See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/330563283

Türkiye'de Üretilen Tarım Traktörlerine Ait Teknik Özellikler

Article · January 2004

CITATIONS READS

6 47,863

2 authors:

Sarp korkut Sümer Alaettin Sabanci

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Cukurova University
90 PUBLICATIONS   247 CITATIONS    21 PUBLICATIONS   97 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

GÜNEY MARMARA BÖLGESİ ZEYTİN ÇEŞİTLERİNDE BUDAMA ARTIK KATSAYILARININ VE POTANSİYELİNİN BELİRLENMESİ (DETERMINATION OF THE COEFFICIENT FOR
THE CALCULATION OF OLIVE TREE PRUNING POTENTIAL IN SOUTH MARMARA REGION) View project

Farklı Kuyruk Mili Uygulamalarının Diskli Gübre Dağıtma Makinası Çalışma Karakteristikleri Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi View project

All content following this page was uploaded by Sarp korkut Sümer on 23 January 2019.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Türkiye’de Üretilen Tarım Traktörlerine Ait Teknik Özellikler

Sarp Korkut SÜMER(1) Mete HAS(2) Alaettin SABANCI(1)

Özet
Bu çalışmada, Türkiye’de üretimi yapılan Massey Ferguson, New Holland, Universal, Tümosan
traktörlerine ve alt modellerine ait teknik özellikler, kullanıcıların genel bir karşılaştırma yapabilmeleri amacıyla,
motor, aktarma organları, hidrolik sistemler, yürüme–yönlendirme sistemleri ve genel boyutlar başlıkları altında
sınıflandırılarak sunulmuştur. Oluşturulan her bir sınıflandırma içerisinde yer alan traktör teknik özellikleri ile ilgili
genel bilgiler verilmiş ve önemli görülen teknolojik değişimler açıklanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Traktör, Teknik Özellikler, Türkiye

Technical Properties of Agricultural Tractors Produced in Turkey

Abstract
In this study, technical properties of Massey Ferguson, New Holland, Universal, Tumosan tractors that
have been produced and their models were examined and classified according to engine, transmission systems,
hydraulic systems driving and steering systems, general dimensions for providing the comparison among the
mentioned tractors. General information about technical properties taking part in per classifications some
technological changes were explained.
Key Words: Tractor, Technical Properties, Turkey.

Giriş sadece 4’ü (üretimlerini sürdürmektedir. Otomotiv

Tarımsal mekanizasyon sistemi içerisinde
kuvvet makinesi olarak traktör, kendi yürür
olmayan tarım-iş makinalarına, işlevlerini yerine
getirebilmeleri için farklı şekillerde güç
iletebilmektedir. Ayrıca, mekanizasyon
yatırımlarının önemli bir bölümü traktöre aittir.
Sayılan nedenlerle, tarımsal mekanizasyon araçları
içerisinde en önemli konuma sahip olan traktör,
üretilen ilk örneğinden günümüzdeki durumuna
gelinceye kadar işlevsel ve ergonomik tasarım
açısından büyük değişimler geçirmiştir.
Ülkemizde 1924 yılı ve sonrasında Ticaret
ve Tarım Bakanlığı tarafından belirli bir program
dahilinde olmaksızın farklı marka ve modellerde
traktörler ithal edilmeye başlanmış ve 1952 yılında
yapılan sayıma göre ülkedeki traktör sayısı, 31
413’e ulaşmıştır. Bu yıl sonrasında ülkede traktör
üretimlerinin başlaması ile traktör parkında
günümüze kadar devam eden hızlı bir artış
olmuştur. Ankara’da 1955 yılında, Minneapolis-
Moline UTSD traktörü ile başlayan ilk traktör
üretimi, Son 15 yıl içerisinde 8 kuruluş tarafından
sürdürülmüştür. Günümüzde bu kuruluşlardan
(1)
Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, 01330-Balcalı / Adana
(2)
John Deere Makinaları Ltd. Şti. Maltepe 81580 / İstanbul
Sanayi Derneği (OSD) verilerine göre Son 15
yıllık traktör üretiminin yaklaşık %96’sını Massey
Ferguson ve New Holland traktörleri
oluşturmaktadır. 2000 istatistiklerine göre ülkedeki
traktör parkı 948 835 adettir. Traktör sayısındaki
artışın yanında, özellikle son yıllarda traktör
teknolojisindeki yenilikler, üreticiler tarafından
sürekli olarak izlenmekte ve rekabetin de etkisi ile
daha ergonomik ve işlevsel özelliklere sahip
traktörler geliştirilmektedir.
Bu çalışmada, ülkemizde üretilen tarım
traktörlerinin (Massey Ferguson, New Holland,
Üniversal ve Tümosan) teknik özellikleri,
kullanıcıların genel bir karşılaştırma yapabilmeleri
amacıyla sınıflandırılmıştır. Türkiye’de traktör
parkında bulunan bu 4 farklı marka ve
modellerdeki traktörler ile birlikte, sayılan
traktörlerin ülkemizde üretilmeyen bazı modelleri
ve 12 farklı marka traktör (Agria, Deutz, Goldoni,
Hürliman, Lamborghini, Renault, Same, Superstar,
Tafe, Ursus, Valmet, John Deere) de ise ithal edilerek
çiftçiye sunulmaktadır.
 Traktörlerin Motor Özellikleri traktör markalarının tüm modellerinin motor
Parkta bulunan traktörlerin motor özellikleri Çizelge 1’de verilmiştir.
özellikleri incelenmiş, ve bu özellikler
sınıflandırılarak çizelge haline getirilmiştir. Anılan

Çizelge 1. İncelenen Traktörlerin Motorlarına Ait özellikler (Anonim, 1999;Anonim, 2003b, Anonim, 2003c)
Motor Özellikleri Silindir Çap Ve Strok Max Güç(kW)- Max Tork (Nm)-
Marka Ve Tip Teknik Tip Hava Emiş Şekli
Traktörler Sayısı (mm) Devir(min-1) Devir (min-1)
240 S efsane Perkins AD 3.152 DP diesel 3 91,4-127 36.5-2250 174-1499 Tabii emişli
250 G Perkins 903.27 DP diesel 3 95-127 40.4-2000 197-1200 Tabii emişli
250 G mini Perkins 903.27 DP diesel 3 95-127 40.4-2000 197-1200 Tabii emişli
260 G Perkins/903.27T DP diesel 3 95-127 48.1-2250 243-1400 Turboşarjlı
Massey Ferguson

260 G mini Perkins/903.27T DP diesel 3 95-127 48.1-2250 243-1400 Turboşarjlı

260 G4*4 Perkins/903.27T DP diesel 3 95-127 48.1-2250 243-1400 Turboşarjlı
266 G Perkins/903.27T DP diesel 3 95-127 48.1-2250 243-1400 Turboşarjlı
276 G Perkins 1004.40 DP diesel 4 100-127 52-2200 267-1400 Tabii emişli
276 G4*4 Perkins 1004.40 DP diesel 4 100-127 52-2200 267-1400 Tabii emişli
286 G Perkins 1004.42 DP diesel 4 103-127 60-2200 290-1400 Tabii emişli
286 G4*4 Perkins 1004.42 DP diesel 4 103-127 60-2200 290-1400 Tabii emişli
3.095 D Deutz /BF4M2012 DP diesel 4 101-126 70-2200 390-1500 Turboşarjlı
3.105 D Deutz /BF4M2012C DP diesel 4 101-126 77-2200 432-1500 Turbo + İntercooler
50C SPE Fiat 8035.06 DP diesel 3 100-115 36.8-2500 163-1500 Tabii emişli
54C JNR Fiat 8035.06 DP diesel 3 100-115 40.5-2500 163-1500 Tabii emişli
54C SPECİAL Fiat 8035.06 DP diesel 3 100-115 40.5-2500 163 -1500 Tabii emişli
60C JNR Fiat 8035.05 DP diesel 3 104-115 44-2500 -1500 Tabii emişli
60C SPECİAL Fiat 8035.05 DP diesel 3 104-115 44-2500 -1500 Tabii emişli
55-56 Fiat 8035.06 DP diesel 3 100-115 40.5-2500 -1500 Tabii emişli
60-56 Fiat 8035.05 DP diesel 3 104-115 44-2500 171 -1500 Tabii emişli
70-56 Fiat 8045.06 DP diesel 4 100-115 51.5-2500 209-1500 Tabii emişli
New Holland

60-66 Fiat 8035.05 DP diesel 3 104-115 44-2500 179 -1500 Tabii emişli
TD 65D (TTF) DP diesel 3 104-115 44-2500 198-1500 Tabii emişli
TD 75D (TTF) DP diesel 4 100-115 51.5-2500 231-1500 Tabii emişli
TD
TD 85D (TTF) DP diesel 4 104-115 59-2500 251-1500 Tabii emişli
TD 95D (NH IVECO) DP diesel 4 104-115 70-2500 320-1500 Turboşarjlı
60-66DT Fiat 8035.05 DP diesel 3 104-115 44-2500 179 -1500 Tabii emişli
70-66 Fiat 8045.06 DP diesel 4 100-115 51.5-2500 195-1500 Tabii emişli
70-66DT Fiat 8045.06 DP diesel 4 100-115 51.5-2500 195 -1500 Tabii emişli
80-66 Fiat 8045.05 DP diesel 4 104-115 58.9-2500 252 -1500 Tabii emişli
80-66DT Fiat 8045.05 DP diesel 4 104-115 58.9-2500 252 -1500 Tabii emişli
95-66 Fiat 8045.25K DP diesel 4 104-115 70-2500 -1500 Turboşarjlı
95-66DT Fiat 8045.25K DP diesel 4 104-115 70-2500 -1500 Turboşarjlı
453 UTB/D 115 DP diesel 3 95-110 33.1-2400 144-1400 Tabii emişli
453 Bahçe UTB DP diesel 3 102-110 33.1-2400 144-1400 Tabii emişli
Üniversal

533 UTB/D 115..050 DP diesel 3 102-110 39-2400 167-1400 Tabii emişli

533 Bahçe UTB DP diesel 3 102-110 39-2400 167-1400 Tabii emişli
533 DT UTB/D 115..050 DP diesel 3 102-110 39-2400 167-1400 Tabii emişli
643 UTB/D 121..050 DP diesel 3 102-110 47-2400 213-1400 Tabii emişli
643 DT UTB/D 115..050 DP diesel 4 102-110 47-2400 213-1400 Tabii emişli
74-80 N 4D-36 T(TÜMOSAN) DP diesel 4 100-115 54.5-2550 205-1225 Tabii emişli
60-60 N 3D-29T(TÜMOSA) DP diesel 3 104-115 44-2500 178-1500 Tabii emişli
Tümosan.

82-80 DT 4D-39T(TÜMOSA) DP diesel 4 104-115 60-2500 226.5-1250 Tabii emişli

74-80 DT 4D-36 T(TÜMOSAN) DP diesel 4 100-115 54.5-2550 205-1225 Tabii emişli
55-60 3D-29T(TÜMOSA) DP diesel 3 100-115 40.5-2500 171.5-1500 Tabii emişli
82-80 N 4D-39T(TÜMOSA) DP diesel 4 104-115 60-2500 226.5-1250 Tabii emişli

Çizelgede görüldüğü gibi ülkede üretilen
traktörlerin motor güçleri 33.1 ile 77 kW arasında,
motor anma devirleri 2000 ile 2500 min-1 arasında
değişmektedir. Maks. Motor torku ise 144-432 Nm
arasındadır.
Motorların gücünü artırmak için kullanılan
turbo sistemler, son yıllarda tarım traktörlerine de
ilave edilmeye başlanmıştır. Tabii emişli
motorlarda gerekli hava, pistonun üst ölü noktadan
alt ölü noktaya hareketi sırasında oluşan vakum ile
dış ortamdan silindir içerisine emilir. Turboşarj
sistemler ise, biri egzoz manifoldu diğeri ise emme
manifoldu üzerinde bulunan ve birbirlerine bir mil
ile bağlı olan türbin ve kompresörden
oluşmaktadır. Bu motorlarda egzoz gazı, manifold
çıkışında türbin çarkına çarparak çarkın dönmesini
sağlar ve bu durumda, milin diğer ucunda bağlı
olan kompresör çarkı da döner. Kompresör
çarkının kanat profilleri, havanın filtre üzerinden
silindir içerisine doğru hareketini sağlayacak
şekilde tasarımlanmıştır. Bu sistemde kompresör
devri ve silindir içerisine alınan hava miktarı,
atılan egzoz gazı miktarına bağlı olarak değişim
göstermektedir. Bu ünite sayesinde, yanma odası
içine daha fazla hava, dolayısıyla daha fazla
oksijen alınır ve motor silindir hacminde değişiklik
yapılmaksızın maksimum motor gücünde artış
sağlanabilmektedir.
 Günümüzde, özellikle büyük güçlü sistemlere kıyasla daha iyi bir yanma ve motor
traktörlerde (70 kW ve üzeri) turbo şarj üniteleri ile veriminde artışlar sağlamaktadır.(Anonim, 2003a).
birlikte intercooler ünitesinin de kullanıldığı Son yıllarda “yeşil motor” ya da “çevreci
görülmektedir. Bu sistem turbo şarj ünitesinde motor” gibi, egzoz emisyonları diğer motorlara
emilen ve yanma odasına gönderilen havanın kıyasla daha düşük olan motorların kullanımları
soğutulmasını sağlamaktadır. Bu işlev sayesinde yaygınlaşmıştır. Bu motorlar, Amerikan Çevre
yanma odasına alınan hava miktarı da artırılmış koruma Teşkilatı (EPA) ve Avrupa Birliği Çevre
olur. Ünitenin yapısı radyatöre benzemektedir. Koruma Teşkilatı (EC) gibi dünya genelinde
Türkiye traktör parkında bulunan otorite kurumlar tarafından, bazı standartlar
traktörlerin çok azında turbo sistem mevcuttur. Bu çerçevesinde, hava kirliliğini azaltan ve doğaya
traktörlerden ise sadece MF 3105 traktöründe daha az zarar veren motorlar olarak tanımlanan
intercooler sistem vardır. kategori kapsamındadır. Bu motorlar, traktör
Çizelgelerden görüldüğü gibi kullanılan tüm üreticileri tarafından, bulunduğu kategorinin
motorlar direkt püskürtmelidir (enjeksiyon). Direkt özelliklerini açıklayan, yukarıda da belirtildiği gibi
enjeksiyon, yanma odasının piston üzerinde hava farklı isimlerle pazara sunulmaktadır.
türbülansını ve yanmayı iyileştiren çukur girintiler
üzerinde gerçekleşmesidir. Direkt enjeksiyonlu Aktarma Organlarına Ait Özellikleri
motorlarda silindir kapağı düz yapıdadır ve Üretimi Türkiye’de yapılan traktörlerin
püskürtme işlevi direkt olarak piston üzerindeki aktarma organlarına ait özellikler incelenmiş, ve bu
boşluk üzerinde gerçekleştirilir. Bu sistem, yakıtın özellikler sınıflandırılarak çizelge haline
silindir kapağı içerisine püskürtüldüğü eski getirilmiştir (Çizelge 2).

Çizelge 2. Traktörlerin Aktarma Organlarına Ait Özellikler (Anonim, 1999;Anonim, 2003b, Anonim, 2003c)
Aktarma Maks ve Min Diferansiyel kilidi
Kuyruk Mili 2WD/ 4WD
Organlarının Sürüngen Kavrama Tipi İlerleme Hızları ve son Kuyruk Mili
Hız Kutusu Devri/Motor (Tek Çeker /
Özellikleri Hız Sistemi (km/h) Redüksiyon Tipi
Devri Çift Çeker)
Traktörler Dişli Kutusu Kuyruk Mili 2550d/d
240 S 8 İleri 2 Geri Çift Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
Opsiyonel 34,5-0,67 540/1906 Bağımsız 2WD
Efsane Senkronmejli Tip Tip Yok
8 İleri 2 Geri Çift Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
250 G Opsiyonel 34,7-2,7 540/1789. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Tip Tip Yok
250 G 8 İleri 2 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
Opsiyonel 25,2-2,3 540/1906. Bağımsız 2WD
Mini Senkronmejli Tip Tip Yok
12 İleri 4 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
260 G Opsiyonel 28,4-2,04 540/1685 Bağımsız 2WD
Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon
260 G 12 İleri 4 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
Opsiyonel 26,05-1,87 540/1906. Bağımsız 2WD
Mini Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon
12 İleri 4 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik/
260 G4*4 Yok 30,6-2,2 540/1685. Bağımsız 4WD
Massey Ferguson

Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon

12 İleri 4 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik/
266 G Yok 32,2-2,3 540/1685. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon
12 İleri 4 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
276 G Yok 32,4-2,3 540/1685. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon
12 İleri 4 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
276 G4*4 Yok 31,8-2,3 540/1685. Bağımsız 4WD
Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon
12 İleri 4 Geri Çift Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
286 G Yok 32,9-2,3 540/1685. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon
12 İleri 4 Geri Tek Bal. Kuru Tek Bal. Kuru Mekanik
286 G 4*4 Yok 32,9-2,3 540/1685. Bağımsız 4WD
Senkronmejli Tip Tip Planet pinyon
Mekanik(arka)
12 ileri 4 geri Kuru Hidrolik 540/1893-
3.095 D Yok 33-2,3 hidrolik (ön) Bağımsız 4WD
Senkronmejli serametelik tip kuman. 1000/1900
Planet pinyon
Mekanik(arka)
12 ileri 4 geri Kuru Hidrolik 540/1893-
3.105 D Yok 33-2,3 hidrolik (ön) Bağımsız 4WD
Senkronmejli serametelik tip kuman. 1000/1900
Planet pinyon
Çizelge 2. Traktörlerin Aktarma Organları Özellikleri (Devamı) (Anonim, 1999;Anonim, 2003b, Anonim, 2003c)
Aktarma Max ve Min Diferansiyel
Sürüngen Kuyruk Mili 2WD / 4WD
Organlarının Kavrama Tipi İlerleme kilidi Kuyruk Mili
Hız Kutusu Hız Devri/Motor (Tek Çeker
Özellikleri Hızları ve Son Tipi
Sistemi Devri Çift Çeker)
Traktörler Şanzıman Kuyruk Mili (km/h). Redüksiyon
8 İleri 2 Geri Mekanik
50 C Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 34,7-3,4 540/1970 Bağımsız 2WD
Senkronmejli Pinyon-Cer
8 İleri 2 Geri Mekanik
54 C Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 35,9-3,5 540/1970. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Pinyon-Cer
8 İleri 2 Geri Mekanik
54 C Special Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 30,9-3.5 540/1970. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Pinyon-Cer
8 İleri 2 Geri Mekanik
60 C Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 35,9-3,5 540/1970. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Pinyon-Cer
8 İleri 2 Geri Mekanik
60 C Special Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 30,9-3 540/1970. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Pinyon-Cer
8 İleri 2 Geri Mekanik
55-56 Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 30,9-0,9 540/1970. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Pinyon-Cer
8 İleri 2 Geri 30,5- Mekanik
60-56 Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 540/1970. Bağımsız 2WD
Senkronmejli 0,9 Pinyon-Cer
8 İleri 2 Geri Mekanik
70-56 Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip 30,5-3 540/1970. Bağımsız 2WD
Senkronmejli Pinyon-Cer
12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Mekanik 540/2200
60-66 Opsiyonel Tek Bal. Kuru Tip 28,1-1,7 Bağımsız 2WD
Senkronmejli (Organik Bal.) Pinyon-Cer 540/1715
12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Mekanik 540/2200
60-66 DT Opsiyonel 28,1-1,7 Bağımsız 4WD
Senkronmejli (Cremetallix) Tip(Organik Bal) Pinyon-Cer 540/1715
New Holland

12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip Mekanik 540/2200
70-66 Opsiyonel 27,2-1,7 Bağımsız 2WD
Senkronmejli (Organik) (Organik) Pinyon-Cer 540/1715
12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip Mekanik 540/2200
70-66 DT Opsiyonel 27,2-1,7 Bağımsız 4WD
Senkronmejli (Cremetallix) (Organik) Pinyon-Cer 540/1715
12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip Mekanik 540/2200
80-66 Opsiyonel 28.5-1.8 Bağımsız 2WD
Senkronmejli (Cremetallix) (Organik) Pinyon-Cer 540/1715
12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip Mekanik 540/2200
80-66DT Opsiyonel 28.5-1.8 Bağımsız 4WD
Senkronmejli (Cremetallix) (Organik) Pinyon-Cer 540/1715
12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip Mekanik 540/2200
95-66 Opsiyonel 29.8-1.8 Bağımsız 2WD
Senkronmejli (Cremetallix) (Organik) Pinyon-Cer 540/1715
12 İleri 12 Geri Tek Bal. Kuru Tip Tek Bal. Kuru Tip Mekanik 540/2200
95-66DT Opsiyonel 29.8-1.8 Bağımsız 4WD
Senkronmejli (Cremetallix) (Organik) Pinyon-Cer 540/1715
540/2200
12 İleri 12 Geri Mekanik Bağımsız
65 D Opsiyonel Kuru Disk Kuru Disk 31,1-1,9 540/1715 2WD-4WD
Senkronmejli. Pinyon-Cer tek. Dev. sen
750/2380
540/2200
12 İleri 12 Geri Mekanik Bağımsız
75 D Opsiyonel Kuru Disk Kuru Disk 30,3-1,9 540/1715 2WD-4WD
Senkronmejli. Pinyon-Cer tek. Dev. sen
TD 750/2380
540/2200
12 İleri, 12 Geri Mekanik Bağımsız
85 D Opsiyonel Kuru Disk Kuru Disk 31,1-1,9 540/1715 2WD-4WD
Senkron. Pinyon-Cer tek. Dev. sen.
750/2380
540/2200
12 İleri 12 Geri Mekanik Bağımsız
95 D Opsiyonel Kuru Disk Kuru Disk 30,2-1,8 540/1715 2WD-4WD
Senkronmejli. Pinyon-Cer tek. Dev. sen.
750/2380
8 İleri 2 Geri Mekanik
453 Yok Çift Balatalı Kuru Kuru Disk 24,21-2,36 540-2160 Bağımsız 2WD
Senkronmejli Planet-pinyon
8 İleri 2 Geri Mekanik
453 Bahçe Yok Çift Balatalı Kuru Kuru Disk 23,29-2,27 540-2160 Bağımsız 2WD
Senkronmejli Planet-pinyon
8 İleri 2 Geri Mekanik
533 Yok Çift Balatalı Kuru Kuru Disk 25,41-2,48 540-2160 Bağımsız 2WD
Senkronmejli Planet-pinyon
Unıversal

8 İleri 2 Geri Mekanik

533 Bahçe Yok Çift Balatalı Kuru Kuru Disk 23,29-2,27 540-2160 Bağımsız 2WD
Senkronmejli Planet-pinyon
12 İleri 3 Geri Mekanik
533 DT Yok Çift Balatalı Kuru Kuru Disk 23,14-0,73 540-2160 Bağımsız 4WD
Senkronmejl i Planet-pinyon
12 İleri 3 Geri Mekanik
643 Yok Çift Balatalı Kuru Kuru Disk 27,59-0,86 540-2160 Bağımsız 2WD
Senkronmejlii Planet-pinyon
12 İleri 3 Geri Mekanik
643 DT Yok Çift Balatalı Kuru Kuru Disk 25,13-0,79 540-2160 Bağımsız 4WD
Senkronmejli Planet-pinyon
12 İleri 3 Geri Çift Bal. Kuru Tip Çift Bal. Kuru Mekanik 540/2225
74-80 N Yok 28,2-1,6 Bağımsız 4WD
Senkronmejli (Cremetallix Tip)/ Tip(Organik Bal) Planet-pinyon 540/1600
12 İleri 12 Geri Çift Bal. Kuru Tip Çift Bal. Kuru Mekanik 540/2115
60-60 N Yok 32,6-1,6 Bağımsız 2WD
Senkronmejli (Cremetallix Tip)/ Tip(Organik Bal) Planet-pinyon 540/1450
Mekanik
12 İleri 12 Geri Çift Bal. Kuru Tip Çift Bal. Kuru 540/2225
82-80 DT Yok 29,2-1,7 Planet- Bağımsız 4WD
Senkronmejli (Cremetallix Tip)/ Tip(Organik Bal) 540/1600
pinyon
Tümosan

Mekanik
12 İleri 3 Geri Çift Bal. Kuru Tip Çift Bal. Kuru 540/2225
74-80 DT Yok 28,2-1,6 Planet- Bağımsız 4WD
Senkronmejli (Cremetallix Tip)/ Tip(Organik Bal) 540/1600
pinyon
Mekanik
12 İleri 12 Geri Çift Bal. Kuru Tip Çift Bal. Kuru
55-60 N Yok 31-1,6 Planet- 540/2115 Bağımsız 2WD
Senkronmejli (Cremetallix Tip)/ Tip(Organik Bal)
pinyon
Mekanik
12 İleri 12 Geri Çift Bal. Kuru Tip Çift Bal. Kuru 540/2225
82-80 N Yok 29,2-1,7 Planet- Bağımsız 2WD
Senkronmej (Cremetallix Tip)/ Tip(Organik Bal) 540/1600
pinyon

Çizelge 2’de görüldüğü gibi, ülkede 12 ileri-12 geri, 16 ileri-8 geri gibi farklı
üretimi yapılan tüm traktörlerin hız kutuları özelliklerdedir. Üretimi yapılan traktörlerin
mekanik kontrollü ve hız kademeleri, farklı tümünün hız kutuları senkromejlidir, fakat bir
kullanım amaçlarına yönelik olarak 4 ileri-1 geri, çoğunda tüm vites kademeleri arasında senkromej
yoktur. Genellikle 1. ve 2. viteslerden sonraki vites
kademeleri arasında senkromej bulunmaktadır.
Senkronmej, hız kutusu içindeki hareket halindeki
dişlilerin hız değişimi sırasında, devir sayılarını
birbirine yakın hale getirerek araç kullanıcısının
mekanik olarak hız değişimine yardım eden ve
değişimin dişli sistemine zarar verilmeden
yapılabilmesini sağlayan sistemlerdir. Bu sistem,
otomobillerde kullanılan ve özellikle son yıllarda
traktörlerde kullanımı yaygınlaşan bir sistemdir.
Son yıllarda önem kazanan ergonomik
yaklaşımlar, hız kutusunun kontrol elemanları ile
ilgili bazı değişikliklere neden olmuştur. Örneğin,
bir çok traktörde vites kolları orta konumdan
sürücünün daha kolay ulaşabileceği yan tarafa
alınmıştır. Ayrıca, bir çok traktörde geri vites
kontrolü ana vitesten ayrılmıştır ve ayrı bir kontrol
elemanı ile herhangi bir vites kademesinde ileri ya
da geri ilerleme hareketi sağlanabilmektedir. Bu
durum özellikle tarla başı dönüşlerde zamandan
önemli tasarruflar sağlamaktadır.
Yakın zamana kadar kullanıcılar tarafından
bilinmeyen ve günümüzde bazı tarımsal işlemlerde
önemli yararlar sağlayan sürüngen hız sistemleri,
isteğe bağlı olarak (opsiyonel) bazı alt modellerde
hız kutusuna ilave edilmektedir. Hendek açıcılar,
meyve hasat makinesi, kar kazıyıcılar gibi
makineler için esas olan düşük hızları sağlayan bu
sistem, dişli kutusu tasarımına bağlı olarak hız
kutusunun girişinde yada çıkışında
bulunabilmektedir. Dişli kutusu girişinde
bulunanlar, tavşan-kaplumbağa dişlilerine benzer
şekilde iki dişli çiftinden oluşmaktadır. Dişli
kutusu çıkışında bulunanlarda ise takviye
sisteminde kullanılan planet-pinyon dişli sistemi
kullanılmaktadır. Sürüngen dişli sistemleri ile, tüm
vites kademelerinde (düşük, orta ve geri) ilerleme
hızı, altı farklı kademede azaltılabilmektedir.
Azaltılan hız kademesi sayısı, traktörlere göre
değişim göstermektedir. (Anonim, 1999). Bu
sistem üretimi Türkiye’de yapılan traktörlerde,
farklı marka ve modellere bağlı olarak ilerleme
hızını 0.4 km/h değerine kadar azaltabilmektedir.
Traktörlerde çeki verimi, büyük oranda
tekerlek döndürme kuvveti (tekerlek torku) ile
yakından ilgilidir. Bu nedenle traktörlerde son hız
azaltma ünitesi olarak bilinen sistemler
kullanılmaktadır. Bu sistem motor ve tekerlekler
arasındaki güç iletim zincirinin son elemanıdır.
Görevi hızı bir kademe daha azaltıp torku
yükseltmektir. Türkiye’de üretilen traktörler
incelendiğinde, son hız azaltma işlevi, pinyon-cer
ve planet-pinyon dişli sistemleri ile yerine
getirilmektedir. Minimum traktör ilerleme hızları
1.6 ile 3.5 km/h arasında değişmektedir. Sürüngen
hız sistemi ile minimum ilerleme hızı, 0.6 km/h
gibi çok küçük değerlere düşürülebilmektedir. En
yüksek ilerleme hızı ise 25-36 km/h arasında
değişmekte ve bazı modellerde kullanıcının
isteğine bağlı olarak hız kutuları 40 km/h ilerleme
hızını sağlayabilecek şekilde düzenlenmektedir.
Hız kutusu ve kuyruk mili kavramaları ile
ilgili özellikler incelendiğinde, her ünitede de
sadece kuru tip kavramaların kullanıldığı, balata
sayısının tek-çift olarak değiştiği ve insan sağlığına
zararlı olan asbest balataların yerini organik ve
cremetallix yapıdaki balataların almaya başladığı
görülmektedir.
Pinyon-cer dişli sistemi diferansiyel
sistemi içine yerleştirilmiş olanlar ile tekerleğe aks
sonuna yerleştirilenler olmak üzere iki gruba
ayrılabilir. Bunlardan birinci tipte dişliler,
diferansiyel kutusu içindedir ve hız azalımı
diferansiyel ile birlikte yapılır. Bu nedenle, aks
üzerinde bulunan sisteme göre daha kompakt bir
yapıdadır. Çizelge 2’de görülen pinyon-cer dişli
sistemleri, aks üzerinde yerleştirilmiş şekildedir.
Bu yerleşim, traktörün karın altı yüksekliğini
artırma gibi bir avantaj sağlamaktadır.
Planet-pinyon (gezegen dişli) sistemi,
pinyon-cer dişli sistemine kıyasla daha küçük
yapıdadır. Aynı ağır yükler altında daha dayanıklı
ve tork artışı için daha başarılıdır (Sabancı,1997).
Traktör ve ağır iş makinaları gibi araçlarda
çalıştıkları ağır ortam koşullarından dolayı, binek
araçlarında kullanılan diferansiyeller
kullanılmamaktadır. Bu araçlarda kullanılan
diferansiyeller, sürekli maruz kalınabilecek ani
yükler ve yüksek tork nedeniyle daha dayanıklı
olarak tasarımlanmıştır. Ayrıca otomobillerde
kullanılan diferansiyellerden farklı olarak, çeki
yeteneğinin her koşulda yüksek olması
istendiğinden diferansiyel kilitleri kullanılmaktadır
(Georing, 1989; Anonim, 1999). Bu kilit sistemi,
traktör çalışma verimini olumsuz yönde
etkileyecek zemin koşullarında, her iki kuvvet
tekerleğinin aynı hızda dönmesini sağlamaktadır
ve genellikle, bir el ya da ayak pedalı ile devreye
sokularak pedal basılı tutulduğu sürece aktif
olmaktadır. Büyük güçlü yeni model traktörlerin
bazılarında pedala bir defa basıldığında aktif hale
gelen, tekrar basılması durumunda ise pasif olan
kilit sistemleri de kullanılmaktadır. Çift çeker
(4WD) traktörlerin bazılarında diferansiyel kilidi
ön tekerleklerde otomatik olarak çalışmaktadır.
Traktör kuyruk millinin hareketi, motor
volanında oluşan dairesel hareketin farklı
yöntemlerle kuyruk miline iletimi ile
sağlanmaktadır. Volandaki hareketin kuyruk
miline iletim yöntemine göre kuyruk milleri canlı,
bağımsız ve tekerlek hareketine senkronize gibi
farklı tiplerde olabilmektedir. Canlı kuyruk miline
hareket, motor kavrama ünitesi üzerindeki ikinci
bir balata ile aktarılmaktadır. Bu sistemde kavrama
pedalının ilk yarı hareketinde hız kutusu, ikinci
yarı hareketinde ise kuyruk mili hareketi
kesilmektedir. Bağımsız kuyruk miline hareket, hız
kutusu sonrasında bulunan bir hidrolik kavrama
paketi ile iletilmektedir. Arka kuvvet tekerleklerine
senkronize olarak tasarımlanan kuyruk millerinde
ise devir, tekerlek devrine bağlı olarak değişim
göstermektedir. Bu çalışma sistemi, genellikle
canlı kuyruk mili bulunan traktörlerde görülmekle
beraber, kuyruk mili bağımsız olan traktörlerde de
kullanılmaktadır.
Traktörlerde standart kuyruk mili devri,
540 min-1’dir. Kuyruk milinin standart devrinin
sağlandığı motor volanındaki devir sayısı, traktör
modeli ve özellikle markasına bağlı olarak değişim
göstermektedir. Bu değişim büyük ölçüde, farklı
ar-ge çalışmaları ve traktörün kullanım amacı ile
ilişkilidir. Çizelge 3 incelendiğinde, bu devrin
1450-2225 arasında olduğu görülmektedir. Yüksek
motor devirlerinde standart kuyruk mili devri ile,
küçük devirlere kıyasla daha yüksek tork değerleri
sağlanabilmekte ve hareketini kuyruk milinden
alan tork ihtiyacı yüksek makinalar etkin bir
şekilde çalıştırılabilmektedir. Standart devirde tork
ihtiyacı çok düşük olan makinaların aynı motor
devrine bağlı olarak çalıştırılması, gereksiz enerji
ve dolayısıyla yakıt tüketimine neden olmaktadır.
Bu olumsuzluk düşünülerek, traktör üreticileri
tarafından 540E (ekonomik) kuyruk mili standart
devri olarak da tanımlanan daha düşük motor
devirlerinde 540 min-1 standart kuyruk mili
devrinin sağlandığı hareket iletim ünitesi sisteme
ilave edilmektedir. Bu traktörlerde standart devir,
yüksek ve düşük tork sağlayan iki farklı şekilde
kullanılabilmektedir. Büyük güçlü traktörlerde
yüksek devirler gerektiren tarım makinaları için
ikinci bir standart kuyruk mili devri (1000 min-1)
de bulunmaktadır. İlgili standartlara göre bu devrin
tarım makinasına aktarımının, belirli ölçülerde 21
frezeli bir mil ile yapılması gerekmektedir fakat,
bu uygulama traktör üreticileri ve kullanıcıları
tarafından kabul görmemektedir. Türkiye’de
üretilen 1000 min-1 standart kuyruk mili devrini
sağlayan traktörlerde, bu devir için 540 min-1
standart devrin iletildiği 6 frezeli mil
kullanılmaktadır. Son yılarda traktörlerde 1000
min-1 kuyruk mili devri yerine 750 min-1 kuyruk
mili devrinin kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır.
1000 min-1 kuyruk mili devrinin sıklıkla
kullanılmaması ve 750 min-1 kuyruk mili devrinin
benzer işleri daha yüksek tork ile yerine
getirebilme özelliği, bu durumun temel nedenidir.
Çift çeker traktörlerin ülkemizde kullanımı
son yıllarda yaygınlaşmıştır. Kullanıcı, bu özelliğin
sağladığı yakıt ekonomisi, zeminde daha etkin
tutunma, düşük patinaj ve lastik aşınmalarında
azalma, ve frenleme yeteneği gibi avantajları
öğrenmeye başlamıştır. Bu bilinçlenmede önemli
rolü, üretici firmalara bağlı pazarlama
departmanları üstlenmiş durumdadır.
Traktörlerde çift çeker olarak adlandırılan,
motorda geliştirilen torkun ön aksa da iletildiği
traktörlerde bazı tasarım farklılıkları vardır.
Örneğin ön aks üzerinde arka aks için kullanılan
diferansiyel ünitesi ve kilit sistemi bulunan
traktörler 4 çeker olarak bilinmektedir. Bu
traktörlerde 4 tekerlek, isteğe bağlı olarak aynı
anda eşit tork değerinde çalıştırılabilmektedir. Ön
aks üzerinde autolock olarak da adlandırılan farklı
bir diferansiyel ve kilit sistemi bulunan traktörler
ise kullanıcılar tarafından 3 çeker olarak
tanımlanmaktadır. Bu tanımlamanın nedeni,
sistemin çalışma prensibi gereği, sürekli kilitli
durumda bulunan ön tekerleklerden birisinin kötü
yüzey koşullarından dolayı çekişini kısa süreli
olarak kaybetmesi durumunda, diğer tekerlek
normal çekişini devam ettirir. Diğer bir ifade ile bu
sistemde, arka diferansiyellerde olduğu gibi, bir
tekerlekte kaybolan hareket diğer tekerleğe
iletilmemektedir. Bu iki sistemin bulunduğu
traktörler, genel olarak çift çeker (4WD) traktörler
olarak bilinmektedir.
Hidrolik Sistem Özellikleri
Üretimi Türkiye’de yapılan traktörlerin
hidrolik sistem özellikleri incelenmiş, ve bu
özellikler sınıflandırılarak çizelge 3’de verilmiştir.
Çizelge 3. İncelenen Traktörlerin Hidrolik Sistem Özellikleri (Anonim, 1999;Anonim, 2003b, Anonim, 2003c)
Hidrolik Sistem Özellikleri Sistemin Maks. Alt Çeki Kollarındaki
Maks. Pompa
Çalışma Basıncı Maks. Kaldırma Fonksiyonlar
Traktörler Debisi (l/min)
(Bar) Kapasitesi (Kg)
240 S Esane 16,3 190 1415 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
250 G 16,3 220 2227 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
250 G Mini 16,3 190 1415 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
260 G 16,3 190 1415 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol,
260 G Mini 16,3 190 1415 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
260 G4*4 16,3 190 1415 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
Massey
266 G 16,3 190 1415 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
Ferguson
276 G 16,3 220 2227 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
276 G4*4 16,3 220 2227 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
286 G 16,3 220 2227 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
286 G4*4 16,3 220 2227 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
3.095 D 27.6 207 3500 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, intermix, Autolift
3.105 D 27.6 207 3500 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, intermix, Autolift
50 C 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
54 C 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
54 C Special 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
60 C 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
60 C Special 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
55-56 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
60-56 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
70-56 34,5 190 2250 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
60-66 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
New 60-66 DT 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
Holland 70-66 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
70-66 DT 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
80-66 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
80-66 DT 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
95-66S 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
95-66 DT 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
65 D 34,5 190 3000 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
75 D 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
TD
85 D 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
95 D 34,5 190 3565 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, karma kontrol, lift-o-matik
453 16,5 cm3/dev 210 1200 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, Karma kontrol
453 Bahçe 16,5 cm3/dev 210 1200 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, Karma kontrol
533 16,5 cm3/dev 210 1200 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, Karma kontrol
Unıversal 533 Bahçe 16,5 cm3/dev 210 1200 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, Karma kontrol
533 DT 16,5 cm3/dev 210 1200 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, Karma kontrol
643 16,5 cm3/dev 210 1200 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, Karma kontrol
643 DT 16,5 cm3/dev 210 1200 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, Karma kontrol
74-80 N 30,9 190 3480 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
60-60 N 29,5 190 2051 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
82-80 DT 32,3 190 3480 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol, miks kontrol
Tümosan
74-80 DT 30,9 190 3480 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
55-60 N 29,5 190 959 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol
82-80 N 32,3 190 3480 Derinlik, pozisyon, hassasiyet kontrol

Traktörlerde hidrolik güç; yönlendirme ağırlığına bağlı olarak değişim göstermektedir.

sisteminde, bağımsız kuyruk mili kavramalarında,
çift çeker koşulunun sağlandığı kavramalarda,
diferansiyel kilitlerinde ve tarım makinalarının
kontrol edilmesi (kaldırma, döndürme, indirme
vb.) gibi işlevlerin yerine getirilmesinde kullanılan
vazgeçilemez bir enerji şeklidir. Sayılan ünitelerde
bu enerjinin bir arada kullanımı, Türkiye’de
üretimi yapılan traktörlerin çok azında
görülmektedir. Tarım makinalarının kontrolü ve
yönlendirme sistemleri dışındaki hidrolik
uygulamalar, genellikle büyük güçlü ve üretimi
son yıllarda başlayan traktörlerde mevcuttur.
Traktörlerde hidrolik sistemin en önemli
elemanı pompadır. Çizelge 3’de görüldüğü gibi
traktörlerin hidrolik pompa kapasiteleri 12-34.5
l/min ak arasında değişmektedir. Üç nokta bağlantı
düzeni alt kollarına ait maksimum kaldırma
kapasitesi ise 124-3565 kg arasında değişmektedir.
Kaldırma kapasitesi hidrolik sistem ve traktör
Çizelgede hidrolik sistemle ilgili fonksiyonlar
verilmiştir. Bu fonksiyonlardan “derinlik, pozisyon
ve hassasiyet kontrolleri” özelikle tarla ve bahçe
tarımında çalışmaların doğru olarak yürütülmesi
için traktörlerde asgari bulunması gereken
fonksiyonlardır ve görüldüğü gibi tüm traktörlerde
mevcuttur.
Derinlik kontrolü, toprak altı ekipmanların
(pulluk, çizel vb.) istenilen sabit derinliklerde
çalıştırılmasını sağlamaktadır. Pozisyon kontrolü,
toprak üstü ekipmanların (Pülverizatör, santrifüj
gübre dağıtma makinası vb.) istenilen sabit
yükseklikte tutulmasını sağlamaktadır.
Intermix, miks yada karma kontrol olarak
adlandırılan kontrol sistemlerinde, derinlik ve
pozisyon kontrol sistemlerinin birlikte çalışması ile
toprak yapısındaki değişimlere karşı hassasiyet
azaltılarak, diğer bir ifadeyle, karşılaşılan sert bir
toprak profilinde derinlik kontrol sisteminin
özelliği olan üç nokta bağlantı düzeninin orta kola
uygulanan itme miktarı kadar yukarıya doğru
kaldırılma eğilimi, pozisyon kontrol sistemi
sayesinde azaltılarak, sabit derinlikte çalışılabilme
olanağı artırılmıştır. Sistem, ekipmanın taş vb. çok
sert materyaller ile karşılaşması gibi ekstrem
durumlarda ise, üç nokta bağlantı düzeninin
yukarıya doğru kaldırılmasına olanak sağlayan
esnekliğe de sahiptir. Bu gibi durumlarda, yukarıya
doğru hareket eden ekipman, engelin aşılması
sonrasında hızlı bir şekilde önceden belirlenmiş
çalışma derinliğine döner.
Bu sistemin bulunduğu traktörlerde toprak
üstü ekipmanlar ile çalışılırken, pozisyon kontrol
sistemi bağımsız olarak işlevini yerine
getirmektedir.
Hassasiyet kontrolü, ekipmanın düşüş
hızının artırılması ya da azaltılmasında
kullanılmaktadır. hassasiyet kontrolü levyesinin iki
yönlü hareketi ile düşme hızı iki kademeli olarak
(hızlı-yavaş) kontrol edilebilmektedir. Bazı traktör
modellerinde hassasiyet 4 kademedir. Toprak altı
ekipmanlar ile çalışılırken derinlik kontrolünün ve
karma kontrol (intermix) sisteminin işlevlerini tam
olarak yerine getirebilmeleri için, hassasiyet
kontrol levyesi hızlı konumda tutulmalıdır. Toprak
üstü ekipmanlarda ise konum, kullanıcı ve makine
isteklerine bağlı olarak değiştirilebilmektedir.
Autolift yada lift-o-matik olarak
adlandırılan fonksiyon, önceden ayarlanmış toprak
altı çalışma derinliği yada toprak üstü çalışma
yüksekliğinin, tarla başı dönüşleri vb. durumlarda
bozulması sonrasında eski konumuna otomatik
olarak dönüşünü sağlamaktadır. Bu özellik,
tarımsal işlemlerde tekdüzelik sağlamakta ve kayıp
zamanı azaltmaktadır (Srivastava ve ark., 1993).
Karma kontrol ve otomatik kaldırma-
indirme fonksiyonları, son yıllarda yaygınlaşmıştır
ve ülkede üretimi yapılan traktörlerin yaklaşık
yarısında bulunmaktadır.
Yürüme-Yönlendirme Özellikleri ve
Genel Boyutlar
Üretimi Türkiye’de yapılan traktörlerin
yönlendirme ve bazı boyut özellikleri incelenmiş,
ve bu özellikler sınıflandırılarak çizelge 4’de
verilmiştir.

Çizelge : 3. Yönlendirme Özellikleri ve Genel Ölçüleri (Anonim, 1999;Anonim, 2003b, Anonim, 2003c)

Toplam Traktör Kütlesi Lastik Ölçüleri Traktör Ölçüleri (mm)

Özellikler Dümenleme
(Kg)
Traktörler Ön Arka A B C D E
240 S Efsane Hidrostatik 2206 6,00-16 13,6/12-28 2040 3525 330 2345
250 G Hidrostatik 2206 6,00-16 13,6/12-28 1890 3150 1220-1930 415 2367
Massey Ferguson

250 G Mini Hidrostatik 2312 5,00-16 13,6/12-28 1890 3166 1088-1579 295 2120
260 G Hidrostatik 2511 7,50-16 14.9/13-28 1930 3380 1282-2084 415 2432
260 G Mini Hidrostatik 2511 6,00-16 13,6/12-28 1930 3396 1282-2084 295 2070
260 G4*4 Hidrostatik 2875 5,00-16 12,4/11-24 1930 3396 1282-2084 295 2070
266 G Hidrostatik 2975 7,50-16 16,9/13- 30 2100 3655 1422-2134 450 2430
276 G Hidrostatik 3456 7,50-16 16,9/14-30 2140 3685 1422-2134 450 2430
276 G4*4 Hidrostatik 3298 11,2-10-24 16,9/14-30 2300 3855 1422-2134 450 2445
286 G Hidrostatik 3002 7,50-16 18,4/15-30 2290 3835 1422-2134 470 2465
286 G4*4 Hidrostatik 3656 12,4/11-24 18,4/15-30 2300 3855 1422-2134 470 2440
3.095 D Hidrostatik 3366 13,6/12-28 16,9/14-38 2360 3885 1422-2134 540 2590
3.105 D Hidrostatik 3500 13,6/12-28 16,9/14-38 2360 3885 1422-2134 540 2650
50 C special Hidrostatik 2180 6,00-16 13,6/12-28 1864 3118 1314-1914 335 2250
54 C Junior Hidrostatik 2180 5,50-16 12,4/11-28 1864 3118 1214-1814 335 1840
54 C special Hidrostatik 2180 6,50-16 14,9/13-28 1864 3118 1414-1014 335 2250
60 C Junior Hidrostatik 2230 6,00-16 13,6/-12-28 1864 3118 1314-1914 335 1340
60 C special Hidrostatik 2230 6,50-16 14,9/13-28 1932 3155 1314-1914 431 2284
55-56 Hidrostatik 2490 6,50-16 14,9/13-28 2052 3200 1435-1935 465 2290
60-56 Hidrostatik 2490 7,50-16 14,9/13-30 2052 3200 1435-1935 512 2320
70-56 Hidrostatik 2880 7,50-16 16,9/14-30 2203 3470 1414-2014 535 2350
New Holland

60-66 Hidrostatik 2355 7,50-16 14,9/13-30 2175 3584 1400-2000 380 2396
60-66 DT Hidrostatik 2490 9,5/-10-24 14,9/13-30 2119 3288 1325-1925 372 2420
70-66 Hidrostatik 2670 7,50-16 16,9/14-30 2305 3470 1410-1910 525 2524
70-66 DT Hidrostatik 3090 11,2/10-24 16,9/14-30 2249 3580 1530-1960 405 2530
80-66 Hidrostatik 3360 7,5-18 18,4/15-30 2305 3735 1500-2000 525 2536
80-66 DT Hidrostatik 3690 12,4/11-24 18,4/15-30 2249 3580 1530-1960 405 2530
95-66 Hidrostatik 3750 7,50-20 18,4/15-34 2312 3877 1421-2023 475 2574
95-66 DT Hidrostatik 3750 7,50-20 18,4/15-34 2312 3877 1421-2023 475 2574
TD 65 D Hidrostatik 2960 7,50-16 13,6/12-28 2119 3983 1425-1925 265 2543
TD 75 D Hidrostatik 3220 7,50-16 16,9-30 2249 4044 1420-2025 292 2573
TD 85 D Hidrostatik 3340 11.00-16 14,9-30 2249 4044 1420-2025 333 2594
TD 95 D Hidrostatik 3600 13.6R24 18,4R34 2332 4107 1420-2025 375 2648
Çizelge : 3. İncelenen Traktörlerin Yönlendirme Özellikleri ve Ölçüleri (Devamı)

Toplam Traktör Kütlesi Lastik Ölçüleri Traktör Ölçüleri (mm)

Özellikler Dümenleme
(Kg)
Traktörler Ön Arka A B C D E
453 Hidrostatik 2280 6,00-16 13,6/12-28 2125 3399 1400-1900 335 2540
453 Bahçe Hidrostatik 1900 5,50-16 12,4R28 1960 3090 1400-1900 260 2370
533 Hidrostatik 2280 6,50-16 14,9/13-28 2125 3449 1400-1900 335 2520
Unıversal 533 Bahçe Hidrostatik 1900 5,50-16 12,4R28 1960 3090 1400-1900 260 2370
533 DT Hidrostatik 2670 7,50-20 14,9/13-28 2130 3569 1400-1900 243 2560
643 Hidrostatik 2460 7,50-16 16,9/14-30 2265 3619 1400-1900 335 2670
643 DT Hidrostatik 2795 11,2/10-24 16,9/14-30 2270 3709 1400-1900 256 2695
74-80 N Hidrostatik 3226 11,2-24 16,9-30 2295 3405 1500-2100 460 2620
60-60 N Hidrostatik 2480 6,50-16 14,9-28 2120 3317 1400-1600 450 2620
82-80 DT Hidrostatik 3745 12,4-24 18,4-30 3220 4150 1400-2100 420 2700
Tümosan
74-80 DT Hidrostatik 3470 7.50-16 16,9-30 2295 3405 1400-2100 460 2550
55-60 N Hidrostatik 2360 6,50-16 14,9-28 2120 3317 1400-2100 460 2620
82-80 N Hidrostatik 3400 7.50-16 18,4-30 3220 3495 1400-2100 460 2620

Çizelgede traktörler ile ilgili verilen bazı tekerlekler kullanılmaktadır. Bu boyutların

ölçüler, Şekil 1’deki traktör çizimleri üzerinde
gösterilmiştir.
Şekil.1. Traktöre ait bazı ölçüler, A: İki aks arasındaki
mesafe, B: Traktör uzunluğu, C: arka iz genişliği, D:
Traktör yüksekliği, E: karın altı yüksekliği.
Çizelgede görüldüğü gibi, traktörlerin
toplam kütlesi 826-3750 kg arasında değişmekte ve
teknik ölçüler ile doğru orantılı bir ilişki içindedir.
Çizelgelerde adı geçen traktörlerin
tamamında hidrolik dümenleme sistemleri
kullanılmaktadır. Hidrolik enerji, dümenleme
sisteminde, özellikle büyük traktörlerde ve
olumsuz engebeli çalışma koşulları için gereklidir.
Bu koşullarda tekerleklerin döndürülmesi için
gerekli kuvvet hidrolik sıvının akış enerjisinden
yararlanılarak sağlanır. (Sabancı,1997). Bu sistem,
bazı küçük güçlü modellerde, yarı hidroliktir. Yarı
hidrolik yönlendirme sisteminde, tam hidrolik
sistemden farklı olarak mekanik sistemlerde
olduğu gibi rot kolları mevcuttur. Bu tip
dümenlemede hidrolik güç, sadece daha rahat bir
kullanım sağlamaktadır. Ayrıca tam hidrolik
sistemden farklı olarak bu sistemlerde, motorun
çalışmadığı durumlarda, direksiyon zor da olsa
döndürülebilmektedir.
Çizelgede görüldüğü gibi, traktör
büyüklüğüne bağlı olarak çeşitli boyutlarda lastik
ölçülendirilmesinde lastik tekerleğe ait kesit
genişliği (iki yanak arası mesafe, taban) ve lastiğin
takılabileceği jant çapı verilmekte ve bazı lastik
tekerlek ölçülendirmelerinde buna ek olarak, lastik
kesit oranı da verilmektedir. Örneğin, 18.4-15/30
lastik ölçüsü dikkate alındığında; ilk rakam (18.4)
inç olarak lastik kesit genişliğidir. İkinci rakam
(15) lastik kesit oranıdır (lastik kesit yüksekliğinin
lastik kesit genişliğine oranı, %), üçüncü rakam
(30), inç olarak jant çapıdır. İlk ve ikinci numara
arasında kısa çizgi olması, bu ölçülerin çapraz katlı
bir lastiğe ait olduğunu belirtmektedir. Aynı
ölçülere sahip bir radyal lastik tekerleğine ait
gösterimde kısa çizgi yerine (R) harfi
kullanılmaktadır. (Srivastava ve ark., 1993).
Tarla çalışma koşulları için daha uygun
olan ve gelişmiş ülkelerde tüm traktör ve diğer
tarım araçlarında kullanılan radyal lastiklerin
ülkemizde üretilen traktörlerde kullanımı 3 model
ile sınırlı kalmaktadır. Diğer modellerde çeşitli
boyutlarda diagonal lastikler kullanılmıştır. Bazı
büyük güçlü traktörlerde ise, radyal lastik
opsiyonel olarak kullanıcıya sunulmaktadır.
Radyal (eksenel katlı) lastiklerin yapısı,
diagonal (çapraz katlı) lastiklerden farklı olarak,
lastik dayanım katları lastik topuklarına dik olarak
düzenlenmiştir (Goering, 1989). İlk lastiklerin
tümünde çapraz kat kullanılmasına karşın,
günümüzde gelişmiş ülkelerde radyal katlı
lastiklerin traktörler ve diğer tarım araçları
üzerindeki kullanımı daha yaygındır (Deere &
Company, 1994). Radyal ve diagonal lastikler
arasındaki farkları inceleyen araştırıcılara göre,
tarım traktörlerinde radyal lastik tekerlek
kullanımı, diagonal lastik tekerlek kullanımına
kıyasla, traktör çeki verimi üzerinde daha olumlu
etkilere sahiptir.
 Ayrıca, çalışma sırasında zeminden
kaynaklanan titreşimler, yapısı gereği radyal
lastikler tarafından, diagonal lastiklere kıyasla daha
iyi sönümlenebilmektedir. Radyal lastiklerin, aynı
koşullarda kullanılan diagonal lastiklere kıyasla
çalışma ömürlerinin %30 daha uzun olması da,
diğer önemli bir avantajdır. Radyal lastiklerin satın
alma bedelleri, gelişmiş ülkelerde diagonal
lastiklere kıyasla %10-25 arasındaki oranlarda
daha yüksektir (Mowits ve Finck, 1987).
Ülkemizde ise bu oran %70-100 arasında
değişmektedir. Ülkemizde sadece diagonal traktör
lastiği üretiminin olması ve radyal lastiklerin ancak
ithal edilerek kullanılabilmesi, aradaki fiyat farkını
artıran önemli bir olumsuzluktur.
Sonuçlar
Türkiye’de traktör üretimi yapan
kuruluşlar, özellikle 2000 yılından sonra dünyadaki
teknolojik gelişimleri daha yakından izlemeye ve
kullanıcıların isteklerini de dikkate alarak, bu
gelişimleri üretimlerine yansıtmaya başlamışlardır.
Gerek dış pazarlara yayılma gerekse iç pazardaki
rekabet, üreticilerin gelişmiş ülkelerde uygulanan
yeniliklere karşı eğilimlerini artırmış ve
hızlandırmıştır. Bu nedenle son 3 yıl içerisinde,
bazı değişimlerin uygulanması amacıyla bir çok
modelin üretimi bitirilmiştir ve çok sayıda yeni
model traktör, çiftçiye sunulmaktadır.
Hız kutusunda senkromej kullanımı ve
sürüngen hız sisteminin ilavesi, egzoz emisyonları
düşük motorlara geçiş, bağımsız kuyruk mili,
intermix, autolift, turboşarj ve intercooler sistemli
motorlar, radyal lastik tekerlek kullanımı,
Türkiye’de üretilen traktörlerde görülen, traktör
teknolojisi ile ilgili önemli değişimlerdendir.
Bu değişimlerin bazıları, çizelgelerden de
görüldüğü gibi, traktörlerin çoğunluğunda
mevcuttur. Turboşarj, intercooler, sürüngen hız
sistemi, intermix, autolift uygulamaları ve radyal
lastik kullanımı, diğer yeniliklere kıyasla daha az
sayıdaki traktörlerde mevcuttur. Örneğin
intercooler ünitesi sadece bir traktörde mevcuttur
ve radyal lastik ise üç farklı model traktörde
standarttır. Daha önce de belirtildiği gibi, gelişmiş
ülkelerde traktörler ve diğer tarım araçları üzerinde
radyal katlı lastikler yaygın olarak
kullanılmaktadır. Traktör satın alma bedeline
doğrudan yansıyan ve üreticiler arasındaki rekabeti
olumsuz yönde etkileyen, radyal ve diagonal lastik
satın alma bedellerindeki farklılık ve traktör
kullanıcılarının yetersiz teknik bilgiye sahip
olması, ülkemiz tarımında halen diagonal lastik
kullanımının sürdürülmesinin en önemli
nedenlerindendir. Son 20 yılda ithal edilmiş
traktörlerin hemen hepsinde radyal lastiklerin
bulunması, bu konuda ne kadar geç kalındığının bir
göstergesidir. Ülkemizde üretilen traktörlerde de
radyal lastik kullanımının yaygınlaşması, öncelikle
traktör kullanıcılarının bilgilendirilmesi ve lastik
üreticilerinin bu konuda yönlendirilmesi ile
sağlanabilir.
Kaynaklar
Anonim, 1999. Trakmak Teknik Kitabı.
Anonim, 2003a. otolist.com
Anonim, 2003b. trakmak.com.tr
Anonim, 2003c. uzel.com.tr
Anonim, 1998. Pirelli. Traktör Sürücüsü Lastik
Tekerlek El Kitabı
Anonim, 2002.OSD, Türk Otomotiv Sanayii genel
ve İstatistik Bilgiler Bülteni, Otomotiv
Sanayii Derneği Yayınları, No:28, İstanbul.
Carroll, C.E., 1989. Engine And Tractor Power.
The American Society of Agricultural
Engineers Textbook.
Deere & Company, 1994. John Deere Tractors,
Michigan, 4985-9659
Goering, C.E., 1989. Engine And Tractor Power.
The American Society Of Agricultural
Engineers, Usa. Chapter 16, S(366-391).
Mowitz, D., Fınck, C., 1987. Performance,
Successful Farming, Machinery
Management, February. S:10
Sabancı, A. 1997. Tarım Traktörleri. Ç.Ü Ziraat
Fak. Ders Kitapları Yayın No: 46. Adana.
Sabancı, A., Akıncı, İ., Işık, A., 1989. Türkiye'de
Yaygın Kullanılan Traktörler ve Teknik
Özellikleri. Tarımsal Mek. 12. Ulusal
Kongresi, Bidiri Kitabı. T.Ü. Tekirdağ.
Srıvastava, A.K., Georing, C.E., Rohrbach, R.P.,
1993. Engineering Principles Of Agricultural
Machines. The American Society Of Agr.
Engineers, Usa. Chapter 4, S(117-145).
Staudt, W., 1995. Motorlu Taşıtlar Tekniği. Meb.
Yayınları. Ankara.
Taşbaş, H., Aygül, A., Devecioğlu, Ö.,
Doğangüzel, D., 1999. Müdürlüğümüzce
Testi Yapılan Yerli ve İthal Tarım
Traktörlerinin OECD Test Koduna Göre
Belirli Özellikleri. Tarım Alet ve Makinaları
Test Merkezi Müdürlüğü. Ankara.
View publication stats