s!n!n as!d!k topraklarda kırmızı ,
baz!k topraklarda mav! ,
nötr topraklarda mor ç!çek açması
Üreme hücreler!nde gerçekleşen mutasyonlar ,
mayoz Cross!ng ,
-
Over, eşeyl! üreme ve konjugasyon
g!b! Olaylar aynı
Oluşmasına
tür !ç!nde farklı t!pler!n
varyasyon ( neden olur .

Bu t!plere yen!
gen komb!nasyonları ) den!r .
TEK YUMURTA İKİZLERİ ÇİFT YUMURTA İKİZLERİ

AYNI ÖZELLİKLERİ :
2
en fazla
yumurta -
c!ns!yetler! kardeş kadar

-
göz renkler!
benzerler . .
-
kan grupları
"
z!got her
genlerle gelen "
özell!k aynıdır .
m!toz
FARKLI ÖZELLİKLERİ :
boy
6 d -
KIIO
Zeka
b!rey b!rey b!rey b!rey
-
BAĞIMSIZ GEN : İk" veya daha fazla gen!n farklı kromozomlar üzer!nde bulunması durumudur .
Bağımsız genlerde :
gen sayısı = kromozom sayısı
BAĞLI GENLER : 2 ya da daha fazla gen!n aynı kromozom üzer!nde bulunması durumudur .
AABB genot!p!ndek! genler bağlıysa

→
Bağlı genler evr!m açısından ÇOK öneml!d!r .
Çünkü Cross!ng -
Over sadece bağlı genlerde

Olur .
OLASILIK İLKELERİ
1.) Şansa bağlı b!r olayın b!r defa derlenmes!n!n ardından elde ed!len sonuçlar,
aynı Olayın daha sonrak! sonuçlarını etk!lemez .
Bağımsız Olayların sonuçları da bağımsızdır .
2.) Şansa bağlı 2 bağımsız olayın aynı anda b!rl!kte Olma Olasılığı ,
bunların ayrı ayrı Olma Olasılıklarının çarpımına eş!tt!r .
GAMETBUIMA
Eşeyl" üreyen canlılarda d!plo!t (2h) kromozomlu üreme ana hücreler!nden mayoz bölünme
"
haplo!t (n) kromozomlu hücrelere
"
!le Oluşan gamet den!r .
•
Gametlerde her karakter !ç!n sadece b!r gen bulunur .
•
Gametlerde homolog kromozom bulunmaz .
Ya anneden ya da babadan gelen gene sah!pt!rler .
A.) BAĞIMSIZ GENLERDE GAMET BULMA :
HOMOZİGOT DURUMUNDA :
B!r ya da daha fazla karakter bakımından homoz!got olan b!rey mayoz

bölünme !le yalnız BİR ÇEŞİT gamet Oluşturab!l!r .
ÖRNEK → da BB genot!p!n de kaç çeş!t gamet Oluşur ?
Homoz!got/ UK ÇÖZÜM →
Homoz!got olduğu !ç!n sadece AB genler!n! taşıyacak
gamet çeş"d"n" olan tek çeş!t gamet Oluşacaktır .
ETKİLEMEZ
D= 0
.
Heteroz!got/ UK 2h = 20=1
gamet çeş!d!n!
ARTTIRIR .
HETEROZİGOT DURUMUNDA :
2h formülü
" "
Oluşturab"leceğ" gamet çeş!d! !le bulunur .
n =
heteroz!got (melez ) karakter sayısı
ÖRNEK → AABBCC genot!p!nde genler bağımsızdır .

Kaç çeş!t gamet Oluşur ?
ÇÖZÜM → Heteroz!got olanlar → Bb ve Cc → yan! n = 2
Genler
2h = 22=4
!se 4 çeş!t gamet oluşur
bağımsız : = .
Gen =
Kromozom
sayısı SAYISI
B.) BAĞLI GENLERDE GAMET BULMA :
•
Bağlı genler homolog kromozomların ayrılması esnasında b!rb!r!nden ayrılmadan ,
aynı gamete g!tt!kler! !ç!n bağımsız genlere kıyasla daha az çeş!t gamet oluşur .
Bazen
'
•
mayoz -
I !n profaz -8 evres!nde Cross!ng -
Over gerçekleşeb"l"r .
Bu durum gamet çeş!tl!l!ğ!n! arttırır .
Bağlı Bgaeg-nhergdeenlercdreoss!cnrgos-so!vegr-owaerrsavaaas.aob!tle.sc *!legarknetgarçneeş!td! çeş!tl! fo!n!!!tp!!rm!e!l!!bu!!uenubr.lu nur .
( BAĞKMBQZİIGMESNFER eenleolrddueğülgd!ub# g!b! )

Bgaeg-nl!ergdeenlecrrdess!nrgo-sos!vnegr-yaksrayolgseanlerg.!enblaeğ!h
kkabr!rakkaralg-!b!rg!b!deg-erdeeng-d!rr!leenredk.nl
Bağlı boğan 0K@rnakKearr!eaK.tetrleekr.bt
zmeklaerzakltearraskatye!rs!sablus!unbmulau!ndmr.at
emekle 'd!r .
2
"
fokn!!!flu!rmk!ul!u!ak!lllr.anll.!r .
ÖRNEK → AACCDDKKNN genot!pl! b!r canlıda A !le K ve d!le N genler! bağlıdır .
D!ğer genler !se bağımsızdır .
a.) D!plo!t hücres!ndek! kromozom ve

genler!n dağılımını göster!n .
b.) Cross!ng -
Over 'lı kaç çeş!t gamet oluşturur ?
Cross!ng
'
c.) -
Over s!z kaç çeş!t gamet oluşturur ?
ÇÖZÜM → a.) A ad ☐
[ C
K K N N
b.) Cross!ng -
Over olduğu !ç!n genler! bağımsız kabul ed!yoruz .
n =3
2
"
= 23=8
c.) Cross!ng -
Over Olmadığı !ç!n genler! bağlı olan karakterler! tek kabul ed!p
kaç melez Olduğunu bel!rl!yoruz .
A a d D
K K N N tl-2 2%22=4
77
GREGOR MENDEL
Mendel , yet!şt!rd!ğ! bezelyelerle deneyler yapıp temel genet!k yasalarını keşfetm"şt"r
MENDEL 'İN ÇALIŞMALARINDA BEZELYE

KULLANMASININ NEDENLERİ :
-
Bezelyen!n yet!şmes!n!n kolay olması ,
•
Çalışmalarını yapacağı ortamın çok n!tel!kl! Olmasına gerek Olmaması ,
^
Kısa zamanda döl verd!ğ! !ç!n çalışma sonuçlarını kısa sürede alması ,
-
Kend! kend!n! dölleye b!l!yor Olması ,
-
Çalışab"leceğ" karakter sayısının fazla Olması .
MENDEL İN
'
YAPTIĞI ÇALIŞMALARDAN
ÇIKARTTIĞI SONUÇLAR
-
Her organ!zma ,
her karakter !ç!n ,
her b!r! b!r ebeveynden gelen
!k! gen taşır .
-
Eğer k! b!r özell!ğ!n alternat!f! de o b!reyde bulunuyorsa
sadece b!r! kend!n! tam olarak bell! eder .
•
Karakterler!n nes!lden nes!le aktarılmasını sağlayan genler vardır .
MENDEL YASALARINDA ;
Çünkü Mendel Yasaları bel!rt!len özell!kler!
EŞ baskınlık ,
Eks!k baskınlık =D !çeren genler!n AYRI kromozomlar üzer!nde

Olması durumunda
Bağlı genler geçerl!d!r .
Cross!ng Over ( MayOzdan

- ötürü)
ÇOK QIEIIİK
YOKTUR !
ÇAPRAZLAMALAR
Ata canlılardan gelen gametler!n nasıl b!rleşt!r!ld!ğ!n! göster!r .
Ata canlılar → p !le
meydana gelen gametler → G !le
F !le
Çaprazlama sonucu oluşan yavrular
→
İlk çaprazlama sonucu oluşan b!reyler → F1

İk"nc" çaprazlama sonucu oluşan b!reyler →
Fz !le göster!l!r .
MONOHİBRİT ÇAPRAZLAMA : B!r özell!ğ! melez (heteroz!got) olarak bulunduran

!k! b!rey!n çaprazlanması na den!r .
Örnek → ZZ × ZZ
DİHİBRİT ÇAPRAZLAMA : !k! özell!ğ! melez ( heteroz!got) olarak bulunduran !k!
b!rey!n çaprazlanması na den!r .
Örnek → AAZZ ✗ AAZZ

KONTROL ÇAPRAZLAMASI : Baskın fenot!pl! b!r b!rey!n genot!p!n! bulmak amacıyla
aynı karakter bakımından çek!n!k fenot!pl! b!r b!reyle
çaprazlanması na den!r .
Çek!n!k fenot!pl! b!r b!rey!n genot!p! kes!nl!kle bell!d!r .
HOMOZ!gottur Bu yüzden çek!n!k b!r fenot!p!n genot!p!

.
!ç!n kontrol çaprazlamasına GEREK YOKTUR .
EŞ BASKINLIK : AIEI genler arasındak! baskınlığı eş!t olması durumudur .
[kodom!nantllk] Aralarında eş baskınlık Olan genler heteroz!got haldeyken b!rb!rler!
[
üzer!nde baskınlık kuramazlar .
BU durumda da !k! gen!n de özell!ğ!n! taşıyan 3. fenot!p ortaya çıkar .
Örnek → Kan gruplarındak! A ve B eş baskındır .
AA →
A kan grubu
BB → B kan grubu
AB → AB kan grubu
ÇOK ALELLİK : B!r karakter! oluşturan alet çeş!d!n!n !k!den fazla olmasına den!r .
B!r karaktere !k!den fazla gen etk! etse b!le b!r

b!reyde bu genlerden en fazla !k! tanes!
bulunab!l!r .
Örnek → kan gruplarının oluşumu (A , B ve 0 genler! )
B!r cam! türünde b!r karakter !ç!n alet gen sayısına göre kaç çeş!t genot!p oluşacağı
ŞU formülle hesaplanır :
n.lntt.ly (n =
alet sayısı )
EKSİK BASKINLIK : Aletlerden b!r! d!ğer!n!n üzer!nde tam baskınlık kuramadığı

zaman oluşan heteroz!got b!reyler her !k! alel!n de
" "
özell!ğ!n! göster!r . Bu duruma eks!k baskınlık den!r .
Örnek
}
→
Akşamsefası ,
Aslanağzı ,
g!b! b!tk!lerde ,
karanf!l
sığırlarda ,
Endülüs tavuklarında
KAN GRUPLARI
1.) A. B ve 0 Kan grupları :
•
A ve B genler! ,
0 gen!ne baskındır .
•
A ve B genler! eş baskındır,
0 gen! !se çek!n!kt!r .
Kan gruplarının alyuvarlarındak! prote!nler (ant!jenler ) kullanılır

•
bel!rlenmes!nde .
Alyuvar yüzey!nde A ant!jen! varsa → A grubu

B ant!jen! varsa → B grubu
hem A hem B ant!jen! varsa → AB grubu
ant!jen yoksa → 0 grubu
•
Kan plazmasında !se ant!korlar bulunur .
A kan grubunun plazmasında → Ant! -

B
B kan grubunun plazmasında → Ant! -

A
0 kan grubunun plazmasında →
hem Ant! -
A hem Ant! -
B
AB kan grubunun plazmasında → ant!kor yoktur .
ANTİJEN : B!r canlıya dışarıdan g!ren yabancı prote!nd!r .
ANTİKOR Bağışıklık :
s!stem!n!n ant!jene karşı ürett!ğ! prote!n yapılı savunma prote!n!d!r .
B!rb!rler!yle uyumlu Olan kan gruplarının b!l!nmes! kan nak!ller! açısından öneml!d!r .
Eğer ver!c!n!n kanında alıcı !ç!n yabancı b!r prote!n ( A ,

/ B ant!jen! ) varsa alıcı tarafından
üret!len ant!korlar (Ant! -
A / Ant! -
B) yabancı prote!ne tutunur ve kan hücreler! b!rb!r!ne
"
çökelme (aglüt!nasyon) den!r

"
yapışarak kümelen!r .
Bu duruma .
KAN NAKİLLERİNDE DİKKAT EDİLENLER :

•
Ver!c!n!n ant!jen!ne alıcının ant!koru na bakılır
,
.
Aynı ant!jenle aynı ant!kor b!r araya gel!rse ( B ant!jen! + Ant! B) çökelme
-
olur .
2.) Rh Kan Grubu : R → Rh +
r → Rh -
Rh prote!n!ne sah!p Olmak / R) ,

Rh prote!n!ne sah!p olmamaya ( r ) tam baskındır .
KAN UYUŞMAZLIĞI :[Er!troblastos!s Fetal!s ]
Rh -
b!r anne !le Rh -1 b!r babadan Rht grubunda b!r fetüsün oluştuğu durumlarda
Ortaya çıkar .
•
Kan uyuşmazlığı durumunda :
Baba → Rh -1
Anne → Rh -
ÇOCUK → Rh -1
•
İlk ham!lel!kte doğum normal gerçekleş"r .
Ancak 2. ve daha sonrak! gebel!klerde y!ne Rh +

çocuğa gebe kalınırsa bu durumda !lk
doğum esnasında anne kanında Oluşmuş olan Rh + ant!korları çocuğa geçer ,
çocuğun alyuvarların çökelt!r .

3.) M ve N Kan Grubu :
M ve N genler! eş baskındır .
M ve N kan
grubuna kan
fenot!p :
nak!ller!nde bakılmaz Çünkü .
MM → M ( homoz!got)
M ve N !ç!n ant!kor üret!lmez .
NN → N (homoz!got)
MN → MN ( heteroz!got)
EŞEYE BAĞLI KALITIM

D!plo!t (2h) canlılarda !k! Çeş!t kromozom bulunur :
② Vücut kromozomları IOTOZOM )

② Eşey kromozomları (GONOZOM)
VÜCUT KROMOZOMLARI :
•
saç reng! ,
kan grubu göz reng! g!b!
,
kalıtsal özell!kler!ne a!t olan genler! taşıyan
kromozomlardır .
•
Yan! aslında ✗ ve Y (c!ns!yet! bel!rleyen kromozomlar ) dışındak" KROMOZOM ç!ftler!d!r .
EŞEY KROMOZOMLARI :
•
c!ns!yet !le b!rl!kte bazı vücut karakterler!n!n de genler!n! taşıyan kromozomlardır .
•
Genel Olarak d!ş!lerde XX ,
erkeklerde ✗ Y şekl!nde göster!l!rler .
•
Mayozun sonucunda gamet oluşurken erkek b!reydek! ✗ ve Y kromozomları ayrı
gametlere g!tt!ğ! !ç!n yarısı × yarısı Y kromozomu taşır .
Çocuğun c!ns!yet! ,
babadan gelen sperm!n taşıdığı eşey kromozomuyla bel!rlen!r.
Baba ✗ kromozomu ver!rse → kız

ÇOCUK Olur .
✗ KROMOZOMU ver!rse → erkek
:&
§ :| | :& : 5-
3
E%§ ✗ Y
| :&§
90 Nozomu GONOZOMU
✗ ve Y 'n!n homolog
eve d özell!kler! →
bölges!nde taşınan
[ D!ş! ve erkekte
bazı özell!klerd!r
görülme !ht!mal! eş!tt!r .

:|
•
✗ ve Y kromozomlarının uzunlukları b!rb!r!nden §
{ JE
farklıdır .
Y KROMOZOMU daha kısadır .
× '!n üzer!nde bulunan genler → × bağlı genler
|
-
•
Y 'n!n üzer!nde bulunan genler Y bağlı genler Ğ

:&:&
→ -
BAĞLI KALITIM :
ğĞ?Ğ§
✗ GONOZOMUNA
'
•
✗ e bağlı Olan kalıtımda hastalık gen! anneden de
alınab!l!r
•°§
,
babadan da alınab!l!r .
•
× 'e bağlı genler!n erkeklerde görülme olasılığı
d!ş!lerde görülme olasılığının 2 katıdır .
•
Erkekler!n hasta olması !ç!n taşıdıkları tek ✗
× Y
kromozomunun hastalık gen!n! taşıması yeterl!d!r .
90 Nozomu gonozomu
•
D!ş!ler!n hasta Olması !ç!n !se taşıdıkları 2 kromozomun
da hastalık gen!n! taşıması gerekl!d!r Y 'n!n
× homolog
.
ve
eve d özell!kler! →
bölges!nde taşınan
ÖRNEKLER :
C. D!ş! ve erkekte
bazı özell!klerd!r
görülme !ht!mal! eş!tt!r .
HEMOFİLİ :
RENK KÖRLÜĞÜ :
KAS DİSTROFİSİ :
Y GONOZOMUNA BAĞLI KALITIM :
•
Y kromozomunun ✗ !le homolog olmayan bölges!nden aktarılan ;
kulak ktl111191 ve balık PUIIUIUK g!b! karakterlerd!r .
◦
Sadece erkeklerde görülür .
Baba hastaysa ,
bütün erkek çocukları hasta Olur .
KROMOZOMLARIN YAPISINDA VE
SAYISINDA GÖRÜLEN DEĞİŞİKLİKLER
1.) KROMOZOM SAYISINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER :
a) OTOZOMIARDA AYRILMAMA -
.
b.) GONOZOMLARDA AYRILMAMA :
2.) KROMOZOM YAPISINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER :
" "
kromozomlar üzer!ndek! genlerde meydana gelen değ"ş"mlere mutasyon
•
,
"
Mutasyona neden
"
olan etmenlere !se mutagen den!r.
•
Mutajene örnek :
Radyasyon Ultrav!yole
, ,
X ,
Beta ve Gama Işınları . . .
•
Eşeyl" üreyenlere :
vücut hücreler!nde meydana gelen mutasyonlar sadece

hücreler!nde
hücreler!nde
ana ve üreme
b!rey! etk!ler eşey ,
görülen mutasyonlar !le eşeys!z üremede

vücut hücreler!nde görülen mutasyonlar,
sonrak! nes!llere aktarılab!l!r .
•
Mutasyonların çoğu öldürücüdür ÇOK az b!r kısmı adaptasyonu
.
sağlar .
d.) DELESYON : kromozomun b!r parçasının koparak y!t!r!lmes!d!r .
Parça kaybeden kromozomlar artık bazı genler! taşıyamazlar .
b.) DUPLİKASYON : mayoz bölünme sırasında kopan b!r parça !lave b!r segment Olarak
kardeş kromat!t yapışır ve b!r kromozom parçası tekrarlanmış
" "
Olur . BU Olaya dubl!kasyon den!r .
C.) İNVERSİYON : B!r kromozom parçasının koptuktan sonra koptuğu kromozoma ,

tam
ters! şekl"nde 11800 dönerek ) yapışmasıdır
d.) TRANSLOKASYON : Homolog olmayan kromozomlar arasında parça değ"ş"m" olması durumudur
.
Genelde b!tk!lerde görülür .
Cross!ng Over !le KARIŞTIRMA !

-
Cross!ng Over homolog kromozomlar arasındak!

-
değ"ş"md"r .
SOYAĞACI HAZIRLANIRKEN KULLANILAN

EVRENSEL SİMGELER
EKOLOJİ İLE İLGİLİ TERİMLER
EKOLOJİ : canlıların b!rb!rler!yle ve
çevreler!yle Olan !l!şk!ler!n! !nceleyen b!l!m dalı .
POPÜLASYON : Bel!rl! b!r bölgede yaşayan aynı tür canlıların oluşturduğu topluluktur .
TÜR : Ortak b!r atadan gelen , görev ve yapı bakımından benzer organlara sah!p ,
aralarında gen
alışver!ş! gerçekleşeb!len ve kısır olmayan döller meydana get!reb!len b!reylere den!r .
KOMÜNİTE : B!rden fazla popülasyonun oluşturduğu topluluktur .
EKOSİSTEM : B!rden fazla komün!ten!n b!r araya gelerek Oluşturduğu ,

cansız çevrey! de !ç!ne
alan bölgeye den!r .
BİYOSFER : Dünya üzer!ndek! canlıların yaşadığı alanların tümüne den!r .
HABİTAT : B!r organ!zmanın doğal Olarak yaşayıp üreyeb!ld!ğ! ,

yaşam alanıdır .
Hab!tat !çer!s!nde bulunan b!reyler!n yaşamını sürdüreb!lmek !ç!n yaptıkları

EKOLOJİK NİŞ :
faal!yetler!n tamamına den!r .
FLORA : B!r ekos!stemde bulunan b!tk! ,

mantar ve bakter! türler!n!n tamamına den!r .
FAUNA : Ekos!stemdek! hayvan popülasyonlarının tümüne den!r .
BİYOTOP : Canlıların yaşamını sürdüreb!lmes! !ç!n uygun çevresel koşullara sah!p olan bölged!r .
BİYOM : kend!ne özgü !kl!m! ,

b!tk! örtüsü ve hayvanlar topluluğuna sah!p olan büyük ekos!steme den!r .
Karasal B!yomlar ,
SUCUI B!yomlar g!b! . . .
EKOTON : komşu komün!teler arasındak! geç!ş bölgeler!ne den!r .
Çayırlık Alan
Ormanlık Alan
-
EKOTONLARDA :
↓
•
B!rey sayısı azalır AMA tür çeş"tl"l"ğ" artar .
.
Türler arası rekabet fazladır .
Madde dönüşümü hızlıdır

Çalılar
.
.
-
Daha çok çeş!tte !kl!m görülür .
•
Toleransı yüksek türler yaşar .
BİYOKÜTLE : Bes!n p!ram!d!n!n her basamağındak" canlıların toplam kütles!d!r .
BASKIN TÜR : B!r komün!te de bulunan sayıca en fazla olan türdür .
SÜKSESYON : Bel!rl! b!r bölgede uzun zaman !çer!s!nde türler!n aşamalı Olarak b!rb!rler!n!n
yer!n! almasına den!r .
ÇEVRE DİRENCİ : popülasyonun büyüme ve gel!şmes!n! engelleyen her türlü olumsuz
dış faktörlerd!r .
TOLERANS : canlıların çevre şartlarına gösterd!kler! uyum yeteneğ"d"r .
" "
Bu gücün maks!mum ve m!n!mum Olduğu aralığa tolerans aralığı den!r .
KİLİT TAŞI TÜRLERİ : Bes!n ağlarında ve z!nc!rler!nde öneml! etk!lere sah!p türlerd!r .
EKOLOJİK ORGANİZASYON
DÜZEYLERİ KÜÇÜK BİRİMDEN
BÜYÜĞE DOĞRU :
•
Tür
-
Popülasyon
•
komün!te
• Ekos!stem
•
B!yosfer
EKOSİSTEMDE CANLILARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

a- -
ABİYOTİK FAKTÖRLER / cöağ? ] BİYOTİK FAKTÖRLER [Ğ§%r]
-
IŞIK .
Üret!c!ler = Kend! bes!nler!n! üret!rler .
•
İkl"m - Tüket!c!ler =
Bes!n!n! hazır alır .
-
Sıcaklık .
Ayrıştırıcılar Çürükçül beslen!rler
=
.
•
SU
-
Ortam PH '!
Toprak ve m!neraller
•
AYRIŞTIRICILAR → saprof!tler =
Çürükçüller
BU canlılar ölü b!tk! ve hayvan atıkları !le b!rl!kte d!ğer organ!k
atıkların üzer!ne s!nd!r!m enz!m! salgılayarak bu maddeler! parçalayıp
!ht!yaç duydukları organ!k maddeler! hücreler!ne alırlar .
Böylel!kle → kend! bes!n ve enerj! !ht!yaçlarını karşılarlar .

Prote!nl! %ʳ Am!noas!tler Ün [ 02 + tl20 + ATP + NH }
Atıklar Hücre dışında Hücre !ç!nde
Ayrıştırıcıları n azot döngüsündek! !şlev! ,
am!noas!tlerden amonyak Oluşturmaktır .
SAPROFİT CANLILARIN EKOLOJİK ÖNEMİ :
-
Doğayı tem!zler .
-
Toprağı !norgan!k madde bakımından zeng!nleşt!r!r .
• Madde döngüler!ne yardımcı olur .
.
Ekoloj!k dengen!n korunmasını sağlarlar .
.
Karbon ve azot g!b! atomların tükenmes!ne engel olurlar .
BİR EKOSİSTEM DE AYRIŞTIRICI ORGANİZMALAR AZALIRSA :

-
Çevre k!rl!l!ğ! artar .
• B!r!ken organ!k madde m!ktarı artar .
-
İnorgan"k madde m!ktarı azalır .
•
Madde döngüler! yavaşlar .
EKOSİSTEMDE MADDE VE ENERJİ AKIŞI

•
Ekos!stemde yer alan maddeler organ!k ve !norgan!k formlarına sürekl! dönüşerek
döngü hal!nded!r .
• En öneml! madde döngüler! : SU döngüsü

karbon döngüsü
AZOT döngüsü
sadece üret!c!lerle beslenen canlılara → b!r!nc!l tüket!c!

B!r!nc!l tüket!c!lerle beslenenlere → !k!nc!l tüket!c!
B!r!nc!l tüket!c!ler → Otçul ( Herb!vor)

İk!nc!l tüket!c!ler → Etç!l (Karn!vor )
üçüncü dereceden
Etç!ller üzer!nden beslenen tüket!c!ler de vardır →
tüket!c!ler
Ayrıştırıcılar ,
bes!n
basamaklarında
basamaklarının tüm
bulunur .
ENERJİ AKIŞI : Bes!n z!nc!r!ndek! canlılar b!rb!rler!yle beslen!rken organ!k madde !le
" "
b!rl!kte enerj! de aktarırlar . Buna enerj! akışı den!r .
Enerj! akışı üret!c!den tüket!c!ye doğru Olarak tek yönlüdür .
ANCAK enerj!n!n sadece % 10 'u d!ğer halkaya !let!l!r .
" "
Buna % 10 Yasası den!r .
Bes!n z!nc!r! ne kadar uzunsa ,

enerj! kaybı
kadar ÇOK Olur Enerj! kaybını azaltmak
da o
.
!st!yorsak bes!n z!nc!r!n! kısaltmalıyız

.
BİYOLOJİK BİRİKİM : DDT . s!yanür , radyoakt!f maddeler ve bazı ağır metaller
bes!n z!nc!r!n! Oluşturan farklı düzeylerdek! organ!zmaların

dokularında g!tt!kçe b!r!k!r
konsantrasyonlara
ve zararlı yüksek
ulaşab!l!r .
" "
BU Olaya b!yoloj!k b!r!k!m den!r .
B!yoloj!k b!r!k!m!n en fazla ve yoğun

basamak en üst basamaktır
olduğu .
ÜRETİCİDEN TÜKETİCİYE
DOĞRU ÇIKILDIKÇA :
-
B!rey sayısı azalır .
•
Enerj! kaybı artar .
•
B!yokütle azalır .
-
B!r üst basamağa aktarılan
enerj! azalır .
-
B!yoloj!k b!r!k!m artar .
-
Vücut büyüklüğü genell!kle artar .
TROFİK DÜZEY : canlının bes!n z!nc!r!nde bulunduğu basamaktır .
Üret!c!ler → I. traf!k düzey

Herb!vorlar → II. traf!k düzey
karn!yorlar → III. traf!k düzey

KOMÜNİTELER DE REKABET VE
AV AVCI İLİŞKİSİ -
a.) REKABET : Bel!rl! b!r ortamda sadece bel!rl! sayıda canl! yaşayab"l"r .
B!rey sayısı ÇOK artarsa rekabet Ortaya çıkar .
Bu rekabet farklı türler arasında da Olab!l!r ,

aynı türler arasında da Olab!l!r .
ÖRNEK :
• Daha fazla leş yemek !steyen akbabaların

b!rb!r!n! gagalamas!
•
Aslanın sırtlan yavrularını öldürmes!
b.) AV Avcı İl"şk"s"

- :
Tavşan
•
Hayvan komün!teler!nde b!reyler!n çoğu
b!rb!r!n! y!yerek beslen!r .
Vaşak
KOMÜNİTELER DE SİMBİYOTİK İLİŞKİLER

!k! farklı türe a!t b!rey!n ya da popülasyonun yarar ve zarar gözet!lmeden b!rl!kte
" "
yaşamasına s!mb!yoz den!r .
Mutual!zm ( + ,
+)
kommensal İZM ( + .
0 )
paraz!t!zm (+ ,
-
)
d.) Mutual!zm : İk! ya da daha fazla türün karşılıklı yarar sağladığı yaşam şekl!d!r .
↳ SIKI Mutual!zm : canlılar b!rb!r!nden görür

ayrıldığında zarar .
Örnek → F!ller f!ller!n üzer!nde yaşayıp paraz!tler! y!yen kuşlar
↳
ve
Gevşek mutual!zm : canlılar b!rb!r!nden ayrıldığında zarar görmez .
Örnek → L!ken B!rl!ğ!

[ L!ken alg ve mantarların oluşturduğu b!r b!rl!kt!r .
Alg , b!rl!ğe oks!jen ve bes!n sağlar .
Mantar , CO2 ve su bağlanma ve korunma görevler!n! yapar ] .

b.) KOMMENSQIİZM : Tek taraflı faydalanma şekl!d!r .
B!r taraf yarar görüyorken , d!ğer taraf yarar ya da zarar görmez .
Örnek → Bazı yengeçler!n solungaçları na tutunarak yaşayan bazı kurtçuklar,
yengec.!n bes!n atıklarıyla beslen!rler, yengec! barınak Olarak da
kullanırlar AMA Yengeç bu durumdan zarar görmez .
C.) Paraz!t!zm : B!rl!kte yaşayan organ!zmalardan b!r!n!n yarar , d!ğer!n!n zarar görmes!d!r .
•
B!r hücrel! paraz!tler
• B!tk!sel paraz!tler
•
Hayvansal paraz!tler
B!tk!sel paraz!tler :
Hayvansal paraz!tler :
POPÜLASYON EKOLOJİSİ
Popülasyonda bel!rl! b!r zaman d!l!m!ne bağlı olarak gel!şen sayısal değ"ş"mler" ve bu
" "
değ"ş"mler"n sebeb!n! !nceleyen b!l!m dalına popülasyon d!nam!ğ! den!r .
Popülasyonun d!nam!ğ!n! etk!leyenler :
→
Popülasyonun yoğunluğu
→
Popülasyonun büyüklüğü
→
Popülasyonun dağılış şekl!
→
Popülasyonun yaş dağılımı
POPÜLASYON YOĞUNLUĞU : B!r!m alan ya da hac!mdek! b!rey sayısı .
POPÜLASYONUN TAŞIMA KAPASİTESİ : B!r!m alanda bulunab!lecek Max b!rey sayısı .
POPÜLASYONUN BÜYÜME HIZI B!r!m : zamanda popülasyona katılan b!rey sayısı .
POPÜLASYON BÜYÜKLÜĞÜ
( !çĞ%fç) ( )
da ölüm
:
popülasyon = -
+
büyüklüğü
A > B !se →
popülasyon büyür .
F- "Ü9ö
A < B !se →
popülasyon küçülür .
A = B !se →
popülasyon dengeded!r .
POPÜLASYONUN BÜYÜME EĞRİLERİ :
b!rey sayısı
J TİPİ BÜYÜME EĞRİSİ :
Denge evres! yok .
Yüksek üreme potans!yel!ne sah!p b!reylerden

oluşan popülasyonlarda çevresel sınırlama
Olmadığı durumunda b!rey sayısı geometr!k
olarak artış göster!r .
zaman
b!rey sayısı 5 TİPİ BÜYÜME EĞRİSİ :
1. Evre →
KURULUŞ Evres! (Poz!t!f Artış)
2. Evre →
Logar!tm!k Artış Evres!
I 3 . Evre →
Negat!f Artış Evres!
;
& Eve →
Denge Evres!
"
! !
. ! ; ! zaman
1 2 3 4
B!rey sayısındak! artışın en fazla

evre 2. Evre
Olduğu →
kabul
Popülasyonun büyüme hızı sıfır
ed!len evre → 4. evre
POPÜLASYON DAĞILIMI : Popülasyondak! b!reyler!n bell! b!r alandak!
yerleşme b!ç!m!d!r .
Kümel! , dengel! ya da dağınık Olab!l!r .

i

TYT BİYOLOJİ Compressed 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

TYT BİYOLOJİ Compressed 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TYT BİYOLOJİ Compressed 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

② HÜCRESEL

Bütün canlılar yapısal ve

!şlevsel olarak hücre / hücre -

!ç!n bes!n maddeler!ne !ht!yaç duyar ☆ Bazı canlılar

g. canlılar beslenme şek!ller!ne göre

Zarla çevr!l! organeller! ve çek!n jens!z solunum yapar .

• Hem ototrof hem de hetetroflar

9. ATP sentez! (fosfor!lasyon)

büyüme ve gel!şme özen! -

uzaklaştırılmasına boşaltım den!r . s!stem s!stemler! ,

a.ama Oluşturur son alınan bes!n!n

üreyerek b!rey sayılarını arttırırlar .

T.u.LY?nIIaErPka!s.oI+EaRmmaEan:- gelen kalıtsal özell!kler!n tamamına

basınç vb . ) Uyarılara karşı

CANLILARDA → SAPROFİTLER ( ÇÜRÜKÇÜL)

Gençl!k Dönem!nde = Anabol!k Olaylar > katabol!k Olaylar

Er!şk!nl!k Dönem!nde = Anabol!k Olaylar Katabol!k Olaylar

kütük Bölümünü n-n-nnaabbok!!kkofdgydarkkak-aatabobp!k!kofalya.HRar

TÜM CANLILARDA ORTAK MIDIR

TÜM hücrelerde hücre zarı bulundurmak ORTAKTIR .

hücre çeper! bulundurmak ORTAK DEĞİLDİR .

Boşaltım yapmak ORTAKTIR .

Boşaltım organı !le boşaltım yapmak ORTAK DEĞİLDİR .

Hücre veya hücrelerden oluşmak ORTAKTIR TUZAĞA

DOKU Organ ya da s!stemlere sah!p olmak ORTAK DEĞİLDİR

DNA sentez! ORTAK DEĞİLDİR .

yer! dışarıdan hazır

Adezyon kuvvet! suyun bulunduğu yüzeye

Vücudumuzun temel yapı maddes! olduğu !ç!n

"" " " """""" "" ne.

Organ!k Yapılı pol!mer (d!mer ,

m!neraller kals!yum ((a) ve •

!yonlaşırlar rek !yonlaşır lar .

Kırmızıya boyarlar . d!n! mav!ye boyarlar .

D TUZLAR : As!t ve bazların nötürleşme

Hücre yapısına katılırlar

pol!sakkar!tler ( pol!mer ) Yapıya katılma oranı 3.

MONOSAKKARİTLER DİSAKKARİTLER POLİSAKKARİTLER

dönüşüm reaks!yonları !le olur .

↑ Yapılarında gl!koz!t bağı vardır .

(DNA yapısında] → K!t!n

lökoplast organel!nde üret!l!r,

Bakter! Hücreler! üret!p depo

⑨ S!n!r hücreler!n!n ATP üret!m!nde .

( pept!dogl!kan Ik!t!m KİTİN :

İnsanlar mantar Eklembacaklıların dış !skelet!nde

Yağda çözünen v!tam!nler!n (A. D. E. K) vücuda alınmasında rol oynarlar .

FOSFOLİPİTLER STEROİDLER TRİGLİSERİTLER /

Eşey hormonlarının ve D v!tam!n!n NÖTRAL YAĞLAR

bütün karbonların tekl! bağ yaptığı yağ

kısımları b!rb!r!ne bakacak Örnek Tereyağı kuyruk yağı

şek"lde ç!ft sıra d!z!l!rler .

Bu özell!kler! neden!yle hücre zarının •

Zorunlu Olan yağ as!tler!d!r .

C. H.0.nl elementler! ve ayrıca

am!noas!tlerd!r HEMOGLOBINI solunum gazlarının taşınmasında

AİN→ kas kasılmasında ,

çünkü prote!nler DNA'ya göre görevl!d!r .

Bütün enz!mler!n yapısına katılırlar