UNITATE

DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA
DERRIGORREZKO
BIGARREN
HEZKUNTZARAKO:
ELIKADURA

Osasuna Sustatzeko eta Politika

Guztietan Txertatzeko Atala. NOPLOI.
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 2
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

Elikadura
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
Aurkibidea
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 3
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Sarrera
Jardueren proposamena
Helburuak
Jarduerak
1. jarduera. Nola dago elikaduraren gaia
2. jarduera. Jan beharrekoari buruzko gomendioak
3. jarduera. Faktore pertsonalak eta elikadura
4. jarduera. Elikadura eta ingurunea
Bibliografia
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
Sarrera
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 4
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Elikadura orekatua da eguneroko
jarduerak egiten eta ahalik
eta osasun onena izaten
lagunduko diguna. Gorputzaren
ongizateari eta garapen
pertsonal orokorrari mesede
egiten dio; batez ere, gorputzak
behar bezala funtzionatzeko
behar dituen lehengaiak ematen
dituelako, baina baita esanahi
psikologikoa eta soziala duelako
ere, pisuarekin, irudiarekin eta
autoestimuarekin harreman
zuzena duelako, pertsonen
artean erlazionatzeko tresna bat
delako, eta abar.
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Nerabezaroa garai erabakigarria da
elikagaien kontsumo autonomoari eta
erabakiak hartzeko gaitasunari dagokionez.
Health Behaviour in School-aged Children
(HBSC) 2018 1 ikerketaren arabera,
Nafarroan ez da oso altua dieta orekatu
bat duten eta, beraz, egunean behin
baino gehiagotan fruta eta barazkiak jaten
dituzten nerabeen ehunekoa. Azukre eta
karbohidrato prozesatu, gantz ase eta
gatz ugari kontsumitzen dute, eta hori ez
dator bat estatu mailako nahiz nazioarteko
erakundeek, hala nola Osasunaren Mundu
Erakundeak (OME), ematen dituzten
gomendioekin. Horrek, berehalako ondorioez
gain (obesitatea, diabetesa…), etorkizunean
gaixotasun kroniko nagusiak areagotzea
eragin lezake (gaixotasun baskularrak,
diabetesa, hipertentsioa eta zenbait minbizi).
Ezinbestekoa da nerabeak heztea eta
erabakiak hartzen laguntzea; ikuspegi
sozioekonomikoa eta ingurumena kontuan
izatea; familien, ikastetxeen, osasun-zentroen
eta eremu publikoen arteko sinergiak
bilatzea; eta elikagai osasungarrien eskaintza
hobetzea, aukera osasungarriak hautatzea
errazagoa izan dadin.
Pag. 5
Jarraian, unitate didaktiko bat proposatzen
da, adinaren, taldearen eta arloaren arabera
egokitu behar dena. Jarduera batzuk hobeki
egokitzen dira matematiken irakasgaira;
beste batzuk, aldiz, egokiagoak dira euskara,
ingurumena edo gizarte zientziak bezalako
irakasgaietarako. Guztiak egiten ahal dira
tutoretza-orduetan.
Proposamen hau ikasgelan edo ikasgelatik
kanpo osasuna sustatzeko egiten dituzuen
askotariko jardueren (azokara joatea,
otordu osasungarriak sustatzea, eskolako
jangela zaintzea, etab.) osagarri gisa dago
pentsatuta.
1
HBSC ikerketa - Espainia,
2018: http://www.mscbs.gob.
es/profesionales/saludPublica/
prevPromocion/promocion/
saludJovenes/estudioHBSC/
home.htm
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 6
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

Jardueren
proposamena
DBHko 1., 2., 3.
eta 4. mailak

Helburuak Etapako helburuak:

Norberaren eta besteen gorputzaren funtzionamendua
ezagutu eta onartzea, desberdintasunak errespetatzea,
gorputzaren zainketa eta osasunerako ohiturak
sendotzea… Osasunarekin loturiko gizarte azturak
kritikoki baloratzea.

Berariazko helburuak:
Ikaskuntza esanguratsuei lagunduko dieten hezkuntza-
prozesuak ahalbidetzea, hori da helburua. Hau da,
prozesuak sortzea, ikasleei aukera emango dietenak,
lehendabizi, beren errealitatea adierazteko edo
aztertzeko (beren egoeratik abiatuta); gero, lantzen
ari den gaian sakontzeko (ezagutzak berrantolatzea,
egoera orokorra eta gai pertsonal eta sozial jakin batzuk
aztertzea, arlo emozionaleko alderdiei buruz gogoeta
egitea...) eta, azkenik, beren egoerari aurre egiteko
(beren errealitatean nola eragin erabakitzea, beharrezko
baliabideak eta gaitasunak garatzea, praktikan jartzea
eta ebaluatzea).

Parte hartzen duten neska-mutilek:

• Elikadurari dagokionez norberak duen egoeraz

kontziente izatea.

• Elikadurari buruzko informazioa berrantolatzea eta

hausnarketa egitea. Nerabeen egoera ezagutzea,
osasuna zaintzeko gomendioak jasotzea, elikadura-
portaeran eragina duten faktoreen berri izatea, adinaren
eta sexuaren araberako desberdintasunak ikustea.
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
Jarduerak
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 7
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
1. jarduera. Nola dago elikaduraren gaia
1. fitxa. Fruten, gozokien eta freskagarrien
eguneroko kontsumoa
2. jarduera. Jan beharrekoari buruzko gomendioak
Azalpena, eztabaida barne-ppt
2. fitxa. Hobeki jateko aldaketa txiki batzuk
3. jarduera. Faktore pertsonalak eta elikadura
3a fitxa. Nire gorputz-irudia
3b fitxa. Nerabeen gorputzaren irudia
3c fitxa. Gorputz-irudia gure gizartean
4. jarduera. Elikadura eta ingurunea
4a fitxa. Publizitatearen azterketa
4b fitxa. Elikadura eta ingurumena
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 8
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

1. Jarduera
Nola dago
elikaduraren gaia
Materialak eta
baliabideak:
1. fitxa
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Jarduera garatzeko iradokizunak:
Taldearen abiapuntuak eta egoera
adieraztea erraztea
Elikadurarekin izan dituzten bizipenak eta
esperientziak partekatzea eskatuko diegu,
taldearen egoera abiapuntu gisa hartzeko.
Ideia zaparrada bat edo hitz-argazki bat
egitea proposatuko dugu:
• Ideia zaparrada: Ikasleei eskatuko diegu
banaka pentsatzeko zer etortzen zaien
burura janaria hitza entzutean, eta pentsatu
duten horrekin zerikusia duten pare bat
hitz idatzi beharko dituzte. Segundo
batzuk utziko dira eta eskatuko diegu nahi
duenak irakur dezala idatzi duena. «Zer
datorkizue burura? Idatzi hitz bat edo
bi». Esandakoaren laburpena eginen da
amaieran.
• Hitz-argazkia: Mahai batean edo lurrean
askotariko argazkiak jarriko ditugu;
horietako batzuek elikadurarekin lotura
zuzena izanen dute (supermerkatu bat,
baserri bat, ibaiak, animaliak, frutak eta
barazkiak, baratze bat, pertsona batzuk
mahaiaren inguruan eserita, etab.), eta
beste batzuk ez dira hain espezifikoak
izanen (triste dauden nerabeak, gazte
alaiak, ying eta yang, ortzadarra,
haserrea…). Ikasleei eskatuko diegu
janariarekin lotzen duten argazki bat
aukeratzeko eta, ondoren, bakoitzak bere
argazkia zergatik aukeratu duen azaltzeko
proposatuko dugu. Ateratzen denari
buruzko laburpena itzuliko diegu.
Pag. 9
Nafarroako 11 eta 18 urte bitarteko
nerabeen zenbait elikagairen
kontsumoari buruzko datuen
analisia
Ikasleei proposatuko diegu 1. fitxan
elikaduraren inguruan agertzen diren datuak
aztertzeko, 6-7 kideko taldetan.
Hona hemen zenbait gako, HBSC 2018
ikerketak Nafarroako 11 eta 18 urte bitarteko
biztanleei dagokienez emandako gomendio
eta datuen arabera:
• Fruta egunero kontsumitzea gomendatzen
da, eta kontsumo optimoa egunero
gutxienez 2-3 fruta jatea dela adierazten da.
• Gure erkidegoan, egunero fruta jaten duten
nerabeen ehunekoa % 37,2 da. Espainian,
% 34,7k kontsumitzen dute egunero fruta,
eta kontsumo optimoa (egunean behin
baino gehiagotan fruta jatea) % 18,2k
soilik egiten dute. Ez dago ia diferentziarik
nesken eta mutilen artean, eta kontsumo
optimoaren ehunekoa jaitsi egiten da
adinean gora egin ahala.
• Gozokiei eta freskagarriei dagokienez,
gomendioa ez kontsumitzea edo oso
noizean behin kontsumitzea da.
• Gure erkidegoan, nerabeen % 9,9k
kontsumitzen dituzte egunero gozokiak (%
15,2), eta % 16,4k egunero kontsumitzen
dituzte freskagarriak (% 24,6 Espainian).
OMEk egunean 25 g azukre libre baino
gutxiago kontsumitzea gomendatzen du.
Freskagarri-lata batek 35 g azukre libre
ditu, gutxi gora-behera.
• Beraz, garrantzitsua da gure erkidegoan
frutaren kontsumoa sustatzea eta gozoki
eta freskagarrien kontsumoa murriztea.
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
1. Fitxa
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 10
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Fruten, gozokien
eta freskagarrien
eguneroko kontsumoa
Elikaduraren inguruan gaur egun ematen diren
gomendioen artean, honako hauek daude:
• Bi otordu nagusietan barazkiak eta fruta jatea.
• Egunean 3 edo 4 fruta jatea.
• Ogi, pasta eta arroz integralak kontsumitzea.
• Lurreko animalia-jatorriko gantzak gutxitzea.
• Batzuetan haragiaren ordez landare-proteina jatea
(lekaleak, fruitu lehorrak). .
Health Behaviour in School-aged Children
(HBSC) 2018 ikerketak emaitza hauek
ematen ditu Nafarroan, adin-taldeen arabera:
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 11
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

Adina: 11-12 urte

46,9% 6,3% 14,5%

Fruta Gozokiak Freskagarriak
kontsumitzen du kontsumitzen ditu kontsumitzen ditu

Adina: 13-14 urte

36,4% 10,2% 15,1%

Fruta Gozokiak Freskagarriak
kontsumitzen du kontsumitzen ditu kontsumitzen ditu

Adina: 15-16 urte

30,2% 13,9% 17,6%

Fruta Gozokiak Freskagarriak
kontsumitzen du kontsumitzen ditu kontsumitzen ditu

Adina: 17-18 urte

34,8% 9,6% 18,6%

Fruta Gozokiak Freskagarriak
kontsumitzen du kontsumitzen ditu kontsumitzen ditu

Guztira

37,2% 9,9% 16,4%

Fruta Gozokiak Freskagarriak
kontsumitzen du kontsumitzen ditu kontsumitzen ditu

Galderak

• Zer informazio ematen digute datu horiek? Benetakoak iruditzen zaizkizu?

• Nesken eta mutilen artean desberdintasunak daudela uste duzu?
• Zein ekintza izanen lirateke lagungarriak egoera horri aurre egiteko?
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 12
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

2. Jarduera
Jan beharrekoari
buruzko gomendioak
Materialak eta
baliabideak:
Powerpoint
aurkezpena
eta 2. fitxa
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Jarduera garatzeko iradokizunak:
Zer jan. Azalpena,
eztabaida barne
Aurreko ariketan atera denarekin edo
taldeari buruz dakigunarekin lotura
eginez, jan beharko genukeenari buruzko
gomendioen inguruko informazioa emanen
diegu. Erantsitako powerpoint aurkezpena
erabiltzen ahal da, eta 4 zatitan banatuko
dugu azalpena:
• Elikadura eta osasuna. Elikadura
jarduera garrantzitsua da osasunerako eta
bizitzarako, hazteko, garatzeko, bizitza
gozatzeko. Osasuntsu eta taxuz elikatzeak
ongi sentitzen lagunduko digu, fisikoki zein
buruz, gure gorputzarekin nahiz pisuarekin…
Ekintza eta harreman sozialekin oso lotuta
dagoen jarduera bat da.
Elikadurak, halaber, askotariko
gaixotasunen prebentzioarekin eta
tratamenduarekin zerikusia du.
Elikadura txarrak lotura zuzena du
bihotzeko gaixotasunekin, minbiziarekin,
obesitatearekin, diabetesarekin eta beste
hainbat osasun-arazorekin, eta elikadura
osasuntsua ezinbestekoa da eritasun
horien tratamendurako.
Pag. 13
• Zer jan. Askotariko elikagaiak jatea
gomendatzen da. Ez dago elikagairik
erabat osoa denik. Elikagai bakoitzak
funtzio desberdinak ditu gure organismoan.
Betetzen duten funtzioaren arabera,
kantitate desberdinak behar ditugu
elikadura orekatu bat izateko.
Oinarrizko gomendioak. Zenbait osasun-
egoeratan berariazko gomendioak
behar dira, baina gure egoerari gaur
egun dagozkion gomendioa hau da:
askotariko elikagaiak kontsumitzea eta
otordu nagusietan fruta eta barazkiak
jatea zerealekin (ogia, arroza edo pasta;
integrala bada, hobeto) edo patatekin eta
proteinarekin (lekaleak, arraina, arrautzak,
haragi zuria eta, astean behin, haragi
gorria). Haragi gantzatsu, azukre eta gatz
gutxi kontsumitzea gomendatzen da.
URA
KOIPEAK
ELIKAGAI
PROTEIKOAK
FRUTAK
ETA BARAZKIAK
ZEREALAK
ETA PATATAK
https://www.euskadi.eus/
contenidos/informacion/
alimentacion_iniciativas_prog/
eu_def/adjuntos/elikadura-
osasungarrirako-ekimenak.pdf
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 14
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

• Nola jan. Ahal dela, 4 edo 5 otordu egitea Zer jan. Testu-analisia.
egunean zehar (gosaria, hamaiketakoa,
bazkaria, askaria eta afaria), jateko ordua Ikasleei proposatuko diegu elikaduraren
errespetatzea, otordu guztiak egitea, lasai inguruko gomendioei buruzko kartela
jatea, otorduetatik kanpo ez jatea, etab. (2. fitxan agertzen dena) aztertzea, 6-7
kideko taldetan, galderei jarraituz.
Hobea da presio-eltzean edo lurrunean
egostea edo bere saldan erretzea, frijitzea
baino. Frijitzen bada, ez nahasi olioak, ez
berotu su handian, ez utzi kea ateratzen eta
saiatu behin bakarrean erabiltzen..

• Zenbat jan. Jan beharreko kopurua aldatu

egiten da adinaren, sexuaren, jarduera
fisikoaren eta beste faktore batzuen
arabera. Jarduera fisikoak barne hartzen
du etxean, eskolan, aisialdian eta joan-
etorrietan egiten dena, baita eskailera
erabiltzea edo igogailuan igo eta jaistea ere.

Garrantzitsua da jakitea azken aldian

plateren eta anoen tamaina handitu egin
dela eta, beraz, organismoan sartzen
dugun kaloria kopuruak gora egin duela.
Funtsezkoa da anoen tamaina zaintzea eta,
hala badagokio, murriztea.
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
2. fitxa
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 15
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Hobeto jateko
aldaketa txiki batzuk
Begiratu arretaz kartel hau, Kataluniako Generalitat-
eko materiala da. Azter ezazu ematen duen
informazioaren ikuspegitik
Gaiak
• Zer iruditzen zaizu kartel hau?
• Erabilgarria iruditzen al zaizu ematen duen informazioa?
• Zer nabarmenduko zenuke?
• Zer gehituko edo aldatuko zenuke zure adineko gazteei
hobeto jaten laguntzeko?
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 16
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

3. Jarduera
Faktore
pertsonalak
eta elikadura
Materialak eta
baliabideak:
3A, 3b eta
3c fitxak
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 17
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

Jarduera garatzeko iradokizunak:

Gure elikatzeko moduan eragina Arlo emozionala

duten faktore pertsonalak
Sarrera bat eginen dugu eta azalduko dugu
elikagaien, elikaduraren, dieta orekatuaren
eta osasunaren inguruan dugun ezagutzaren
arabera jaten badugu ere, beste faktore
batzuk ere eragin zuzena dutela gure jateko
moduan; besteak beste, hauek: nolakoa
naizen, nola hautematen dudan neure burua,
sentitzen ditugun emozioak (pozik, triste,
urduri, maiteminduak, etab.), jaten duguna
kontrolatzeari eta elikaduran egiten ahal
edo egin ezin ditugun aldaketei dagokienez
sentitzen duguna, gure trebetasunak (janari
osasungarria prestatzea, erabakiak hartzea,
komunikazioa, etab.).
Horiek guztiak garatu behar edo garatzen
ahal ditugun baliabide pertsonalak dira:
Arlo kognitiboa
• Elikagaien, elikaduraren, dieta orekatuaren
eta osasunaren inguruan ditugun ezagutzak
• Gorputzarekiko, janariarekiko eta
elikadurarekiko ditugun sentimenduak
• Kontrol-lekua: Jaten dudana kontrolatzen
ahal dudala sentitzen dut?
• Autoeraginkortasuna: Elikaduran aldaketak
egin ditzakedala uste dut?
• Aldaketa bakoitzaren kostua eta onura
• Espero dudan emaitza: Lortuko dudala
sentitzen dut?
• Besteek espero dutena: Zer uste dut
pentsatuko dutela nire senideek edo
lagunek?
• Eredu estetiko nagusien, komunikabideen
eta publizitatearen aurrean dudan jarrera
Trebetasunen arloa
• Dieta orekatu bat osatzeko trebetasunak
• Erabakiak hartzeko trebetasunak
• Komunikatzeko trebetasunak
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Janaria eta emozioak
Jateko gogoa gosea dugunean agertzen
da, baina ez orduan bakarrik. Faktore
askok eragin zuzena dute gogo horrengan;
batez ere, faktore emozionalek. Modu
desberdinean jaten dugu alaitasuna, tristura,
lasaitasuna, kezka edo haserrea sentitzen
dugunean, eta sentimendu bakoitzak duen
eragina aldatu egiten da pertsona batetik
bestera. «Jonek, haserretzen denean, ez du
ezer jan nahi izaten; Luciak, aldiz, hozkailuan
aurkitzen duen lehenengo gauza jaten du
haserre dagoenean».
Lauko taldetan jartzeko eta gaiaren inguruan
duten iritzia partekatzeko eskatuko diegu.
Nahi duenak bere bizipenak ere kontatzeko
proposatuko dugu. Taldeka eztabaidatutakoa
kide guztiekin partekatuko dugu eta etxean
gai honen inguruan pixka bat gehiago
hausnartzera animatuko ditugu, beren buruak
hobeto ezagutzeko eta beste pertsona
batzuei gertatzen zaiena hobeto ulertzeko.
Pag. 18
Nire gorputz-irudia
Nerabezaroan zehar, gorputz-irudiaren
pertzepzioak eta poztasun-mailak garrantzi
handia du autoestimu orokorrean;
horrenbestez, erakargarriak ez garela
pentsatzeak edo gure gorputz-irudiarekin
pozik ez egoteak ondorio sozio-emozional
larriak izaten ahal ditu garapenaren etapa
horretan. Banaka edo talde txikitan 3a,
3b edo 3c fitxa lantzen da. Landutakoa
partekatzera animatuko ditugu: adjektiboak,
esaldiak, elikadurarekiko harremanari buruz
duten iritzia. Analisia sakontzeko galdera
batzuk eramanen ditugu prestatuta: Zein
faktorek eragiten dute gure gorputzarekin
edo gorputzaren zati batzuekin gustura
egotea edo ez egotea? Ba al dago gazteei
gehiago inporta zaien gorputzaren zatirik?
Gehiago kezkatzen gaitu gorputzak neskei
mutilei baino? Zein dira gorputz liraina
mantentzeko elikagai erabilgarrienak? Eta
kaltegarrienak? Elikagai osasungarriak eta
ez-osasungarriak al daude?
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
3a Fitxa
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 19
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Nire gorputz-irudia
Gure gorputza bizitza guztian zehar egonen da gurekin.
Gure babesleku intimoena da. Zaintzea eta maitatzea
merezi du, nahiz eta zati batzuk gehiago gustatzen
zaizkigun eta beste batzuk gutxiago, edo bat ere ez.
Gorputz-irudia pertsona bakoitzak bere itxura fisikoari
buruz duen ikuspegia da; alegia, gainerako pertsonek
fisikoki hautematen eta balioesten ahal duten
presentziari buruzko ikuspegia. «Argazki» horren bidez
ikusten gara ispiluan eta ikusten gaituzte gainerako
pertsonek.
Idatzi zure gorputzaren zati bat gustatzen zaizula edota
maite duzula adierazteko balio duten adjektiboak
Idatzi gaur egungo gazteak beren gorputzak maitatzera
eta zaintzera animatzeko balio duen esaldiren bat
Zein harreman dago gorputzaren eta gorputz-
irudiaren artean?
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 20
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

3b Fitxa

11 eta 18 urte
bitarteko nerabeen
gorputz-irudia
Jarraian, gorputz-irudiarekiko poztasun-mailari
dagokionez HBSC 2018 ikerketak Espainian
eskolatutako 11 eta 18 urte bitarteko nerabeen lagin
batekin lortutako datuak aurkeztuko ditugu. Aldagai hori
13 urtetik gorako nerabeen kasuan soilik hartu
da kontuan.

Sexua Adina
Osotara
Mutila Neska 13-14 urte 15-16 urte 17-18 urte

Lagina % % % % % %

Baja 1393 7,4 3,5 11,3 5,9 8,1 8,2

Batez
3799 20,1 16,2 24,0 17,3 20,8 22,2
bestekoa
Altaren data 13676 72,5 80,3 64,7 76,8 71,1 69,6

Gaiak

• Mutilen eta nesken arteko aldeak. Nork du poztasun-maila altuagoa bere gorputz-irudiarekiko?
Eta baxuagoa?
• Adinaren araberako aldeak. Zer gertatzen da mutiletan, gorputz-irudiarekiko poztasun-mailarekin,
adinean gora egin ahala? Eta nesken kasuan?
• Zure ustez, zerk du eragina
poztasun-mailarengan?
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 21
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

3c Fitxa

Gorputz-irudia
gure gizartean

Gorputza eta autoestimua Gorputza eta autoestimua

Gure gorputzaren zati batzuk ez onartzen
ikasten dugu (sudurra, aldakak, izterrak,
sabela...); geure burua osorik ikusteari eta
balioesteari uzten diogu, eta zatika ikusten
ikasten dugu.
«Akats» fisiko horiek gure autoestimu
orokorra kaltetzen dute.
Ederra izateak esan nahi du gizarteak,
orokorrean, balioetsi eginen zaituela.
Edertasuna balio erantsi bat da; botere
pertsonala.
Izugarrizko presioa dago beti gazte itxura
izateko. Zahartzea eta urteak betetzea
negatiboa dela ikasten dugu.
Edertasun-estereotipo nagusietara
egokitzeko presio sozialak, muturreko
egoeretan, ondorio kaltegarriak izan ditzake
osasunean.
Sustatzen eta normalizatzen dira:
• Etengabeko dietak eta elikadura txarra.
• Ariketa fisiko kaltegarriak.
• Argaltzeko medikamenduak hartzea
(diuretikoak, libragarriak, elikagaiak
ordezteko kontzentratu energetikoak).
Itxura gazteagoa izateko produktu
arriskutsuak erabiltzea (kanpokoak nahiz
irensten direnak).

• Kirurgia plastikoa edo arriskutsuak izaten

ahal diren tratamendu kosmetikoak.

• Burutik hasi eta oinetara arte gorputz

osoan kosmetikoak erabiltzearekiko
mendekotasuna.

Gaiak

• Zer iruditzen zaizkizu testu hauek?

• Aipatzen dituzten faktoreen artean, zein uste duzu direla ohikoenak gure gizartean?
• Zer egin dezakegu faktore horien aurrean jarrera kritiko bat izateko eta kalte egitea ekiditeko?
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 22
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

4. Jarduera
Elikadura eta
ingurumena
Materialak eta
baliabideak:
4a eta 4b fitxak
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 23
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

Jarduera garatzeko iradokizunak:

Elikaduran eragina duten

inguruneko faktoreak
Gure elikatzeko moduan eragina duten
inguruneko alderdiak zerrendatzeko eskatuko
diegu; hurbilekoak (familia, auzoa, lagunak...)
nahiz ingurune sozialekoak (elikagaien
produkzioa, garraioa eta eskaintza,
publizitatea, eredu sozialak, ospakizunak...).
Idatzitakoa jaso eta guztiekin partekatuko
dugu eta, ez badira aipatu, elikaduran
eragina duten beste faktore batzuk gehituko
ditugu.

Ingurune hurbila

• Nork prestatzen du janaria eta

nola jaten dugu

• Lanorduak eta eskola-orduak

Ingurune soziala

• Elikagaien produkzioa eta salerosketa

• Publizitatea eta komunikabideak

• Gorputza eta gaztetasuna gurtzea

• Janaria jarduera sozial gisa

UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 24
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

Faktoreetako bat aukeratuko

dugu, sakonago lantzeko.

Azukredun edarien publizitatea. Familien eta

Publizitatearen azterketa
Adinaren, taldearen edo urteko garaiaren
arabera aukeratzen ahal da landu beharreko
gaia; elikagairen bat duen edozein kartel
edo iragarki. Hautatutako iragarkiaren
arabera, honako alderdi hauek aztertzea
proposatuko dugu: testua eta erabilitako
hiztegia, egitura gramatikalak, musika, irudia,
mezua, nola agertzen diren emakumeak eta
gizonak, zer esaten den bertan ikusten den
elikagaiari buruz, etab. Gabonen garaikoa
den aztertzeko, 4a fitxa erabiltzen ahal da,
eta galdetu: nor egiten du zoriontsu Coca-
Colak? 2019ko iragarki hauek ere erabiltzen
ahal dira: https://www.youtube.com/
watch?v=Bd1ulGtpNzY, edo https://www.
youtube.com/watch?v=obHoaKSwkis, baita
2020an telebista-kate pribatuetan emandako
lehenengo iragarkia.
elikaduraren irudiak
Peter Menzel argazkilariaren argazki batzuk
hautatuko ditugu: http://menzelphoto.com/
galleries/what-the-world-eats/
Eta hautatutako herrialde desberdinetako
familien argazkietan zenbat produktu dauden
eta zer motatakoak diren (elikagai-taldeen
arabera edo elikagai freskoak/prozesatuak,
frutak eta berdurak dauden ala ez, etab.)
aztertuko dugu, 6-7 kideko taldetan.
Hautatutako irudiekin egin beharreko etxeko
lana ere izaten ahal da, edo eskatzen ahal
diegu haien kabuz 6-8 irudi aukeratzeko
eta testu bat idazteko, zein argazki eta
zergatik aukeratu dituzten azalduz, eta 6
familia horien elikadura orekatua den ala ez
balioetsiz.

Elikadura eta ingurumena.

Testu-analisia
Ikasleei 6-7 kideko taldetan elkartzeko
eskatuko diegu, eta 4b fitxarekin testua
aztertuko dugu, galdera batzuekin lagunduta.
Testuaren alderdi gramatikalekin zerikusia
duten galdera batzuk eta testuak elikadurari
dagokionez ematen duen mezuari buruzko
beste batzuk egiten ahal dira. Elikaduraren
eta klima-aldaketaren artean zein harreman
dagoela esaten du? Zer proposatzen du
ingurumena zaintzeko? Hori azaltzeko testu
bat idaztea proposatuko diegu.
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
4a Fitxa
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 25
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
Publizitatearen azterketa
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 26
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.

4b Fitxa

Elikadura eta
ingurumena

NBEk ohartarazten du klima-aldaketa Hauek dira ostegunean Klima-aldaketari

geldiarazteko funtsezkoa dela dieta eta
lurraren erabilera aldatzea
• Nazio Batuen txosten batean haragi
gutxiago kontsumitzearen eta landare-
jatorriko elikagaietan oinarritutako «dieta
orekatuak» izatearen aldeko apustua egiten
da.
• Halaber, adierazten da ezin dugula
elikagaiak alferrik ekoizten eta galtzen
uzten jarraitu: planetan produzitzen den
janariaren % 25-30 botatzen
da zaborretara.
2019.08.08 | 12:31
Iturria: RTVE.es/AGENCIAS
Berotze globalaren aurka egiteko eta
elikadura-segurtasuna bermatzeko,
ezinbestean, lurraren erabilera aldatu behar
da, batez ere laboreei dagokienez, eta
elikatzeko ohitura berriak izan behar ditugu;
besteak beste, haragi gutxiago jatea eta
janaria hondatzen ez uztea, horrek sortzen
baititu gizakiak eragiten dituen berotegi-
gasen % 8. Hori egin ezean, adituek esaten
dute berotze globala bi gradutik behera
mantentzea, Parisko Akordioan adostu
bezala, ezinezkoa izanen dela.
buruzko Gobernuarteko Taldeak (IPCC, Nazio
Batuen mendekoa) aurkeztutako txostenaren
ondorioetako batzuk. Halaber, lurzoruaren
degradazioari aurre egiteko «epe motzerako»
ekintzak gauzatzeko eskatzen da, baita
laborantza-sektoreko berotegi-gasak
murrizteko ere, berotegi-gasen % 23 sektore
horretan sortzen baitira.
Elikagaien kontsumoari dagokionez,
«landare-jatorriko elikagaietan oinarritutako
dieta orekatuen» aldeko apustua egiten
du IPCCk; dieta orekatu bat zerealetan,
lekaleetan, fruta eta barazkietan, eta
sistema jasangarrietan produzitutako
animalia-jatorriko elikagaietan oinarritzen
da, txosten honen arabera: Klima-aldaketa,
desertifikazioa, lurzoruen degradazioa, lurren
kudeaketa jasangarria, elikadura-segurtasuna
eta berotegi-gasen isuria.
UNITATE DIDAKTIKO BATEN
PROPOSAMENA DERRIGORREZKO
BIGARREN HEZKUNTZARAKO: ELIKADURA
Bibliografia
OSASUNA SUSTATZEKO
ETA POLITIKA GUZTIETAN
Pag. 27
TXERTATZEKO ATALA. NOPLOI.
1
Estudio HBSC-España 2018,
http://www.mscbs.gob.es/
profesionales/saludPublica/
prevPromocion/promocion/
saludJovenes/estudioHBSC/
home.htm
http://menzelphoto.com/
galleries/what-the-world-eats/
Osasun eta garapen
pertsonalerako gida
nerabeekin lan egiteko
http://www.navarra.es/NR/
rdonlyres/E65A8CF2-7579-4368-
9362-6C9B4142571E/233777Gui
adeSaludparatrabajarconadolesc
enteseuskera.pdf
Gela osasungarriak…
nerabe trebeak
http://www.navarra.es/NR/
rdonlyres/E65A8CF2-7579-4368-
9362-6C9B4142571E/233770/
GELAKkoloreak.pdf