ALAMAT NG BAWANG

Mapag-aruga at mapagmahal na ina si Uganda. Hinahangaan siya ng lahat sa

pagsisikap na mapalaking mabait ang kaisa-isang anak na si Kulala. Ulila na sa ama
si Kulala. Bata pa siya nang matuklaw ng ahas sa bundok ang kaniyang ama.
Totoong mahirap lumaking walang ama. Para kay Kulala, hindi buo ang pamilya nila
kung patay na ang isa sa mga magulang niya.

Noong una ay hirap din si Uganda. Ina lang sana ang papel na ginagampanan niya.
Nang mamatay ang asawa, siya na ang ina, siya pa rin ang naging ama. Pero kahit
nag-iisa na siya ay hindi na niya inisip mag-asawa. Pinagsikapan niyang palakihin
sa mabuting asal si Kulala. Sa sobrang hirap na dinadanas, may ambisyon ding
gustong maipakamit si Uganda sa anak. Nais niyang makapag-asawa ito ng
mayaman upang malayo sa karalitaang kanilang naranasan.

Sa pakiwari ni Uganda, marapat lamang na bumuti ang buhay ni Kulala. May

kasabihang ang kagandahan at kabaitan ay maaaring maging kasangkapan upang
makapamili ng kakasamahin sa buhay. Kung maganda ang isang dalaga, maaaring
makapag-asawa siya ng binatang may sapat na karangalan at sapat ding
kayamanan. Ito ang naging pamantayan ni Uganda para sa anak.

Ang kagandahan ni Kulala ay lalong napag-usapan nang magdadalaga na siya.

Makinis ang kutis at balingkinitan ang katawan niya. May mabibilog at nangungusap
na mga mata siya. Ang mga labi niya, kahit di kulayan ay sariwang rosas ang
katulad. Ang tinig niya ay may lambing na dala lalo't kapag siya ay nagtatampo na.

Sapagkat marunong makipagkapwa tao kaya siya ay kaibigan ng bata at matanda.

Mahirap at mayaman ay pantay lang sa kanya. Mabuti mang tao o masama ay
pinakikiharapan niya. Wala siyang pinipili. Para sa kanya, ang pagpapakatao ay
isang mabuting pag-uugali at sapagkat tayong lahat ay galing sa isang tipak na lupa,
mauuwi rin daw tayo sa pinanggalingang lupa ni Bathala.

Hanga si Uganda sa paniniwalang ito ni Kulala. Pero kahit lahat ay pinakikiharapan

ng anak, nangangarap pa rin ang ina na sana ay mayaman at makapangyarihang
binata ang mapangasawa ng kaniyang magandang dalaga.

May sariling puso at isip si Kulala. Totoong maraming naghahain ng pag-ibig sa

kaniya pero wala pa siyang napipili kahit isa. Upang matawag ang pansin ni Kulala,
lahat nang manliligaw niya ay nagpapakiramdaman at nagpapayabangan
mapaniwala lamang ang dalaga sa inihahain nilang pagmamahal. Sa kasamaang
palad, lagi at laging sinasamang palad ang lahat ng mangingibig na
nagpapasikatan.

Naririyan si Hashim na buong giting na nagmamalaking kukunin niya sa ilalim ng

karagatan ang pinakamalaking perlas na iaalay niya sa paanan ng minamahal.
Madaling araw pa lang ay mayabang na itong lumusong sa tubig at sumisid na
parang barakuda sa kailaliman. Pero sinamang palad siyang mabagok ang ulo sa
nakausling bato sa ilalim ng dagat na ikinamatay niya kaagad.

Nanginginig sa takot ang buong katawan ni Kulala nang dalhin sa tahanan nila ang
lumaylay na katawan ng mangingibig.

Nasundan ito ng abenturerong si Perot na sa pagnanais na mabigyan ng tuwa si

Kulala ay mayabang na lumusong sa ilug-ilugan na kinaroroonan ng
pinakamababangis na buwayang kinatatakutan ng mga kalalakihan. Nawakwak nga
niya ang tiyan ng pinakadiyus-diyosan ng mga buwaya subalit nahagip ang dibdib
niya ng matatalim na mga ngipin ng damulag. Pinapanghina siya sa sobrang
dugong umagos sa hapong katawan. Una siyang nalagutan ng hininga bagu
tuluyang namatay ang diyablo.
Napaurong si Kulala sa takot nang dalhin sa kanilang bahay ang bangkay ng
nagmamahal na mangingibig. Namatay ang binata sa pagnanais na mapasagot ang
kagandahang pinag-aagawan ng kabinataan.

Naisip ni Uganda na panahon na upang siya na ina ni Kulala ay siyang pumili ng

mapapangasawa ng anak niya. Sa mga anak ng datu, dalawa ang masusugid na
mangingibig ni Kulala. Naririyan si Anturo na anak ni Datu Basti at naririyan si Madur
na anak ni Datu Tawilis. Sapagkat kayamanan ang tanging pamantayan ni Uganda,
binuo niya sa sariling matira sa matibay ang dapat na paglabanan ng dalawa.
Minsang nagkasabay sa panliligaw ang dalawa ay nagparunggitan sila sa isa't-isa.
Nagkapikunan at nagkainisan hanggang sa nagbunutan ng sandata. Sapagkat
kapwa gusto nilang makamit ang kagandahang pinag-aawayan, ang pakikipaglaban
ay nagwagi sa pakikipagkaibigan na nauwi sa dalawang kaluluwang naging
bangkay.

Humahagulgol si Kulala sa sinapit ng dalawang mangingibig. Punung-puno ng

kalungkutan ang katauhan niya. Lalong nangamba ang dalaga nang sunud-sunod
pang naglaban ang marami pang mangingibig na handang mag-alay ng buhay
mapagwagian lamang ang kaniyang pagmamahal. Sa dami ng dugong dumanak ay
lito ang isip na tinalunton ni Kulala ang daan patungo sa ituktok ng bundok.

"Bathala ng Kabundukan!" nakalahad ang mga kamay na sigaw ni Kulala, "Kunin na

po Ninyo ako sa daigdig na kinaroroonan ko! Hirap na po ang kalooban kong
maging instrumento upang pag-awayan ng mga mangingibig ko. Marami na pong
dugong dumanak sa mga sakim na pagnanasang maangkin ako ng mga
pagmamahal na lubhang makasarili at materyoso. Kunin na po ninyo ako. Maawa
na po kayo!" pagmamakaawa ng lumuluhang dalaga na hindi nakadama ng pag-ibig
na nakauunawa at sagrado.

Ilang sandali lamang ay dumilim ang kalangitan at bumuhos ang malakas na ulan.
Nagsalubungan ang mata talim na kidlat at dagundong ng kulog sa kabundukan.
Ang hapong katawan ni Kulala ay bangkay na napalugmok sa ituktok ng bundok.
Nang sumikat ang araw ay natagpuan ng mga tao si Kulala na bagamat wala nang
buhay ay may ngiti ang mga labi sa katuwaan.

Niyapos ni Uganda ang bangkay ng anak. Alam niyang ginusto ni Kulalang lisanin
ang daigdig.

Maligaya si Kulala sa kinaroroonan ni Bathala. Sa tuktok ng Bundok ipinalibing ni

Uganda ang bangkay ng anak.

Lagi niya itong dinadalaw hanggang sa isang araw ay may halamang tumubo dito.
Inalagaan niya ang halaman. Nang magbunga ay napansin niyang kahawig ito ng
mapuputing ngipin ni Kulala. Tumingala sa langit si Uganda at malinaw na narinig
ang tinig ni Bathala.

"Nasa kaharian Ko na si Kulala at masayang-masaya. Ang halamang iyan ay

magpapaalala sa iyo sa mapuputing ngipin ng anak mo. Alagaan mo at ipakilala sa
mga tao."

Kumuha ng mga bunga ng halaman si Uganda at ipinatanim sa mga kapitbahay

niya. Magmula noon ang mapuputing ngipin ni Kulala ay nakilala bilang rekado sa
mga lutuing bahay na tinatawag ngayon bilang Bawang.