Professional Documents
Culture Documents
S ù ph¸t triÓn ng«n ng÷ liªn quan chÆt chÏ ®Õn sù ph¸t triÓn cña x· héi.
ChÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë níc Nga h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ tan r·
trong ph¹m vi thÕ kû XX. TiÕng Nga v¨n häc hiÖn ®¹i biÕn ®æi theo
dßng lÞch sö nh vËy - cã nh÷ng biÕn ®æi tù nhiªn, cã nh÷ng c¶i c¸ch trong ng«n
ng÷ ®Ó ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu giao tiÕp trong x· héi. Tõ vùng chÞu sù thay
®æi nhiÒu h¬n c¶ v× nã rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®æi trong x· héi. Nh÷ng
biÕn ®æi trong ng«n ng÷ lµ lÏ tù nhiªn; cã nh÷ng biÕn ®æi trong ng«n ng÷ ®îc
x· héi c«ng nhËn; kh«ng Ýt nh÷ng thay ®æi xuÊt hiÖn råi mÊt ®i theo thêi gian.
NhiÖm vô cña c¸c nhµ ng«n ng÷ häc lµ ghi nhËn, ph©n lo¹i, theo dâi vµ phæ
biÕn cho x· héi theo nh÷ng qui t¾c chung cña ng«n ng÷, tr¸nh t×nh tr¹ng lµm
mÊt sù trong s¸ng cña ng«n ng÷.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tiÕng Nga nãi chung vµ tõ vùng nãi riªng ë
thÕ kû XX c¸c nhµ ng«n ng÷ häc ghi nhËn hai ®iÓm mèc quan träng cã ¶nh h-
ëng m¹nh mÏ tíi sù ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ nµy.
Giai ®o¹n mét - giai ®o¹n ph¸t triÓn sau C¸ch m¹ng th¸ng Mêi n¨m 1917
vµ kÕt thóc vµo nh÷ng n¨m 80-90 thÕ kû XX. Nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c díi t¸c
®éng cña hµng lo¹t biÕn cè lÞch sö vÜ ®¹i ®· ®îc c¸c nhµ ng«n ng÷ häc tæng
kÕt kh¸ ®Çy ®ñ trong c«ng tr×nh cÊp liªn bang vµo nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû
qua: "TiÕng Nga vµ x· héi X« viÕt". Trong c«ng tr×nh gåm bèn tËp nµy c¸c nhµ
ng«n ng÷ häc X« viÕt ®· ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c nghiªn cøu tiÕng Nga v¨n häc
hiÖn ®¹i vÒ mÆt x· héi häc trong c¸c lÜnh vùc tõ vùng, cÊu t¹o tõ, h×nh th¸i vµ
có ph¸p, ng÷ ©m. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ c¸c nhµ nghiªn cøu ®Ò cËp tríc
hÕt ®Õn tõ vùng. Tõ vùng ph¶n ¸nh ngay nh÷ng g× míi xuÊt hiÖn vµ nh÷ng g×
®· mÊt ®i trong ®êi sèng x· héi-chÝnh trÞ, kinh tÕ, khoa häc kü thuËt, v¨n hãa
v.v. Nh÷ng biÕn ®æi trong tõ vùng kÐo theo nh÷ng biÕn ®æi vÒ c¸c mÆt kh¸c
nh cÊu t¹o tõ, h×nh th¸i vµ có ph¸p còng nh ng÷ ©m... (1)
Khi nghiªn cøu nh÷ng biÕn ®æi trong ng«n ng÷ c¸c nhµ khoa häc lu ý
®Õn nh÷ng nguyªn nh©n bªn ngoµi vµ nh÷ng nguyªn nh©n néi t¹i ng«n ng÷.
Theo §.Smelop (2), c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn tiÕng Nga v¨n häc hiÖn
®¹i sau C¸ch m¹ng th¸ng Mêi lµ:
Sù thay ®æi trong c¸c hiÖn tîng kh¸ch quan ngoµi ng«n ng÷. Tríc hÕt
lµ nh÷ng thay ®æi vÒ chÕ ®é x· héi, c¸c c¬ quan nhµ níc, quan hÖ s¶n xuÊt, c¬
chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh...; nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt t tëng, quan ®iÓm chÝnh
trÞ v.v. C¸c h×nh thøc tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña ®êi sèng chÝnh trÞ-x· héi sau
PGS. TSKH. NGƯT. Đại học Ngoại ngữ
5
T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷ Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004)
C¸ch m¹ng th¸ng Mêi dÉn ®Õn viÖc xuÊt hiÖn nh÷ng kh¸i niÖm míi ®ßi hái
nh÷ng ph¬ng thøc biÓu ®¹t míi. NÐt ®Æc trng næi bËt nhÊt trong giai ®o¹n
lÞch sö vÜ ®¹i nµy cña níc Nga lµ xuÊt hiÖn nh÷ng tõ ng÷ ®îc gäi lµ
"ñîâåòèçìû" (nh÷ng tõ ng÷ thêi X« viÕt) vµ nh÷ng tõ viÕt t¾t. Ngoµi ra ph¶i kÓ
®Õn líp tõ vùng ®· mÊt theo nh÷ng hiÖn tîng kh«ng cßn tån t¹i trong x· héi n÷a.
Chóng trë thµnh líp tõ vùng cæ hoÆc thô ®éng ®Ó biÓu thÞ nh÷ng sù kiÖn
lÞch sö, nh÷ng kh¸i niÖm vµ sù vËt lçi thêi...
Sù biÕn ®æi trong thµnh phÇn ngêi sö dông ng«n ng÷ v¨n häc. Sù ph¸t
triÓn v¨n hãa vµ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng thu hót ®«ng ®¶o quÇn
chóng lao ®éng vµo ho¹t ®éng v¨n hãa, do ®ã xãa nhßa dÇn ranh giíi gi÷a c¸c
phong c¸ch sö dông, ®ång thêi më réng ph¹m vi cña líp tõ v¨n häc trong ng«n
ng÷. §ã lµ thÓ hiÖn cô thÓ sù d©n chñ hãa trong ng«n ng÷.
Sù thay ®æi ngay trong néi t¹i ng«n ng÷. Quan niÖm vÒ ng«n ng÷ v¨n
häc thay ®æi vµ chøc n¨ng cña nã còng kh«ng bÞ bã hÑp nh tríc - sö dông kh«ng
chØ trong v¨n häc mµ trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c (thuËt ng÷, ph¬ng ng÷...)
VÒ viÖc thèng kª tõ vùng
§Ó cã thÓ ®a nh÷ng tõ míi hoÆc nghÜa míi vµo tõ ®iÓn, tríc hÕt c¸c
nhµ khoa häc ghi nhËn, thèng kª cô thÓ tõ b¸o chÝ, Ên phÈm... råi c«ng bè trong
nh÷ng c«ng tr×nh tæng hîp theo tõng thËp niªn: 60, 70, 80. Chóng ta cã thÓ thÊy
nh÷ng hiÖn tîng tõ vùng míi ®îc ghi nhËn theo tr×nh tù sau (t liÖu nh÷ng n¨m
1970-1980, xem 3):
1. Tõ míi
(âåíåðîõîä - àâòîìàòè÷åñêèé ñàìîõîäíûé àïïàðàò äëÿ ïåðåäâèæåíèÿ ïî ïëàíåòå Âåíåðà,
äèïëîòèêà - îïòè÷åñêèå ïðèáîðû, ïîäàþùèå íà îáà ãëàçà îäèíàêîâîå èçîáðàæåíèå,
ìîòîõóëèãàí - ìîòîöèêëèñò, íàðóøàþùèé îáùåñòâåííûé ïîðÿäîê, àíòèñåêñèçì - áîðüáà,
âûðàæåíèå ïðîòåñòà ïðîòèâ äèñêðèìèíàöèè ïî ïðèçíàêó ïîëà, ïðîòèâ ìóæñêîãî çàñèëèÿ â
áèçíåñå, ïîëèòèêå , ïèíî÷åòèñò - ïîñëåäîâàòåëü Ïèíî÷åòà, ãëàâû âîåííîé õóíòû â ×èëè...).
2. NghÜa míi cña tõ ®ang sö dông
(õóäîæíèöà - ãèìíàñòèêà, çàíÿòîñòü - íàëè÷èå îïëà÷èâàåìîé ðàáîòû, ïÿòèóãîëüíèê - çíàê
êà÷åñòâà, ïðîäë¸íêà - óäëèíåííûé êèíîñåàíñ, êîìáàéí - êîìïëåêñ îäåæäû...).
3. Nh÷ng thµnh ng÷ míi
(íîâîå äûõàíèå - ïîâûøåíèå àêòèâíîñòè, îæèâëåíèå, áåëàÿ ñìåðòü - î íàðêîòèêàõ, çåë¸íûé
ñâåò - ïðåäîñòàâëåíèå âîçìîæíîñòè äåéñòâîâàòü áåç ïîìåõ...).
4. Nh÷ng kiÓu tæ hîp míi cÇn cã gi¶i thÝch
(ðàáî÷àÿ ãàðàíòèÿ - îáÿçàòåëüñòâà ðàáîòíèêîâ ïðîèçâîäèòü ïðîäóêöèþ òîëüêî õîðîøåãî
êà÷åñòâà, íåéòðîííàÿ áîìáà - áîåãîëîâêà, âèä ÿäåðíîãî îðóæèÿ, òàëîí êà÷åñòâà -
ïðèëàãàåìûé ê íàðÿäó òàëîí, â êîòîðîì îòìå÷àåòñÿ êà÷åñòâî âûïîëíÿåìîé ðàáîòû, ìàëîå ïîëå
- ó÷àñòêè çåìëè, ïðåäîñòàâëÿåìûå ãðàæäàíàì äëÿ âåäåíèÿ ëè÷íîãî ïîäñîáíîãî õîçÿéñòâà,
ñåëüñêèé ÷àñ - êóëüòóðíî-ïðîñâåòèòåëüíîå ìåðîïðèÿòèå, âå÷åð îòäûõà, ïîñâÿùåííûé
æèçíè ñîâðåìåííîé ñîâåòñêîé äåðåâíè, øêîëüíîå ëåñíè÷åñòâî - ëåñíè÷åñòâî, îáñëóæèâàåìîå
äåòüìè øêîëüíîãî âîçðàñòà â öåëÿõ ðàçâèòèÿ ó íèõ òðóäîâûõ íàâûêîâ...).
6
Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004) T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷
5. Tõ ng÷ c¸ biÖt (cña nhµ v¨n, nhµ b¸o, chÝnh trÞ gia...). Nh÷ng tõ nµy cha
dïng phæ biÕn, nªn cha ®îc ghi nhËn vµo tõ ®iÓn. §éc gi¶ cã thÓ hiÓu trong v¨n
c¶nh.
íåäîèñêóññòâî - íåäî + èñêóññòâî (ïñåâäîèñêóññòâî)
Çàìåòèì, ÷òî õàðàêòåð, â êîòîðîì ïðîñëåæèâàþòñÿ óðîâíè íðàâñòâåííîãî ñîçíàíèÿ, ìîæåò
îòëè÷íî ñëóæèòü ìåðîé ðàçëè÷åíèÿ ïîäëèííîãî èñêóññòâà è ïñåâäî èëè íåäîèñêóññòâà
(1977).
àâòîàäâîêàò - àâòî(ìàòè÷åñêèé) + àäâîêàò
ÝÂÌ, â ñ÷èòàííûå ìèíóòû íàõîäÿùàÿ âñå äàííûå ïî êàêîé-ëèáî ñòàòüå çàêîíà, íèêîãäà
íè÷åãî íå óïóñòèò è âñåãäà ñìîæåò âûñòóïèòü â ðîëè ñâîåîáðàçíîãî "àâòî-àäâîêàòà"
(1977).
íåáîêîïòèëüíÿ - íåáî + êîïòèëüíÿ (êîïòèòü íåáî)
Êñòàòè, ïîìîãèòå, à òî ÿ, ìóðëî è ïåðåäâèæíàÿ íåáîêîïòèëüíÿ, ÷òî-òî çàïàìÿòîâàë (1977).
Nh÷ng biÕn ®æi tõ vùng trong giai ®o¹n míi
Trong bµi nµy chóng t«i muèn ®Ò cËp cô thÓ h¬n ®Õn sù biÕn ®æi
trong tõ vùng tiÕng Nga v¨n häc hiÖn ®¹i víi nh÷ng ®Æc trng næi bËt cña thêi
kú hËu X« viÕt, th«ng qua mét sè t liÖu Ýt ái cã trong tay.
T¹i giai ®o¹n míi nµy sù ph¸t triÓn tõ vùng-ng÷ nghÜa nãi chung vÉn
kh«ng vît ra khái nh÷ng qui luËt tù nhiªn. Qua kh¶o s¸t mét sè c«ng tr×nh thèng
kª vµ miªu t¶ riªng lÎ cña c¸c nhµ ng«n ng÷ vµ x· héi häc cã thÓ thÊy nh÷ng hiÖn
tîng phæ biÕn nh sau:
1. Sù xuÊt hiÖn nh÷ng tõ míi;
2. Sù xuÊt hiÖn nghÜa míi cña nh÷ng tõ c¬ b¶n;
3. HiÖn tîng tÝch cùc hãa mét sè tõ lÞch sö;
4. HiÖn t¬ng mét khèi lîng tõ mÊt dÇn chøc n¨ng giao tiÕp tÝch cùc, trë
thµnh nh÷ng tõ lÞch sö.
§Æc trng chÝnh cña nh÷ng biÕn ®æi tõ vùng trong giai ®o¹n míi
1. Sè lîng tõ míi du nhËp vµo tiÕng Nga mét c¸ch å ¹t (chñ yÕu lµ tiÕng
Anh-Mü). HiÖn tîng nµy còng dÔ gi¶i thÝch: sù ph¸t triÓn vò b·o cña khoa häc
th«ng tin ®ßi hái hÖ thèng thuËt ng÷ míi dÉn ®Õn viÖc vay mîn nhiÒu thuËt
ng÷ tõ tiÕng Anh-Mü. Sù sôp ®æ cña chÕ ®é X« viÕt t¹i níc Nga lµm ®¶o lén
nhiÒu mÆt trong ®êi sèng x· héi-chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa... kÐo theo nh÷ng
biÕn ®æi trong ng«n ng÷, râ nÐt nhÊt vÉn lµ tõ vùng. Theo nhËn ®Þnh cña
ViÖn sÜ Kostomorop, hiÖn tîng trªn lµ nÐt ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt. ë ®©y cã c¶
nguyªn nh©n chñ quan lÉn nguyªn nh©n kh¸ch quan. Nguyªn nh©n kh¸ch quan:
c«ng nghÖ tin häc ph¸t triÓn m¹nh, nªn tiÕng Anh-Mü chiÕm lîi thÕ râ rÖt. ChÕ
®é X« viÕt sôp ®æ, kÐo theo sù thay ®æi c¨n b¶n trong hÖ thèng chÝnh trÞ-x·
héi, quan hÖ s¶n xuÊt, thiÕt chÕ x· héi, tæ chøc hµnh chÝnh, v¨n hãa, gi¸o dôc...
VÒ mÆt chñ quan, theo viÖn sÜ, mét sè lín ngêi Nga, nhÊt lµ thanh niªn, híng
sang ©u-Mü, cho ®ã lµ cuéc sèng lý tëng, phån vinh. Hä häc ®ßi c¸ch sèng ph-
7
T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷ Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004)
¬ng T©y, kÓ c¶ trong ng«n ng÷, vay mîn nh÷ng tõ kh«ng ®¸ng vay mîn. Thùc ra
®Êy chØ lµ c¸i mèt cña thêi ®¹i (4).
2. NhiÒu tõ trong vèn tõ vùng c¬ b¶n tiÕng Nga cã thªm nghÜa ph¸i sinh
®Ó bæ sung cho vèn tõ thiÕu hôt b»ng con ®êng tiÕt kiÖm nhÊt, lµm cho
nhiÒu tõ trë thµnh ®a nghÜa.
3. TÝch cùc hãa vèn tõ cæ, tõ lÞch sö. NhiÒu tõ tríc kia tõng lµ tõ lÞch sö
nay l¹i ®îc tÝch cùc hãa mét c¸ch nhanh chãng vµ m¹nh mÏ. Chóng cÇn thiÕt
cho giao tiÕp x· héi, ®¸p øng nhu cÇu cña nh÷ng thay ®æi x· héi vÒ mäi mÆt.
Thùc chÊt nh÷ng tõ nµy thay chç cho nh÷ng tõ thêi X« viÕt, nh÷ng tõ hiÖn ®·
mÊt hoÆc ®ang mÊt dÇn chøc n¨ng giao tiÕp cïng víi chÕ ®é x· héi ®· bÞ sôp
®æ, kh«ng cßn tån t¹i n÷a.
4. Nh÷ng tõ thêi X« viÕt hÇu nh kh«ng cßn ®îc sö dông trong giao tiÕp
hµng ngµy vµ trë thµnh nh÷ng tõ lÞch sö. Thay vµo chóng lµ nh÷ng tõ ë môc
trªn.
Díi ®©y lµ mét sè vÝ dô ®· ®îc c¸c nhµ ng«n ng÷ Nga ghi nhËn qua
kh¶o s¸t nhiÒu n¨m (5, 6):
1. Tõ (thuËt ng÷) míi
1.1. Nh÷ng tõ vay mîn, vÒ h×nh thøc ®îc chuyÓn hoµn toµn sang v¨n tù Nga.
HÇu hÕt vay mîn tõ tiÕng Anh-Mü thuéc c¸c lÜnh vùc khoa häc th«ng tin, kinh
tÕ.
âàó÷åð (vayucher) - ãîñóäàðñòâåííàÿ öåííàÿ áóìàãà.
Âàó÷åð çàäóìûâàëñÿ êàê ñðåäñòâî âûðàâíèâàíèÿ ñòàðòîâûõ óñëîâèé â ïðèâàòèçàöèè
äëÿ âñåõ å¸ ó÷àñòíèêîâ (1995).
ôàêñ (fax) - ìåæäóãîðîäíàÿ ôàêñèìèëüíàÿ ñâÿçü.
Êîãäà ÿ ïðèåõàëà â Ìèëàí, òî äàæå íå çíàëà, êàê îòïðàâèòü ôàêñ (1998).
Óñòàíîâèòü ôàêñû â îôèñå.
ôàéë (file) - íàèìåíîâàííàÿ îáëàñòü ïàìÿòè êîìïüþòåðà, ñîäåðæàùàÿ ïðîãðàììû è äàííûå.
×òîáû íå òåðÿòü öåííóþ èíôîðìàöèþ, îòêëþ÷èòå àâòîìàòè÷åñêîå óäàëåíèå ñòàðûõ
ôàéëîâ (1998).
õàêêåð/õàêåð (hacker) - ïðîãðàììèñò, õîðîøî çíàþùèé îïåðàöèîííûå ñèñòåìû êîìïüþòåðà, ÷òî
ïîçâîëÿåò åìó âíîñèòü èçìåíåíèÿ â ïðîãðàììû, íå èìåþùèå äîêóìåíòàöèè.
Âîçðàñò òèïè÷íîãî õàêåðà - îò 19 äî 35 ëåò (1997).
1.2. Nh÷ng tõ vay mîn thay thÕ c¸c tõ thuÇn Nga.
øîó (show) - ïðåäñòàâëåíèå (ìóçûêàëüíîå, êîíöåðòíîå).
Ýòî áóäåò ÿðêîå ìîëîä¸æíîå øîó ñ ðàçëè÷íûìè êîíêóðñàìè, âûñòóïëåíèÿìè èçâåñòíûõ
àðòèñòîâ (1990).
8
Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004) T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷
øîï (shop) - ìàãàçèí (îáû÷íî óñòðîåííûé ïî çàïàäíîìó îáðàçöó è òîðãóþùèé òîâàðàìè çàïàäíîãî
ïðîèçâîäñòâà.
Âíóòðè (ïîäâàëà-ìàãàçèíà) íè äàòü íè âçÿòü - íüþ-éîðñêèé øîï (1991).
øîïèíã (shopping) - ïîñåùåíèå ìàãàçèíà ñ öåëüþ ïîêóïêè ÷åãî-ë.
Òóðèñòàì ïðåäîñòàâëÿåòñÿ âîçìîæíîñü íåïëîõîãî øîïèíãà (1992).
îôèñ (office) - ó÷ðåæäåíèå, êîíòîðà.
 ýòîé òåñíîòå ñòîÿëè êîìïüþòåðû, òåëåôàêñ è òåëåôîíû ïîñëåäíèõ ìîäåëåé, ÷òî äàâàëî
ïîëíîå ïðàâî âåëè÷àòü êîíòîðó îôèñîì (1991).
ñïîíñîð (sponsor) - áëàãîòâîðèòåëü, ìåöåíàò.
Äåâÿòü èç äåñÿòè òîëñòûõ æóðíàëîâ óáûòî÷íû, îíè íóæäàþòñÿ â ñïîíñîðàõ (1993).
1.3. Tõ míi cÊu t¹o tõ nh÷ng ph¬ng tiÖn ng«n ng÷ vèn cã trong tiÕng Nga.
êèíîðûíîê - ñôåðà êîììåð÷åñêîé äåÿòåëüíîñòè â îáëàñòè êèíåìàòîãðàôèè.
Ïðåæäå ïðîêàòíóþ ñóäüáó êàðòèíû ðåøàëè ÷èíîâíèêè Ãîñêèíî. Ñ ñîçäàíèåì êèíîðûíêà
ñóäüáà ôèëüìîâ îêàçàëàñü â ðóêàõ ñàìèõ ïðîêàò÷èêîâ (1994).
áèîòóàëåò
Áèîòóàëåò ýòî ïåðåíîñíûé òóàëåò, êîòîðûé ðàáîòàåò àâòîíîìíî - áåç ïîäêëþ÷åíèÿ ê
êàíàëèçàöèè (1999).
áðèòîãîëîâûå - ìîëîä¸æíàÿ ãðóïïèðîâêà, ïðîòåñòóþùàÿ ñâîèì âíåøíèì âèäîì ïðîòèâ
îáùåïðèíÿòûõ íîðì ïîâåäåíèÿ.
Áðèòîãîëîíûå çàòåÿëè ñâîè ïåðâûå ñòû÷êè (1990).
äåïàðòèçàöèÿ - óñòðàíåíèå êîíðîëÿ è âîçäåéñòâèÿ ïîëèòè÷åñêèõ ïàðòèé, çàïðåùåíèå èõ
äåÿòåëüíîñòè âíóòðè ãîñóäàðñòâåííûõ îðãàíèçàöèé è ó÷ðåæäåíèé.
Äåïàðòèçàöèÿ áàíêà "Ðîññèÿ" áûëà íå òîëüêî óñïîêîèòåëüíûì äëÿ îáùåñòâåííîãî
ìíåíèÿ... (1991).
1.4. Vay mîn nguyªn c¶ v¨n tù Latinh (cña tiÕng Anh-Mü).
CD - compact disk.
Îäíà èç ïîñëåäíèõ ìîäåëåé Panasonic SC. Â íåé åñòü ðàäèî, ïðîèãðûâàòåëü CD è
êàññåò (2000).
CD ROM
CD ROM â íàñòîÿùåå âðåìÿ ñòàíîâèòñÿ ñàìûì îïòèìàëüíûì ðàçíîñ÷èêîì èíôîðìàöèè...
(1999).
(conture, hardware, hi-tech, internet, captop, off-line, on-line v.v. ).
1.5. KÕt hîp v¨n tù Latinh vµ Nga trong vay mîn tõ míi.
IBM-ñîâìåñòèìîñòü - ñïîñîáíîñòü âû÷èñëèòåëüíîé òåõíèêè ðàáîòàòü ñ êîìïüþòåðàìè è
ïðîãðàììàìè ôèðìû IBM
Ïîëíàÿ IBM-ñîâìåñòèìîñòü: óíèâåðñàëüíûé õîä, ðàçðàáîòàííûé äëÿ ïðèíòåðîâ...
ïîçâîëÿåò ïðèìåíèòåëüíî ê êîíêðåòíûì òðåáîâàíèÿì çàêàç÷èêà ëåãêî ñîçäàâàòü ïðîãðàììíîå
îáåñïî÷åíèå ñ ïîìîùüþ ñòàíäàðòíîãî äëÿ ÐÑ èíñòðóìåíòàðèÿ (1994).
9
T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷ Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004)
ñîâåò, âåðõîâíûé ñîâåò, ïðåçèäèóì, ïaðòáþðî, ïaðòêîì, îðãêîì, êîëõîç, ñîâõîç, ÑÑÑÐ,
ÊÏÑÑ, ÖÊ è ìí. äð.
KÕt luËn
Ng«n ng÷ ph¸t triÓn song song cïng x· héi. Tõ vùng lµ lÜnh vùc chÞu sù
t¸c ®éng nhanh nh¹y nhÊt cña nh÷ng thay ®æi trong ®êi sèng x· héi. B¸o chÝ lµ
t liÖu ghi nhËn sím nhÊt nh÷ng biÕn ®æi trong ng«n ng÷ trªn mäi b×nh diÖn
(tríc hÕt vÉn lµ tõ vùng).
Kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng tõ míi ®Òu ®îc x· héi chÊp nhËn. NhiÒu tõ ®îc
ghi nhËn trong c¸c tõ ®iÓn, nhng kh«ng Ýt tõ xuÊt hiÖn råi l¹i mÊt ®i cïng víi
nhãm tõ kh«ng cßn phï hîp víi ®êi sèng hiÖn ®¹i, kh«ng ®îc sö dông tÝch cùc
trong giao tiÕp hµng ngµy.
Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao tr×nh ®é ngo¹i ng÷ lµ thêng xuyªn
®äc b¸o chÝ, v× qua ®ã chóng ta cã thÓ n¾m b¾t ®îc nhanh chãng nh÷ng g×
®· vµ ®ang biÕn ®æi trong ngo¹i ng÷ chóng ta sö dông vµ nghiªn cøu.
Tµi liÖu tham kh¶o:
1. NguyÔn Ngäc Hïng - Íåêîòîðûå èçìåíåíèÿ â ìîðôîëîãè÷åñêîé ñèñòåìå
ñîâðåìåííîãî ðóññêîãî ÿçûêà. Néi san §HNN, 1997, sè 11.
2. Øìåëåâ Ä.Í. - Î ñåìàíòè÷åñêèõ èçìåíåíèÿõ â ñîâðåìåííîì ðóññêîì
ÿçûêå. Ñá. Ðàçâèòèå ãðàììàòèêè è ëåêñèêè ñîâðåìåííîãî ðóññêîãî
ÿçûêà. Ì,.1964, ñ.4.
3. Íîâîå â ðóññêîé ëåêñèêå (Ñëîâàðíûå ìàòåðèàëû - 77). Ì., 1980.
4. Êîñòîìàðîâ Â.Ã. - ßçûêîâîé âêóñ ýïîõè. Ì., 1994.
5. Ñêëÿðåâñêàÿ Ã.Í. - Òîëêîâûé ñëîâàðü ñîâðåìåííîãî ðóññêîãî ÿçûêà.
(ßçûêîâûå èçìåíåíèÿ êîíöà ÕÕ ñòîëåòèÿ). Ì., 2001.
6. Ñëîâàðü ðóññêîãî ÿçûêà (â ÷åòûðåõ òîìàõ). Ì. 1984.
7. NguyÔn Ngäc Hïng - Âëèÿíèå ñîöèàëüíûõ ôàêòîðîâ íà ðàçâèòèå ëåêñèêè
ñîâðåìåííîãî ðóññêîãî ÿçûêà. Néi san §HNN, 1996, sè 12.
СИНТАГМАТИЧЕСКОЕ ЧЛЕНЕНИЕ
И ВЫРАЖАЕМЫЙ ИМ СМЫСЛ
(Tương quan giữa phân chia ngữ đoạn và ý nghĩa)
В память покойного высокоуважаемого преподавателя
и научного руководителя ЧИНЬ СУАН ТХАНЯ
11
T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷ Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004)
Ý
nghĩa của ngữ đoạn có thể thay đổi tuỳ thuộc cách thức phân chia phát
ngôn. Về mặt ngữ nghĩa, ngữ đoạn tiếng Nga là đơn vị ngữ nghĩa-cú
pháp vì khi chia ngữ lưu ra thành ngữ đoạn ta phải dựa vào ý nghĩa của
phát ngôn trên cơ sở cấu trúc cú pháp. Sự tích tụ các lớp ý nghĩa từ vựng và cú
pháp trong từ tiếng Nga qua hệ thống phụ tố chính là đặc điểm khác biệt giữa
tiếng Nga và tiếng Việt. Trong tiếng Việt, một ngôn ngữ phân tích tính, tính đơn
âm tiết lý giải đặc trưng của hình vị tiếng Việt, đó là sự vắng mặt các yếu tố hình
thức làm tín hiệu ranh giới giữa các từ. Khác với tiếng Nga, ngữ đoạn tiếng Việt
là đơn vị từ vựng-cú pháp, có nghĩa là sự thống nhất của ngữ đoạn cũng như các
đơn vị thuộc các cấp độ cao hơn tuỳ thuộc cả vào các yếu tố ý nghĩa cú pháp và
cả yếu tố ý nghĩa từ vựng. Trong bài viết này, trên cơ sở đối chiếu các phương
thức phân chia ngữ đoạn của các phát ngôn có chứa các yếu tố đồng âm trong hai
ngôn ngữ Nga - Việt, chúng tôi muốn đề xuất các phương thức hoá giải các
trường hợp đồng âm phát sinh từ đặc điểm của hai ngôn ngữ này.
Để phân tích chúng tôi đưa ra các trường hợp khi các yếu tố ngữ âm, cú pháp và
từ vựng của ngữ đoạn ở thế trung hoà gây ra hiện tượng đồng âm. Để lý giải
nghĩa của ngữ đoạn người đưa và người nhận thông tin cần tìm ra cách thức thích
hợp để khắc phục hiện tượng đồng âm đó và hiểu được nghĩa đích thực của phát
ngôn.
I. Quan hệ tương hỗ giữa phân chia ngữ đoạn và ý nghĩa trong tiếng Nga
Các yếu tố tạo nên ý nghĩa ngữ đoạn tiếng Nga là 1) ngữ điệu-nhịp điệu; 2) cấu
trúc cú pháp; 3) thành phần từ vựng. Ở đây ta có thể quan sát 5 trường hợp trung
hoà như sau:
1. Trung hoà về cấu trúc ngữ điệu;
2. Trung hoà trung tâm ngữ điệu;
3. Trung hoà chỗ ngắt giọng;
4. Trung hoà về trật tự từ;
5. Trung hoà về từ vựng.
II. Quan hệ tương hỗ giữa phân chia ngữ đoạn và ý nghĩa trong tiếng Việt
Khác với tiếng Nga, tiếng Việt có hệ thống thanh điệu phong phú nên chỗ ngắt
(nhịp điệu), chứ không phải ngữ điệu, đóng vai trò quan trọng trong phân chia
phát ngôn thành ngữ đoạn. Các yếu tố tạo nên ý nghĩa ngữ đoạn vì vậy sẽ là 1)
ThS. Đại học Ngoại ngữ
12
Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004) T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷
cấu trúc nhịp (điệu) của ngữ đoạn; 2) cấu trúc cú pháp 3) thành phần từ vựng.
Như vậy, trong số 5 trường hợp trung hoà đã nói trong tiếng Nga ta chỉ quan sát
được 3 trường hợp trung hoà trong tiếng Việt, do cấu trúc ngữ điệu cũng như
trung tâm ngữ điệu trong tiếng Việt không có chức năng khu biệt rõ ràng như
trong tiếng Nga. Ba trường hợp trung hoà đó là:
1. Trung hoà về chỗ ngắt giọng;
2. Trung hoà về trật tự từ;
3. Trung hoà về thành phần từ vựng.
Từ phân tích trên ta thấy sự kết hợp khéo léo các yếu tố ngữ âm, cú pháp, từ vựng
đóng vai trò quyết định trong việc thể hiện ý nghĩa của ngữ đoạn. Nắm được mối
tương quan giữa phân chia ngữ đoạn và ý nghĩa cũng như hiểu được phương tiện
đặc trưng của mỗi ngôn ngữ trong việc hình thành ngữ đoạn sẽ giúp hiểu đúng ý
nghĩa của phát ngôn và tránh được những trường hợp mơ hồ do sự đồng âm gây
ra.
15
T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷ Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004)
16
Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004) T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷
17
T¹p chÝ Khoa häc Ngo¹i ng÷ Sè 1 (th¸ng 11 n¨m 2004)
Литература
1. Брызгунова Е. А. Практическая фонетика и интонация русского языка. М., 1963
2. Брызгунова Е. А. Звуки и интонация русской речи. М., 1983.
18