Διάλεξη 05. Εξωτερικότητες

Διάλεξη 5
Εξωτερικές επιδράσεις ή
εξωτερικότητες
Ράπανος-Καπλάνογλου 2021/22
Μεταβολή της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας
Έτος
Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

2
3
Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 4
Ορισμός
 Εξωτερικές επιδράσεις ανακύπτουν όταν οι δράσεις
ενός φορέα (ατόμου ή επιχείρησης) προκαλούν θετική ή
αρνητική επίδραση σε έναν άλλο φορέα (άτομο ή
επιχείρηση) και ο πρώτος φορέας ούτε υφίσταται το
κόστος της αρνητικής επίδρασης, αλλά ούτε και
απολαμβάνει το όφελος της θετικής επίδρασης, που
προκαλεί.
 Αρνητική εξωτερικότητα: Όταν μια δραστηριότητα επιδρά αρνητικά σε
άλλο φορέα
 Θετική εξωτερικότητα: Όταν μια δραστηριότητα επιδρά θετικά σε άλλο
φορέα
Εξωτερικές επιδράσεις:
παραδείγματα
• Αρνητικές εξωτερικότητες:
• Όξινη βροχή, ρύπανση; Φαινόμενο θερμοκηπίου.
• Δυνατή μουσική του γείτονα, κάπνισμα στο εστιατόριο.
• Οδήγηση μετά από ποτό, μποτιλιάρισμα στην κυκλοφορία.
• Χτύπημα κινητού στο θέατρο
• Θετικές εξωτερικότητες:
• Έρευνα και ανάπτυξη;
• Εμβολιασμοί;
• Το να κάνεις καλές ερωτήσεις στην τάξη.
• Ο περιποιημένος κήπος του γείτονα
• Το να ζεις κοντά σε αστυνομικό τμήμα
• Δημόσια αγαθά.

Διάφορα είδη
• Μπορούμε να διακρίνουμε 4 είδη εξωτερικών επιδράσεων: Από
1. καταναλωτή σε καταναλωτή
2. παραγωγό σε παραγωγό
3. καταναλωτή σε παραγωγό
4. παραγωγό σε καταναλωτή

Η φύση των εξωτερικών
επιδράσεων
• Το γεγονός ότι η η συμπεριφορά κάποιου επηρεάζει την ευημερία
κάποιου άλλου δεν συνεπάγεται αυτόματα εξωτερικότητα.
• Εξωτερικότητα ανακύπτει όταν αυτή η επίδραση δεν λαμβάνεται
υπόψη από την αγορά. Γιατί;
• Επειδή δεν υπάρχει αγορά για να λάβει υπόψη της αυτή την
επίδραση. Με απλά λόγια η αγορά γι αυτή τη δραστηριότητα
απουσιάζει.
• π.χ. ποια είναι η αγορά που υπολογίζει την τιμή της όξινης βροχής,
ή του καπνίσματος σε ένα εστιατόριο;

Παράδειγμα: οι εξωτερικές επιδράσεις των SUV
Η οδήγηση μεγάλων αυτοκινήτων όπως τα SUV παράγουν
τρία είδη αρνητικών εξωτερικοτήτων:
1. Αρνητική εξωτερικότητα στο περιβάλλον: κανονικά
αυτοκίνητα διανύουν 25μίλια/γαλόνι, όμως τα SUV μόνο
20.
2. Αρνητική εξωτερικότητα στο οδικό δίκτυο: το
μεγαλύτερα αυτοκίνητα καταστρέφουν το οδόστρωμα
περισσότερο.
3. Αρνητική εξωτερικότητα σχετικά με την ασφάλεια: η
πιθανότητα θανατηφόρου ατυχήματος τετραπλασσιάζεται
σε σχέση με τα συμβατικά οχήματα.
Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών
 Ας πάρουμε ένα παράδειγμα:
 Ένα ιδιωτικό εργοστάσιο ρίχνει τα απόβλητα του σ’ ένα ποτάμι.
 Ο αγρότης που ποτίζει τα χωράφια του από το ποτάμι βλέπει την
παραγωγή του να επηρεάζεται αρνητικά, λόγω του μολυσμένου
νερού.
 Το εργοστάσιο έχει μια αρνητική εξωτερική
επίδραση επειδή:
 Ο αγρότης υφίσταται ζημιά,
 Και το εργοστάσιο δεν τον αποζημιώνει για τη ζημιά που του
προκαλεί.

 Σε ανταγωνιστικές αγορές οι ιδιώτες, εργοστάσιο και αγρότης,
επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των κερδών τους.
 Ας προχωρήσουμε σε κάποιους ορισμούς:
 MB = οριακό όφελος του εργοστασίου με το να

αποβάλλει τα απόβλητα
 PMC = ιδιωτικό οριακό κόστος του εργοστασίου
 MD = οριακή ζημιά στον αγρότη
 SMC = PMC+MD = κοινωνικό οριακό κόστος
 Βλέπε διάγραμμα πιο κάτω

S = MPC
PE
D = MSB
14
QE
Οικονομική ανάλυση των
εξωτερικών επιδράσεων
S = MPC
PE
MEC
D = MSB
15
QE
MSC = MPC + MEC
S = MPC
PE
MEC
D = MSB
16
QE
MSC = MPC + MEC
A S = MPC
P’
Γ Β
PE
Δ MEC
D = MSB
17
0 Q’ QE
 Είναι σαφές ότι η αγορά ισορροπεί στο σημείο Β, παράγεται
ποσότητα QΕ, η τιμή είναι PΕ ίση με το οριακό ιδιωτικό κόστος.
 Όταν όμως παράγεται QΕ, ο αγρότης έχει ζημιά και αν αυτή
προστεθεί στο ιδιωτικό κόστος, τότε το οριακό κοινωνικό κόστος
στο σημείο αυτό είναι 0P’ = QΕΑ.
 Το άριστο όμως για την κοινωνία είναι στο σημείο όπου το οριακό
κοινωνικό όφελος (MSB) είναι ίσο με το οριακό κοινωνικό κόστος
(MSC), δηλαδή στο σημείο Γ.
 Άρα η άριστη παραγόμενη ποσότητα είναι Q’, η οποία είναι
μικρότερη από εκείνη που πράγματι παράγεται την QΕ

 Από την ανάλυση αυτή καταλήγουμε στα εξής
συμπεράσματα:
 Το εργοστάσιο παράγει ποσότητα (QE) μεγαλύτερη από
την άριστη (Q’)
 Ο αγρότης θα προτιμούσε μηδενική παραγωγή του
εργοστασίου, επειδή εκεί η οριακή του ζημιά (MD) είναι
μηδέν.
 Η άριστη ποσότητα δεν είναι η επιθυμητή από καμιά
πλευρά, αλλά μπορεί να θεωρηθεί ως συμβιβασμός μεταξύ
εργοστασίου και αγρότη.
 Από κοινωνική άποψη κάποιο επίπεδο ρύπανσης είναι
επιθυμητό.
Οικονομική ευημερία και διόρθωση των
MSC = MPC + MEC
A S = MPC
P’
Γ
PE Β
Δ MEC
α
γ
δ β D = MSB
20
0 Q’ QE
Οικονομική ευημερία και διόρθωση
των εξωτερικών επιδράσεων
• Η μετακίνηση από το QΕ στο Q’ μειώνει τη ζημιά
κατά την περιοχή αβδγ, η οποία είναι ίση με την
περιοχή ΑΒΔΓ.
• Άρα ο αγρότης έχει ένα όφελος (μείωση ζημιάς) ίσο με
την περιοχή αβδγ.
• Το εργοστάσιο, από την άλλη πλευρά, βλέπει να
μειώνεται η παραγωγή του από το QE στο Q’ , να έχει
δηλαδή απώλεια πλεονάσματος ίση με την περιοχή βδγ.
21
Οικονομική ευημερία και διόρθωση
των εξωτερικών επιδράσεων
• Συγκρίνοντας συνολικά απώλειες και οφέλη βλέπουμε

ότι η μετακίνηση στο άριστο επίπεδο παραγωγής, έχει
ένα όφελος για την κοινωνία ίσο με την περιοχή αβγ.
22
Ένα αριθμητικό παράδειγμα
• Ας υποθέσουμε ότι το εργοστάσιο έχει καμπύλη ζήτησης
(MB), η οποία δίνεται από τη σχέση
MB  300  Q
• Και καμπύλη οριακού (ιδιωτικού) κόστους η οποία είναι
MPC  20  Q
• Ας θεωρήσουμε επίσης ότι η καμπύλη οριακής ζημιάς του
αγρότη δίνεται από τη σχέση
MD  40  2Q

23
• Το εργοστάσιο μεγιστοποιώντας τα κέρδη του επιλέγει
MB  MPC  300  Q  20  Q  Q1  140
 Η κοινωνικά αποτελεσματική ποσότητα όμως

είναι
MB  MSC  MPC  MD
 300  Q  20  Q    40  2Q   Q *  60

24
€
H Λίζα
Ο Μπάρτ κερδίζει cdhg
χάνει dcg
Q
 Η απώλεια ευημερίας επειδή το
εργοστάσιο επιλέγει Q1=140 είναι το
τρίγωνο μεταξύ της καμπύλης MB και της
MSC από το Q1 στο Q*.
1
 
DWL  Q1  Q * MSC Q1  MB Q1
2

DWL=(1/2) (140-60)(480-160)=12800
 Η περιοχή αυτή είναι η dhg στο διάγραμμα

 Αν πάμε στο Q* ο αγρότης μειώνει τη ζημιά του κατά το
τραπέζιο που είναι κάτω από την καμπύλη MD από το Q1 στο
Q*.
1
2

'   Q1  Q*  MDQ Q*  MDQ Q
1

1
'   140  60 160  320  19200
2
27
• Παράγοντας στο Q* το εργοστάσιο χάνει κέρδος ίσο με το
τρίγωνο μεταξύ των καμπυλών MB και MPC από το Q1 στο Q*.
• Άρα, το καθαρό όφελος της κοινωνίας είναι
1
2
*

ώ  Q1  Q  MBQ*  MCQ* 
1
ώ  140  60 240  80   6400
2
28 Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

Αρνητικές εξωτερικότητες στην κατανάλωση
 Ας δούμε τώρα περίπτωση αρνητικής εξωτερικότητας
στην κατανάλωση. Ας πάρουμε το εξής παράδειγμα :
 Ένα άτομο καπνίζει σ’ ένα εστιατόριο.
 Το κάπνισμα έχει μια αρνητική επίδραση στην
απόλαυση του γεύματος σου.
 Έτσι η κατανάλωση ενός αγαθού μειώνει την ευημερία
κάποιου άλλου.
 Το πιο κάτω διάγραμμα διευκρινίζει την περίπτωση
αυτή.
Το κίτρινο τρίγωνο
Τιμή είναι το πλεόνασμα των S=PMC=SM
τσιγάρων Ο καπνιστής(και
καπνιστών θέτει C
Η καμπύλη MD δείχνει
PMB=PMC για ναQβρει
παραγωγών)
τη ζημιά των στομη 1.
την ιδιωτική του άριστη
καπνιστών
Αυτό το ανά πακέτο
πλαίσιο δενοριακό
ποσότητα
Το τσιγάρων
κοινωνικό Q1.
τσιγάρων.
συλλαμβάνει τη ζημιά
όφελος είναι η διαφορά
Το κόκκινο τρίγωνο είναι
που γίνεται
μεταξύστους
PMB μη
και MD.
η απώλεια ευημερίας από
p καπνιστές.
την παραγωγή
Το κοινωνικά
Ο καπνιστής καπνίζειστο
άριστο
1
επίπεδο ιδιωτικό
υπερβολικά πολλάεπίπεδο.
καπνίσματος είναι MD
τσιγάρα
p2 στο Q2,από
η τομή
κοινωνική
του SMC
άποψη.
και
SMB.
D=PMB
SMB=PMB-MD
0 Q2 Q1 QΤσιγάρα
• Η άριστη λύση για τον καπνιστή είναι εκεί όπου:
PMB  PMC
• Αυτή η λύση δίνει ποσότητα τσιγάρων Q1 στην τιμή P1.

Αρνητικές εξωτερικότητες στην
κατανάλωση
• Η κατανάλωση τσιγάρων από τον καπνιστή προκαλεί
ζημιά σε άλλους θαμώνες του εστιατορίου. Αυτοί θα
προτιμούσαν:
MD  0
• Αυτό συνεπάγεται μηδενική κατανάλωση τσιγάρων, κάτι
που μειώνει την ευημερία των καπνιστών.

• Το κοινωνικό οριακό όφελος περιλαμβάνει τόσο το άμεσο
όφελος του καπνιστή. Όσο και την έμμεση βλάβη στους
άλλους θαμώνες:
SMB  PMB  MD
• Βρίσκουμε την κοινωνικά άριστη ποσότητα τσιγάρων Q2
στην τιμή P2, με το να λύσουμε τη σχέση:

SMC  SMB 33
• Η κοινωνικά άριστη ποσότητα συνεπάγεται λιγότερο
κάπνισμα. Έτσι ο καπνιστής είναι σε χειρότερη
κατάσταση, αλλά οι θαμώνες σε καλύτερη. Το πλεόνασμα
του καπνιστή (και των εταιρειών παραγωγής τσιγάρων)
μειώνεται.
• Διαγραμματικά είναι το τρίγωνο μεταξύ των καμπυλών PMB και PMC από
Q2 σε Q1.
• Η ζημιά στους θαμώνες μειώνεται επίσης.

• Διαγραμματικά αυτό είναι η περιοχή κάτω από την καμπύλη MD από Q2 σε
Q1.

• Η απώλεια ευημερίας από την αρχική κατανάλωση Q1

φαίνεται διαγραμματικά από το τρίγωνο μεταξύ των
καμπυλών SMC και SMB από Q2 σε Q1.
• Σε αυτή την περίπτωση η καμπύλη SMC ισούται με την
PMC.

Ιδιωτικές αντιδράσεις
• Οι εξωτερικές επιδράσεις μπορούν να
αντιμετωπιστούν, χωρίς την παρέμβαση του κράτους
με τρεις τρόπους:
• Το θεώρημα του Coase
• Συγχωνεύσεις
• Κοινωνικές συμβάσεις

το θεώρημα του Coase
 Πηγή της αναποτελεσματικότητας από τις
εξωτερικότητες είναι η απουσία δικαιωμάτων
ιδιοκτησίας.
 Το θεώρημα του Coase υποστηρίζει ότι όταν
καθιερωθούν δικαιώματα ιδιοκτησίας και τα
συναλλακτικά κόστη είναι μικρά, τότε τα εμπλεκόμενα
σε μια εξωτερικότητα μέρη, εκουσίως, θα βρουν λύση
που είναι κοινωνικά αποτελεσματική.
 Η κοινωνικά επιθυμητή ποσότητα θα επιτευχθεί
ανεξάρτητα από το σε ποιο μέρος δίνονται τα
δικαιώματα ιδιοκτησίας..
37
Το θεώρημα του Coase: απλό παράδειγμα
Ο Δημήτρης έχει έναν σκύλο, τον Σποτ.
Αρνητική εξωτερικότητα: ο Σποτ γαβγίζει πολύ και ενοχλεί την
Τζένη, τη γειτόνισσα του Δημήτρη.
Το κοινωνικά επιθμητό αποτέλεσμα πρέπει να μεγιστοποιεί το
σύνολο της χρησιμότητας του Δημήτρη και της Τζένης
Αν ο Δημήτρης αντλεί περισσότερη ευχαρίστηση από την παρέα
του Σποτ σχετικά με την ευχαρίστησηπου αντλεί η Τζένη όταν
έχει ησυχία, τότε ο Δημήτρης πρέπει να κρατήσει τον Σποτ.
Θεώρημα του Coase: Η ιδιωτική αγορά θα οδηγήσει στο σωστό

αποτέλεσμα...

Περίπτωση 1:
Ο Δημήτρης έχει το δικαίωμα να κρατήσει τον Σποτ

Όφελος του Δημήτρη: 500 ευρώ
Κόστος της Τζένης από τη φασαρία που κάνει ο Σποτ: 800 ευρώ
Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα: ο Σποτ πάει στο χωριό των

γονιών του Δημήτρη
Αποτέλεσμα της αγοράς:

Η Τζένη πληρώνει τον Δημήτρη 600 ευρώ για να στείλει τον Σποτ
στο χωριό, και η Τζένη και ο Δημήτρης είναι καλύτερα από πριν.
Αποτέλεσμα αγοράς = Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα

Ο Δημήτρης έχει το δικαίωμα να κρατήσει τον Σποτ

Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα: ο Σποτ πρέπει να μείνει με τον

Δημήτρη

Η Τζένη δεν πληρώνει τον Δημήτρη πάνω από 800 ευρώ για να
στείλει τον Σποτ στο χωριό, ο Δημήτρης δε δέχεται κάτω από 1000
ευρώ, ο Σπότ μένει.

Η Τζένη έχει νόμιμο δικαίωμα στην απουσία ηχορρύπανσης

Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα: ο Σποτ πρέπει να μείνει με τον

Δημήτρη

Ο Δημήτρης πληρώνει την Τζένη 600 ευρώ προκειμένου να δεχτεί τη
φασαρία που κάνει ο Σποτ, ο Σπότ μένει.

• Ας πάρουμε πάλι την περίπτωση του εργοστασίου και του
αγρότη. Αν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του ποταμού δοθούν
στο εργοστάσιο, αυτό θα παράγει αρχικά την ποσότητα Q1,
η οποία μεγιστοποιεί τα κέρδη του.
• Αν πάλι τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του ποταμού δοθούν στον

αγρότη, τότε αρχικά η παραγωγή του εργοστασίου θα είναι
μηδενική, επειδή στο επίπεδο αυτό ελαχιστοποιείται η ζημιά
του αγρότη.

MSC = MPC + MD
Οριακό Ε Κόστος οριακής ζημιάς

Β
όφελος Γ MPC
Δ
Α MD
Ε
Ζ
Κόστος β
οριακής Η
ζημιάς MB
α 43
Q’ Q1
Q*Q1-1
Θεώρημα του Coase
Δικαιώματα ιδιοκτησίας στο εργοστάσιο
 Στο Q1 το εργοστάσιο μεγιστοποιεί τα κέρδη του, αλλά ο αγρότης
έχει οριακή ζημιά ίση με ΑΒ=αβ. Άρα ο αγρότης έχει συμφέρον να
προσφέρει στο εργοστάσιο ένα ποσό το οποίο στο όριο θα είναι ίσο
με το ΑΒ, για να μειώσει την παραγωγή του κατά μια μονάδα. (MB-
MPC<MD)
 Αν η παραγωγή πάει στο Q1-1, τότε η οριακή ζημιά του αγρότη είναι
ΓΕ και η απώλεια κέρδους του εργοστασίου ΔΕ. Άρα και πάλι ο
αγρότης μπορεί να δωροδοκήσει το εργοστάσιο για να μειώσει την
παραγωγή του. (MB-MPC<MD)
 Αυτό θα συνεχιστεί μέχρι το σημείο Q*, όπου MB-MPC=MD
Δικαιώματα ιδιοκτησίας στον αγρότη
 Ο αγρότης θέλει να έχει μηδέν ζημιά και άρα το εργοστάσιο να
έχει μηδενική παραγωγή.
 Το εργοστάσιο όμως αν παράγει Q’ θα έχει οριακό κέρδος
ΗΕ=Q’Ε-Q’H, ενώ η οριακή ζημιά του αγρότη είναι ΗΖ. Άρα
το εργοστάσιο έχει συμφέρον να δώσει αποζημίωση στον
αγρότη, τουλάχιστον ίση με ΗΖ για να του επιτρέψει να
παράγει.
 Αυτή η διαδικασία θα συνεχιστεί για όσο MB-MPC>MD.
 Στο σημείο Q*, MB-MPC=MD, όπου και παράγει το
εργοστάσιο την άριστη ποσότητα
• Από την πιο πάνω ανάλυση είδαμε ότι ανεξάρτητα από
το σε ποιον δίνονται τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, οι
εκούσιες και ελεύθερες διαπραγματεύσεις μεταξύ των
εμπλεκομένων μερών οδηγούν στην κοινωνικά άριστη
ποσότητα παραγωγής.
• Πολλοί ισχυρίζονται ότι ακόμη και αν δεν δοθούν
δικαιώματα ιδιοκτησίας σε κανένα, τα ενδιαφερόμενα
μέρη έχουν κίνητρα να έρθουν σε διαπραγματεύσεις
για να βρουν λύση και η οποία στο τέλος είναι η
κοινωνικά άριστη.

 Πότε είναι στην πράξη εφαρμόσιμο το θεώρημα του Coase;
Όταν:
1. ο αριθμός των εμπλεκομένων μερών είναι μικρός και τα
συναλλακτικά κόστη δεν είναι μεγάλα.
2. η πηγή της εξωτερικότητας είναι σαφώς προσδιορισμένη.
3. είναι γνωστές οι καμπύλες κόστους και οφέλους των
εμπλεκομένων μερών.
4. τα εμπλεκόμενα μέρη είναι ειλικρινή στις μεταξύ τους
διαπραγματεύσεις.

Συγχωνεύσεις
 Οι συγχωνεύσεις μεταξύ επιχειρήσεων προκαλούν

εσωτερίκευση της εξωτερικότητας
 Μια επιχείρηση που περιλαμβάνει και το
εργοστάσιο και το αγρόκτημα ενδιαφέρεται για την
από κοινού μεγιστοποίηση των κερδών των δύο
επιχειρήσεων και όχι της κάθε μιας χωριστά.
 Με τον τρόπο αυτό η επιχείρηση που προέρχεται
από συγχώνευση θα λάβει υπόψη της τη ζημιά που
προκαλεί το εργοστάσιο στην αγροτική παραγωγή

Κοινωνικές συμβάσεις
• Πολλές φορές έχουν καθιερωθεί κάποιες κοινωνικές συμβάσεις, οι
οποίες μπορούν να θεωρηθούν ως προσπάθειες που αναγκάζουν
τους ανθρώπους να λαμβάνουν υπόψη τους τις εξωτερικότητες
που δημιουργούν.
• Μερικά παραδείγματα τέτοιων συμβάσεων μπορούν να
θεωρηθούν οι συνήθειες να μη μιλούμε στο θέατρο, να μην
πετούμε σκουπίδια στο δρόμο, να μην κάνουμε υπερβολικό
θόρυβο γιατί ενοχλούμε τους διπλανούς μας, κ.λ.π.

50
Κρατικές αντιδράσεις
• Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι αντίδρασης του κράτους για
αντιμετώπιση των εξωτερικών επιδράσεων είναι οι εξής:
• Φόροι
• Επιδοτήσεις
• Δημιουργία αγοράς
• Διοικητικές ρυθμίσεις

Φόροι
• Ας πάρουμε ξανά την περίπτωση του εργοστασίου και
του αγρότη.
• Το εργοστάσιο παράγει σε αναποτελεσματικό επίπεδο
επειδή οι τιμές των συντελεστών δεν αντανακλούν τα
πραγματικά κοινωνικά κόστη. Οι τιμές των συντελεστών
είναι πολύ χαμηλές και επομένως ο πιο φυσικός τρόπος
για να τις αυξήσουμε είναι να επιβάλουμε ένα φόρο.
• O φόρος κατά Pigou είναι ένας φόρος που επιβάλλεται
σε κάθε μονάδα του προϊόντος του ρυπαίνοντος και
είναι ίσος με την οριακή ζημιά που προκαλεί στο
αποτελεσματικό επίπεδο προϊόντος.
Φόροι
Συχνά η οριακή ζημιά (MD) λέγεται και
οριακό εξωτερικό κόστος (MEC)
MSC=MPC+MD
MPC
Οριακή
Ζημιά (MD)
MB
53
0 Q
Q* Q1
Φόροι
• Η μείωση της παραγωγής στο κοινωνικά άριστο επίπεδο

έχει τις εξής συνέπειες από άποψη κοινωνικής ευημερίας:
1. Μειώνει το κέρδος του εργοστασίου κατά την περιοχή γδζ.
2. Μειώνει την οριακή ζημιά κατά την περιοχή αβεθ.
3. Το καθαρό όφελος για την κοινωνία είναι η περιοχή δηζ.
• Με ποιο τρόπο μπορούμε να επιβάλουμε ένα φόρο στο

εργοστάσιο για να μειώσει την παραγωγή του από το Q1
στο Q*;

Φόροι
Απώλεια MSC
κέρδους
λόγω
μείωσης
παραγωγής
δ η MPC
γ ζ
MD
β θ
MB
α ε 55
Q
Q* Q1
Φόροι
MSC Καθαρό
όφελος
δ η MPC
γ ζ
MD
Μείωση
β θ οριακής
ζημιάς
MB
α ε 56
Q* Q1 Q
Φόροι:
Φόρος Pigou Φόρος=t = γδ
= MD στο
αποτελεσματικό
MSC επίπεδο προϊόντος
MPC + t
δ MPC
γ MD
MB
57
Q
Q* Q1
Φόροι:
Φόρος Pigou
Έσοδα από το
MSC
Φόρο Pigou
MPC + t
δ MPC
γ MD
MB
58
Q
Q* Q1
 Ας υποθέσουμε ότι το εργοστάσιο έχει
καμπύλη ζήτησης (MB), η οποία δίνεται
από τη σχέση
MB  300  Q
 Και καμπύλη οριακού (ιδιωτικού) κόστους
η οποία είναι
MPC  20  Q
 Ας θεωρήσουμε επίσης ότι η καμπύλη
οριακής ζημιάς του αγρότη δίνεται από τη
σχέση MD  40  2Q 59
• Το εργοστάσιο μεγιστοποιώντας τα κέρδη του επιλέγει
MB  MPC  300  Q  20  Q  Q1  140

 Η κοινωνικά αποτελεσματική ποσότητα όμως
είναι
MB  MSC  MPC  MD
 300  Q  20  Q    40  2Q   Q *  60
Φόρος Pigou:
Αριθμητικό παράδειγμα
• Με βάση το αριθμητικό παράδειγμα που αναφέραμε πιο πάνω
έχουμε.
• Θέτοντας t=MD(60) δίνει t=160. Το εργοστάσιο τώρα χρεώνει
MB=MPC+t, που μας δίνει Q*.
MB  MPC  t
 300  Q  20  Q  t
 300  Q  20  Q  160
 120  2Q
 Q  60
Επιδοτήσεις Pigou
• Αντί να επιβάλουμε φόρο στο εργοστάσιο που ρυπαίνει, θα
μπορούσαμε να δώσουμε μια επιδότηση στο εργοστάσιο για να
μειώσει την παραγωγή του στο κοινωνικά αποτελεσματικό
επίπεδο.
• Πώς μπορούμε να δώσουμε μια τέτοια επιδότηση;

• Ας υποθέσουμε ότι η επιδότηση είναι ίση με την
οριακή ζημιά στο κοινωνικά αποτελεσματικό
επίπεδο.
• Το εργοστάσιο θα μειώσει την παραγωγή του
μέχρις ότου η απώλεια στο κέρδος να είναι ίση
με την επιδότηση. Και αυτή η πολιτική οδηγεί σε
στο Q*.
• Η επιδότηση όμως θα δώσει κίνητρα για είσοδο
νέων επιχειρήσεων.
MSC
MPC + επιδότηση
κ MPC
Οριακό
Κόστος ε
Οριακό όφελος στο Q1 = Q1ε
στο
Q1 = Q 1κ
MB
64
Q1 Q
MSC
MPC + επιδότηση
MPC
Έσοδα για το
εργοστάσιο Επιδότηση
Pigou
MB
65
Q* Q1 Q
Δημιουργία αγοράς:
Εμπορεύσιμες άδειες
• Ένας άλλος τρόπος για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής
ρύπανσης είναι να πουλήσουμε δικαιώματα ρύπανσης. Αυτό
δημιουργεί μιαν αγορά η οποία από μόνη της δεν θα
προέκυπτε.

• Διαδικασία:
• Η κυβέρνηση πουλά άδειες σε επιχειρήσεις για να
ρυπαίνουν μέχρι την ποσότητα Ζ*.
• Οι επιχειρήσεις συμμετέχουν σε διαγωνισμό για να
αποκτήσουν δικαιώματα ρύπανσης και η τιμή για τα
δικαιώματα αυτά οδηγεί την αγορά σε ισορροπία.
• Στην πράξη, η προσφορά αδειών ρύπανσης είναι ανελαστική.

SZ
€ ανά έτος
DZ

Ζ* 68
 Η διαδικασία θα είχε τα ίδια αποτελέσματα αν η
κυβέρνηση αρχικά έδινε άδειες στις επιχειρήσεις και
μετά τις άφηνε να τις πουλήσουν.
 Οι διανεμητικές επιπτώσεις είναι διαφορετικές –ωφελούνται οι
επιχειρήσεις που αποκτούν τα αρχικά δικαιώματα.
 Ένα πλεονέκτημα των αδειών σε σχέση με το φόρο
Pigou είναι ότι οι άδειες μειώνουν την αβεβαιότητα
σε σχέση με το τελικό επίπεδο ρύπανσης, όταν οι τιμές
των MB, MPC, και MD δεν είναι γνωστές.

Διοικητικές ρυθμίσεις
 Με το καθεστώς των διοικητικών ρυθμίσεων οι ρυπαίνοντες

υποχρεώνονται να μειώσουν τη ρύπανση κατά ένα ορισμένο
ποσό ή ποσοστό.
 Όσοι δεν συμμορφώνονται υφίστανται νομικές κυρώσεις.
 Οι διοικητικές ρυθμίσεις μπορεί να προκαλούν
αναποτελεσματικότητες όταν υπάρχουν περισσότερες από
μια επιχειρήσεις με διαφορετικά κόστη.
 Η αποτελεσματικότητα δεν προϋποθέτει ίσες μειώσεις στις
εκπομπές ρύπων. Εξαρτάται μάλλον από τα σχήματα των
καμπυλών MB και MPC.

Διοικητικές ρυθμίσεις
MPCx + d = MPCz + d
MPCx = MPCz
MBz
MBx 71
Zop Xop X1 = Z1
Τέλη στις εκπομπές ρύπων
• Ένας τρόπος για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα
ρύπανσης είναι να επιβληθεί ένας φόρος Pigou σε κάθε
μονάδα εκπομπής ρύπανσης και όχι σε κάθε μονάδα
προϊόντος.
• Ο φόρος αυτός ονομάζεται τέλος στην εκπομπή
ρύπων (emissions fee).
• Ένας τέτοιος φόρος εξετάζεται στο επόμενο
Διάγραμμα στον οριζόντιο άξονα του οποίου μετράται
η ποσότητα κατά την οποία ο Μπαρτ μειώνει τη
ρύπανση σε ετήσια βάση.
• Η ΜSB δείχνει τη μείωση στο κόστος παραγωγής της

Λίζας για κάθε μονάδα μείωσης της ρύπανσης που
προκαλεί ο Μπαρτ.
• Η καμπύλη αυτή έχει καθοδική κλίση, γεγονός που
αντανακλά την υπόθεση που κάναμε προηγουμένως ότι
κάθε πρόσθετη μονάδα ρύπανσης μειώνει την ευημερία
της Λίζας με αυξανόμενο ρυθμό.
• Η καμπύλη MC απεικονίζει το οριακό κόστος μείωσης
της ρύπανσης για τον Μπαρτ.(π.χ. μια νέα τεχνολογία)
MC
MSB
0 e* Μείωση ρύπανσης

 Αν δεν γίνουν διαπραγματεύσεις σύμφωνα με το θεώρημα του

Coase και δεν παρέμβει το κράτος, ο Μπαρτ δεν θα έχει κανένα
κίνητρο να μειώσει τη ρύπανση και θα επιλέξει το σημείο Ο.
 Το αποτελεσματικό σημείο είναι εκεί που το οριακό κόστος
μείωσης της ρύπανσης για τον Μπαρτ ισούται με το οριακό
όφελος από τη μείωση της ρύπανσης για την Λίζα, δηλαδή το
σημείο e*.
 Σε κάθε σημείο αριστερά του e*, το όφελος από την περαιτέρω
μείωση της ρύπανσης υπερβαίνει το αντίστοιχο κόστος
 . Σε κάθε σημείο δεξιά του e*, το όφελος από την τελευταία
μονάδα ρύπανσης που μειώνεται δεν αντισταθμίζει το αντίστοιχο
κόστος.

MC
f*
MSB
0 e* Μείωση ρύπανσης
76
• Ας υποθέσουμε τώρα ότι το κράτος επιβάλει ένα τέλος

στις εκπομπές ρύπων , το ύψος του οποίου είναι f* για
κάθε μονάδα ρύπανσης, όπου το f* ισούται με το
οριακό κοινωνικό όφελος από τη μείωση της ρύπανσης
στο αποτελεσματικό επίπεδο e*.
• Αν f* > MC, ο Μπαρτ δημιουργεί λιγότερη ρύπανση.
Στο Διάγραμμα φαίνεται ότι αυτή η συνθήκη ισχύει για
όλα τα σημεία αριστερά του e*, επομένως ο Μπαρτ θα
μειώσει τη ρύπανση μέχρι το αποτελεσματικό σημείο.

 Ας υποθέσουμε ότι εκτός από τον Μπαρτ, ο Όμηρος επίσης
ρυπαίνει το ποτάμι στο οποίο ψαρεύει η Λίζα.
 Ας υποθέσουμε ακόμα ότι το κόστος μείωσης της ρύπανσης είναι
υψηλότερο για τον Όμηρο από ό,τι για τον Μπαρτ, οπότε η
καμπύλη οριακού κόστους του Όμηρου βρίσκεται υψηλότερα.
 Το επόμενο Διάγραμμα απεικονίζει τις καμπύλες οριακού
κόστους του Μπαρτ (καμπύλη MCM) και του Όμηρου (καμπύλη
MCO).
 Ας υποθέσουμε ότι αρχικά ο καθένας δημιουργεί 90 μονάδες
ρύπανσης ετησίως και ότι η κυβέρνηση έχει υπολογίσει ότι η
αποτελεσματική ποσότητα μείωσης της ρύπανσης είναι 100
μονάδες το χρόνο συνολικά και για τους δύο παραγωγούς.
 Επομένως, η συνολική ρύπανση πρέπει να μειωθεί από 180 σε 80
μονάδες σε ετήσια βάση.
Πώς η μείωση αυτή πρέπει να κατανεμηθεί ανάμεσα στον
Μπαρτ και στον Όμηρο;
Μια πρόταση θα ήταν να απαιτήσει η κυβέρνηση από τον
καθένα να μειώσει τη ρύπανση που δημιουργεί κατά 50 MC
H
μονάδες το χρόνο.
MCB
50 75 90 Μείωση 25 50 75 90
Ρύπανσης Μείωση
από τον Μπαρτ Ρύπανσης
από τον Όμηρο
• το συνολικό κόστος περιορισμού των εκπομπών ρύπων ελαχιστοποιείται

μόνο όταν εξισωθούν τα οριακά κόστη μεταξύ όλων των ρυπαινόντων
MCH
Φορολογική
επιβάρυνση Φορολογική
Μπαρτ επιβάρυνση
MCB Όμηρου
f =50 f = 50
80
Ποσότητα
75 90 Ποσότητα 25 90 που μειώνει
που μειώνει
ο Όμηρος
ο Μπαρτ
 Μια τέτοια λύση όντως θα οδηγούσε στην επιθυμητή μείωση της

ρύπανσης, αυτό όμως θα γινόταν με άσκοπα υψηλό κόστος.
 το συνολικό κόστος περιορισμού των εκπομπών ρύπων
ελαχιστοποιείται μόνο όταν εξισωθούν τα οριακά κόστη μεταξύ
όλων των ρυπαινόντων.
 Ένα αποτέλεσμα αποκαλείται οικονομικά αποδοτικό (cost
effective) όταν επιτυγχάνεται με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.
 Στο Διάγραμμα ο οικονομικά αποδοτικότερος τρόπος για να
επιτευχθεί ο συνολικός περιορισμός της ρύπανσης κατά 100
μονάδες είναι να μειώσει ο Μπαρτ τη ρύπανση που δημιουργεί
κατά 75 μονάδες και ο Όμηρος κατά 25 μονάδες.

Ανώτατα όρια και εμπορία
(Cap-and-trade)
• Μια εναλλακτική πολιτική για την κυβέρνηση είναι να

ζητήσει από τον Μπαρτ και τον Όμηρο να υποβάλουν
για κάθε μονάδα ρύπανσης που παράγουν το χρόνο
μία άδεια η οποία χορηγείται από το κράτος.
• Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να μοιραστούν οι
άδειες ανάμεσα στον Μπαρτ και τον Όμηρο;
• Προκειμένου να διαπιστώσουμε γιατί το σύστημα αυτό
είναι οικονομικά αποδοτικό, ας μελετήσουμε το πιο
κάτω διάγραμμα.
(Cap-and-trade)
MCH
b
MCB
f =50 f=
50
10 75 90 Ποσότητα 25 75 90 Ποσότητα
που μειώνει που μειώνει
ο Μπαρτ ο Όμηρος

(Cap-and-trade)
 Έστω ότι ο Μπαρτ παίρνει και τις 80 άδειες.

 Αφού ο Μπαρτ αρχικά παρήγαγε 90 μονάδες ρύπανσης το
χρόνο, τώρα που έχει 80 άδειες θα πρέπει να μειώσει τις
εκπομπές ρύπων μόνο κατά 10 μονάδες, και άρα θα βρεθεί
στο σημείο α του Διαγράμματος
 Απεναντίας ο Όμηρος θα πρέπει να μειώσει όλη τη ρύπανση
που παράγει αφού δεν διαθέτει καμία άδεια και άρα θα
βρεθεί στο σημείο b του Διαγράμματος.
 Αφού το MCO υπερβαίνει κατά πολύ το MCM, το συνολικό
κόστος είναι ασκόπως υψηλό και επομένως η κατανομή
αυτήν δεν είναι οικονομικά αποδοτική.

(Cap-and-trade)
 Ο Μπαρτ παίρνει και τις 80 άδειες, αλλά υπάρχει περιθώριο
διαπραγματεύσεων μεταξύ του Όμηρου και του Μπαρτ.
 Ο Μπαρτ θα πουλάει άδειες στον Όμηρο, μέχρις ότου
εξισωθούν τα οριακά τους κόστη, το οποίο είναι οικονομικά
αποδοτικό.
 Συνολικά η ρύπανση θα μειωθεί κατά την ίδια ποσότητα,
ανεξάρτητα από το πώς κατανέμει αρχικά η κυβέρνηση τις
άδειες.
 Φυσικά η κατανομή των αδειών επηρεάζει την διανομή του
εισοδήματος, αφού ο καθένας θα προτιμούσε να είναι πωλητής
αντί αγοραστής αδειών.
Αντίδραση στην αβεβαιότητα
• Όταν υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το
πόσο κοστίζει η αντιμετώπιση πολλών σημαντικών
περιβαλλοντικών προβλημάτων, το τέλος εκπομπών
ρύπων και το πρόγραμμα ανώτατων ορίων και
εμπορίας μπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετικά
αποτελέσματα.
• Ας πάρουμε την περίπτωση που υπάρχει μόνο ένας
ρυπαίνων. Η κυβέρνηση πρέπει να επιλέξει αν θα
θεσπίσει ένα τέλος εκπομπών ρύπων ή ένα σύστημα
ανώτατων ορίων και εμπορίας.
MSB ανελαστική, αβέβαιο κόστος
MC’
MC*
f*
MSB
0 ef e’ e* Μείωση της ρύπανσης
Πολύ Πολύ 87
μικρή μείωση μεγάλη μείωση
της ρύπανσης της ρύπανσης
MSB ελαστική, αβέβαιο κόστος
MC’
MC*
f*
MSB
0 ef e’ e* Μείωση της ρύπανσης
Πολύ Πολύ 88
μικρή μείωση μεγάλη μείωση
της ρύπανσης της ρύπανσης
Θετικές εξωτερικότητες
• Υπάρχουν αγαθά και υπηρεσίες τα οποία ωφελούν την κοινωνία
πέρα και πάνω από τα οφέλη που αποφέρουν σε ένα άτομο.
• Οι θετικές εξωτερικές επιδράσεις δεν αντανακλώνται στις τιμές
της αγοράς.
• Πώς εξηγείται το γεγονός ότι το κράτος επιδοτεί την απόκτηση
πρώτης κατοικίας;
• Γιατί το κράτος παρέχει δωρεάν πρωτοβάθμια και
δευτεροβάθμια και σε πολλές περιπτώσεις τριτοβάθμια
εκπαίδευση.

Θετικές εξωτερικότητες:
Εκπαίδευση
MC
MSB = MPB + MEB
MPB
MEB90
Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 E1 Eop Εκπαίδευση

Επιδότηση Pigou
€
στον παραγωγό
MC
MC + επιδότηση
α
MSB = MPB + MEB

β
α’ MPB
β’ MEB 91
E1 Eop Εκπαίδευση
Επιδότηση Pigou στον
καταναλωτή
€
MC
α
MSB = MPB + MEB

β
α’ MPB
β’ MEB92
E1 Eop Εκπαίδευση
• Αν το Πανεπιστήμιο λειτουργούσε με ιδιωτικό-οικονομικά
κριτήρια, τότε θα μεγιστοποιούσε τα κέρδη του εκεί που
MPB=MC. Στο σημείο δηλαδή Ε1 του διαγράμματος.
• Η κοινωνική ευημερία μεγιστοποιείται όταν MSB=MC,
δηλαδή στο Eop του διαγράμματος.

 Αποτέλεσμα 1: Ε1<Εop
 Το Πανεπιστήμιο παράγει ιδιωτικά πολύ μικρή ποσότητα,
επειδή δεν λαμβάνει υπόψη του τα οφέλη στις ιδιωτικές
επιχειρήσεις.
 Αποτέλεσμα 2: Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα προτιμούσαν η
παραγωγή παιδείας να είναι εκεί όπου η καμπύλη MEB τέμνει
τον οριζόντιο άξονα.
 Τα οφέλη των επιχειρήσεων μεγιστοποιούνται όταν
MEB=0.
 Αποτέλεσμα 3: Εop είναι σημείο στο οποίο η παραγόμενη
ποσότητα δεν είναι η προτιμώμενη από κάθε πλευρά,αλλά είναι
ο καλύτερος συμβιβασμός μεταξύ Πανεπιστημίου και
ιδιωτικών επιχειρήσεων.
• Στο Πανεπιστήμιο, η απώλεια της μετακίνησης στο Ε op είναι το
τρίγωνο μεταξύ της καμπύλης MC και της καμπύλης MPB όταν
πάμε από το Ε1 στο Εop.
• Από την άλλη πλευρά οι ιδιωτικές επιχειρήσεις κερδίζουν την
περιοχή κάτω από την καμπύλη MEB καθώς πάμε από το Ε1 στο
Εop.
• Η διαφορά μεταξύ οφέλους ιδιωτικών επιχειρήσεων και απώλειας
του πανεπιστημίου είναι η απώλεια σε αποτελεσματικότητα από
το να γίνεται η παραγωγή στο Ε1 αντί στο Εop.

Διάλεξη 05. Εξωτερικότητες

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Διάλεξη 05. Εξωτερικότητες

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Διάλεξη 5

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 6

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 7

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 8

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 12

 MB = οριακό όφελος του εργοστασίου με το να

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 13

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 18

• Συγκρίνοντας συνολικά απώλειες και οφέλη βλέπουμε

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

 Η κοινωνικά αποτελεσματική ποσότητα όμως

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 25

 Η περιοχή αυτή είναι η dhg στο διάγραμμα

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 26

28 Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 31

32 Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

• Η ζημιά στους θαμώνες μειώνεται επίσης.

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 34

• Η απώλεια ευημερίας από την αρχική κατανάλωση Q1

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 35

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 36

Θεώρημα του Coase: Η ιδιωτική αγορά θα οδηγήσει στο σωστό

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 38

Ο Δημήτρης έχει το δικαίωμα να κρατήσει τον Σποτ

Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα: ο Σποτ πάει στο χωριό των

Αποτέλεσμα της αγοράς:

Αποτέλεσμα αγοράς = Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 39

Ο Δημήτρης έχει το δικαίωμα να κρατήσει τον Σποτ

Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα: ο Σποτ πρέπει να μείνει με τον

Αποτέλεσμα της αγοράς:

Αποτέλεσμα αγοράς = Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 40

Η Τζένη έχει νόμιμο δικαίωμα στην απουσία ηχορρύπανσης

Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα: ο Σποτ πρέπει να μείνει με τον

Αποτέλεσμα της αγοράς:

Αποτέλεσμα αγοράς = Κοινωνικά επιθυμητό αποτέλεσμα

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 41

• Αν πάλι τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του ποταμού δοθούν στον

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 42

Οριακό Ε Κόστος οριακής ζημιάς

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 46

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 47

 Οι συγχωνεύσεις μεταξύ επιχειρήσεων προκαλούν

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 48

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 49

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 51

• Η μείωση της παραγωγής στο κοινωνικά άριστο επίπεδο

• Με ποιο τρόπο μπορούμε να επιβάλουμε ένα φόρο στο

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 54

MB  MPC  300  Q  20  Q  Q1  140

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 62

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 66

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 67

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 69

 Με το καθεστώς των διοικητικών ρυθμίσεων οι ρυπαίνοντες

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 70

• Η ΜSB δείχνει τη μείωση στο κόστος παραγωγής της

Ράπανος - Καπλάνογλου 2021/22 74