10 Mfeem - 3010 257 286

BÖLÜM 4: ASENKRON MOTORLAR
Asenkron Motorlara Yol Verme Devreleri
R Asenkron motora yol vermek için kullanılan tipik hat gerilimli bir manyetik yol verme
devresi aşağıdaki Şekilde gösterilmektedir. Başlatma düğmesine basıldığında, röle (veya
kontaktör) bobini M’ ye enerji verilir ve normalde açık olan M૚ , M૛ ve M૜
kontaklarının kapanmasına neden olur.
Asenkron motora için tipik bir hat gerilimli yol verici.
92
R Bu kontaklar kapandığında, asenkron motoruna güç uygulanır ve motor çalışmaya başlar.
R Başlatma butonuna basıldığında M૝ kontağı da kapanır ve başlatma butonu kısa devre olur.
R Durdurma butonuna basıldığında is M rölesi enerjisiz kalırve M kontakları açılarak motoru
durdurur.
Asenkron motora için tipik bir hat gerilimli yol verici.
93
Bu tür bir manyetik yol verme devresinin birkaç koruyucu özelliğe sahiptir.
1. Kısa devre koruması
2. Aşırı yük koruması
3. Düşük gerilim koruması
R Motor için kısa devre koruması ࡿ૚ , ࡿ૛ ve ࡿ૜ sigortaları tarafından sağlanır. Motor

içinde ani bir kısa devre oluşursa ve nominal akımdan birkaç kat daha büyük bir akım
akışına neden olursa, bu sigortalar atar ve motorun güç kaynağından bağlantısını keser
ve yanmasını engeller.
R Bununla birlikte, bu sigortalar normal motor çalıştırma sırasında yanmamalıdır bu
nedenle devreyi açmadan önce nominal yük akımında birkaç kat daha büyük değerde
akımların geçmesine izin verecek şekilde tasarlanmıştır.
R Bu, yüksek direnç ve/veya aşırı motor yüklerinden kaynaklanan kısa devrelerin
sigortalar tarafından temizlenmeyeceği anlamına gelir.
94
R Bir asenkron motor aşırı yüklenir ve bu durum devam ederse yüksek akımlarının neden
olduğu aşırı ısınma nedeniyle hasar görür.
R Bununla birlikte, bu hasar zaman alır ve bir asenkron motoru normalde kısa süreli
yüksek akımlardan (yol alma akımları gibi) zarar görmez.
R Sadece yüksek akım sürdürülürse hasar meydana gelir.
R Düşük gerilim koruması da diğerleri gibi denetleme görevi görür.
95
Asenkron Motorun Hız Kontrolü
Bir asenkron motorun hızının kontrol edilebileceği gerçekten sadece iki teknik vardır.
R Birincisi, stator ve rotor manyetik alanlarının dönüş hızı olan senkron hızı n࢙࢟࢔ࢉ
değiştirmektir. Rotor hızı her zaman senkron hıza yakın bir hızda çalışır.
R Diğer teknik, belirli bir yük için motorun kaymasını değiştirmektir. Bu yaklaşımların
her biri daha ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
R Bir asenkron motorun senkron hızı şu şekilde verilir:
૚૛૙ࢌ࢙ࢋ
R ࢔࢙࢟࢔ࢉ ൌ ࡼ
R Dolayısıyla makinenin senkron hızı (1) elektrik frekansını değiştirerek ve (2)

makinedeki kutup sayısını değiştirerek değişir. Kayma kontrolü, rotor direncini veya
motorun terminal gerilimini değiştirerek gerçekleştirilebilir.
96
Kutup Değiştirme ile Asenkron Motor Hız Kontrolü
Bir asenkron (indüksiyon) motorundaki kutup sayısını değiştirmek için iki ana yaklaşım
vardır:
1. Genişletilebilen kutuplar yöntemi
2. Çoklu stator sargıları
Genişletilebilen kutuplar yöntemi; bir asenkron (indüksiyon) motorunun stator
sargılarındaki kutup sayısının, bobin bağlantılarında yalnızca basit değişikliklerle 2: 1
oranında değiştirilebileceği gerçeğine dayanır.
97
Asenkron Motorlara Yol Verme
Yandaki Şekil kutup değiştirme için uygun

basit bir iki kutuplu asenkron motor statorunu
göstermektedir.
Tek tek bobinlerin çok kısa aralıklı (60-90°)
olduğuna dikkat ediniz.
Kutup değişimi için iki kutuplu stator sargısı. Bu sargılardaki çok

küçük değerdeki rotor sargı adımlarına dikkat ediniz.
98

Ayrıntıların daha net olması için Aşağıdaki şekilde bu sarımların yanlızca a fazı detaylı
gösterilmektedir. Şekil a, normal çalışma sırasında bir andaki stator sargılarının a fazındaki akım
akışını gösterir. Manyetik alanın statoru üst faz grubunda (bir kuzey kutbu) aşağıya doğruterk ettiğini
ve alt faz grubundaki (bir güney kutbu) statora girmektedir. Bu sargı böylece iki stator manyetik kutup
üretir.
99

Şimdi stator üzerindeki alt faz grubundaki akım akışının yönünün tersine döndüğünü varsayalım
(Şekil b). Daha sonra manyetik alan statoru hem üst faz grubunda hem de alt faz grubunda terk
edecektir - her biri bir kuzey manyetik kutbu olacaktır.
Bu makinedeki manyetik akı, iki faz grubu arasındaki statora geri dönmeli ve bir çift genişletilebilen
güney manyetik kutbu oluşturmalıdır. Şimdi statorun dört manyetik kutba sahip olduğuna dikkat edin
- öncekinin iki katı.
10
0
Hat Frekansını Değiştirerek Hız Kontrolü
Bir asenkron motorunun statoruna uygulanan elektrik frekansı değiştirilirse, manyetik
alanlarının dönme hızı n࢙࢟࢔ࢉ , elektrik frekansındaki değişiklikle doğru orantılı olarak
değişecek ve tork-hız karakteristik eğrisindeki yüksüz noktanın yeri de değişecektir.
Nominal koşullarda motorun senkron hızı temel hız olarak bilinir.
Değişken frekans kontrolü kullanarak, motorun hızını temel hızın üstüne veya altına
ayarlamak mümkündür.
Düzgün tasarlanmış bir değişken frekanslı asenkron motor sürücüsü çok esnek olabilir.
Bir asenkron motorun hızını, baz hızın yüzde 5'i kadar küçük bir hızdan yaklaşık iki katına
kadar bir aralıkta kontrol edebilir. Bununla birlikte, güvenli çalışmayı sağlamak için
frekans değiştikçe motorda belirli voltaj ve tork sınırlarının korunması önemlidir.
10
1
Hat Frekansını Değiştirerek Hız Kontrolü
Bir asenkron motorunun statoruna uygulanan elektrik frekansı değiştirilirse, manyetik
alanlarının dönme hızı n࢙࢟࢔ࢉ , elektrik frekansındaki değişiklikle doğru orantılı olarak
değişecek ve tork-hız karakteristik eğrisindeki yüksüz noktanın yeri de değişecektir.
Bir asenkron motorda değişken frekanslı hız kontrolü:

(a) Şebeke gerilimin frekansla doğrusal olarak değiştiği varsayılarak, nominal hızın altındaki hızlar için tork-hız karakteristik eğri ailesi.
(b) Şebeke geriliminin sabit tutulduğu varsayılarak, nominal hızın üzerindeki hızlar için tork-hız karakteristik eğrileri ailesi.
10
2
Hat Gerilimini Değiştirerek Hız Kontrolü
R Bir asenkron motor tarafından üretilen tork uygulanan gerilimin karesiyle orantılıdır.
R Bir yük aşağıdaki Şekilde gösterildiği gibi bir tork-hız karakteristiğine sahipse, o zaman
motorun hızı, hat gerilimin değiştirerek sınırlı bir aralıkta kontrol edilebilir.
Asenkron motorun hat gerilimini

değiştirerek hız kontrolünün yapılması.
10
103
3
Rotor Direncini Değiştirerek Hız Kontrolü
R Rotorlu sargılı asenkron motorlarda,
tork-hız eğrisinin şeklini motorun
devresine ekstra rezistanslar ekleyerek
değiştirilebilir. Elde edilen tork-hız
karakteristik eğrileri Aşağıdaki
Şekilde gösterilmektedir. Yükün tork-
hız eğrisi şekilde gösterildiği gibiyse,
rotor direncinin değiştirilmesi
motorun çalışma hızını
değiştirecektir.
R Bununla birlikte, bir asenkron
motorunun rotor devresine ekstra
dirençler eklemek, makinenin
verimini ciddi şekilde düşürür.
Rotorlu sargılı asenkron motorda rotor rezistans değerini değiştirerek hız kontrolü.
10
104
4
DEVRE MODEL PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ
Bir asenkron motorun eşdeğer devresi, motorun yükteki değişikliklerine verdiği cevabı
belirlemek için çok yararlı bir araçtır. Bununla birlikte, gerçek bir makine için bir model
kullanılacaksa, modelde eleman yer alan parametre değerlerinin ne olduğunu belirlemek
gerekir.
Gerçek bir motor için R૚ , R૛ , ૚ , ૛ ve ࡹ nasıl belirlenebilir?
TR’ daki kısa devre ve açık devre testlerine benzer biçimde asenkon motorda bir dizi test ile
ulaşılabilir.
105
Yüksüz Test (Boşta Çalışma Deneyi)
Asenkron motorun yüksüz testi motorun dönme kayıplarını ölçer ve mıknatıslanma akımı
hakkında bilgi verir. Bu test için kullanılacak test devresi aşağıdaki şekilde verilmiştir.,
Test devresi
106
Motordaki tek yük sürtünme ve rüzgar kayıplarıdır, bu nedenle bu motordaki tüm Pࢉ࢕࢔࢜
mekanik kayıplar tarafından tüketilir ve motorun kayması çok küçüktür. Bu motorun
eşdeğer devresi aşağıdaki Şekilde gösterilmektedir.
107
Yüksüz koşullarda bu motorda watmetre ile ölçülen giriş gücü motordaki kayıplara eşittir.
Rotor bakır kayıpları ihmal edilebilir çünkü akım ࡵ૛ son derece küçüktür [büyük yük
direnci ࡾ૛ (1 - s) / s nedeniyle].
Stator bakır kayıpları şu şekilde verilmiştir:
Giriş gücü;
Dönme kayıpları, P࢘࢕࢚ :
Böylece motora giriş gücü bilindiğinde, makinenin dönme kayıpları belirlenebilir.
Eşdeğer giriş empedansı yaklaşık olarak;
ࢄ૚ bir şekilde bulunabilirse, mıknatıslanma empedansı ࢄࡹ bilineceğinden dolayı giriş

empedans değeri hesaplanabilir.
10
108
8
Stator Direnci için DA Deneyi
R Asenkron motorun çalışmasında «Rotor direnci ࡾ૛ » son derece kritik bir rol oynar.
R Ayrıca ࡾ૛ , makinenin devrilme torkunun oluştuğu hızı belirleyerek tork-hız eğrisinin
şeklini belirler.
R Toplam motor devresi direncini belirlemek için kilitli rotor testi adı verilen standart bir
motor testi kullanılabilir . Bununla birlikte bu deneyde yalnızca toplam direnç bulunur.
R «Rotor direncinin ࡾ૛ » doğru bulmak için, toplamdan çıkarılabilmesi için ࡾ૚ ’i bilmek
gerekir.
R ࡾ૚ için yapılacak deney ࡾ૛ , ࢄ૚ ve ࢄ૛ ’ inden bağımsızdır. Bu deney DA olarak
adlandırılır.
10
109
9
R Temel olarak, bir asenkron motorunun stator sargılarına bir DC gerilim uygulanır.
R Akım DC olduğundan, rotor devresinde indüklenen gerilim yoktur ve sonuçta rotor
akımı akışı yoktur.
R Ayrıca doğru akımda motorun reaktansı sıfırdır. Bu nedenle, motordaki akım akışını
sınırlayan tek büyüklük stator direncidir ve bu direnç belirlenebilir.
11
110
0
R DC testi için temel devre Aşağıdaki Şekilde gösterilmektedir.

R Bu şekil, Y-bağlı bir asenkron motorunun üç terminalinden ikisine bağlı bir DC güç
kaynağını göstermektedir.
R Testi gerçekleştirmek için stator sargılarındaki akım nominal değere ayarlanır ve
terminaller arasındaki gerilim ölçülür.
11
111
1
R Stator sargılarındaki akım normal çalışma sırasında sahip olacağı sıcaklığa getirilmesi
ile nominal değerine ayarlanır.
R ࡾ૚ ile yüksüz bakır kayıpları belirlenebilir ve dönme kayıpları, yüksüz giriş gücü ile
stator bakır kayıpları arasındaki fark olarak bulunabilir.
11
112
2
Kısa Devre (Kilitli Rotor) Deneyi
R Bu test, bir transformatördeki kısa devre testine karşılık gelir.

R Bu testte rotor hareket edemeyecek şekilde kilitlenir veya bloke edilir, motora bir gerilim
uygulanır ve ortaya çıkan gerilim, akım ve güç ölçülür.
R Aşağıdaki şekilde rotor deneyi için bağlantılar gösterilmektedir.
R Kilitli rotor testini gerçekleştirmek için statora bir AC gerilim uygulanır ve akım akışı
yaklaşık olarak tam yük değerine ayarlanır.
R Akım tam yük değeri olduğunda, motora akan gerilim, akım ve güç ölçülür.
Deney devresi
11
113
3
R Bu deney için eşdeğer devre aşağıda gösterilmektedir.

R Rotor hareket etmediğinden kaymanın s=1 olduğuna ve bu nedenle ࡾ૛ Τ࢙ rotor
direncinin R2'ye eşit olduğuna (oldukça küçük bir değer) dikkat ediniz.
R ࡾ૛ ve ࢄ૛ çok küçük olduğu için, çok daha büyük mıknatıslayıcı reaktans ࢄࡹ yerine
neredeyse tüm giriş akımı içlerinden geçecektir.
R Bu nedenle, bu koşullar altındaki devre, ࢄ૚ , ࡾ૚ , ࢄ૛ ve ࡾ૛ ’nin bir seri kombinasyonuna
benziyor.
Motor eşdeğer devresi

11
114
4
Deney gerilimi ve frekansı ayarlandıktan sonra motordaki akım hemen nominal değere
ayarlanır ve giriş gücü, gerilimi ve akım rotor çok fazla ısınmadan önce ölçülür. Motora
giriş gücü şu şekilde verilir:
Kilitli rotor güç faktörü şu şekilde bulunabilir:

Empedans açısı θ’ dır. ି૚ ࣂ
güç faktörünüe (PF’ ye) eşittir.
Bu anda motor
devresindeki toplam
empedansın büyüklüğü;
Toplam rmpedans açısı θ’ dır. Buradan,
11
115
5
Kilitli rotor direnci Rࡸࡾ ’ ye eşittir:
Kilitli rotor reaktanso Xࡸࡾ ’ ye eşittir:
X′૚ ve X′૛ sırasıyla test frekansındaki stator ve rotor reaktanslarıdır. DC testinde R૚

belirlendi. Rotor direnci Rଶ artık şu şekilde bulunabilir:
Statorla ilgili toplam rotor reaktansı da bulunabilir. Reaktans doğrudan frekansla orantılı
olduğundan, normal çalışma frekansındaki toplam eşdeğer reaktans şu şekilde bulunabilir:
11
116
6
Örnek: Aşağıdaki test verileri 7.5 hp, dört kutuplu, 208 V 60 Hz, A tasarım sınıfı, 28 A
nominal akıma sahip Y-bağlı asenkron motorunda alınmıştır.
DC test
(a) Bu motor için faz başına eşdeğer
devreyi çiziniz.
Yüksüz test
Kilitli rotor testi
11
117
7
Çözüm:
DC test:
Yüksüz test:
Bu nedenle,
X૚ bilindiğinde, Xࡹ bulunabilir. Stator bakır kayıpları
11
118
8
Çözüm:
Yüksüz durumdaki dönme kayıpları:
Kilitli rotor testi:
Kilitli rotor empedansı:
Empedans açısı, θ:
11
119
9
Çözüm: Bulunan bu değerlerden ࡾࡸࡾ= 0.517cos 40.4°= 0.394 Ω = ࡾ૚ + ࡾ૛ .
ࡾ૚ = 0.243Ω olduğundan, ࡾ૛ ൌ0.151 Ω olmalıdır.
15 Hz'deki reaktans:
60 Hz’deki eşdeğer reaktans:
A tasarım sınıfı indüksiyon motorları için, bu reaktansın rotor ve stator arasında eşit
olarak bölündüğü varsayılır, bu nedenle:
12
120
0

10 Mfeem - 3010 257 286

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

10 Mfeem - 3010 257 286

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BÖLÜM 4: ASENKRON MOTORLAR

Asenkron Motorlara Yol Verme Devreleri

Asenkron motora için tipik bir hat gerilimli yol verici.

Asenkron motora için tipik bir hat gerilimli yol verici.

R Motor için kısa devre koruması ࡿ૚ , ࡿ૛ ve ࡿ૜ sigortaları tarafından sağlanır. Motor

R Dolayısıyla makinenin senkron hızı (1) elektrik frekansını değiştirerek ve (2)

Kutup Değiştirme ile Asenkron Motor Hız Kontrolü

Yandaki Şekil kutup değiştirme için uygun

Kutup değişimi için iki kutuplu stator sargısı. Bu sargılardaki çok

Kutup Değiştirme ile Asenkron Motor Hız Kontrolü

Kutup Değiştirme ile Asenkron Motor Hız Kontrolü

Bir asenkron motorda değişken frekanslı hız kontrolü:

Asenkron motorun hat gerilimini

Stator bakır kayıpları şu şekilde verilmiştir:

Dönme kayıpları, P࢘࢕࢚ :

Böylece motora giriş gücü bilindiğinde, makinenin dönme kayıpları belirlenebilir.

Eşdeğer giriş empedansı yaklaşık olarak;

ࢄ૚ bir şekilde bulunabilirse, mıknatıslanma empedansı ࢄࡹ bilineceğinden dolayı giriş

R DC testi için temel devre Aşağıdaki Şekilde gösterilmektedir.

R Bu test, bir transformatördeki kısa devre testine karşılık gelir.

R Bu deney için eşdeğer devre aşağıda gösterilmektedir.

Motor eşdeğer devresi

Kilitli rotor güç faktörü şu şekilde bulunabilir:

Toplam rmpedans açısı θ’ dır. Buradan,

Kilitli rotor direnci Rࡸࡾ ’ ye eşittir:

Kilitli rotor reaktanso Xࡸࡾ ’ ye eşittir:

X′૚ ve X′૛ sırasıyla test frekansındaki stator ve rotor reaktanslarıdır. DC testinde R૚

Kilitli rotor testi

X૚ bilindiğinde, Xࡹ bulunabilir. Stator bakır kayıpları

Yüksüz durumdaki dönme kayıpları:

Kilitli rotor testi:

Kilitli rotor empedansı:

60 Hz’deki eşdeğer reaktans:

You might also like