Kabanata 11-20

Siya ang pinakamayaman sa Binundok dahil sa marami siyang negosyo at iba pang
klase ng ariarian. Tanyag din siya sa Pampanga at Laguna bílang asendero. Hindi
kataka-taka na parang lobong hinihipan sa pagpintog ng kaniyang yaman:

Kapitan Tiago

Ang turing niya sa sarili ay isang tunay na Kastila at hindi Pilipino. Kasundo niya ang
Diyos dahil nagagawa niyang bilhin ang kabalanan. Katunayan, siya ay nagpapamisa
at nagpapadasal tungkol sa kaniyang sarili:

Kapitan Tiago

Ang pinsan ni Kapitan Tiago na nag-aruga kay Maria Clara simula nang pumanaw
ang kaniyang ina:

Isabel

Katorse anyos si Maria Clara nang siya'y ipinasok sa:

Beaterio de Sta. Catalina

Ayon kay Don Rafael, si Ibarra ay pinag-aral niya sa ibang bansa pagkat siya ay isang
lalaki at kailangan niyang matutuhan ang tungkol sa mga buhay-buhay upang
mapaglingkuran niya ang:

Magiging Pamilya

Ang karaniwang bayan sa Pilipinas na nasa baybayin ng lawa at may malalapad na

bukirin at palayan. Karamihan sa nakatira rito ay mga magsasaka. Dahil sa kanilang
kamangmangan, ang mga inaaning produkto agrikultura ay naipagbibili nila ng
murang-mura sa tsino.

San Diego

Ang bayan ng San Diego ay may mahigpit na pag-aagawan sa kapangyarihan at

pamunuan ng bayan na maihahalintulad sa bayan ng:

Roma at Italya
 Ang payat at batang Pransiskanong mahilig mag-ayuno na pumalit kay Padre
Damaso bilang kura ng San Diego:

Padre Salvi

Nangatal ang ina. Naumid ang labi. Mabilis na tinakpan ang kaniyang dalawang
tainga nang paratangan siya ng alila na isang inang walang turong mabuti sa mga
anak dahil nagmana ito sa ama:

Sisa

Malaki ang utang na loob ng guro sa kanya. Noong bagong salta ito sa San Diego, siya
ang tumustos sa kaniyang mga pangangailangan sa pagtuturo:

Don Rafael