Temat: Konflikty społeczne 1968-80

1. Marzec 1968
W marcu 1968 roku rozpoczęli protest warszawscy studenci po tym, jak
władze zakazały wystawiania „Dziadów” Adama Mickiewicza w reżyserii
Kazimierza Dejmka.
W trakcie spektaklu padały antyrosyjskie okrzyki przyjmowane z aplauzem
przez publiczność. Po ostatnim przedstawieniu „Dziadów” studenci utworzyli pochód
i przemaszerowali z Teatru Narodowego pod pomnik Mickiewicza, domagając się
dalszych przedstawień. Protestujący żądali zniesienia cenzury.
W wielu miastach Polski studenci zaczęli zbierać podpisy pod petycją do
Sejmu, protestując przeciwko zakazowi przedstawień.
Po kilku dniach niektórzy uczestnicy manifestacji zostali zatrzymani, a dwóch
studentów wyrzucono z uczelni. 8 marca 1968 zorganizowano na dziedzińcu
Uniwersytetu Warszawskiego wiec w obronie represjonowanych i relegowanych
kolegów. Milicja brutalnie rozpędziła protestujących, a kilkudziesięciu młodych
ludzi, m.in. Jacek Kuroń i Karol Modzelewski, zostało aresztowanych. W następnych
dniach odbyły się wiece na wielu uczelniach w całej Polsce. Protestujący domagali
się ustalenia odpowiedzialności za brutalną akcję MO, a także ograniczenia cenzury i
respektowania wolności słowa. Na Uniwersytecie i na Politechnice Warszawskiej
rozpoczęto strajk okupacyjny, po trzech dniach jednak zakończony wobec groźby
rozwiązania uczelni. Według władz PZPR inspiratorami zajść były osoby
pochodzenia żydowskiego.
Buntownicy pozostali jednak osamotnieni, nie udało im się nakłonić do
protestów robotników z wielkich zakładów.
Władze brutalnie rozprawiły się z protestującymi, na kilku uczelniach
zamknięto całe wydziały, tysiące studentów skierowano do służby wojskowej. Wiele
osób w wyniku nagonki antysemickiej musiało wyjechać z kraju.
Doświadczenie Marca ’68 było jednym z najważniejszych czynników
kształtujących opozycję lat 80-tych.

2. Grudzień 1970
14 grudnia 1970 r. w Stoczni Gdańskiej wybuchł strajk wywołany ogłoszonymi dwa
dni wcześniej podwyżkami cen artykułów pierwszej potrzeby, zwłaszcza żywności.
Rozpoczął on falę protestów i manifestacji ulicznych, które objęły większość
Wybrzeża. Najtragiczniejsze zdarzenia miały miejsce w Gdyni, gdzie 17 grudnia
wojsko bez ostrzeżenia otworzyło ogień w stronę idących do pracy robotników.
Zginęło kilkadziesiąt osób. Doszło do gwałtownych starć kilku tysięcy robotników z
oddziałami milicji i wojska. Do zamieszek doszło też w Szczecinie, stoczniowcy
spalili budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR. 18 grudnia strajkowały już
największe zakłady w Gdańsku, Gdyni, Słupsku, Elblągu i Szczecinie.
Symbolem tych wydarzeń stała się śmierć młodego robotnika – Zbyszka
Godlewskiego, który zginął od serii z karabinu maszynowego.
Jego ciało koledzy położyli na drzwiach i nieśli do budynku Miejskiej Rady
Narodowej.
Robotniczy protest doprowadził do zmiany ekipy rządzącej, pierwszym sekretarzem
PZPR został Edward Gierek.
W telewizyjnym przemówieniu odciął się od decyzji poprzedniego kierownictwa
partii i obiecał poprawę sytuacji materialnej. Zdaniem Gierka nie był to robotniczy
protest, ale działania „wrogów socjalizmu” i dlatego musiały spotkać się z tak
zdecydowaną reakcją. Kolejne lata dziejów PRL do czasu powstania „Solidarności”
historycy określają „dekadą Gierka”.

3. Epoka gierkowska

Czasy Gierka to tzw. „cud gierkowski” lub „mała stabilizacja”. Nowa ekipa uzyskała
silny kredyt zaufania na Zachodzie co przejawiało się w dostępie do tanich kredytów.
Symbole:
-domy z wielkiej płyty(tanie i szybkie budownictwo)
-samochody maluch i Polonez
-dobra konsumpcyjne typu wędliny czy owoce cytrusowe
-możliwość wyjazdu za granicę(większy dostęp do paszportów)
-wielkie inwestycje(za kredyty miano kupować licencje, budować fabryki, za
sprzedane produkty spłacać długi)
-poluzowanie cenzury, w telewizji pojawiły się filmy z zagranicy

W połowie lat 70-tych pojawiły się oznaki kryzysu. Gierek zdecydował o podwyżce
cen co doprowadziło do wystąpień robotniczych w Radomiu i Ursusie w 1976 r.
Władze wycofały się z podwyżki ale bunt stłumiono siłą. Jednak władza nie
zdecydowała się strzelać do protestujących. Odebrano to jako słabość władzy.
Powstały nielegalne organizacje sprzeciwiające się komunistom:
-Komitet Obrony Robotników
-Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
Powstała też pierwsza podziemna partia-Konfederacja Polski Niepodległej(Leszek
Moczulski).

W 1978 wybrano Karola Wojtyłę na papieża. Rok później przybył z pielgrzymką do

Polski co zostało odebrane jako wyraz wsparcia dla tworzącej się opozycji
antykomunistycznej.
W 1978 powstały niezależne Wolne Związki Zawodowe z L. Wałęsa i Anna
Walentynowicz. W 1980 w Polsce trwał kryzys gospodarczy(brak towarów, kartki) .
Gierek stracił władzę, zastąpił go Stanisław Kania. Przy poparciu ZSRR po Kani I
sekretarzem PZPR został Wojciech Jaruzelski. W tym roku doszło do serii strajków
na Wybrzeżu. Władze postanowiły negocjować i 30(Szczecin) oraz 31(Gdańsk)
sierpnia podpisano słynne porozumienia sierpniowe. Pozwalały one na powstanie
niezależnego związku zawodowego-powstała „Solidarność”.