‫ﻣﺴﺎﺋﻠ در آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬

‫دﮐﺘﺮ ﻋﺒﺎس زﯾﻮری ﮐﺎﻇﻢﭘﻮر‬

‫ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺄت ﻋﻠﻤ داﻧﺸ ﺎه آﯾﺖ ا‪ ...‬اﻟﻌﻈﻤ ﺑﺮوﺟﺮدی‬

‫اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸ ﺎه آﯾﺖ ا‪ ...‬اﻟﻌﻈﻤ ﺑﺮوﺟﺮدی‬

‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪١٣٩٨‬‬
 ‫‪ :‬زﯾﻮری ﮐﺎﻇﻢ ﭘﻮر‪ ،‬ﻋﺒﺎس‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫‪ :‬ﻣﺴﺎﺋﻠ در آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ ‪ /‬ﻋﺒﺎس زﯾﻮری ﮐﺎﻇﻢ ﭘﻮر‬ ‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﯾﺪآور‬
‫‪ :‬ﺗﻬﺮان‪١٣٩٨ ،...،‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‬
‫‪٢۵٠ :‬ص‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮی‬
‫‪٠٠٠-٠٠٠-٠٠٠-٠٠٠-٠ :‬‬ ‫ﺷﺎﺑ‬
‫‪ :‬ﻓﯿﭙﺎ‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﯾﺴ‬
‫‪ :‬ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‬
‫‪ :‬آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫‪٧ ١٣٩٨ :‬م‪٩‬ز‪QA۴٠٣/‬‬ ‫ردهﺑﻨﺪی ﮐﻨﮕﺮه‬
‫‪٠٠٠/٠٠٠٠ :‬‬ ‫ردهﺑﻨﺪی دﯾﻮﯾﯽ‬
‫‪٠٠٠٠٠٠٠ :‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳ ﻣﻠ‬

‫اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸ ﺎه اﯾﺖ ا‪ ...‬ﺑﺮوﺟﺮدی‬

‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪ :‬ﻣﺴﺎﺋﻠ در آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬

‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸ ﺎه اﯾﺖ ا‪ ...‬ﺑﺮوﺟﺮدی‬
‫ﻣﻮﻟﻒ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻋﺒﺎس زﯾﻮری ﮐﺎﻇﻢ ﭘﻮر‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ و ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ‪ /١٣٩٨ :‬اول‬
‫ﺗﯿﺮاژ‪ ٠٠٠٠ :‬ﺟﻠﺪ‬
‫ﭼﺎپ و ﺻﺤﺎﻓ ‪........ :‬‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﭼﺎپ‪............ :‬‬
‫ﻗﯿﻤﺖ‪ ٢۵٠٠٠٠ :‬رﯾﺎل‬
‫ﺷﺎﺑ ‪٠٠٠-٠٠٠-٠٠٠-٠٠٠-٠ :‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﭘﺨﺶ‪....... :‬‬
‫‪ ‐١‬ﺑﻠﻮار ‪ ،.....‬ﺗﻠﻔﻦ‪:‬‬
‫‪‐٢‬ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺷ ‪ ،.....‬ﺗﻠﻔﻦ‪:‬‬

‫ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺗﻤﺎﻣ ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘ از اﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ و ﭘﯿ ﺮد ﻗﺎﻧﻮﻧ دارد‪.‬‬

‫ﺣﻖ ﭼﺎپ ﺑﺮای ﻧﺎﺷﺮ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم‬
 ‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬

‫رﯾﺎﺿﯿﺎت دروازه و ﮐﻠﯿﺪ ﻋﻠﻮم اﺳﺖ‬

‫)راﺟــﺮ ﺑﯿ ــﻦ ‪(١‬‬

‫ﺗﺎزﻣﺎﻧ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿ روﺑﻪ رو ﻧﺸﻮﯾﻢ و در ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آن‬ ‫ﺑﯽﺷ‬

‫ﺗﻮاﻧﺎ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻓ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﻃﺮح و ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿ ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﺮد و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ‬
‫درک و ﻓﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻓﻬﻤﯿﺪن و ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ اﺳﺮار دروﻧ ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﻗﻀﺎﯾﺎ‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫و ﻣﯿﺰاﻧ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺖ ﯾﺎ‬ ‫و اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﺪرت ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺤ‬
‫ﻧﺎدرﺳﺘ ﻣﻮﺿﻮع و اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ از آن ﺑﺮای رﻓﻊ اﺷ ﺎل و اﺑﻬﺎم ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در دو ﻓﺼﻞ و ﻫﺮ ﻓﺼﻞ در ﭘﻨﺞ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﻓﺼﻞ اول‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺨﺶﻫﺎی دﺳﺘﮕﺎه‬
‫اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ‪ ،‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ ‪ ،‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‪ ،‬ﺣﺪ و‬
‫‪١‬‬
‫‪Rajer Bican‬‬
 ‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬ ‫ج‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ و ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ و ﺣﻞ آنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻓﺼﻞ دوم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺨﺶﻫﺎی اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐‬
‫اﺳﺘﯿﻠﯿﺲ ‪ ،١‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‪ ،‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬
‫و ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ ‪ ٢‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳ و اﻧﮕﻠﯿﺴ ﮐﻪ در ﺗﺪوﯾﻦ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬در ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺘﺎب ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ”ﻣﻨﺎﺑﻊ” ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را از وﻇﺎﯾﻒ ﻋﻠﻤ ﺧﻮد داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﻪ روز ﻫﻤﻮاره داﯾﺮه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﻮد را ﮔﺴﺘﺮش دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻼ از ﮐﻠﯿﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺮای اﯾﺮادات اﺣﺘﻤﺎﻟ ﭘﻮزش ﻣ ﻃﻠﺒﻢ و اﻣﯿﺪوارم‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻨﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﺎ را از ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫﺎی ﺧﻮد ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ در‬
‫ﭼﺎپﻫﺎی ﺑﻌﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻦ ا‪ ...‬ﺗﻮﻓﯿﻖ‬
‫ﻋﺒﺎس زﯾﻮری ﮐﺎﻇﻢ ﭘﻮر‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪٩٨‬‬

‫ﻣﻮﻟﻒ‪Zivari@abru.ac.ir :‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧ اﻟ ﺘﺮوﻧﯿ‬

‫‪Zivari۶۵٢۶@gmail.com‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪Rieman-Stieltjes Integral‬‬ ‫‪Fourier Series‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ث‬ ‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬

‫‪١‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ ‪. . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١۴‬‬ ‫‪. . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫‪۵٠‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی ‪. . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٧۶‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٩٧‬‬ ‫‪ ۵.١‬ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪١٠٩‬‬ ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬

‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ ‪١٠٩ . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪ ٢.٢‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ‪١٣٩ . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ ‪١۵١ . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه ‪١٨۶ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫ح‬

‫‪ ۵.٢‬ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ ‪١٩٨ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬

‫‪٢١١‬‬ ‫واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬ ‫آ‬

‫‪٢٢۵‬‬ ‫ب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر‬

‫‪٢٣٣‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪٢٣۵‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻤﺎدﻫﺎ‬

‫‪٢٣٧‬‬ ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬

 ‫‪١‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬

‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬

‫‪ .١‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x٢ − ٢ = ٠‬در اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ ﺟﻮاب ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ r‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ .r٢ = ٢‬ﻟﺬا‬
‫‪a‬‬
‫= ‪∃ a, b ∈ N s.t. r‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪(a, b) = ١.‬‬
‫‪b‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪a٢‬‬
‫⇒ ‪r٢ = ٢‬‬ ‫‪= ٢ ⇒ a٢ = ٢b٢ ⇒ ٢ | a٢ .‬‬
‫‪b٢‬‬
‫ﺣﺎل ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .٢ | a‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a‬ﺑﺮ ‪ ٢‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪a = ٢k + ١ ⇒ a٢ = ۴k ٢ + ۴k + ١ ⇒ a٢ = ٢(٢k ٢ + ٢k) + ١.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ a٢‬ﺑﺮ ‪ ٢‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬

‫‪٢ | a ⇒ a = ٢k١ ⇒ a٢ = ۴k١٢ .‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢‬‬

‫از اﯾﻦ رو‬

‫‪a٢ = ٢b٢ = ۴k١٢ ⇒ b٢ = ٢k١٢ ⇒ ٢ | b٢ .‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ .٢ | b‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ a‬و ‪ b‬ﻫﺮ دو ﺑﺮ ‪ ٢‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ اول ﺑﻮدن ‪ a‬و ‪ b‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮض‬
‫ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪ x٢ − ٢ = ٠‬در اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ دارای ﺟﻮاب ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ از ‪ R‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻧﺸﺎن‬ ‫‪ .٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬

‫دﻫﯿﺪ ‪ α = sup A‬اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ‬
‫)اﻟﻒ( ‪ α‬ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫‪ x ∈ A‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪.x > α − ε‬‬ ‫)ب( ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ε > ٠‬ﯾ‬

‫ﮐﺮان‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ α = sup A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ α‬ﯾ‬
‫ﺑﺎﻻی ‪ A‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺷﺮط )ب( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫‪∃ ε > ٠ s.t. ∀x ∈ A x ⩽ α − ε.‬‬

‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬اﺳﺖ و از ‪ ،α − ε < α‬ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫دراﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ α − ε‬ﯾ‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ﺷﺮط )ب( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾ‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺷﺮطﻫﺎی )اﻟﻒ( و )ب( ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺷﺮط‬
‫اول ‪ α‬ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ α‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ γ‬ﮐﺮان ﺑﺎﻻی دﯾ ﺮی ﺑﺮای‬
‫‪ x ∈ A‬ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫=‪ε‬ﯾ‬ ‫‪α−γ‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .γ < α‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض )ب( ﺑﺮای‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫‪γ+α‬‬ ‫‪γ+γ‬‬
‫=‪x>α−ε‬‬ ‫>‬ ‫‪= γ,‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪α‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ،x > γ‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎ ﮐﺮان ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ‪ γ‬درﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﯾ‬
‫‪٣‬‬ ‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬

‫> ‪ .y − x‬ﺑﻨﺎﺑﻪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x, y ∈ R‬و ‪ .x < y‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ اﻋﺪاد‬

‫‪∃ N s.t. N (y − x) > ١ ⇒ N y > ١ + N x.‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ]‪ .M = [N x‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .N x < M ⩽ ١ + N x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪M‬‬
‫< ‪Nx < M ⩽ ١ + Nx < Ny ⇒ x‬‬ ‫‪< y.‬‬
‫‪N‬‬

‫= ‪ ،r‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪M‬‬

‫‪N‬‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫‪ .۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x, y ∈ R‬دﻟﺨﻮاه و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﻋﺪد اﺻﻤ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫‪ w‬ﺑﯿﻦ ‪ x‬و ‪ y‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﮔﻨﮓ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ‪ a‬و ‪ b‬ﯾ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ w‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a, b ∈ Q‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ .a < b‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫√‬
‫ﻋﺪد ﮔﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫‪ .w = a +‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ w‬ﯾ‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪(b‬‬ ‫)‪− a‬‬
‫√‬
‫‪٢‬‬
‫‪(b − a) > ٠ ⇒ a < w = a +‬‬ ‫‪(b − a).‬‬
‫‪٢‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫و‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪<١ ⇒ w =a+‬‬ ‫‪(b − a) < a + (b − a) = b.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .a < w < b‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x‬و ‪ y‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ دﻟﺨﻮاه‬
‫و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ p‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪.x < p < y‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ q‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .x < p < q < y‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺑﺤﺚ‬
‫ﻗﺒﻞ‬

‫‪∃ w ∈ Qc s.t. x < p < w < q < y ⇒ x < w < y.‬‬

‫‪ .۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ R‬و }‪ .A = {r ∈ Q : r < x‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪.sup A = x‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۴‬‬

‫‪A‬‬ ‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻی‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،a ∈ A‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ .a < x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x‬ﯾ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ x‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪ y < x‬و ‪ y‬ﮐﺮان ﺑﺎﻻی دﯾ ﺮی ﺑﺮای ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ‬
‫ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻟﺬا‬ ‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﯾ‬

‫‪∃ q ∈ Q s.t. y < q < x.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ q ∈ A‬و ‪ ،y < q‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ y‬ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪ x‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪.x = sup A‬‬

‫‪ .۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ و ﮐﺮاﻧﺪار از اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ )‪ sup(A ∪ B‬و )‪ inf(A ∩ B‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ و‬
‫)اﻟﻒ( }‪،sup(A ∪ B) = max{sup A, sup B‬‬
‫)ب( }‪.inf(A ∩ B) = min{inf A, inf B‬‬

‫‪A∩B‬‬ ‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﭼﻮن ‪ A‬و ‪ B‬ﻧﺎﺗﻬ و ﮐﺮاﻧﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ A ∪ B‬و‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺗﻬ و ﮐﺮاﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ sup(A ∪ B‬و )‪ inf(A ∩ B‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪x∈A‬‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ A ∪ B‬ﯾ‬
‫‪sup(A ∪ B) ⩽ sup A‬‬ ‫ﯾﺎ ‪ .x ∈ B‬ﻟﺬا ‪ x ⩽ sup A‬ﯾﺎ ‪ .x ⩽ sup B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﯾﺎ ‪ .sup(A ∪ B) ⩽ sup B‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪sup(A ∪ B) ⩽ max{sup A, sup B}.‬‬

‫ﻋﮑﺲ ﺷﻤﻮل و ﻗﺴﻤﺖ )ب( ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ و از ﺑﺎﻻ ﮐﺮاﻧﺪار در اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫‪AB = {ab : a ∈ A, b ∈ B}.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ AB‬دارای ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ اﺳﺖ و )‪.sup AB = (sup A)(sup B‬‬

‫‪۵‬‬ ‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ A‬و ‪ B‬ﻧﺎﺗﻬ و از ﺑﺎﻻ ﮐﺮاﻧﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪∃ a ∈ A, b ∈ B s.t. ab ∈ AB.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ AB‬ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ α = sup A‬و ‪ .β = sup B‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∀ x ∈ AB, ∃ a ∈ A, ∃ b ∈ B s.t. x = ab.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ a ∈ A‬و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ a ⩽ α ،b ∈ B‬و ‪ .b ⩽ β‬ﻟﺬا‬

‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ AB‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫‪ .x = ab ⩽ αβ‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ αβ‬ﯾ‬
‫اﺻﻞ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ‪ AB‬دارای ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫‪ αβ‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ AB‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ γ‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان‬
‫ﺑﺎﻻی ‪ AB‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪. γ < αβ‬ﻟﺬا‬
‫‪γ‬‬
‫⇒ ‪γ < αβ‬‬ ‫‪< β.‬‬
‫‪α‬‬

‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ B‬ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ‪ .β = sup B‬ﭘﺲ‬ ‫‪γ‬‬

‫‪α‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪γ‬‬ ‫‪γ‬‬
‫‪∃ b١ ∈ B s.t.‬‬ ‫⇒ ‪< b١‬‬ ‫‪< α.‬‬
‫‪α‬‬ ‫‪b١‬‬
‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ A‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪γ‬‬
‫‪b١‬‬ ‫ﻟﺬا‬
‫‪γ‬‬
‫‪∃ a١ ∈ A s.t.‬‬ ‫‪< a١ ⇒ γ < a١ b١ .‬‬
‫‪b١‬‬

‫‪αβ‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ γ‬ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ AB‬ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ‪ .γ < a١ b١ ∈ AB‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ AB‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ‪.sup AB = αβ‬‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ و ﮐﺮاﻧﺪار از اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫‪ .٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬

‫}‪ .B = {−x : x ∈ A‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ sup B = − inf A‬و ‪.inf B = − sup A‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ A‬ﻧﺎﺗﻬ و از ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺻﻞ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ اﻋﺪاد‬
‫ﺣﻘﯿﻘ دارای اﯾﻨﻔﯿﻤﻢ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a = inf A‬و ‪ y ∈ B‬دﻟﺨﻮاه‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۶‬‬

‫‪ x ∈ A‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .y = −x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.−y = x ∈ A‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﻟﺬا ﯾ‬

‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻ ﺑﺮای ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ ،a = inf A‬ﭘﺲ ‪ .y ⩽ −a‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ −a‬ﯾ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ −a‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ B‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ b‬ﯾ‬
‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻی دﯾ ﺮی ﺑﺮای ‪ B‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫‪∀ y ∈ B y ⩽ b ⇒ −b ⩽ −y.‬‬

‫ﮐﺮان ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺮای ‪ A‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،a = inf A‬ﭘﺲ ‪.−b ⩽ a‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ −b‬ﯾ‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ ،−a ⩽ b‬ﯾﻌﻨ ‪ −a‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ B‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪−a = sup B ⇒ − inf A = sup B.‬‬

‫ﺗﺴﺎوی ‪ inf B = − sup A‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺮﺗﺐ دارای ﺧﺎﺻﯿﺖ ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ‬ ‫‪ .٩‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ Q‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾ‬
‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻﯾﯽ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﭘﺎﯾﯿﻨ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎﯾﯽ از اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﻢ ﮐﻪ از ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟ در ‪ Q‬دارای ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ و اﯾﻨﻔﯿﻤﻢ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫;‪A = {p ∈ Q‬‬ ‫‪p > ٠,‬‬ ‫‪p٢ < ٢},‬‬

‫;‪B = {p ∈ Q‬‬ ‫‪p > ٠,‬‬ ‫‪p٢ > ٢}.‬‬

‫ﺑﻪ وﺿﻮح ‪ A‬و ‪ B‬ﻧﺎﺗﻬ اﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ‪ ١ ∈ A‬و ‪ .٣ ∈ B‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬از‬
‫ﺑﺎﻻ و ‪ B‬از ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ A‬دارای ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻣﺎﮐﺴﯿﻤﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ p ∈ A‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪p٢ − ٢‬‬ ‫‪p٢ + ٢p − p٢ + ٢‬‬ ‫‪٢p + ٢‬‬

‫‪q =p−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪p+٢‬‬ ‫‪p+٢‬‬ ‫‪p+٢‬‬
‫‪٧‬‬ ‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬

‫ﭼﻮن ‪ ،p ∈ A‬ﻟﺬا ‪ .q > ٠‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪(٢p + ٢)٢‬‬ ‫)‪٢(p٢ − ٢‬‬
‫= ‪q٢ − ٢‬‬ ‫=‪−٢‬‬ ‫‪< ٠.‬‬
‫)‪(p + ٢‬‬ ‫‪(p + ٢)٢‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪q ٢ − ٢ < ٠ ⇒ q ٢ < ٢.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .q ∈ A‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ ،q > p‬زﯾﺮا‬

‫‪p٢ − ٢‬‬
‫‪p٢ < ٢ ⇒ −‬‬ ‫‪> ٠.‬‬
‫‪p+٢‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫‪p٢ − ٢‬‬
‫‪p−‬‬ ‫‪> p ⇒ q > p.‬‬
‫‪p+٢‬‬
‫‪ q ∈ A‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .q > p‬ﯾﻌﻨ ‪ A‬دارای‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ p ∈ A‬ﯾ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺎﮐﺴﯿﻤﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ B‬دارای ﻋﻨﺼﺮ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮض‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ s ∈ B‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫‪(٢s + ٢)٢‬‬ ‫)‪٢(s٢ − ٢‬‬
‫= ‪t٢ − ٢‬‬ ‫=‪−٢‬‬ ‫‪> ٠.‬‬
‫)‪(s + ٢‬‬ ‫‪(s + ٢)٢‬‬

‫ﻟﺬا ‪ .t٢ > ٢‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ t ∈ B‬و ‪ .t < s‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای‬
‫‪ t ∈ B‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .t < s‬ﯾﻌﻨ ‪ B‬دارای ﻋﻨﺼﺮ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ‬ ‫ﻫﺮ ‪ s ∈ B‬ﯾ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن ‪ A‬دارای ﻋﻀﻮ ﻣﺎﮐﺴﯿﻤﻢ و ‪ B‬دارای ﻋﻨﺼﺮ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ‬
‫ﻧﻤ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ B‬دارای اﯾﻨﻔﯿﻤﻢ و ‪ A‬دارای ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺪان‬ ‫‪ .١٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﻧﻤ ﺗﻮان ﻣﯿﺪان اﻋﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻂ را ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻣﺮﺗﺐ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد‪.‬‬

‫از ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ C‬ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،z, w ∈ C‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾ‬
‫زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪z > w,‬‬ ‫‪w > z,‬‬ ‫‪z = w.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٨‬‬

‫= ‪ .w‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫)‪٠ = (٠, ٠‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ z = i = (٠, ١‬و‬
‫‪ .z ̸= w‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ z > w‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ )‪ .i > (٠, ٠‬ﻟﺬا‬
‫‪i٢ = (−١, ٠) > (٠, ٠) ⇒ (١, ٠) < (٠, ٠),‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣ رﺳﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ‪ w > z‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه )‪ ،(٠, ٠) > i = (٠, ١‬ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻤ ﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻋﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻂ را ﻧﻤ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﯿﺪان ﻣﺮﺗﺐ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﯾ‬
‫‪٠/a١ a٢ ...an ...‬‬ ‫‪ .١١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻧﺎﺷﻤﺎراﺳﺖ و ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ‪ai‬ﻫﺎ ﺻﻔﺮ ﯾﺎ ﯾ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ )‪ (٠, ١‬ﻧﺎﺷﻤﺎراﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﺷﻤﺎرا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻋﻨﺎﺻﺮ ‪ A‬را ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮد‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ }‪.A = {x١ , x٢ , ...xn , ...‬‬ ‫ﯾ‬
‫اﮐﻨﻮن ﻋﺪد ‪ t = ٠/t١ t٢ ...tn‬را ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ‪ ti‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ‬
‫‪i‬اﻣﯿﻦ ﻋﻨﺼﺮ ‪ xi‬از ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دارﯾﻢ ‪.t ̸= xn‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺻﻔﺮ ﯾﺎ ﯾ‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪ti‬ﻫﺎ ﻫﻤ‬ ‫ﻟﺬا ‪ t ∈/ A‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .t ∈ A‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ A‬ﻧﺎﺷﻤﺎراﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن )‪ ،A ⊂ (٠, ١‬ﻟﺬا‬
‫)‪ (٠, ١‬ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺷﻤﺎراﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .١٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ Z‬و ‪ Q‬ﺷﻤﺎرا ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟ ‪ R‬و ‪ Qc‬ﻧﺎﺷﻤﺎرا ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ Z .‬ﺷﻤﺎرش ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : N −→ Z‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫{‬
‫‪n‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪n = ٢k‬‬
‫= )‪f (n‬‬ ‫‪n−١‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪n = ٢k + ١.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ دوﺳﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو‬ ‫ﯾﺎ ‪ f (n) = [ n٢ ](−١)n‬ﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻤﺎرا‪ ،‬ﺷﻤﺎراﺳﺖ ﭘﺲ ‪ Z × Z‬ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬
‫}‪ Z × Z − {٠‬ﺷﻤﺎراﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪m‬‬
‫( ‪f : Q −→ Z × (Z − {٠}), f‬‬ ‫‪) = (m, n), (m, n) = ١.‬‬
‫‪n‬‬
‫‪٩‬‬ ‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ f‬دوﺳﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ Q‬ﺷﻤﺎرش ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ‬
‫ﻗﺒﻞ )‪ (٠, ١‬ﻧﺎﺷﻤﺎراﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﭼﻮن ‪ (٠, ١) ∼ R‬ﻟﺬا ‪ R‬ﻧﺎﺷﻤﺎرا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺷﻤﺎرا ﺑﻮدن ‪ Qc‬از ﻧﺎﺷﻤﺎرا ﺑﻮدن ‪ R‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .١٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ xn ... x١‬اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﻣﺜﺒﺘ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫)اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ ،x١ x٢ ...xn = ١‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪x١ + x٢ + ... + xn ⩾ n.‬‬

‫)ب(‬
‫√‬ ‫‪x١ + x٢ + ... + xn‬‬
‫‪n‬‬
‫⩽ ‪x١ x٢ ...xn‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬

‫اﺳﺘﻘﺮا ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ )اﻟﻒ( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ n = ٢‬و ‪ x١ x٢ = ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،(x٢ − ١) ⩾ ٠‬ﻟﺬا‬
‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬
‫‪x٢٢ + ١ ⩾ ٢x٢ ⇒ x٢ +‬‬ ‫‪⩾ ٢.‬‬
‫‪x٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬
‫‪x١ + x٢ = x٢ +‬‬ ‫‪⩾ ٢.‬‬
‫‪x٢‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺣ ﻢ ﺑﺮای ‪ n = k‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬

‫‪x١ x٢ ...xk = ١ ⇒ x١ + x٢ + ... + xk ⩾ k.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x١ x٢ ...xk xk+١ = ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻣ ﺗﻮان ﻓﺮض ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ‪ x١ < ١‬و ‪ .xk+١ > ١‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .y = x١ xk+١‬آﻧﮕﺎه از ﻓﺮض ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪x٢ x٣ ...xk y = ١ ⇒ x٢ + x٣ + ... + xk + y ⩾ k.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪x١ + x٢ + ... + xk + xk+١ = (y + x٢ + ... + xk ) + xk+١ + x١ − y‬‬

‫‪⩾ k + ١ + xk+١ + x١ − y − ١‬‬

‫‪= (k + ١) + (xk+١ − ١)(١ − x١ ).‬‬

‫ﭼﻮن ‪ x١ < ١‬و ‪ ،xk+١ > ١‬ﻟﺬا ‪ ،x١ + x٢ + ... + xk + xk+١ ≥ k + ١‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ )اﻟﻒ( ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬
‫√‬
‫= ‪ .y‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .yn = x١ x٢ ...xn‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪n x x ...x‬‬
‫‪١ ٢‬‬ ‫‪n‬‬ ‫)ب( ﮔﯿﺮﯾﻢ‬
‫‪x١ x٢ ...xn‬‬ ‫‪x١ x٢ xn‬‬
‫‪n‬‬
‫⇒ ‪=١‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪= ١.‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y y‬‬ ‫‪y‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪x١ + ... + xn‬‬ ‫‪x١‬‬ ‫‪xn‬‬ ‫‪x١ + ... + xn‬‬
‫=‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫⇒ ‪⩾n‬‬ ‫‪⩾ y.‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪n‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪x١ + x٢ + ... + xn‬‬ ‫√‬
‫‪⩾ n x١ x٢ ...xn ,‬‬
‫‪n‬‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی )ب( را ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .١۴‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫)اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ a, b‬ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﻮده و ‪ n ⩾ ٣‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪a + b ⩽ n a + b.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫)ب( اﮔﺮ ‪ a, b‬ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﻮده و ‪ n ⩾ ٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪| n a − b| ⩽ n |a − b|.‬‬
‫‪n‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﭼﻮن ‪ ،a ⩾ ٠‬ﻟﺬا‬

‫√‬ ‫√‬
‫‪n‬‬
‫‪a ⩾ ٠ =⇒ ∀i ( n a)i ⩾ ٠.‬‬
‫‪١١‬‬ ‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬

‫) ‪(n‬‬ ‫√‬
‫‪ .‬از اﯾﻦ رو‬ ‫‪i‬‬ ‫‪⩾٠‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .( n b)n−i ⩾ ٠ ،i‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫) ( ‪n−١‬‬
‫∑‬ ‫√‬
‫√ ‪n‬‬
‫‪( n a)i ( b)n−i ⩾ ٠.‬‬
‫‪n‬‬

‫‪i‬‬
‫‪i=١‬‬
‫) ( ‪n−١‬‬
‫∑‬ ‫√‬
‫√ ‪n‬‬
‫⇒‬ ‫‪( n a)i ( b)n−i + a + b ⩾ a + b.‬‬
‫‪n‬‬

‫‪i‬‬
‫‪i=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫√‬ ‫) ( ‪n‬‬
‫∑‬ ‫√‬
‫√‬ ‫√ ‪n‬‬
‫‪( n a)i ( b)n−i ⩾ a + b.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫= )‪( a + b‬‬
‫‪i‬‬
‫‪i=٠‬‬
‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫و اﺛﺒﺎت ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪a+ nb⩾ na+b‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫)ب( ﺑﺪون ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﮐﻠﯿﺖ ﺑﺮﻫﺎن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ b ⩽ a‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪b ⩽ n a =⇒ ( n a − b) ⩾ ٠.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪| n a − b| = n a − b,‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫= |‪|a − b‬‬
‫‪n‬‬
‫‪a − b.‬‬ ‫)‪(١.١‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( ﺑﺮای ‪ b‬و ‪ a − b‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪n‬‬
‫‪a − b ⩽ a − b.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫)‪(٢.١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ رواﺑﻂ )‪ (١.١‬و )‪،(٢.١‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪| n a − b| = n a − b ⩽ a − b = n |a − b|,‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﮐﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی )ب( را اﺛﺒﺎت ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺎﻣﺴﺎوی زﯾﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﮐﺸ ‐ﺷﻮارﺗﺰ ‪ ١‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Cauchy-Schwarz Inequality‬‬
 ‫ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬١ ١٢

‫ آﻧﮕﺎه‬،‫ اﻋﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻄ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬wn , ..., w٢ , w١ ‫ و‬zn , ..., z٢ , z١ ‫ اﮔﺮ‬.١۵

∑
n ∑n ∑
n
| zj w̄j |٢ ⩽ ( |zj |٢ )( |wj |٢ ).
j=١ j=١ j=١

‫ در‬.‫ ﻫﺎ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺴﺎوی ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‬wj ‫ ﻫﺎ ﯾﺎ‬zi ‫ اﮔﺮ ﺗﻤﺎم‬.‫ﺣﻞ‬
‫ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
∑
n ∑
n ∑
n
A= |zj |٢ , B = |wj |٢ , C = zj w̄j .
j=١ j=١ j=١

:‫ﺧﻮاص ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ اﻋﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻂ دارﯾﻢ‬ ‫ ﺑﻪ ﮐﻤ‬.|C|٢ ⩽ AB ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬

∑
n
٠≤ |Cwj − Bzj |٢
j=١
∑n
= (Cwj − Bzj )(Cwj − Bzj )
j=١
∑
n
= (Cwj − Bzj )(C̄ w̄j − B z¯j )
j=١
∑n
= (|C|٢ |wj |٢ − CBwj z¯j − B C̄zj w̄j + B ٢ zj z¯j )
j=١
∑
n ∑
n ∑
n ∑
n
٢ ٢ ٢
= |C| |wj | − CB wj z¯j − B C̄ zj w̄j + B |zj |٢
j=١ j=١ j=١ j=١
∑n ∑ ∑n ∑n
= |C|٢ |wj |٢ − CB zj w̄j − B C̄ zj w̄j + B ٢ |zj |٢
j=١ j=١ j=١ j=١
٢ ٢ ٢ ٢
= |C| B − |C| B − B|C| + AB

= B(AB − |C|٢ ).

‫ﻟﺬا‬
B(AB − |C|٢ ) ≥ ٠.
‫‪١٣‬‬ ‫‪ ١.١‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬

‫ﭼﻮن ‪ ،B > ٠‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .|C|٢ ≤ AB‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﻧﺎﻣﺴﺎوی‬

‫ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .١۶‬اﮔﺮ ‪ an , ..., a٢ , a١‬و ‪ bn , ..., b٢ , b١‬اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ دﻟﺨﻮاﻫ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫∑(‬
‫‪n‬‬
‫‪)١‬‬ ‫∑(‬
‫‪n‬‬
‫‪)١‬‬ ‫∑(‬
‫‪n‬‬
‫‪)١‬‬
‫‪(ai + bi )٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫⩽‬ ‫‪a٢i‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪b٢i ٢ .‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ‪(ai + bi )٢‬‬ ‫‪a٢i +‬‬ ‫‪b٢i + ٢‬‬ ‫‪ai bi .‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ‬

‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬‫‪n‬‬ ‫∑‬‫‪n‬‬
‫‪٢ ١٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫(‪ai bi ⩽ ٢‬‬ ‫( ) ‪ai‬‬ ‫‪b٢i ) ٢ .‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬‫‪n‬‬
‫∑ ‪١‬‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫⩽ ‪(ai + bi )٢‬‬ ‫‪a٢i +‬‬ ‫(‪b٢i + ٢‬‬ ‫( ‪a٢i ) ٢‬‬ ‫‪b٢i ) ٢‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬
‫(‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪)٢‬‬
‫( =‬ ‫( ‪a٢i ) ٢ +‬‬ ‫‪b٢i ) ٢‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∑(‬
‫‪n‬‬
‫‪)١‬‬ ‫∑‬‫‪n‬‬
‫‪١‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫( ⩽ ‪(ai + bi )٢ ٢‬‬ ‫( ‪a٢i ) ٢ +‬‬ ‫‪b٢i ) ٢ .‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۴‬‬

‫ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪٢.١‬‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ و ‪ .x, y ∈ X‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪ .١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A ⊆ X‬ﯾ‬

‫‪|d(x, A) − d(y, A)| ⩽ d(x, y),‬‬

‫ﮐﻪ در آن }‪.d(x, A) = inf{d(x, y) : y ∈ A‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ z ∈ A‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪d(x, z) ⩽ d(x, y) + d(y, z).‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻨﻔﯿﻤﻮمﮔﯿﺮی روی ‪ z‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪d(x, A) ⩽ d(x, y) + d(y, A) ⇒ d(x, A) − d(y, A) ⩽ d(x, y).‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ‪ x‬و ‪ y‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﯾﺎ ) ‪ (X, d٢‬ﯾ‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪(X, d‬ﯾ‬
‫اﺳﺖ؟ ) ‪ (X, d ٢‬ﭼﻄﻮر؟‬
‫‪١‬‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ) ‪ (X, d٢‬ﯾ‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X = R‬و |‪ .d(x, y) = |x−y‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪d٢ (x, y) = |x−y|٢‬‬
‫ﻣﺘﺮ روی ‪ X‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺮای ﻋﻨﺎﺻﺮ ‪ y = ١ ،x = ۵‬و ‪ ،z = ٣‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی‬ ‫ﯾ‬
‫ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‬

‫‪١۶ = |x − y|٢ ⩽ |x − z|٢ + |z − y|٢ = ٨,‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﮐﻪ ﯾ‬

‫√‬
‫= )‪d١ (x, y‬‬ ‫‪d(x, y).‬‬

‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﻪراﺣﺘ ﻣ ﺗﻮان ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ) ‪ (X, d١‬ﯾ‬
‫ﻣﺘﺮ روی ‪ X‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ‪ d ٢‬ﯾ‬
‫‪١‬‬
‫‪١۵‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪ .٣‬اﮔﺮ ‪ ،E ⊆ X‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫)اﻟﻒ( ‪،(E c )◦ = (E)c‬‬
‫)ب( ) ‪.(E ◦ )c = (E c‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ(‬

‫‪x ∈ (E c )◦ ⇔ ∃ r > ٠ s.t.‬‬ ‫‪Nr (x) ⊆ E c‬‬

‫∅ = ‪⇔ ∃ r > ٠ s.t. Nr (x) ∩ E‬‬

‫∈‪⇔ x‬‬
‫‪/E‬‬

‫‪⇔ x ∈ (E)c .‬‬

‫ﻟﺬا ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫)ب(‬

‫∈ ‪x ∈ (E ◦ )c ⇔ x‬‬
‫◦‪/ E‬‬

‫‪⇔ ∃ r > ٠ s.t. Nr (x) ⊈ E‬‬

‫∅ ≠ ‪⇔ ∃ r > ٠ s.t. Nr (x) ∩ E c‬‬

‫‪⇔ x ∈ (E c ).‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎویﻫﺎی زﯾﺮ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻫﺴﺘﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۴‬ﺑﺎ ﯾ‬

‫)اﻟﻒ( ◦)‪،E ◦ = (E‬‬
‫)ب( ) ◦ ‪.E = (E‬‬

‫اﻗﻠﯿﺪﺳ و ‪ E = Q‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X = R‬ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪(E)◦ = R‬‬ ‫اﯾﻦﺻﻮرت ‪ E‬در ‪ X‬ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪ .E = Q = R‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫وﻟ ∅ = ◦ ‪ .E‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ◦)‪ ،E ◦ ̸= (E‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﺗﺴﺎوی )اﻟﻒ(‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻗﺴﻤﺖ )ب( دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪R = E ̸= (E ◦ ) = ∅ = ∅.‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۶‬‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ و از ﺑﺎﻻ ﮐﺮاﻧﺪار در ‪ R‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن‬ ‫‪ .۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬

‫دﻫﯿﺪ ‪ a = sup A‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ‪.a ∈ A‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺻﻞ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ ‪ A‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ a ∈ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣ ﻢ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .a ∈/ A‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی ‪ A‬اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪ .a ∈ A′‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ r > ٠‬دﻟﺨﻮاه‬ ‫ﮐﻪ ‪ a‬ﯾ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،a = sup A‬ﻟﺬا ‪ a − r‬ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ ‪ A‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫‪∃ x ∈ A s.t. a − r < x.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ a ∈ A‬و ‪ ،a = sup A‬ﻟﺬا‬

‫‪x ⩽ a < a + r ⇒ a − r < x < a < a + r.‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ‪ a ∈/ A‬ﭘﺲ ‪ .x ̸= a‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪x ∈ (Nr (a) − {a}) ∩ A ⇒ (Nr (a) − {a}) ∩ A ̸= ∅.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ r > ٠‬دﻟﺨﻮاه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ‪ a ∈ A′‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.a ∈ A‬‬

‫‪ .۶‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ R‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ ،A ∩ B ⊆ A ∩ B‬و در‬

‫ﺣﺎﻟﺘ ﮐﻪ ‪ A‬ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪A ∩ B ⊆ A ∩ B.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ A∩B ⊆A⇒A∩B ⊆A‬‬
‫‪⇒ A ∩ B ⊆ A ∩ B.‬‬
‫‪‬‬
‫‪A∩B ⊆B ⇒A∩B ⊆B‬‬

‫ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .x ∈/ A ∩ B‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪.x ∈/ A ∩ B‬‬

‫ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ ‪ ،x ∈ A ∩ B‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪∃ r١ > ٠ s.t.‬‬ ‫‪Nr١ (x) ⊆ A.‬‬

‫‪١٧‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﭼﻮن ‪ ،x ∈/ A ∩ B‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ r٢ > ٠ s.t.‬‬ ‫∅ = )‪Nr٢ (x) ∩ (A ∩ B‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ } ‪ ،r = min{r١ , r٢‬در اﯾﻦﺻﻮرت ∅ = ‪ .Nr (x) ∩ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻃﺒﻖ ﻓﺮض ‪ .x ∈ B‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ‬ ‫‪ x ∈/ B‬ﮐﻪ ﯾ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ و ‪ ،x ∈/ A ∩ B‬ﯾﻌﻨ ‪.A ∩ B ⊆ A ∩ B‬‬

‫‪ X‬ﭼ ﺎل و ‪ B‬ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.B ⊆ A ∩ B‬‬ ‫‪ .٧‬اﮔﺮ ‪ A‬در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ A‬در ‪ X‬ﭼ ﺎل اﺳﺖ ﭘﺲ ‪ .X ⊆ A‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ‪ B‬ﯾ‬

‫ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ‬

‫‪B ∩ A ⊆ A ∩ B.‬‬ ‫)‪(٣.١‬‬

‫از ﻃﺮﻓ‬

‫‪B ⊆ X ⊆ A ⇒ B ⊆ A ⇒ B ∩ A = B.‬‬ ‫)‪(۴.١‬‬

‫ﺣﺎل ﺑﻨﺎﺑﺮ )‪ (٣.١‬و )‪ ،(٣.١‬راﺑﻄﻪ ‪ B ⊆ A ∩ B‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ‪ Rn‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫)اﻟﻒ( ◦)‪،A◦ ∩ B ◦ = (A ∩ B‬‬
‫)ب( ◦)‪.A◦ ∪ B ◦ ⊆ (A ∪ B‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ )ب( ﺗﺴﺎوی ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﯾ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ◦)‪ x ∈ (A ∩ B‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ‪ x‬ﯾ‬
‫دروﻧ ‪ A ∩ B‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫‪∃ r > ٠ s.t. Nr (x) ⊆ A ∩ B.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ دروﻧ ﻣﺸﺘﺮک‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Nr (x) ⊆ A‬و ‪ .Nr (x) ⊆ B‬از اﯾﻦ رو ‪ x‬ﯾ‬
‫‪ A‬و ‪ B‬اﺳﺖ درﻧﺘﯿﺠﻪ ◦ ‪ .x ∈ A◦ ∩ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ◦)‪.A◦ ∩ B ◦ ⊇ (A ∩ B‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٨‬‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ◦ ‪ x ∈ A◦ ∩ B‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∃ α, β > ٠ s.t. Nα (x) ⊆ A, Nβ (x) ⊆ B.‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ }‪ .r = min{α, β‬در اﯾﻦﺻﻮرت )‪ .Nr (x) ⊆ (A∩B‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫◦)‪ .x ∈ (A ∩ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ◦)‪ A◦ ∩ B ◦ ⊆ (A ∩ B‬و )اﻟﻒ( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ب( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ◦ ‪ x ∈ A◦ ∪ B‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ◦‪ x ∈ A‬ﯾﺎ ◦ ‪.x ∈ B‬‬
‫‪ r > ٠‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ Nr (x) ⊆ A‬ﯾﺎ ‪ .Nr (x) ⊆ B‬در ﻫﺮ دو‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ‪ .Nr (x) ⊆ A∪B‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ◦)‪ .x ∈ (A∪B‬ﭘﺲ ◦)‪.A◦ ∪B ◦ ⊆ (A∪B‬‬
‫اﮔﺮ )‪ A = [٠, ١‬و )‪ B = [١, ٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪(٠, ٢) = (A ∪ B)◦ ̸= A◦ ∪ B ◦ = (٠, ١) ∪ (١, ٢).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺴﺎوی در ﻗﺴﻤﺖ )ب( ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪X‬‬ ‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬در ‪ X‬ﭼ ﺎل و ‪ B‬ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A ∩ B‬در‬
‫ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .A ∩ B ⊆ X‬ﭼﻮن ‪ A‬در ‪ X‬ﭼ ﺎل و ‪ B‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪،٧‬‬

‫‪.B ⊆ A ∩ B ⇒ B ⊆ A ∩ B.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ B‬در ‪ X‬ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ .X ⊆ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪A ∩ B ⊆ X ⊆ B ⊆ A ∩ B.‬‬

‫ﯾﻌﻨ ‪ .X = A ∩ B‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ A ∩ B‬در ‪ X‬ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ X‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪ .١٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪A‬و ‪ B‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪A ∩ B ◦ ⊆ A ∩ B.‬‬
‫‪١٩‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ◦ ‪ x ∈ A ∩ B‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،x ∈ A‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ‬

‫‪ r > ٠‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Nr (x) ∩ A ̸= ∅.‬‬

‫‪ δ > ٠‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .Nδ (x) ⊆ B‬اﮔﺮ‬ ‫از اﻧﺠﺎ ﮐﻪ ◦ ‪ ،x ∈ B‬ﭘﺲ ﯾ‬

‫‪ r > δ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻫﺮ دو راﺑﻄﻪ‬

‫‪Nr (x) ∩ A ̸= ∅,‬‬ ‫‪Nr (x) ∩ B ̸= ∅,‬‬

‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ∅ ≠ )‪ Nr (x) ∩ (A ∩ B‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .x ∈ A ∩ B‬اﮔﺮ‬

‫‪ r ⩽ δ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ .Nr (x) ⊆ B‬از ﻃﺮﻓ ∅ ≠ ‪ ،Nr (x) ∩ A‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪Nr (x) ∩ (A ∩ B) ̸= ∅.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ x ∈ A ∩ B‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.A ∩ B ◦ ⊆ A ∩ B‬‬

‫‪ .١١‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ∅ = ◦ ‪ A◦ = B‬و ‪ A‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ∅ = ◦)‪ .(A ∪ B‬ﻣﺜﺎﻟ‬

‫ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ∅ = ◦ ‪ ،A◦ = B‬وﻟ ‪.(A ∪ B)◦ = X‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( از ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ .(A ∪ B)◦ = {(A ∪ B)c }c ،٣‬ﻟﺬا‬

‫‪(A ∪ B)◦ = {(Ac ∩ B c )}c .‬‬ ‫)‪(۵.١‬‬

‫ﭼﻮن ‪ Ac‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ .Ac ∩ B c ⊆ (Ac ∩ B c ) ،۶‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﻢﮔﯿﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪{(Ac ∩ B c )}c ⊆ {Ac ∩ B c }c = A ∪ (B c )c .‬‬ ‫)‪(۶.١‬‬

‫از رواﺑﻂ )‪ (۵.١‬و )‪ (۶.١‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪(A ∪ B)◦ ⊆ A ∪ (B c )c .‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ﭼﻮن ∅ = ◦ ‪ ،(B c )c = B‬ﻟﺬا ‪ .(A ∪ B)◦ ⊆ A‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪(A ∪ B)◦ ⊆ A◦ = ∅.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ∅ = ◦)‪ .(A ∪ B‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ A = Q‬و ‪ B = Qc‬در ‪ R‬را در‬

‫ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ∅ = ◦ ‪ A◦ = B‬وﻟ ‪.(A ∪ B)◦ = R◦ = R‬‬
‫‪ .١٢‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ را ﺑﺎ ﻣﺘﺮ اﻗﻠﯿﺪﺳ در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫√ √‬
‫]‪E = Q ∩ [ ٢, ٣‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ E‬در ‪ Q‬ﺑﺴﺘﻪ و ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ وﻟ ﻓﺸﺮده ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ E‬در ‪ Q‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ )ﭼﺮا؟(‪ .‬از ﻃﺮﻓ ]‪.E ⊆ [١, ٢‬‬
‫√‬
‫‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪،E ′ ̸⊆ E‬‬ ‫‪٢ ∈ E′‬‬ ‫ﻟﺬا ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ E‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن‬
‫ﯾﻌﻨ ‪ E‬در ‪ R‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ‪ E‬در ‪ R‬ﻓﺸﺮده ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ E‬در ‪ R‬ﻓﺸﺮده‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ E‬در ‪ Q‬ﻧﯿﺰ ﻓﺸﺮده ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻫﺎﯾﻨﻪ‐ﺑﻮرل ‪ ١‬ﻓﺸﺮدﮔ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻪ و ﮐﺮاﻧﺪاری‬
‫در ‪ Rn‬ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫دﻟﺨﻮاه ﻓﺸﺮدﮔ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻪ و ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﻮدن ﻣﻌﺎدل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻗﻠﯿﺪﺳ ﺗﺎم‬ ‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ در ‪ R‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .١٣‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﺪام ﯾ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪،N‬‬
‫)ب( ‪،Qc‬‬
‫)ج( )‪.(−١, ١‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ در ‪ N‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬ﯾ‬

‫‪∀ε > ٠ ∃ N s.t. ∀ n, m ⩾ N‬‬ ‫‪|an − am | < ε.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Heine-Borel Theorem‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪١‬‬
‫= ‪ ،ε‬آﻧﮕﺎه‬ ‫اﮔﺮ‬
‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬
‫‪∃ N s.t. ∀ n, m ⩾ N‬‬ ‫‪|an − am | < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .an = am‬ﻟﺬا از ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ N‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮد‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬

‫‪A = {a٠ , a١ , a٢ , · · · , N, b, b, b, · · · }.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ an‬ﺑﻪ ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ ‪ b‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨ ‪ N‬در ‪ R‬ﺗﺎم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎم اﺳﺖ و ‪ N‬در ‪ R‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫ﺣﻞ دوم )اﻟﻒ( ‪ R‬ﯾ‬
‫∞‬
‫∪‬
‫=‪R\N‬‬ ‫‪(−n, n).‬‬
‫‪n=١‬‬

‫ﭼﻮن اﺟﺘﻤﺎع دﻟﺨﻮاه از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﺎز ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ R \ N‬ﺑﺎز و‬

‫ﻓﻀﺎی‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ N‬در ‪ R‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن زﯾﺮﻓﻀﺎی ﺑﺴﺘﻪ از ﯾ‬
‫ﺗﺎم‪ ،‬ﺗﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ N‬در ‪ R‬ﺗﺎم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﺮﯾ‬
‫)ب( ﭼﻮن ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺑﺎزهﻫﺎی زﯾﺮ‬
‫‪١ ١‬‬ ‫‪١ ١‬‬
‫· · · ‪(−١, ١), (− , ), (− , ),‬‬
‫‪٢ ٢‬‬ ‫‪٣ ٣‬‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻘﺎط اﺻﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ دﻧﺒﺎﻟﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ an‬در اﻋﺪاد اﺻﻢ وﺟﻮد دارد‬
‫ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪−‬‬ ‫< ‪< an‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﺣﺎل ﭼﻮن ‪ ،an −→ ٠‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ‪ ٠ ∈ Q‬ﭘﺲ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫ﮐﺸ ‪ an‬در ‪ Qc‬ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Qc‬در ‪ R‬ﺗﺎم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫)ج( دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an = ١ − n١‬در ﻓﻀﺎی )‪ (−١, ١‬ﮐﺸ اﺳﺖ وﻟ ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﻀﺎی )‪ (−١, ١‬ﻧﯿﺰ در ‪ R‬ﺗﺎم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢٢‬‬

‫‪ .١۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ }‪ diam(E) = sup{d(x, y) : x, y ∈ E‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻗﻄﺮ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ E‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫)اﻟﻒ( اﮔﺮ )‪ ،A = (a, b‬آﻧﮕﺎه ‪.diam(A) = b − a‬‬
‫)ب( اﮔﺮ ‪ E ⊆ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه )‪.diam(E) = diam(E‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ε > ٠‬دﻟﺨﻮاه و ] ‪ Aε = [a − ε٢ , b + ε٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬

‫اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .diam(Aε ) = b − a + ε‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ ،A ⊆ Aε‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫) ‪ .diam(A) ⩽ diam(Aε‬ﻟﺬا‬

‫‪diam(A) ⩽ diam(Aε ) = b − a + ε ⇒ ٠ ⩽ diam(A) − (b − a) ⩽ ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.diam(A) = b − a‬‬

‫)ب( ﭼﻮن ‪ ،E ⊆ E‬ﻟﺬا )‪ .diam(E) ⩽ diam(E‬ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪a, b ∈ E‬‬
‫دﻟﺨﻮاه و ‪ ε > ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪N ε٢ (a) ∩ E ̸= ∅, N ε٢ (b) ∩ E ̸= ∅.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪∃x, y ∈ E s.t. d(x, a) < ,‬‬ ‫‪d(y, b) < .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪d(a, b) ⩽ d(a, x) + d(x, y) + d(y, b) < ε + d(x, y) < ε + diam(E).‬‬

‫}‪{d(a, b) : a, b ∈ E‬‬ ‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻ ﺑﺮای ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﻟﺬا )‪ ε + diam(E‬ﯾ‬

‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪diam(E) = sup{d(a, b) : a, b ∈ E} ⩽ ε + diam(E).‬‬

‫‪⇒ ٠ ⩽ diam(E) − diam(E) ⩽ ε.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ )‪.diam(E) = diam(E‬‬

‫‪٢٣‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪ X‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮری‬ ‫‪ .١۵‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ A‬و ‪ B‬دو زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫ﮐﻪ ‪ A‬ﻓﺸﺮده‪ B ،‬ﺑﺴﺘﻪ و ∅ = ‪ A ∩ B‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ .d(A, B) > ٠‬آﯾﺎ‬
‫ﻓﺸﺮدﮔ ‪ A‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﻻزم اﺳﺖ؟‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ d(A, B) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬

‫‪d(A, B) = inf{d(x, y) : x ∈ A, y ∈ B}.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎی ‪ xn ∈ A‬و ‪ yn ∈ B‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪ‬ ‫< ) ‪ .d(xn , yn‬ﭼﻮن ‪ A‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬دارای ﯾ‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬

‫ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ xnk‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ x ∈ A‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ‪ ،ε > ٠‬ﯾ‬
‫> ‪ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .d(xnk , x) < ε ،k ⩾ N‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای‬ ‫‪١‬‬
‫‪ε‬‬

‫ﻫﺮ ‪،k ⩾ N‬‬

‫‪١‬‬
‫< )‪d(ynk , x) ⩽ d(ynk , xnk ) + d(xnk , x‬‬ ‫‪+ ε < ٢ε.‬‬
‫‪nk‬‬
‫⩽ ‪ . n١k‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ ynk −→ x‬و ﭼﻮن‬ ‫‪١‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪<ε‬‬ ‫زﯾﺮا ﺑﺮای ‪ ،nk ⩾ k ⩾ N‬دارﯾﻢ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ B‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ .x ∈ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x ∈ A ∩ B‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬
‫ﻟﺬا ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮط ﻓﺸﺮدﮔ ﻻزم اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫{ = ‪X = (٠, ∞), A‬‬ ‫{ = ‪: n ∈ N}, B‬‬ ‫‪: n ∈ N}.‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ A‬و ‪ B‬در ‪ X‬ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ A ∩ B = ∅ ،‬وﻟ ‪ A‬ﻓﺸﺮده ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ‪.d(A, B) = ٠‬‬
‫‪ X‬ﺑﺎز اﺳﺖ اﮔﺮوﻓﻘﻂ‬ ‫‪ .١۶‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺮه از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫اﮔﺮ ﻫﯿﭻ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ‪ X‬ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A ⊆ X‬و ‪ a‬ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻃﺒﻖ‬
‫ﻓﺮض }‪ {a‬در ‪ X‬ﺑﺎز اﺳﺖ و دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪a ∈ {a} ⇒ ∃ r > ٠ s.t. Nr (a) ⊆ {a} ⇒ Nr (a) = {a}.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢۴‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫‪(Nr (a) \ {a}) ∩ A = ∅.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار‬ ‫ﯾﻌﻨ ∅ = ‪ ،A′‬ﮐﻪ ﯾ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﻟﺨﻮاه و ﺳﺮه از ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و‬ ‫ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .B = Ac‬ﻃﺒﻖ ﻓﺮض ∅ = ‪ ،B ′‬ﻟﺬا ‪ B‬ﯾ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ A‬ﺑﺎز ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻫﺮ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺮه از ‪ X‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٧‬ﻧﻘﺎط ﺣﺪی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ را در ‪ R‬را ﻣﺸﺨﺺ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫ﺑﺎز اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪.A = Z‬‬
‫)ب( ‪.A = Q‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ Z‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫= ‪ r‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬

‫‪(Nr (x) − {x}) ∩ A = ∅.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ .x ∈/ A′‬اﮔﺮ ‪ ،x ∈/ Z‬آﻧﮕﺎه ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ n‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪ .n < x < n + ١‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ }‪ .r = min{x − n, n + ١ − x‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﻞ‬
‫دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪(Nr (x) − {x}) ∩ A = ∅.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ x ∈/ A′‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ∅ = ‪ .A′‬ﺣﺎل ﭼﻮن ‪ ،A′ = ∅ ⊆ A‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ A‬در‬

‫‪ R‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ‪ A‬در ‪ R‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣ ﺗﻮان ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
‫∞‬
‫∪‬
‫=‪R\Z‬‬ ‫‪(n, n + ١),‬‬
‫∞‪n=−‬‬
‫‪٢۵‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﻟﺬا ‪ R \ Z‬ﺑﺎز و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ Z‬در ‪ R‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ Z .‬در ‪ R‬ﺑﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺮای‬
‫ﻫﺮ ‪ n ∈ Z‬و ﻫﺮ ‪ r > ٠‬ﻋﺪد ﮔﻨﮕ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ w‬در ﺑﺎزه )‪ (n − r, n + r‬ﻣﻮﺟﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪(n − r, n + r) = Nr (n) ⊈ Z.‬‬

‫)ب( ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .Q′ ⊆ R‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ راﺑﻄﻪ ﺷﻤﻮل ﻧﯿﺰ‬

‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ R‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﭼﻮن ﺑﯿﻦ‬
‫ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬ ‫ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﯾ‬

‫‪∀ r > ٠ (Nr (x) − {x}) ∩ Q ̸= ∅.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی‪ .x ∈ Q′ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ‪ R ⊆ Q′‬و‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .Q′ = R‬ﭼﻮن ‪ ،Q′ = R ⊈ Q‬از اﯾﻦ رو ‪ Q‬در ‪ R‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫> ‪ r‬ﻋﺪد ﮔﻨﮕ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ w‬در ﺑﺎزه‬ ‫‪٠‬‬ ‫از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x ∈ Q‬و ﻫﺮ‬
‫)‪ (x − r, x + r‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪(x − r, x + r) = Nr (x) ⊈ Q.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ Q‬در ‪ R‬ﺑﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫‪ X‬را ﯾ‬ ‫ﯾﺎدآوری ‪) ١.١‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺮزی( ﻧﻘﻄﻪ ‪ a‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪ a‬ﻫﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬و ﻫﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ Ac‬را‬ ‫ﻣﺮزی ‪ A‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ ﻫﺮﮔﺎه ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ‬

‫‪∀r > ٠ ⇒ Nr (a) ∩ A ̸= ∅,‬‬ ‫‪Nr (a) ∩ Ac ̸= ∅.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺮزی ‪ A‬را ﺑﺎ ‪ ∂A‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺮزی ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ ،∂A = A ∩ Ac‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.∂A = ∂Ac‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢۶‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز ﯾﺎ ﺑﺴﺘﻪ در ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.(∂A)◦ = ∅ :‬‬ ‫‪ .١٨‬اﮔﺮ ‪ A‬ﯾ‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ A‬ﺑﺎز ﯾﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪.(∂A)◦ = X‬‬ ‫ﺑﺎ ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬در ‪ X‬ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ Ac‬در ‪ X‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ‪ .Ac = Ac‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∂A = Ac ∩ A ⇒ ∂A ⊆ Ac .‬‬

‫ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ◦)‪ .a ∈ (∂A‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∃r>٠‬‬ ‫‪Nr (a) ⊆ ∂A ⊆ Ac .‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ∅ = ‪ .Nr (a) ∩ A‬ﭘﺲ ‪ .a ∈/ A‬از اﯾﻦ رو ‪ ،a ∈/ A ∩ Ac = ∂A‬ﮐﻪ‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪ .a ∈ (∂A)◦ ⊆ ∂A‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ∅ = ◦)‪.(∂A‬‬ ‫اﯾﻦ ﯾ‬
‫ﺑﺮای ﻗﺴﻤﺖ دوم ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ X = R‬و ‪ .A = Q‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻃﺒﻖ‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪ A‬در ‪ X‬ﻧﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬

‫‪∂Q = Q ∩ Qc = R ∩ R = R ⇒ (∂Q)◦ = R.‬‬

‫‪ X‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ∅ = ‪،A ∩ B‬‬ ‫‪ .١٩‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫‪∂(A ∪ B) = ∂A ∪ ∂B.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ∅ ≠ ‪ ،A∩B‬آﻧﮕﺎه ﺣ ﻢ ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﯾ‬

‫‪٢٧‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .∂(A ∪ B) ⊆ ∂A ∪ ∂B‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪∂(A ∪ B) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ B)c‬‬

‫) ‪= (A ∪ B) ∩ (Ac ∩ B c‬‬

‫) ‪⊆ (A ∪ B) ∩ (Ac ∩ B c‬‬

‫) ‪= (A ∩ Ac ∩ B c ) ∪ (B ∩ Ac ∩ B c‬‬

‫) ‪⊆ (A ∩ Ac ) ∪ (B ∩ B c‬‬

‫‪= ∂A ∪ ∂B.‬‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ ∂A‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ) ‪.x ∈ (A ∩ Ac‬‬

‫ﭼﻮن ∅ = ‪ ،A∩B‬ﻟﺬا ‪ .x ∈/ B‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( از ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪.x ∈ (B c )◦ ،٣‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .x ∈ (B c )◦ ∩Ac‬ﭼﻮن ◦) ‪ (B c‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬از ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ،۶‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ‬

‫‪x ∈ (B c )◦ ∩ Ac ⊆ (B c )◦ ∩ Ac ⊆ B c ∩ Ac = (A ∪ B)c .‬‬

‫از ﻃﺮﻓ )‪ .x ∈ A ⊆ (A ∪ B‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪x ∈ (A ∪ B) ∩ (A ∪ B)c = ∂(A ∪ B) ⇒ ∂A ⊆ ∂(A ∪ B).‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ دارﯾﻢ )‪ .∂B ⊆ ∂(A ∪ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪.∂A ∪ ∂B ⊆ ∂(A ∪ B‬‬
‫‪ R‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A = Q‬و ‪ B = Qc‬در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫‪ ∂A ∪ ∂B = R‬وﻟ ∅ = )‪.∂(A ∪ B‬‬

‫‪ .٢٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ ‪ A ⊆ X ،‬و ‪ n ⩾ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪١‬‬
‫< )‪Gn = {x ∈ X : d(x, A‬‬ ‫‪},‬‬
‫‪n‬‬
‫∩‬
‫∞‬
‫= ‪.A‬‬ ‫‪Gn‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ ‪ Gn‬ﺑﺎز اﺳﺖ و‬
‫‪n=١‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢٨‬‬

‫‪١‬‬
‫< )‪ .d(x, A‬ﺣﺎل ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ،x ∈ Gn‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫> ‪ .r‬ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .Nr (x) ⊆ Gn‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫= ‪ ،r‬ﻟﺬا‬ ‫)‪− d(x, A‬‬
‫‪n‬‬
‫ﻋﻨﺼﺮ دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫)‪ y ∈ Nr (x‬ﯾ‬
‫‪١‬‬
‫= )‪d(y, A) ⩽ d(y, x) + d(x, A) < r + d(x, A‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫< )‪ d(y, A‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .y ∈ Gn‬ﭼﻮن‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫< ‪∀x ∈ A d(x, A) = ٠‬‬ ‫‪⇒ x ∈ Gn .‬‬
‫‪n‬‬
‫ﻟﺬا ﻫﻤﻮاره ‪ .A ⊆ Gn‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪x ∈ A ⇔ d(x, A) = ٠‬‬

‫‪١‬‬
‫‪⇔ ∀n ∈ N‬‬ ‫< )‪d(x, A‬‬
‫‪n‬‬
‫‪⇔ ∀n ∈ N x ∈ Gn‬‬
‫∞‬
‫∩‬
‫∈‪⇔ x‬‬ ‫‪Gn .‬‬
‫‪n=١‬‬

‫∩‬
‫∞‬
‫= ‪.A‬‬ ‫‪Gn‬‬ ‫از اﯾﻦ رو‬
‫‪n=١‬‬

‫‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﺎم از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .٢١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬
‫‪ A‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .x ∈ A‬در اﯾﻦﺻﻮرت دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬در ‪ A‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ و ﭼﻮن ‪ A‬ﺗﺎم‬ ‫‪ .xn −→ x‬ﭼﻮن ‪ xn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﯾ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫‪∃ y ∈ A s.t. xn −→ y.‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﯾ ﺘﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x = y‬و‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺣﺪ ﯾ‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .x ∈ A‬ﻟﺬا ‪ A = A‬و ‪ A‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢٩‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪ X‬را‬ ‫ﯾﺎدآوری ‪) ٢.١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺤﺪب( زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ E‬از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﻣﺤﺪب ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x, y ∈ E‬و ﻫﺮ ‪ ٠ < λ < ١‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪:‬‬

‫‪λx + (١ − λ)y ∈ E.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺤﺪب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾ‬ ‫‪ .٢٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ در ‪ ،R‬ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬

‫از ‪ x‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ }‪ Nr (x) = {y : |x − y| < r‬ﯾ‬
‫و ‪ y, z ∈ E‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ |y − x| < r‬و ‪.|z − x| < r‬‬ ‫‪٠ < λ < ١‬‬ ‫اﮔﺮ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫|)‪|λy + (١ − λ)z − x| = |λ(y − x) + (١ − λ)(z − x‬‬

‫|‪⩽ λ|y − x| + |١ − λ| · |z − x‬‬

‫‪⩽ λr + (١ − λ)r = r.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ .|λy + (١ − λ)z − x| < r‬درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ ،λy + (١ − λ)z ∈ Nr (x‬ﭘﺲ ﻫﺮ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺤﺪب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ ،R‬ﯾ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫∩‬
‫∞‬
‫= ‪ .E‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪Ai‬‬ ‫‪ .٢٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ Ai‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ Rn‬ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫‪i=١‬‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‬
‫∞‬
‫∩‬
‫⊆‪E‬‬ ‫‪Ai .‬‬
‫‪i=١‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﯾ‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ از ‪ Rn‬اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ Ai ،i = ١, ٢, ...‬ﯾ‬
‫∩‬
‫∞‬
‫‪Rn‬‬ ‫در‬ ‫‪Ai‬‬ ‫ﮐﻪ اﺷﺘﺮاک دﻟﺨﻮاه از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫‪i=١‬‬
‫∩‬
‫∞‬
‫⊆ ‪ ،E‬ﻟﺬا‬ ‫‪Ai‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫‪i=١‬‬
‫∞‬
‫∩‬
‫⊆‪E‬‬ ‫‪Ai .‬‬
‫‪i=١‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٣٠‬‬

‫⩾ ‪ An = Qc ،n‬در ﻧﻈﺮ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A١ = Q‬و ﺑﺮای‬
‫∩‬
‫∞‬
‫‪ .‬زﯾﺮا ‪.A١ = An = R‬‬ ‫‪Ai = R‬‬ ‫ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ∅ = ‪ E‬وﻟ‬
‫‪i=١‬‬
‫ﻟﺬا ﺣ ﻢ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺴﺎوی ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪ .٢۴‬اﮔﺮ ‪ A = a + n١ : n ∈ N‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.A′ = {a} :‬‬

‫‪ N ∈ N‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪ . N١ < r‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ r > ٠‬ﯾ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪∀n⩾N‬‬ ‫<‬ ‫‪<r ⇒ −‬‬ ‫‪> −r.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪a−r < a−‬‬ ‫‪< a+‬‬ ‫‪< a+r ⇒ a+‬‬ ‫‪∈ (a − r, a + r) = Nr (a).‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ )}‪ .a + n١ ∈ Nr (a) ∩ (A \ {a‬ﯾﻌﻨ اﺷﺘﺮاک ﻓﻮق ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪ ،‬از‬
‫اﯾﻦ رو ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی‪.a ∈ A′ ،‬‬
‫‪{١‬‬ ‫}‬
‫= ‪ ،A‬آﻧﮕﺎه ﻧﻘﺎط ﺣﺪی ‪ A‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪: n, m ∈ N‬‬ ‫‪ .٢۵‬اﮔﺮ‬

‫‪ m ∈ N‬وﺟﻮد‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ اﻋﺪاد‪ ،‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ r > ٠‬ﯾ‬

‫دارد ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ‪ . m١ < r‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ n ∈ N‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪+‬‬ ‫<‬ ‫⇒ ‪+r‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(∈‬ ‫‪− r,‬‬ ‫) ( ‪+ r) = Nr‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⇒‬ ‫‪+‬‬ ‫)} { \ ‪∈ Nr ( ) ∩ (A‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫⇒‬ ‫‪∈ A′ .‬‬
‫‪n‬‬
‫از ﻃﺮﻓ ﺑﺮای ‪ a = ٠‬و ﻫﺮ ‪ r > ٠‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪∃ n, m ∈ N s.t.‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪<r‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⇒‬ ‫‪+‬‬ ‫}‪∈ (−r, r) ∩ A \ {٠‬‬
‫‪m‬‬‫‪n‬‬
‫‪⇒ ٠ ∈ A′ .‬‬
‫‪٣١‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪R‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ }‪ .A′ = {٠} ∪ { n١ : n ∈ N‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬در‬

‫ﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺎز )ﭼﺮا؟(‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ }‪.(A′ )′ = {٠‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.E ⊆ E ′‬‬ ‫‪ .٢۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ E ⊆ R٢‬ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ،p = (x, y) ∈ E‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .p ∈ E ′‬ﭼﻮن ‪ E‬ﺑﺎز‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫‪∃ r٠ > ٠ s.t. Nr٠ (p) ⊆ E.‬‬

‫> ‪ r‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ }‪ ،r١ = min{r٠ , r‬در‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .Nr١ (p) ⊆ E‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ اﻋﺪاد‬
‫‪١‬‬
‫‪∃ n s.t.‬‬ ‫‪< r١ .‬‬
‫‪n‬‬

‫اﮔﺮ )‪ ،q = (x + n١ , y‬آﻧﮕﺎه‬
‫√‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= |‪|q − p‬‬ ‫‪( )٢ = < r١ ⩽ r ⇒ q ∈ Nr (p).‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ .q ∈ Nr٠ (p) ⊆ E‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )}‪ .q ∈ Nr (p) ∩ (E \ {p‬ﯾﻌﻨ‬

‫اﺷﺘﺮاک ﻓﻮق ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.p ∈ E ′‬‬

‫‪u, v ∈ Z‬‬ ‫ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪ .٢٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ R‬و ‪ N > ١‬ﯾ‬
‫ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ ﮐﻪ ‪ ٠ < v ⩽ N‬و‬
‫‪١‬‬
‫< |‪|ux − v‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪N‬‬

‫ﺣﻞ‪ N + ١ .‬ﻋﺪد ]‪ tx − [tx‬ﺑﻪ ازای ‪ t = ٠, ١, ..., N‬را در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺪﯾﻬ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .٠ ⩽ tx − [tx] < ١‬ﭘﺲ اﯾﻦ ‪ N + ١‬ﻋﺪد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﺎزه‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪N‬‬ ‫)‪ [٠, ١‬ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺗﺎ از اﯾﻦ اﻋﺪاد دارای ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ٠ ⩽ i < j ⩽ N‬و ‪ Li‬و ‪ Lj‬اﯾﻦ دو ﻋﺪد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪١‬‬
‫< | ‪|(j − i)x − ([jx] − [ix])| = |Lj − Li‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪N‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٣٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ‪ u = j − i‬و ]‪ ،v = [jx] − [ix‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫< |‪.|ux − v‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪ u, v ∈ Z‬و‬

‫ﻋﺪد‬ ‫‪ .٢٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A = Z‬و }‪ B = {nq : n ∈ Z‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در آن ‪ q‬ﯾ‬

‫ﮔﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬در ‪ R‬ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ وﻟ ‪ A + B‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪F : Z × Z −→ A + B‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ‪ Z‬ﺷﻤﺎرش ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ‬

‫ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ F (m, n) = m + qn‬دوﺳﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ A + B‬ﺷﻤﺎرش ﭘﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﻫﺮ ﺑﺎزه )‪ (x, y‬در ‪ R‬ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺼﺮی از ‪ A + B‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫> ‪ .y − x‬از ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫‪١‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪ N ∈ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﯾ‬
‫ﺑﺮای ‪ ،٠ ⩽ i ̸= j ⩽ N‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ]‪ Li = iq − [iq‬و ]‪ Lj = jq − [jq‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ‬
‫‪١‬‬
‫< | ‪|Lj − Li‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪N‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ p ∈ Z‬وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ ‪ x < p(Lj − Li ) < y‬و‬

‫‪p(Lj − Li ) = p([iq] − [jq]) + p(j − i)q ∈ A + B.‬‬

‫‪R‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪A + B‬در ‪ R‬ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ∅ = ‪ ،A′ = B ′‬ﻟﺬا ‪ A‬و ‪ B‬در‬
‫ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ وﻟ ‪ A + B‬در ‪ R‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ‪ A + B‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪A + B = A + B = R,‬‬

‫ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﻧﺎﺷﻤﺎرا ﺑﻮدن ‪ R‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٢٩‬اﮔﺮ ‪ ،E ⊆ X‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ E ′‬ﻫﻤﻮاره ﯾ‬

‫‪p ∈ A′‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .A′ = E‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .A′ ⊆ A‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﻋﻨﺼﺮ دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﯾ‬

‫‪∀r>٠‬‬ ‫‪Nr (p) ∩ (A \ {p}) ̸= ∅.‬‬

‫‪٣٣‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )}‪ .x ∈ Nr (p) ∩ (A \ {p‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∃ r١ > ٠‬‬ ‫‪Nr١ (x) ⊆ Nr (p),‬‬ ‫‪x ∈ A.‬‬

‫‪ x‬ﺑﻪوﯾﮋه )‪ Nr١ (x‬ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ‬ ‫ﭼﻮن ‪ ،x ∈ A = E ′‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ از ‪ E‬را درﺑﺮ دارد‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ Nr (p‬ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ ﻧﻘﻄﻪ از ‪ E‬را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪ .p ∈ E ′ = A‬ﭘﺲ ‪ A‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ A ،X‬ﻫﻤﻮاره ﯾ‬ ‫‪ .٣٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ (A)′‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،x ∈ A‬آﻧﮕﺎه ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد‬

‫ﮐﻪ ‪ x ∈ A‬و ﻟﺬا ﺣ ﻢ ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .x ∈/ A‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫‪ .x ∈ A′‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ ‪ ،x ∈/ A′‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪∃r١ > ٠ s.t. (Nr١ (x) − {x}) ∩ A = ∅.‬‬ ‫)‪(٧.١‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،x ∈/ A‬ﻟﺬا ∅ = ‪ .Nr١ (x) ∩ A‬از ﻃﺮﻓ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض ‪ ،x ∈ (A)′‬ﭘﺲ‬

‫‪∀r > ٠ (Nr (x) − {x}) ∩ A ̸= ∅.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪′‬‬
‫‪∀r > ٠ (Nr (x) − {x}) ∩ (A ∪ A ) ̸= ∅.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪∀r > ٠ {(Nr (x) − {x}) ∩ A} ∪ {(Nr (x) − {x}) ∩ A′ } ̸= ∅.‬‬

‫ﭼﻮن راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ r‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ r = r١‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی‬ ‫راﺑﻄﻪ )‪ (٧.١‬دارﯾﻢ‪ .(Nr١ (x) − {x}) ∩ A′ ̸= ∅ ،‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ t‬ﯾ‬
‫‪r٢ > ٠‬‬ ‫‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ و )}‪ .t ∈ (Nr١ (x) − {x‬ﭼﻮن )‪ Nr١ (x‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﯾ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ )‪ .Nr٢ (t) ⊆ Nr١ (x‬از ﻃﺮﻓ ‪ ،t ∈ A′‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪(Nr٢ (t) − {t}) ∩ A ̸= ∅.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٣۴‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ∅ ≠ ‪ .(Nr١ (x) − {t}) ∩ A‬ﭼﻮن ‪ ،t ̸= x‬ﭘﺲ‬

‫‪(Nr١ (x) − {x}) ∩ A ̸= ∅,‬‬

‫ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ )‪ (٧.١‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x ∈ A′‬و ‪ A‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ X‬و ‪ a ∈ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫‪ .٣١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫‪ a‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬را ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﺪ اﮔﺮوﻓﻘﻂ اﮔﺮ ‪.a ∈ A‬‬

‫‪ a‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a ∈ A‬و )‪ Nr (a‬ﯾ‬

‫∅ ≠ ‪ .Nr (a)∩A‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ ∅ = ‪ ،Nr (a)∩A‬آﻧﮕﺎه ‪.A ⊆ Nr (a)c‬‬
‫ﭼﻮن ‪ Nr (a)c‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ .A ⊆ Nr (a)c‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫∈ ‪a ∈ A ⊆ Nr (a)c ⇒ a‬‬
‫‪/ Nr (a),‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬

‫‪ a‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ اﮔﺮ ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫‪X \A‬‬ ‫ﮐﻪ ‪ .a ∈ A‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ،a ∈/ A‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .a ∈ X \ A‬ﭼﻮن‬
‫ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض‬

‫‪(X \ A) ∩ A ̸= ∅.‬‬

‫‪ a‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻃﺒﻖ ﻓﺮض ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬را‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫ﭼﻮن ‪ X \ A‬ﯾ‬
‫ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ‪.a ∈ A‬‬

‫‪ .٣٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ ‪ x ∈ X ،‬و ‪ A ⊆ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪d(x, A) = ٠ ⇔ x ∈ A.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .d(x, A) = ٠‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫{‬ ‫}‬
‫‪٠ = d(x, A) = inf d(x, y) : y ∈ A ,‬‬
‫‪٣۵‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ‪ ،inf‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،ε > ٠‬‬

‫‪∀ ε > ٠ ∃ y٠ ∈ A s.t. d(x, y٠ ) < ε + ٠‬‬

‫‪⇒ y٠ ∈ Nε (x),‬‬ ‫‪y٠ ∈ A‬‬

‫‪⇒ y٠ ∈ A ∩ Nε (x).‬‬

‫‪ x‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬را ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪.x ∈ A‬‬ ‫ﻟﺬا ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫‪ x‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬را ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ،x ∈ A‬ﻟﺬا ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫ﯾﻌﻨ‬
‫‪∀ε>٠‬‬ ‫‪Nε (x) ∩ A ̸= ∅.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ ،y ∈ Nε (x) ∩ A‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ y ∈ A‬و‬

‫{‬ ‫}‬
‫‪d(x, y) < ε ⇒ inf d(x, y) : y ∈ A < ε ⇒ d(x, A) < ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.d(x, A) = ٠‬‬

‫‪ .٣٣‬اﮔﺮ‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪d١ (x, y) = |x − y|,‬‬ ‫| = )‪d٢ (x, y‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪|,‬‬
‫|‪١ + |x‬‬ ‫|‪١ + |y‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ) ‪ (R, d١‬ﺗﺎم اﺳﺖ وﻟ ) ‪ (R, d٢‬ﺗﺎم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎم ﺑﻮدن ) ‪ (R, d١‬ﺑﺪﯾﻬ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ) ‪ (R, d٢‬ﺗﺎم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮ روی ‪ R‬اﺳﺖ )ﭼﺮا؟(‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ d٢‬ﯾ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ وﻟ ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an = n‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﺮ ‪ d٢‬ﯾ‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ε > ٠‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪١‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪∃N‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪< .‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪∀ n, m ⩾ N‬‬ ‫<‬ ‫‪< ,‬‬ ‫<‬ ‫‪< .‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪٢‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٣۶‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫|‪|n − m‬‬
‫| = )‪d٢ (an , am ) = d٢ (n, m‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=|‬
‫‪١+n‬‬ ‫‪١+m‬‬ ‫)‪(١ + n)(١ + m‬‬
‫|‪|n − m‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽‬ ‫| ‪=| −‬‬
‫‪nm‬‬ ‫‪n m‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ε ε‬‬
‫‪⩽ +‬‬ ‫‪< + = ε.‬‬
‫‪n m‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ an‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ a‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪∀ ε > ٠ ∃ N s.t. ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪d٢ (an , a) < ε.‬‬

‫‪١‬‬
‫= ‪ .ε‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫|‪١ + |a‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪a‬‬
‫| ‪lim d٢ (an , a) = lim‬‬ ‫‪−‬‬ ‫|‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n→∞ ١ + n‬‬ ‫|‪١ + |a‬‬
‫‪a‬‬ ‫|‪|a‬‬
‫‪= |١ −‬‬ ‫‪|⩾١−‬‬
‫|‪١ + |a‬‬ ‫|‪١ + |a‬‬
‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪= ε,‬‬
‫|‪١ + |a‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﻤ ﺮا ﺑﻮدن ‪ an‬ﺑﻪ ‪ a‬در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ) ‪ (R, d٢‬ﺗﺎم‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫و ‪ A ⊆ X‬ﺑﺎز و ﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .٣۴‬اﮔﺮ ‪ X‬ﯾ‬
‫ﻫﺮ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ‪ A‬ﻧﯿﺰ در ‪ X‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ U ⊆ A‬و ‪ a ∈ U‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ a‬ﯾ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ دروﻧ ‪ U‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ a ∈ A‬و ‪ A‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪∃r>٠‬‬ ‫‪Nr (a) ⊆ A.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ A‬ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫{‬ ‫}‬
‫‪A = Nr (a) = x١ , · · · , xn .‬‬
‫‪٣٧‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪ ،δ = min{d(a, xi ) :‬آﻧﮕﺎه ‪ .Nδ (a) ⊆ U‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ a‬ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫}‪١ ⩽ i ⩽ n‬‬ ‫اﮔﺮ‬

‫دروﻧ ‪ U‬اﺳﺖ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ U‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ در ‪ R‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز و ‪ B‬ﯾ‬ ‫‪ .٣۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ A + B‬در ‪ R‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ b ∈ B‬دﻟﺨﻮاه و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫{‬ ‫}‬
‫‪A+b= x+b: x∈A ,‬‬

‫‪ a ∈ A‬ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫در ‪ R‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .y ∈ A + b‬ﻟﺬا ﯾ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .y = a + b‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ y − b = a ∈ A‬و ﭼﻮن ‪ A‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از ‪ a‬ﻣﺎﻧﻨﺪ )‪ Nr (a‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪.Nr (y − b) = Nr (a) ⊆ A‬‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫ﯾ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮاﺣﺘ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ‪ .Nr (y) ⊆ A + b‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ y‬ﯾ‬
‫دروﻧ ‪ A + b‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ‪ A + b‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﭼﻮن‬
‫∪‬
‫= ‪A+B‬‬ ‫‪(A + b),‬‬
‫‪b∈B‬‬

‫و اﺟﺘﻤﺎع دﻟﺨﻮاه از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ A + B‬در ‪ R‬ﺑﺎز‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ در ‪ R‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﺸﺮده و ‪ B‬ﯾ‬ ‫‪ .٣۶‬اﮔﺮ ‪ A‬ﯾ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ A + B‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ C = A + B‬و ‪ .x ∈ C‬ﭼﻮن ‪ ،x ∈ C‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎی‬

‫‪ an ∈ A‬و ‪ bn ∈ B‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ‪ .xn = an + bn −→ x‬ﭼﻮن‬
‫‪ A‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ ﭘﺲ ‪ an‬دارای زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪای ﻫﻤ ﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ank‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ .ank −→ a ∈ A‬ﭼﻮن ‪ ،xn −→ x‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ xnk −→ x‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪bnk = xnk − ank −→ x − a.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٣٨‬‬

‫ﭼﻮن ‪ bnk ∈ B‬و ‪ B‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ‬

‫‪x−a∈B ⇒ ∃ b∈B‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪x − a = b.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ ،a + b = x ∈ C‬از اﯾﻦ رو ‪ C = C‬و ﻟﺬا ‪ C‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ X‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ‬ ‫‪ .٣٧‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫‪U‬‬ ‫∅ = ‪ A ،A ∩ B‬و ‪ B‬ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪی ﺑﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫و ‪ V‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪A ⊆ U,‬‬ ‫‪B ⊆ V,‬‬ ‫‪U ∩ V = ∅.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a ∈ A‬و ‪ b ∈ B‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪r = d(a, B),‬‬ ‫‪δ = d(b, A).‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﭼﻮن ‪ A ∩ B‬ﺗﻬ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ .r, δ > ٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫‪b∈B‬‬ ‫‪ a ∈ A‬و ﻫﺮ‬

‫‪Ua = N ١ r (a),‬‬ ‫‪Vb = N ١ δ (b).‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬

‫∪‬ ‫∪‬
‫= ‪،V‬‬ ‫‪Vb‬‬ ‫=‪U‬و‬ ‫‪Ua‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Ua‬و ‪ Vb‬ﺑﺎز و ﻣﺠﺰا ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪b∈B‬‬ ‫‪a∈A‬‬
‫آﻧﮕﺎه ‪ B ⊆ V ،A ⊆ U‬و ∅ = ‪.U ∩ V‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪X‬ﯾ‬ ‫در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .٣٨‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫از ‪ x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﯿﺮﯾﻢ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ X‬دﻟﺨﻮاه و )‪ Nr (x‬ﯾ‬
‫)‪ .y ∈ Nr (x‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ )‪ .δ = r − d(x, y‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ .z ∈ Nδ (y‬ﻟﺬا‬
‫‪ .d(z, y) < δ‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫)‪d(z, x) < d(z, y) + d(x, y‬‬

‫)‪< δ + d(x, y‬‬

‫‪= r − d(x, y) + d(x, y) = r.‬‬

‫‪٣٩‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ .z ∈ Nr (x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ ،Nδ (y) ⊆ Nr (x‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ‪ y‬ﯾ‬

‫ﻧﻘﻄﻊ دروﻧ )‪ Nr (x‬اﺳﺖ و ﻟﺬا )‪ Nr (x‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ X‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٣٩‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺘﻨﺎﻫ از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺘﻨﺎﻫ از ﻓﻀﺎی‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ } ‪ A = {x١ , x٢ , ..., xn‬ﯾ‬

‫‪ X‬و ‪ x ∈ Ac‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،i = ١, ٢, ..., n‬‬ ‫ﻣﺘﺮﯾ‬
‫دارﯾﻢ ‪ .d(x, xi ) > ٠‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬

‫‪r = min{d(x, xi ) : i = ١, ٢, ..., n}.‬‬

‫∅ = )‪A ∩ Nr (x‬‬ ‫از اﯾﻦ رو ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .xi ∈/ Nr (x) ،i = ١, ٢, ..., n‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ دروﻧ ‪ Ac‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ‪ Ac‬ﯾ‬ ‫و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .Nr (x) ⊆ Ac‬ﭘﺲ ‪ x‬ﯾ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز ﻣ ﺑﺎﺷﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ A‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪ .۴٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﯾ‬

‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x ̸= y‬‬
‫= )‪d(x, y‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = y.‬‬

‫ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ d .‬را ﻣﺘﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ روی ‪ X‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ d‬ﯾ‬
‫ﺑﺎز و ﭼﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺛﺒﺎت ﻣﺘﺮ ﺑﻮدن ‪ d‬واﺿﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻣﺜﻠﺜ را‬
‫ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ‪ x = z‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ .d(x, z) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪٠ = d(x, z) ⩽ d(x, y) + d(y, z).‬‬

‫اﮔﺮ ‪ ،x ̸= z‬آﻧﮕﺎه ‪ .d(x, z) = ١‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ )‪ d(x, y‬و )‪ d(y, z‬ﻫﻤﺰﻣﺎن‬

‫ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ x = y = z‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫‪١ = d(x, z) ⩽ d(x, y) + d(y, z).‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۴٠‬‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﻟﺨﻮاﻫ‬ ‫ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ d‬ﯾ‬
‫از ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .x ∈ A‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪١‬‬
‫‪N ١ (x) = {y : d(x, y) < } = {y : y = x} = {x}.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا }‪ {x‬در ‪ X‬ﺑﺎز ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬ ‫ﭼﻮن ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫ﺣﺎل ﭼﻮن‬
‫∪‬
‫=‪A‬‬ ‫‪{x},‬‬
‫‪x∈A‬‬

‫و اﺟﺘﻤﺎع دﻟﺨﻮاه از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ‪ A‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻓﻮق ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﻟﺨﻮاه در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫ﻓﻮق ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ )ﭼﺮا؟(‪.‬‬ ‫ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﻟﺨﻮاه در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﮔﺴﺴﺘﻪ ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .۴١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﯾ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ اﮔﺮوﻓﻘﻂ اﮔﺮ ﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ A‬ﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺘﻨﺎﻫ‬
‫‪A‬‬ ‫ﻓﺸﺮده ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫‪١‬‬
‫‪N ١ (x) = {y : d(x, y) < } = {x},‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫ﭘﺲ }‪ N ١٢ (x) = {x‬در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫∪‬ ‫∪‬
‫⊆‪A‬‬ ‫= )‪N ١ (x‬‬ ‫‪{x}.‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪x∈A‬‬ ‫‪x∈A‬‬

‫ﻫﺎی ﻓﻮق ‪ A‬را ﻣ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ A‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻫ از ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫∪‬
‫‪n‬‬
‫⊆ ‪ .A‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ A‬ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫} ‪{xi‬‬ ‫ﯾﻌﻨ‬
‫‪i=١‬‬

‫‪ .۴٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ‪ an ∈ X‬و ‪ ،an −→ a‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫‪K = {an : n ∈ N} ∪ {a},‬‬

‫‪۴١‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫در ‪ X‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪K‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎز و ﻧﺎﺗﻬ ﺑﺮای‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪Gα‬ﻫﺎ ﯾ‬
‫∪‬
‫‪ α٠‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪.a ∈ Gα٠‬‬ ‫⊆ ‪ K‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،a ∈ K‬ﭘﺲ ﯾ‬ ‫‪Gα‬‬ ‫و‬
‫‪α∈I‬‬
‫ﭼﻮن ‪ Gα٠‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ r > ٠ s.t. Nr (a) ⊆ Gα٠ .‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ‪ ،an −→ a‬ﻟﺬا‬

‫‪∀r > ٠ ∃ N s.t. ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪an ∈ Nr (a) < r.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ K‬ﺑﻪ ‪ Gα٠‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺠﺰ ﻋﻨﺎﺻﺮ ‪،a٢ ،a١‬‬
‫· · · و ‪ .aN −١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ · · · ،Gα٢ ،Gα١‬و ‪ GαN −١‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫∪‪N‬‬
‫‪−١‬‬
‫⊆ ‪ ،K‬ﯾﻌﻨ ‪ K‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪G αi‬‬ ‫ﻓﻮق ﺑﺎﺷﻨﺪ در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪i=٠‬‬

‫‪١‬‬
‫‪R‬‬ ‫از ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ }‪ K = { : n ∈ N} ∪ {٠‬در‬
‫‪n‬‬
‫ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﻀﯿﻪ ﻫﺎﯾﻨﻪ ـ ﺑﻮرل ﻧﯿﺰ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ K‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‬
‫‪K‬‬ ‫زﯾﺮا ‪ K‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ‪ ،K ′ ⊆ K‬ﭘﺲ ‪ K‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .۴٣‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ )‪ A = (٠, ١‬در ‪ R‬ﻓﺸﺮده ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ‪ n ⩾ ٢‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫) ‪ .Gn = ( n١ , ١ − n١‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x ∈ A‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫‪x > ٠ ⇒ ∃ n ∈ N s.t.‬‬ ‫‪< x.‬‬
‫‪n‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫‪١‬‬
‫‪١ − x > ٠ ⇒ ∃ m ∈ N s.t.‬‬ ‫‪< ١ − x.‬‬
‫‪m‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۴٢‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ }‪ .N = max{n, m‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽‬ ‫‪< x,‬‬ ‫⩽‬ ‫⇒ ‪<١−x‬‬ ‫‪<x<١−‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬
‫∪‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎز‬ ‫⊆ ‪ .A‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ {Gn }n⩾٢‬ﯾ‬ ‫‪Gn‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x ∈ GN‬و ﻟﺬا‬
‫‪n⩾٢‬‬
‫ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺮای ‪ A‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ A‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﻮﺷﺶ ﻓﻮق دارای ﯾ‬
‫زﯾﺮﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎز ﻣﺘﻨﺎﻫ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫∪‬
‫‪k‬‬
‫⊆‪A‬‬ ‫‪GNi .‬‬
‫‪i=١‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .M = max{N١ , ...Nk } + ١‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،i = ١, ٢, ..., k‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⇒ ‪Ni < M‬‬ ‫<‬ ‫‪⇒ ١−‬‬ ‫‪<١−‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪Ni‬‬ ‫‪Ni‬‬ ‫‪M‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∪‬
‫‪k‬‬
‫⇒ ‪GNi ⊆ GM‬‬ ‫‪GNi ⊆ GM .‬‬
‫‪i=١‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∪‬
‫‪k‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⊆‪A‬‬ ‫( = ‪GNi ⊆ GM‬‬ ‫‪,١ −‬‬ ‫‪).‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪i=١‬‬

‫وﻟ ‪ . M ∈/ GM‬ﭘﺲ ﻓﺮض‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪∈A‬‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﯾ‬
‫ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪ A‬ﻓﺸﺮده ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴۴‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ R‬و ‪ R٢‬ﻓﺸﺮده ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ R‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ )‪ .Gn = (−n, n‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∪‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎز ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺮای ‪ R‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫⊆ ‪ .R‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ {Gn }n∈N‬ﯾ‬ ‫‪Gn‬‬
‫‪n∈N‬‬
‫زﯾﺮﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎز ﻣﺘﻨﺎﻫ‬ ‫ﭼﻮن ‪ R‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﻮﺷﺶ ﻓﻮق دارای ﯾ‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∪‬
‫‪k‬‬
‫⊆‪R‬‬ ‫‪GNi .‬‬
‫‪i=١‬‬
‫‪۴٣‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .N = max{N١ , ...Nk } + ١‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،i = ١, ٢, ..., k‬‬

‫∪‬
‫‪k‬‬
‫⊆ ‪GNi ⊆ GN =⇒ R‬‬ ‫‪GNi ⊆ GN = (−N, N ).‬‬
‫‪i=١‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ ،R ⊆ (−N, N‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬
‫و ‪ R‬ﻓﺸﺮده ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای ‪ R٢‬ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‬

‫‪Gn = {(x, y) : x٢ + y ٢ < n}.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ‪ R٢‬ﻓﺸﺮده ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫زﯾﺮﻓﻀﺎی )‪ (X, d‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻫﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ در ‪ S‬دارای‬ ‫‪ .۴۵‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ S‬ﯾ‬

‫زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ S‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻓﺸﺮدﮔ ‪ ،S‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫از ‪ S‬دارای ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی در ‪ S‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ E ⊆ S‬ﯾ‬
‫ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺎﺷﺪ‪ x١ ∈ E .‬را دﻟﺨﻮاه در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ∈ N‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn ∈ E‬را ﻃﻮری ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ } ‪ .xn ∈/ {x١ , ..., xn−١‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪ xn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای در ‪ S‬اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ xnk‬دارد ﮐﻪ‬
‫‪ x‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ x ∈ S‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫‪E‬‬ ‫‪ x‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ ﻧﻘﻄﻪ از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ از ‪ xnk‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی ‪ E‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ S‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x‬ﯾ‬

‫‪ .۴۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ K ⊆ X‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫‪∃ x٠ , y٠ ∈ K‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪diam(K) = d(x٠ , y٠ ).‬‬

‫{‬ ‫}‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .A = d(x, y) : x, y ∈ K‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪diam(K) = sup{d(x, y) : x, y ∈ K} = sup A.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۴۴‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در ‪ A‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ) ‪ d(xn , yn‬وﺟﻮد دارد‬ ‫ﭼﻮن ‪ ،diam(K) ∈ A‬ﻟﺬا ﯾ‬

‫ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ )‪ .d(xn , yn ) −→ diam(K‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ xn , yn ∈ K‬و ‪ K‬ﻓﺸﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪∃ xnk , ynk‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪xnk −→ x٠ ∈ K,‬‬ ‫‪ynk −→ y٠ ∈ K‬‬

‫‪⇒ (xnk , ynk ) −→ (x٠ , y٠ ).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪) d(xnk , ynk ) −→ d(x٠ , y٠‬ﭼﺮا(؟ از ﻃﺮﻓ ) ‪ d(xnk , ynk‬ﺑﻪ ﻗﻄﺮ‬

‫‪ K‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﯾ ﺘﺎﯾﯽ ﺣﺪ ) ‪ diam(K) = d(x٠ , y٠‬و اﺛﺒﺎت ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣ رﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴٧‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺘﻨﺎﻫ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻓﺸﺮده‪ ،‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫∪‬
‫‪n‬‬
‫= ‪ .K‬ﻓﺮض‬ ‫و ‪Ki‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ Kn ،· · · ،K٢ ،K١‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫‪i=١‬‬
‫∪‬
‫واﺿﺢ‬ ‫⊆ ‪.K‬‬ ‫‪Gα‬‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎزی ﺑﺮای ‪ K‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ‪Gα‬ﻫﺎ ﯾ‬
‫‪α∈I‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،١ ⩽ i ⩽ n‬‬

‫∪‬
‫⊆ ‪Ki ⊆ K‬‬ ‫‪Gα .‬‬
‫‪α∈I‬‬

‫ﭼﻮن ﻫﺮ ‪ Ki‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻫ از ‪Gα‬ﻫﺎ ﻫﺮ ‪ Ki‬را ﻣ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪،‬‬

‫···‬ ‫ﯾﻌﻨ ‪ K١‬را ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻫ از ‪Gα‬ﻫﺎ و ‪ K٢‬را ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻫ از ‪Gα‬ﻫﺎ و‬
‫ﻣ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﻤﺎم ‪Gα‬ﻫﺎ ﮐﻪ ‪Ki‬ﻫﺎ را ﻣ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎز ﺑﺮای ‪ K‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ K‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ ﯾ‬

‫ﮔﺴﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۴٨‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ Q‬در ‪ R‬ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ }‪ A = {١‬و }‪ .B = Q \ {١‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ A‬و ‪ B‬در‬

‫‪ R‬ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ A ∩ B = ∅ ،‬و ‪ .A ∪ B = Q‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ A‬و ‪ B‬ﺗﺸ ﯿﻞ ﯾ‬
‫ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪاﺳﺎزی ﺑﺮای ‪ Q‬ﻣ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ Q‬در ‪ R‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬
‫‪۴۵‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫اﻗﻠﯿﺪﺳ ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ‬ ‫‪ .۴٩‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ Q‬و ‪ Qc‬ﺑﻌﻨﻮان زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ R‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫√‬ ‫√‬
‫> ‪A = {p ∈ Q : p‬‬ ‫‪٢},‬‬ ‫< ‪B = {p ∈ Q : p‬‬ ‫‪٢}.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ A‬و ‪ B‬ﻧﺎﺗﻬ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ∅ = ‪ .A ∩ B‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ A‬و ‪ B‬در‬

‫‪ Q‬ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﭼﺮا؟(‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪A ⊆ Q,‬‬ ‫‪B ⊆ Q ⇒ A ∪ B ⊆ Q.‬‬

‫ﺑﺮای ﻋﮑﺲ ﺷﻤﻮل دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫√‬
‫‪ p> ٢⇒p∈A‬‬
‫⇒‪∀p∈Q‬‬ ‫√‬ ‫‪⇒ p ∈ A ∪ B ⇒ Q ⊆ A ∪ B.‬‬
‫‪‬‬
‫<‪p‬‬ ‫‪٢⇒p∈B‬‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزی ﺑﺮای ‪ Q‬اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .Q = A ∪ B‬درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ (A, B‬ﯾ‬

‫‪ Q‬ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ‪ Qc‬ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۵٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ Q‬و ‪ Qc‬ﺑﻌﻨﻮان زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ R‬ﮐﻼ ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ‬

‫ﺗﻨﻬﺎ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻫﻤﺒﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺗﮏ ﻋﻀﻮی اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ‪ Q‬ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ U‬ﯾ‬
‫‪ ،a, b ∈ U‬آﻧﮕﺎه ﻋﺪد ﮔﻨﮕ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ α‬ﺑﯿﻦ ‪ a‬و ‪ b‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن‬
‫)∞ ‪ [α,‬در ‪ Q‬ﻫﻢ ﺑﺎز اﺳﺖ و ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ V = [α, ∞) ∩ U‬در‬
‫‪ U‬ﻫﻢ ﺑﺎز اﺳﺖ و ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ∅ ≠ ‪ V‬و ‪ .U ̸= V‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ U‬ﻫﻤﺒﻨﺪ‬
‫ﺟﺪاﺳﺎزی ‪ U‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﻨﻬﺎ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ) ‪ (V, V c‬ﯾ‬
‫ﻫﻤﺒﻨﺪ ‪ Q‬ﻓﻘﻂ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺗﮏ ﻋﻀﻮی ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣ ﺗﻮان‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ‪ Qc‬ﮐﻼ ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۴۶‬‬

‫‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ Y ⊆ X‬ﻫﻤﺒﻨﺪ‬ ‫ﺟﺪاﺳﺎزی ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .۵١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ (A, B‬ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ Y ⊆ A‬ﯾﺎ ‪.Y ⊆ B‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ A‬و ‪ B‬در ‪ X‬ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻟﺬا ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ A١ = A ∩ Y‬و‬
‫‪ B١ = B ∩ Y‬در ‪ Y‬ﺑﺎز ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬

‫‪A١ ∩ B١ = Y ∩ (A ∩ B) = Y ∩ ∅ = ∅,‬‬

‫‪A١ ∪ B١ = Y ∩ (A ∪ B) = Y ∩ X = Y.‬‬

‫‪ Y‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﺟﺪاﺳﺎزی ‪ Y‬اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ (A١ , B١‬ﯾ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ∅ = ‪ A١‬ﯾﺎ ∅ = ‪ .B١‬اﮔﺮ ∅ = ‪ A١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ Y ⊆ Ac = B‬و اﮔﺮ‬
‫∅ = ‪ ،B١‬آﻧﮕﺎه ‪.Y ⊆ B c = A‬‬
‫‪ .۵٢‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ و ∅ ≠ ‪ ،A ∩ B‬آﻧﮕﺎه ‪ X = A ∪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X = A ∪ B‬ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫‪ G‬و ‪ H‬در ‪ X‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ ﮐﻪ ∅ = ‪ G ∩ H‬و ‪ .G ∪ H = X‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪ .x ∈ A ∩ B‬ﻟﺬا ‪ x ∈ X‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x ∈ G‬ﯾﺎ ‪ .x ∈ H‬ﺑﺪون ﮐﺎﺳﺘﻦ از‬
‫ﮐﻠﯿﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .x ∈ G‬ﭼﻮن ‪ A‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪ ‪ X‬اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ A ⊆ G ،۵١‬ﯾﺎ ‪ .A ⊆ H‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ ،x ∈ A‬راﺑﻄﻪ‬
‫‪ A ⊆ H‬ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .A ⊆ G‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻮن ‪ B‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻫﻤﺒﻨﺪ ‪ X‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ B ⊆ G‬ﯾﺎ ‪ .B ⊆ H‬راﺑﻄﻪ ﺷﻤﻮل ‪ B ⊆ H‬ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻧﯿﺴﺖ )ﭼﺮا؟(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .B ⊆ G‬اﮐﻨﻮن از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ‪ ،A ⊆ G‬ﻟﺬا‬

‫‪G ∪ H = A ∪ B ⊆ G.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ A ∪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ∅ = ‪ ،H‬ﮐﻪ ﯾ‬

‫‪ .۵٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪١‬‬
‫‪A = {(٠, y) : −١ ⩽ y ⩽ ١}, B = {(x, sin ) : ٠ < x ⩽ ١}.‬‬
‫‪x‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ A ∪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۴٧‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫]‪(٠, ١‬‬ ‫∼ ‪ ،A‬ﻟﺬا ‪ A‬ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن‬

‫ﺣﻞ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ]‪= [−١, ١‬‬
‫) ‪f (x) = (x, sin x١‬‬ ‫ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : (٠, ١] −→ R × R‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ B‬ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ∅ ≠ ‪ ،A ∩ B‬زﯾﺮا‬
‫‪ .(٠, ٠) ∈ A ∩ B‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪ A ∪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۵۴‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ و ∅ ≠ ‪ ،A ∩ B‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A ∪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪H‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A ∪ B‬ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ G‬و‬
‫در ‪ A ∪ B‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ ﮐﻪ ∅ = ‪ G ∩ H‬و ‪ .G ∪ H = A ∪ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪A ⊆ G ∪ H, B ⊆ G ∪ H.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ A ∪ B = A‬ﯾﺎ ‪ A ∪ B = B‬ﺣ ﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‬

‫دارﯾﻢ‬
‫‪A ̸= G ∪ H, B ̸= G ∪ H.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ A ⊆ G ،۵١‬ﯾﺎ ‪ .A ⊆ H‬ﺑﺪون ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﮐﻠﯿﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﺮض‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ A ⊆ G‬ﺑﺎﺷﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .B ⊆ H‬اﮔﺮ ‪ B ⊆ G‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫‪ .A ∪ B ⊆ G‬ﻟﺬا‬
‫‪G ∪ H = A ∪ B ⊆ G.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ H ⊆ G‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ ∅ ≠ ‪ ،G ∩ H = H‬ﮐﻪ ﯾ‬

‫ﭘﺲ ‪ .B ⊆ H‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪A ∩ B ⊆ G ∩ H = ∅ =⇒ A ∩ B = ∅,‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض ﻧﺎﺗﻬ ﺑﻮدن ‪ A ∩ B‬در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و‬
‫‪ A ∪ B‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻟﺰوﻣﺎً ◦‪ A‬ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ .۵۵‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ اﮔﺮ ‪ A‬ﯾ‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۴٨‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫{‬ ‫}‬
‫‪E١ = (x, y) : x٢ + y ٢ ⩽ ١ ,‬‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪E٢ = (x, y) : x٢ + (y − ٢)٢ ⩽ ١ .‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ E١‬و ‪ E٢‬ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ∅ ≠ ‪ .E١ ∩ E٢‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ‬

‫ﻗﺒﻞ ‪ A = E١ ∪ E٢‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟ ﮐﻪ‬
‫{‬ ‫{ }‬ ‫}‬
‫‪A◦ = (x, y) : x٢ + y ٢ < ١ ∪ (x, y) : x٢ + (y − ١)٢ < ١ ,‬‬

‫ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺘﻤﺎع دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز و از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۵۶‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺴﺘﺎر ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪E‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ E‬ﻫﻤﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ E‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎز و ﻧﺎﺗﻬ ‪ A‬و ‪ B‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪E = A ∪ B, A ∩ B = ∅, A ∩ B = ∅.‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ A١ = A ∩ E‬و ‪ .B١ = B ∩ E‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪.E = A١ ∪ B١‬‬

‫‪ A١‬و ‪ B١‬ﻧﺎﺗﻬ و ﺑﺎز ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ∅ = ‪ ،B١‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪E = A١ ∪ B١ = A١ ∪ ∅ = A١ = A ∩ E ⇒ E ⊆ A.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪B = E ∩ B ⊆ A ∩ B = ∅ ⇒ B = ∅,‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ∅ ≠ ‪ .A١‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫ﮐﻪ ﯾ‬

‫‪A١ ⊆ A ⇒ A١ ⊆ A ⇒ A١ ∩ B١ ⊆ A ∩ B = ∅ ⇒ A١ ∩ B١ = ∅.‬‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزی ‪ E‬اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ∅ = ‪ ،A١ ∩ B١‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ (A١ , B١‬ﯾ‬

‫ﺑﺎ ﻫﻤﺒﻨﺪ ﺑﻮدن ‪ E‬در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ E‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۴٩‬‬ ‫‪ ٢.١‬ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫‪ .۵٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ Y‬ﻫﻤﺒﻨﺪ و ‪ Y ⊆ X ⊆ Y‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎز و ﻧﺎﺗﻬ‬
‫‪ A‬و ‪ B‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪X = A ∪ B,‬‬ ‫‪A ∩ B = ∅, A ∩ B = ∅.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ Y ⊆ X‬و ‪ Y‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ،۵١‬دارﯾﻢ ‪ Y ⊆ A‬ﯾﺎ ‪.Y ⊆ B‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .Y ⊆ A‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .Y ⊆ A‬ﻟﺬا‬

‫‪Y ∩ B ⊆ A ∩ B = ∅ ⇒ Y ∩ B = ∅.‬‬

‫اﻣﺎ ﭼﻮن ‪ ،X ⊆ Y‬ﭘﺲ‬

‫‪X ∩ B ⊆ Y ∩ B = ∅ ⇒ X ∩ B = ∅ ⇒ B = ∅,‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ اﮔﺮ ‪ ،Y ⊆ B‬آﻧﮕﺎه ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ‬ ‫ﮐﻪ ﯾ‬

‫∅ = ‪ A‬ﻣ ﺷﻮد‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪ X‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۵٨‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪ در ‪ R‬و ‪ B ⊆ C ⊆ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣ ﺗﻮان‬

‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ‪ C‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪A = (٢, ٧),‬‬ ‫‪B = (٢, ٣),‬‬ ‫‪C = (٢, ۴) ∪ (۴, ۵).‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪A‬و ‪ B‬در ‪ R‬ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟ ‪ C‬ﻫﻤﺒﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ)ﭼﺮا؟(‪.‬‬

‫‪ .۵٩‬اﮔﺮ ‪ X‬ﻫﻤﺒﻨﺪ و ﺑﯽﮐﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫{‬ ‫}‬
‫‪∀ r > ٠,‬‬ ‫‪∀a∈X‬‬ ‫‪S = x ∈ X : d(x, a) = r ̸= ∅.‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۵٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ∅ = ‪ .S‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬

‫{‬ ‫}‬ ‫{‬ ‫}‬
‫‪A = x ∈ X : d(x, a) < r ,‬‬ ‫‪B = x ∈ X : d(x, a) > r .‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ∅ ≠ ‪ ،A‬زﯾﺮا ‪ a ∈ A‬و ∅ ≠ ‪ ،B‬زﯾﺮا ‪ X‬ﺑﯽﮐﺮان اﺳﺖ‪ .‬از‬

‫ﻃﺮﻓ ‪ A‬و ‪ B‬ﻫﺮ دو ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ و ∅ = ‪ .A ∩ B‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪.A ∪ B = X‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ X‬ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ∅ ≠ ‪.S‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺎﺷﻤﺎراﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .۶٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ﯾ‬

‫‪X‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﻫﻤﺒﻨﺪ و ‪ y, x‬دو ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ از آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮔﯿﺮﯾﻢ‬
‫ﺷﻤﺎرا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .r = d(x, y) > ٠ :‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫{‬ ‫}‬
‫)‪∃ δ ∈ (٠, r‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪p ∈ X : d(p, x) = δ = ∅.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫{‬ ‫}‬ ‫}‬
‫‪A = p ∈ X : d(x, p) < δ ,‬‬ ‫‪B = {p ∈ X : d(x, p) > δ .‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ A‬و ‪ B‬دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز و ﻧﺎﺗﻬ اﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ‪ x ∈ A‬و ‪.y ∈ B‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ∅ = ‪ A ∩ B‬و ‪ .X = A ∪ B‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ X‬ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ X‬ﻧﺎﺷﻤﺎرا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫‪ .١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬و ‪ bn‬دو دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ‪ a‬و ‪ b‬ﻫﻤ ﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،an ⩽ bn ،n ∈ N‬آﻧﮕﺎه ‪.a ⩽ b‬‬

‫= ‪،ε‬‬ ‫‪a−b‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .a > b‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای‬
‫‪a−b‬‬
‫= ‪∃ N١ s.t. ∀n ⩾ N١ ⇒ |an − a| < ε‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪۵١‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫و‬
‫‪a−b‬‬
‫= ‪∃ N٢ s.t. ∀n ⩾ N٢ ⇒ |bn − b| < ε‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ } ‪ .N = max{N١ , N٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ⩾ N‬‬
‫‪a+b‬‬
‫< ‪bn‬‬ ‫‪< an .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﻟﺬا ‪ .bn < an‬اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ‪.a ⩽ b‬‬

‫‪ .٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢n − ١‬‬
‫‪lim ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪) = ٣.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫‪٢n‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢n − ١‬‬ ‫‪٢k − ١‬‬
‫‪L = lim ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫=)‬ ‫‪.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢k‬‬
‫‪k=١‬‬

‫ﭼﻮن‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪kxk−١‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪(١ − x)٢‬‬
‫‪k=١‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ x = ٢١‬در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪k‬‬
‫‪= ٢.‬‬
‫‪٢k‬‬
‫‪k=١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪٢k − ١‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‪L‬‬ ‫‪=٢‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪= ۴ − ١ = ٣.‬‬
‫‪٢k‬‬ ‫‪٢k‬‬ ‫‪٢k‬‬
‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬

‫‪ .٣‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﻫﻤ ﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫= ‪،a n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n٢ +١‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n٢ + ٢‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n٢ +n‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫= ‪.an‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪n+١‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪n+٢‬‬
‫‪١‬‬
‫‪+ ... +‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢n−١‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢n‬‬
‫)ب(‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۵٢‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،١ ⩽ k ⩽ n‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪n٢ + k ⩾ n٢ ,‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪an ⩽ ٢ + ٢ + ... + ٢ = n( ٢ ) = ١.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫از ﻃﺮﻓ‬
‫‪n٢ + k ⩾ n٢ + n,‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪n٢‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪= ٢‬‬ ‫‪+ ٢‬‬ ‫‪+ ... + ٢‬‬ ‫‪⩽ an ⩽ ١.‬‬
‫‪n +n‬‬ ‫‪n +n n +n‬‬ ‫‪n +n‬‬

‫∞→‪ n‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫از اﯾﻦ رو ‪lim an = ١‬‬
‫)ب( ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،١ ⩽ k ⩽ n‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ‪ n + k ⩾ n‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪an‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫⩽‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪=n‬‬ ‫‪= ١.‬‬
‫‪n+١‬‬ ‫‪n+٢‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن‬ ‫ﭘﺲ ‪ an ⩽ ١‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ an‬ﯾ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫( = ‪an+١ − an‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(‪)−‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫)‬
‫‪n+٢‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪٢n + ٢‬‬ ‫‪n+١‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪٢n + ٢‬‬ ‫‪n+١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩾‬ ‫‪−‬‬ ‫‪= ٠.‬‬
‫‪٢n + ٢‬‬ ‫‪n+١‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ an‬ﻫﻤ ﺮا‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ an+١ ⩾ an‬و ﻟﺬا ‪ an‬ﯾ‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫√‬ ‫√‬
‫= ‪a١‬‬ ‫‪١,‬‬ ‫= ‪an+١‬‬ ‫‪١ + an .‬‬

‫ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ an‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ و ﺣﺪ آن را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪۵٣‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ an‬ﺻﻌﻮدی و از ﺑﺎﻻ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ‪ .a١ ⩽ ٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .ak ⩽ ٢‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫√‬ ‫√‬
‫= ‪ak+١‬‬ ‫⩽ ‪١ + ak‬‬ ‫‪١ + ٢ < ٢.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .ak+١ ⩽ ٢‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬از ﺑﺎﻻ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺻﻌﻮدی‬
‫√‬ ‫√‬
‫= ‪ .a١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .ak ⩽ ak+١‬از اﯾﻦ رو‬ ‫= ‪١ ⩽ a٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺑﻮدن دارﯾﻢ‬
‫√‬ ‫√‬
‫= ‪ak+١‬‬ ‫⩽ ‪١ + ak‬‬ ‫‪١ + ak+١ = ak+٢ .‬‬
‫√‬
‫=‪L‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪١ + L‬‬ ‫ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪. lim an = L‬‬
‫√‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫√‬
‫= ‪.L‬‬ ‫‪١+ ۵‬‬
‫‪٢‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬ ‫= ‪ .L‬ﭼﻮن ‪ an‬ﯾ‬ ‫‪١± ۵‬‬
‫‪٢‬‬
‫و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫√‬
‫‪xn‬‬ ‫‪ .xn+١ = ١٢ (xn +‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪a‬‬
‫) ‪xn‬‬ ‫= ‪ x١‬و‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪a ،a > ٠‬‬ ‫‪.۵‬‬
‫√‬
‫‪.‬‬ ‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ و ‪lim xn = a‬‬
‫∞→‪n‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .xn > ٠ ،n ∈ N‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬

‫√‬
‫√‬ ‫(‪١‬‬ ‫√ )‪a‬‬ ‫‪(xn − a)٢‬‬
‫‪xn+١ − a = xn +‬‬ ‫=‪− a‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪xn‬‬ ‫‪٢xn‬‬
‫√‬
‫ﭼﻮن ‪ ،x٢ > a‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮاء‬
‫√‬
‫‪∀ n ∈ N,‬‬ ‫> ‪xn+١‬‬ ‫‪a.‬‬

‫ﭘﺲ ‪ xn‬از ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬

‫(‪١‬‬ ‫)‪a‬‬ ‫‪a − x٢n‬‬
‫= ‪xn+١ − xn‬‬ ‫‪xn +‬‬ ‫= ‪− xn‬‬ ‫‪< ٠.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪xn‬‬ ‫‪٢xn‬‬

‫از اﯾﻦ رو ‪ ،xn+١ < xn‬ﻟﺬا ‪ xn‬اﮐﯿﺪاً ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ ﭘﺲ ‪ xn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪ ، lim xn = L‬آﻧﮕﺎه‬
‫∞→‪n‬‬

‫(‪١‬‬ ‫)‪a‬‬ ‫√‬

‫=‪L‬‬ ‫‪L+‬‬ ‫‪⇒ L = a.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪L‬‬
‫√‬
‫‪ xn‬ﺑﻪ ‪ a‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۵۴‬‬

‫اﻗﻠﯿﺪﺳ‬ ‫‪ Q‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻫﻤ ﺮا و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ‬ ‫ﺗﺎم ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا دﻧﺒﺎﻟﻪ داده ﺷﺪه ﯾ‬
‫√‬ ‫√‬
‫اﻗﻠﯿﺪﺳ ﺗﺎم‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ Q‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪، a ∈/ Q‬‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ‪ a‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .۶‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫‪a١ = ١, a٢ = ۴, an+٢ = (an + an+١ ).‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺣﺪ ‪ an‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬از ﺗﻌﺮﯾﻒ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻓﻮق دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a + a٢ = ٢a٣‬‬
‫‪ ١‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪a٢ + a٣ = ٢a۴‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪an−١ + an = ٢an+١ .‬‬

‫ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺗﺴﺎویﻫﺎی ﻓﻮق ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪a١ + ٢a٢ + ... + ٢an−١ + an = ٢a٣ + ... + ٢an+١ .‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪a١ + ٢a٢ + an = ٢an + ٢an+١ .‬‬

‫∞→‪،n‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض ‪lim an = L‬‬

‫‪٩ = a١ + ٢a٢ = lim (an + ٢an+١ ) = ٣L‬‬ ‫‪=⇒ L = lim an = ٣.‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در ‪ X‬و ‪ S‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﻪی ﺣﺪود زﯾﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪای‬ ‫‪ .٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ xn‬ﯾ‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪ xn‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ A = S ∪ A‬ﮐﻪ در آن ‪.A = xn : n ∈ N‬‬
‫‪۵۵‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ‪ .A ⊆ A‬ﻟﺬا ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .S ⊆ A‬ﻓﺮض‬

‫زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ xnk‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ S‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﯾ‬
‫ﮐﻪ ‪ .xnk −→ x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∀ε > ٠ ∃N s.t. ∀ k ⩾ N ⇒ d(xnk , x) < ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .xnk ∈ Nε (x) ∩ A‬ﻟﺬا اﺷﺘﺮاک ﻓﻮق ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬

‫‪x ∈ A ⇒ A ∪ S ⊆ A.‬‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .x ∈ A‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .x ∈ S ∪ A‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪ x‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ‪ A‬ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .x ∈ S‬ﭼﻮن ‪ x ∈ A‬و ‪،x ∈/ A‬‬
‫‪xnk‬‬ ‫زﯾﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ از ‪ xn‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی ‪ A‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﯾ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x‬ﯾ‬
‫وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ ‪ .xnk −→ x‬از اﯾﻦ رو ‪.x ∈ S‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪an −→ a‬‬ ‫‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬ﯾ‬
‫اﮔﺮوﻓﻘﻂ اﮔﺮ ‪ a٢n −→ a‬و ‪.a٢n+١ −→ a‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،an −→ a‬آﻧﮕﺎه ﻫﺮ زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪ از ‪ an‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ‪ a‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‬

‫‪∀ε > ٠ ∃ N١ s.t. ∀ n ⩾ N١ ⇒ d(an , a) < ε.‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .N = N١‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،k ⩾ N‬‬

‫‪nk ⩾ k ⩾ N = N١ ⇒ d(ank , a) < ε,‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .ank −→ a‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎی ‪ a٢n‬و ‪ a٢n+١‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ‪ a‬ﻫﻤ ﺮا‬

‫ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .a٢n , a٢n+١ −→ a‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∀ε>٠‬‬ ‫‪∃ N١‬‬ ‫‪∀ n ⩾ N١ ⇒ d(a٢n , a) < ε,‬‬

‫‪∀ε>٠‬‬ ‫‪∃ N٢‬‬ ‫‪∀ n ⩾ N٢ ⇒ d(a٢n+١ , a) < ε.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۵۶‬‬

‫{‬ ‫}‬
‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .N = max ٢N١ , ٢N٢ + ١‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ⩾ N‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ زوج ﯾﺎ ﻓﺮد ﺑﻮدن ‪ n‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪n = ٢k ⩾ ٢N١ ⇒ k ⩾ N١ ⇒ d(an , a) = d(a٢k , a) < ε.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪n = ٢k + ١ ⩾ ٢N٢ + ١ ⇒ k ⩾ N٢ ⇒ d(an , a) = d(a٢k+١ , a) < ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.d(an , a) < ε ،n ⩾ N‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﯾﺎ‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ زﯾﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﺷﻮﻟﺘﺲ ‪ ١‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤ‬
‫واﮔﺮاﯾﯽ دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ١.٣.١‬اﮔﺮ ‪ an‬و ‪ bn‬دو دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ bn‬واﮔﺮا و ﺻﻌﻮدی‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫‪an‬‬ ‫‪an − an−١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n→∞ bn‬‬ ‫‪n→∞ bn − bn−١‬‬

‫دو ﺗﻤﺮﯾﻦ زﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪﻫﺎی اول و دوم ﮐﺸ ﻣﻌﺮوف ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪a١ + a٢ + · · · + an‬‬
‫= ‪ ،bn‬آﻧﮕﺎه ‪. lim bn = a‬‬ ‫‪ .٩‬اﮔﺮ ‪ lim an = a‬و‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ xn = a١ + a٢ + · · · + an‬و ‪ .yn = n‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪ yn‬ﺻﻌﻮدی و واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﺷﻮﻟﺘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪xn‬‬ ‫‪xn − xn−١‬‬
‫‪lim bn = lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪= lim an = a.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪yn‬‬ ‫‪n→∞ yn − yn−١‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ bn‬ﺑﻪ ‪ a‬ﻫﻤ ﺮا اﺳﺖ‪.‬‬

‫√‬ ‫‪an‬‬
‫‪. lim‬‬ ‫‪n a = a‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪ ، lim‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫‪=a‬‬ ‫‪ .١٠‬اﮔﺮ‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪an−١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Shoults Theorem‬‬
۵٧ ‫ دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬٣.١

:‫ دارﯾﻢ‬.‫ﺣﻞ‬
١ ( a١ a٢ an ) n١
(an ) n = × × ··· × .
١ a١ an−١

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
١ ١ ( a٢ an )
ln an = ln a١ × × ··· ×
n n a١ an−١
١[ a٢ an ]
= ln a١ + ln + · · · + ln .
n a١ an−١

an
‫ﻟﺬا‬
ln a١ + · · · + ln
١ an−١
lim ln an = lim
n→∞ n n→∞ n
an
‫ ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ‬،n→∞
lim =a ‫ﭼﻮن‬
an−١
١
lim ln an = ln a.
n→∞ n

‫از اﯾﻦ رو‬

( ١ ) √
ln lim ann = ln a ⇒ lim n
an = a.
n→∞ n→∞

:‫ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬.١١
١√ ١
. lim n
n! = (‫)اﻟﻒ‬
n→∞ n )١
( (pn)! e
.p ∈ N ‫ ﮐﻪ در آن‬، lim n
= pp (‫)ب‬
n→∞ (n!)p
:‫ اﻟﻒ( دارﯾﻢ‬.‫ﺣﻞ‬
√
١√
n n n!
lim n! = lim .
n→∞ n n→∞ nn

‫ در اﯾﻦﺻﻮرت‬.an = n!
nn ‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
an
lim = e− ١ .
n→∞ an−١
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۵٨‬‬

‫ﻟﺬا از ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ،١٠‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫√‪١‬‬ ‫√‬
‫‪a n = e− ١ .‬‬
‫‪n‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪n! = lim‬‬ ‫‪n‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ب( اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﯿﻨﺎً ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ اﺳﺖ وﻟ در اﯾﻨﺠﺎ از‬
‫روش دﯾ ﺮی اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬از ﻗﺴﻤﺖ اول ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫‪nn ١‬‬ ‫‪nn p‬‬
‫(‬ ‫‪) n −→ e ⇒ ( ) n −→ ep .‬‬
‫!‪n‬‬ ‫!‪n‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫‪( (pn)! ١ )p‬‬ ‫‪١‬‬
‫(‬ ‫‪pn‬‬
‫‪) pn −→ p .‬‬
‫)‪(pn‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب دو دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻋﺪد ‪ ١‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬

‫‪١ ( (pn)! ) n‬‬ ‫‪( (pn)! ) ١ ( npn ) ١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫=‬ ‫‪−→ ١.‬‬
‫‪pp (n!)p‬‬ ‫)‪(pn‬‬‫‪pn‬‬ ‫)!‪(n‬‬‫‪p‬‬

‫‪( (pn)! ) ١‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪−→ pp‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪(n!)p‬‬

‫‪ .١٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪xn = ١ +‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﮐﺸ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪m = ٢N‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ xn‬ﮐﺸ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای ‪ n = N ،ε = ١٢‬و‬
‫دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫=‪ε‬‬ ‫| ‪> |Sm − Sn‬‬
‫‪٢‬‬
‫| ‪= |S٢N − SN‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫>‬ ‫‪= ,‬‬
‫‪N +١‬‬ ‫‪N +٢‬‬ ‫‪٢N‬‬ ‫‪٢N‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪ xn‬ﮐﺸ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬
‫‪۵٩‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫= ‪ an‬در ‪ R‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪١‬‬

‫‪n‬‬ ‫‪ .١٣‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ ‪ an‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭼﻮن ﻫﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻫﻤ ﺮا ﯾ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ an‬ﻧﯿﺰ ﮐﺸ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪∀ε‬‬ ‫‪> ٠ ∃ N s.t. ∀ n, m ⩾ N ⇒ d(an , am ) < .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ‪ ،n = m + ١‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫(‪١ = d‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪) = d(am+١ , am ) = d(an , am ) < ,‬‬
‫‪m+١ m‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ ﯾ‬

‫زﯾﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪی‬ ‫‪ X‬و ‪ a nk‬ﯾ‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .١۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬ﯾ‬
‫ﻫﻤ ﺮا از ‪ an‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ an‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪ε‬‬
‫‪∀ε > ٠ ∃ N١‬‬ ‫‪s.t. ∀ n, m ⩾ N١ ⇒ d(an , am ) < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ank‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪ε‬‬
‫‪∀ε > ٠ ∃ N٢‬‬ ‫‪s.t. ∀ n ⩾ N٢ ⇒ d(ank , a) < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ } ‪ .N = max{N١ , N٢‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ n ⩾ N‬دارﯾﻢ‬

‫‪ .nk ⩾ n ⩾ N‬ﻟﺬا‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫;‪∀ n ⩾ N‬‬ ‫< )‪d(an , a) ≤ d(an , ank ) + d(ank , a‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= ε.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫;‪∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪d(an , a) < ε,‬‬

‫ﯾﻌﻨ ‪ an‬ﺑﻪ ‪ a‬ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۶٠‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ،X‬ﯾ‬ ‫‪ .١۵‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ an‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∀ε = ١ > ٠ ∃ N‬‬ ‫‪s.t. ∀ n, m ⩾ N ⇒ d(an , am ) < ١.‬‬

‫ﺑﻪوﯾﮋه ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ n = N‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪∀m⩾N‬‬ ‫‪d(aN , am ) < ١.‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ }) ‪ .r = max{١, d(a١ , aN ), · · · , d(aN −١ , aN‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫;‪∀ n ∈ N‬‬ ‫‪d(aN , an ) < r.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .an ∈ Nr (aN ) ،n ∈ N‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪an‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫∞→‪ n‬ﮐﻪ‬
‫= ) ‪lim diam(En‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪ .١۶‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬ﮐﺸ اﺳﺖ اﮔﺮوﻓﻘﻂ اﮔﺮ‬
‫در آن } · · · ‪.En = {an , an+١ ,‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬ﮐﺸ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∀ε > ٠ ∃ N s.t. ∀ n, m ⩾ N ⇒ d(an , am ) < ε.‬‬

‫ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫‪∀ε > ٠ ∃ N١ s.t. ∀ n ⩾ N١ ⇒ diam(En ) < ε.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ } · · · ‪ .p, q ∈ EN = {aN , aN +١ ,‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∃ m, n ∈ N s.t. p = an , q = am ,‬‬ ‫‪m, n ⩾ N,‬‬

‫‪⇒ d(p, q) = d(an , am ) < ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪diam(EN ) = sup{d(p, q) : p, q ∈ EN } < ε.‬‬

‫‪۶١‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫اﮐﻨﻮن ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .N١ = N‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ⩾ N١‬‬

‫‪n ⩾ N١ = N ⇒ diam(En ) ⩽ diam(EN ) < ε.‬‬

‫∞→‪.n‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .diam(En ) < ε ،n ⩾ N١‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪lim diam(En ) = ٠‬‬
‫> ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫‪٠‬‬ ‫= ) ‪ lim diam(En‬و‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫∞→‪n‬‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∃N‬‬ ‫‪s.t. ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪diam(En ) < ε.‬‬

‫ﺑﻪ وﯾﮋه ‪ .diam(EN ) < ε‬از ﻃﺮﻓ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .an , am ∈ EN ،n, m ⩾ N‬از‬
‫اﯾﻦ رو ‪ .d(an , am ) ⩽ diam(EN ) < ε‬ﯾﻌﻨ‬

‫‪∀ n, m ⩾ N‬‬ ‫‪d(an , am ) < ε.‬‬

‫ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ X‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن‬ ‫‪ .١٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ xn‬و ‪ yn‬دو دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ) ‪ d(xn , yn‬ﯾ‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در ‪ R‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ) ‪ d(xn , yn‬ﯾ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ε > ٠‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫) ‪ d(xn , yn‬ﯾ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫‪ε‬‬
‫‪∃N١ s.t. ∀n, m ⩾ N١ ⇒ d(xn , xm ) < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﭼﻮن دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ yn‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪ε‬‬
‫‪∃N٢ s.t. ∀n, m ⩾ N٢ ⇒ d(yn , ym ) < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ } ‪ .N = max{N١ , N٢‬اﮔﺮ ‪ n, m ⩾ N‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪d(xn , yn ) ⩽ d(xn , xm ) + d(xm , ym ) + d(yn , ym ) < d(xm , ym ) + ε.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۶٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .d(xn , yn ) − d(xm , ym ) < ε‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪|d(xn , yn ) − d(xm , ym )| < ε.‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ در ‪ R‬اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻟﺬا ) ‪ d(xn , yn‬ﯾ‬

‫‪ .١٨‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪xn = ١ +‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬ ‫‪− log n,‬‬ ‫‪n ⩾ ١,‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﮐﺸ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ k ∈ N‬و ‪ .k ⩽ t ⩽ k + ١‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫∫‬ ‫‪k+١‬‬ ‫∫‬ ‫‪k+١‬‬ ‫∫‬ ‫‪k+١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽‬ ‫⩽‬ ‫⇒‬ ‫⩽‬ ‫⩽‬ ‫‪.‬‬
‫‪k+١‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪k+١‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪k‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽ ‪⩽ log(k + ١) − log k‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪(٨.١‬‬
‫‪k+١‬‬ ‫‪k‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (٨.١‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪١‬‬
‫= ‪xn+١ − xn‬‬ ‫‪− log(n + ١) + log n ⩽ ٠ ⇒ xn+١ ⩽ xn .‬‬
‫‪n+١‬‬

‫ﭘﺲ ‪ xn‬ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از راﺑﻄﻪی )‪ (٨.١‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪١‬‬
‫‪⩽ log ٢ − log ١ ⩽ ١‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽ ‪⩽ log ٣ − log ٢‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪..‬‬
‫‪.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽ ‪⩽ log(n + ١) − log n‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n−١‬‬
‫‪۶٣‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫اﮔﺮ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ‪ ،Sn = ١ + ١٢ + · · · + n١‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪Sn − ١ ⩽ log n ⩽ Sn−١ < Sn ⇒ xn = Sn − log n < ١,‬‬

‫‪⇒ ٠ < xn = Sn − log n < ١‬‬

‫ﯾﻌﻨ ‪ xn‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ xn‬ﻫﻤ ﺮا و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ‪.‬‬

‫و ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪،n‬‬ ‫‪٠ < a < ١ ،R‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در‬ ‫‪ .١٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ xn‬ﯾ‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎوی‬
‫| ‪|xn+٢ − xn+١ | ⩽ a|xn+١ − xn‬‬

‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ xn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺖ ﭘﺲ ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ و ﮐﺸ ﺑﻮدن در ‪ R‬ﯾ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ xn‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ .‬از ﻓﺮض ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪∀ n ⩾ ٣,‬‬ ‫‪|xn − xn−١ | ⩽ an−٢ |x٢ − x١ |.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .m > n ⩾ ٢‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫| ‪|xm − xn | ⩽ |xm − xm−١ | + · · · + |xn+١ − xn‬‬

‫| ‪⩽ (am−٢ + am−٣ + · · · + an−١ )|x٢ − x١‬‬

‫| ‪= an−١ (١ + a−١ + a−٢ + · · · + am−n−١ )|x٢ − x١‬‬

‫‪١‬‬
‫‪= an−١‬‬ ‫‪|x٢ − x١ | −→ ٠.‬‬
‫‪١ − a١‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ xn‬ﯾ‬

‫‪ .٢٠‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪۴ + ٣xn‬‬
‫‪x١ = ١,‬‬ ‫= ‪xn+١‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪∀n ⩾ ١.‬‬
‫‪٣ + ٢xn‬‬
‫√‬
‫→‪.xn −‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۶۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ xn > ٠ ،n ∈ N‬و‬

‫| ‪|xn+١ − xn‬‬ ‫‪١‬‬
‫= | ‪|xn+٢ − xn+١‬‬ ‫‪⩽ |xn+١ − xn |.‬‬
‫) ‪(٣ + ٢xn )(٣ + ٢xn+١‬‬ ‫‪٩‬‬

‫∞→‪،n‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬ﮐﺸ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪lim xn = L‬‬
‫آﻧﮕﺎه‬
‫‪۴ + ٣L‬‬ ‫√‬
‫=‪L‬‬ ‫=‪⇒ L‬‬ ‫‪٢.‬‬
‫‪٣ + ٢L‬‬
‫√‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬ﺑﻪ‬

‫اﻗﻠﯿﺪﺳ‬ ‫‪ Q‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬از ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ،٢٠‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻀﻮی از‬ ‫ﺗﺎم ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا دﻧﺒﺎﻟﻪ داده ﺷﺪه ﯾ‬
‫اﻗﻠﯿﺪﺳ ﺗﺎم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ Q‬ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﻀﺎی ‪ Q‬ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾ‬
‫‪ .٢١‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬ﺑﻪﺻﻮرت‬

‫‪xn+١ = axn + (١ − a)xn−١ ,‬‬ ‫‪∀n ⩾ ١.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﮐﻪ در آن ‪ .٠ < a < ١‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ و ﺣﺪ‬
‫آن را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ x٠ ،a‬و ‪ x١‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪xn+١ − xn = (a − ١)(xn − xn−١ ).‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﺎ اداﻣﻪ اﯾﻦ روﻧﺪ‬

‫‪xn+١ − xn = (a − ١)(xn − xn−١ ) = ... = (a − ١)n−١ (x١ − x٠ ).‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬

‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ‪xn − x٠‬‬ ‫) ‪(xk − xk−١ ) = (x١ − x٠‬‬ ‫‪(a − ١)k−١ .‬‬
‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬
‫‪۶۵‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫ﭘﺲ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫) ‪lim xn = x٠ + (x١ − x٠‬‬ ‫‪(a − ١)k−١ = x٠ +‬‬ ‫‪(x١ − x٠ ).‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢−a‬‬
‫‪k=١‬‬

‫‪١‬‬
‫‪ .٢٢‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺪود ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪.an = (١ + )n cos nπ‬‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .cos nπ = (−١)n‬ﻟﺬا ‪ .an = (١ + )n (−١)n‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪a ٢n = ( ١ +‬‬ ‫‪)٢n −→ e, a٢n+١ = −(١ +‬‬ ‫‪)٢n+١ −→ −e.‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬
‫‪١‬‬
‫ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ lim sup an = e‬و ‪ .lim inf an = −e‬اﮔﺮ ‪،bn = (١ + )n‬‬
‫‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
‫آﻧﮕﺎه ‪ .bn −→ e‬ﻟﺬا‬

‫‪∀ ε ∃ N s.t. ∀n ⩾ N‬‬ ‫‪e − ε < bn < e + ε.‬‬

‫ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،an ⩽ bn ،n ∈ N‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∀n⩾N‬‬ ‫‪an ⩽ bn < e + ε.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮای ‪ n = ٢N‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ .e − ε < bn = an‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪ .lim sup an = e‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﺣﺪ ﺑﺎﻻ اﺛﺒﺎت ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬
‫∞→‪n‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ٢.٣.١‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺣﺪ ﺑﺎﻻ( اﮔﺮ ‪ an‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ‪،‬‬

‫ﮐﺮاﻧﺪار و ‪ x > lim sup an‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫∞→‪n‬‬

‫‪∃N‬‬ ‫‪∀n⩾N‬‬ ‫‪an < x.‬‬

‫‪ .٢٣‬اﮔﺮ ‪ an‬و ‪ bn‬دو دﻧﺒﺎﻟﻪی ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪lim sup(an + bn ) ⩽ lim sup an + lim sup bn .‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۶۶‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪ε‬‬
‫‪lim sup an ⩽ lim sup an +‬‬ ‫‪= x,‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ε‬‬
‫‪lim sup bn ⩽ lim sup bn +‬‬ ‫‪= y.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﻃﺒﻖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺣﺪ ﺑﺎﻻ‬
‫‪‬‬
‫‪ ∃ N١‬‬ ‫‪∀ n ⩾ N١‬‬ ‫‪an < x‬‬
‫‪⇒ an + bn < x + y.‬‬
‫‪‬‬
‫‪∃ N٢‬‬ ‫‪∀ n ⩾ N٢‬‬ ‫‪bn < y‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪lim sup(an + bn ) < x + y = lim sup an + lim sup bn + ε‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺣ ﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺮاﻧﺪار از اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫‪ .٢۴‬اﮔﺮ ‪ an‬ﯾ‬

‫‪lim sup(an − an+١ ) ⩾ ٠,‬‬ ‫‪lim inf (an − an+١ ) ⩽ ٠.‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ an‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ an − an+١‬ﻧﯿﺰ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺣﺪ‬
‫ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ an − an+١‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪lim sup(an − an+١ ) = a.‬‬

‫∞→‪n‬‬

‫< ‪ ،a‬آﻧﮕﺎه ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .ε = −a‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪٠‬‬ ‫⩾ ‪ .a‬اﮔﺮ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫‪ .ε > ٠‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∃ N s.t. ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪an − an+١ < a + ε = ٠ ⇒ an < an+١ .‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺻﻌﻮدی و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﭘﺲ ‪ an‬ﯾ‬

‫‪lim (an − an+١ ) = ٠ ⇒ lim sup(an − an+١ ) = ٠,‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺒﺎت‬ ‫ﮐﻪ ﯾ‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی دوم ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪۶٧‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫‪ .٢۵‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫‪١ ١ ١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪, ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫···‪,‬‬
‫‪٢ ٣‬‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫‪٣٣‬‬
‫√‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺪود ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ xxn+n ١‬و ‪. n xn‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ k ∈ N‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪n = ٢k‬‬
‫‪ ٣k‬‬
‫= ‪xn‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪n = ٢k − ١.‬‬
‫‪٢k‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪١ ٣ k‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫) (‬ ‫‪n = ٢k‬‬
‫‪xn+١‬‬ ‫‪٢ ٢‬‬
‫=‬
‫‪xn‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪( ٢ )k‬‬
‫‪‬‬
‫‪n = ٢k − ١,‬‬
‫‪٣‬‬
‫و‬
‫‪ ١‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫√‬ ‫‪n = ٢k‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ٣‬‬
‫√‬
‫‪n‬‬
‫= ‪xn‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪( ١ ) ٢k−‬‬
‫‪‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪n = ٢k − ١.‬‬
‫‪٢‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪xn+١‬‬ ‫‪xn+١‬‬
‫‪lim sup‬‬ ‫‪= ∞,‬‬ ‫‪lim inf‬‬ ‫‪= ٠,‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪xn‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪xn‬‬
‫و‬
‫√‬ ‫‪١‬‬ ‫√‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim sup n xn = √ ,‬‬ ‫‪lim inf n xn = √ .‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪ .٢۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬دﻧﺒﺎﻟﻪی اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎی ﺑﺎزه )‪ (٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫‪lim sup an = ١,‬‬ ‫‪lim inf an = ٠.‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪۶٨‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ }‪ {a١ , a٢ , ...‬در ﺑﺎزه )‪ (٠, ١‬ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Q‬‬ ‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ε > ٠‬و ﻫﺮ ‪ .−ε < ٠ < an ،n ∈ N‬از ﻃﺮﻓ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﭼ ﺎل ﺑﻮدن‬
‫در ‪،R‬‬
‫‪∃ N s.t. ∀n ⩾ N ⇒ ٠ < an < ε.‬‬

‫‪ .lim‬اﮐﻨﻮن‬
‫∞→‪n‬‬
‫ﻟﺬا ‪ −ε < an < ε‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .an −→ ٠‬از اﯾﻦ رو ‪inf an = ٠‬‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .an < ١ ،n ∈ N‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .٠ < ١ − an < ١‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ bn‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪ bn = ١ − an‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت )‪ ،bn ∈ (٠, ١‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻗﺒﻞ‬

‫‪lim inf (١ − an ) = lim inf bn = ٠ ⇒ lim sup an = ١.‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪی ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫‪ak‬‬ ‫‪ .٢٧‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻧﺎﻣﻨﻔ‬
‫‪k=١‬‬
‫ﺟﺰﺋ آن ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫= ‪ Sn‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭼﻮن ﻫﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻫﻤ ﺮا ﮐﺮاﻧﺪار‬ ‫‪ak‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪k=١‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ Sn‬ﻧﯿﺰ ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ Sn‬ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n‬‬
‫‪Sn+١ − Sn = an+١ ⩾ ٠,‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Sn+١ ⩾ Sn‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ Sn‬ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن ﻫﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬

‫ﮐﺮاﻧﺪار و ﺻﻌﻮدی ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ Sn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫!‪n‬‬ ‫‪ .٢٨‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n! ⩾ ٢n−١ ،n ∈ N‬ﻟﺬا‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪Sn = ١ +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬
‫!‪١‬‬ ‫!‪٢‬‬ ‫!‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١−‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫‪⩽١+١+‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬ ‫‪=١+‬‬ ‫‪= ٣.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫)‪٢(n−١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪− ١٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ Sn‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪ Sn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۶٩‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫∑‬‫‪∞ ١‬‬
‫ﺑﺮای ‪ p > ١‬ﻫﻤ ﺮا و ﺑﺮای ‪ p ⩽ ١‬واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪ .٢٩‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی‬
‫‪n=١ n‬‬

‫ﺳﺮی واﮔﺮاﺳﺖ ‪.١‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،p = ١‬آﻧﮕﺎه ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ ﮐﻪ ﯾ‬
‫اﮔﺮ ‪ p < ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⇒ ‪np ⩽ n‬‬ ‫⩽‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪np‬‬

‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻧﯿﺰ‬ ‫‪١‬‬
‫‪np‬‬ ‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﺮی‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ p > ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫( ‪Sn = ١ +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬ ‫)‬
‫‪٢p‬‬ ‫‪٣p‬‬ ‫‪۴p‬‬ ‫‪٧p‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫( ‪+ ··· +‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬ ‫‪).‬‬
‫‪٢(n−١)p‬‬ ‫‪(٢n‬‬ ‫‪− ١)p‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،p > ١‬ﻟﺬا‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫<‬ ‫‪⇒ Sn = ١ + ٢‬‬ ‫‪+۴‬‬ ‫( ‪+ · · · + ٢n−١‬‬ ‫)‬
‫‪٣p‬‬ ‫‪٢p‬‬ ‫‪٢p‬‬ ‫‪۴p‬‬ ‫‪٢(n−١)p‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪⩽ (١ +‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬ ‫)‬
‫‪٢p−١‬‬ ‫)‪٢(p−١)(n−١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢p−١‬‬
‫=‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪< ١.‬‬
‫‪١ − ٢p−١‬‬
‫‪١ − p−١‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺰﺋ ﺳﺮی ﻓﻮق ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ‬
‫∑‬‫‪∞ ١‬‬
‫ﺑﺮای ‪ p > ١‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪ ،٢٧‬ﺳﺮی‬
‫‪n=١ n‬‬

‫∑‬
‫∞‬ ‫‪an‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫√‬ ‫‪ .٣٠‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ ، ١٢ ⩽ an ⩽ ١‬آﻧﮕﺎه ﺳﺮی‬
‫) ‪n=١ n(١ + nan‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺑﮫ ﭘﯿﻮﺳﺖ آ ﻣﺮاﺟﻌﮫ ﺷﻮد‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٧٠‬‬

‫ﺣﻞ‪.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪n‬‬
‫⇒ ‪⩽ an < ١‬‬ ‫‪≤ nan < n‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫√‬
‫‪n‬‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪⇒١+‬‬ ‫‪⩽ ١ + nan < ١ + n‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪an‬‬ ‫‪an‬‬
‫⇒‬ ‫√‬ ‫⩽‬ ‫‪√ .‬‬
‫) ‪n(١ + nan‬‬ ‫) ‪n(١ + n٢‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪an‬‬ ‫‪an ٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫√‬ ‫√ ⩽‬ ‫‪√ ⩽ ٣.‬‬
‫) ‪n(١ + nan‬‬ ‫‪n ٢+n n‬‬ ‫‪n٢‬‬
‫√‬
‫∑‬
‫∞‬ ‫‪٢‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n٢‬‬
‫ﺳﺮی ﻣﻄﻠﻮب ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬
‫∑‬
‫∞‬ ‫‪an‬‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻧﯿﺰ واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫واﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی‬ ‫اﮔﺮ ‪an‬‬ ‫‪.٣١‬‬
‫‪n=١ ١ + an‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻓﻮق ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪an‬‬ ‫‪an‬‬
‫‪lim‬‬ ‫| ‪= ٠ ⇒ ∀ε > ٠ ∃ N s.t. ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪− ٠| < ε.‬‬
‫‪n→∞ ١ + an‬‬ ‫‪١ + an‬‬
‫‪⇒ ∀ n ⩾ N an < ε + εan .‬‬

‫‪ε‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ .١ + an ⩽ ١ + M‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪=M‬‬ ‫ﺑﺎ ﻓﺮض‬
‫‪١−ε‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪an‬‬ ‫‪an‬‬ ‫‪an‬‬
‫⩽‬ ‫⇒‬ ‫⩽ ‪an‬‬ ‫) ‪(١ + M‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪M +١‬‬ ‫‪١ + an‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪١ + an‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫‪an‬‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺮی ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎ ﻓﺮض در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ و ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٧١‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﺰوﻟ و ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ٣.٣.١‬آزﻣﻮن ﮐﺸ ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬ﯾ‬

‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪٢k a٢k‬‬ ‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ‬ ‫‪an‬‬ ‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪k=٠‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫‪ .٣٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(١ + + ... + )−١ ,‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .Un = ١ + ١٢ + ... + ٢١n‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪Uk = ١ + ( + ) + ( + · · · + ) + · · · +‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٢k‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫( ‪⩽ ١ + ٢( ) + ۴( ) + · · · + ٢k−١‬‬ ‫‪)+‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫)‪٢(k−١‬‬ ‫‪٢k‬‬
‫‪١‬‬
‫‪= ١ + ١ + ··· +‬‬
‫‪٢k‬‬
‫‪١‬‬
‫‪=k+‬‬ ‫‪< k + ١.‬‬
‫‪٢k‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫<‬ ‫‪.‬‬
‫‪k+١‬‬ ‫‪Uk‬‬
‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻧﯿﺰ واﮔﺮاﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫‪١‬‬
‫‪Uk‬‬ ‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﺮی‬ ‫‪k+١‬‬
‫‪١‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﺮی‬
‫‪k=٠‬‬ ‫‪k=٠‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫واﮔﺮاﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺳﺮی‬ ‫‪١‬‬
‫‪Uk‬‬ ‫ﻃﺒﻖ آزﻣﻮن ﮐﺸ ﺳﺮی‬
‫‪k=٠‬‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(١ + + ... + )−١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫واﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی ﻣﻔﺮوض واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ زﯾﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪی‬ ‫‪an‬‬ ‫‪ .٣٣‬اﮔﺮ ‪ an ⩾ ٠‬و‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪a nk‬‬ ‫‪ ank‬از ‪ ،an‬ﺳﺮی‬
‫‪k=١‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٧٢‬‬

‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ‪ .Sn‬ﭼﻮن ‪ Sn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪ak‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫‪k=١‬‬
‫ﯾﻌﻨ‬
‫‪∃M >٠‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪∀ n ∈ N; Sn ⩽ M.‬‬
‫∑‬
‫‪m‬‬
‫‪Sm‬‬ ‫= ‪ .Sm‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ،٢٧‬ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫‪a nk‬‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪k=١‬‬
‫ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬

‫‪Sm = an١ + an٢ + · · · + anm ⩽ a١ + a٢ + · · · + an ⩽ M,‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ Sm ،m ∈ N‬ﮐﺮاﻧﺪار و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ۴.٣.١‬آزﻣﻮن راﺑﻪ آ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪an+١‬‬
‫‪lim n(١ −‬‬ ‫‪) = L.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪an‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪an‬‬ ‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ L > ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫وﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪an‬‬ ‫)ب( ﮔﺮ ‪ L < ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬

‫‪ .٣۴‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﯾﺎ واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮیﻫﺎی زﯾﺮ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫)اﻟﻒ(‬
‫‪∞ n‬‬
‫∑‬ ‫‪۴ (n!)٢‬‬

‫‪n=١‬‬
‫!)‪(٢n‬‬
‫)ب(‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫)‪١ × ٣ × ... × (٢n − ١‬‬
‫‪.‬‬
‫‪٢ × ۴ × ... × ٢n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫= ‪ an‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫‪۴n (n!)٢‬‬

‫!)‪(٢n‬‬ ‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﺑﺎ ﻓﺮض‬
‫‪an+١‬‬ ‫‪٢n + ٢‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪= ١.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪an‬‬ ‫‪n→∞ ٢n + ١‬‬
‫‪٧٣‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آزﻣﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺎرﺳﺎز ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪an+١‬‬ ‫‪٢n + ٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim n(١ −‬‬ ‫‪) = lim n(١ −‬‬ ‫‪) = − < ١.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪an‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن راﺑﻪ ﺳﺮی ﻓﻮق واﮔﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻗﺴﻤﺖ )ب( اﮔﺮ‬
‫)‪١ × ٣ × ... × (٢n − ١‬‬
‫= ‪an‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪٢ × ۴ × ... × ٢n‬‬

‫آﻧﮕﺎه‬
‫‪an+١‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪= ١.‬‬
‫‪n→∞ an‬‬ ‫‪n→∞ ٢n + ٢‬‬

‫ﻟﺬا آزﻣﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن راﺑﻪ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪an+١‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim n(١ −‬‬ ‫‪) = lim n(١ −‬‬ ‫‪) = < ١.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪an‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪٢n + ٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی ﻓﻮق واﮔﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣۵‬رﻓﺘﺎر ﺳﺮی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪١+ n‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .٢n > n ،n ∈ N‬ﻟﺬا ‪ .n n < ٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫⇒ ‪n n +١ < ٢n‬‬ ‫<‬ ‫‪١‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫‪n n +١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﺮی ﻓﻮق ﻧﯿﺰ واﮔﺮا‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢n‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ an‬و ‪ bn‬دو دﻧﺒﺎﻟﻪی ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ .bn+١ = bn + abnn‬ﺛﺎﺑﺖ‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪an‬‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪی ‪ bn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٧۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ bn‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ bn‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ M > ٠‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .bn ⩽ M ،n ∈ N‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫ﭘﺲ ﯾ‬

‫‪an = bn (bn+١ − bn ) ⩽ M (bn+١ − bn ).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫∑‬
‫‪N‬‬
‫= ‪SN‬‬ ‫‪an ⩽ M‬‬ ‫‪(bn+١ − bn ) = M (bN +١ − b١ ).‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺮی ‪an‬‬ ‫از اﯾﻦ رو ‪ SN‬ﮐﺮاﻧﺪار و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨ‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ bn‬ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬ ‫‪an‬‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ اﮔﺮ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫= ‪ .bn+١ − bn‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫‪an‬‬
‫‪bn‬‬ ‫‪>٠‬‬
‫‪n−١‬‬
‫∑‬ ‫‪n−١‬‬
‫∑‬ ‫‪n−١‬‬
‫∑‬
‫‪ak‬‬ ‫‪ak‬‬
‫= ‪bn − b١‬‬ ‫= ) ‪an (bk+١ − bk‬‬ ‫⩽‬ ‫‪.‬‬
‫‪bk‬‬ ‫‪b١‬‬
‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬

‫‪∑١‬‬
‫‪n−‬‬
‫‪ bn ⩽ b١ + b١١‬و ﻟﺬا ‪ bn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫∞ < ‪ak‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪k=١‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪(−١)n−١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪ .٣٧‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬

‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ‪ .Sn‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪(−١)k−١‬‬
‫‪k‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪k=١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪−١‬‬

‫= ‪S٢n+١ − S٢n−١‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪< ٠,‬‬
‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫)‪٢n(٢n + ١‬‬

‫و‬
‫‪−١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪−١‬‬
‫‪S٢n+٢ − S٢n‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪< ٠.‬‬
‫‪٢n + ٢‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬ ‫)‪٢n(٢n + ١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪی ‪ S٢n+١‬اﮐﯿﺪاً ﻧﺰوﻟ و ‪ S٢n‬اﮐﯿﺪاً ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪S٢n+١ = S٢n +‬‬ ‫= ‪⩾ S ٢n > S ٢‬‬ ‫‪> ٠,‬‬
‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٧۵‬‬ ‫‪ ٣.١‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺮیﻫﺎی ﻋﺪدی‬

‫و‬
‫‪١‬‬
‫‪S٢n = S٢n−١ −‬‬ ‫‪< S٢n−١ < S١ = ١.‬‬
‫‪٢n‬‬

‫ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪی ‪ S٢n+١‬از ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺮاﻧﺪار و ‪ S٢n‬از ﺑﺎﻻ ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪ S٢n+١‬و ‪ S٢n‬ﻫﻤ ﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪lim S٢n+١ = lim S٢n = L.‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ .Sn −→ L ،٨‬از اﯾﻦ رو ‪ Sn‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی‬
‫ﻓﻮق ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫‪an‬‬
‫‪١+an‬‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی‬ ‫‪an‬‬ ‫⩾ ‪ an‬و‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪ .٣٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪an‬‬
‫‪١−an‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ و اﮔﺮ ‪ ،an ̸= ١‬آﻧﮕﺎه ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،an ⩾ ٠‬ﻟﺬا ‪ .١ + an ⩾ ١‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫∑‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪an‬‬
‫‪⩽١‬‬ ‫⩽‬ ‫‪an .‬‬
‫‪١ + an‬‬ ‫‪١ + an‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﺮی ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‬ ‫‪an‬‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫∞→‪ ،n‬ﻟﺬا‬
‫= ‪lim an‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫≠ ‪ ،an‬ﭼﻮن‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن ﺣﺪی دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪an‬‬
‫‪١−an‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪= ١.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪an‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪١ − an‬‬

‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫‪an‬‬ ‫ﯾ ﺴﺎن ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫‪an‬‬
‫‪١−an‬‬
‫و‬ ‫‪an‬‬ ‫ﭘﺲ رﻓﺘﺎر ﻫﺮ دو ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١−an‬‬
‫‪an‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٧۶‬‬

‫ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬ ‫‪۴.١‬‬

‫‪ .١‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : X −→ Y‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫‪،B ⊆ Y‬‬
‫(‬ ‫◦)‬
‫‪f −١ (B ◦ ) ⊆ f −١ (B) .‬‬ ‫)‪(٩.١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﭼﻮن ◦ ‪ B‬ﺑﺎز اﺳﺖ ﻟﺬا‬
‫) ◦ ‪ f −١ (B‬در ‪ X‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪B ◦ ⊆ B ⇒ f −١ (B ◦ ) ⊆ f −١ (B),‬‬
‫(‬ ‫◦)‬
‫‪⇒ f −١ (B ◦ ) ⊆ f −١ (B) .‬‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ B‬در ‪ Y‬راﺑﻄﻪی )‪ (٩.١‬ﺑﺮﻗﺮار‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ V ⊆ Y‬ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫◦ ‪ .V = V‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫(‬ ‫◦)‬
‫‪f −١ (V ) = f −١ (V ◦ ) ⊆ f −١ (V ) ⊆ f −١ (V ).‬‬
‫(‬ ‫◦)‬
‫) ‪ .f −١ (V ) = f −١ (V‬ﭘﺲ ) ‪ f −١ (V‬در ‪ X‬ﺑﺎز اﺳﺖ و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : X −→ Y‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫‪،A ⊆ X‬‬

‫‪f (A) ⊆ f (A).‬‬ ‫)‪(١٠.١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ )‪ .B = f (A‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪ B‬در ‪ Y‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ )‪ f −١ (B‬در‬
‫‪X‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﭼﻮن )‪ ،A ⊆ f −١ (B‬ﻟﺬا‬

‫‪A ⊆ f −١ (B) = f −١ (B) ⇒ f (A) ⊆ B = f (A).‬‬

‫‪٧٧‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ راﺑﻄﻪی )‪ (١٠.١‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ F‬در ‪ Y‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ) ‪ .A = f −١ (F‬در‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪A = f −١ (F ) ⇒ f (A) ⊆ F ⇒ f (A) ⊆ F = F.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪f (A) ⊆ f (A) ⊆ F ⇒ A ⊆ f −١ (F ) = A.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ) ‪ A = f −١ (F‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ f : [٠, ١] −→ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬دارای ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ f (٠) = ٠‬ﯾﺎ ‪ ،f (١) = ١‬آﻧﮕﺎه ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫]‪[٠, ١‬‬ ‫‪ f (٠) ̸= ٠‬و ‪ .f (١) ̸= ١‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f (٠) > ٠‬و ‪ .f (١) < ١‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬روی‬
‫را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ g(x) := f (x) − x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪g(١) = f (١) − ١ < ٠‬‬

‫‪g(٠) = f (٠) − ٠ > ٠.‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪی ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧ‬

‫‪∃ c ∈ (٠, ١) s.t. g(c) = ٠ ⇒ f (c) = c.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ c‬ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ‪ f‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﺻﻌﻮدی ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪٠ < f (٠),‬‬ ‫‪f (١٠٠) < ١٠٠,‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬دارای ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٧٨‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪S = {x ∈ [٠, ∞) : x − f (x) ⩽ ٠}.‬‬

‫دراﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ S‬ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪ .٠ ∈ S‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x ∈ S‬دارﯾﻢ‬

‫‪ .x < ١٠٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ S‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺻﻞ ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ‬
‫‪ S‬دارای ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .a = sup S‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪∀ ε > ٠ ∃ x ∈ S s.t. x ⩽ a < x + ε.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪a − f (a) ⩽ a − f (x) < x + ε − f (x) ⩽ ε.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ )‪ .a ⩽ f (a‬ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪.f (a) ⩽ a‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f (a) − a = δ > ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∃ x∈S‬‬ ‫‪s.t. x ⩽ a < x + δ ⇒ x ⩽ a < f (a) − a + x.‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ b = f (a) − a + x‬و ﺻﻌﻮدی ﺑﻮدن ‪ f‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪b ⩽ f (a) ⩽ f (b) ⇒ b − f (b) ⩽ ٠ ⇒ b ∈ S.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ‪ .a = sup S‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f (a) − a ⩽ ٠‬و‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﯾ‬

‫‪ a‬ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ‪ f‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ‪ f : X −→ X‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪ .۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﺛﺎﺑﺖ ‪ f‬ﯾ‬
‫{‬ ‫}‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .A = x ∈ X : f (x) = x‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .a ∈ A‬در‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت دﻧﺒﺎﻟﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ xn‬در ‪ A‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪.xn −→ a‬‬
‫ﭼﻮن ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ .f (xn ) −→ f (a‬از ﻃﺮﻓ ‪ ،f (xn ) = xn‬زﯾﺮا‬
‫‪ .xn ∈ A‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪xn −→ a,‬‬ ‫‪xn = f (xn ) −→ f (a).‬‬

‫‪٧٩‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺘﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ a = f (a‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .a ∈ A‬ﭘﺲ ‪A = A‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﯾ‬ ‫ﭼﻮن ﺣﺪ ﯾ‬

‫و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ A‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ R −→ R‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ‬
‫‪∀x∈R‬‬ ‫‪f (x) ∈ Q.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ R‬ﻫﻤﺒﻨﺪ و ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ f (R‬ﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬
‫ﭼﻮن ‪ f (R) ⊆ Q‬و در ‪ Q‬ﺗﻨﻬﺎ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻫﻤﺒﻨﺪ ﺗﮏ ﻋﻀﻮیﻫﺎ‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا }‪ .f (R) = {a‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.f (x) = a ،x ∈ R‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : [٠, ١] −→ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و )‪ f (٠) = f (١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪١‬‬
‫‪∃ a, b ∈ [٠, ١], s.t. b − a = ,‬‬ ‫‪f (a) = f (b).‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g : [٠, ] −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫‪g(x) = f (x + ) − f (x),‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ g‬ﺑﻪوﺿﻮح ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ‪.g(٠)·g( ) < ٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫) ‪∃ c ∈ (٠,‬‬ ‫‪s.t‬‬ ‫‪g(c) = ٠‬‬ ‫‪⇒ f (c) = f (c + ).‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ a = c‬و ‪ .b = c+‬در اﯾﻦﺻﻮرت = ‪ b−a‬و )‪.f (a) = f (b‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ .٨‬ﺗﺎﺑﻊ رﯾﻤﺎن ‪ f : [٠, ١] −→ R ١‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪ n x ∈ Q, x‬‬
‫‪m‬‬
‫)‪n , (m, n‬‬ ‫‪=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ Q,‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Riemann Function‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٨٠‬‬

‫‪Qc‬‬ ‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ f‬روی ‪ Q‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و روی‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫= ‪ a‬ﮐﻪ در‬ ‫‪m‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a ∈ [٠, ١] ∩ Q‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫آن ‪ .(m, n) = ١‬در اﯾﻦﺻﻮرت دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn ∈ Qc‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ‬
‫‪ .xn −→ a‬ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬
‫= )‪lim f (xn ) = ٠ ̸= f (a‬‬ ‫‪.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ a‬و ﻟﺬا روی ‪ Q‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﻋﺪد اﺻﻢ دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺎﺑﻊ ‪ .f (b) = ٠‬ﻧﺸﺎن‬ ‫]‪ b ∈ [٠, ١‬ﯾ‬
‫ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ f‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ‬

‫‪∀ε > ٠ ∃δ > ٠ s.t. ∀x ∈ [٠, ١] |x − b| < δ ⇒ |f (x)| < ε.‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ ،x ∈ [٠, ١‬اﮔﺮ ‪ ،x ∈/ Q‬آﻧﮕﺎه ‪ f (x) = ٠‬و ﻟﺬا ﮔﺰاره ﻓﻮق ﺑﺮﻗﺮار‬
‫‪ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ . N١ < ε‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪:‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،x ∈ Q‬آﻧﮕﺎه ﯾ‬
‫‪m‬‬
‫‪δ = min{|b −‬‬ ‫‪| : ١ ⩽ m ⩽ N }.‬‬
‫‪n‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .δ > ٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x = pq‬ﮐﻪ در آن ‪ .(p, q) = ١‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض‬
‫‪p‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪m‬‬
‫⇒ |‪| − b| < δ < | − b‬‬ ‫<‬ ‫‪١ ⩽ m ⩽ N.‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪n‬‬
‫اﮔﺮ ‪ p ⩽ N‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻗﺮارﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .m = p‬درﻧﺘﯿﺠﻪ از راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﺮای‬
‫ﻫﺮ ‪ n > N‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫<‬ ‫⇒ ‪⇒ q>n>N‬‬ ‫<‬ ‫‪.‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪N‬‬
‫< ‪ . Nq‬ﻗﺮارﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .m = N‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫‪p‬‬
‫‪q‬‬ ‫<‬ ‫‪m‬‬
‫‪n‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ p > N‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫< ‪ . q١‬ﻟﺬا در ﻫﺮ ﺻﻮرت‬ ‫‪N‬‬
‫‪١‬‬

‫‪p‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫< = |) ( ‪|f (x) − f (b)| = |f‬‬ ‫‪< ε.‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪N‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ b‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ روی ‪ Qc‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٨١‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫‪x, y ∈ R‬‬ ‫‪ .٩‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺟﻤﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﺑﺮای ﻫﺮ‬

‫‪f (x + y) = f (x) + f (y).‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.f (x) = f (١)x ،x ∈ R‬‬

‫ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬ﺟﻤﻌ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ .f (٠) = ٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n‬ﯾ‬
‫دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪f (n) = f (١| + ١ +{z· · · + ١}) = nf (١) = nf (١).‬‬

‫‪ n‬ﺑﺎر‬

‫ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ )‪ ،٠ = f (n − n) = f (n) + f (−n‬ﻟﺬا‬

‫‪f (−n) = −f (n) = −nf (١).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪ .f (m) = mf (١) ،m‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫( ‪f (١) = f‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ··· +‬‬ ‫‪) = nf ( ).‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﻟﺬا )‪ .f ( n١ ) = n١ f (١) = n١ f (١‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫( ‪٠ = f (٠) = f‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪) = f ( ) + f (− ).‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫=‪r‬ﯾ‬ ‫‪m‬‬
‫‪n‬‬ ‫از اﯾﻦ رو )‪ .f (− n١ ) = −f ( n١ ) = − n١ f (١‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪m‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪m‬‬
‫(‪f‬‬ ‫‪) = f ( + + · · · + ) = mf ( ) = m f (١) = f (١).‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪|n n {z‬‬ ‫}‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪ m‬ﺑﺎر‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ‪ .f (r) = f (١)r ،r‬ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x‬ﯾ‬
‫ﻋﺪد ﮔﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت دﻧﺒﺎﻟﻪای از اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ rn‬وﺟﻮد دارد‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٨٢‬‬

‫ﮐﻪ ‪ .rn −→ x‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫) ‪f (x) = f ( lim rn ) = lim f (rn‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫‪= lim (f (١)rn ) = f (١) lim rn = f (١)x.‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﭘﺲ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ‪.f (x) = f (١)x ،x‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻤﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ f‬ﺿﺮﺑﯽ‬ ‫‪ .١٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : R −→ R‬ﯾ‬

‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ R‬‬

‫‪f (xy) = f (x)f (y).‬‬

‫ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤﺎﻧ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ‪ .f (x) = f (١)x ،x‬از ﻃﺮﻓ‬
‫ﭼﻮن ‪ f‬ﺿﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ f (١) = f (١)f (١‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .f (١) = ١‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ‪.f (x) = x ،x‬‬

‫‪ .١١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ R‬‬

‫‪x+y‬‬ ‫)‪f (x) + f (y‬‬

‫(‪f‬‬ ‫=)‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪.f (x) = ax + b‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .f (٠) = ٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .f (x) = f (١)x‬ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪ f‬ﺟﻤﻌ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ R‬‬
‫)‪f (x + y) + f (٠‬‬ ‫‪x+y‬‬ ‫)‪f (x) + f (y‬‬
‫(‪= f‬‬ ‫=)‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﻟﺬا )‪ .f (x + y) = f (x) + f (y‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪.f (x) = f (١)x ،٩‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻗﺮاردادن )‪ a = f (١‬و ‪ b = ٠‬ﺣ ﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪٨٣‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ f‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪h : R −→ R,‬‬ ‫‪h(x) := f (x) − f (٠),‬‬

‫= )‪ .h(٠‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ h‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ R‬‬
‫‪x+y‬‬ ‫‪x+y‬‬
‫(‪h‬‬ ‫(‪) = f‬‬ ‫)‪) − f (٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)‪f (x) + f (y‬‬
‫=‬ ‫)‪− f (٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫)‪f (x) − f (٠) + f (y) − f (٠‬‬
‫=‬
‫‪٢‬‬
‫)‪h(x) + h(y‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ h‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﺴﻤﺖ اول را دارا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x ∈ R‬‬
‫‪ .h(x) = h(١)x‬ﻟﺬا‬

‫‪f (x) = (f (١) − f (٠))x + f (٠).‬‬

‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب )‪ a = f (١) − f (٠‬و )‪ b = f (٠‬اﺛﺒﺎت ﮐﺎﻣﻞ ﻣ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ R‬‬ ‫‪ .١٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﯾ‬

‫‪f (x + y) = f (x)f (y).‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.f (x) = eax‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n ∈ N‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪f (n) = f (١| + ١ +{z· · · + ١}) = f (١)f (١)...f (١) = f (١)n .‬‬ ‫)‪(١١.١‬‬
‫‪ n‬ﺑﺎر‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٨۴‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ )‪ ،١ = f (٠) = f (١ − ١) = f (١)f (−١‬ﭘﺲ ‪.f (−١) = f (١)−١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n‬‬

‫‪− · · · − ١}) = f (−١)n = f (١)−n .‬‬

‫‪| ١ − ١ {z‬‬
‫‪f (−n) = f (−‬‬ ‫)‪(١٢.١‬‬
‫‪ n‬ﺑﺎر‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﺑﻂ )‪ (١١.١‬و )‪ (١٢.١‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،m ∈ Z‬دارﯾﻢ‪.f (m) = f (١)m :‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ∈ N‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫( ‪f (١) = f‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪) = f ( )f ( )...f ( ) = f ( )n .‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﯾﻦ‬ ‫=‪r‬ﯾ‬ ‫ﻟﺬا ‪ .f ( n١ ) = f (١) n‬ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪١‬‬
‫‪m‬‬
‫‪n‬‬

‫رو‬
‫‪m‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪m‬‬
‫(‪f‬‬ ‫‪) = f ( + + · · · + ) = f ( )m = (f (١) n )m = f (١) n .‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪|n n {z‬‬ ‫}‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪ m‬ﺑﺎر‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ‪ .f (r) = f (١)r ،r‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x‬ﯾ‬
‫ﻋﺪد ﮔﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت دﻧﺒﺎﻟﻪای از اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ rn‬وﺟﻮد دارد‬
‫ﮐﻪ ‪ .rn −→ x‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫) ‪f (x) = f ( lim rn ) = lim f (rn‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
‫‪lim rn‬‬
‫∞→‪= lim f (١)rn = f (١)n‬‬ ‫‪= f (١)x .‬‬
‫∞→‪n‬‬

‫= ‪x=y‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .f (x) = f (١)x ،x ∈ R‬از ﻃﺮﻓ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ ،f (١) = (f ( ١٢ ))٢‬ﻟﺬا ‪ .f (١) > ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺪدی ﺣﻘﯿﻘ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ a‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .f (١) = ea‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.f (x) = eax‬‬
‫‪ .١٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : R −→ R‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x, y ∈ R‬و ﺑﺮای ﯾ‬
‫‪،δ > ٠‬‬
‫‪|f (xy) − f (x)f (y)| ⩽ δ.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ f‬ﺿﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨۵‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ )‪.f (xy) = f (x)f (y‬‬
‫‪ a ∈ R‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ |f (a)| > ε‬ﺑﺮای‬ ‫ﭼﻮن ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﯾ‬
‫‪ p > ٠‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪ .|f (a)| = ε + p‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪ .ε > ١‬ﻟﺬا ﯾ‬ ‫ﯾ‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪|f (a٢ )| ⩾ |f (a)٢ − f (a)٢ − f (a٢ ) | ⩾ |f (a)٢ | − |(f (a)٢ − f (a٢ )|.‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ﻃﺒﻖ ﻓﺮض ﻣﺴﺎﻟﻪ‪،‬‬

‫‪|f (a٢ ) − f (a)٢ | ⩽ δ,‬‬

‫از ﻧﺎﻣﺴﺎویﻫﺎی ﻓﻮق ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪|f (a٢ )| ⩾ |f (a)|٢ −δ = (ε+p)٢ −δ = (ε+p)+(٢ε− ١)p+p٢ > ε+ ٢p.‬‬

‫اﺳﺘﻘﺮاء ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ n ∈ N‬دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﺑﺎ ﮐﻤ‬

‫‪|f (a٢ )| > ε + (n + ١)p.‬‬

‫‪n‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮض ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x, y, z ∈ R‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪|f (xyz) − f (xy)f (z)| ⩽ δ,‬‬ ‫‪|f (xyz) − f (x)f (yz)| ⩽ δ.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪|f (xy)f (z) − f (x)f (yz)| ⩽ ٢δ.‬‬

‫ﻟﺬا‬

‫|)‪|f (xy)f (z) − f (x)f (y)f (z)| ⩽ |f (xy)f (z) − f (x)f (yz‬‬

‫|)‪+|f (x)f (yz) − f (x)f (y)f (z‬‬

‫‪⩽ ٢δ + |f (x)|δ,‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٨۶‬‬

‫ﯾﺎ‬
‫‪|f (xy) − f (x)f (y)||f (z)| ⩽ ٢δ + |f (x)|δ.‬‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ ‪ z‬را ﺑﺎ ‪ a٢‬ﺟﺎﯾ ﺰﯾﻦ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x, y ∈ R‬و ﻫﺮ ‪ n ∈ N‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪n‬‬

‫ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪٢δ + |f (x)|δ‬‬
‫⩽ |)‪|f (xy) − f (x)f (y‬‬ ‫‪−→ ٠.‬‬
‫|) ‪|f (a٢n‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ .f (xy) = f (x)f (y‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬ﺿﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ f‬ﺿﺮﺑﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬ﺿﺮﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ‬
‫‪ a, b ∈ R‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ )‪ .f (ab) ̸= f (a)f (b‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻧﺎﺻﻔﺮ ‪ ،x ∈ R‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪|f (x)||f (ab) − f (a)f (b)| ⩽ ٢δ + |f (b)|δ,‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ‬
‫(‬ ‫‪٢δ + |f (b)|δ‬‬ ‫)‬
‫=‪k‬‬ ‫‪,‬‬
‫|)‪|f (ab) − f (a)f (b‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.|f (x)| ⩽ k ،x ∈ R‬‬

‫‪ .١۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬دو ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺮﺑﻌ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ .det(AB) = −١‬ﺛﺎﺑﺖ‬

‫]‪ t ∈ [٠, ١‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪.det(tA + (١ − t)B) = ٠‬‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ دﺗﺮﻣﯿﻨﺎن از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎی ‪ Mn‬ﺑﻪ ‪ R‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬

‫‪f (t) = tA + (١ − t)B‬‬ ‫اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : [٠, ١] −→ Mn‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫))‪(det ◦ f )(t) = det(f (t‬‬ ‫ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﺮﮐﯿﺐ دو ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻮق ﯾﻌﻨ‬
‫از ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ‪ R‬ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض‬

‫‪det(AB) = det(A)det(B) = −١.‬‬

‫ﻟﺬا )‪ det(A‬و )‪ det(B‬ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪(det ◦ f )(١) = det(A), (det ◦ f )(٠) = det(B).‬‬

‫‪٨٧‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫]‪ t ∈ [٠, ١‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪی ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧ ﺑﺮای ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﯾ‬
‫ﮐﻪ‬
‫‪det(f (t)) = (det ◦ f )(t) = ٠.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.det(tA + (١ − t)B) = ٠‬‬

‫و ‪ f : X −→ Y‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬و ‪ Y‬دو ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ X‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ f‬ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ E‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪای از ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫)‪f (E‬‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻓﺸﺮده‪ ،‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ E‬ﻓﺸﺮده و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ از ﯾ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ f (E‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ‪ f‬ﯾ‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .١۶‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﯿﭻ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f : R −→ R‬وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺮای‬

‫ﻫﺮ ‪ x ∈ Q‬ﻣﻘﺪار )‪ f (x‬ﮐﻨﮓ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x ∈ Qc‬ﻣﻘﺪار )‪ f (x‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : R −→ R‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ را ﺑﻪ ﮔﻨﮓ و‬

‫اﻋﺪاد ﮔﻨﮓ را ﺑﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ‪ p‬و ﻋﺪد ﮔﻨﮓ ‪ q‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ‬
‫√‬
‫‪p<q‬‬ ‫( ‪ .f‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .p ̸= q‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪٢) = p‬‬ ‫ﮐﻪ ‪ f (٠) = q‬و‬
‫√‬
‫‪ [٠,‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧ‬ ‫]‪٢‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺮ ﺑﺎزه‬
‫ﺑﺮای ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ‪ f‬ﺗﻤﺎﻣ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺎزه ]‪ [p, q‬را ﻣ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﻌﻨ‬
‫√‬
‫‪∀ p < y < q ∃ x ∈ [٠,‬‬ ‫]‪٢‬‬ ‫‪s.t. f (x) = y.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ‪y‬ﻫﺎی ﮔﻨﮓ ﺑﯿﻦ ‪ p‬و ‪ q‬ﻧﺎﺷﻤﺎراﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﺷﻤﺎرا ﻋﺪد‬
‫√‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ .f (x) = y‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ x‬ﺑﯿﻦ ‪ ٠‬و‬
‫اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ ﺷﻤﺎرش ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : R −→ R‬ﺗﺎﺑﻌ ﺧﻄ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ .kerf ̸= R‬ﻧﺸﺎن‬

‫دﻫﯿﺪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٨٨‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ ‪ f‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ f‬ﺑﯿ ﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫‪ xn ∈ R‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ |xn | = ١‬و ‪ .|f (xn )| > n‬ﭼﻮن ‪ ،kerf ̸= R‬ﻟﺬا‬
‫‪ a ∈ R‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .a ∈/ kerf‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﯾ‬
‫‪xn‬‬
‫‪an = a −‬‬ ‫‪f (a).‬‬
‫) ‪f (xn‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪xn‬‬
‫‪f (an ) = f (a −‬‬ ‫‪f (a)) = ٠.‬‬
‫) ‪f (xn‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ‪،an −→ a‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .an ∈ kerf‬ﭼﻮن ‪ kerf‬ﯾ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ‪ ،a ∈ kerf‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬
‫‪ X‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ‬ ‫‪ .١٨‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ ‪ f‬ﺑﺮ ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪ ،f‬ﯾﻌﻨ‬

‫‪G(f ) = {(x, f (x)) : x ∈ X},‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪ (x, y) ∈ G(f )′‬ﯾ‬
‫) ‪ G(f‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت دﻧﺒﺎﻟﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ )) ‪ (xn , f (xn‬در ) ‪ G(f‬ﻣﻮﺟﻮد‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ‬
‫‪(xn , f (xn )) −→ (x, y).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .f (xn ) −→ y‬از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ‪ ،xn −→ x‬ﻟﺬا‬

‫)‪ .f (xn ) −→ f (x‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﯾ ﺘﺎﯾﯽ ﺣﺪ )‪ .y = f (x‬ﭘﺲ )‪ (x, y‬ﻣﺘﻌﻠﻖ‬
‫ﺑﻪ ) ‪ G(f‬اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨ ) ‪ G(f‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در ‪ X‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ) ‪ G(f‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ xn ،‬ﯾ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ در‬ ‫‪ x ∈ X‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .f (xn ) −→ y‬در اﯾﻦﺻﻮرت )) ‪ (xn , f (xn‬ﯾ‬
‫) ‪ G(f‬اﺳﺖ و‬

‫‪(xn , f (xn )) −→ (x, y) =⇒ (x, y) ∈ G(f )′ ⊆ G(f ).‬‬

‫‪٨٩‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ .(x, y) ∈ G(f‬درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ .y = f (x‬ﻟﺬا ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ E ⊆ R‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺑﺮ ‪ E‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ‬
‫اﮔﺮ ) ‪ G(f‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : E −→ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪E‬‬ ‫‪ h : E −→ R٢‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ))‪ h(x) = (x, f (x‬ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ h(E‬ﻧﯿﺰ ﻓﺸﺮده ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ) ‪،h(E) = G(f‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ G(f‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ) ‪ G(f‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ) ‪ G(f‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪f (X‬‬ ‫‪ .٢٠‬اﮔﺮ ‪ X‬ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ و ‪ f : X −→ Y‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪f‬‬ ‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻤﺎرا و ﭼ ﺎل از ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ E‬ﯾ‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ٢‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪f (X) = f (E) ⊆ f (E) ⊆ f (X).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ .f (X) = f (E‬درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ f (X‬ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢١‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ E, F ⊆ X‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎز و ‪ X = E ∪ F‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮض‬

‫) ‪f١ (E ∩ F ) = f٢ (E ∩ F‬‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ f١ : E −→ Y‬و ‪ f٢ : F −→ Y‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : X −→ Y‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫)‪f١ (x‬‬ ‫‪x∈E‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫)‪f٢ (x‬‬ ‫‪x ∈ F,‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﺑﺎز ﺑﻮدن ‪ E‬و ‪ F‬ﺣﺬف ﺷﻮد‪ ،‬ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ؟‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٩٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ U ⊆ Y‬ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪f١−١ (U ) = f −١ (U ) ∩ E,‬‬ ‫‪f٢−١ (U ) = f −١ (U ) ∩ F.‬‬

‫‪E‬‬ ‫از ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ‪ f١‬و ‪ f٢‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ) ‪ f١−١ (U‬و ) ‪ f٢−١ (U‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در‬
‫‪X‬‬ ‫و ‪ F‬ﺑﺎزاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ E‬و ‪ F‬در ‪ X‬ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ) ‪ f١−١ (U‬و ) ‪ f٢−١ (U‬در‬
‫ﺑﺎز ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪f −١ (U ) = f −١ (U ) ∩ X = f −١ (U ) ∩ (E ∩ F ) = f١−١ (U ) ∪ f٢−١ (U ).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ f −١ (U‬در ‪ X‬ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻓﺮض ﺑﺎز ﺑﻮدن ‪ E‬و ‪ F‬ﺣﺬف ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫= )‪ f١ (x‬و‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺗﻮاﺑﻊ ‪ f١ : Q −→ R‬و ‪ f٢ : Qc −→ R‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪﻫﺎی‬
‫‪ f٢ (x) = ٠‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ وﻟ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x∈Q‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x ∈ Qc‬‬

‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A ⊆ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ }‪ χA : X −→ {٠, ١‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x∈A‬‬
‫= )‪χA (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ A,‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪ A‬در ‪ X‬ﻫﻢ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ χA‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن }‪ {١‬و }‪ {٠‬ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ و‬

‫‪χ−‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪A ({١}) = {x : χA (x) = ١} = A,‬‬

‫‪χ−‬‬‫‪١‬‬
‫‪A ({٠}) = {x : χA (x) = ١} = A ,‬‬
‫‪c‬‬
‫‪٩١‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﻟﺬا ‪ A‬و ‪ Ac‬ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ A‬ﻫﻢ ﺑﺎز اﺳﺖ و ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪.‬‬

‫دﻫﯿﻢ ‪E = A‬‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬در ‪ X‬ﻫﻢ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ‬
‫‪ F‬ﻫﺮ دو ﺑﺎزاﻧﺪ و ﺗﻮاﺑﻊ }‪f١ : E −→ {٠, ١‬‬ ‫و ‪ .F = Ac‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ E‬و‬
‫= )‪ f٢ (x‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫= )‪ f١ (x‬و }‪ f٢ : F −→ {٠, ١‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺒﻖ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﺗﺎﺑﻊ ‪ χA‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪی ﻧﺎﺗﻬ ‪ X‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ‪ A‬ﻓﺸﺮده‪،‬‬

‫‪ B‬ﺑﺴﺘﻪ و ∅ = ‪ A ∩ B‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻧﻘﻄﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ a ∈ A‬وﺟﻮد دارد‬
‫ﮐﻪ‬
‫‪d(A, B) = d(a, B) > ٠.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : A −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ )‪ f (x) = d(x, B‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در‬

‫اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺧﻮد را اﺧﺘﯿﺎر ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪∃a∈A‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪f (a) = min f (x) : x ∈ A .‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪d(a, B) = f (a) = min f (x) : x ∈ A‬‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪= min d(x, B) : x ∈ A‬‬

‫‪= d(A, B).‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ‪ ،f (a) > ٠‬زﯾﺮا اﮔﺮ ‪ f (a) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪d(a, B) = ٠ ⇒ a ∈ B = B ⇒ a ∈ A ∩ B = ∅,‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.d(a, B) = f (a) > ٠‬‬ ‫ﮐﻪ ﯾ‬

‫‪f : X −→ X‬‬ ‫ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .٢۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ (X, d‬ﯾ‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ a, b ∈ X‬در ﺷﺮط‬

‫‪d(a, b) = d(f (a), f (b)),‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٩٢‬‬

‫ﺻﺪق ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﭘﻮﺷﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ b ∈ X‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ )‪ .b ∈ f (X‬دﻧﺒﺎﻟﻪ‬

‫‪ an‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪a١ = b, an+١ = f (an ),‬‬ ‫‪n = ١, ٢, ...‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n, m ∈ N‬راﺑﻄﻪ ) ‪ d(an , an+m ) = d(b, am‬ﺑﺮﻗﺮار‬

‫زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪی ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ X‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ an‬دارای ﯾ‬
‫ﻋﻀﻮی از ‪ X‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ a‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ε > ٠‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ‬
‫‪ m‬و ‪ n > ١‬را ﻃﻮری درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ‬

‫‪d(an , a) < ε, d(an+m , a) < ε.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫) ‪d(b, f (X)) ⩽ d(b, am ) = d(an , an+m‬‬

‫‪⩽ d(an , a) + d(a, an+m ) < ٢ε.‬‬

‫= ))‪ d(b, f (X‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ .b ∈ f (X‬از‬ ‫‪٠‬‬ ‫> ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﭼﻮن‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ‪ f‬و ﻓﺸﺮدﮔ ‪ X‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ )‪ f (X‬ﻓﺸﺮده و ﻟﺬا ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ b ∈ f (X‬و ‪ f‬ﭘﻮﺷﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﺰوﻟ از‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪ Kn‬ﯾ‬ ‫‪ .٢۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : X −→ Y‬ﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻓﺸﺮده در ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‪:‬‬

‫∞∩( ‪f‬‬ ‫∞‬

‫‪n=١ Kn ) = ∩n=١ f (Kn ).‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫∞∩ = ‪K‬‬
‫‪n=١ Kn .‬‬
‫‪٩٣‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دارﯾﻢ ‪ .K ⊆ Kn‬ﻟﺬا‬

‫∞∩ ⊆ )‪f (K) ⊆ f (Kn ) ⇒ f (K‬‬

‫‪n=١ f (Kn ).‬‬

‫∞∩ ∈ ‪ x‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻋﮑﺲ ﺷﻤﻮل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ) ‪n=١ f (Kn‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ f −١ ({x}) ∩ Kn‬ﻧﺎﺗﻬ و ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬

‫‪f −١ ({x}) ∩ Kn+١ ⊆ f −١ ({x}) ∩ Kn .‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫∞‬
‫∩‬
‫‪(f −١ ({x}) ∩ Kn ) = f −١ ({x}) ∩ K,‬‬
‫‪n=١‬‬

‫ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ )‪ .x ∈ f (K‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫∞∩‬
‫‪n=١ f (Kn ) ⊆ f (K).‬‬

‫‪X‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪی ﮐﺸ در‬ ‫‪ .٢۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : X −→ Y‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ و ‪ xn‬ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ) ‪ f (xn‬در ‪ Y‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ ε > ٠ .‬را دﻟﺨﻮاه ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬

‫(‬ ‫)‬
‫‪∃ δ > ٠ s.t. ∀ x, y ∈ X‬‬ ‫‪d(x, y) < δ ⇒ d f (x), f (y) < ε.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ xn‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪∃ N s.t. ∀ n, m ⩾ N‬‬ ‫‪d(xn , xm ) < ε.‬‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ ‪ δ‬را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ε‬اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ .d(xn , xm ) < δ = ε‬ﻟﺬا‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪d f (xn ), f (xm ) < ε.‬‬

‫ﯾﻌﻨ ) ‪ f (xn‬ﮐﺸ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ‬

‫(‬ ‫)‬
‫‪∀ ε > ٠ ∃ N s.t. ∀ n, m ⩾ N‬‬ ‫‪d f (xn ), f (xm ) < ε.‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٩۴‬‬

‫و ‪ a ∈ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫‪ .٢٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﯾ‬

‫)اﻟﻒ( ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫)‪d(x, a‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫)‪١ + d(x, a‬‬

‫روی ‪ X‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ t ∈ X‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬ ‫)ب( ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ X‬ﻓﺸﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﯾ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x ∈ X‬‬

‫‪d(x, a) ⩽ d(t, a).‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،a, x, y ∈ X‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪d(x, a) ⩽ d(x, y) + d(y, a) ⇒ d(x, a) − d(y, a) ⩽ d(x, y).‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ‪ x‬و ‪ y‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ )‪ .|d(x, a) − d(y, a)| ⩽ d(x, y‬اﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ X‬‬
‫)‪d(x, a‬‬ ‫)‪d(y, a‬‬
‫| = |)‪|f (x) − f (y‬‬ ‫‪−‬‬ ‫|‬
‫)‪١ + d(x, a‬‬ ‫)‪١ + d(y, a‬‬
‫|)‪⩽ |d(x, a) − d(y, a‬‬

‫‪⩽ d(x, y).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬روی ‪ X‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻗﺴﻤﺖ )ب( ﺗﺎﺑﻊ ‪ h : X −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ )‪ h(x) = d(x, a‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ h .‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬

‫‪|h(x) − h(y)| = |d(x, a) − d(y, a)| ≤ d(x, y).‬‬

‫‪ t ∈ X‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از ﻃﺮﻓ ‪ X‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﯾ‬

‫‪h(t) = sup{h(x) : x ∈ X}.‬‬

‫‪٩۵‬‬ ‫‪ ۴.١‬ﺣﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .h(x) ⩽ h(t) ،x ∈ X‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ‬

‫‪d(x, a) = h(x) ⩽ h(t) = d(t, a).‬‬

‫‪ .٢٨‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : X −→ Y‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﺮای‬
‫ﻫﺮ ‪،ε > ٠‬‬

‫‪∃δ > ٠ s.t. ∀ E ⊆ X, diam(E) < δ ⇒ diamf (E) < ε.‬‬ ‫)‪(١٣.١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای‬
‫ﻫﺮ ‪،ε > ٠‬‬
‫‪ε‬‬
‫‪∃δ > ٠ s.t. ∀ x, y ∈ X, d(x, y) < δ ⇒ d(f (x), f (y)) < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ‪ E ⊆ X‬و ‪ diam(E) < δ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ E‬‬
‫دارﯾﻢ ‪ .d(x, y) < δ‬ﭘﺲ ﻃﺒﻖ ﻓﺮض ‪ .d(f (x), f (y)) < ε٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ε‬‬
‫< }‪diamf (E) = sup{d(f (x), f (y)) : x, y ∈ E‬‬ ‫‪< ε.‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ راﺑﻄﻪ )‪ (١٣.١‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ و ‪ x‬و ‪ y‬دو ﻧﻘﻄﻪ دﻟﺨﻮاه‬
‫از ‪ X‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ .d(x, y) < δ‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .E = {x, y} :‬از اﯾﻦ‬
‫رو ‪ ،diam(E) = d(x, y) < δ‬ﻟﺬا‬

‫‪d(f (x), f (y)) = diamf (E) < ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢٩‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ f (x) = x٢‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪δ >٠‬‬ ‫=‪ε‬ﯾ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮای‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٩۶‬‬

‫‪ x = δ١ + δ٢‬و ‪ .y = δ١‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪δ‬‬ ‫‪δ٢‬‬
‫= |‪|x − y‬‬ ‫‪< δ ⇒ |f (x) − f (y)| = |x٢ − y ٢ | = ١ +‬‬ ‫‪> ε.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﯾ‬

‫‪ .٣٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : X −→ Y‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ‬

‫→‪ d(xn , yn ) −‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﻮد‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺑﺮای ﻫﺮ دو دﻧﺒﺎﻟﻪی ‪ xn‬و ‪ yn‬در ‪ X‬ﮐﻪ‬
‫(‬ ‫)‬
‫ﮐﻪ ‪.d f (xn ), f (yn ) −→ ٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫(‬ ‫)‬
‫‪∀ ε > ٠ ∃ δ > ٠ ∀ x, y ∈ X d(x, y) < δ ⇒ d f (x), f (y) < ε.‬‬

‫ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ xn , yn ∈ X‬و ‪ .d(xn , yn ) −→ ٠‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ N s.t. ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪d(xn , yn ) < δ.‬‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض ‪ .d f (xn ), f (yn ) < ε‬ﯾﻌﻨ ‪.d f (xn ), f (yn ) −→ ٠‬‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ اﮔﺮ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪∃ ε > ٠ ∀ δ > ٠ ∃ x, y ∈ X‬‬ ‫‪d(x, y) < δ,‬‬ ‫‪d f (x), f (y) ⩾ ε.‬‬

‫ﺑﺮای ‪ x١ , y١ ∈ X ،δ = ١‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫(‬ ‫)‬
‫‪d(x١ , y١ ) < ١,‬‬ ‫‪d f (x١ ), f (y١ ) ⩾ ε.‬‬

‫= ‪ xn , yn ∈ X ،δ‬ﻣﻮﺟﻮداﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ‬ ‫‪n‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺑﺎ اداﻣﻪ اﯾﻦ روﻧﺪ ﺑﺮای‬
‫‪١‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫< ) ‪d(xn , yn‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪d f (xn ), f (yn ) ⩾ ε.‬‬
‫‪n‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻧﻤ ﮐﻨﺪ‬ ‫) ‪d f (xn ), f (yn‬‬ ‫→‪ ،d(xn , yn ) −‬وﻟ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٩٧‬‬ ‫‪ ۵.١‬ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ‬

‫‪ .٣١‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫= )‪.f (x‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪x‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪،f : (٠, ١] −→ R‬‬
‫)ب( ‪.g(x) = sin x٢ ،g : R −→ R‬‬
‫= ‪ yn‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪١‬‬
‫‪n+١‬‬ ‫= ‪ xn‬و‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪|xn − yn | −→ ٠,‬‬

‫وﻟ‬
‫‪|f (xn ) − f (yn )| = |n − (n + ١)| = ١.‬‬

‫ﭘﺲ |) ‪ |f (xn ) − f (yn‬ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻧﻤ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫)ب( ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫√‬
‫√‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪xn‬‬ ‫‪٢nπ,‬‬ ‫= ‪yn‬‬ ‫‪٢nπ +‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .|xn − yn | −→ ٠‬از ﻃﺮﻓ‬
‫‪|g(xn ) − g(yn )| = |٠ − ١| = ١.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪ g‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ‬ ‫‪۵.١‬‬

‫‪ .١‬ﺑﺮای ‪ x > ٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫‪(١ + x)n ⩾ ١ + nx.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = (١ + x)n‬را روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, x‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫)‪ c ∈ (٠, x‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ‪ ١‬ﯾ‬
‫)‪f (x) − f (٠‬‬ ‫‪(١ + x)n − ١‬‬
‫= )‪n(١ + c)n−١ = f ′ (c‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪x−٠‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Mean Value Theorem‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٩٨‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .(١ +x)n − ١ = xn(١ +c)n−١ ⩾ nx‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.(١ +x)n ⩾ ١ +nx‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ R‬‬ ‫‪ .٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : R −→ R‬ﯾ‬

‫‪|f (x) − f (y)| ⩽ (x − y)٢ .‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ f‬ﯾ‬

‫‪ε>٠‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .f ′ (x) = ٠ ،x ∈ R‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ y ∈ R‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ‪ .|y − x| < δ‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫)‪f (x) − f (y‬‬ ‫|)‪|f (x) − f (y‬‬ ‫‪|x − y|٢‬‬
‫|‬ ‫=|‬ ‫⩽‬ ‫‪= |x − y| < δ.‬‬
‫‪x−y‬‬ ‫|‪|x − y‬‬ ‫|‪|x − y‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ‪ δ ⩽ ε‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪f (x) − f (y‬‬
‫|‬ ‫‪| ⩽ ε.‬‬
‫‪x−y‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﺪﮔﯿﺮی از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻓﻮق وﻗﺘ ﮐﻪ ‪ ،y −→ x‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ f ′ (x) = ٠‬اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬ﯾ‬
‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : [٠, ١] −→ R‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ و ﻫﯿﭻ ‪x‬ای ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫= )‪ .f (x) = f ′ (x‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺻﻔﺮﻫﺎی ‪ f‬در ]‪ [٠, ١‬ﻣﺘﻨﺎﻫ‬ ‫‪٠‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪A‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .A = x ∈ [٠, ١] : f (x) = ٠‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ‬
‫ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭼﻮن ]‪ A ⊆ [٠, ١‬و ]‪ [٠, ١‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ ﭘﺲ ‪ A‬دارای‬
‫‪A‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ a‬در ]‪ [٠, ١‬اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت دﻧﺒﺎﻟﻪای در‬ ‫ﯾ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ an‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪ .an −→ a‬ﭼﻮن ‪ f‬در ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫)‪ .f (an ) −→ f (a‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻮن ‪ f‬در ‪ a‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫)‪f (an ) − f (a‬‬
‫‪f ′ (a) = lim‬‬ ‫‪= ٠.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪an − a‬‬
‫از ﻃﺮﻓ ‪ f (an ) = ٠‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .f (a) = ٠‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪،f (a) = f ′ (a) = ٠‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ‪ A‬ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٩٩‬‬ ‫‪ ۵.١‬ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ‬

‫‪ .۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬و ‪ g‬ﺗﻮاﺑﻌ ﺣﻘﯿﻘ و ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x ∈ R‬‬

‫‪f ′ (x)g(x) ̸= g ′ (x)f (x).‬‬

‫رﯾﺸﻪ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪g(x) = ٠‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو رﯾﺸﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ f (x) = ٠‬ﯾ‬
‫ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫= )‪ f (x‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ‪.a < b‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a‬و ‪ b‬دو رﯾﺸﻪ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫]‪[a, b‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻌ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫‪f‬‬
‫‪g‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ )‪ g(x) ̸= ٠ ،x ∈ (a, b‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و‬
‫‪f‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪(a) = (b) = ٠.‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫)‪ c ∈ (a, b‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .( fg )′ (c) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ رل ‪ ١‬ﯾ‬

‫‪f ′ (c)g(c) = g ′ (c)f (c),‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو رﯾﺸﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ f (x) = ٠‬ﯾ‬
‫رﯾﺸﻪ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ g(x) = ٠‬ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ .۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ f : [a, b] −→ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و روی ﺑﺎزه )‪ (a, b‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﺑﺮای ﻫﺮ )‪ .f ′ (x) ̸= ١ ،x ∈ (a, b‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ f‬دارای ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ f (a) = a‬ﯾﺎ ‪ ،f (b) = b‬آﻧﮕﺎه ﺣ ﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫]‪[a, b‬‬ ‫‪ f (a) ̸= a‬و ‪ .f (b) ̸= b‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f (a) > a‬و ‪ .f (b) < b‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬روی‬
‫را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ g(x) := f (x) − x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪g(a)g(b) < ٠.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Rolle’s Theorem‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٠٠‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪی ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧ‬

‫‪∃ c ∈ (a, b) s.t. g(c) = ٠ ⇒ f (c) = c.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ c‬ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ‪ f‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﯾ ﺘﺎﯾﯽ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬دارای دو‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ‪ x‬و ‪ y‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ ‪ .x < y‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬ﺑﺮ‬
‫]‪ [x, y‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و روی )‪ (x, y‬ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‬
‫)‪f (y) − f (x‬‬ ‫‪y−x‬‬
‫= )‪∃ c ∈ (x, y) s.t. f ′ (c‬‬ ‫=‬ ‫‪= ١.‬‬
‫‪y−x‬‬ ‫‪y−x‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﺎ ﻓﺮض در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ f‬ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد دارد‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a٠ , ..., an ∈ R‬و ‪ a٠ + ١٢ a١ + ... + n١ an−١ + n+١ ١ an = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬

‫‪a٠ + a١ x + ... + an−١ xn−١ + an xn = ٠,‬‬ ‫)‪(١۴.١‬‬

‫رﯾﺸﻪ در ]‪ [٠, ١‬دارد‪.‬‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x) = a٠ x + a١ x٢ + ... +‬‬ ‫‪an−١ xn +‬‬ ‫‪an xn+١ .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n+١‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺸﺘﻖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ‪ .f (٠) = f (١) = ٠‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫ﻗﻀﯿﻪ رل‪،‬‬
‫‪∃ c ∈ (٠, ١) s.t. f ′ (c) = ٠.‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ‪ ،f ′ (c) = a٠ + a١ c + ... + an−١ cn−١ + an cn‬ﻟﺬا ‪ c‬رﯾﺸﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬

‫)‪ (١۴.١‬در ]‪ [٠, ١‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫= )‪ f (x‬دﻗﯿﻘﺎً دارای ﺳﻪ‬ ‫‪x٣ +١‬‬

‫‪٣‬‬
‫‪ .٧‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٠١‬‬ ‫‪ ۵.١‬ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ h‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ h(x) = x٣ − ٣x + ١‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ‪ a‬ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ‪ f‬اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪ a‬رﯾﺸﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ h‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ‬
‫‪ .h(a) = ٠‬از ﻃﺮﻓ ‪ h‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ‪ h(−١) = ٣‬و ‪.h(−٢) = −١‬‬
‫)‪ u ∈ (−٢, −١‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪.h(u) = ٠‬‬ ‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧ ‪ ،‬ﯾ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ ‪ f‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ u‬ﯾ‬
‫‪h(١) = −١, h(٠) = ١ =⇒ ∃ v ∈ (٠, ١) s.t. h(v) = ٠,‬‬

‫و‬
‫‪h(١) = −١, h(٢) = ٣ =⇒ ∃ w ∈ (١, ٢) s.t. h(w) = ٠.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ v‬و ‪ w‬ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺎط ﺛﺎﺑﺖ ‪ f‬ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ h‬رﯾﺸﻪ دﯾ ﺮی‬
‫ﻧﺪارد و ﻟﺬا ‪ f‬دﻗﯿﻘﺎً دارای ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ̸= ٠‬ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،x, y ∈ R‬‬
‫‪f (x + y) = f (x)f (y).‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.f (x) = eax‬‬

‫‪f‬‬ ‫= )‪ f (x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪٠ ،x‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﯾ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،y ∈ R‬‬
‫‪f (y) = f (x + y − x) = f (x)f (y − x) = ٠.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮار‬ ‫≡ ‪ ،f‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬ ‫‪٠‬‬ ‫= )‪ .f (y‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪٠‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪ .a = lim f (t)−‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪t‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫‪t→٠‬‬

‫)‪f (x + t) − f (x‬‬ ‫)‪f (x)f (t) − f (x‬‬

‫‪f ′ (x) = lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪= af (x).‬‬
‫‪t→٠‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪t→٠‬‬ ‫‪t‬‬
‫)‪f ′ (x‬‬
‫و از آﻧﺠﺎ ‪ .f (x) = eax+b‬ﻟﺬا ‪ .f (٠) = eb‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫)‪f (x‬‬ ‫‪=a‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪f (٠) = f (٠ + ٠) = f (٠)f (٠) =⇒ f (٠) = ١.‬‬

‫زﯾﺮا ﻃﺒﻖ ﺑﺤﺚ ﻗﺒﻞ ‪ .f (٠) ̸= ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ b = ٠‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.f (x) = eax‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٠٢‬‬

‫< ‪ ٠ < x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫‪π‬‬

‫‪٢‬‬
‫‪ .٩‬اﮔﺮ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪sin x‬‬
‫<‬ ‫‪< ١.‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪x‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : [٠, π٢ ] −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ f (x) = x−sin x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f ′ (x) = ١ − cos x ⩾ ٠‬و اﮔﺮ ‪ f (x) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪.x = ٠‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ﺑﺎزه ] ‪ [٠, π٢‬ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ و ‪ x = ٠‬ﯾ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﮔﺮ‬
‫‪π‬‬
‫‪x ∈ (٠, ) =⇒ x − sin x = f (x) > f (٠) = ٠.‬‬
‫‪٢‬‬

‫< ‪ ، π٢‬ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪sin x‬‬

‫‪x‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ x > sin x‬و ﯾﺎ ‪ . sinx x < ١‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی‬
‫‪ h : [٠, π٢ ] −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ h(x) = π٢ x − sin x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .h′ (x) = π٢ − cos x‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ a = cos−١ π٢‬ﯾ‬
‫‪ h‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ h‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, a‬ﻧﺰوﻟ و روی ﺑﺎزه ] ‪ [a, π٢‬ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ ،h(٠) = h( π٢ ) = ٠‬ﻟﺬا اﮔﺮ‬
‫‪π‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪x ∈ (٠, ) ⇒ x − sin x = h(x) < h(٠) = ٠.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬

‫< ‪. π٢‬‬ ‫‪sin x‬‬

‫‪x‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪ .١٠‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪.πe > eπ‬‬

‫= )‪ f (x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در‬ ‫‪lnx‬‬

‫‪x‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : (٠, ∞) −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫= )‪ f ′ (x‬و اﮔﺮ ‪ f ′ (x) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ .x = e‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪١−lnx‬‬
‫‪x٢‬‬ ‫اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪ f‬روی ﺑﺎزه )∞ ‪ [e,‬ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫‪lnπ‬‬ ‫‪١‬‬
‫⇒ )∞ ‪π ∈ (e,‬‬ ‫= )‪= f (π) < f (e‬‬ ‫‪⇒ eπ < π e .‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪e‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.πe > eπ‬‬

‫‪١٠٣‬‬ ‫‪ ۵.١‬ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f : R −→ R‬اراﺋﻪ دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ f ′‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫‪ .١١‬ﻣﺜﺎﻟ از ﯾ‬

‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ )‪ ،f ′ (٠) < ٢ < f ′ (١‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪∃ x ∈ [٠, ١] s.t. f ′ (x) = ٢.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = x٢ sin x١‬روی ‪ R‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟ ﮐﻪ ‪ f ′‬در‬

‫ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫{‬
‫‪٢x sin x١ − cos x١ x ̸= ٠‬‬
‫= )‪f ′ (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ g(x) = f (x) − ٢x‬را روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض )‪ .g′ (٠) < ٠ < g ′ (١‬ﻟﺬا ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬در ﻧﻘﻄﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫)‪ c ∈ (٠, ١‬اﺗﻔﺎق ﻣ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ در آن ﻧﻘﻄﻪ ‪ .g′ (c) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.f ′ (c) = ٢‬‬
‫‪ .١٢‬ﮔﺰاره زﯾﺮ را ﺛﺎﺑﺖ ﯾﺎ رد ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f, g : (٠, ١) −→ R‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ )‪ g(x) ̸= ٠ ̸= g ′ (x‬ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫)‪f (x‬‬
‫‪lim f (x) = lim g(x) = ٠‬‬ ‫‪lim‬‬ ‫‪= L.‬‬
‫‪x→٠‬‬ ‫‪x→٠‬‬ ‫‪x→٠‬‬ ‫)‪g(x‬‬

‫آﻧﮕﺎه‬
‫)‪f ′ (x‬‬
‫‪lim ′‬‬ ‫‪= L.‬‬
‫)‪x→٠ g (x‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f (x) = x ٢ sin x١‬و ‪ g(x) = x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪٣‬‬

‫)‪f (x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪lim f (x) = lim g(x) = ٠,‬‬ ‫‪lim‬‬ ‫‪= lim x ٢ sin = ٠.‬‬
‫‪x→٠‬‬ ‫‪x→٠‬‬ ‫‪x→٠‬‬ ‫)‪g(x‬‬ ‫→‪x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬
‫ﭼﻮن ‪ g ′ (x) = ١‬و‬
‫‪٣‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪−١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪f ′ (x) = x ٢ sin‬‬ ‫‪−x‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪cos ,‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫)‪f ′ (x‬‬ ‫‪٣ ١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪−١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim ′‬‬ ‫‪= lim ( x ٢ sin − x ٢ cos ),‬‬
‫)‪x→٠ g (x‬‬ ‫‪x→٠ ٢‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫ﺣﺪ ﻓﻮق ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰاره ﻓﻮق ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٠۴‬‬

‫ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬ ‫‪ .١٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a‬ﯾ‬
‫‪x٢‬‬
‫‪aex = ١ + x +‬‬
‫‪٢‬‬

‫رﯾﺸﻪ دارد‪.‬‬ ‫دﻗﯿﻘﺎ ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ f (x) = aex − ١ − x − x٢‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‬

‫‪٢‬‬

‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪lim f (x) = ∞,‬‬ ‫‪lim f (x) = −∞.‬‬

‫∞→‪x‬‬ ‫∞‪x→−‬‬

‫رﯾﺸﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ x٠‬در ‪ R‬دارد‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،x ∈ R‬دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﻟﺬا ‪ f‬ﺣﺪاﻗﻞ ﯾ‬

‫‪x٢‬‬
‫‪f ′ (x) = aex − ١ − x > aex − ١ − x −‬‬ ‫‪= f (x).‬‬
‫‪٢‬‬

‫رﯾﺸﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬دﻗﯿﻘﺎً ﯾ‬

‫‪ .١۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : [٠, ١] −→ R‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪ f (٠) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫⩾ )‪ ٢f (x) ⩾ f ′ (x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن‬ ‫‪٠‬‬ ‫< ‪ ،٠ < x‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ و‬ ‫‪١‬‬

‫دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪.f ≡ ٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g : [٠, ١] −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ )‪ g(x) = e−٢x f (x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪g ′ (x) = e−٢x (f ′ (x) − ٢f (x)) ⩽ ٠.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ g(٠) = ٠‬و ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬روی ﺑﺎزه ﻓﻮق‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ g‬ﯾ‬
‫ﻧﺎﻣﻨﻔ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ .g ≡ ٠‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫]‪∀ x ∈ [٠, ١‬‬ ‫‪g(x) = e−٢x f (x) = ٠.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،e−٢x ̸= ٠‬ﻟﺬا ‪ f (x) = ٠‬ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .x ∈ [٠, ١‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.f ≡ ٠‬‬

‫‪١٠۵‬‬ ‫‪ ۵.١‬ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ‬

‫‪ .١۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫‪f (١) = f (٠) = f ′ (٠) = f ′′ (٠) = ... + f n (٠) = ٠.‬‬

‫)‪ x ∈ (٠, ١‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪.f n+١ (x) = ٠‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،f (٠) = f (١) = ٠‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ رول‬

‫‪∃ x١ ∈ (٠, ١) s.t. f ′ (x١ ) = ٠.‬‬

‫) ‪ x٢ ∈ (٠, x١‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫از ﻃﺮﻓ ‪ ،f ′ (٠) = f ′ (x١ ) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾ‬

‫) ‪ xn ∈ (٠, xn−١‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری‬ ‫‪ .f ′′ (x٢ ) = ٠‬ﺑﺎ اداﻣﻪ اﯾﻦ روﻧﺪ ﯾ‬
‫ﮐﻪ ‪ .f n (xn ) = ٠‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪∃ x ∈ (٠, xn ) ⊆ (٠, ١) s.t. f n+١ (x) = ٠.‬‬

‫‪ .١۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : R −→ R‬ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ و ‪ f (٠) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ‬

‫‪ f ′ (x) > ٠ ، x ∈ R‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.f (x) > ٠ ،x > ٠‬‬

‫‪ε‬‬ ‫= )‪ f (٠‬و ‪ f‬در ﺻﻔﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺘ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ )‪،x ∈ [٠, ε‬‬

‫‪f ′ (x) > f (x) > ٠.‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ )‪ .g(x) = e−x f (x‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪g ′ (x) = e−x (f ′ (x) − f (x)) > ٠.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا اﮔﺮ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ g‬ﯾ‬

‫‪x > ٠ ⇒ g(x) = e−x f (x) > g(٠) = ٠.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.f (x) > ٠ ،x > ٠‬‬

 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٠۶‬‬

‫‪ .١٧‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬روی ﺑﺎزه ]‪ [−١, ١‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫{‬
‫‪٠ −١⩽x⩽٠‬‬
‫= )‪g(x‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٠ < x ⩽ ١,‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f‬وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫]‪f ′ (x) = g(x) ،x ∈ [−١, ١‬؟‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬در ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺳﺎده دارد‪ .‬زﯾﺮا‬

‫‪g(٠) = ٠,‬‬ ‫‪lim g(x) = ٠,‬‬ ‫‪lim g(x) = ١.‬‬

‫‪x→٠−‬‬ ‫‪x→٠+‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f‬در ]‪ [−١, ١‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ﻫﺮ ]‪ .f ′ (x) = g(x) ،x ∈ [−١, ١‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬در ]‪ [−١, ١‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ‬
‫‪f′ = g‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f ′‬دارای ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺳﺎده ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟ ﮐﻪ‬
‫دارای ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f‬در ]‪ [−١, ١‬وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪.f ′ (x) = g(x) ،x ∈ [−١, ١‬‬

‫‪ .١٨‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫{‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x<٠‬‬
‫= )‪g(x‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x ⩾ ٠,‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f : R −→ R‬وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮریﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.f ′ (x) = g(x) ،x ∈ R‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﻌ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬در ]‪ [−١, ١‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ و‬
‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬
‫‪f (−١) = g(−١) = ٠,‬‬ ‫‪f (١) = g(١) = ١,‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧ ﻣﺸﺘﻖ ﺑﺮای ‪،٠ = f ′ (−١) < λ < f ′ (١) = ١‬‬

‫‪∃ c ∈ (−١, ١) s.t. f ′ (c) = λ.‬‬

‫‪١٠٧‬‬ ‫‪ ۵.١‬ﻣﺸﺘﻖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‬ ‫اﮔﺮ ‪ c ⩾ ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ ١ = g(c) = f ′ (c) = λ < ١‬ﮐﻪ ﯾ‬

‫و اﮔﺮ ‪ c < ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ ٠ = g(c) = f ′ (c) = λ > ٠‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f‬وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪.f ′ (x) = g(x) ،x ∈ R‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺮای ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻘﺪار‬ ‫‪ .١٩‬ﺑﺎ ﯾ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : [٠, ١] −→ C‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ )‪ f (t) = (cos ٢πt, sin ٢πt‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت )‪ .f ′ (t) = (−٢π sin ٢πt, ٢π cos ٢πt‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای‬
‫ﻫﺮ )‪ .f ′ (c) ̸= ٠ ،c ∈ (٠, ١‬زﯾﺮا ‪ .|f ′ (c)| = ٢π‬از ﻃﺮﻓ اﮔﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫)‪ c ∈ (٠, ١‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺮای ‪ f‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﯾ‬
‫)‪f (١) − f (٠‬‬ ‫)‪(١, ٠) − (١, ٠‬‬
‫= )‪f ′ (c‬‬ ‫=‬ ‫‪= ٠,‬‬
‫‪١−٠‬‬ ‫‪١‬‬

‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺴﺎوی ﻣﻤ ﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺮای ‪ f‬ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻫﻮﭘﯿﺘﺎل ‪ ١‬ﺑﺮای ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻘﺪار ﺑﺮﻗﺮار‬ ‫‪ .٢٠‬ﺑﺎ ﯾ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ f, g : (٠, ١) −→ C‬ﺑﺎ ﺿﻮاﺑﻂ ‪ g(x) = x + x٢ e x٢‬و‬
‫‪i‬‬
‫‪f (x) = x‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪lim f (x) = lim g(x) = ٠.‬‬

‫‪x→٠‬‬ ‫‪x→٠‬‬

‫ﭼﻮن‬
‫‪i i‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪|g ′ (x)| = |١ + ٢(x − )e x٢ | = |١ + ٢(x − )|,‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫‪i‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪x‬‬
‫= ‪|g ′ (x)| ⩾ ٢|(x − )| − ١ ⩾ − ١‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٢−x‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Hospital Theorem‬‬
 ‫‪ ١‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺎﻧ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٠٨‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫)‪f ′ (x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪| ′‬‬ ‫‪|= ′‬‬ ‫⩽‬ ‫‪.‬‬
‫)‪g (x‬‬ ‫|)‪|g (x‬‬ ‫‪٢−x‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫)‪f ′ (x‬‬
‫‪lim ′‬‬ ‫‪= ٠.‬‬
‫)‪x→٠ g (x‬‬

‫در ﺣﺎﻟ ﮐﻪ‬

‫)‪f (x‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= ١.‬‬
‫)‪x→٠ g(x‬‬

‫از اﯾﻦ رو ﻗﻀﯿﻪ ﻫﻮﭘﯿﺘﺎل ﺑﺮای ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻘﺪار ‪ f‬و ‪ g‬ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬

‫اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬ ‫‪١.٢‬‬

‫‪∫٣‬‬
‫را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫)‪x d([x] − x‬‬ ‫‪ .١‬ﻣﻘﺪار‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ α(x) = [x] − x‬و ‪ .f (x) = x‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬و ‪ α‬روی‬
‫]‪ [٠, ٣‬ﺻﻌﻮدیاﻧﺪ و ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ .f ∈ R(α‬ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی‬
‫ﺑﻪ روش ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪٣‬‬ ‫∫‬ ‫‪٣‬‬
‫)‪f dα = x([x] − x‬‬ ‫‪|٣٠‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪([x] − x)dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ ٣‬‬
‫‪= ٣([٣] − ٣) −‬‬ ‫‪([x] − x)dx‬‬
‫‪٠‬‬
‫‪∫ ١‬‬ ‫‪∫ ٢‬‬ ‫‪∫ ٣‬‬
‫‪=−‬‬ ‫‪([x] − x)dx −‬‬ ‫‪([x] − x)dx −‬‬ ‫‪([x] − x)dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪∫ ١‬‬ ‫‪∫ ٢‬‬ ‫‪∫ ٣‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪=−‬‬ ‫‪−x dx −‬‬ ‫‪(١ − x)dx −‬‬ ‫‪(٢ − x)dx = .‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١١٠‬‬

‫ﻠﻪ ‪١‬‬ ‫‪ .٢‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ دﯾﺮﯾ‬

‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x∈Q‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/Q‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ رﯾﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﻓﺮاز }‪ P = {٠, ١‬از ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪Mi (f ) = sup f (x) : ٠ ⩽ x ⩽ ١ = ١,‬‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪mi (f ) = inf f (x) : ٠ ⩽ x ⩽ ١ = ٠.‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ) ‪L(P, f‬‬ ‫= ) ‪mi ∆xi = ٠, U (P, f‬‬ ‫‪Mi ∆xi = ١.‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪f dx = ٠,‬‬ ‫‪f dx = ١.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.f ∈/ R‬‬

‫‪∫x‬‬
‫= )‪ .f (x‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (t)dt‬‬ ‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬در ﺑﺎزهی ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﮐﻨﯿﺪ روی ﺑﺎزه ]‪.f ≡ ٠ ،[a, b‬‬
‫‪′‬‬
‫)‪. ff (x‬‬
‫)‪(x‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ f (a) = ٠ ،f‬و )‪ .f ′ (x) = f (x‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪= ١‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی و ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ ec١ = c‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ln f (x) = x + c١ ⇒ f (x) = ec١ ex = cex‬‬

‫‪⇒ ٠ = f (a) = cea‬‬

‫‪⇒c=٠‬‬

‫‪⇒f ≡٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .f (x) = ٠ ،x ∈ [a, b‬ﻟﺬا ‪ f ≡ ٠‬روی ]‪.[a, b‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Dirichlet Function‬‬
‫‪١١١‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬ﺑﺎ ﺷﺮط ‪g(a) = g(b) = ٠‬‬ ‫‪.۴‬‬
‫∫‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ‪ . ab f (x)g(x)dx = ٠‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪.f ≡ ٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪a+b‬‬ ‫‪a−b‬‬
‫‪h(x) = (x −‬‬ ‫( ‪)٢ −‬‬ ‫‪)٢ .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n ∈ N‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .g(x) = h(x)xn‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ g‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ و ‪ .g(a) = g(b) = ٠‬ﭘﺲ ﻃﺒﻖ ﻓﺮض ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ∈ N‬‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫= ‪f (x)g(x)dx‬‬ ‫‪f (x)h(x)xn dx = ٠.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ‪f h‬روی ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ]‪،[a, b‬‬
‫)‪h(x) ̸= ٠ ،x ∈ (a, b‬‬ ‫‪ .f (x)h(x) = ٠‬از ﻃﺮﻓ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ h‬ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ )‪ .f (x) = ٠ ،x ∈ (a, b‬ﭼﻮن ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻟﺬا‬
‫‪ f ≡ ٠‬روی ﺑﺎزه ]‪.[a, b‬‬

‫‪ .۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻌ در ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ‬

‫∫‬ ‫‪x‬‬
‫]‪∀ x ∈ [٠, ١‬‬ ‫‪f (t)dt = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬

‫آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ‪ f ≡ ٠‬روی ]‪[٠, ١‬؟‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : [٠, ١] −→ R‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠ ⩽ x < ١,‬‬

‫را در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f ̸≡ ٠‬وﻟ ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪،x ∈ [٠, ١‬‬
‫∫‬ ‫‪x‬‬
‫‪f (t)dt = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١١٢‬‬

‫ﯾﺎدآوری ‪) ١.٢‬ﻧﺎﻣﺴﺎوی ﮐﺸ ‐ﺷﻮارﺗﺰ(‬

‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪b‬‬ ‫(‬ ‫‪b‬‬
‫‪٢‬‬
‫( ‪)١‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪)١‬‬
‫|‬ ‫⩽ |‪f (x)g(x)dx‬‬ ‫| ‪|f‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪|g|٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪f (a) = f (b) = ٠‬‬ ‫‪ .۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ]‪ [a, b‬دارای ﻣﺸﺘﻖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫‪∫b‬‬
‫‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)٢ dx = ١‬‬ ‫و‬
‫‪∫b‬‬
‫‪،‬‬
‫‪x f (x)f ′ (x)dx = − ٢١‬‬
‫‪a‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫∫(‬ ‫∫ ()‬ ‫)‬
‫‪. ab f ′ (x)٢ dx ab x٢ f (x)٢ dx ⩾ ۴١‬‬ ‫)ب(‬
‫ﺣﻞ‪) .‬ﻟﻒ( ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ u = f (x)٢‬و ‪ .dx = dv‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪v = x,‬‬ ‫)‪du = ٢f (x)f ′ (x‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫=‪١‬‬ ‫‪f (x)٢ dx‬‬
‫‪a‬‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪= x f (x) |a −‬‬ ‫‪٢ b‬‬
‫‪٢x f (x)f ′ (x)dx‬‬
‫‪a‬‬
‫∫‬
‫[‬ ‫]‬ ‫‪b‬‬
‫‪= bf (b)٢ − af (a)٢ −‬‬ ‫‪٢x f (x)f ′ (x)dx.‬‬
‫‪a‬‬

‫ﭼﻮن ‪ f (a) = f (b) = ٠‬ﻟﺬا‬

‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪١‬‬
‫‪x f (x)f ′ (x)dx = − .‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)ب( ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﺎﻣﺴﺎوی ﮐﺸ ‐ﺷﻮارﺗﺰ و ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫(‬ ‫‪b‬‬ ‫( ‪)٢‬‬ ‫‪′‬‬
‫‪b‬‬ ‫()‬ ‫‪b‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫⩽ ‪xf (x)f (x)dx‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪x f (x) dx‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪f ′ (x)٢ dx .‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪ .٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺻﻌﻮدی اﮐﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ f (a) = α ،‬و‬
‫‪ .f (b) = β‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪β‬‬
‫‪f (x)dx +‬‬ ‫‪f −١ (x)dx = βb − αa.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪α‬‬
‫‪١١٣‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬ﺻﻌﻮدی اﮐﯿﺪ اﺳﺖ ﭘﺲ ‪ f −١‬وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻓﺮض‬

‫‪ f (x) = u‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪β‬‬ ‫∫‬ ‫‪β‬‬
‫‪−١‬‬
‫= )‪x df (x‬‬ ‫‪f‬‬ ‫= ‪(u)du‬‬ ‫‪f −١ (x)dx.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪α‬‬ ‫‪α‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﻨﺎﺑﻪ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی ﺑﻪ روش ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﺑﺎ ﻓﺮض ‪،g(x) = x‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪β‬‬ ‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪−١‬‬
‫‪f (x)dx +‬‬ ‫‪f‬‬ ‫= ‪(x)dx‬‬ ‫‪f (x)dx +‬‬ ‫)‪x df (x‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪α‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫)‪= f (b)g(b) − f (a)g(a‬‬

‫‪= βb − αa.‬‬

‫‪ .٨‬ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮال زﯾﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫∫‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫‪١ − [ ]d([x٢ ]).‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ] ‪ f (x) = ١ − [ x١‬و ] ‪ .α = [x٢‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١<x⩽٢‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ١,‬‬

‫و‬
‫‪‬‬ ‫√‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪١‬‬ ‫<‪١⩽x‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٢‬‬ ‫<‪٢⩽x‬‬ ‫‪٣‬‬
‫= )‪α(x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫√‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣⩽x<٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪۴ x = ٢.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١١۴‬‬

‫ﭼﻮن ‪ f‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x٠ = ١‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ‪ α‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x٠‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫√ √‬
‫‪ P = {١,‬را از ﺑﺎزه ]‪ [١, ٢‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬ ‫}‪٢, ٣, ٢‬‬ ‫)‪ .f ∈ R(α‬اﻓﺮاز‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ak‬ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺶ و ‪ xk‬ﻧﻘﺎط اﻓﺮاز ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∫‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫∑‬
‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫‪f (xk )ak‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪k=٠‬‬
‫‪= f (x٠ )a٠ + ... + f (x٣ )a٣‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫‪√ ( √ +‬‬ ‫) ‪√ −‬‬
‫) ‪= f (١) α(١+ ) − α(١− ) + f ( ٢) α( ٢ ) − α( ٢‬‬
‫‪√ ( √ +‬‬ ‫) ‪√ −‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫) ‪+ f ( ٣) α( ٣ ) − α( ٣ ) + f (٢) α(٢+ ) − α(٢−‬‬

‫‪= ٣.‬‬

‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ c١‬و ‪ c٢‬دو ﻧﻘﻄﻪ دروﻧ ]‪ [a, b‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ .c١ < c٢‬اﮔﺮ ‪ α‬ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪z١‬‬ ‫‪a ⩽ x ⩽ c١‬‬
‫‪α(x) = z٢‬‬ ‫‪c١ < x ⩽ c٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪z٣‬‬ ‫‪c٢ < x ⩽ b‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه و ‪ f‬در ﻧﻘﺎط ‪ c١‬و ‪ c٢‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪∫b‬‬
‫را‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)dα‬‬ ‫‪ f‬اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ ‪ ١‬اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮال‬
‫ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬درﻧﻘﺎط ‪ c١‬و ‪ c٢‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪ α‬در ﻧﻘﺎط ‪ c١‬و ‪ c٢‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻟﺬا )‪ .f ∈ R(α‬اﻓﺮاز }‪ P = {a, c١ , c٢ , b‬را از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ak‬ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺶ و ‪ xk‬ﻧﻘﺎط اﻓﺮاز ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﭼﻮن‬
‫‪ ،a٠ = a٣ = ٠‬ﻟﺬا‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫‪٣‬‬
‫∑‬
‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫‪f (xk )ak‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪k=٠‬‬
‫‪= f (x٠ )a٠ + ... + f (x٣ )a٣‬‬

‫‪= (z٢ − z١ )f (c١ ) + (z٣ − z٢ )f (c٢ ).‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Stieltjes‬‬
‫‪١١۵‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫‪ .١٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫∫‬ ‫‪x‬‬
‫= ‪f (x)٢‬‬ ‫‪f (t)dt,‬‬
‫‪a‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺿﺎﺑﻄﻪی ‪ f‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺎﺳ ﺣﺴﺎب دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ‪ ١‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪٢f (x)f ′ (x) = f (x).‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،f (x) > ٠‬ﻟﺬا‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢f ′ (x) = ١‬‬ ‫= )‪⇒ f ′ (x‬‬ ‫‪⇒ f (x) = x + c.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫از ﻃﺮﻓ‬
‫‪١‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪f (a)٢ = ٠ ⇒ ٠ = f (a) = a + c ⇒ c = − .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪١‬‬
‫‪f (x) = (x − a).‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ .١١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﺗﺎﺑﻌ ﻧﺎﻣﻨﻔ و ‪ α‬ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﺻﻌﻮدی اﮐﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪∫b‬‬
‫‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ c‬ﮐﻪ ‪ f‬در آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)dα = ٠‬‬
‫اﺳﺖ دارﯾﻢ‪.f (c) = ٠ :‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬در ‪ c‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .f (c) ̸= ٠‬ﻟﺬا‬

‫‪∀ ε > ٠ ∃ δ > ٠ s.t. ∀x |x − c| < δ ⇒ |f (x) − f (c)| < ε.‬‬

‫)‪ε = ٢١ f (c‬‬ ‫> )‪ .f (c‬ﺑﺎ ﻓﺮض‬ ‫‪٠‬‬ ‫≠ )‪ f (c‬و ‪ f‬ﻧﺎﻣﻨﻔ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﭼﻮن‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫‪١‬‬
‫‪f (x) > f (c) − ε = f (c).‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Fundamental Theorem of Calculus‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١١۶‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪١‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫=‪٠‬‬ ‫‪f (x)dα > f (c) α(b) − α(a) > ٠.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪.f (c) = ٠‬‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻓﻮق ﯾ‬

‫‪ .١٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻌ ﮐﺮاﻧﺪار و ‪ f ∈ R‬ﺑﺮ ]‪ .[a, b‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪای‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ c‬ﮐﻪ ‪ f‬در آن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ f (c) = ٠ ،‬اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪f (x)٢ dx = ٠.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪∫b‬‬
‫و ‪ f‬در ‪ c‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)٢ dx = ٠ ،f ∈ R‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪f‬‬ ‫ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ .f (c) = ٠‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ ‪ f (c) = k ̸= ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭼﻮن‬
‫در ‪ c‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ ε > ٠ ∀ δ > ٠ s.t. ∀x |x − c| < δ ⇒ |f (x) − f (c)| < ε.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .f (x) > k − ε‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)‪f (x) > (k − ε‬‬ ‫⇒‬ ‫‪f (x)٢ dx > (k − ε)٢ (b − a) > ٠.‬‬
‫‪a‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ‪.f (c) = ٠‬‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬در ‪ c‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪ f (c) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‬
‫√‬ ‫√‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫√ ∀‬ ‫√ < |)‪∃ δ > ٠ s.t. ∀ x |x − c| < δ ⇒ |f (x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪b−a‬‬ ‫‪b−a‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪ε‬‬
‫< )‪٠ < f (x‬‬ ‫<‪⇒ ٠‬‬ ‫< ‪f (x) dx‬‬ ‫‪dx = ε.‬‬
‫‪b−a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b−a‬‬
‫‪∫b‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)٢ dx = ٠‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫‪١١٧‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫‪ .١٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ α‬ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﺻﻌﻮدی و در ]‪ x٠ ∈ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x = x٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x ̸= x٠ ,‬‬
‫‪∫b‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)dα = ٠‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ )‪ f ∈ R(α‬و‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ f ،‬روی ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ و درﻧﻘﻄﻪ ‪ x٠‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﺗﺎﺑﻊ ‪ α‬در ‪ x٠‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ )‪ .f ∈ R(α‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪ P‬اﻓﺮازی دﻟﺨﻮاه از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫⇒ ‪L(P, f, α) = ٠‬‬ ‫‪f (x)dα = ٠.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪∫b‬‬ ‫∫‬
‫‪.‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)dα = ٠‬‬ ‫ﭼﻮن )‪ ،f ∈ R(α‬ﻟﺬا ‪ . ab f (x)dα = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ .١۴‬اﮔﺮ‬
‫‪‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪‬‬ ‫<‪١⩽x‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪٢‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫]‪[٢x − ۵‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x = ۵٢ ,‬‬
‫∫‬ ‫‪۵‬‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪f (x)dx‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ∈ R‬ﺑﺮ ] ‪ [١, ۵٢‬و ﻣﻘﺪار‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ﺑﺎزهی ] ‪ [١, ۵٢‬ﮐﺮاندار اﺳﺖ و در ‪ x٠ = ٢۵‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ‪ α(x) = x‬در ‪ x٠‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ .f ∈ R‬اﮐﻨﻮن‬
‫∫‬ ‫‪۵‬‬ ‫∫‬ ‫‪٣‬‬ ‫∫‬ ‫‪٢‬‬ ‫∫‬ ‫‪۵‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫= ‪f (x)dx‬‬ ‫‪f (x)dx +‬‬ ‫‪f (x)dx +‬‬ ‫‪f (x)dx.‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض ]‪ ،g(x) = [٢x − ۵‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬‫‪−٣ ١ ⩽ x < ٢٣‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪g(x) = −٢ ٣٢ ⩽ x < ٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪−١ ٢ ⩽ x < ۵٢ .‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١١٨‬‬

‫از اﯾﻦ رو‬

‫∫‬ ‫‪۵‬‬ ‫∫‬ ‫‪٣‬‬ ‫∫‬ ‫‪٢‬‬ ‫∫‬ ‫‪۵‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٨۵‬‬
‫= ‪f (x)dx‬‬ ‫‪− xdx −‬‬ ‫‪xdx −‬‬ ‫‪xdx = −‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴٨‬‬
‫‪٢‬‬

‫‪ .١۵‬اﮔﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ f‬و ‪ α‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x٠‬از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬از راﺳﺖ )ﭼﭗ( ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ )‪.f ∈/ R(α‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ f‬و ‪ α‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x٠‬از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬از راﺳﺖ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ ε١ ∀ δ s.t. ∃ x (x٠ < x < x٠ + δ ∧ |f (x) − f (x٠ )| > ε١ ),‬‬

‫‪∃ ε٢ ∀ δ s.t. ∃ y (x٠ < y < x٠ + δ ∧ |α(y) − α(x٠ )| > ε٢ ).‬‬

‫اﻓﺮاز از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﺎﺷﺪ و }‪ .P٠ = P ∪ {x٠ , x, y‬در‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P‬ﯾ‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ x٠ = xk‬و ‪ y = xk+١‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= )‪U (P٠ , f, α) − L(P٠ , f, α‬‬ ‫‪(Mi − mi )∆αi‬‬
‫‪i=١‬‬
‫)) ‪⩾ (Mk+١ − mk )(α(xk+١ ) − α(xk‬‬

‫|) ‪⩾ |f (x) − f (x٠ )||α(y) − α(x٠‬‬

‫‪> ε١ ε٢ = ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ .f ∈/ R(α‬ﺣﺎﻟﺖ ﭼﭗ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .١۶‬ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی زﯾﺮ را در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫∫‬ ‫‪٧‬‬
‫)اﻟﻒ( ]‪، ١٣ [٢x]d[x‬‬
‫∫‬ ‫‪٣‬‬

‫)ب( ]‪. ٠۴ (x٣ + ١)d[x‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﭼﻮن ﺗﻮاﺑﻊ ]‪ α(x) = [x‬و ]‪ f (x) = [٢x‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x٠ = ١‬از‬
‫∈ ‪.f‬‬
‫)‪/ R(α‬‬ ‫ﭼﭗ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ‬
‫‪١١٩‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪی اﻧﺘﮕﺮال )ب( ﺑﺎ روش ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫‪۴‬‬ ‫∫‬ ‫‪۴‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫]‪(x + ١)d[x] = (x + ١)[x‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪|۴٠‬‬
‫)‪[x]d(x٣ + ١‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ ۴‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪= (۴ + ١)۴ − ٣‬‬ ‫‪[x]x٢ dx‬‬
‫‪٠‬‬
‫‪= ٢۶٠ − ١۵۶‬‬

‫‪= ١٠۴.‬‬

‫‪ .١٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ α‬در ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫{‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x=a‬‬
‫= )‪α(x‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪a < x ⩽ b.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ )‪ f ∈ R(α‬اﮔﺮوﻓﻘﻂ اﮔﺮ ‪ f‬در ‪ a‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪f (x)dα = f (a).‬‬
‫‪a‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ a‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ α‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ a‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ .f ∈ R(α‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ .f ∈ R(α‬ﭼﻮن ‪ α‬در ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪ a‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا اﮔﺮ ‪ f‬در ‪ a‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻃﺒﻖ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪،١۵‬‬
‫)‪ f ∈/ R(α‬ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ f ∈ R(α‬اﮔﺮوﻓﻘﻂ اﮔﺮ‬
‫‪ f‬در ‪ a‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاز }‪ P = {a, b‬را از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ak‬ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺶ و ‪ xk‬ﻧﻘﺎط اﻓﺮاز ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﭼﻮن‬
‫‪ a٠ = ١‬و ‪ ،a١ = ٠‬ﻟﺬا‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫‪١‬‬
‫∑‬
‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫‪f (xk )ak = f (x٠ )a٠ + f (x١ )a١ = f (a).‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪k=٠‬‬

‫ﺑﺮای اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮی رﯾﻤﺎن‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ زﯾﺮ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺒ ‪ ١‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﺤ‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Lebesgue‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٢٠‬‬

‫‪f‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ١.١.٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ A ⊆ [a, b‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺮاﻧﺪار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ A‬ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ f ∈ R‬روی ]‪.[a, b‬‬

‫‪ .١٨‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ رﯾﻤﺎن‬

‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪ n x ∈ Q, x‬‬
‫‪m‬‬
‫)‪n , (m, n‬‬ ‫‪=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/Q‬‬
‫‪∫١‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪f (x)dx = ٠‬‬ ‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬اﻧﺘﮕﺮاﻟﭙﺬﯾﺮ رﯾﻤﺎن اﺳﺖ و‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ٨‬از ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ رﯾﻤﺎن در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ‬
‫ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ‪ Q‬ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮق‬
‫‪ f ∈ R‬روی ]‪ .[٠, ١‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P‬اﻓﺮازی دﻟﺨﻮاه از ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت ‪ .L(P, f ) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪f (x)dx‬‬ ‫‪f (x)dx = sup L(P, f ) = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪ .١٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻊ رﯾﻤﺎن و ‪ g‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪٠<x⩽١‬‬
‫= )‪g(x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f, g ∈ R‬وﻟ ‪.gof ∈/ R‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺮاﻧﺪار ‪ g‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x٠ = ٠‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ‪ α(x) = x‬در‬
‫‪ x٠‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ .g ∈ R‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ‪ f ∈ R‬روی ]‪.[٠, ١‬‬
‫از ﻃﺮﻓ‬
‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x= m‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪(m, n) = ١‬‬
‫= )‪h(x) = gof (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ Q.‬‬
‫‪١٢١‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ‪ h‬ﺗﺎﺑﻊ دﯾﺮﯾ ﻠﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ .h ∈/ R ،٢‬از‬

‫اﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ دو ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ﻟﺰوﻣﺎً اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .٢٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a > ١ ،n ∈ N‬و‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪ an−١‬‬ ‫‪an‬‬ ‫⩽‪<x‬‬ ‫‪an−١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ∈ R‬روی ]‪ [٠, ١‬و‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪a‬‬
‫= ‪f (x)dx‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪a+١‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [٠, ١‬ﮐﺮاندار اﺳﺖ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ‪ f‬روی‬
‫]‪ [٠, ١‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از } · · · ‪ .E = {٠, a١ , a١٢ ,‬ﭼﻮن ‪ E‬ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪ .f ∈ R‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﻟﺒ‬ ‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻣﺤ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪a‬‬
‫= ‪f (x)dx‬‬ ‫‪f (x)dx +‬‬ ‫· · · ‪f (x)dx +‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a٢‬‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪dx +‬‬ ‫· · · ‪dx +‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١ ١‬‬ ‫‪١‬‬
‫· · · ‪= (١ − ) + ( − ٢ ) +‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a a a‬‬
‫‪١ − a١‬‬ ‫‪a‬‬
‫=‬ ‫= ‪١‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪١ − a٢‬‬ ‫‪١+a‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬دارای ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻟﺰوﻣ‬ ‫‪ .٢١‬ﺑﺎ ﯾ‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ‪.f ∈ R‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪٢x sin( x٢ ) −‬‬ ‫‪x‬‬ ‫) ‪cos( x١٢‬‬ ‫‪٠<x⩽١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٢٢‬‬

‫در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫) ‪x sin( x٢‬‬ ‫‪٠<x⩽١‬‬
‫= )‪F (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .F ′ (x) = f (x) ،x ∈ [٠, ١‬ﻟﺬا ‪ f‬دارای ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ‬
‫‪ F‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ k = (٢n + ١)π‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪f ( √ ) = √ sin k − ٢ k cos k = ٢ k −→ ∞.‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ‪.f ∈/ R‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ٢.١.٢‬اﮔﺮ ‪ f ∈ R‬روی ]‪ f ⩾ ٠ ،[a, b‬و‬

‫∫‬ ‫‪x‬‬
‫;]‪∀ x ∈ [a, b‬‬ ‫= )‪F (x‬‬ ‫‪f (t)dt,‬‬
‫‪a‬‬

‫آﻧﮕﺎه ‪ F‬ﺻﻌﻮدی و ﻧﺎﻣﻨﻔ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f‬ﻟﺰوﻣﺎً دارای ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪ .٢٢‬ﺑﺎ ﯾ‬
‫اوﻟﯿﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ رﯾﻤﺎن‬

‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪ n x ∈ Q, x‬‬
‫‪m‬‬
‫)‪n , (m, n‬‬ ‫‪=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ Q,‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f ∈ R‬و‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x)dx = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬
‫‪١٢٣‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ F‬ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ ‪ f‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .F ′ (x) = f (x) ،x ∈ [٠, ١‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ‪٢.١.٢‬‬
‫دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪x‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫= )‪∀x ∈ [٠, ١] ٠ ⩽ F (x) − F (٠‬‬ ‫⩽ ‪f (t)dt‬‬ ‫‪f (t)dt = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .F (x) = F (٠) = c ،x ∈ [٠, ١‬ﻟﺬا ‪ F‬ﯾ‬

‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫]‪∀x ∈ [٠, ١‬‬ ‫‪f (x) = F ′ (x) = ٠,‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ٣.١.٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ E ⊆ [a, b‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ E ′‬ﻣﺘﻨﺎﻫ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ f ∈ R‬روی ]‪.[a, b‬‬

‫‪ .٢٣‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫=‪x‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n+١‬‬ ‫ﯾﺎ‬ ‫‪n+١‬‬
‫‪n‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪∫٢‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪f (x)dx = ٢‬‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ∈ R‬روی ]‪ [٠, ٢‬و‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ‪ f‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬

‫{‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n+١‬‬ ‫}‬
‫‪E = ١,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪n∈N .‬‬
‫‪n+١‬‬ ‫‪n‬‬

‫از اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻘﺎﻃ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ xi‬اﺳﺖ ﮐﻪ ‪.f (xi ) = ١‬‬ ‫زﯾﺮا ﻫﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ a ∈ E‬و ‪،ε = ٢١‬‬
‫‪١‬‬
‫=‪ε‬‬ ‫‪< |f (xi ) − f (a)| = ١.‬‬
‫‪٢‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٢۴‬‬

‫ﻟﺬا ‪ f‬در ‪ a‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و در ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻘﺎط ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ‪،xi ∈ (٠, ١) \E‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﺪد ﯾ ﺘﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ p ∈ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ) ‪ xi ∈ ( p−p ١ , p+p ١‬و‬
‫اﮔﺮ ‪ ،xi ∈ (١, ٢) \ E‬آﻧﮕﺎه ﻋﺪد ﯾ ﺘﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ q ∈ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫) ‪ .xi ∈ ( q+q ١ , q−q ١‬از ﻃﺮﻓ }‪ ،E ′ = {١‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ‪.f ∈ R ،٣.١.٢‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P‬اﻓﺮازی دﻟﺨﻮاه از ﺑﺎزه ]‪ [٠, ٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ) ‪U (P, f‬‬ ‫= ‪Mi (f )∆xi‬‬ ‫‪∆xi = ٢.‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪٢‬‬ ‫∫‬ ‫‪٢‬‬
‫= ‪f (x)dx‬‬ ‫‪f (x)dx = ٢.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫]‪[a, b‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺮاﻧﺪار روی‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ۴.١.٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ g ∈ R‬ﺑﺮ ]‪ [a, b‬و ‪ f‬ﯾ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺷﻤﺎرا ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ‪ g‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪.f ∈ R‬‬

‫‪ .٢۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n ∈ N‬و‬

‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫≠ ‪x‬‬ ‫‪n‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x = n١ .‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ∈ R‬روی ]‪.[٠, ١‬‬

‫‪g∈R‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g(x) = ٠‬را روی ]‪ [٠, ١‬درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫روی ]‪ .[٠, ١‬اﮔﺮ‬
‫‪١‬‬
‫{ = }‪E = {x ∈ [٠, ١] : f (x) = ١‬‬ ‫‪: n ∈ N},‬‬
‫‪n‬‬

‫آﻧﮕﺎه ‪ E‬ﺷﻤﺎراﺳﺖ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .f (x) = g(x) ،x ∈ E c‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ‬

‫ﻗﺒﻞ ‪ .f ∈ R‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ روش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺎﻟﻪ را ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪١٢۵‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ε > ٠‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻋﺪد ‪ N > ٠‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ‪ . N١ < ε٢‬اﻓﺮاز ‪ P‬از ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪ε‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪P = {٠, , ...,‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪, ..., ١ −‬‬ ‫‪, ١},‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪N −j‬‬ ‫‪۴N N − j‬‬ ‫‪۴N‬‬ ‫‪۴N‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در آن ‪ .١ ⩽ j ⩽ N − ٢‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺗﻨﻬﺎ در زﯾﺮﺑﺎزهﻫﺎی‬

‫‪[١ −‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪۴N‬‬
‫]‪, ١‬‬ ‫] ‪ ،[ N ١−j − ۴εN , N ١−j + ۴εN ] ،[٠, ε٢‬ﮐﻪ در آن ‪ ١ ⩽ j ⩽ N − ٢‬و‬
‫از اﯾﻦ زﯾﺮﺑﺎزهﻫﺎ ﻣﻘﺪار‬ ‫ﻣﻘﺪاری ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ اﺧﺘﯿﺎر ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﯾ‬
‫ﻣﺎﮐﺴﯿﻤﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬و ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ آن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫‪−٢‬‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε (N − ١)ε‬‬
‫‪U (P, f ) = +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪< +‬‬ ‫‪< ε.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴N‬‬ ‫‪٢N‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢N‬‬
‫‪j=١‬‬

‫از ﻃﺮف دﯾ ﺮ ‪ L(P, f ) = ٠‬و از اﯾﻦ رو ‪ .U (P, f ) − L(P, f ) < ε‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪ f ∈ R‬روی ]‪ .[٠, ١‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫⩽ ) ‪٠ = L(P, f‬‬ ‫‪f (x)dx ⩽ U (P, f ) < ε.‬‬
‫‪٠‬‬
‫‪∫١‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪f (x)dx = ٠‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪ .٢۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f ∈ R‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬و‬

‫;]‪∀ x, y ∈ [٠, ١‬‬ ‫‪f (x + y) = f (x) + f (y).‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.f (x) = f (١)x :‬‬

‫]‪[٠, y‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن )‪ ،f (t + x) = f (t) + f (x‬ﻟﺬا ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی روی ﺑﺎزه‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪y‬‬ ‫∫‬ ‫‪y‬‬ ‫∫‬ ‫‪y‬‬
‫= ‪f (t + x)dt‬‬ ‫‪f (x)dt +‬‬ ‫‪f (t)dt‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ y ٠‬‬
‫‪= yf (x) +‬‬ ‫‪f (t)dt.‬‬
‫‪٠‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٢۶‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪y‬‬ ‫∫‬ ‫‪y‬‬
‫= )‪yf (x‬‬ ‫‪f (t + x)dt −‬‬ ‫‪f (t)dt‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ x+y‬‬ ‫‪∫ y‬‬
‫=‬ ‫‪f (t)dt −‬‬ ‫‪f (t)dt‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ x+y‬‬ ‫‪∫ x‬‬ ‫∫‬ ‫‪y‬‬
‫=‬ ‫‪f (t)dt −‬‬ ‫‪f (t)dt −‬‬ ‫‪f (t)dt.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ‪ x‬و ‪ y‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫‪x+y‬‬ ‫∫‬ ‫‪y‬‬ ‫∫‬ ‫‪x‬‬
‫= )‪xf (y‬‬ ‫‪f (t)dt −‬‬ ‫‪f (t)dt −‬‬ ‫‪f (t)dt = yf (x).‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺑﺎﻓﺮض ‪ y = ١‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪.f (x) = f (١)x‬‬

‫‪ .٢۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ g‬ﺗﺎﺑﻌ ﺣﻘﯿﻘ ﻣﻘﺪار ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬و اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫(‬ ‫‪١‬‬ ‫)‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪g(t)dt dx‬‬ ‫‪xg(x)dx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی ﺑﻪ روش ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء و ﺑﺎ ﻓﺮض‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪g(t)dt = u,‬‬ ‫‪dx = dv,‬‬
‫‪x‬‬

‫دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪∫ ١‬‬ ‫‪∫ ١‬‬ ‫‪∫ ١‬‬
‫‪١‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫‪g(t)dt)dx = x‬‬ ‫‪g(t)dt |١٠ +‬‬ ‫‪xg(x)dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ ١‬‬
‫=‬ ‫‪xg(x)dx.‬‬
‫‪٠‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .f ٢ ∈ R‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫‪ .٢٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﯾ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ‪ f ∈ R‬ﺑﺮ ]‪[a, b‬؟ آﯾﺎ ﺟﻮاب ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ f ٣ ∈ R‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد؟‬
‫‪١٢٧‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

‫{‬
‫‪١‬‬ ‫]‪x ∈ Q ∩ [٠, ١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪−١‬‬ ‫∈‪x‬‬‫‪/ Q ∩ [٠, ١],‬‬

‫را در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f ٢ ∈ R‬روی ]‪ ،[٠, ١‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ‪.f ∈/ R‬‬
‫زﯾﺮا‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x)dx = −١,‬‬ ‫‪f (x)dx = ١.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ٣ ∈ R‬و ‪ M‬ﮐﺮان ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ g‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫√‬
‫‪٣‬‬
‫‪g : [−M, M ] −→ R,‬‬ ‫= )‪g(t‬‬ ‫‪t.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺮﮐﺐ‬

‫√‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪f (x)٣ = gof (x)٣ ∈ R.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.f ∈ R‬‬

‫‪ .٢٨‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را ﻃﻮری ﺑﺴﺎزﯾﺪ ﮐﻪ‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x)dx = lim‬‬ ‫‪f (x)dx,‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪c→٠ c‬‬

‫وﻟ اﯾﻦ ﺣﺪ ﺑﺮای | ‪ |f‬ﺑﻪﺟﺎی ‪ f‬ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x) = (−١)n n‬‬ ‫<‪<x‬‬ ‫· · · ‪n = ١, ٢,‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n−١‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٢٨‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x)dx = lim‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬
‫∫ ‪n‬‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫‪k−١‬‬
‫‪= lim‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪k=٢‬‬ ‫‪k‬‬

‫∑‬‫‪n‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬

‫‪k−١‬‬
‫‪= lim‬‬ ‫‪(−١) k‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪dx‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪k=٢‬‬ ‫‪k‬‬

‫∑‬‫‪n‬‬
‫‪( ١‬‬ ‫)‪١‬‬
‫‪= lim‬‬ ‫‪(−١)k k‬‬ ‫‪−‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪k−١ k‬‬
‫‪k=٢‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪(−١)k‬‬
‫‪= lim‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪k−١‬‬
‫‪k=٢‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪(−١)k+١‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k=١‬‬

‫‪∫١‬‬
‫| ‪|f‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬وﻟ ﺑﺮای‬ ‫‪٠‬‬
‫‪f (x)dx‬‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺮی ﻓﻮق ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ f‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪|f |dx‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪k=١‬‬

‫‪∫١‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﮔﺮا ﺑﻮدن ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮال ‪|f |dx‬‬

‫‪ .٢٩‬اﮔﺮ ‪ f : [٠, n + ١] −→ R‬ﺻﻌﻮدی و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ]‪ α(x) = [x‬اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫∫‬ ‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫‪f (k − ).‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪k=١‬‬
‫‪∫k‬‬
‫‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬ﺗﺎﺑﻌ‬ ‫‪k−١ f (x)dα‬‬ ‫) ‪= f (k −‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ) ‪ . lim− f (t) = f (k−‬زﯾﺮا ﺗﻮاﺑﻊ ﯾ ﻨﻮا ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ از ﻧﻮع‬
‫‪t→k‬‬
‫دوم ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .k − ١ < t < k‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ }‪.P = {k − ١, t, k‬‬
‫‪١٢٩‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫اﻓﺮاز از ]‪ [k − ١, k‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬ ‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ P‬ﯾ‬

‫‪U (P, f, α) = M٢ = sup f (x),‬‬

‫‪t⩽x⩽k‬‬
‫‪L(P, f, α) = m٢ = inf f (x).‬‬
‫‪t⩽x⩽k‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪k‬‬
‫= )‪inf U (P, f, α‬‬ ‫‪f (x)dα = f (k − ),‬‬
‫‪k−١‬‬

‫∫‬ ‫و‬
‫‪k‬‬
‫‪f (x)dα = f (k − ).‬‬
‫‪k−١‬‬

‫∫‬ ‫ﻟﺬا‬
‫‪n‬‬ ‫∫ ‪n‬‬
‫∑‬ ‫‪k‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫‪f (k − ).‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪k=١‬‬ ‫‪k−١‬‬ ‫‪k=١‬‬
‫‪∫n‬‬
‫‪٠‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﻣﻘﺪار ] ‪f (x)d[x٢‬‬ ‫‪ .٣٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬روی ]‪ [٠, n‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ‪،k = ١, ٢, · · · , n٢‬‬

‫∫‬ ‫√‬
‫‪k‬‬ ‫√‬
‫√‬ ‫‪f (x)dα = f ( k),‬‬
‫‪k−١‬‬

‫√‬ ‫√‬
‫ﮐﻪ در آن ] ‪ .α(x) = [x٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ }‪ P = { k − ١, t, k‬اﻓﺮازی از‬
‫√‬ ‫√‬
‫]‪ [ k − ١, k‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫√‬
‫⩽ ‪U (P, f, α) = M = sup{f (x) : t ⩽ x‬‬ ‫‪k}.‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫√‬

‫→‪.M −→ f ( k) ،t −‬‬ ‫‪k‬‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا وﻗﺘ ﮐﻪ‬ ‫‪k‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ f‬در‬
‫√‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪k‬‬ ‫√‬
‫√‬ ‫‪f (x)dα‬‬ ‫‪= f ( k).‬‬
‫‪k−١‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٣٠‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫√‬
‫‪n‬‬ ‫∫ ‪n‬‬
‫∑‬
‫‪٢‬‬
‫‪k‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫√‬
‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫√‬ ‫= ‪f (x)dα‬‬ ‫‪f ( k).‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪k=١‬‬ ‫‪k−١‬‬ ‫‪k=١‬‬

‫‪ .٣١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ′‬ﺑﺮ ]‪ [١, ٢n‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫‪٢n‬‬
‫∑‬ ‫∫‬ ‫‪٢n‬‬ ‫(‬ ‫)‪x‬‬
‫= )‪(−١) f (k‬‬
‫‪k‬‬
‫‪f ′ (x) [x] − ٢[ ] dx.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪k=١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ α : [١, ٢n] −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪی ] ‪ α(x) = [x] − ٢[ x٢‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‬

‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١⩽x<٢‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٢⩽x<٣‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٣⩽x<۴‬‬
‫= )‪α(x‬‬
‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢n − ١ ⩽ x < ٢ n‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٢n.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ اﻧﺘﮕﺮاﻟ ﯿﺮی ﺑﻪ روش ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫‪٢n‬‬ ‫∫‬ ‫‪٢n‬‬
‫‪f (x)dα(x)+‬‬ ‫‪α(x)df (x) = f (٢n)α(٢n)−f (١)α(١).‬‬ ‫)‪(١.٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫از ﻃﺮﻓ‬
‫∫‬ ‫‪٢n‬‬
‫∑‬
‫‪٢n‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫= )‪f (x)dα(x‬‬ ‫) ‪f (k) α(k + ) − α(k −‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪k=٢‬‬
‫∑‬‫‪٢n‬‬
‫=‬ ‫‪(−١)k+١ f (k).‬‬
‫‪k=٢‬‬

‫ﭼﻮن ‪ α(١) = ١‬و ‪ ،α(٢n) = ٠‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری در راﺑﻄﻪ )‪ (١.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫∑‬
‫‪α(x)df (x) +‬‬ ‫‪(−١)k+١ f (k) = −f (١).‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪k=٢‬‬
‫‪١٣١‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫∑‬
‫= )‪α(x)f ′ (x)d(x‬‬ ‫‪(−١)k f (k).‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪k=١‬‬
‫∑‬
‫= )‪.α(x‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢n‬‬
‫‪ .٣٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ rn‬دﻧﺒﺎﻟﻪی اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫‪rn <x‬‬
‫‪∫١‬‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪f (x) dα‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ f‬ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x > y‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪∑ ١‬‬ ‫‪∑ ١‬‬ ‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫= )‪α(x) − α(y‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪> ٠.‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫‪rn <x‬‬ ‫‪rn <y‬‬ ‫‪y⩽rn <x‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ α‬ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ‪ α‬در ﻧﻘﺎط ‪ rn‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ )‪ .f ∈ R(α‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ δ > ٠‬و ‪ .x٠ ∈ Q‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﻋﺪد‬
‫ﻃﺒﯿﻌ ‪ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ .rN = x٠‬ﻟﺬا‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫= ) ‪α(x٠ + δ) − α(x٠‬‬
‫‪٢n‬‬
‫‪x٠ ⩽rn <x٠ +δ‬‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫‪٢N‬‬
‫‪rN ⩽rn <rN +δ‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪١‬‬

‫‪٢N‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ α‬دارای ﺟﻬﺶ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪f (x) dα‬‬ ‫) ‪f (rn‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ۵.١.٢‬دارﺑﻮ( اﮔﺮ ‪ f ∈ R‬روی ]‪ ،[a, b‬آﻧﮕﺎه‬

‫∞‬ ‫∫‬
‫∑‪b−a‬‬ ‫‪b−a‬‬ ‫∞‬
‫‪lim‬‬ ‫‪f (a + k‬‬ ‫=)‬ ‫‪f (x)dx.‬‬
‫‪n→∞ n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪k=١‬‬

‫‪ .٣٣‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‪:‬‬
 ‫ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬٢ ١٣٢

∑
∞
، lim ٢
n
٢ = π
۴
(‫)اﻟﻒ‬
n→∞ k=١ k +n
∑
∞ √
. lim √ ١
k٢ +n٢
= ln( ٢ + ١) (‫)ب‬
n→∞ k=١

:‫ دارﯾﻢ‬١ ‫ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ دارﺑﻮ‬.‫ﺣﻞ‬

∑
n
n n n n
lim = lim [ + + ... + ٢ ]
n→∞ k ٢ + n٢ n→∞ ١ + n٢ ۴ + n٢ n + n٢
k=١
n ١ ١ ١
= lim [ + ۴ + ... + ٢ ]
n→∞ n٢ ١ + n١٢ ١ + n٢ ١+ nn٢
∫ ١
dx π
= ٢
= ()−١ |١٠ = . (x)
٠ ١+x ۴

،(‫ﺑﺮای ﻗﺴﻤﺖ )ب‬

∑
n
١ ١ ١ ١
lim √ = lim [ √ +√ + ... + √ ]
n→∞
k=١
k ٢ + n٢ n→∞ ١ + n٢ ۴ + n٢ n٢ + n٢
١ ١ ١
= lim [√ + ... + √ ]
n→∞ n ١ + n١٢ ١+ n
٢
n٢
∫ ١
dx
= √
٠ ١ + x٢
√ √
= ln(x + ١ + x٢ )|١٠ = ln( ٢ + ١).

:‫ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬.٣۴
،n→∞
lim [(١ + n١ )(١ + n٢ )...(١ + nn )] n = e (‫)اﻟﻒ‬
١ ۴

.n→∞
lim ١ (‫)ب‬
p +٢p +...+np ١
np+١
= p+١

‫ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬.‫ﺣﻞ‬
١ ٢ n ١
A = [(١ + )(١ + )...(١ + )] n .
n n n
١
Darboux Theorem
١٣٣ ‫ اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬١.٢

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
١ ١ ٢ n
lim lnA = lim [(١ + ) + (١ + ) + ... + (١ + )]
n→∞ n→∞ n n n n
١ ∑n
k
= lim ln(١ + )
n→∞ n n
k=١
∫ ١
= ln(١ + x)dx
٠
= (x + ١)ln(١ + x)|١٠ = ٢ln(٢) − ١.

lim A = e٢ln(٢)−١ = e۴ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

.n→∞
،(‫ﺑﺮای ﻗﺴﻤﺖ )ب‬

١∑ k p
n
١p + ٢p + ... + np
lim = lim ( )
n→∞ np+١ n→∞ n n
k=١
∫ ١
= xp dx
٠
xp+١ ١ ١
= |٠ = .
p+١ p+١

:‫ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬.‫[ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬a, b] ‫ ﺑﺮ‬f ‫ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬.٣۵

∫
{ } ( b )١
sup f (x) : x ∈ [a, b] = lim f (x)n dx n
.
n→∞ a
{ }
.M ⩾ f (x) ‫ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬.M = sup f (x) : x ∈ [a, b] ‫ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬.‫ﺣﻞ‬
‫ در اﯾﻦﺻﻮرت‬.M n ⩾ f (x)n ‫ﻟﺬا‬
∫ b ∫ b
f (x) dx ⩽
n
M n dx = M n (b − a).
a a

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
∫
( b )١
(٢.٢)
١
lim f (x)n dx n ⩽ lim M (b − a) n = M.
n→∞ a n→∞
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٣۴‬‬

‫]‪ x٠ ∈ [a, b‬وﺟﻮد دارد ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ‬ ‫ﭼﻮن ‪ f‬در ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﯾ‬
‫‪ .f (x٠ ) = M‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ‪ f‬در ‪،x٠‬‬

‫‪∀ε > ٠ ∃δ > ٠ ∀x ∈ [a, b] |x − x٠ | < δ ⇒ |f (x) − f (x٠ )| < ε.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ .f (x) > M − ε‬ﭘﺲ ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪،x٠ ∈ [a, b‬‬

‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪x٠ +δ‬‬
‫⩾ ‪f (x) dx‬‬
‫‪n‬‬
‫‪(M − ε)n dx = δ(M − ε)n .‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪x٠‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬
‫(‬ ‫‪b‬‬ ‫‪)١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪f (x)n dx‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪⩾ M.‬‬ ‫)‪(٣.٢‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪a‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ )‪ (٢.٢‬و )‪ (٣.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬
‫(‬ ‫‪b‬‬ ‫‪)١‬‬
‫‪M = lim‬‬ ‫‪f (x)n dx n .‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪ .٣۶‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ p‬و ‪ q‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﺰدوج ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪.p + q = pq‬‬
‫اﮔﺮ ‪ a, b ⩾ ٠‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪ap bq‬‬
‫⩽ ‪ab‬‬ ‫‪+ ,‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪q‬‬

‫و ﺗﺴﺎوی ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ اﮔﺮوﻓﻘﻂ اﮔﺮ ‪.ap = bq‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ a = ٠‬ﯾﺎ ‪ b = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫= ‪ λ‬و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪ .a, b > ٠‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬

‫‪f : (٠, ∞) −→ R,‬‬ ‫‪f (t) = ١ − λ(١ − t) − tλ .‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪f ′ (t) = λ(١ − tλ−١ ).‬‬
‫‪١٣۵‬‬ ‫‪ ١.٢‬اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫اﮔﺮ ‪ ،٠ < t ⩽ ١‬آﻧﮕﺎه ‪ ،f ′ (t) < ٠‬ﻟﺬا ‪ f‬در ﺑﺎزه ]‪ (٠, ١‬ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ .f (t) ⩾ f (١) = ٠‬اﮔﺮ ‪ ،t ⩾ ١‬آﻧﮕﺎه ‪ ،f ′ (t) > ٠‬ﭘﺲ ‪ f‬در )∞ ‪ [١,‬ﺻﻌﻮدی‬
‫اﺳﺖ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .f (t) ⩾ f (١) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∀t > ٠‬‬ ‫‪tλ ⩽ (١ − λ) + λt.‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ t = ap b−q‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪−q‬‬ ‫(‬ ‫‪)١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪ab‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪= ap b−q p ⩽ (١ − ) + ap b−q = + ap b−q .‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪q p‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،− pq + q = ١‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺿﺮب ﻃﺮﻓﯿﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق در ‪ bq‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪− pq +q‬‬ ‫‪bq‬‬ ‫‪ap‬‬

‫‪ab = ab‬‬ ‫⩽‬ ‫‪+ .‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪p‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺴﺎوی ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪ t = ١‬اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪.ap = bq‬‬

‫‪) .٣٧‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻫﻠﺪر ‪ (١‬اﮔﺮ )‪ ،f, g ∈ R(α‬آﻧﮕﺎه )‪ f g ∈ R(α‬و‬

‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪b‬‬ ‫(‬ ‫‪b‬‬ ‫(‪)١‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪)١‬‬
‫|‬ ‫⩽ |‪f gdα‬‬ ‫‪|f |p dα‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪|g|q dα‬‬ ‫‪q‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫ﮐﻪ در آن ‪.p + q = pq‬‬

‫‪∫b‬‬ ‫‪∫b‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪a‬‬ ‫= ‪f (t)p dα‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪g(t)q dα = ١‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ‪ (١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f, g ⩾ ٠‬و‬
‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ )‪ a = f (t‬و )‪ .b = g(t‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪،٣۶‬‬
‫‪f (t)p g(t)q‬‬
‫⩽ )‪ab = f (t)g(t‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪q‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪b‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽ ‪f (t)g(t)dα‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪f (t) dt +‬‬ ‫= ‪g(t)q dt‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= ١.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪q‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Holder’s inequality‬‬
 ‫ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬٢ ١٣۶

∫b ∫b
:‫ ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬. a |g|q dα > ٠ ‫و‬ a |f |p dα > ٠ ‫( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬٢ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬
|f | |g|
f١ = ( ∫ )١ , g١ = ( ∫ )١ .
b b
a |f |p dα p
a |g|q dα q

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
∫ b ∫ b
|f١ |p dα = |g١ |q dα = ١
a a
(١ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
∫ ∫
b
|f ||g|dα b
(∫b )١(∫b )١ = f١ g١ dα ⩽ ١.
a
a |f |p dα p
a |g|q dα q a

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
∫ ∫ ∫ ∫
b b ( b )١( b )١
| f gdα| ⩽ |f ||g|dα ⩽ |f |p dα p
|g|q dα q
.
a a a a

:‫ آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬،‫ اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬g ‫ و‬f ‫ اﮔﺮ‬.٣٨

∥f + g∥٢ ⩽ ∥f ∥٢ + ∥g∥٢ ,
(∫b )١
.∥f ∥٢ = a |f |٢ dx ٢ ‫ﮐﻪ در آن‬
:‫∥ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻫﻠﺪر دارﯾﻢ‬f ∥٢ ‫ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬.‫ﺣﻞ‬
∫ b
∥f + g∥٢٢ = |f (x) + g(x)|٢ dx
a
∫ b
= |f (x) + g(x)| |f (x) + g(x)|dx
a
∫ b ∫ b
⩽ |f (x) + g(x)| |f (x)|dx + |f (x) + g(x)| |g(x)|dx
a a
∫ ∫
( b ٢
)١ ( b )١
⩽ |f (x) + g(x)| dx ٢
|f (x)|٢ dx ٢
a a
∫ ∫
( b ٢
)١ ( b )١
+ |f (x) + g(x)| dx ٢
|g(x)|٢ dx ٢
a a
= ∥f + g∥٢ ∥f ∥٢ + ∥f + g∥٢ ∥g∥٢
( )
= ∥f + g∥٢ ∥f ∥٢ + ∥g∥٢ .
١٣٧ ‫ اﻧﺘﮕﺮال رﯾﻤﺎن‐اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬١.٢

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
∥f + g∥٢ ⩽ ∥f ∥٢ + ∥g∥٢ .

،f (٠) = ٠ ‫( ﺻﻌﻮدی اﮐﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ و‬٠, ∞) ‫ ﺑﺮ‬f ‫( ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺗﺎﺑﻊ‬١ ‫ )ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﯾﺎﻧﮓ‬.٣٩
‫ اﮔﺮ‬.g = f −١ ‫ و‬x→∞
lim f (x) = ∞
∫ x ∫ x
F (x) = f (t)dt, G(x) = g(t)dt,
٠ ٠

،a, b ∈ [٠, ∞) ‫آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ‬

ab ⩽ F (a) + G(b).

:‫ دارﯾﻢ‬c > ٠ ‫ ﺑﺮای ﻫﺮ‬.‫ﺣﻞ‬

∫ c ∫ c
f (t)dt + t df (t) = c f (c). (۴.٢)
٠ ٠

‫ﻟﺬا‬
∫ ∫ ∫
f (c) c ( ) c
G(f (c)) = g(t)dt = g f (t) df (t) = t df (t). (۵.٢)
٠ ٠ ٠

‫( ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬۵.٢) ‫( و‬۴.٢) ‫از رواﺑﻂ‬

∫ ∫
( ) c c
F (c) + G f (c) = f (t)dt + t df (t) = c f (c).
٠ ٠

‫ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬f (a) < z < b ‫ آﻧﮕﺎه ﯾ‬،f (a) < b ‫ﺣﺎل اﮔﺮ‬
( ) ( )
G(b) − G f (a) = b − f (a) G′ (z).

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
( ) ( )
F (a) + G(b) = F (a) + G f (a) + G(b) − G f (a)
( )
= a f (a) + b − f (a) G′ (z)
( )
= a f (a) + b − f (a) g(z)
( )
⩾ a f (a) + b − f (a) a = ab.
١
Young’s inequality
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٣٨‬‬

‫اﮔﺮ ‪ ،f (a) > b‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ‪.F (a)+G(b) ⩾ ab‬‬
‫‪١٣٩‬‬ ‫‪ ٢.٢‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬ ‫‪٢.٢‬‬

‫‪ .١‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪ f‬روی‬
‫]‪ [a, b‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ اﻓﺮاز‬
‫‪ P‬از ]‪ [a, b‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ) ‪V (P, f‬‬ ‫= | ‪|∆fi‬‬ ‫‪|f (xi ) − f (xi−١ )| ⩽ M.‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ }‪ P = {a, x, b‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪٢‬‬
‫∑‬
‫= ) ‪V (P, f‬‬ ‫‪|∆fi | = |f (x) − f (a)| + |f (b) − f (x)| ⩽ M.‬‬
‫‪i=١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪|f (x) − f (a)| ⩽ M‬‬ ‫‪⇒ |f (x)| ⩽ |f (a)| + M.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﻟﺰوﻣﺎً درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﺑﺎ ﯾ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١ x ∈ Q‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/Q‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاز‬

‫‪P = {٠, x١ , r١ , x٢ , r٢ , ..., rn−١ , xn , ١},‬‬

 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۴٠‬‬

‫را ﺑﺮای ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در آن ‪ ri ∈ Q‬و ‪ .xi ∈/ Q‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪٢n‬‬
‫∑‬
‫= ) ‪V (P, f‬‬ ‫| ‪|∆fi‬‬
‫‪i=١‬‬
‫|) ‪= |f (x١ ) − f (٠)| + |f (r١ ) − f (x١ )| + ... + |f (١) − f (xn‬‬

‫‪= ١ + ١ + ... + ١ = ٢n.‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪ n‬را ﻃﻮری درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ‪.V (P, f ) = ٢n > M‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬آﯾﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ f‬و ‪ g‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪﻫﺎی‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪x sin x‬‬ ‫‪x ̸= ٠‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x cos x‬‬ ‫‪x ̸= ٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫= )‪g(x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n ∈ N‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاز‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪P = {٠,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪, ....,‬‬ ‫‪, , ١},‬‬
‫‪(٢n + ١)π ٢nπ (٢n − ١)π‬‬ ‫‪٢π π‬‬

‫از ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫∑‪٢‬‬
‫‪n−١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪(٢n + ١)π‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬
‫| = | ‪|∆fi‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪− ٠| + ... + | sin ١ −‬‬ ‫| ‪sin‬‬
‫‪(٢n + ١)π‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪i=١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫(‪= ٢‬‬ ‫(‪) + ... + ٢‬‬ ‫‪)+‬‬ ‫‪+ | sin ١ −‬‬ ‫|‬
‫‪(٢n + ١)π‬‬ ‫‪٣π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬
‫⩾‬ ‫‪+ ... +‬‬
‫‪(٢n + ١)π‬‬ ‫‪٣π‬‬
‫‪۴ (١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪+ + ... +‬‬
‫‪π ٣ ۵‬‬ ‫)‪(٢n + ١‬‬
‫‪۴‬‬ ‫∑‬‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪π‬‬ ‫)‪(٢i + ١‬‬
‫‪i=١‬‬
‫‪١۴١‬‬ ‫‪ ٢.٢‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬

‫ﭼﻮن ﺳﺮی ﺳﻤﺖ راﺳﺖ واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ∞ = ) ‪ .V (P, f‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬در ﺑﺎزه‬
‫]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ g‬ﻧﯿﺰ در ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﯾ ﻨﻮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺻﻌﻮدی ﺑﺎﺷﺪ و ‪ P‬اﻓﺮازی دﻟﺨﻮاه از ]‪ [a, b‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ) ‪V (P, f‬‬ ‫| ‪|∆fi‬‬
‫‪i=١‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫=‬ ‫|) ‪|f (xi ) − f (xi−١‬‬
‫‪i=١‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫=‬ ‫) ‪f (xi ) − f (xi−١‬‬
‫‪i=١‬‬
‫‪= f (b) − f (a) ⩽ M.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۵‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬دارای ﻣﺸﺘﻖ ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ } ‪ P = {x١ , x٢ , ..., xn‬اﻓﺮازی دﻟﺨﻮاه از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫] ‪ ci ∈ [xi−١ , xi‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬ ‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﯾ‬
‫ﮐﻪ‬
‫‪f (xi ) − f (xi−١ ) = f ′ (ci )(xi − xi−١ ).‬‬

‫ﭼﻮن ‪ f ′‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ M s.t. ∀ x ∈ [a, b] ⇒ |f (x)| ⩽ M.‬‬

 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۴٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ) ‪V (P, f‬‬ ‫= | ‪|∆fi‬‬ ‫|) ‪|f (xi ) − f (xi−١‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬
‫∑‬‫‪n‬‬
‫=‬ ‫|) ‪|f ′ (ci )(xi − xi−١‬‬
‫‪i=١‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪⩽M‬‬ ‫) ‪(xi − xi−١‬‬
‫‪i=١‬‬
‫‪= M (f (b) − f (a)).‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ f‬و ‪ g‬روی ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬را ﻃﻮری ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟ ‪ f‬دارای ﻣﺸﺘﻖ ﮐﺮاﻧﺪار و ‪ g‬ﯾ ﻨﻮا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫√‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = x‬را روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪ f‬روی ﺑﺎزه ﻓﻮق ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ۴‬ﺑﺎﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟ ‪ f ′‬ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪ f‬دارای ﻣﺸﺘﻖ ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ g(x) = sin x‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ٢π‬دارای ﻣﺸﺘﻖ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﯾﺮا ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .|g′ (x)| = | cos x| ⩽ ١ ،x ∈ [٠, ٢π‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺒﻖ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪،۵‬‬
‫‪ g‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ وﻟ ‪ g‬در ﺑﺎزه ﻓﻮق ﯾ ﻨﻮا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻟﺰوﻣﺎً‬ ‫‪١‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪ .٧‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪x ٠ < x ⩽ ١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪−١‬‬ ‫‪x = ٠.‬‬
‫‪١۴٣‬‬ ‫‪ ٢.٢‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬روی ﺑﺎزه ﻓﻮق ﺻﻌﻮدی و ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪٠<x⩽١‬‬
‫‪١‬‬
‫=‬
‫)‪f (x‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪−١‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬

‫ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٨‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه | ‪ |f‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ وﻟ ﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= )| ‪V (P, |f‬‬ ‫⩽ | |) ‪| |f (xi )| − |f (xi−١‬‬ ‫‪|f (xi ) − f (xi−١ )| ⩽ M.‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫ﻟﺬا | ‪ |f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪١ x‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪n∈N‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪−١‬‬ ‫‪,‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫| ‪|f‬‬ ‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ |f | = ١‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬وﻟ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ١.٢.٢‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻔﺎﺿﻞ دو ﺗﺎﺑﻊ ﺻﻌﻮدی ﯾﺎ ﻧﺰوﻟ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ f‬روی ]‪ [a, b‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ‪ f‬ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۴۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮق‬
‫‪ f = f١ − f٢‬ﮐﻪ در آن ‪ f١‬و ‪ f٢‬ﺗﻮاﺑﻌ ﯾ ﻨﻮا ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﯾ ﻨﻮا ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط‬
‫ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ‪ f‬ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٠‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪x cos x‬‬ ‫‪x ̸= ٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x=٠‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪x٢ cos x١ − ٠‬‬
‫‪f ′ (x) = ٢x cos‬‬ ‫‪− sin , f ′ (٠) = lim‬‬ ‫‪= ٠,‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x→٠‬‬ ‫‪x−٠‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪|f ′ (x)| ⩽ ٢x| cos | + | sin | < ٣.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [٠, ١‬دارای ﻣﺸﺘﻖ ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻃﺒﻖ‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ f ،۵‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١١‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x ̸= ٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [−١, ١‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ﺑﺎزه ]‪ [−١, ١‬ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪∃ M > ٠ s.t. ∀ x ∈ [−١, ١] ⇒ |f (x)| ⩽ M.‬‬

‫‪١۴۵‬‬ ‫‪ ٢.٢‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬

‫= ‪ x٠‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪،M + ١ = |f (x٠ )| ⩽ M‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪M +١‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬روی ﺑﺎزه ﻓﻮق ﮐﺮاﻧﺪار و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .١٢‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫√‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪ x cos x‬‬ ‫‪x ̸= ٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x=٠‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫√‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ h(x) = x‬روی ﺑﺎزه‬
‫]‪ [٠, ١‬ﺻﻌﻮدی و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب‬
‫دو ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ g = f h‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎره ‪ ٣‬در ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪ f‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫> ‪ α‬ﺻﺪق ﻣ ﮐﻨﺪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪ .١٣‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬در ﺷﺮط ﻟﯿﭗﺷﯿﺘﺲ ‪ ١‬از ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
‫ﻫﺮﮔﺎه‬
‫‪∃ M > ٠ s.t. ∀ x, y ∈ [a, b] ⇒ |f (x) − f (y)| ⩽ M |x − y|α .‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ‪ ،α > ١‬آﻧﮕﺎه ‪ f‬ﺗﺎﺑﻌ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ ‪ α = ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ f ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ α > ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫|)‪|f (x) − f (y‬‬
‫‪⩽ M |x − y|α−١ .‬‬
‫|‪|x − y‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﺪ ﮔﯿﺮی وﻗﺘ ﮐﻪ ‪ x −→ y‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪f (x) − f (y‬‬
‫| ‪٠ ⩽ lim‬‬ ‫‪| ⩽ lim M |x − y|α−١ = ٠.‬‬
‫‪x→y‬‬ ‫‪x−y‬‬ ‫‪x→y‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Lipschitz‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۴۶‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪f ′ (x) = ٠‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ α = ١‬و‬
‫‪ P‬اﻓﺮازی از ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض‬

‫‪∃ M > ٠ s.t. |f (xi ) − f (xi−١ )| ⩽ M |xi − xi−١ |.‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪|f (xi ) − f (xi−١ )| ⩽ M‬‬ ‫‪|xi − xi−١ | = M (b − a).‬‬
‫‪i=١‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ V (P, f ) ⩽ M (b − a‬و ﻟﺬا ‪ f‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١۴‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار روی ]‪ [a, b‬ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ در ﺷﺮط ﻟﯿﭗﺷﯿﺘﺲ از‬
‫ﻫﯿﭻ ﻣﺮﺗﺒﻪای ﺻﺪق ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫< ‪٠ ٠ ⩽ x‬‬ ‫‪٢‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪⩽ x ⩽ ١.‬‬

‫‪ f‬روی ﺑﺎزه ﻓﻮق ﺻﻌﻮدی و ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ وﻟ در ﺷﺮط ﻟﯿﭗﺷﯿﺘﺲ از ﻫﯿﭻ ﻣﺮﺗﺒﻪای ﺻﺪق ﻧﻤ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻟﺰوﻣ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات‬ ‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﯾ‬ ‫‪ .١۵‬ﺑﺎ ﯾ‬

‫ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻠﻌﮑﺲ اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻟﺰوﻣﺎً ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪x sin x‬‬ ‫‪x ̸= ٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬
‫‪١۴٧‬‬ ‫‪ ٢.٢‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ وﻟ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎره ‪ ٣‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬
‫ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه در ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎره ‪ ١۴‬ﺻﻌﻮدی و ﻟﺬا‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ وﻟ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .١۶‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪Mi (f ) − mi (f ) = sup{|f (x) − f (y)| : x, y ∈ [xi−١ , xi ]},‬‬

‫ﮐﻪ در آن‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪Mi (f ) = sup f (x) : x ∈ [xi−١ , xi ] ,‬‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪mi (f ) = inf f (x) : x, y ∈ [xi−١ , xi ] .‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ] ‪ .x, y ∈ [xi−١ , xi‬در اﯾﻦﺻﻮرت ) ‪ f (x) ⩽ Mi (f‬و‬

‫‪x‬‬ ‫) ‪ .f (y) ⩾ mi (f‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ .f (x) − f (y) ⩽ Mi (f ) − mi (f‬ﺑﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ‬
‫و ‪ y‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪|f (x) − f (y)| ⩽ Mi (f ) − mi (f ).‬‬

‫ﮐﺮان ﺑﺎﻻ ﺑﺮای ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ) ‪ Mi (f ) − mi (f‬ﯾ‬

‫‪A := {|f (x) − f (y)| : x, y ∈ [xi−١ , xi ]},‬‬

‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ) ‪ Mi (f ) − mi (f‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫> ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﻓﻮق اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ و اﯾﻨﻔﯿﻤﻢ ﻋﻨﺎﺻﺮ ] ‪ u, v ∈ [xi−١ , xi‬ﻣﻮﺟﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ‬
‫‪ f (u) > Mi (f ) − ε٢‬و ‪ .f (v) < mi (f ) + ε٢‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪|f (u) − f (v)| > Mi (f ) − mi (f ).‬‬

‫از اﯾﻦ رو ) ‪.sup A = Mi (f ) − mi (f‬‬

 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۴٨‬‬

‫‪ .١٧‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪ α‬در ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ )‪ f ∈ R(α‬روی ]‪.[a, b‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ α‬در ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻔﺎﺿﻞ‬
‫‪α‬‬ ‫دو ﺗﺎﺑﻊ ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ را ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺘ ﮐﻪ‬
‫ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫]‪ [a, b‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ f‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ δ > ٠‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ε > ٠‬ﯾ‬
‫‪ε‬‬
‫< |)‪∀ x, y ∈ [a, b] |x − y| < δ ⇒ |f (x) − f (y‬‬ ‫‪.‬‬
‫))‪(α(b) − α(a‬‬

‫‪ ،∥Pε ∥ = max{∆αi :‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪١ ⩽ i ⩽ n} < δ‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ Pε‬اﻓﺮازی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﺑﺮای ﻫﺮ اﻓﺮاز ‪ P‬ﻇﺮﯾﻔﺘﺮ از ‪ Pε‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ε‬‬
‫< ) ‪Mi (f ) − mi (f‬‬ ‫‪.‬‬
‫))‪(α(b) − α(a‬‬
‫از اﯾﻦ رو‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= )‪U (P, f, α) − L(P, f, α‬‬ ‫‪(Mi − mi )∆αi‬‬
‫‪i=١‬‬

‫‪ε‬‬ ‫∑‬ ‫‪n‬‬

‫⩽‬ ‫‪∆αi‬‬
‫))‪(α(b) − α(a‬‬
‫‪i=١‬‬
‫‪= ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ f ∈ R(α‬روی ]‪.[a, b‬‬

‫‪ .١٨‬اﮔﺮ ‪ f‬ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ f ∈ R‬روی ]‪.[a, b‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ‪ α(x) = x‬روی ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪ f‬ﺑﺮ ]‪ [a, b‬ﺗﺎﺑﻌ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻖ ﻗﺒﻞ ) ‪ α ∈ R(f‬روی ]‪ .[a, b‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ‪ f ∈ R‬و‬
‫∫‬ ‫‪b‬‬ ‫∫‬ ‫‪b‬‬
‫‪f dx = f (b)b − f (a)a −‬‬ ‫‪xdf.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪١۴٩‬‬ ‫‪ ٢.٢‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬

‫‪ .١٩‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫∈ ‪sin x x‬‬
‫‪/Q‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ Q,‬‬

‫روی ﺑﺎزه ] ‪ [٠, π٢‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫)اﻟﻒ( آﯾﺎ ‪ f‬در اﯾﻦ ﺑﺎزه دارای ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ اﺳﺖ؟‬
‫)ب( آﯾﺎ ‪ f‬در اﯾﻦ ﺑﺎزه اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؟‬
‫)ج( آﯾﺎ ‪ f‬در اﯾﻦ ﺑﺎزه ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬

‫‪π‬‬
‫‪f (٠) = ٠ < sin ١ < ١ = f ( ),‬‬
‫‪٢‬‬

‫وﻟ ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ] ‪ .f (x) ̸= sin ١ ،١ ̸= x ∈ [٠, π٢‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﺑﺎزه‬

‫ﻓﻮق ﺗﺎﺑﻊ اوﻟﯿﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫)ب( ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ f‬در اﯾﻦ ﺑﺎزه اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ رﯾﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ h‬را ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ اﻓﺮاز } ‪P = {x٠ , x١ , ..., xn‬‬ ‫ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ h(x) = sin x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫از ﺑﺎزه ] ‪ ،[٠, π٢‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪inf{f (x) : x ∈ [xi−١ , xi ]} = ٠,‬‬

‫و‬

‫‪sup{f (x) : x ∈ [xi−١ , xi ]} = sup{h(x) : x ∈ [xi−١ , xi ]}.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫‪π‬‬
‫‪٢‬‬
‫⇒ ‪L(P, f ) = ٠‬‬ ‫‪f (x) dx = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬

‫∫‬ ‫‪π‬‬ ‫∫‬ ‫‪π‬‬ ‫∫‬ ‫‪π‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫⇒ )‪U (P, f ) = U (P, h‬‬ ‫= ‪f dx‬‬ ‫= ‪h dx‬‬ ‫‪sin x dx = ١.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۵٠‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫‪π‬‬ ‫∫‬ ‫‪π‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫≠ ‪f (x) dx‬‬ ‫‪f dx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f ∈/ R‬روی ] ‪.[٠, π٢‬‬

‫)ج( ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ‪ .f ∈/ R‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ f ،١٨‬در ﺑﺎزه ] ‪ [٠, π٢‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n ∈ N‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاز‬
‫‪π‬‬ ‫‪٢π‬‬ ‫‪nπ‬‬
‫‪P = {٠,‬‬ ‫‪, r٢ ,‬‬ ‫‪, r٣ , ...., rn ,‬‬ ‫‪},‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬

‫از ﺑﺎزه ] ‪ [٠, π٢‬را در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ در آن ‪ ri‬ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎﯾﯽ در ﺑﺎزه ﻓﻮق‬
‫< ‪ . (i−٢n١)π < ri‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪iπ‬‬
‫‪٢n‬‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮریﮐﻪ‬
‫∑‪٢‬‬
‫‪n−١‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪٢π‬‬ ‫‪nπ‬‬
‫‪|∆fk | = ٢ sin‬‬ ‫‪+ ٢ sin‬‬ ‫‪+ ... + ٢ sin‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬
‫‪k=١‬‬
‫‪٢ π‬‬ ‫‪٢ ٢π‬‬ ‫‪٢ nπ‬‬
‫[‪≥ ٢‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫]‬
‫‪π ٢n‬‬ ‫‪π ٢n‬‬ ‫‪π ٢n‬‬
‫‪٢‬‬
‫=‬ ‫)‪(١ + ٢ + ... + n‬‬
‫‪n‬‬
‫)‪٢ n(n + ١‬‬
‫=‬ ‫‪= n + ١.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪∑١‬‬
‫‪٢n−‬‬
‫و ﻟﺬا ‪ f‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪|∆fk | = n + ١‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪k=١‬‬
‫‪١۵١‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬ ‫‪٣.٢‬‬

‫‪ .١‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪی دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ fn (x) = xn‬روی ‪،E = R‬‬
‫= )‪ fn (x‬روی )‪.E = [٠, ١‬‬ ‫‪١−xn‬‬
‫‪١−x‬‬
‫)ب(‬

‫> ‪ x‬ﯾﺎ ‪ x ⩽ −١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ∞ = )‪ . lim fn (x‬اﮔﺮ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬اﻟﻒ( اﮔﺮ‬
‫∞→‪n‬‬
‫‪ ،x = ١‬آﻧﮕﺎه ‪ lim fn (x) = ١‬و اﮔﺮ )‪ ،x ∈ (−١, ١‬آﻧﮕﺎه ‪. lim fn (x) = ٠‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ]‪ (−١, ١‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪−١ < x < ١,‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ﺑﺎزه ]‪ (−١, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ وﻟ ﻫﺮ‬
‫ﻋﻀﻮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﺮ ‪ R‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ روی ﺑﺎزه ﻣﺬﮐﻮر ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪١−x‬‬
‫)ب( ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه )‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻋﻀﻮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی اﯾﻦ ﺑﺎزه ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬

‫‪fn (x) = (١ + x + x٢ + ... + xn−١ ) ⩽ n.‬‬

‫در ﺣﺎﻟ ﮐﻪ ‪ f‬روی اﯾﻦ ﺑﺎزه ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪی دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫)اﻟﻒ( ‪ fn (x) = n٢ x(١ − x)n‬روی ]‪،E = [٠, ١‬‬
‫= )‪ fn (x‬روی ‪.E = R‬‬ ‫‪x٢n‬‬
‫‪١+x٢n‬‬
‫)ب(‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ(‬

‫⇒ ]‪∀ x ∈ [٠, ١‬‬ ‫‪lim fn (x) = lim n٢ x(١ − x)n = ٠ = f (x).‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۵٢‬‬

‫‪∫١‬‬
‫وﻟ ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ ١ − x = t‬دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪f (x)dx = ٠‬‬ ‫ﻣﻼﺣﻀﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪fn (x)dx‬‬ ‫‪−n٢ (١ − t)tn dt‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ ١‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪= −n‬‬ ‫‪(tn − tn+١ )dt‬‬
‫‪٠‬‬
‫‪−n٢‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫)‪(n + ١)(n + ٢‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪−n٢‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪fn (x)dx = lim‬‬ ‫≠ ‪= −١‬‬ ‫‪f (x)dx = ٠.‬‬
‫‪n→∞ ٠‬‬ ‫)‪n→∞ (n + ١)(n + ٢‬‬ ‫‪٠‬‬

‫)ب(‪،‬‬
‫∞→‪،n‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ ،|x| < ١‬آﻧﮕﺎه )‪٢n = ٠ = f (x‬‬
‫‪٢n‬‬
‫‪x‬‬
‫‪lim fn (x) = lim ١+x‬‬
‫∞→‪n‬‬
‫∞→‪،n‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ ،|x| = ١‬آﻧﮕﺎه )‪٢n = ٢ = f (x‬‬
‫‪٢n‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim fn (x) = lim ١+x‬‬
‫∞→‪n‬‬
‫‪fn‬‬ ‫‪ . lim fn (x) = lim‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ‬ ‫‪x ٢n‬‬
‫‪٢n‬‬ ‫)‪= ١ = f (x‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ ،|x| > ١‬آﻧﮕﺎه‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n→∞ ١+x‬‬
‫روی ‪ R‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪|x| = ١‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪−١ < x < ١‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪|x| > ١,‬‬

‫‪ f‬در ﻧﻘﺎط }‪{−١, ١‬‬ ‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻋﻀﻮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﺮ ‪ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ وﻟ‬
‫ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ rn‬دﻧﺒﺎﻟﻪی اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬را‬
‫ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫} ‪١ x ∈ {r١ , r٢ , ...rn‬‬
‫= )‪fn (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪,‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ fn ∈ R ،n ∈ N‬وﻟ ﺣﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ رﯾﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪١۵٣‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ x ∈ [٠, ١‬دﻟﺨﻮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ x ∈ Q‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪∃ N s.t. x = rN‬‬ ‫‪⇒ ∀ n ⩾ N fn (x) = ١.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ . lim fn (x) = ١‬اﮔﺮ ‪ ،x ∈/ Q‬آﻧﮕﺎه ‪ . lim fn (x) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
‫‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x∈Q‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ Q,‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دارﯾﻢ ‪ .fn ∈ R‬زﯾﺮا ﻫﺮ ‪ fn‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻧﻘﺎط‬

‫} ‪ {r١ , r٢ , ...rn‬در ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻘﺎط ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ‪.f ∈/ R‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ١.٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪی ‪ fn‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ روی ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‬
‫اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ‬
‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| −→ ٠.‬‬
‫‪x∈E‬‬

‫‪ .۴‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ و ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ fn (x) = xn‬روی ‪،E = R‬‬
‫)ب( ) ‪ fn (x) = xn (١ − xn‬روی ]‪.E = [٠, ١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﻟﻒ( ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎره ‪ ١‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ]‪ (−١, ١‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ‬
‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪−١ < x < ١,‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬وﻟ اﯾﻦ ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺣﺘ روی ﺑﺎزه‬
‫)‪ E = (−١, ١‬ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬

‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup |xn | = ١ ↛ ٠.‬‬

‫‪x∈E‬‬ ‫‪x∈E‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۵۴‬‬

‫وﻟ اﮔﺮ ‪ ٠ < δ < ١‬ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ]‪ [δ − ١, ١ − δ‬ﻫﻤ ﺮای‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‬

‫‪Mn = sup |xn | = sup (١ − δ)n → ٠.‬‬

‫‪x∈E‬‬ ‫‪٠<δ<١‬‬

‫ﻗﺴﻤﺖ )ب(‪،‬‬

‫⇒ ]‪∀ x ∈ [٠, ١‬‬ ‫‪lim fn (x) = lim xn (١ − xn ) = ٠ = f (x).‬‬

‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪١‬‬
‫‪fn′ (x) = ٠ ⇒ xn = .‬‬
‫‪٢‬‬

‫آﻧﮕﺎه‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ) ‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup xn (١ − xn ) = (١ −‬‬ ‫‪↛ ٠.‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪x∈E‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .۵‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ و ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫= )‪ fn (x‬روی ‪،E = R‬‬ ‫‪x٢‬‬
‫‪n‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪ fn (x) = ١ +‬روی )∞ ‪.E = (٠,‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪١+nx‬‬
‫)ب(‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﻟﻒ(ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ x ∈ R‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪. lim fn (x) = ٠‬‬

‫∞→‪n‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫‪x٢‬‬
‫‪∀ ε = ١ ∃ N s.t. ∀ x ∈ R ∀ n ⩾ N‬‬ ‫| ⇒‬ ‫‪− ٠| < ١.‬‬
‫‪n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪∀ x ∈ R ∀ n ⩾ N ⇒ x٢ < n.‬‬
‫‪١۵۵‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای ‪ n = N‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪∀ x ∈ R ⇒ x٢ < N.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫ﭼﻮن راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﯾ‬
‫‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫= )‪ f (x‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫‪٠‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﻫﺮ ﺑﺎزه ﺑﺴﺘﻪ ]‪ [a, b‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ε > ٠‬دﻟﺨﻮاه و ‪ g(x) = x٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫]‪ [a, b‬ﻓﺸﺮده و ‪ g‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ g‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪M‬‬
‫⩽ )‪∃ M s.t. ∀ x ∈ [a, b] g(x) ⩽ M ⇒ ∀ n ∈ N fn (x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺻﻞ ارﺷﻤﯿﺪﺳ اﻋﺪاد ‪ k ∈ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ . Mk < ε‬ﻟﺬا‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ⩾ k‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪M‬‬
‫⩽ )‪٠ ⩽ fn (x‬‬ ‫⩽‬ ‫‪< ε.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪k‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ روی ]‪ fn (x) −→ f (x) = ٠ ،[a, b‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺴﻤﺖ )ب(‪،‬‬
‫= )‪. lim fn (x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )∞ ‪ x ∈ (٠,‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∞→‪n‬‬
‫= )‪ f (x‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ﻓﻮق ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ε>٠‬‬ ‫ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫‪ k ∈ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ . k١ < ε‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ n ⩾ k‬و ﻫﺮ‬ ‫ﯾ‬
‫)∞ ‪،x ∈ (٠,‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫| = |)‪|fn (x) − f (x‬‬ ‫=|‬ ‫‪< < < ε.‬‬
‫‪١ + nx‬‬ ‫‪١ + nx‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪k‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ روی ‪ fn (x) −→ f (x) = ١ ،E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ و ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۵۶‬‬

‫= )‪ fn (x‬روی ]∞ ‪،E = [٠,‬‬ ‫‪nx‬‬

‫‪n+x‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫= )‪ fn (x‬روی ]∞ ‪.E = [٠,‬‬ ‫‪nx‬‬
‫‪١+n٢ x٢‬‬
‫)ب(‬
‫ﺣﻞ‪ .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )∞ ‪ x ∈ [٠,‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫‪nx‬‬
‫‪lim fn (x) = lim‬‬ ‫‪= x = f (x).‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪n+x‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = x‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫‪ fn‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ‬
‫‪nx‬‬
‫| ⇒ ‪∀ ε = ١ ∃ N s.t. ∀ x ∈ E ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪− x| < ١.‬‬
‫‪n+x‬‬
‫آﻧﮕﺎه‬
‫‪∀ x ∈ E ∀ n ⩾ N ⇒ x٢ < n + x.‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای ‪ n = N‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪∀ x ∈ E ⇒ x٢ − x < N.‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ )ب(‪،‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )∞ ‪ x ∈ [٠,‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫‪nx‬‬
‫‪lim fn (x) = lim‬‬ ‫‪= ٠ = f (x).‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n→∞ ١ + n٢ x٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫‪١‬‬
‫= ‪fn′ (x) = ٠ ⇒ n(١ − n٢ x٢ ) = ٠ ⇒ x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫‪nx‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪= fn ( ) = ↛ ٠.‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪x∈E‬‬ ‫‪١+n x‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١۵٧‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫)روش دوم( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬ ‫‪nx‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‪∀ε‬‬ ‫| ⇒ ‪∃ N s.t. ∀ x ∈ E ∀ n ⩾ N‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪− ٠| < .‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪١+n x‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪nx‬‬ ‫‪١‬‬
‫⇒ ‪∀x∈E ∀n⩾N‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪< .‬‬
‫‪١+n x‬‬ ‫‪۴‬‬
‫= ‪ x‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪N‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای ‪ n = N‬و‬
‫‪nx‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪= < .‬‬
‫‪١+n x‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .٧‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ و ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ fn (x) = nxe−nx‬روی ]‪،E = [٠, ١‬‬
‫‪٢‬‬

‫)ب( )‪ fn (x) = nxn (١ − x‬روی ‪.[٠, ١] = E‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ x ∈ [٠, ١‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫‪٢‬‬
‫‪lim fn (x) = lim nxe−nx = ٠ = f (x).‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬

‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪fn′ (x) = ٠ ⇒ e−nx (n − ٢n٢ x٢ ) = ٠ ⇒ x٢‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢n‬‬
‫از اﯾﻦ رو‬
‫√‬
‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup nxe−nx‬‬ ‫‪= √ ↛ ٠.‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪x∈E‬‬ ‫‪٢e‬‬

‫ﻗﺴﻤﺖ )ب(‪،‬‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ fn (٠) = fn (١) = ٠ ،n ∈ N‬و ﺑﺮای ﻫﺮ )‪،x ∈ (٠, ١‬‬

‫‪lim fn (x) = ٠.‬‬

‫∞→‪n‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۵٨‬‬

‫ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١ n‬‬
‫‪fn (١ −‬‬ ‫‪) = (١ −‬‬ ‫‪) .‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ‪،n ⩾ ٢‬‬
‫‪١ n‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪Mn = sup |fn (x) − ٠| ⩾ (١ −‬‬ ‫‪) ⩾ .‬‬
‫]‪x∈[٠,١‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪۴‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn : [٠, ١] −→ R‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﯾ ﻨﻮا و ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ ﺻﻔﺮ ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ‪ fn‬ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ ،fn −→ f ̸= ٠‬آﻧﮕﺎه ﻣﻤ ﻦ اﺳﺖ ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ‬ ‫ﯾ‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺻﻌﻮدی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪Mn = sup |fn (x) − ٠| = fn (١),‬‬

‫]‪x∈[٠,١‬‬

‫و اﮔﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﻧﺰوﻟ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪Mn = sup |fn (x) − ٠| = fn (٠).‬‬

‫]‪x∈[٠,١‬‬

‫∞→‪ ،n‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ Mn‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ‪lim fn (١) = lim fn (٠) = ٠‬‬
‫∞→‪n‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ‪ fn‬ﺑﻪ ‪ f (x) = ٠‬ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻗﺴﻤﺖ آﺧﺮ ﻗﺮار‬
‫ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ fn (x) = xn‬و‬
‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠ ⩽ x < ١.‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ و ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬وﻟ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬

‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup xn = ١.‬‬

‫]‪x∈[٠,١‬‬ ‫]‪x∈[٠,١‬‬
‫‪١۵٩‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬و ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻫﻤ ﺮا‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫)‪f١ (x) + .... + fn (x‬‬

‫= )‪hn (x‬‬
‫‪n‬‬

‫روی ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫)ب( اﮔﺮ ‪ fn‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ و ﻫﺮ ‪ fn‬ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ‪ hn‬ﻫﻤ ﺮای‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ x ∈ [٠, ١‬دﻟﺨﻮاه و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن )‪ fn (x‬ﺑﻪ‬
‫)‪ f (x‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا )‪ fn (x‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∃ M١ > ٠ s.t. ∀ n ∈ N |fn (x)| ⩽ M١ .‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ |)‪ .M = M١ + |f (x‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ∈ N‬‬

‫‪|fn (x) − f (x)| ⩽ M.‬‬

‫از ﻃﺮﻓ )‪ ،fn (x) −→ f (x‬ﭘﺲ‬

‫‪ε‬‬
‫‪ε > ٠ ∃ N١ s.t. ∀ n ⩾ N١ |fn (x) − f (x)| ⩽ .‬‬
‫‪٢‬‬

‫= ‪ x‬ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪ N٢‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬ ‫‪ε‬‬

‫‪٢N١ M‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ ﺑﺮای‬
‫= ‪ . N١٢ < x‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ⩾ N٢‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪٢N ١ M‬‬
‫ﮐﻪ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪N١ M‬‬ ‫‪ε‬‬

‫⩽‬ ‫=‪<x‬‬ ‫⇒‬ ‫‪< .‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪N٢‬‬ ‫‪٢N١ M‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۶٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ⩾ N١‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫)‪f١ (x) + .... + fn (x‬‬
‫| = |)‪|hn (x) − f (x‬‬ ‫|)‪− f (x‬‬
‫‪n‬‬
‫))‪(f١ (x) − f (x)) + .... + (fN١ (x) − f (x‬‬
‫|=‬ ‫|‬
‫‪n‬‬
‫))‪(fN +١ (x) − f (x)) + .... + (fn (x) − f (x‬‬
‫|‪+‬‬ ‫|‬
‫‪n‬‬
‫‪N١ M‬‬ ‫‪(n − N١ ) ε‬‬
‫⩽‬ ‫‪+‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ε ε‬‬
‫‪< + = ε.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ } ‪ ،n > max{N١ , N٢‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪.|hn (x) − f (x)| < ε‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ hn‬روی ﺑﺎزه ]‪ [a, b‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫)ب(‪،‬‬
‫ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ fn : [٠, ١] −→ R‬را ﺑﺎ‬
‫ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬
‫‪‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪< x ⩽ k١ , k < n‬‬
‫‪k+١‬‬
‫‪fn (x) = n‬‬ ‫‪٠ < x ⩽ n١‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ fn‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k+١‬‬ ‫⩽‪<x‬‬ ‫‪k‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x = ٠,‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ‪ hn‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮای‬
‫‪ ε > ٠‬ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ n ⩾ N‬و ﻫﺮ ]‪،x ∈ [٠, ١‬‬
‫= ‪،x‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪ .|hn (x) − f (x)| < ε‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪n−١‬‬ ‫‪١ + ٢ + ... + n‬‬
‫⇒ ‪|hn ( ) − f ( )| < ε‬‬ ‫|=‬ ‫‪− n| < ε.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ hn‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻓﻮق ﯾ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪١۶١‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫‪ .١٠‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ وﻟ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫= )‪ fn (x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در‬ ‫‪x٢‬‬

‫‪n‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn : R −→ R‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪٢‬‬
‫‪x‬‬
‫= |)‪|fn (x‬‬ ‫‪⩽ x٢ = φ(x).‬‬
‫‪n‬‬
‫ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ وﻟ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار‬
‫‪x = [M ] + ١‬‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ‪ M > ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ] ‪ n = [M‬و‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪([M ] + ١)٢‬‬
‫= )‪fn (x‬‬ ‫‪> [M ] + ١ > M.‬‬
‫] ‪[M‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ fn‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .١١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ و ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬

‫روی ‪ .E‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ‪fn‬ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ fn‬در ﺷﺮط ﮐﺸ ﺻﺪق‬

‫ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫‪∀ ε > ٠ ∃ N s.t. ∀ n, m ⩾ N, ∀x ∈ E ⇒ |fn (x) − fm (x)| < ε.‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای ‪ ε = ١‬و ‪ m = N‬دارﯾﻢ‪ .|fn (x)| < |fN (x)| + ١ :‬ﭼﻮن‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∀ n ∃ Mn s.t. ∀ x ∈ E ⇒ |fn (x)| ⩽ Mn .‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪|fn (x)| < |fN (x)| + ١ ⩽ MN + ١.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۶٢‬‬

‫اﮔﺮ }‪ M = max{M١ , ..., MN + ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪∀ x ∈ E, ∀ n ∈ N ⇒ |fn (x)| < M.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٢‬اﮔﺮ ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ روی ‪ E‬و ﻫﺮ ‪ fn‬ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﻋﻀﻮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ E‬ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ Mn s.t. ∀ x ∈ E ⇒ |fn (x)| ⩽ Mn .‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∀ε = ١ ∃ N s.t. ∀ n ⩾ N, ∀x ∈ E ⇒ |fn (x) − f (x)| < ١.‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫‪|f (x)| ⩽ |fN (x) − f (x)| + |fN (x)| < ١ + MN .‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎی ‪ fn‬و ‪ gn‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ‪ f‬و ‪ g‬ﻫﻤ ﺮا‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn ±gn‬ﺑﺮ ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f ±g‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ fn −→ f‬و ‪ gn −→ g‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫‪ε‬‬
‫‪∀ε > ٠ ∃ N١ s.t. ∀n ⩾ N١ ∀x ∈ E ⇒ |fn (x) − f (x)| < .‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ε‬‬
‫‪∀ε > ٠ ∃ N٢ s.t. ∀n ⩾ N٢ ∀x ∈ E ⇒ |gn (x) − g(x)| < .‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﮔﺮ } ‪ ،N = max{N١ , N٢‬آﻧﮕﺎه‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫< |‪∀n ⩾ N ∀x ∈ E ⇒ |(fn ± gn )x − (f ± g)x‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= ε.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ fn ± gn −→ f ± g‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ روی ‪.E‬‬

‫‪١۶٣‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫‪g‬‬ ‫‪ .١۴‬دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎی ‪ fn‬و ‪ gn‬را ﻃﻮری ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ روی ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ‪ f‬و‬
‫ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟ ‪ fn gn‬ﺑﺮ ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f g‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x ∈ R‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪fn (x) = ٢ +‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪gn (x) = x +‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت )‪ fn (x‬و )‪ gn (x‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ‪ f (x) = ٢‬و ‪ g(x) = x‬ﻫﻤ ﺮا‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ fn (x)gn (x) −→ f (x)g(x) = ٢x‬وﻟ اﯾﻦ ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫‪∀ε = ١ ∃N s.t. ∀n ⩾ N, ∀x ∈ R ⇒ |fn (x)gn (x) − f (x)g(x)| < ١.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪۵x‬‬
‫| ⇒ ‪∀x ∈ R ∀n ⩾ N‬‬ ‫‪| ⩽ |fn (x)gn (x) − f (x)g(x)| < ١.‬‬
‫‪n‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ n = x = N + ١‬ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣ رﺳﯿﻢ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮض ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و‬
‫ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪ .١۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎی ﮐﺮاﻧﺪار ‪ fn‬و ‪ gn‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ‬
‫‪fg‬‬ ‫و ‪ g‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn gn‬ﺑﺮ ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ gn −→ g‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ و ‪ gn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎره ‪ gn ،١١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫‪∃ M s.t. ∀n ∈ N, ∀x ∈ E ⇒ |gn (x)| ⩽ M.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ و ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎره ‪ ،١٢‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﮐﺮاﻧﺪار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫‪∃ K s.t. ∀x ∈ E ⇒ |f (x)| ⩽ K.‬‬

 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۶۴‬‬

‫‪ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ‬ ‫از ﻃﺮﻓ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ε > ٠‬ﯾ‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫< |)‪∀n ⩾ N ∀x ∈ E ⇒ |fn (x) − f (x‬‬ ‫< |)‪, |gn (x) − g(x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢M‬‬ ‫‪٢K‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﺒﺎرات ﻓﻮق ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x ∈ E‬و ﻫﺮ ‪ n ⩾ N‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫|)‪|fn (x)gn (x) − f (x)g(x)| ⩽ |fn (x)gn (x) − f (x)gn (x‬‬

‫|)‪+ |f (x)gn (x) − f (x)g(x‬‬

‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫<‬ ‫‪M+‬‬ ‫‪K = ε.‬‬
‫‪٢M‬‬ ‫‪٢K‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ روی ‪ fn gn −→ f g ،E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ .١۶‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ روی ‪ E‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬

‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn ∈ E‬ﮐﻪ ‪ ،xn −→ x‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪lim fn (xn ) = f (x).‬‬

‫∞→‪n‬‬

‫آﯾﺎ ﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ fn‬ﻫﺎ ﺑﺮ ‪ E‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ و ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ .‬ﻟﺬا ‪ f‬ﺑﺮ‬

‫‪ E‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ .f (xn ) −→ f (x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ε‬‬
‫‪∀ε > ٠ ∃N١ s.t. ∀n ⩾ N١ ⇒ |f (xn ) − f (x)| < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﭼﻮن ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪ε‬‬
‫‪∀ε > ٠ ∃N٢ s.t. ∀n ⩾ N٢ , ∀y ∈ E ⇒ |fn (y) − f (y)| < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ } ‪ .N = max{N١ , N٢‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n ⩾ N‬‬

‫‪|fn (xn ) − f (x)| ⩽ |fn (xn ) − f (xn )| + |f (xn ) − f (x)| < ε.‬‬
‫‪١۶۵‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫اﮐﻨﻮن ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد‬
‫‪xn ∈ R‬‬ ‫= )‪ fn (x‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ‬ ‫‪x‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﺣﻘﯿﻘ ‪،x‬‬
‫ﮐﻪ ‪ xn −→ x‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪xn‬‬
‫‪lim fn (xn ) = lim‬‬ ‫‪= ٠.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n→∞ n‬‬

‫‪f (x) = ٠‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬وﻟ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫زﯾﺮا ‪ xn‬ﯾ‬
‫ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn −→ ٠‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫‪ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮای ‪ ε = ١٢‬ﯾ‬
‫‪١‬‬
‫‪∀n ⩾ N, ∀x ∈ R ⇒ |fn (x) − ٠| < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ x = n = N + ١‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪١‬‬
‫‪|fn (x) − ٠| = ١ < .‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪.fn ↛ f‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﯾ‬

‫)‪fn (x) = xn φ(x‬‬ ‫‪ .١٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ φ‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪.φ(١) = ٠‬‬

‫]‪[٠, ١‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ φ‬ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و )‪ fn (x) = xn φ(x‬روی‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .φ(١) = ٠‬ﭼﻮن ‪ φ‬ﯾ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ روی ]‪ [٠, ١‬اﺳﺖ و ﺗﺎﺑﻊ ‪ g(x) = xn‬ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺎزه ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫‪fn −→ f‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ f‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﺑﺎزه ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﭼﻮن‬
‫{‬
‫)‪φ(١‬‬ ‫‪x=١‬‬
‫= )‪lim fn (x) = f (x‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x ∈ [٠, ١),‬‬

‫و ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.φ(١) = ٠‬‬

 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۶۶‬‬

‫= )‪ .φ(١‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ φ‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ )‪ fn (x) = xn φ(x‬روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ‬
‫∞→‪ .n‬ﭼﻮن ‪ φ‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﻓﺮض ‪lim fn (x) = f (x) = ٠‬‬

‫‪∀ ε > ٠ ∃ δ > ٠ s.t. ∀ x(١ − δ ⩽ x ⩽ ١) ⇒ |φ(x)| < ε.‬‬

‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ]‪ x ∈ E = [٠, ١ − δ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup |xn φ(x)| ⩽ (١ − δ)n K −→ ٠,‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪x∈E‬‬

‫ﮐﻪ در آن ‪ K‬ﮐﺮان ﺑﺎﻻی ‪ φ‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ]‪ x ∈ F = [١ − δ, ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup |xn φ(x)| ⩽ ε −→ ٠.‬‬

‫‪x∈F‬‬ ‫‪x∈F‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ fn −→ f‬روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ .١٨‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫‪x‬‬
‫= )‪fn (x‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪١ + nx٢‬‬

‫را روی ‪ R‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ و‬
‫اﮔﺮ ‪ ،x ̸= ٠‬آﻧﮕﺎه‬
‫)‪lim f ′ (x‬‬ ‫‪= f ′ (x),‬‬
‫‪n→∞ n‬‬

‫و درﺣﺎﻟﺘ ﮐﻪ ‪ x = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪lim fn (x) = lim‬‬ ‫‪= ٠ = f (x).‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n→∞ ١ + nx٢‬‬

‫ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ ﺻﻔﺮ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪(١ + nx٢ ) − ٢nx٢‬‬
‫= )‪fn′ (x‬‬ ‫‪= ٠ ⇒ nx٢ = ١.‬‬
‫‪(١ + nx٢ )٢‬‬
‫‪١۶٧‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬
‫| ‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪| = fn ( √ ) −→ ٠.‬‬
‫‪x∈R‬‬ ‫‪x∈R ١ + nx‬‬ ‫‪n‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ fn −→ f‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،x = ٠‬آﻧﮕﺎه ‪.fn′ (٠) = ١‬‬
‫ﻟﺬا‬
‫‪١ = lim fn′ (٠) ̸= f ′ (٠) = ٠.‬‬
‫∞→‪n‬‬

‫∞→‪.n‬‬
‫وﻟ اﮔﺮ ‪ x ̸= ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه )‪lim fn′ (x) ̸= f ′ (x‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪fn (x) = f (nx) ،n ∈ N‬‬ ‫‪ .١٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f : R −→ R‬ﺗﺎﺑﻌ‬

‫‪ f‬روی )∞ ‪[٠,‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ fn‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﻫﻢﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺗﺎﺑﻌ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪δ>٠‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ fn‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﻫﻢﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ε > ٠‬ﯾ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪∀n ∈ N ∀x, y ∈ [٠, ١] s.t. |x − y| < δ ⇒ |fn (x) − fn (y)| < ε.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )∞ ‪ x, y ∈ [٠,‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ .x < y‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ اﻋﺪاد‬

‫‪y−x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪∃N‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫⩽‪, ٠‬‬ ‫⩽‬ ‫‪< ١.‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪y‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪|f (y) − f (x)| = |f (N‬‬ ‫|) ‪) − f (N‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪= |fN ( ) − fN ( )| < ε.‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬

‫)∞ ‪[٠,‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ .f (x) = f (y‬ﭼﻮن ‪ x‬و ‪ y‬دﻟﺨﻮاه ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ f‬روی‬
‫ﺗﺎﺑﻌ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی )‪ (−∞, ٠‬ﻟﺰوﻣﺎً ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١۶٨‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

‫{‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x⩾٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x < ٠,‬‬

‫روی ‪ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و )‪ fn (x) = f (nx‬ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬ﻫﻢﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬

‫‪x<٠‬‬ ‫= )‪ .fn (x) = f (nx‬اﮔﺮ‬ ‫‪٠‬‬ ‫⩾ ‪ nx‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫⩾ ‪ ،x‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪٠‬‬ ‫اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ .fn (x) = f (nx) = nx‬وﻟ ‪ f‬روی )‪ (−∞, ٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .٢٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﻫﻢﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﺸﺮده ‪ K‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫روی ‪ K‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn‬روی ‪ K‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ δ > ٠‬ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ fn‬ﺑﺮ ‪ K‬ﻫﻢﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ε > ٠‬ﯾ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪∀n ∈ N ∀x, y ∈ K s.t. |x − y| < δ ⇒ |fn (x) − fn (y)| < ε.‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ‪ K‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ و‬

‫∪‬ ‫∪‬
‫‪k‬‬
‫⊆‪K‬‬ ‫⊆ ‪Nδ (x) ⇒ K‬‬ ‫‪Nδ (xi ).‬‬
‫‪x∈K‬‬ ‫‪i=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻓﺮض ‪ fn‬روی ‪ K‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ xi‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ε‬‬
‫‪∃N ∀n, m ⩾ N‬‬ ‫‪⇒ |fn (xi ) − fm (xi )| < .‬‬
‫‪٣‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ K‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∃ ١ ⩽ i ⩽ k s.t. x ∈ Nδ (xi ) ⇒ |x − xi | < δ.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫|) ‪|fn (x) − fm (x)| ⩽ |fm (x) − fm (xi )| + |fn (xi ) − fm (xi‬‬
‫‪ε‬‬
‫‪+ |fn (xi ) − fn (x)| < ٣ = ε.‬‬
‫‪٣‬‬
‫ﻟﺬا ‪ fn‬در ﺷﺮط ﮐﺸ ﺻﺪق ﻣ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١۶٩‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫‪ .٢١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار و ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫‪ f‬روی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﺸﺮده ‪ E‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﯾﺎ ‪ fn‬دارای زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ fnk‬ﻫﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ‪ fnk −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ؟‬

‫= )‪ fn (x‬را روی ]‪ E = [٠, ١‬درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬دراﯾﻦ‬ ‫‪x‬‬

‫‪x+(١−nx)٢‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫ﺻﻮرت‬
‫‪∀x ∈ [٠, ١], ∀n ∈ N‬‬ ‫‪|fn (x)| ⩽ ١.‬‬

‫= )‪ . lim fn (x) = f (x‬ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ fn‬دارای ﻫﯿﭻ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬

‫∞→‪n‬‬
‫زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪای ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ fnk −→ ٠‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪x‬‬
‫= )‪fnk (x‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪x + (١ − nk x)٢‬‬

‫→‪ fnk −‬وﻟ ‪ fnk‬ﻫﻤ ﺮای‬ ‫‪٠‬‬ ‫زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪ از ‪ fn‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫ﯾ‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ‪ fn′ k (x) = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫‪١‬‬
‫= ‪x + (١ − nk x)٢ − x + ٢xnk (١ − nk x) = ٠ ⇒ x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪nk‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪Mn = sup |fnk (x)| = ١,‬‬
‫‪x∈E‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ fnk‬ﺑﻪ ‪ f (x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪E‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ٢.٣.٢‬ﻗﻀﯿﻪ دﯾﻨ ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪی ‪ fn‬روی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﺸﺮده‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫)‪ fn (١‬روی ‪ E‬ﻧﺰوﻟ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،fn+١ (x) ⩽ fn (x) ،x ∈ E‬‬
‫)‪ (٢‬ﻫﺮ ﻋﻀﻮ ‪ fn‬و ‪ f‬روی ‪ E‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ‪ fn‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ روی ‪ E‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٧٠‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﺮط ﻓﺸﺮدﮔ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﻗﻀﯿﻪ‬ ‫‪ .٢٢‬ﺑﺎ ﯾ‬
‫دﯾﻨ ‪ ١‬اﻟﺰاﻣ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ fn (x) = xn‬را روی ]‪ [٠, ١‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ ١‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫{‬
‫‪١‬‬ ‫‪x=١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠ ⩽ x < ١,‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ fn‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺷﺮط ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدن‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﻗﻀﯿﻪ دﯾﻨ اﻟﺰاﻣ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ fn (x) = xn‬را روی‬
‫)‪ E = (٠, ١‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪. lim fn (x) −→ f (x) = ٠‬‬
‫∞→‪n‬‬
‫وﻟ ‪ fn‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬

‫‪Mn = sup |fn (x) − f (x)| = sup xn = ١.‬‬

‫‪x∈E‬‬ ‫‪x∈E‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺮط ﻓﺸﺮدﮔ در ﻗﻀﯿﻪ دﯾﻨ اﻟﺰاﻣ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢٣‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ وﻟ‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫= )‪ fn (x‬را ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x ∈ R‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪x‬‬

‫‪n‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫= )‪ f (x‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬و ‪ f‬در ‪ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫‪٠‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ )‪ fn (x‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟ ‪ fn‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ‬
‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪∀ε‬‬ ‫| ⇒ ‪∃N s.t. ∀x ∈ R ∀n ⩾ N‬‬ ‫‪− ٠| < .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬

‫آﻧﮕﺎه‬
‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪∀x ∈ R, ∀n ⩾ N ⇒ | | < .‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣ رﺳﯿﻢ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.fn ↛ f‬‬ ‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ n = x = ٢N‬ﺑﻪ ﯾ‬
‫‪١‬‬
‫‪Dini Theorem‬‬
‫‪١٧١‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫‪ .٢۴‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬

‫ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ fn‬را روی ‪ R‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

‫{‬
‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪x∈Q‬‬
‫= )‪fn (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ Q,‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ وﻟ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ‪ f (x) = ٠‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫{‬
‫‪nx‬‬ ‫] ‪x ∈ [٠, n١‬‬
‫= )‪fn (x‬‬
‫‪n−١ (١‬‬
‫‪n‬‬
‫)‪− x‬‬ ‫‪x ∈ [ n١ , ١].‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت )‪ lim fn (x‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ و ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬
‫∞→‪n‬‬
‫روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮا ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫∞→‪ .n‬اﮔﺮ ‪ ٠ < x ⩽ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ x = ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪lim fn (x) = ٠‬‬
‫‪ N ∈ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﯾ‬
‫‪١‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪∀n⩾N‬‬ ‫= )‪< x ⇒ fn (x‬‬ ‫‪(١ − x).‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n−١‬‬

‫∞→‪ .n‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫ﻟﺬا )‪lim fn (x) = f (x) = (١ − x‬‬
‫{‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x=٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫)‪(١ − x‬‬ ‫‪٠ < x ⩽ ١,‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﺧﻠﻒ اﮔﺮ ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ روی ]‪،[٠, ١‬‬
‫آﻧﮕﺎه‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪∀ε‬‬ ‫‪∃N s.t. ∀x ∈ [٠, ١] ∀n ⩾ N ⇒ |fn (x) − f (x)| < .‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٧٢‬‬

‫= ‪ x‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫‪١‬‬

‫‪٣n‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ n = N + ١‬و‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪fn (x) = , f (x) = ١ −‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣n‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪−٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪|fn (x) − f (x)| = | − ١ +‬‬ ‫|=|‬ ‫‪+‬‬ ‫‪|⩾ε= .‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣n‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣n‬‬ ‫‪٣‬‬

‫اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢۶‬دﻧﺒﺎﻟﻪ )‪ fn (x‬ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

‫‪nx‬‬
‫= )‪fn (x‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪(p > ٠),‬‬
‫‪١ + n٢ xp‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ p‬را ﻃﻮری ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪.‬‬
‫آﯾﺎ ﺑﺮای ‪،p = ٢‬‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫= ‪fn (x)dx‬‬ ‫‪f (x)dx.‬‬ ‫)‪(۶.٢‬‬
‫‪n→∞ ٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ٠ < p ⩽ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ . lim fn (x) = f (x) = ٠‬ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫∞→‪n‬‬
‫‪ n ∈ N‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ]‪ E = [٠, ١‬ﺻﻌﻮدی اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫‪n‬‬
‫= )‪Mn = sup |fn (x) − ٠| = fn (١‬‬ ‫‪−→ ٠.‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪١ + n٢‬‬

‫‪p=٢‬‬ ‫= )‪ f (x‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫‪٠‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫= )‪ fn (x‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪nx‬‬
‫‪١+n٢ x٢‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫) ‪n(١ + n٢ x٢ ) − nx(٢n٢ x٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫= )‪fn′ (x‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪= ٠ ⇒ n٢ x٢ = ١ ⇒ x = ± .‬‬
‫)‪(١ + n x‬‬ ‫‪n‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫‪١‬‬
‫‪Mn = sup |fn (x) − ٠| −→ .‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١٧٣‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﻟﺬا ‪ fn‬ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟ‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪nx‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪dx = lim‬‬ ‫= ‪ln(١ + n٢ ) = ٠‬‬ ‫‪f (x)dx.‬‬
‫‪n→∞ ٠‬‬ ‫‪١+n x‬‬ ‫‪n→∞ ٢n‬‬ ‫‪٠‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (۶.٢‬ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ‪ p = ٢‬ﺑﺮﻗﺮار ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬

‫ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪١− n‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫= ‪fn (x)dx‬‬ ‫‪f (x)dx.‬‬
‫‪n→∞ ٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∀ε > ٠ ∃N s.t. ∀x ∈ [٠, ١], ∀n ⩾ N‬‬ ‫‪⇒ |fn (x) − f (x)| < ε.‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ‪ fn‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮ ]‪ [٠, ١‬اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ f‬ﻧﯿﺰ در ﺑﺎزه ﻓﻮق ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫‪ M > ٠‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .|f (x)| ⩽ M ،x ∈ [٠, ١‬از اﯾﻦ رو‬ ‫ﯾ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪١− n‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪١− n‬‬
‫|‬ ‫‪fn (x)dx −‬‬ ‫| ⩽ |‪f (x)dx‬‬ ‫|‪(fn (x) − f (x))dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ ١‬‬
‫|‪+‬‬ ‫|‪f (x)dx‬‬
‫‪١‬‬
‫‪١− n‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪⩽ ε(١ −‬‬ ‫‪) + M (١ − ١ +‬‬ ‫)‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪M −ε‬‬
‫‪=ε+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ε‬دﻟﺨﻮاه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺣﺪﮔﯿﺮی وﻗﺘ ∞ →‪ n −‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬

‫) ‪fn (x) = f (x + n١‬‬ ‫‪ .٢٨‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f : R −→ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ و‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ‪ fn −→ f‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ روی ‪.R‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٧۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪∀ε > ٠ ∃δ > ٠ s.t. ∀x, y ∈ R |x − y| ⩽ δ ⇒ |f (x) − f (y)| < ε.‬‬

‫ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ . N٢ < δ‬ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n, m ⩾ N‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪|(x +‬‬ ‫‪) − (x +‬‬ ‫| = |)‬ ‫‪−‬‬ ‫⩽|‬ ‫‪+‬‬ ‫<‬ ‫‪< δ,‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪N‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪|fn (x) − fm (x)| = |f (x +‬‬ ‫‪) − f (x +‬‬ ‫‪)| < ε.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ fn‬در ﺷﺮط ﮐﺸ ﺻﺪق ﻣ ﮐﻨﺪ و ﻟﺬا ‪ fn‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ‪ f‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫⇒ ‪∀ n ∈ N٠‬‬ ‫‪xn f (x)dx = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ f ≡ ٠‬روی ]‪.[٠, ١‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ‪ f‬روی ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫‪ pn‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪ pn −→ f‬روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪∀ε > ٠ ∃N s.t. ∀x ∈ [٠, ١], ∀n ⩾ N‬‬ ‫‪⇒ |pN (x) − f (x)| < ε.‬‬

‫ﭼﻮن ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ روی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻓﺸﺮده ﮐﺮاﻧﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ‬

‫‪∃M s.t. ∀x ∈ [٠, ١] ⇒ |f (x)| ⩽ M.‬‬

‫ﺑﺮای ‪ ،pN (x) = a٠ + · · · + aN xN‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x)pN (x) = a٠‬‬ ‫‪f (x)dx + · · · + aN‬‬ ‫‪xN f (x) = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪١٧۵‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫از ﻃﺮﻓ‬
‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫[‬ ‫]‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪f ٢ (x)dx‬‬ ‫‪f (x) f (x) − pN (x) dx +‬‬ ‫‪f (x)pN (x)dx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫⩽‪٠‬‬ ‫⩽ ‪f (x)٢ dx‬‬ ‫‪|f (x)| · |f (x) − pN (x)|dx ⩽ M ε.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫١‬‬
‫ﭘﺲ ‪ .f (x)٢ = ٠‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .f (x) = ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪f ≡ ٠‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫ﻟﺬا ‪f (x)٢ dx = ٠‬‬
‫روی ]‪.[٠, ١‬‬

‫‪ .٣٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی ]‪ [٠, ١‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim n‬‬ ‫‪xn f (x)dx = f (١).‬‬ ‫)‪(٧.٢‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ p(x) = a٠ + a١ x + · · · + am xm‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim n‬‬ ‫‪xn p(x)dx = a٠ + a١ + · · · + am = p(١).‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪٠‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺣﺪ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬
‫‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ ε‬‬
‫‪∃N s.t. ∀n ⩾ N ⇒ n‬‬ ‫‪xn p(x) − p(١) < .‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٣‬‬
‫اﺳﺘﻮن‐واﯾﺮﺷﺘﺮاس ‪١‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪی‬
‫‪ε‬‬
‫‪∃ p(x) s.t. ∀x ∈ [٠, ١] ⇒ |f (x) − p(x)| < .‬‬
‫‪٣‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪x f (x)dx − n‬‬
‫‪n‬‬
‫‪x p(x)dx ⩽ n‬‬
‫‪n‬‬
‫‪xn |f (x) − p(x)|dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪nε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫<‬ ‫‪< .‬‬
‫)‪٣(n + ١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Stone-Weierstrass Theorem‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٧۶‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮیﻫﺎی ﻓﻮق‬

‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‬ ‫‪١‬‬ ‫ ‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‬
‫‪n‬‬ ‫‪xn f (x)dx − f (١) ⩽ n‬‬ ‫‪xn f (x) − n‬‬ ‫‪xn p(x)dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪+ |n‬‬ ‫|)‪xn p(x)dx − p(١)| + |p(١) − f (١‬‬
‫‪٠‬‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫<‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= ε.‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ﻟﺬا راﺑﻄﻪ )‪ (٧.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .٣١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫{‬
‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫]‪x ∈ [n, ٢n‬‬
‫= )‪fn (x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪.‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ fn‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺻﻔﺮ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ و‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫∞‬
‫‪fn (x)dx = ١,‬‬ ‫‪f (x)dx = ٠.‬‬
‫∞‪−‬‬ ‫∞‪−‬‬

‫∞→‪ .n‬اﮐﻨﻮن‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ ،x ∈ E = [n, ٢n‬دارﯾﻢ‪lim fn (x) = ٠ = f (x) :‬‬

‫‪١‬‬
‫= |‪Mn = sup |fn (x) − ٠‬‬ ‫‪−→ ٠.‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪n‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = ٠‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬

‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫‪٢n‬‬ ‫∫‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬
‫= ‪fn (x)dx‬‬ ‫‪dx = ١,‬‬ ‫‪f (x)dx = ٠.‬‬
‫∞‪−‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫∞‪−‬‬

‫= )‪ fn (x‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬ ‫‪nxn−١‬‬

‫‪١+x‬‬
‫‪ .٣٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ fn‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪ [٠, ١‬را ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ‬
‫∫‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪fn (x)dx = .‬‬
‫‪n→∞ ٠‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪dv = nxn−١‬‬ ‫=‪u‬و‬ ‫‪١‬‬

‫‪x+١‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮاﻟ ﯿﺮی ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء و ﺑﺎ ﻓﺮض‬
‫دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪xn ١‬‬ ‫‪xn‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪xn‬‬
‫= ‪fn (x)dx‬‬ ‫‪| +‬‬ ‫‪dx = +‬‬ ‫‪dx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x+١ ٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫)‪(١ + x‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪(١ + x)٢‬‬
‫‪١٧٧‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﻟﺬا ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪xn‬‬
‫‪dx = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪(١ + x)٢‬‬

‫= )‪ .gn (x‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ gn −→ ٠‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫‪xn‬‬

‫‪(١+x)٢‬‬ ‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫روی )‪ [٠, ١‬و ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ .٠ ⩽ gn (x) ⩽ ١ ،x ∈ [٠, ١‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫= ‪gn (x)dx‬‬ ‫‪lim gn (x)dx = ٠.‬‬
‫‪n→∞ ٠‬‬ ‫∞→‪٠ n‬‬

‫‪ .٣٣‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ و ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫روی ]‪،E = [٠, ١‬‬ ‫‪(١ − x)xn‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬‫∞‬
‫روی ‪.E = R‬‬ ‫‪x٢‬‬
‫‪(١+x٢ )n‬‬ ‫)ب(‬
‫‪n=٠‬‬

‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= )‪ .sn (x‬در‬ ‫‪(١ − x)xk‬‬ ‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ x ∈ [٠, ١‬و‬
‫‪k=٠‬‬
‫اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪lim sn (x) = lim‬‬ ‫‪(١ − x)xk = (١ − xn+١ ).‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬
‫‪k=٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ sn (x‬روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫{‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x=١‬‬
‫= )‪s(x‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٠ ⩽ x < ١,‬‬

‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)‪ (١−x‬ﺑﻪ ﺳﺮی )‪s(x‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی ‪xn‬‬ ‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪n=٠‬‬ ‫‪n=٠‬‬
‫ﭼﻮن ﻫﺮ ﻋﻀﻮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ sn‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ وﻟ ‪ s‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x = ١‬ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫)‪ (١ − x‬ﺑﻪ‬ ‫‪xn‬‬ ‫ﻟﺬا ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ )‪ sn (x‬ﺑﻪ )‪ s(x‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﺳﺮی‬
‫‪n=٠‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)‪s(x‬‬ ‫ﺳﺮی‬
‫‪n=٠‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ )ب(‪،‬‬
‫= ‪ ،a‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪١‬‬
‫‪١+x٢‬‬
‫< ‪ .٠‬اﮔﺮ‬ ‫‪١‬‬
‫‪١+x٢‬‬
‫‪<١‬‬ ‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻧﺎﺻﻔﺮ ‪ x‬دارﯾﻢ‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٧٨‬‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫= )‪fn (x‬‬ ‫‪an xn = x٢ [١ + a + a٢ + ...] = x٢‬‬ ‫‪= ١ + x٢ .‬‬
‫‪١−a‬‬
‫‪n=٠‬‬ ‫‪n=٠‬‬

‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ ﮐﻪ در آن‬ ‫)‪f (x‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮی‬ ‫‪x٢‬‬
‫‪(١+x٢ )n‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی‬
‫‪n=٠‬‬ ‫‪n=٠‬‬
‫{‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x=٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١+x‬‬ ‫‪x ̸= ٠.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ f‬در ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻋﻀﻮ ‪ fn‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻓﻮق ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪f‬‬ ‫‪ .٣۴‬آﯾﺎ دﻧﺒﺎﻟﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ fn‬ﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ E‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ fn‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ‪fn‬ﻫﺎ در ﻧﻘﻄﻪای از ‪ E‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ c‬ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟ‬
‫)‪ f ′ (c‬ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪x٢‬‬
‫= )‪fn (x‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪E = R.‬‬
‫‪(١ + x٢ )k‬‬
‫‪k=٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ )‪ fn (x‬روی ‪ R‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫{‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x=٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١+x‬‬ ‫‪x ̸= ٠‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ f ′ (٠) .‬ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ وﻟ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪fn‬در ﺻﻔﺮ ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٣۵‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪x‬‬
‫‪,‬‬
‫‪n=١‬‬
‫) ‪n(١ + nx٢‬‬

‫روی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧٩‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،x ∈ R‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪١ + nx٢ − ٢ nx = (١ −‬‬ ‫‪nx)٢ ⩾ ٠ ⇒ ١ + nx٢ ⩾ ٢ nx.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬
‫|‬ ‫‪٢‬‬
‫‪|⩽ √ .‬‬
‫) ‪n(١ + nx‬‬ ‫‪٢n n‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ‪‐M‬ﺗﺴﺖ واﯾﺮاﺷﺘﺮاس ﺳﺮی‬ ‫√‪١‬‬
‫‪٢n n‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﺳﺮی از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺮ‬ ‫ﯾ‬ ‫‪fn‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ٣.٣.٢‬آزﻣﻮن دﯾﺮﯾ ﻠﻪ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ E‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫)‪ Sn (x) (١‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫)‪ gn (٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪،‬‬
‫)‪ (٣‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،x ∈ E‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ gn‬ﯾ ﻨﻮا ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪f n gn‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬

‫‪ .٣۶‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی دﯾﺮﯾ ﻠﻪ‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪cos nx‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬

‫روی ]‪ [δ, ٢π − δ‬ﮐﻪ ‪ δ > ٠‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ sn (x‬ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺰﯾﯽ ﺳﺮی دﯾﺮﯾ ﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= )‪sn (x‬‬ ‫‪cos kx = cos x + cos ٢x + ... + cos nx.‬‬
‫‪k=١‬‬

‫راﺑﻄﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺿﺮب ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی در ‪ ٢ sin x٢‬و ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫‪٢ sin x cos y = sin(x + y) − sin(y − x),‬‬

 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٨٠‬‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪٢ sin‬‬ ‫]‪sn (x) = ٢ sin [cos x + cos ٢x + ... + cos nx‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪٢n − ١‬‬
‫‪= (sin x − sin x) + ... + (sin‬‬ ‫‪x − sin‬‬ ‫)‪x‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= sin‬‬ ‫‪x − sin x‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪nx‬‬ ‫‪(n + ١)x‬‬
‫‪= ٢ sin‬‬ ‫‪cos‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪nx‬‬ ‫‪(n+١)x‬‬
‫‪sin‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪cos‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫| = |)‪|sn (x‬‬ ‫⩽|‬ ‫‪.‬‬
‫‪sin x٢‬‬ ‫| ‪| sin x٢‬‬
‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ]‪ x ∈ [δ, ٢π − δ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ] ‪ . x٢ ∈ [ δ٢ , π − δ٢‬ﻟﺬا‬
‫)ﺣﺎﻟﺖ اول( اﮔﺮ‬
‫‪δ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪δ‬‬
‫⩽‬ ‫⩽‬ ‫‪⇒ sin‬‬ ‫‪⩾ sin .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)ﺣﺎﻟﺖ دوم( اﮔﺮ‬
‫‪π‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪δ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪δ‬‬ ‫‪δ‬‬
‫⩽‬ ‫‪⩽π−‬‬ ‫‪⇒ sin‬‬ ‫‪⩾ sin(π − ) = sin .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽ |)‪|sn (x‬‬ ‫⩽‬ ‫‪.‬‬
‫| ‪| sin x٢‬‬ ‫‪sin δ٢‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ )‪ sn (x‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫= )‪ gn (x‬ﻧﺰوﻟ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬

‫آزﻣﻮن دﯾﺮﯾ ﻠﻪ ﺳﺮی ﻓﻮق روی ]‪ [δ, ٢π − δ‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .٣٧‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪٢‬‬
‫‪x +n‬‬
‫‪(−١)n‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n٢‬‬

‫در ﻫﺮ ﺑﺎزه ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ وﻟ ﺑﺮای ﻫﯿﭻ ‪ ،x‬ﻫﻤ ﺮای‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪١٨١‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫∈‪x‬‬ ‫ﺑﺎزه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺮای ﻫﺮ‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ I = [a, b‬ﯾ‬
‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا‬ ‫‪(−١)n n١٢‬‬ ‫و‬ ‫‪(−١)n n١‬‬ ‫‪ .|x| ⩽ b ،I‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﺮیﻫﺎی‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫ﻣ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫∑‬‫∞‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(−١)n −→ L١ ,‬‬ ‫‪(−١)n‬‬ ‫‪−→ L٢ .‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪n٢‬‬

‫‪ N ∈ N‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ‬ ‫>‪ε‬ﯾ‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫‪ x ∈ I‬و ﻫﺮ ‪،m ⩾ N‬‬
‫∑‬‫∞‬ ‫∑‬‫∞‬
‫‪x٢ + n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪nx‬‬
‫‪٢‬‬
‫|‬ ‫‪(−١)n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪L‬‬‫‪١‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫|‬ ‫⩽‬ ‫|‬ ‫‪(−‬‬‫‪١‬‬ ‫)‬ ‫‪٢‬‬
‫| ‪− x٢ L٢‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪(−١)n‬‬ ‫| ‪− L١‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬
‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪⩽ |x٢ | ٢ +‬‬
‫‪٢b‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪= ε.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی روی ﺑﺎزه ‪ I‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬

‫‪x٢ + n‬‬ ‫‪x٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪|(−١)n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫|‬ ‫=‬ ‫‪٢‬‬
‫‪+ ⩾ ,‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫واﮔﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﺮی ﻓﻮق ﺑﺮای ﻫﯿﭻ ‪x‬ای ﻫﻤ ﺮای ﻣﻄﻠﻖ‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫و ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫]‪E = [٠, ١‬‬ ‫‪ .٣٨‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ و ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺳﺮی ﺗﻮاﺑﻊ زﯾﺮ را روی‬
‫ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫∞‬
‫∑‬
‫‪(−١)n (١ − x)xn‬‬
‫‪n=٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ sn (x‬ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮﯾﯽ ﺳﺮی ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١ − (−x)n‬‬
‫= )‪sn (x‬‬ ‫)‪(−١)k (١ −x)xk = (١ −x‬‬ ‫)‪(−x)k = (١ −x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪١+x‬‬
‫‪k=٠‬‬ ‫‪k=٠‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٨٢‬‬

‫)‪s(x‬‬ ‫= )‪ . lim sn (s‬ﯾﻌﻨ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ sn‬روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ‬ ‫‪١−x‬‬

‫‪١+x‬‬
‫)‪= s(x‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∞→‪n‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫‪١−x‬‬
‫‪Mn = sup |sn (x) − s(x)| = sup |xn‬‬ ‫‪| −→ ٠.‬‬
‫‪x∈E‬‬ ‫‪x∈E‬‬ ‫‪١+x‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﺳﺮی از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﯾ‬ ‫‪fn‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ ) ۴.٣.٢‬آزﻣﻮن آﺑﻞ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪n=١‬‬
‫‪ E‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫)‪ Sn (x) (١‬روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫)‪ gn (٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪،‬‬
‫)‪ (٣‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،x ∈ E‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ gn‬ﯾ ﻨﻮا ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫روی ‪ E‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪f n gn‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬

‫‪ .٣٩‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺳﺮی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪(−١)n e−nx‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬

‫روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫= )‪ fn (x‬و ‪ gn (x) = e−nx‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪(−١)n‬‬

‫‪n‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ و روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ gn‬ﯾ‬
‫زﯾﺮا ﺑﺮای ﻫﺮ ]‪ x ∈ [٠, ١‬و ﻫﺮ ‪،n ∈ N‬‬

‫‪|gn (x)| = |e−nx | ⩽ ١.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎزه ﻓﻮق ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫)‪fn (x‬‬ ‫از ﻃﺮﻓ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪fn (x)gn (x‬‬ ‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﺮ آزﻣﻮن آﺑﻞ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫‪١٨٣‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫‪ .۴٠‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺳﺮی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪xn sin nx‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪(p > ٠),‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪np‬‬

‫روی ] ‪ [ −٢١ , ١٢‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫⩽ ‪ .xn‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢n‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ |x| ⩽ ١٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫‪xn sin nx‬‬ ‫‪xn‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫|‬ ‫|‬ ‫⩽‬ ‫|‬ ‫‪| ⩽ n p ⩽ n.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪٢ n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ‪‐M‬ﺗﺴﺖ واﯾﺮاﺷﺘﺮاس ﺳﺮی ﻣﺬﮐﻮر‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢n‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .۴١‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﺳﺮی ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫)‪xn (١ − x‬‬
‫‪,‬‬
‫‪n=١‬‬
‫)‪ln(n + ١‬‬

‫روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫= )‪ gn (x‬و )‪ fn (x) = xn (١ − x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫‪١‬‬
‫)‪ln(n+١‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ و روی ]‪ [٠, ١‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦﺻﻮرت ‪ gn‬ﯾ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ ﺻﻔﺮ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= )‪sn (x‬‬ ‫) ‪fk (x) = x(١ − xn‬‬ ‫‪⇒ ∀ x ∈ [٠, ١] |sn (x)| ⩽ ١.‬‬
‫‪k=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎزه ﻓﻮق ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻟﺬا ﺳﺮی )‪fn (x‬‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪fn (x)gn (x‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ آزﻣﻮن دﯾﺮﯾ ﻠﻪ ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫‪ xn ∈ E‬و ) ‪fn (xn‬‬ ‫‪ .۴٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ fn‬ﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ E‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫)‪fn (x‬‬ ‫واﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؟‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٨۴‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ xn‬و )‪ fn (x‬روی ‪ R‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪(−١)n x‬‬
‫‪xn = (−١)n ,‬‬ ‫= )‪fn (x‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪n‬‬

‫در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺳﺮی‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬
‫= ) ‪fn (xn‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬

‫واﮔﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫‪١‬‬
‫‪hn (x) = (−١)n x,‬‬ ‫= )‪gn (x‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪n‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ )‪ gn (x‬ﻧﺰوﻟ و ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ g(x) = ٠‬ﻫﻤ ﺮای ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫∑‬
‫‪n‬‬ ‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= )‪sn (x‬‬ ‫= )‪hk (x‬‬ ‫‪(−١)k x = |x| ⩽ ١.‬‬
‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬

‫ﯾﻌﻨ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮﯾﯽ )‪ hn (x‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن‬
‫دﯾﺮﯾ ﻠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫‪(−١)n x‬‬
‫= )‪fn (x‬‬ ‫= )‪gn (x)hn (x‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮ ‪ R‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪xn‬‬
‫!‪n‬‬ ‫‪ .۴٣‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی‬
‫‪n=٠‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫‪xn‬‬
‫!‪n‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،x ∈ R‬از آزﻣﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺮی‬
‫‪n=٠‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺎﻧﻨﺪ )‪ f (x‬روی اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓ‬
‫‪xn‬‬ ‫‪Mn‬‬
‫| ⇒ ] ‪∀M > ٠ ∀x ∈ [−M, M‬‬ ‫⩽|‬ ‫‪.‬‬
‫!‪n‬‬ ‫!‪n‬‬
‫‪١٨۵‬‬ ‫‪ ٣.٢‬دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺳﺮیﻫﺎی ﺗﻮاﺑﻊ‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ‪‐M‬ﺗﺴﺖ واﯾﺮﺷﺘﺮاس ﺳﺮی‬ ‫‪Mn‬‬
‫!‪n‬‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺮی‬
‫‪n=٠‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫روی ﺑﺎزه ] ‪ [−M, M‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ )‪ f (x‬ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪xn‬‬
‫!‪n‬‬
‫‪n=٠‬‬
‫‪f‬‬ ‫= )‪ fn (x‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫‪xn‬‬
‫!‪n‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫‪R‬‬ ‫روی ﺑﺎزه ] ‪ [−M, M‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ روی ‪ R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮی ﻓﻮق روی‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا ﻧﻤ ﺑﺎﺷﺪ )ﭼﺮا؟(‪.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٨۶‬‬

‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬
‫‪ .١‬ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی زﯾﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫∞∫‬
‫ﮐﻪ در آن ‪،a > ٠‬‬ ‫‪a xp dx‬‬
‫‪١‬‬
‫)اﻟﻒ(‬
‫‪∫ ∞ −x‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪e dx‬‬ ‫)ب(‬
‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬
‫‪dx‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪x١−p T‬‬ ‫‪T ١−p‬‬ ‫‪a١−p‬‬
‫‪= lim‬‬ ‫=‬ ‫|‬ ‫=‬ ‫‪lim‬‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫‪).‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪xp‬‬ ‫∞→ ‪T‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪xp‬‬ ‫‪١−p‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪T →∞ ١ − p‬‬ ‫‪١−p‬‬

‫اﮔﺮ ‪ p > ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ .١ − p < ٠‬ﻟﺬا‬

‫∫‬ ‫∞‬
‫‪T ١−p‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪a−p+١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫⇒ ‪=٠‬‬ ‫=‬ ‫‪,‬‬
‫‪T →∞ ١ − p‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪xp‬‬ ‫‪p−١‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺘﮕﺮال ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ ﻫﺮﮔﺎه ‪.p > ١‬‬
‫)ب(‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫‪T‬‬
‫‪e−x dx = lim‬‬ ‫‪e−x dx = lim (١ − e−T ) = ١.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪T →∞ ٠‬‬ ‫∞→ ‪T‬‬

‫‪ .٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫∞∫‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪،‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪x dx‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪∫ ∞ sin x‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪x٢‬‬ ‫)ب(‬
‫= )‪ .f (x‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f‬ﻧﺰوﻟ و ﻧﺎﻣﻨﻔ‬ ‫‪١‬‬
‫‪x‬‬ ‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫∞∫‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫وﺟﻮد‬ ‫‪١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪x dx‬‬ ‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ آزﻣﻮن اﻧﺘﮕﺮال‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫)ب( ﺑﺮای ﻫﺮ )∞ ‪ x ∈ [١,‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪١‬‬
‫|‬ ‫‪٢‬‬
‫‪| ⩽ ٢.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪∫ ∞ sin x‬‬ ‫∞∫‬
‫‪١‬‬
‫‪ ١ dx‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ‪| ٢ |dx‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن اﻧﺘﮕﺮال ‪x٢‬‬
‫‪x‬‬
‫‪∫ sin x‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺘﮕﺮال ‪ ١∞ ٢ dx‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪١٨٧‬‬ ‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬

‫‪∫ ∞ sin x‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ وﻟ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪ .٣‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫‪x‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ T > ١‬و ‪ N ∈ N‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪.N π ⩽ T ⩽ (N + ١)π‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∫‬ ‫‪T‬‬ ‫∫‬ ‫‪Nπ‬‬ ‫∫‬ ‫‪T‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪sin x‬‬ ‫‪sin x‬‬
‫= ‪dx‬‬ ‫‪dx +‬‬ ‫‪dx.‬‬ ‫)‪(٨.٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪Nπ‬‬ ‫‪x‬‬

‫از اﯾﻦ رو‬

‫∫‬ ‫‪Nπ‬‬ ‫∑‬

‫‪N‬‬ ‫‪−١ ∫ (n+١)π‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪sin x‬‬
‫= ‪dx‬‬ ‫‪dx‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪n=١ nπ‬‬
‫‪x‬‬
‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫‪−١ ∫ π‬‬
‫)‪sin(x + nπ‬‬
‫=‬ ‫‪dx‬‬
‫‪n=١ ٠‬‬
‫‪x + nπ‬‬
‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫‪−١‬‬ ‫‪∫ π‬‬
‫‪sin x‬‬
‫=‬ ‫)‪(−١‬‬‫‪n‬‬
‫‪dx.‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪٠ x + nπ‬‬

‫‪∫π‬‬
‫= ‪ an‬و ‪ .bn = (−١)n an‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ an‬ﯾ‬ ‫‪sin x‬‬
‫‪٠ x+nπ‬‬
‫‪dx‬‬ ‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﺰوﻟ و ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫∫‬ ‫∫‬
‫‪π‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪an‬‬ ‫⩽ ‪dx‬‬ ‫= ‪dx‬‬ ‫‪−→ ٠.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x + nπ‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪nπ‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪∫ Nπ‬‬ ‫∑‪N‬‬

‫‪−١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪sin x‬‬
‫‪x dx‬‬ ‫و درﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺘﮕﺮال‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن ﺳﺮیﻫﺎی ﻣﺘﻨﺎوب‪ ،‬ﺳﺮی ‪bn‬‬
‫‪n=١‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ x > N π‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫∫‬
‫‪T‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪T − Nπ‬‬ ‫‪١‬‬
‫|‬ ‫⩽ |‪dx‬‬ ‫⩽‬ ‫<‬ ‫‪−→ ٠.‬‬
‫‪Nπ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪Nπ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪Nπ‬‬ ‫‪Nπ‬‬

‫‪∫T‬‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪sin x‬‬
‫‪x dx‬‬ ‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (٨.٢‬اﻧﺘﮕﺮال‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٨٨‬‬

‫روش ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﯾ‬

‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪T‬‬
‫|‪| sin x‬‬ ‫‪Nπ‬‬
‫|‪| sin x‬‬ ‫‪T‬‬
‫|‪| sin x‬‬
‫= ‪dx‬‬ ‫‪dx +‬‬ ‫‪dx‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪Nπ‬‬ ‫‪x‬‬
‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫‪−١ ∫ π‬‬ ‫∫‬
‫|‪| sin x‬‬ ‫‪T‬‬
‫|‪| sin x‬‬
‫=‬ ‫‪dx +‬‬ ‫‪dx‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x + nπ‬‬ ‫‪Nπ‬‬ ‫‪x‬‬
‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫‪−١ ∫ π‬‬
‫|‪| sin x‬‬
‫⩾‬ ‫‪dx‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x + nπ‬‬
‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫‪−١‬‬
‫‪٢‬‬
‫⩾‬ ‫‪.‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪(n + ١)π‬‬

‫اﺛﺒﺎت ﻧﺎﻣﺴﺎوی اﺧﯿﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫∫‬ ‫∫‬
‫‪π‬‬
‫|‪| sin x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪٢‬‬
‫⩾ ‪dx‬‬ ‫= ‪sin xdx‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x + nπ‬‬ ‫‪nπ + π‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪(n + ١)π‬‬

‫ﺣﺎل ﭼﻮن ﺳﺮی‬

‫∑‬
‫‪N‬‬ ‫‪−١‬‬
‫‪٢‬‬

‫‪n=١‬‬
‫‪(n + ١)π‬‬
‫‪∫T‬‬
‫ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺳﺮی‬ ‫‪١‬‬
‫|‪| sin x‬‬
‫‪x dx‬‬ ‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮال‬
‫ﻣﻔﺮوض ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫∞∫‬ ‫‪y dx‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪ .۴‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫‪١ + x٢ y ٢‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ xy = u‬دارﯾﻢ ‪ .ydx = du‬ﻟﺬا‬

‫∫‬ ‫∞‬ ‫‪∫ T‬‬
‫‪y dx‬‬ ‫‪du‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪= lim‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١+x y‬‬ ‫‪T‬‬ ‫∞→‬ ‫‪١ + u٢‬‬
‫) ‪( ٠ −١ T‬‬
‫‪= lim tan u |٠‬‬
‫∞→ ‪T‬‬
‫‪π‬‬
‫= ‪= lim tan−١ T‬‬ ‫‪.‬‬
‫∞→ ‪T‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺘﮕﺮال ﻓﻮق ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١٨٩‬‬ ‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ١.۴.٢‬آزﻣﻮن دﯾﺮﯾ ﻠﻪ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی )∞ ‪ [a,‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ‪φ‬‬
‫‪∫c‬‬
‫→‪ .x‬اﮔﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،c ⩾ a‬اﻧﺘﮕﺮال ‪a f (x)dx‬‬
‫ﺗﺎﺑﻌ ﻧﺰوﻟ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪lim φ(x) = ٠‬‬
‫‪٠‬‬
‫∞∫‬
‫ﮐﺮاﻧﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻧﺘﮕﺮال ‪ a f (x)φ(x)dx‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪∫ ∞ sin x‬‬

‫را ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ‪ p > ٠‬ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪ .۵‬ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ اﻧﺘﮕﺮال‬
‫‪xp‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ p > ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪١‬‬
‫|‬ ‫‪| ⩽ p.‬‬
‫‪xp‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪∫ ∞ sin x‬‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ | ‪| p‬‬ ‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬ ‫‪١‬‬
‫‪np‬‬ ‫ﭼﻮن‬
‫‪x‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪١‬‬
‫= )‪ .φ(x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫اﮔﺮ ‪ ،٠ < p ⩽ ١‬آﻧﮕﺎه ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ f (x) = sin x‬و‬
‫∞∫‬ ‫‪xp‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻠﻪ ‪φ(x)f (x)dx‬‬ ‫→‪ .x‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن دﯾﺮﯾ‬
‫‪ φ‬ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ و ‪lim φ(x) = ٠‬‬
‫‪٠‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫∫‬ ‫‪ .۶‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﻧﺘﮕﺮال‬

‫∞‬
‫‪sin xp+١ dx‬‬
‫‪١‬‬

‫ﺑﺮای ‪ p > ٠‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪.‬‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬
‫= ‪sin xp+١ dx‬‬ ‫‪(p + ١)xp sin xp+١ dx.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪(p + ١)xp‬‬
‫= )‪ φ(x‬و ‪ .f (x) = (p+١)xp sin xp+١‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪١‬‬
‫‪(p+١)xp‬‬ ‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫‪ φ‬روی ﺑﺎزه )∞ ‪ [١,‬ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ و ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ . lim φ(x) = ٠ ،p > ٠‬از ﻃﺮﻓ‬
‫‪x→٠‬‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،c ⩾ ١‬‬
‫∫‬ ‫‪c‬‬
‫|‬ ‫‪(p + ١)xp sin xp+١ dx| = | cos ١ − cos cp+١ | ⩽ ٢.‬‬
‫‪١‬‬
‫∞∫‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪sin xp+١ dx‬‬ ‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن دﯾﺮﯾ ﻠﻪ‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٩٠‬‬

‫∫‬ ‫∫‬ ‫‪ .٧‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫∞‬ ‫∞‬
‫‪cos x‬‬ ‫‪sin x‬‬
‫= ‪dx‬‬ ‫‪dx,‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١+x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪(١ + x)٢‬‬
‫از اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎ ﻫﻤ ﺮای ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ وﻟ دﯾ ﺮی ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫و ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﯾ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤ ﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬

‫‪١‬‬
‫=‪u‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪dv = cos x dx‬‬
‫‪١+x‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪−١‬‬
‫= ‪du‬‬ ‫‪dx,‬‬ ‫‪v = sin x‬‬
‫‪(١ + x)٢‬‬
‫ﭼﻮن‬
‫‪sin x T‬‬ ‫) ‪( sin T‬‬
‫∞| ‪uv‬‬
‫‪٠ = lim‬‬ ‫‪|٠ = lim‬‬ ‫‪= ٠,‬‬
‫‪T →∞ ١ + x‬‬ ‫‪T →∞ ١ + T‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی ﺑﻪ روش ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء‬

‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫∞‬
‫‪cos x‬‬ ‫‪sin x‬‬
‫= ‪dx‬‬ ‫‪dx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١+x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪(١ + x)٢‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬

‫‪sin x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫|‬ ‫⩽|‬ ‫‪⩽ ٢,‬‬
‫‪(١ + x)٢‬‬ ‫‪١ + x٢‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪∫∞ ١‬‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪dx‬‬ ‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ آزﻣﻮن اﻧﺘﮕﺮال‬ ‫‪١‬‬
‫‪n٢‬‬ ‫و‬
‫‪x٢‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫|‪∫ ∞ | sin x‬‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو‬ ‫‪٠‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ‪dx‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن‬
‫‪(١ + x)٢‬‬
‫∞ ∫‬
‫‪sin x‬‬
‫‪dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪(١ + x)٢‬‬

‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫[‬ ‫]‪π‬‬
‫‪Ik = ٢(k − ١)π, ٢(k − ١)π +‬‬ ‫‪, k ∈ N.‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪١٩١‬‬ ‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬

‫ﭼﻮن ‪ cos x‬در ﺑﺎزه ‪ Ik‬ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫‪π‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪∀ x ∈ Ik‬‬ ‫‪x ⩽ ٢(k − ١)π +‬‬ ‫⩾ |‪, ⇒ | cos x‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪π‬‬
‫‪⇒ ١ + x ⩽ ١ + ٢(k − ١)π +‬‬ ‫‪< ٢kπ‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪cos x‬‬ ‫‪١‬‬
‫|⇒‬ ‫⩾|‬ ‫‪.‬‬
‫‪١+x‬‬ ‫‪۴kπ‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∑‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫‪٢kπ‬‬
‫‪cos x dx‬‬ ‫‪cos x‬‬
‫|‬ ‫= ‪|dx‬‬ ‫|‬ ‫‪|dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١+x‬‬ ‫‪١+x‬‬
‫‪k=١ ٢(k−١)π‬‬
‫∑‬‫‪∞ ∫ ٢(k−١)π+ π‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪cos x‬‬
‫⩾‬ ‫|‬ ‫‪|dx‬‬
‫‪١+x‬‬
‫‪k=١ ٢(k−١)π‬‬
‫∑‬‫‪∞ ∫ ٢(k−١)π+ π‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩾‬ ‫‪dx‬‬
‫‪٢(k−١)π‬‬ ‫‪۴kπ‬‬
‫‪k=١‬‬
‫∞‬
‫‪١ ∑١‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪١٢‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪k=١‬‬
‫‪∫ ∞ cos x‬‬
‫ﻫﻤ ﺮای ﻣﻄﻠﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫از اﯾﻦ رو اﻧﺘﮕﺮال ‪dx‬‬
‫‪١+x‬‬
‫∫‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ ٠∞ sin t٢ dt‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.٨‬‬
‫‪∫١‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬زﯾﺮا ‪ sin t٢ ∈ R‬ﺑﺮ ﺑﺎزه ]‪.[٠, ١‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪sin t٢ dt‬‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮال‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ u = t٢‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫∫‬ ‫‪T٢‬‬
‫‪T‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪sin u‬‬
‫= ‪sin t dt‬‬ ‫‪√ du,‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪u‬‬

‫اﮔﺮ ∞ → ‪ ،T‬آﻧﮕﺎه ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ،۵‬اﻧﺘﮕﺮال ﻃﺮف راﺳﺖ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‬

‫∫‬ ‫∫‬
‫اﻧﺘﮕﺮال‬
‫∞‬ ‫‪T‬‬
‫‪sin t٢ dt = lim‬‬ ‫‪sin t٢ dt,‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪T →∞ ١‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٩٢‬‬

‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬

‫ﭼﻮن‬
‫∞‬ ‫‪١‬‬ ‫∞‬
‫= ‪sin t٢ dt‬‬ ‫‪sin t٢ dt +‬‬ ‫‪sin t٢ dt,‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬
‫∞∫‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪sin t٢ dt‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞∫‬
‫ﻧﻤ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬ ‫‪a‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ از وﺟﻮد ‪f (t)dt‬‬
‫∫‬
‫وﻟ ‪ lim sin t٢‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ . lim f (t) = ٠‬زﯾﺮا ‪ ٠∞ sin t٢ dt‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‬
‫∞→‪t‬‬ ‫∞→‪t‬‬
‫∞∫‬
‫∞→‪ x‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻫﻤ ﺮا و ﻣﻘﺪار )‪lim f (x‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬ ‫‪ .٩‬ﮔﯿﺮﯾﻢ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ‪. lim f (x) = ٠‬‬
‫∞→‪x‬‬

‫∞→‪ .x‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪lim f (x) = L > ٠‬‬

‫‪ε‬‬ ‫‪L‬‬
‫∀‬ ‫⩾ )‪∃M > ٠ s.t. ∀x ⩾ M ⇒ f (x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫∫‬ ‫∫‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∞‬ ‫∞‬
‫‪L‬‬
‫⩾ ‪f (x)dx‬‬ ‫‪dx.‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪M‬‬
‫∞∫‬
‫ﻧﯿﺰ واﮔﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪M‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬ ‫ﭼﻮن اﻧﺘﮕﺮال ﺳﻤﺖ راﺳﺖ واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫∞∫‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮض‬ ‫‪a‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎ ﻓﺮض ﻫﻤ ﺮا ﺑﻮدن‬
‫ﺧﻠﻒ ﺑﺎﻃﻞ و ﺣﺪ ﻓﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫∫‬
‫‪ .١٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﻧﺘﮕﺮال‬
‫∞‬
‫‪sin xp dx‬‬
‫‪١‬‬

‫ﺑﺮای ‪ |p| > ١‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ و ﺑﺮای ‪ |p| ⩽ ١‬واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫∞∫‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪١‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،|p| > ١‬آﻧﮕﺎه ‪ .sin xp ⩽ xp‬ﭼﻮن اﻧﺘﮕﺮال ‪xp dx‬‬
‫∫‬
‫ﻟﺬا ﻃﺒﻖ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﻧﺘﮕﺮال ‪ ١∞ sin xp dx‬ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫∫‬
‫‪ ،−١ < p < ٠‬آﻧﮕﺎه ‪ . ٢xπ ⩽ sin xp‬ﻟﺬا اﻧﺘﮕﺮال ‪ ١∞ sin xp dx‬واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪p‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ‪ p = ٠‬ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮال ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١٩٣‬‬ ‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬

‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ٠ < p ⩽ ١‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .q = p١ − ١‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ ‪ u = xp‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫∞‬
‫‪sin udu‬‬
‫= ‪sin xp dx‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪pxp−١‬‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪sin udu‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪x−pq‬‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪(xp )q sin udu‬‬
‫‪p‬‬
‫∞ ‪∫١‬‬
‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪uq sin udu.‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪١‬‬

‫∞∫‬
‫واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪uq sin udu‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ ،٠ < p ⩽ ١‬ﻟﺬا ‪ .q ⩾ ٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺘﮕﺮال‬
‫∞∫‬
‫واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪sin xp dx‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺘﮕﺮال‬
‫∞∫‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫‪٠‬‬
‫‪e−αx sinxβx dx‬‬ ‫‪ .١١‬ﺑﻪ ازای ‪ α ⩾ ٠‬ﻣﻘﺪار‬
‫‪π‬‬
‫∫‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪β>٠‬‬
‫∞‬
‫‪sin βx‬‬ ‫‪٢‬‬
‫= ‪dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪− π‬‬ ‫‪β < ٠.‬‬
‫‪٢‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫∞‬
‫‪sin βx‬‬
‫= )‪φ(α, β‬‬ ‫‪e−αx‬‬ ‫‪dx.‬‬ ‫)‪(٩.٢‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪dφ‬‬ ‫‪α‬‬
‫= )‪(α, β‬‬ ‫= ‪e−αx cos βxdx‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪dβ‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪α٢ + β ٢‬‬

‫از اﯾﻦرو‬
‫‪β‬‬
‫‪φ(α, β) = tan−١‬‬ ‫‪+ c.‬‬ ‫)‪(١٠.٢‬‬
‫‪α‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٩۴‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ رواﺑﻂ )‪ (٩.٢‬و )‪ ،(١٠.٢‬دارﯾﻢ ‪ φ(α, ٠) = ٠‬و ‪ .φ(α, ٠) = c‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪ .c = ٠‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪β‬‬
‫‪φ(α, β) = tan−١‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪α > ٠.‬‬
‫‪α‬‬

‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ )‪ φ(α, β‬ﺗﺎﺑﻌ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از ‪ α‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮای ‪ α ⩾ ٠‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫∞‬
‫‪sin βx‬‬
‫)‪dx = φ(٠, β) = lim φ(α, β‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪α→٠‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪π‬‬
‫‪β>٠‬‬
‫‪−١‬‬ ‫‪β‬‬
‫‪= lim tan‬‬ ‫=‬
‫‪α→٠‬‬ ‫‪α ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪− π٢‬‬ ‫‪β < ٠.‬‬

‫∫‬
‫‪ .١٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫∞‬
‫‪sin x ٢‬‬ ‫‪π‬‬
‫(‬ ‫‪) dx = .‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪ u = ( sinx‬و ‪dv = dx‬‬

‫) ‪x‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻧﺘﮕﺮاﮔﯿﺮی ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء و ﺑﺎ ﻓﺮض‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤ‬
‫دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∞ ∫‬
‫‪sin x ٢‬‬ ‫∞ ‪sin x ٢‬‬ ‫‪x sin x cos x − sin٢ x‬‬
‫(‬ ‫(‪) dx = x‬‬ ‫‪) |٠ − ٢‬‬ ‫‪dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x٢‬‬
‫∞ ∫‬ ‫∞ ∫‬
‫‪sin ٢x‬‬ ‫‪sin x ٢‬‬
‫‪=−‬‬ ‫‪dx + ٢‬‬ ‫(‬ ‫‪) dx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬

‫ﻟﺬا از ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫∫‬ ‫∞‬ ‫∞ ∫‬
‫‪sin x ٢‬‬ ‫‪sin ٢x‬‬ ‫‪π‬‬
‫(‬ ‫= ‪) dx‬‬ ‫‪dx = .‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٢‬‬
‫∫‬ ‫(‬ ‫)‬
‫ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ α, β > ٠‬ﻣﻘﺪار ‪ ٠∞ x١ e−αx − e−βx dx‬را‬ ‫‪ .١٣‬ﺑﻪ ازای‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫∞‬
‫‪e−αx‬‬ ‫‪e−βx‬‬
‫= )‪φ١ (α‬‬ ‫= )‪dx, φ٢ (β‬‬ ‫‪dx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪١٩۵‬‬ ‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬

‫∫‬ ‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫∞‬
‫‪dφ‬‬ ‫‪e−αx‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪−x‬‬ ‫‪dx = − .‬‬
‫‪dα‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪α‬‬
‫از اﯾﻦرو ‪ .φ١ (α) = −lnα + c١‬ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪.φ٢ (β) = −lnβ + c٢‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﭼﻮن ) ‪ ،٠ = φ١ (١) − φ٢ (١) = (c١ − c٢‬ﻟﺬا ‪ c١ = c٢‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪e−αx − e−βx‬‬ ‫‪β‬‬
‫‪dx = φ١ (α) − φ٢ (β) = ln .‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪α‬‬
‫‪ .١۴‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫√‬
‫‪٢‬‬ ‫‪(٢n)! π‬‬
‫‪x٢n e−x dx = ٢n‬‬ ‫‪, n = ٠, ١, ٢, ٣...,‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٢ n! ٢‬‬
‫∫‬ ‫√‬
‫ﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ‪. ٠∞ e−tx dx = ٢١ πt ،t > ٠‬‬ ‫و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑ‬
‫‪٢‬‬

‫‪ n ⩾ ٠‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی‬ ‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﺮای ﯾ‬
‫ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﺑﺮای ‪ T > ٠‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬ ‫∫‬
‫‪T‬‬
‫‪٢(n+١) −x٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪dx = −‬‬ ‫) ‪x٢n+١ d(e−x‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬
‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢n+١ −T ٢‬‬ ‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪=− T‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪x٢n e−x dx.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬

‫اﺳﺘﻘﺮاء ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫‪T‬‬
‫‪٢(n+١) −x٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪dx = lim‬‬ ‫‪x٢(n+١) e−x dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪T →∞ ٠‬‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪٢n + ١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫=‬ ‫‪x٢n e−x dx‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬
‫√‬
‫‪(٢n + ١)(٢n + ٢) (٢n)! π‬‬
‫=‬
‫)‪٢(٢n + ٢‬‬ ‫‪٢٢n n! ٢‬‬
‫√‬
‫!])‪[٢(n + ١‬‬ ‫‪π‬‬
‫)‪= ٢(n+١‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪(n + ١)! ٢‬‬
‫√‬
‫ﺑﺮای ‪،T > ٠‬‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ دوم ﻗﺮار ﻣ ﻫﯿﻢ ‪ .u = x t‬ﻟﺬا‬ ‫ﺑﺮای‬
‫∫‬ ‫∫‬ ‫√‬
‫‪T‬‬
‫‪−tx٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪e‬‬ ‫√ = ‪dx‬‬ ‫‪e−u du.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪٠‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪١٩۶‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫∫‬ ‫√‬ ‫√‬
‫‪−tx٢‬‬
‫‪T‬‬
‫‪−tx٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪−u٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪dx = lim‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪dx = √ lim‬‬ ‫‪e‬‬ ‫= ‪du‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪T →∞ ٠‬‬ ‫∞→ ‪t T‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪t‬‬

‫‪ .١۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻌ ﻧﺎﻧﺰوﻟ و ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ‪ lim f (x) = ١‬و‬
‫∞→‪x‬‬
‫‪ . lim f (x) = ٠‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫∞‪x→−‬‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪(f (x + a) − f (x))dx = a.‬‬
‫‪٠‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ T > ٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫∫‬ ‫‪T‬‬ ‫∫‬ ‫‪T‬‬ ‫‪∫ T‬‬
‫= ‪(f (x + a) − f (x))dx‬‬ ‫‪f (x + a)dx −‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ a+T‬‬ ‫‪∫ T‬‬
‫=‬ ‫‪f (x)dx −‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪∫ a+T‬‬
‫=‬ ‫‪f (x)dx.‬‬
‫‪T‬‬

‫) ‪ φ(T‬در ﺑﺎزه‬ ‫از اﯾﻦ رو ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ اول ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺮای اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎ ﯾ‬
‫)) ‪ (f (T ), f (a + T‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫∫‬ ‫‪a+T‬‬
‫‪f (x)dx = aφ(T ).‬‬
‫‪T‬‬

‫اﮔﺮ ∞ → ‪ ،T‬آﻧﮕﺎه از ﻓﺮض ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪lim f (a + T ) = lim f (T ) = ١.‬‬

‫∞→ ‪T‬‬ ‫∞→ ‪T‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ . lim φ(T ) = ١‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫∞→ ‪T‬‬
‫∫‬ ‫∞‬ ‫∫‬ ‫‪T‬‬
‫‪(f (x + a) − f (x))dx = lim‬‬ ‫‪(f (x + a)dx − f (x))dx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪T →∞ ٠‬‬
‫∫‬ ‫‪a+T‬‬
‫‪= lim‬‬ ‫‪f (x)dx‬‬
‫‪T →∞ T‬‬
‫‪= lim aφ(T ) = a.‬‬
‫∞→ ‪T‬‬
‫‪١٩٧‬‬ ‫‪ ۴.٢‬اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻧﺎﺳﺮه‬

‫∫‬ ‫‪ .١۶‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫∞‬
‫‪٢‬‬ ‫√‪١‬‬ ‫‪− ١۴ α٢‬‬
‫= ‪e−x cos αxdx‬‬ ‫‪πe‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫∫‬ ‫∞‬
‫‪٢‬‬
‫= )‪φ(α‬‬ ‫‪e−x cos αxdx.‬‬
‫‪٠‬‬

‫در اﯾﻦﺻﻮرت‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪dφ‬‬ ‫‪٢‬‬
‫=‬ ‫‪−xe−x sin αxdx‬‬
‫‪dα‬‬ ‫‪٠‬‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪α‬‬ ‫‪٢‬‬
‫∞|‪= e−x sin αx‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪e−x cos αxdx‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪α‬‬
‫‪= − φ(α).‬‬
‫‪٢‬‬

‫از اﯾﻦرو ‪ lnφ(α) = − ١۴ α٢ + k‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫)‪(١١.٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪φ(α) = ce− ۴ α .‬‬

‫∫‬ ‫ﭼﻮن‬
‫∞‬
‫‪٢‬‬ ‫√‪١‬‬
‫= )‪c = φ(٠‬‬ ‫= ‪e−x dx‬‬ ‫‪π,‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ c‬در راﺑﻄﻪ ‪ ١١.٢‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

 ‫ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬٢ ١٩٨

‫ ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ‬۵.٢
T = ٢π ‫ ﺑﺎ دوره ﺗﻨﺎوب‬−π < x < π ‫ در ﺑﺎزه‬f (x) = x ‫ ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬.١
.‫را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‬

‫ ﻟﺬا‬،‫ﺗﺎﺑﻌ ﻓﺮد اﺳﺖ‬f ‫ ﭼﻮن‬.‫ﺣﻞ‬

∫ ∫
١ π
١ π
a٠ = f (x)dx = ٠, an = f (x) cos nxdx = ٠.
٢π −π π −π

‫از ﻃﺮﻓ‬
∫ ∫
١ π
٢ π
bn = f (x) sin nxdx = x sin nxdx
π −π π ٠
٢ ( −x ١ )
= cos nx + sin nx |π٠
π n n٢
−٢
= (−١)n .
n
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
∞
∑ ∞
∑ −٢
f (x) = a٠ + (an cos nx + bn sin nx) = (−١)n sin nx.
n=١ n=١
n

‫ ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬.٢

{
٠ −π < x < ٠
f (x) =
۴ ٠ < x < π,

.‫ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‬T = ٢π ‫ﺑﺎ دوره ﺗﻨﺎوب‬

.‫ﺣﻞ‬
∫ ∫ ∫
١ π
١ ( ٠ π )
a٠ = f (x)dx = ٠dx + ۴dx = ٢,
٢π −π ٢π −π ٠

‫و‬
∫ ∫
١ π
٢ π
٨
an = f (x) cos nxdx = ۴ cos nxdx = sin nx|π٠ = ٠.
π −π π ٠ nπ
‫‪١٩٩‬‬ ‫‪ ۵.٢‬ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ‬

‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ bn‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪bn‬‬ ‫= ‪f (x) sin nxdx‬‬ ‫‪۴ sin nxdx‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪−π‬‬ ‫‪π ٠‬‬
‫‪−۴‬‬
‫=‬ ‫‪cos nx|π٠‬‬
‫‪nπ‬‬
‫( ‪−۴‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪(−١)n − ١ .‬‬
‫‪nπ‬‬
‫از اﯾﻦ رو‬
‫{‬
‫‪nπ‬‬
‫‪٨‬‬
‫‪ n‬ﻓﺮد‬
‫= ‪bn‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪ n‬زوج‬

‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ ٢n − ١‬ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ n‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪٨‬‬
‫= ‪b٢n−١‬‬ ‫‪n ∈ N.‬‬
‫)‪π(٢n − ١‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‪٨‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪f (x) = ٢ +‬‬ ‫‪sin(٢n − ١)x.‬‬
‫)‪π n=١ (٢n − ١‬‬

‫‪T = ٢π‬‬ ‫‪ .٣‬ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = x٢‬در ﺑﺎزه ‪ −π ⩽ x ⩽ π‬ﺑﺎ دوره ﺗﻨﺎوب‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫∫‬
‫ﺣﻞ‪.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪π٢‬‬
‫= ‪a٠‬‬ ‫= ‪x٢ dx‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢π −π‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ﭼﻮن ‪ f‬زوج اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ .bn = ٠‬از ﻃﺮﻓ‬
‫∫‬ ‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪an‬‬ ‫= ‪x cos nxdx‬‬ ‫‪x٢ cos nxdx‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪−π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪٢ ( x٢‬‬ ‫‪٢x‬‬ ‫‪٢ )π‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫|‬
‫‪٠‬‬
‫‪π n‬‬ ‫‪n٣‬‬ ‫‪n٢‬‬
‫‪٢ ( ٢π‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪(−١)n‬‬
‫‪π n٢‬‬
‫‪۴‬‬
‫=‬ ‫‪(−١)n .‬‬
‫‪n٢‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢٠٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∑‬‫∞‬ ‫‪٢‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪۴‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪(−١)n .‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ‪) ١.۵.٢‬اﺗﺤﺎد ﭘﺎرﺳﻮال( اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روی )‪ (−L, L‬ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪f (x)٢ dx = ٢a٢٠ +‬‬ ‫‪(a٢n + b٢n ).‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪−L‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫‪ .۴‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺮیﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫‪،‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪n٢‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫‪،‬‬ ‫‪(−١)n‬‬
‫‪n٢‬‬ ‫)ب(‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪n۴‬‬ ‫)ج(‬
‫‪n=١‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f (x) = x٢‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪π٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫= )‪x٢ = f (x‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪(−١)n cos nx.‬‬ ‫)‪(١٢.٢‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،cos nπ = (−١)n‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ x = π‬در راﺑﻄﻪ )‪ (١٢.٢‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪π٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫= )‪π ٢ = f (π‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪(−١)n (−١)n .‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪٢‬‬ ‫∑‬‫∞‬ ‫∑‬‫∞‬
‫‪٢π‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π٢‬‬
‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n٢‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪n٢‬‬ ‫‪۶‬‬

‫)ب( ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ x = ٠‬در راﺑﻄﻪ )‪ (١٢.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪π٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫= )‪٠ = f (٠‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪(−١)n .‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪n=١‬‬
٢٠١ ‫ ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ‬۵.٢

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
∞
∑ (−١)n −π ٢
= .
n=١
n٢ ١٢

،١ ‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺴﻤﺖ )ج( ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﭘﺎرﺳﻮال‬

∫ ∑∞
١ π
٢π ۴ ١۶
x۴ dx = + ۴
(−١)٢n .
π −π ٩ n
n=١

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
∫ ∑∞
٢π ۴ ١ π
٢π ۴ ١۶
= x۴ dx = + ۴
(−١)٢n .
۵ π −π ٩ n
n=١

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
∞
∑ ∞
∑
٢π ۴ ٢π ۴ ١۶ ١ π۴
− = ⇒ = .
۵ ٩
n=١
n۴ n=١
n۴ ٩٠

:‫ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬،[−π, π] ‫ روی‬f (x) = x(π − x)(π + x) ‫ ﺑﺮای ﺗﺎﺑﻊ‬.۵

∞
∑ (−١)n
f (x) = −١٢ sin nx. (١٣.٢)
n=١
n٣

:‫ دارﯾﻢ‬bn ‫ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬.a٠ = an = ٠ ‫ ﻟﺬا‬،‫ ﻓﺮد اﺳﺖ‬f ‫ ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ‬.‫ﺣﻞ‬

∫
١ π
bn = x(π ٢ − x٢ ) sin nxdx
π
∫−π
٢ π
= x(π ٢ − x٢ ) sin nxdx
π ٠
٢ ( x٣ − π ٢ x π ٢ − ٣x٢ ۶x ۶ )
= cos nx + ٢
sin nx − ٣ cos nx + ۴ sin nx |π٠
π n n n n
−١٢
= ٣ (−١)n .
n
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
∞
∑ ∞
∑ −١٢
f (x) = a٠ + (an cos nx + bn sin nx) = ٣
(−١)n sin nx.
n=١ n=١
n

.‫( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‬١٣.٢) ‫ﻟﺬا راﺑﻄﻪ‬

١
Parseval Identity
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢٠٢‬‬

‫‪ .۶‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π٣‬‬
‫(‬ ‫‪)٣ −‬‬ ‫(‬ ‫= ‪)٣‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪۴n + ١‬‬ ‫‪۴n − ١‬‬ ‫‪٣٢‬‬
‫‪n=٠‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫= ‪ x‬در راﺑﻄﻪ )‪ (١٣.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫‪π‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﺣﻞ‪ .‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺗﺴﺎوی‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری‬
‫ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪∑ (−١)n‬‬ ‫∞‬

‫‪٣π ٣‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪= f ( ) = −١٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪sin n( ).‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪n=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫∞‬
‫∑‬
‫‪π٣‬‬ ‫‪(−١)n‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪=−‬‬ ‫) (‪sin n‬‬
‫‪٣٢‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪(١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪) (١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... − ٣ + ٣ + ...‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫‪۵٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٧‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫(‬ ‫‪)٣ −‬‬ ‫(‬ ‫‪)٣ .‬‬
‫‪۴n + ١‬‬ ‫‪۴n − ١‬‬
‫‪n=٠‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫‪ .٧‬ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫{‬
‫‪−k‬‬ ‫‪−π < x < ٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪٠ < x < π,‬‬

‫آن ﺣﺎﺻﻞ ﺳﺮی زﯾﺮ‬ ‫ﺑﺎ دوره ﺗﻨﺎوب ‪ T = ٢π‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤ‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪(−١)n‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢n + ١‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪٢٠٣‬‬ ‫‪ ۵.٢‬ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻓﺮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ .a٠ = an = ٠‬ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ bn‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪bn‬‬ ‫‪f (x) sin nxdx‬‬
‫‪π‬‬
‫‪∫−π‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬
‫=‬ ‫‪k sin nxdx‬‬
‫‪π ٠‬‬
‫‪٢k −١‬‬
‫=‬ ‫(‬ ‫‪cos nx)|π٠‬‬
‫‪π n‬‬
‫‪٢k‬‬
‫=‬ ‫‪(١ − (−١)n ).‬‬
‫‪nπ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫{‬
‫‪۴k‬‬
‫‪nπ‬‬ ‫‪ n‬ﻓﺮد‬
‫= ‪bn‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪ n‬زوج‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ ٢n + ١‬ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ n‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪۴k‬‬
‫= ‪b٢n+١‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪n ∈ N٠ .‬‬
‫‪(٢n + ١)π‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪۴k‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪sin(٢n + ١)x.‬‬
‫‪n=٠‬‬
‫‪(٢n + ١)π‬‬

‫= ‪ x‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫‪π‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮی ﻋﺪدی ﻣﻔﺮوض ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری‬
‫∞‬
‫‪π‬‬ ‫∑ ‪۴k‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ) (‪k = f‬‬ ‫‪sin(٢n + ١) .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫)‪π n=٠ (٢n + ١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،sin(٢n + ١) π٢ = (−١)n‬ﻟﺬا‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪(−١)n‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪= .‬‬
‫(‬‫)‪٢n + ١‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪n=٠‬‬

‫‪ .٨‬ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫{‬
‫‪− sin x‬‬ ‫‪−π < x < ٠‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪٠ < x < π,‬‬

‫ﺑﺎ دوره ﺗﻨﺎوب ‪ T = ٢π‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

 ‫ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬٢ ٢٠۴

.‫ﺣﻞ‬
∫ ∫
١ π
١ π
−١ ٢
a٠ = | sin x|dx = sin xdx = cos x|π٠ = .
٢π −π π ٠ π π

:‫ دارﯾﻢ‬an ‫ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬.bn = ٠ ‫ ﭘﺲ‬،‫ﺗﺎﺑﻊ زوج اﺳﺖ‬ ‫ ﯾ‬f ‫ﭼﻮن‬

∫
١ π
an = | sin x| cos nxdx
π
∫−π
٢ π
= sin x cos nxdx
π ٠
∫
٢ π ( )
= sin(١ + n)x + sin(١ − n)x dx
٢π ٠
١ ( −١ ١ )π
= cos(١ + n) − cos(١ − n)x ٠ .
π ١+n ١−n

‫ ﻟﺬا‬،cos(١ + n)π = cos(١ − n)π = −(−١)n ‫ﭼﻮن‬

١ ( (−١)n (−١)n ١ ١ )
an = + + +
π ١+n ١−n ١+n ١−n
١( ١ ١ ١ ١ )
= (−١)n ( + )+( + )
π ١+n ١−n ١+n ١−n
١ ١ ١
= ( + )((−١)n + ١)
π ١+n ١−n
٢
= ((−١)n + ١).
π(١ − n٢ )
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
{
٠ ‫ ﻓﺮد‬n
an = ۴
π(١−n٢ ) ‫ زوج‬n

:‫ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‬n ‫ ﺑﻪ ﺟﺎی‬٢n ‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری‬

۴
a٢n = , n ∈ N٠ .
π(١ − ۴n٢ )
‫ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬f ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ‬
∞
∑
٢ ۴
f (x) = | sin x| = + cos ٢nx.
π n=٠
π(١ − ۴n٢ )
‫‪٢٠۵‬‬ ‫‪ ۵.٢‬ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ‬

‫‪ .٩‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺮیﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫‪،‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪١−۴n٢‬‬
‫)اﻟﻒ(‬
‫‪n=٠‬‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪،‬‬ ‫‪(−١)n‬‬
‫‪۴n ٢ − ١‬‬
‫)ب(‬
‫‪n=٠‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(۴n٢ −١)٢‬‬ ‫)ج(‬
‫‪n=٠‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∞‬
‫∑‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫= )‪| sin x| = f (x‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪cos ٢nx.‬‬ ‫)‪(١۴.٢‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪n=٠‬‬
‫) ‪π(١ − ۴n٢‬‬

‫ﭼﻮن ‪ ،cos ٢nπ = ١‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ π‬ﺑﺠﺎی ‪ x‬در راﺑﻄﻪ )‪ (١۴.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪−١‬‬
‫= )‪٠ = f (π‬‬ ‫‪+‬‬ ‫⇒‬ ‫=‬
‫‪π‬‬ ‫‪π(١ −‬‬ ‫) ‪۴ n٢‬‬ ‫‪(١ −‬‬ ‫) ‪۴n٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪n=٠‬‬ ‫‪n=٠‬‬

‫= ‪ x‬در راﺑﻄﻪ )‪ (١۴.٢‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫‪π‬‬

‫‪٢‬‬
‫)ب( ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری‬
‫∞‬
‫‪π‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴ ∑ (−١)n‬‬
‫‪١ = f( ) = +‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π π‬‬ ‫‪۴n٢ − ١‬‬
‫‪n=٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪(−١)n‬‬ ‫‪٢−π‬‬
‫‪٢‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪۴n − ١‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪n=٠‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺴﻤﺖ )ج( ﻃﺒﻖ اﺗﺤﺎد ﭘﺎرﺳﻮال دارﯾﻢ‪:‬‬

‫∫‬ ‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪٢‬‬ ‫(‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪)٢‬‬
‫‪(sin x)٢ dx = ٢( )٢ +‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪π −π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫(‪π‬‬ ‫) ‪١ − ۴n٢‬‬
‫‪n=٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪٨‬‬ ‫∑ ‪١۶‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‪١‬‬ ‫= ‪sin٢ xdx‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪π٢‬‬ ‫‪π٢‬‬ ‫‪n=٠‬‬
‫‪(١ − ۴n٢ )٢‬‬
 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢٠۶‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π٢ − ٨‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪n=٠‬‬
‫‪(١ − ۴n٢ )٢‬‬ ‫‪١۶‬‬

‫‪T = ٢π‬‬ ‫‪ .١٠‬ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ |‪ f (x) = |x‬در ﺑﺎزه ‪ −π < x < π‬ﺑﺎ دوره ﺗﻨﺎوب‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫∫‬ ‫∫‬
‫ﺣﻞ‪.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪x٢ π π‬‬
‫= ‪a٠‬‬ ‫= ‪|x|dx‬‬ ‫= ‪xdx‬‬ ‫‪| = .‬‬
‫‪٢π −π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٢π ٠‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ زوج اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ .bn = ٠‬ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ an‬دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ f‬ﯾ‬
‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪an‬‬ ‫‪|x| cos nxdx‬‬
‫‪π‬‬
‫‪∫−π‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬
‫=‬ ‫‪x cos nxdx‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪٢ (x‬‬ ‫‪١‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪sin nx +‬‬ ‫‪cos nx |π٠‬‬
‫‪π n‬‬ ‫‪n٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫(‬ ‫‪(−١)n −‬‬ ‫)‬
‫‪π‬‬ ‫‪n٢‬‬ ‫‪n٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫=‬ ‫‪((−١)n − ١).‬‬
‫‪πn٢‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫{‬
‫‪−۴‬‬
‫‪πn٢‬‬ ‫‪ n‬ﻓﺮد‬
‫= ‪an‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪ n‬زوج‬

‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ ٢n + ١‬ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ n‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪−۴‬‬
‫= ‪a٢n+١‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪n ∈ N٠ .‬‬
‫‪π(٢n + ١)٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬

‫∞‬
‫‪π‬‬ ‫∑‪۴‬‬ ‫‪١‬‬
‫= )‪|x| = f (x‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪cos(٢n + ١)x.‬‬ ‫)‪(١۵.٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪n=٠‬‬
‫‪(٢n + ١)٢‬‬
‫‪٢٠٧‬‬ ‫‪ ۵.٢‬ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ‬

‫‪ .١١‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺮیﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫‪،‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(٢n+١)٢‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪n=٠‬‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(٢n+١)۴‬‬ ‫)ب(‬
‫‪n=٠‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ x = ٠‬در راﺑﻄﻪ )‪ (١۵.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫∞‬
‫‪π‬‬ ‫∑‪۴‬‬ ‫‪١‬‬
‫= )‪٠ = f (٠‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪n=٠‬‬
‫‪(٢n + ١)٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π٢‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪n=٠‬‬
‫‪(٢n + ١)٢‬‬ ‫‪٨‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺴﻤﺖ )ب( از اﺗﺤﺎد ﭘﺎرﺳﻮال اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫∫‬ ‫∑‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪(−۴)٢‬‬
‫‪|x|٢ dx = ٢( )٢ +‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪−π‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪n=٠‬‬
‫‪π ٢ (٢n‬‬ ‫‪+ ١)۴‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∫‬ ‫∞‬
‫‪٢π ٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π٢‬‬ ‫∑ ‪١۶‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫= ‪x dx‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪π٢‬‬ ‫‪n=٠‬‬
‫‪(٢n + ١)۴‬‬

‫از اﯾﻦ رو‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪۴‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪π‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪(٢n +‬‬ ‫‪١)۴‬‬ ‫‪٩۶‬‬
‫‪n=٠‬‬

‫‪ .١٢‬ﺳﺮی ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫{‬
‫‪x‬‬ ‫‪٠<x<١‬‬
‫= )‪f (x‬‬
‫‪٢−x‬‬ ‫‪١ < x < ٢,‬‬

‫ﺑﺎ دوره ﺗﻨﺎوب ‪ T = ٢‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

 ‫‪ ٢‬ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ‬ ‫‪٢٠٨‬‬

‫ﺣﻞ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫∫‬ ‫∫‬ ‫∫‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫(‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪) ١‬‬
‫= ‪a٠‬‬ ‫= ‪f (x)dx‬‬ ‫‪xdx +‬‬ ‫‪(٢ − x)dx = .‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫∫‬ ‫‪٢‬‬
‫= ‪an‬‬ ‫‪f (x) cos nπxdx‬‬
‫‪٠‬‬
‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫‪∫ ٢‬‬
‫=‬ ‫‪x cos nπxdx +‬‬ ‫‪(٢ − x) cos nπxdx.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺪار اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻓﻮق ﺑﺮای ‪ n ∈ N٠‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪−۴‬‬
‫= ‪a٢n+١‬‬
‫‪(٢n + ١)٢ π ٢‬‬

‫از ﻃﺮﻓ‬
‫∫‬ ‫‪٢‬‬
‫= ‪bn‬‬ ‫‪f (x) sin nπxdx‬‬
‫‪٠‬‬
‫‪∫ ١‬‬ ‫‪∫ ٢‬‬
‫=‬ ‫‪x sin nπxdx +‬‬ ‫‪(٢ − x) sin nπxdx = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪−۴‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪cos(٢n + ١)πx.‬‬ ‫)‪(١۶.٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪n=٠‬‬
‫‪(٢n + ١)٢ π ٢‬‬

‫‪ .١٣‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺮیﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫‪،‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(٢n−١)٢‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪n=١‬‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪(٢n−١)۴‬‬ ‫)ب(‬
‫‪n=١‬‬

‫ﺣﻞ‪) .‬اﻟﻒ( ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ x = ٠‬در راﺑﻄﻪ )‪ (١۶.٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫∑ ‪۴‬‬ ‫‪١‬‬
‫= )‪٠ = f (٠‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪π٢‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪(٢n − ١)٢‬‬
‫‪٢٠٩‬‬ ‫‪ ۵.٢‬ﺳﺮیﻫﺎی ﻓﻮرﯾﻪ‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π٢‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪(٢n − ١)٢‬‬ ‫‪٨‬‬

‫اﺗﺤﺎد ﭘﺎرﺳﻮال دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺴﻤﺖ )ب( ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪٢‬‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١۶‬‬
‫‪x dx +‬‬ ‫‪(٢ − x)٢ dx = ٢( )٢ +‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪π ۴ (٢n‬‬ ‫‪− ١)۴‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎی ﻃﺮف اول ﺗﺴﺎوی ﻓﻮق ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬ ‫‪π۴‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪(٢n − ١)۴‬‬ ‫‪٩۶‬‬
 ‫ﭘﯿﻮﺳﺖ آ‬
‫واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬

‫ﯾﺎ ﻣﻮزون‬ ‫ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‪ ،‬ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿ‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬

‫‪n=١‬‬
‫‪n‬‬

‫ﺳﺮی واﮔﺮاﺳﺖ‬ ‫از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮی در رﯾﺎﺿﯿﺎت اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺜﺎﻟ از ﯾ‬ ‫ﯾ‬
‫ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣ آن ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﺷﺮط ﻻزم ﺑﺮای ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ را‬
‫ﺳﺮی‬ ‫دارا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ وﻟ ﺷﺮط ﮐﺎﻓ را دارا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺷﺮط ﻻزم ﺑﺮای ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ ﯾ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣ آن ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ واﮔﺮا ﺑﻮدن ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺟﻮد اﻋﺪاد اول اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﺮی‬
‫∑‬
‫ﺳﺮی واﮔﺮاﺳﺖ‪ .‬ﯾ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮی اوﯾﻠﺮ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ‪ )p‬ﻋﺪد اول( ﯾ‬ ‫‪١‬‬
‫‪p p‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺰﺋ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ وﻗﺘ ﻋﺪد‬
‫ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ n = ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺰﺋ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬

‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪Sn‬‬ ‫‪= ١ + + ... + .‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪k=١‬‬
 ‫آ واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬ ‫‪٢١٢‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﺳﺮﯾﻬﺎ ﻣﻼﺣﻀﻪ ﺷﺪ ﺳﺮی ﻣﺘﻨﺎوب ﻫﻤﺴﺎز‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪(−١)n‬‬
‫‪n‬‬
‫‪k=١‬‬

‫ﺳﺮی ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﺟﻤﻼﺗ را ﮐﻪ در‬ ‫ﯾ‬
‫رﻗﻢ ﻣﻌﯿﻦ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ‪ (٩‬ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪،١٩ ،٩‬‬ ‫ﻣﺨﺮج آﻧﻬﺎ ﯾ‬
‫ﺳﺮی ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در‬ ‫‪ ٢٩‬و ‪ (...‬را ﺣﺬف ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﯾ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ]‪ [۶‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ اﺛﺒﺎت را ﺑﺮرﺳ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= (١ + ... + ) + ( + ... + ) + ... + ( k + ... +‬‬ ‫)‬
‫‪n‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٨٨‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٨٨ · · · ٨‬‬
‫‪٩̸∈n‬‬ ‫} ‪| {z‬‬
‫‪k+١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪< (١| + ١ +{z· · · + ١}) + ( + · · · + ) + ... + ( k + · · · + k ) + ...‬‬
‫‪٨× ٩٠‬‬ ‫}‪|١٠ {z ١٠‬‬ ‫‪|١٠‬‬ ‫} ‪{z ١٠‬‬
‫‪٨× ٩١‬‬ ‫‪٨× ٩k‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫× ‪= (٨ × ٩٠‬‬ ‫× ‪) + (٨ × ٩١‬‬ ‫× ‪) + ... + (٨ × ٩k‬‬ ‫‪) + ...‬‬
‫‪١٠٠‬‬ ‫‪١٠١‬‬ ‫‪١٠k‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪٩‬‬
‫‪=٨‬‬ ‫‪( )k‬‬
‫‪١٠‬‬
‫‪k=٠‬‬
‫‪= ٨٠.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮی‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی‬
‫‪٩̸∈n‬‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١٩‬‬ ‫‪٢٩‬‬
‫‪٩∈n‬‬

‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫∑‬‫∞‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫>‬
‫‪n‬‬ ‫‪١٠k + ٩‬‬
‫‪٩∈n‬‬ ‫‪k=٠‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﺮی ﺳﻤﺖ راﺳﺖ واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﺮی ﻃﺮف‬
‫ﭼﭗ ﻧﯿﺰ واﮔﺮا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢١٣‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ آ‪ [٧] ٢.٠.‬اﮔﺮ ‪ b ،a‬و ‪ c‬اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ ٢‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﺮی‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫‪na mb k c‬‬
‫‪n>m>k≥١‬‬

‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن اﺛﺒﺎتﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗ را از واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﺑﯿﺎن ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫واﮔﺮا اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬
‫‪n=١‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن اول‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿ ﻮل ارﺳﻢ ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ١٣۵٠‬ﻣﯿﻼدی ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫= ‪ Sn‬ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺰﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫‪١‬‬
‫‪k‬‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪k=١‬‬

‫‪١‬‬
‫) ( ‪S١ = ١ = ١ + ٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪S٢ = ١ +‬‬ ‫) (‪= ١ + ١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪S۴ = ١ +‬‬ ‫‪+( + )>١+‬‬ ‫) (‪+ ( + ) = ١ + ٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪S٨ = ١ +‬‬ ‫‪+( + )+( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫) (‪+ ) > ١ + ٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٢‬‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮاء‬
‫‪١‬‬
‫) (‪S٢n ⩾ ١ + n‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﭼﻮن زﯾﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ } ‪ {S٢n‬ﺑﯿ ﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ } ‪ {Sn‬واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن دوم‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺘﺮو ﻣﻨﮕﻮﻟ ‪ ٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،n = ٢, ٣, ...‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫>‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪n−١‬‬ ‫‪n+١‬‬ ‫‪n٢‬‬ ‫‪−١‬‬ ‫‪n٢‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪Nicole Oresme‬‬ ‫‪Pietro Mengoli‬‬
 ‫آ واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬ ‫‪٢١۴‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪> ,‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪> ,‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪> ,‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٩‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪S =١+( +‬‬ ‫‪+ )+( +‬‬ ‫‪+ ) + ... > ١ +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... = ١ + S.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٩‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ‪ S > ١ + S‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﺳﻮم‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮﻧﺴﺒﺮﮔﺮ ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٧۶‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫‪١‬‬
‫‪١٠‬‬
‫از‬ ‫رﻗﻤ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻌﮑﻮس ﻫﺮ ﯾ‬ ‫‪ ٩‬ﻋﺪد ﯾ‬
‫‪٩‬‬
‫> ‪S٩‬‬
‫‪١٠‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫‪١‬‬

‫‪١٠٠‬‬
‫از‬ ‫‪ ٩٠‬ﻋﺪد دو رﻗﻤ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻌﮑﻮس ﻫﺮ ﯾ‬
‫‪٩‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫‪٩‬‬
‫> ‪S٩٩‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(‪= ٢‬‬ ‫)‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪١٠٠‬‬ ‫‪١٠‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪١٠٠٠‬‬
‫از‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ ٩٠٠‬ﻋﺪد ﺳﻪ رﻗﻤ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻌﮑﻮس ﻫﺮ ﯾ‬
‫ﭘﺲ‬
‫‪٩‬‬ ‫‪٩٠٠‬‬ ‫‪٩‬‬
‫(‪S٩٩٩ > ٢‬‬ ‫‪)+‬‬ ‫(‪= ٣‬‬ ‫)‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪١٠٠٠‬‬ ‫‪١٠‬‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮاء‬
‫‪٩‬‬
‫(‪S١٠k −١ > ١ + k‬‬ ‫‪).‬‬
‫‪١٠‬‬
‫ﭼﻮن زﯾﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ } ‪ {S١٠k −١‬ﺑﯿ ﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ } ‪ {Sn‬واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﭼﻬﺎرم‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮﻧﺴﺒﺮﮔﺮ در ﺳﺎل ‪ ١٩٧۶‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻟﻮران‪ ،‬ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻧﺎﻣﻨﻔ ‪،x‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺑﺴﻂ ﻣ‬

‫‪ex > ١ + x.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Honsberger‬‬
‫‪٢١۵‬‬

‫ﭘﺲ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢ ٣ ۴‬‬ ‫‪n+١‬‬
‫(‪eSn = e١ e ٢ ...e n ≥ (١ + ١)(١ + )...(١ + ) = ( )( )( )...‬‬ ‫‪) = n + ١.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪١ ٢ ٣‬‬ ‫‪n‬‬
‫} ‪{Sn‬‬ ‫ﭼﻮن دﻧﺒﺎﻟﻪ } ‪ {eSn‬ﺑﯿ ﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ } ‪ {Sn‬ﻧﯿﺰ ﺑﯿ ﺮان ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺌﻮﻧﺎرد ﮔﯿﻠﻤﻦ ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٧۶‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ S‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪S =١+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= (١ + ) + ( + ) + ( + ) + ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪> ( + ) + ( + ) + ( + ) + ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪=١+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪= S,‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ S‬ﻧﯿﺴﺖ و درﻧﺘﯿﺠﻪ واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﺷﺸﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮﻫﻦ‐ﮐﯿﻨﮕﺖ ‪ ٢‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٩‬ﻣﯿﻼدی‬
‫اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ S‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١∑١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪= S.‬‬
‫‪٢k‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‪=S− S= S‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢k − ١‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪٢k‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢k‬‬
‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪Leonard Gillman‬‬ ‫‪Cohen-Knight‬‬
 ‫آ واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬ ‫‪٢١۶‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢k − ١‬‬ ‫‪٢k‬‬
‫‪k=١‬‬ ‫‪k=١‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮای ﻫﺮ ‪،k‬‬ ‫ﺗﺴﺎوی ﻓﻮق ﯾ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫>‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢k − ١‬‬ ‫‪٢k‬‬

‫ﻟﺬا ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺴﯿﻮﻣﺎﻧﻮ ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٨‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ S‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪S =١+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= (١ + ) + ( + ) + ( + ) + ( + ) + ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= (١ + ) + ( +‬‬ ‫‪)+( +‬‬ ‫‪)+( +‬‬ ‫‪) + ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵۶‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= (١ +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...) + ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪۵۶‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪=S+( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪۵۶‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪S =S+( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪۵۶‬‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻟﻮﺋﯿﺲ اوﻟﯿﻮر ‪ ٢‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٩‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪Cusumano‬‬ ‫‪Leuis Olivier‬‬
‫‪٢١٧‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪an‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﻧﺰوﻟ و‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ آ‪ ٣.٠.‬اﮔﺮ } ‪ {an‬ﯾ‬
‫‪n=١‬‬

‫‪lim (nan ) = ٠.‬‬

‫∞→‪n‬‬

‫= ‪ an‬ﻣﺜﺒﺖ و ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا اﮔﺮ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪n‬‬ ‫ﭼﻮن دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮق‬
‫‪١‬‬
‫‪١ = lim (n ) = lim (nan ) = ٠,‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻬﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ژاﮐﻮب ﺑﺮﻧﻮﻟ ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ١۶٨٩‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ و ‪ k > ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ k‬ﯾ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫)‪> (k ٢ − k‬‬ ‫‪=١− .‬‬
‫‪k+١‬‬ ‫‪k+٢‬‬ ‫‪k٢‬‬ ‫‪k٢‬‬ ‫‪k‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪k‬‬ ‫ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪> ١.‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k+١‬‬ ‫‪k+٢‬‬ ‫‪k٢‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= ١ + ( + + ) + ( + ... + ) + ( + ... +‬‬ ‫‪) + ...‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢۵‬‬ ‫‪٢۶‬‬ ‫‪۶٧۶‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪> ١ + ١ + ١ + ١ + ....‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬

‫ﺑﺮﻫﺎن دﻫﻢ اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ وارد ‪ ٢‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٠‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪Jacob Bernoulli‬‬ ‫‪Ward‬‬
 ‫آ واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬ ‫‪٢١٨‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ S‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪S ٢n − S n‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫>‬ ‫‪= .‬‬
‫‪n+١‬‬ ‫‪n+٢‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢n‬‬ ‫‪٢‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪١‬‬
‫> ) ‪٠ = S − S = lim S٢n − lim Sn = lim(S٢n − Sn‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﯾﺎزدﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮادﻟ ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٠‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،x > −١‬دارﯾﻢ‬

‫‪x ≥ ln(x + ١).‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪،k‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪≥ ln( + ١) = ln(k + ١) − ln(k).‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k‬‬
‫دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫= ‪Sn‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k=١‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫‪١‬‬
‫≥‬ ‫)‪ln( + ١‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k=١‬‬
‫∑‬
‫‪n‬‬
‫=‬ ‫))‪(ln(k + ١) − Ln(k‬‬
‫‪k=١‬‬
‫))‪= (ln(٢) − ln(١)) + (ln(٣) − ln(٢)) + ... + (ln(n + ١) − ln(n‬‬

‫‪= ln(n + ١).‬‬

‫ﭘﺲ } ‪ {Sn‬ﺑﯿ ﺮان ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ } ‪ {Sn‬واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Bradley‬‬
‫‪٢١٩‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن دوازدﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﻣﺒﺘ ﺑﺮ آزﻣﻮن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺣﺪی اﺳﺖ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬

‫‪−١‬‬
‫)‪ln( x١ + ١‬‬ ‫‪x٢‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪= ١,‬‬
‫∞→‪x‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪x‬‬
‫∞→‪x‬‬ ‫‪( x١ + ١)( −‬‬ ‫‪١‬‬
‫) ‪x٢‬‬

‫ﻟﺬا ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز و ﺳﺮی‬

‫∞‬
‫∑‬ ‫‪١‬‬
‫‪ln( + ١),‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k=١‬‬

‫ﻫﻢ رﻓﺘﺎرﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﺮی ﻓﻮق واﮔﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻧﯿﺰ واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﺳﯿﺰدﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ اش ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٧‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫واﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫‪an‬‬ ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺜﺒﺖ و‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ آ‪ ۴.٠.‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ } ‪ {an‬ﯾ‬
‫‪n=١‬‬

‫‪bn = a١ + a٢ + ... + an ,‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪an‬‬
‫‪bn−١‬‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺳﺮی‬
‫‪n=٢‬‬

‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ در ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮق ‪ an = ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺮی‬

‫∑‬‫∞‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬
‫‪n=١‬‬
‫‪n n=٢ n − ١‬‬

‫واﮔﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻧﯿﺰ واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎوﯾﻞ ‪ ٢‬در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٣‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪Ash‬‬ ‫‪Havil‬‬
 ‫آ واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬ ‫‪٢٢٠‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬

‫∞‪∞ = −(ln(١ − ex ))|٠−‬‬

‫‪∫ ٠‬‬
‫‪ex‬‬
‫=‬
‫‪١ − ex‬‬
‫‪∫∞٠‬‬
‫=‬ ‫)‪ex (١ + ex + e٢x + e٣x + ...‬‬
‫∞‬
‫‪∫ ٠‬‬
‫=‬ ‫)‪(ex + e٢x + e٣x + ...‬‬
‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫∞‪= (ex + e٢x + e٣x + ...)|٠−‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪=١+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬

‫ﻟﺬا ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﻣﺒﺘ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺰﺋ آن ﯾﻌﻨ‬
‫= ‪n = N ،ε‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮐﺸ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮای‬ ‫} ‪ {Sn‬ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا } ‪ {Sn‬ﯾ‬
‫و ‪ m = ٢N‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪١‬‬
‫=‪ε‬‬ ‫| ‪> |Sm − Sn‬‬
‫‪٢‬‬
‫| ‪= |S٢N − SN‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫>‬ ‫‪= .‬‬
‫‪N +١‬‬ ‫‪N +٢‬‬ ‫‪٢N‬‬ ‫‪٢N‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ } ‪ {Sn‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﻣﺒﺘ ﺑﺮ آزﻣﻮن ﮐﺸ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﻧﺰوﻟ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ آ‪ ۵.٠.‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ } ‪ {an‬ﯾ‬
‫∑‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪٢k a‬‬ ‫‪٢k‬‬ ‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺳﺮی‬ ‫‪an‬‬
‫‪k=٠‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫‪٢٢١‬‬

‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﺸ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮی‬ ‫‪١‬‬
‫‪n‬‬ ‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬
‫‪n=١‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫‪١‬‬
‫= ‪٢ k a ٢k‬‬ ‫= ‪٢k k‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪k=٠‬‬ ‫‪k=٠‬‬ ‫‪k=٠‬‬

‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤ ﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻫﻔﺪﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ اوﯾﻠﺮ ‪ ١‬در ﺳﺎل ‪ ١٧۴٨‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻟﻮران ﺳﺮی )‪ ،ln(١ − x‬ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻧﺎﻣﻨﻔ ‪،x‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺑﺴﻂ ﻣ‬
‫‪x٢‬‬ ‫‪x٣‬‬ ‫‪x۴‬‬ ‫‪x۵‬‬
‫‪ln(١ − x) = −x −‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪− ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺟﺎﯾ ﺬاری ‪ x = ١‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪ln٠ = −(١ +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...).‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻫﺠﺪﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ ‪ S‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ ‪ S > ٢‬ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا‬
‫= ‪ .S۴‬اﮐﻨﻮن‬ ‫‪٢۵‬‬
‫‪١٢‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪S =١+( + )+( +‬‬ ‫‪+ )+( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١٠‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫(‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪) + ...‬‬
‫‪١١‬‬ ‫‪١۵‬‬ ‫‪١۶‬‬ ‫‪٢١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪>١+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪١۵‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬
‫‪=٢‬‬
‫‪n=٢‬‬
‫‪n‬‬
‫‪= ٢(S − ١).‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Euler‬‬
 ‫آ واﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز‬ ‫‪٢٢٢‬‬

‫< ‪ .S‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن‬ ‫‪٢‬‬ ‫از ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی )‪ S > ٢(S − ١‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ )‪ f ′′ (٠‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ آ‪ ۶.٠.‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ f‬ﯾ‬
‫∑‬
‫∞‬
‫ﻫﻤ ﺮاﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪.f (٠) = f ′ (٠) = ٠‬‬ ‫) ‪f ( n١‬‬ ‫اﯾﻦﺻﻮرت ﺳﺮی‬
‫‪n=١‬‬

‫)ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮق( در ﺳﺎل‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻮزدﻫﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺳﻂ آزﻣﻮن اﺑﻮ‐ﻣﺼﻄﻔ‬
‫‪ ١٧٨۴‬ﻣﯿﻼدی اﺛﺒﺎت ﺷﺪ‪.‬‬
‫آزﻣﻮن ﻓﻮق ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز ﻫﻤ ﺮا اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ f (x) = x‬و ﺑﻪ ﮐﻤ‬
‫اﮔﺮ ‪ f (٠) = f ′ (٠) = ٠‬ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣ ﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻬﻢ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ k‬ﯾ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪> ١.‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k+١‬‬ ‫‪٣k‬‬

‫ﻟﻮران ‪ ex > ١ + x‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫زﯾﺮا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺑﺴﻂ ﻣ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪exp( +‬‬ ‫‪+ ... + ) = e k e k+١ ...e ٣k‬‬
‫‪k k+١‬‬ ‫‪٣k‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪> (١ + )(١ +‬‬ ‫) ‪)...(١ +‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k+١‬‬ ‫‪٣k‬‬
‫‪k+١ k+٢ k+٣‬‬ ‫‪٣k + ١‬‬
‫(=‬ ‫()‬ ‫()‬ ‫(‪)...‬‬ ‫)‬
‫‪k‬‬ ‫‪k+١ k+٢‬‬ ‫‪٣k‬‬
‫‪٣k + ١‬‬
‫=‬
‫‪k‬‬
‫‪> ٣.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Abu-Mostafa‬‬
‫‪٢٢٣‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= ١ + ( + + ... + ) + ( + ... + ) + ( + ... + ) + ...‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٢١‬‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫‪۶۶‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪> ١ + ١ + ١ + ١ + ....‬‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾ‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﺑﯿﺴﺘﯿ ﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﭼ ‪ ١‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﭼ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬

‫‪a٠ = ١ ,‬‬ ‫‪a١ = ١,‬‬ ‫‪an+١ = an + an−١ ,‬‬ ‫‪n = ١, ٢, ٣, ...‬‬

‫√‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫‪an+١‬‬ ‫‪١+ ۵‬‬
‫‪lim‬‬ ‫=‪=p‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n→∞ an‬‬ ‫‪٢‬‬
‫اﮐﻨﻮن‬
‫‪an−١‬‬ ‫‪an+١ − an‬‬ ‫‪an‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= lim‬‬ ‫‪= lim (١ −‬‬ ‫‪)=١− .‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫‪an+١ n→∞ an+١‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪an+١‬‬ ‫‪p‬‬

‫∑‬‫∞‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪= ١ + + + + + + ...‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪=١+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+( + )+( +‬‬ ‫) ‪+‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪+ ( + ... +‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪+ ... +‬‬ ‫‪) + ...‬‬
‫‪٩‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪٢١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪⩾١+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ...‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪٢١‬‬
‫∞‬
‫∑‬ ‫‪an−١‬‬
‫‪=١+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪n=١‬‬
‫‪an+١‬‬
‫∑‬
‫∞‬
‫و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮی ﻫﻤﺴﺎز واﮔﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪an−١‬‬
‫‪an+١‬‬ ‫‪ ، lim‬ﻟﺬا ﺳﺮی‬ ‫‪an−١‬‬
‫‪̸= ٠‬‬ ‫ﭼﻮن‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n→∞ an+١‬‬

‫‪١‬‬
‫‪Fibonacci‬‬
 ‫ﭘﯿﻮﺳﺖ ب‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ‪ ١‬را ﻣﻌﺮﻓ و ﺑﺮﺧ از ﺧﻮاص اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را‬
‫از ﺟﺎﻟﺒﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾ‬ ‫ﺑﺮرﺳ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻤﺎرشﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫را ﺣﺬف ﻣ ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫) ‪( ١٣ , ٢٣‬‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ E٠ = [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ‪ E٠‬ﺑﺎزه‬
‫ﺟﺪﯾﺪ را ‪ E١‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪E١ = [٠, ] ∪ [ , ١].‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﮐﺪام از دو ﻗﻄﻌﻪ ‪ E١‬را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺴﺎوی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده و ﺑﺎزه ﻣﯿﺎﻧ‬
‫را ﺣﺬف ﻣ ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺪﯾﺪ را ‪ E٢‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢ ١‬‬ ‫‪٢ ٧‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪E٢ = [٠, ] ∪ [ , ] ∪ [ , ] ∪ [ , ١].‬‬
‫‪٩‬‬ ‫‪٩ ٣‬‬ ‫‪٣ ٩‬‬ ‫‪٩‬‬
‫ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ‬ ‫‪٢n‬‬ ‫ﺑﺎ اداﻣﻪ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﻼﺣﻀﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ En‬دارای‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٣n‬‬
‫ﻃﻮل ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ‬
‫از ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺳﺎﺧﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ En‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫)اﻟﻒ( دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ En‬ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .En+١ ⊆ En ،n ∈ N‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای‬
‫ﻫﺮ ‪.En ̸= ∅ ،n ∈ N‬‬
‫‪١‬‬
‫‪Cantor Set‬‬
 ‫ب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر‬ ‫‪٢٢۶‬‬

‫)ب( ﻫﺮ ﻋﻀﻮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ En‬ﺑﺴﺘﻪ و ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻫﺎﯾﻨﻪ‐ﺑﻮرل ﻫﺮ‬
‫‪ En‬ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬
‫∞‬
‫∩‬
‫=‪C‬‬ ‫‪En .‬‬
‫‪n=٠‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ‪ En‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﻧﺰوﻟ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی‬ ‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ C‬ﯾ‬
‫ﻓﺸﺮده و ﻧﺎﺗﻬ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ C‬را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﯽﻧﻘﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪ .C = C ′‬ﭼﻮن‬ ‫)‪ (١‬ادﻋﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ C‬ﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫اﺷﺘﺮاک دﻟﺨﻮاه از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ C‬ﯾ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ .C ′ ⊆ C‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x ∈ C‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺪی ‪ C‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ Nr (x‬ﯾ‬ ‫ﮐﻪ ‪ x‬ﯾ‬
‫دﻟﺨﻮاه از ‪ x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ‬
‫‪١‬‬
‫‪∃ N ∈N‬‬ ‫‪s.t. ∀ n ⩾ N,‬‬ ‫‪< r.‬‬
‫‪٣n‬‬
‫از اﯾﻦ‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺣﺪاﻗﻞ ﯾ‬ ‫‪٢n‬‬ ‫ﭼﻮن ‪) En‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ (n ⩾ N‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫‪x‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ‪ x‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ In‬آن ﻗﻄﻌﻪای از ‪ En‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ‪ In‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ .In ⊆ Nr (x‬ﺣﺎل اﮔﺮ ‪ x‬ﯾ‬
‫اﺑﺘﺪاﯾﯽ ‪ In‬در )‪ Nr (x‬واﻗﻊ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ آن را ‪ xn‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x ̸= xn‬و‬
‫‪ .xn ∈ In ⊆ En‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪∀n⩾N‬‬ ‫‪(Nr (x) \ {x}) ∩ En ̸= ∅.‬‬ ‫)∗(‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ‪ ،n < N‬ﭼﻮن ‪ EN ⊆ En‬ﭘﺲ‬

‫‪∅ ̸= (Nr (x) \ {x}) ∩ EN ⊂ (Nr (x) \ {x}) ∩ En .‬‬
‫‪٢٢٧‬‬

‫ﻟﺬا‬
‫‪∀n<N‬‬ ‫‪(Nr (x) \ {x}) ∩ En ̸= ∅.‬‬ ‫)∗∗(‬

‫از ﻧﺰوﻟ ﺑﻮدن دﻧﺒﺎﻟﻪ ‪ ،En‬و رواﺑﻂ )∗( و )∗∗( ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪(Nr (x) \ {x}) ∩ C ̸= ∅.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﯽﻧﻘﺺ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ‪ .x ∈ C ′‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ C = C ′‬و ﻟﺬا ‪ C‬ﯾ‬

‫)‪ (٢‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ ﺑﺎزهای ﻣﺎﻧﻨﺪ )‪ (α, β‬از اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ (α, β‬ﺑﺎزه دﻟﺨﻮاﻫ از ‪ R‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،β − α > ٠‬ﻟﺬا‬
‫‪١‬‬
‫‪∃ m∈N‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪< β − α.‬‬
‫‪٣m‬‬

‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ‪ (α, β) ⊂ C‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه )‪ (α, β‬در ﺗﻤﺎم ‪En‬ﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه در ‪ Em‬ﻧﯿﺰ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎ‬ ‫‪٢m‬‬ ‫ﻗﺮار دارد‪ .‬ﭼﻮن ‪ Em‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ‬ ‫‪٢m‬‬ ‫از اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا وﻗﺘ ‪ Em‬ﺷﺎﻣﻞ )‪ (α, β‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﯾ‬ ‫‪١‬‬
‫‪٣m‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ )‪ (α, β‬ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ اﻣ ﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻃﻮل ﻫﺮ ﮐﺪام از‬
‫ﺑﺎزه‬ ‫ﻗﻄﻌﻪﻫﺎ از ﻃﻮل )‪ (α, β‬ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .(α, β) ̸⊂ C‬ﭼﻮن )‪ (α, β‬ﯾ‬
‫دﻟﺨﻮاه در ‪ R‬ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ‪ C‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ ﺑﺎزهای از ‪ R‬ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﯿﭻﺟﺎ ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫)‪ (٣‬از ﻗﺴﻤﺖ )‪ (٢‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ C‬ﯾ‬

‫‪ X‬را ﻫﯿﭻﺟﺎ ﭼ ﺎل ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬ ‫ﯾﺎدآوری ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬در ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه ∅ = ◦)‪ .(A‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ‪ C‬ﯾ‬
‫‪ C‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ ﺑﺎزهای ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ∅ = ◦ ‪ .(C)◦ = C‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ C‬ﻫﯿﭻﺟﺎ ﭼ ﺎل‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪ (۴‬ﺧﺎﺻﯿﺖ دﯾ ﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮز ﺧﻮد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬در‬
 ‫ب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر‬ ‫‪٢٢٨‬‬

‫واﻗﻊ ﭼﻮن ‪ C‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ∅ = ◦ ‪ ،C‬ﻟﺬا‬

‫‪∂(C) = C ∩ C c = C ∩ (C ◦ )c = C.‬‬

‫)‪ (۵‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ ﺑﺎزهای ﻣﺎﻧﻨﺪ )‪ (α, β‬از اﻋﺪاد‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﻼ ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎدآوری ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ C‬ﯾ‬
‫ﻓﻀﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺗﮏ ﻋﻀﻮی‪ ،‬زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪ دﯾ ﺮی‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ را ﮐﻼ ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﯽﻧﻘﺺ و‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ب‪) ٧.٠.‬ﻗﻀﯿﻪ ‪ ۴٣. ٢‬از ]‪ ([١٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P‬ﯾ‬
‫ﻧﺎﺗﻬ در اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ P‬ﺷﻤﺎرشﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﯽﻧﻘﺺ و ﻧﺎﺗﻬ در اﻋﺪاد‬ ‫)‪ (۶‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ﯾ‬

‫ﺣﻘﯿﻘ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﻓﻮق ‪ C‬ﺷﻤﺎرشﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اداﻣﻪ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ‪ C‬دارای ﭘﺎﯾﻪای ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‬
‫و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﻪ‬ ‫‪ X‬ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ دارای ﺣﺪاﻗﻞ ﯾ‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :١‬ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫اﺛﺒﺎت‪ :‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ X‬ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ‪ X‬دارای ﯾ‬
‫ﭼ ﺎل و ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ }‪ A = {x١ , x٢ , ...‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،k, n ∈ N‬ﻧﺸﺎن‬
‫ﭘﺎﯾﻪ ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮای ‪ X‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ) ‪ B(xk , n١‬ﯾ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز و ‪ x ∈ U‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮای ﻋﻌﺪ ﻣﺜﺒﺘ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪،r‬‬ ‫‪U‬ﯾ‬
‫‪ m ∈ N‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬ ‫دارﯾﻢ ‪ .B(x, r) ⊆ U‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ اﻋﺪاد ﯾ‬
‫< )‪ .d(xk , x‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢m‬‬
‫‪ . m١ < r‬ﭼﻮن ‪ ،A = X‬ﻟﺬا ‪ k ⩾ ١‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫‪١‬‬
‫‪x ∈ B(xk ,‬‬ ‫‪) ⊆ U.‬‬
‫‪٢m‬‬
‫‪٢٢٩‬‬

‫‪ y ∈ B(xk , ٢m‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪١‬‬
‫در واﻗﻊ اﮔﺮ )‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫⩽ )‪d(x, y) ⩽ d(x, xk ) + d(xk , y‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪< r ⇒ y ∈ B(x, r) ⊆ U.‬‬
‫‪٢m‬‬ ‫‪٢m‬‬

‫ﭘﺎﯾﻪ ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮای ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ) ‪ (Un‬ﯾ‬
‫⩾ ‪ ،n‬ﻋﻨﺼﺮ دﻟﺨﻮاﻫ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ xn ∈ Un‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻫﺮ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ }‪ A = {x١ , x٢ , ...‬در ‪ X‬ﭼ ﺎل اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﺮﮔﺎه ‪،x ∈ X‬‬
‫ﭘﺎﯾﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫از ‪ x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭼﻮن ‪ Un‬ﯾ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫‪ r > ٠‬دﻟﺨﻮاه و )‪ Nr (x‬ﯾ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ .x ∈ B(xk , n ) ،k, n ∈ N‬درﻧﺘﯿﺠﻪ )‪ .xk ∈ (Nr (x) ∩ A‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪١‬‬

‫‪.x ∈ A‬‬
‫ﻓﺸﺮده ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ X‬ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :٢‬ﻫﺮ ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪ ،n ∈ N‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻨﺎﻫ ﮔﻮی ﻓﻀﺎی ‪ X‬را ﻣ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫‪x∈U‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز دﻟﺨﻮاه و‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮیﻫﺎ را ‪ An‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ U‬ﯾ‬
‫‪ m ∈ N‬وﺟﻮد دارد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ‪ .B(x, r) ⊆ U‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﺎﺻﯿﺖ ارﺷﻤﯿﺪﺳ اﻋﺪاد ﯾ‬
‫ﮐﻪ ‪ . m١ < r‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫‪١‬‬
‫‪∃z∈X‬‬ ‫‪s.t.‬‬ ‫‪x ∈ B(z,‬‬ ‫‪) ∈ A ٢m .‬‬
‫‪٢m‬‬

‫< )‪ .d(y, z‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫‪١‬‬

‫‪٢m‬‬
‫‪ ،y ∈ B(z, ٢m‬دارﯾﻢ‬
‫‪١‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ )‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬

‫< )‪d(x, y) < d(x, z) + d(y, z‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪< r.‬‬
‫‪٢m‬‬ ‫‪٢m‬‬ ‫‪m‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ .y ∈ B(x, r‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪١‬‬
‫‪x ∈ B(z,‬‬ ‫‪) ⊆ U.‬‬
‫‪٢m‬‬
‫∞∪‬
‫= ‪ .A‬ﭼﻮن ﻫﺮ ‪ An‬ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ A‬ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ‬ ‫‪n=١ An‬‬ ‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬
‫‪X‬‬ ‫ﭘﺎﯾﻪ ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮای ‪ X‬اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ‪،١‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ‪ A‬ﯾ‬
‫ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر‬ ‫‪٢٣٠‬‬

‫)‪ (٧‬ﭼﻮن ]‪ ،C ⊆ E٠ = [٠, ١‬ﻟﺬا ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ﮐﺮاﻧﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ‪ C‬ﯾ‬
‫ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ C‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﺮ |‪ d(x, y) = |x − y‬ﯾ‬
‫ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ‪ C ،٢‬ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ε > ٠‬‬ ‫ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A ⊆ R‬دارای اﻧﺪازه ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهای ﺷﻤﺎرا از ﺑﺎزهﻫﺎی ﺑﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ ) ‪ In = (an , bn‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫∞‬
‫∪‬ ‫∞‬
‫∑‬
‫⊆‪A‬‬ ‫‪(an , bn ),‬‬ ‫‪L(In ) < ε,‬‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬

‫ﮐﻪ در آن ‪ L‬ﻃﻮل ﺑﺎزهﻫﺎ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺪازه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬را ﺑﺎ )‪ M(A‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺘﻨﺎﻫ از اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ و ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻤﺎرا دارای‬
‫اﻧﺪازه ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ]‪ A = [a, b‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ .M(A) = b − a‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ M‬دارای‬
‫ﺧﻮاص زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ A ⊆ B‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه )‪.M(A) ⩽ M(B‬‬
‫∪‬
‫∞‬ ‫∑‬
‫∞‬
‫(‪.M‬‬ ‫⩽ ) ‪An‬‬ ‫) ‪M(An‬‬ ‫)ب(‬
‫‪n=١‬‬ ‫‪n=١‬‬
‫)ج( اﮔﺮ ‪ An‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﺻﻌﻮدی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫∞‬
‫∪‬
‫(‪M‬‬ ‫‪An ) = lim M(An ).‬‬
‫∞→‪n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫)د( اﮔﺮ ‪ An‬دﻧﺒﺎﻟﻪای ﻧﺰوﻟ ﺑﺎﺷﺪ و ∞ < ) ‪ ،M(A١‬آﻧﮕﺎه‬

‫∞‬
‫∩‬
‫(‪M‬‬ ‫‪An ) = lim M(An ).‬‬
‫∞→‪n‬‬
‫‪n=١‬‬
‫∞∩‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﺰوﻟ اﺳﺖ و‬ ‫= ‪ M(E١ ) < ∞ ،C‬و ‪ En‬ﯾ‬ ‫‪n=١ En‬‬ ‫)‪ (٨‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
‫اﺳﺖ‪،‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٣n‬‬
‫ﭼﻮن ‪ En‬ﺷﺎﻣﻞ ‪ ٢n‬ﻗﻄﻌﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻟﺬا ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق‬
‫∞‬
‫∩‬ ‫‪١‬‬
‫(‪٠ ⩽ M(C) = M‬‬ ‫‪En ) = lim M(En ) = lim ٢n‬‬ ‫‪= ٠.‬‬
‫∞→‪n‬‬ ‫∞→‪n‬‬ ‫‪٣n‬‬
‫‪n=١‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.M(C) = ٠‬‬

‫‪٢٣١‬‬

‫ﭼﻮن ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ ‪ ،A‬دارﯾﻢ ‪ ،M(A) = ٠‬ﻟﺬا ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻮﯾﺘﺮی‬

‫از ﻗﻀﯿﻪ ‪ ١.١.٢‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪f‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ب‪ ٨.٠.‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ]‪ A ⊆ [a, b‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺮاﻧﺪار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت ‪ f ∈ R‬روی ]‪ [a, b‬اﮔﺮوﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪.M(A) = ٠‬‬

‫)‪ (٩‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﺻﯿﺖ دﯾ ﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺘﻮر ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺼﻪ‬
‫}‪χC : E٠ −→ {٠, ١‬‬ ‫روی ‪ C‬اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ رﯾﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪x∈C‬‬
‫= )‪χC (x‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪٠‬‬ ‫∈‪x‬‬
‫‪/ C,‬‬
‫‪A = (٠, ١) \ C‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺼﻪ روی ‪ C‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ C‬ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ ε > ٠‬و ‪ x ∈ A‬دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ A‬ﺑﺎز‬ ‫ﯾ‬
‫‪ δ > ٠‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪ .Nδ (x) ⊆ A‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ )‪ ،y ∈ Nδ (x‬آﻧﮕﺎه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﯾ‬
‫‪ .|x − y| < δ‬ﭼﻮن ‪ ،y ∈ A‬ﭘﺲ ‪ y ̸∈ C‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪|χC (x) − χC (y)| = ٠ < ε.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ χC‬روی ‪ A‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ B‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ χC‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ B ⊆ C‬و ‪ ،M(C) = ٠‬ﻟﺬا ‪ .M(B) = ٠‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ‬
‫ﻓﻮق ‪ .χC ∈ R‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P‬اﻓﺮازی دﻟﺨﻮاه از ]‪ [٠, ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ C‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﯿﭻ‬
‫ﺑﺎزهای ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻫﺮ ] ‪ x ∈ [xi−١ , xi‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ‪ .x ∈/ C‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ .χC (x) = ٠‬در اﯾﻦﺻﻮرت‬

‫{‬ ‫}‬
‫‪mi (f ) = inf χC (x) : xi−١ ⩽ x ⩽ xi = ٠.‬‬

‫ﻟﺬا ‪ L(P, χC ) = ٠‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫∫‬ ‫‪١‬‬ ‫∫‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪χC (x)dx‬‬ ‫‪χC (x)dx = supP L(P, χC ) = ٠.‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

[1] C. D. Aliprantis and O. Burkinshaw, Problems in Real Analysis,

2nd Edition, Academic Press Limited, 1998.
[2] L. Gasinski and N. S. Papageorgiou, Exercises in Analysis,
Springer, 2014.
[3] S. L. Gupta and N. Rani, Principles of Real Analysis, Vikas Pub-
lishing House, 1999.
[4] S. C. Malik, Principles of Real Analysis, New Age International
Publishers, 1982.
[5] P. N. Souza and J. N. Silva, Berkeley Problems in Mathematics,
Springer, 2004.
[6] G. H. Behforooz, Thinning out the harmonic series, Math. Magaz-
ing, 68, (1995), 289–293.
[7] M. E. Hoffman and C. Moen, Sums of triple harmonic series, J.
Number Theory, 60 (1996), 329–331.
[8] S. J. Kifowit and T. A. Stamps, The harmonic series diverges again
and again, The AMATYC reviw, 27 (2006), 31–43.
[9] S. J. Kifowit, More proofs of divergence of the harmonic series,
(February 6, 2009), Doi: prairiestate.edu/htdocs/harm2.pdf.
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪٢٣۴‬‬

‫‪[10] W. Rudin, Principles of Real Analysis, (3rd edition) McGraw-Hill,‬‬

‫‪New York, 1976.‬‬
‫]‪ [١١‬ﻧﯿ ﻮﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺪی ﻋﺮﺑﻠﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬زارع زاده‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬آﻧﺎﻟﯿﺰ‪ ،٣ ،٢ ،١‬اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻮم ﭘﺎﯾﻪ‪.١٣٨٠ ،‬‬
‫]‪ [١٢‬ﺿﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤ و ﻓﻨ ‪.١٣٧٧ ،‬‬
‫]‪ [١٣‬اﭘﻮﺳﺘﻞ‪ ،‬ﺗﺎم‪ .‬م‪ ،‬آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﮐﺘﺮ ﻋﻠ اﮐﺒﺮ ﻋﺎﻟﻢ زاده‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﻋﻠﻤ ‪.١٣٧٨ ،‬‬
‫]‪ [١۴‬رﺿﻮاﻧ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠ ‪ ،‬آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ ‪ ،١‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﻮران ﭘﮋوﻫﺶ‪.١٣٨٣ ،‬‬
‫]‪ [١۵‬رﺿﻮاﻧ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠ ‪ ،‬آﻧﺎﻟﯿﺰ رﯾﺎﺿ ‪ ،٢‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﻮران ﭘﮋوﻫﺶ‪.١٣٨۶ ،‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻤﺎدﻫﺎ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻋﻼﻣﺖﻫﺎی ﺧﺎص ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤ ﺮا ﺑﻪ‬ ‫→‪−‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ‬ ‫‪N‬‬

‫‪f‬‬ ‫) ‪ G(f‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺣﺴﺎﺑﯽ‬ ‫‪N٠‬‬

‫‪n×n‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﻬﺎی‬ ‫‪Mn‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫‪Z‬‬

‫‪E‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط دروﻧ‬ ‫◦‪E‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ‬ ‫‪Q‬‬

‫‪E‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﺣﺪی‬ ‫‪E′‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد اﺻﻢ‬ ‫‪Qc‬‬
‫‪E‬‬ ‫)‪ ∂(E‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺮزی‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ‬ ‫‪R‬‬
‫‪E‬‬ ‫ﺑﺴﺘﺎر ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫‪E‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻂ‬ ‫‪C‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪E‬‬ ‫‪Ec‬‬ ‫)‪ (X, d‬ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺮﯾ‬
‫‪E‬‬ ‫)‪ diam(E‬ﻗﻄﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫‪ b‬ﺑﺮ ‪ a‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‬ ‫‪a|b‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ‪ x‬ﺑﻪ ﺷﻌﺎع‬ ‫)‪ Nr (x‬ﻫﻤﺴﺎﯾ‬ ‫ﻫﻢارزی‬ ‫∼‬

‫ﯾ ﺮﯾﺨﺖ‬ ‫∼‬
‫=‬ ‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ‬ ‫≡‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻤﺎدﻫﺎ‬ ‫‪٢٣۶‬‬

‫‪E‬‬ ‫)‪ L(E‬ﻃﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫‪f‬‬ ‫‪ ∥f ∥٢‬ﻧﺮم ‪ L٢‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪f‬‬ ‫) ‪ V (P, f‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﺎﺑﻊ‬
‫) ‪ U (P, f‬ﻣﺠﻤﻮع رﯾﻤﺎن ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
‫) ‪ L(P, f‬ﻣﺠﻤﻮع رﯾﻤﺎن ﭘﺎﯾﯿﻨ‬

‫رده ﺗﻮاﺑﻊ اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ رﯾﻤﺎن‬ ‫‪R‬‬

‫)‪ R(α‬ﺗﻮاﺑﻊ اﻧﺘﮕﺮالﭘﺬﯾﺮ اﺷﺘﯿﻞﯾﺲ‬

‫ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻﯾﯽ‬ ‫‪sup‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﭘﺎﯾﯿﻨ‬ ‫‪inf‬‬

‫‪ lim sup‬ﺣﺪ ﺑﺎﻻﯾﯽ‬

‫‪ lim inf‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻨ‬
 ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬

‫آ‬
Test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫آزﻣﻮن‬
Integral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫اﻧﺘﮕﺮال‬
Cauchy’s Condensation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺸ‬
Root. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫رﯾﺸﻪ‬
Comparison . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬
Ratio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺴﺒﺖ‬
Lebesgue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻟﺒ‬
Union . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫اﺟﺘﻤﺎع‬
Intersection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫اﺷﺘﺮاک‬
Partition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫اﻓﺮاز‬
Infimum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫اﯾﻨﻔﯿﻤﻢ‬
 ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬ ٢٣٨

‫ب‬
Interval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺎزه‬
Closure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺴﺘﺎر‬
Greatest lower boubd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﭘﺎﯾﯿﻨ‬
Infinite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ‬
Perfect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﯽﻧﻘﺺ‬

‫پ‬
Base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﻪ‬
Countable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ‬
Cover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﻮﺷﺶ‬
Surjective . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﻮﺷﺎ‬
Continuity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕ‬
Uniform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬

‫ت‬
Function . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺎﺑﻊ‬
Bounded . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮐﺮاﻧﺪار‬
Increasing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺻﻌﻮدی‬
Riemann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫رﯾﻤﺎن‬
Decreasing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺰوﻟ‬
One-to-One . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﻪ ﯾ‬ ‫ﯾ‬
Monotonic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﯾ ﻨﻮا‬
Contradiction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ‬
Bounded Variation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺮاﻧﺪار‬
Refinement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﻈﺮﯾﻒ‬
٢٣٩ ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬

‫ج‬
Additive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺟﻤﻌ‬
Jump . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺟﻬﺶ‬
Algebra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺟﺒﺮ‬
Self-adjoint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺧﻮداﻟﺤﺎﻗ‬

‫ح‬
Limit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﺪ‬
Upper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
Lower . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﯿﻨ‬
Pointwise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ‬

‫د‬
Sequence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
Convergent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤ ﺮا‬
Divergent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫واﮔﺮا‬
Cauchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮐﺸ‬
Uniformly Convergent . . . . . . . . . . ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤ ﺮا‬
Uniformlu Bounded . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮاﻧﺪار‬

‫ز‬
Subsequence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫زﯾﺮدﻧﺒﺎﻟﻪ‬
Subset . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
Subcover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫زﯾﺮﭘﻮﺷﺶ‬
 ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬ ٢۴٠

‫س‬
Series . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺳﺮی‬
Convergent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤ ﺮا‬
Divergent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫واﮔﺮا‬
Alternating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺘﻨﺎوب‬
Absolutely Convergent . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤ ﺮا‬
Infinite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫ‬
Fourier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻓﻮرﯾﻪ‬
Harmonic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤﺴﺎز‬
Supremum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺳﻮﭘﺮﯾﻤﻢ‬

‫ض‬
Product . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺿﺮب‬
Multiplicative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺿﺮﺑﯽ‬

‫ط‬
Length . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻃﻮل‬

‫ع‬
Element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻋﻨﺼﺮ‬
Real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﻘﯿﻘ‬
Irrational . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮔﻨﮓ‬
Rational . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮔﻮﯾﺎ‬
Positive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺜﺒﺖ‬
Complex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
٢۴١ ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬

‫ف‬
Distance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
Space . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻓﻀﺎ‬
Metric . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺘﺮی‬
Complete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﺎم‬
Seperable. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﻔﮑﯿ ﭘﺬﯾﺮ‬
Compact . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻓﺸﺮده‬
Connected . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤﺒﻨﺪ‬
Hausdorff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﺎﺳﺪورف‬
Discrite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮔﺴﺴﺘﻪ‬
Undiscrite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻪ‬

‫ق‬
Theorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻗﻀﯿﻪ‬
Mean Value . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‬
Intermediate Value . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧ‬
Role’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫رول‬
Diameter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻗﻄﺮ‬
Segment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻗﻄﻌﻪ‬

‫ک‬
Bound . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮐﺮان‬
Upper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
Lower . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭘﺎﯾﯿﻨ‬
Uniform Boundedness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮐﺮاﻧﺪاری ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬
Least upper bound . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﮐﺮان ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
 ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬ ٢۴٢

Totally Disconnected . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﮐﻼ ﻧﺎﻫﻤﺒﻨﺪ‬

‫م‬
Set. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
Dense . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﭼ ﺎل‬
Knower Dense . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﯿﭻﺟﺎ ﭼ ﺎل‬
Convex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺤﺪب‬
Finite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺘﻨﺎﻫ‬
Open . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺎز‬
Closed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺑﺴﺘﻪ‬
Ordered . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺮﺗﺐ‬
Nonempty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺎﺗﻬ‬
Disjoit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫از ﻫﻢ ﺟﺪا‬
Countable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺷﻤﺎرشﭘﺬﯾﺮ‬
Derivative. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺸﺘﻖ‬
Differentiable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺸﺘﻖﭘﺬﯾﺮ‬
Maximum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺎﮐﺴﯿﻤﻢ‬
Minimum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ‬
Field . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﯿﺪان‬
Real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﻘﯿﻘ‬
Complex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
Ordered . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺮﺗﺐ‬

‫ن‬
Discontinuity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕ‬
Inequality . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺎﻣﺴﺎوی‬
٢۴٣ ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬

Norm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺮم‬
Point . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﻘﻄﻪ‬
Isolated . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺗﻨﻬﺎ‬
Fixed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺛﺎﺑﺖ‬
Limit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﺣﺪی‬
Interior . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫دروﻧ‬
Boundary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻣﺮزی‬
Graph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﻤﻮدار‬
Uncountable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﺎﺷﻤﺎرا‬

‫ه‬
Connected . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤﺒﻨﺪ‬
Neighborhood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤﺴﺎﯾ‬
Equicontinuity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤﭙﯿﻮﺳﺘﮕ‬
Convergence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤ ﺮاﯾﯽ‬
Pointwise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ‬
Uniform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﯾ ﻨﻮاﺧﺖ‬
Homomorphism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‫ﻫﻤﻮﻣﻮرﻓﯿﺴﻢ‬
‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬ ‫‪٢۴۴‬‬

‫ﻓﺎرﺳ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴ‬
Problems in Mathematical
Analysis

By:
Abbas Zivari-Kazempour
Faculty Member Of The Foo University

Ayatollah Borujerdi University

2019