Southeastern Baptist Theological Seminary

THE6120.PERS-FA2022 Christian Theology II

‫ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﻋﺼﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎل‬

‫ﻓﺮاز داﻧﺸﻮر‬

‫ ادوﯾﻦ ﮐﺸﯿﺶ آﺑﻨﻮس‬:‫اﺳﺘﺎد‬

٢٠٢٢ ‫ژاﻧﻮﯾﮫ‬
‫‪1‬‬

‫ﺳﺨﻦ آﻏﺎزﯾﻦ‬
‫در دوراﻧﯽ ﮐﮫ ھﻨﻮز ھﺴـﺘﯽ اﻧﺴـﺎن ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺷـﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﮫ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻦ دو دﺳـﺘﮫ از ﻣﯿﻤﻮنھﺎ ﻧﺒﺮدی درﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭘﯿﺮوز‬
‫ﻣﯿﺪان ﺳـﺮ دﺳـﺘﮫ ﮔﺮوھﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺑﺮ ھﻤﺎورد ﺧﻮﯾﺶ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬او ﺳـﺮﻣﺴـﺖ ﭘﯿﺮوزی و در ﺷـﮕﻔﺖ از‬
‫ﮐﺸـﻒ ﯾﺎ اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬اﺳـﺘﺨﻮان را ﺑﺎ ﻏﺮور ﺑﮫ آﺳـﻤﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺨﻮان ﭼﺮخ ﻣﯽﺧﻮرد و در ﯾﮑﯽ از درﺧﺸـﺎنﺗﺮﯾﻦ‬
‫ھﻢﭘﻮﺷـﺎﻧﯽھﺎی ﺗﺼـﻮﯾﺮی ﺗﺎرﯾﺦ ﺳـﯿﻨﻤﺎ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﺳـﻔﯿﻨﮫای ﻓﻀـﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﮑﺎﻧﺲ آﻏﺎزﯾِﻦ ﻓﯿﻠﻢ »ادﯾﺴـﮫ ﻓﻀـﺎﯾﯽ ‪،«٢٠٠١‬‬
‫اﺛﺮ »اﺳﺘﻨﻠﯽ ﮐﻮﺑﺮﯾﮏ« ﺑﺮ اﺳﺎس داﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﺨﯿﻠﯽ از »آرﺗﻮر‪ .‬ﺳﯽ‪ .‬ﮐﻼرک« اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣﮫ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻮرش ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺳﻔﯿﻨﮫ ﻓﻀﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﮫ ﺑﮫ ﻣﻘﺼـﺪ ﯾﮑﯽ از اﻗﻤﺎر ﺳـﯿﺎره ﻣﺸـﺘﺮی در ﺣﺮﮐﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﮫ ﻣﯽﺷـﻮﯾﻢ‪ .‬ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺧﻮد را ھﻮش ﺑﺮﺗﺮ ﻣﯽداﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﺸـﺘﻦ‬
‫ﺳﺮﻧﺸﯿﻨﺎن‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ را دارد‪.‬‬
‫اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن اﻧﺴـﺎن و اﺑﺰار اﺳـﺖ‪ .‬از ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ اﺑﺰار‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮگ درﺧﺖ اﻧﺠﯿﺮ ﺑﮫ ﭘﻮﺷـﺸـﯽ ﺑﺮای ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﺎزهﻧﻤﻮدﯾﺎﻓﺘﮫ از ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺘﮫﺗﺮﯾﻦ رﯾﺰﺗﺮاﺷـﮫھﺎ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﻌﻤﺎی ﺧﻠﻘﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ »داﯾﺮ« اﻧﺴـﺎن ھﻤﻮاره در ﺗﻼش ﺑﻮده ﺗﺎ ﺑﮫ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻓﻦآوری ﺑﺮ اﺛﺮات ﺳـﻘﻮط ﻏﺎﻟﺐ آﯾﺪ‪ ١،‬اﻣﺎ ھﻤﻮاره اﯾﻦ ﺗﺮس وﺟﻮد دارد ﮐﮫ ﻣﺒﺎدا ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺧﻮدﺳـﺎﺧﺘﮫ ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﺑﯽاﺣﺴـﺎس و ﮐﻨﺘﺮلﮔﺮی ﺷـﻮد و ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﺎﺗﺮﯾﮑﺲﮔﻮﻧﮫ و ﻣﺠﺎزی را ﺧﻠﻖ ﮐﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﺎ را دﻟﺨﻮﺷـﺎﻧﮫ در ﺧﻮد اﺳـﯿﺮ ﺳـﺎﺧﺘﮫ و ﺗﻤﺎم‬
‫‪٢‬‬
‫ھﻮﯾﺖ و زﻧﺪﮔﯿﻤﺎن را در واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮای ﺑﻘﺎی ﺧﻮد ﺑﺒﻠﻌﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیھﺎی ﻏﺎﻟﺐ ﺟﮭﺎن اﻣﺮوز ﮐﮫ ﺑﮫ ﺷـﺪت ﺑﺮ ﻓﺮھﻨﮓ و زﯾﺴـﺖ اﻧﺴـﺎن اﺛﺮ ﻧﮭﺎده‪ ،‬ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی دﯾﺠﯿﺘﺎل و‬
‫ﻓﻦآوری رﺳـ ـﺎﻧﮫھﺎی ﻧﻮﯾﻦ اﺳـ ـﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺛﺮ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ اﺳـ ـﺖ ﮐﮫ ﻧﺴـ ـﻞ ﺟﺪﯾﺪ را »ﺑﻮﻣﯽ دﯾﺠﯿﺘﺎل«‪ ٣‬ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ »داﯾﺮ«‬
‫اﺷــــﺎره ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺑﺰارھـﺎ‪ ،‬ﻓﺮھﻨـﮓ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮھﻨـﮓ ﭘـﺎﯾـﺎن اﯾﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻧﯿﺴــــﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻌﻨـﺎھـﺎ ﻧﯿﺰ‬
‫دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺷـــﻮﻧﺪ و ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﮫ در اﯾﻦ ﻓﺮھﻨﮓ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺤﻮل ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ٤.‬ﺣﺎل ﭘﺮﺳـــﺶ اﯾﻦ اﺳـــﺖ اﮔﺮ ﭼﻨﺎن ﮐﮫ‬
‫»رﯾﺪ‪ .‬ام‪ .‬ﺷـﻮﭼﺎرت« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﺎدات رﺳـﺎﻧﮫای ﻗﻮم ﺧﺪا‪ ،‬ادراک و اﻓﮑﺎر و ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺷـﻮد‪ ٥،‬آﯾﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻗﺮار اﺳـﺖ ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺎ از ﮐﻠﯿﺴـﺎ را ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﺪ؟ ﯾﺎ ﻓﻦآوری رﺳـﺎﻧﮫای و دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪ ،‬درون ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺟﺬب ﻣﯽﺷـﻮد و ﺗﻨﮭﺎ ﺑﺮﺧﯽ از‬
‫ظﻮاھﺮ ﮐﻠﯿﺴﺎ را دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺳﺎزد؟ ھﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﺎ اﯾﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺑﺎ روح اﻧﺠﯿﻞ ھﻤﺴﻮﺳﺖ ﯾﺎ در ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ آن ﻗﺮار دارد؟‬
‫در اﯾﻦ ﺟﺴـﺘﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﻔﺎھﯿﻤﯽ ھﻤﭽﻮن ﮐﻠﯿﺴـﺎ‪ ،‬ﻓﻦآوری‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﮫ ﻓﻦآوری‪ ،‬ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬و ﺑﺮرﺳـﯽ ﺑﺮﺧﯽ‬
‫از ﻧﮕﺎهھﺎی ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎﺷـﻨﺎﺳـﯽ و ﮐﻠﯿﺴـﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﯾﺎ وﯾﺮﭼﻮال‪ ٦‬ﺳـﻌﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺷـﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﭘﺮﺳـﺶھﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮی ﻣﺮور‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬طﺒﯿﻌﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ھﺪف ﭘﺎﺳـﺦ ﺑﮫ اﯾﻦ ﭘﺮﺳـﺶھﺎ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ھﻢ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎﺷـﻨﺎﺳـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺴـﺘﺮدهﺗﺮ از ﺣﺪود و‬
‫ﮐﺮانھﺎی اﯾﻦ ﺟﺴـﺘﺎر اﺳـﺖ و ھﻢ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﻓﻦآوری رﺳـﺎﻧﮫای ﻧﻮﯾﻦ و اﺛﺮات آن ﺑﺮ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ھﺪف اﯾﻦ‬
‫اﺳـﺖ ﺗﺎ در ﻋﺼـﺮی ﮐﮫ ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ »آرﺗﻮر ﺑﻮﺋﺮ«‪ ،‬ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮدن و ﮐﺎر زﯾﺎد ﮐﺮدن ﻣﺰﯾﺖ اﺳـﺖ و ﻣﺎ را از داﺷـﺘﻦ وﻗﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای‬

‫‪1‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 72.‬‬
‫‪ ٢‬اﺷ ﺎر ه ﺑ ﮫ ﺳ ﮫ ﮔ ﺎ ﻧ ﮫ ﻣ ﺎ ﺗ ﺮ ﯾ ﮑ ﺲ ؛ ﺳ ﺎ ﺧ ﺘ ﮫ ﺑ ﺮ ا د ر ا ن و اﭼ ﻮ ﻓ ﺴ ﮑ ﯽ ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Marc Prensky, “Digital Natives, Digital Immigrants,” On the Horizon 9, no. 5 (October 2001),‬‬
‫‪http://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-%20Digital%20Natives,%20Digital%20Immigrants%20-%20Part1.pdf.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology, (Michigan: Kregel Publications, 2011), 89.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Read M. Schuchardt, “From the Media and Resisting the Spirit of The Age” In, Christian Worldview Handbook, Ed. David S. Dockery, Trevin‬‬
‫‪Wax (Nashville: Holman, 2019), 390.‬‬
‫‪ ٦‬در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر‪ ،‬از ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻣﻌﻤﻮل واژه ‪ Virtual‬ﯾﻌﻨﯽ » ﻣﺠﺎزی« ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﭘﺮھﯿﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫آﻧﭽﮫ ﮐﮫ ﺑﮫ راﺳـﺘﯽ ﻣﮭﻢ اﺳـﺖ ﺑﺎزﻣﯽدارد‪ ٧،‬ﺑﮫ ﻧﻘﻄﮫ ﺗﺎﻣﻞ و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ از ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ زﯾﺴـﺖ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎ و‬
‫ﺷﯿﻮه ﺗﻌﺎﻣﻞ آن در ﺟﮭﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﻣﺪتھﺎﺳﺖ در آن ﻣﻌﻨﺎ رو ﺑﮫ زوال اﺳﺖ‪ ٨،‬ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻣﻌﻨﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺻـﺤﺒﺖ از ﻓﻦآوری ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺼـﻮد ﭼﯿﺴـﺖ؟ ﺻـﺎﺣﺐﻧﻈﺮان در رد ﯾﺎ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﻠﯿﺴـﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﭼﮫ ﺑﺨﺸـﯽ از‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻠﯿﺴــﺎ و ﯾﺎ ﻓﻦآوری را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ؟ واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳــﺖ ﮐﮫ واژﮔﺎﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﻠﯿﺴــﺎ‪ ،‬ﻓﻦآوری و ﯾﺎ رﺳــﺎﻧﮫ‪ ،‬ھﻢ‬
‫ﺑﺴــﯿﺎر ﻗﺪﯾﻤﯽ ھﺴــﺘﻨﺪ و ھﻢ ﻣﻔﺎھﯿﻤﯽ ﭼﻨﺪ وﺟﮭﯽ و ﮔﺴــﺘﺮده دارﻧﺪ‪ .‬از طﺮﻓﯽ ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪاری ﻓﻦآوریھﺎی رﺳــﺎﻧﮫای ﻧﻮﯾﻦ و اﻧﻘﻼب‬
‫دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬واژﮔﺎن و اﺻـﻼﺣﺎت ﻧﻮﯾﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻼﯾﻦ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺠﺎزی)‪ ،(Virtual Reality‬ھﺸـﺘﮏ‪ِ ،‬ﺗِﺮﻧﺪ ﺷـﺪن‪ ،‬و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﮫ ﻓﺮھﻨﮓ واژﮔﺎن اﻓﺰوده ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﮫ ﺗﺮﮐﯿﺐ آن ﺑﺎ واژهھﺎی ﻗﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪﯾﺪی را ﺑﮫ وﺟﻮد ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺪد واژﮔﺎن‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳـــﺮدرﮔﻤﯽ ﺷـــﻮد‪ .‬ﻟﺬا در اداﻣﮫ ﺑﺮای ﭘﯿﺶ ﺑﺮدن ﺑﺤﺚ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﮫ ﺑﺮرﺳـــﯽ ﺳـــﮫ ﻣﻔﮭﻮم ﮐﻠﯿﺪی ﻓﻦآوری‪ ،‬اﻧﻘﻼب‬
‫دﯾﺠﯿﺘﺎل و ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ ﭘﺮداﺧﺘﮫ ﺧﻮاھﺪ ﺷ ـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ در اﯾﻦ ﺑﺮرﺳ ـﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﮫ ﻣﻔﺎھﯿﻢ زﺑﺎﻧﯽ واژﮔﺎن ﺗﻮﺟﮫ ﻣﯽﺷ ـﻮد و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﯿﺸ ـﺘﺮ از‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻦآوری )‪(Technology‬‬
‫از ﻧﻈﺮ رﯾﺸ ـﮫﺷ ـﻨﺎﺳ ـﯽ‪ ٩،‬اﯾﻦ واژه از رﯾﺸ ـﮫ ھﻨﺪ‪-‬اروﭘﺎﯾﯽ ‪ Tekhn‬ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﺠﺎری ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳ ـﺖ‪ ،‬و در ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ از واژه‬
‫‪ Techne‬ﺳـﺮﭼﺸـﻤﮫ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی »ھﻨﺮ«‪» ،‬ﺻـﻨﻌﺖ« ﯾﺎ »ﻣﮭﺎرت« ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬رﯾﺸـﮫ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﯾﻦ واژه ﻓﺮاﺗﺮ از ﮐﺎر ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮاد اﺳـﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷـﺎﻣﻞ اﺷـﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻔﺘﺎر و ﻧﻮﺷـﺘﺎر ﯾﺎ ﻓﻦ ﺑﻼﻏﺖ و ﯾﺎ ﺣﺘﺎ ﺷـﯿﻮهھﺎی ﺗﻔﮑﺮی ﺧﺎﺻـﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﮫ ﻣﺮور‬
‫در ﺳﺪه ھﯿﺠﺪھﻢ ﺑﻮد ﮐﮫ ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ واژه ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﻧﮭﺎدن ﮐﺎرھﺎی ھﻨﺮی‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻠﻢ ‪-‬ﺑﮫ وﯾﮋه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻋﻤﻠﯽ‪ -‬ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪ‪»١٠.‬داﯾﺮ«‬
‫ﭼﮭﺎر ﺗﻌﺮﯾﻒ را ﺑﺮای ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﺮﻣﯽﺷـ ـﻤﺮد ﮐﮫ ﺷـ ـﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﯽﺑﺎﺷـ ـﻨﺪ‪ :‬ﻣﮭﺎرت ﺳـ ـﺎﺧﺘﻦ ﭼﯿﺰھﺎ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﮫ اﯾﻦ ﻣﮭﺎرت‪،‬‬
‫‪١١‬‬
‫اﺑﺰارھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮔﺮدد و در ﻧﮭﺎﯾﺖ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺑﺰارھﺎ ﺳﺎﺧﺘﮫ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎنﮐﮫ دﯾﺪه ﺷــﺪ‪ ،‬در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻦآوری ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﮫ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎی واﺣﺪ دﺳــﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪» .‬ﺳــﻮزان واﯾﺖ« در راﺳــﺘﺎی اﯾﻦ‬
‫ﮔﺴـ ـﺘﺮدﮔﯽ ﺳـ ـﺮدرﮔﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻓﻦآوری‪ ،‬ﺳـ ـﮫ روﯾﮑﺮد را ﮐﮫ ﺑﮫ طﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮای ﺗﻮﺻـ ـﯿﻒ آن ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ روﯾﮑﺮد‪ ،‬ﻓﻦآوری را ﺻـﺮﻓﺎ ً اﺑﺰار ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺼـﻨﻮﻋﺎﺗﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷـﺪه ﮐﮫ از ﻧﻈﺮ او راﯾﺞﺗﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ از ﻓﻦآوری‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬روﯾﮑﺮد دوم‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ اﻧﺴـﺎنﻣﺤﻮر اﺳـﺖ و ﺑﺮ ﻣﮭﺎرت و ﺗﮑﻨﯿﮏھﺎی اﻧﺴـﺎﻧﯽ و ﺗﺮﮐﯿﺐ آن ﺑﺎ زﯾﺮﺳـﺎﺧﺖھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺗﺎﮐﯿﺪ‬
‫دارد‪ .‬در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎﺧﺘﺎرھﺎی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬دﯾﺪﮔﺎه ﺳﻮم‪ ،‬آن را ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻓﺮھﻨﮕﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﺮ اﺳ ـﺎس آن ﺗﻤﺎﯾﻞ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺳ ـﯿﺴ ـﺘﻢھﺎی ﻓﻦآوراﻧﮫ را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽآورد و ﺑﮫ ﺗﺪرﯾﺞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﯾﮏ ﻓﺮھﻨﮓ ﻓﻦآوری‬
‫‪١٢‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪Arthur Boers, Living into Focus: Choosing What Matter in an Age of Distraction (Michigan: Brazos Press, 2012), kindle, location 209.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Bill McKibben, Enough: Staying Human in an Engineered Age (New York: Henry Holt & Company, 2003), 44.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Etymologically‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Heidi A. Campbell and Stephen Garner, Network Theology (Michigan: Baker Academic, 2014), 19.‬‬
‫‪11‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 58.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Susan White, Christian Worship and Technological Change (Nashville: Abingdon, 1994), 16.‬‬
‫‪3‬‬

‫ﺳﮫ روﯾﮑﺮدی ﮐﮫ »واﯾﺖ« ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮه ﺗﺎزهای از ﺗﻌﺎرﯾﻒ را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﮫ ﺷﻨﺎﺧﺖﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮫ‬
‫دارﻧﺪ‪» .‬اﺳـــﺘﻔﺎن ﻣﻮﻧﺴـــﻤﺎ« ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻣﺎھﯿﺖ ﻓﻦآوری و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽای ﻓﺮھﻨﮕﯽ و اﻧﺴـــﺎنﺷـــﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬آن را اﯾﻦﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﮐﮫ در آن اﻧﺴـﺎنھﺎ آزادی و ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد را در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬از طﺮﯾﻖ‬
‫ﺷﮑﻞ دادن و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ طﺒﯿﻌﯽ ﺑﮫ ﮐﻤﮏ اﺑﺰارھﺎ و روشھﺎ‪ ،‬ﺑﺮای اھﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻋﻤﻠﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪ ١٣.‬اﯾﻦ ھﻤﺎن‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ »دﯾﻮﯾﺪ ﻣﯿﻨﺪل« ﻧﯿﺰ از ﻓﻦآوری اراﺋﮫ ﻣﯽدھﺪ و آن را ﺑﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﮫ اﺑﺰارھﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦھﺎ و‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺴـﻢھﺎ را ﺑﺮای دﺳـﺘﮑﺎری و ﺑﮭﺮهﺑﺮداری از ﺟﮭﺎن طﺒﯿﻌﯽ اﺧﺘﺮاع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ١٤.‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﮫ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮫ‬
‫‪١٥‬‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و رﯾﺘﻢ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫آﻧﭽﮫ ﮐﮫ در ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮھﻨﮕﯽ رخ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﮭﻤﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم اﺳـﺖ ﺑﺎ دﻗﺖ‬
‫ﺑﯿﺸـﺘﺮی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪» .‬اﺳـﺘﻔﺎن‪ .‬ﺟﯽ‪ .‬ﮐﻼﯾﻦ« ﻓﻦآوری را در ﭼﮭﺎر ﺳـﻄﺢ طﺒﻘﮫﺑﻨﺪی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬اﺑﺰار ﯾﺎ ﺳـﺨﺖاﻓﺰار‪،‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﻓﻨﯽ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی‪ ،‬روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﻦآوراﻧﮫ و ﻻﯾﮫ آﺧﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻦآوری‪ ١٦.‬ﻻﯾﮫ ﭼﮭﺎرم‪ ،‬ھﻤﺎن ﺑﺨﺸﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐـﮫ در آن ﻧﻮﻋﯽ ھﻤﭙﻮﺷــــﺎﻧﯽ ﻣﯿـﺎن ﻓﺮھﻨـﮓ و ﻓﻦآوری رخ ﻣﯽدھـﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺟـﺎﺳــــﺖ ﮐـﮫ ﭘـﺪﯾـﺪاری ﻓﻦآوریھـﺎی ﻧﻮﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﮫھﺎﯾﯽ ﺗﺎزه در زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻓﻦآوری‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫»ﻧﯿﻞ ﭘُﺴــ ـﺖَﻣﻦ« در ﮐﺘﺎب »ﺗﮑﻨﻮﭘﻮﻟﯽ‪ :‬ﺗﺴــ ـﻠﯿﻢ ﻓﺮھﻨﮓ ﺑﮫ ﻓﻦآوری« در ﺗﻮﺻــ ـﯿﻒ ﻓﻦآوری رﺳــ ـﺎﻧﮫای از ﻋﺒﺎرت‬
‫»اﮐﻮﻟﻮژی رﺳﺎﻧﮫ« اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ واژه‪ ،‬ﺷﺒﺎھﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ »ﭘﺴﺖﻣﻦ« ﺑﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﮐﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫ﻧﺎﺷــ ـﯽ از ﻓﻦآوری ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ او ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ ﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮ ﮐﻞ اﮐﻮﺳــ ـﯿﺴــ ـﺘﻢ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﺰرگ‬
‫ﻓﻦآوراﻧﮫ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﮫ و ﻓﺮھﻨﮓ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و اﯾﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺸـــﯽ اﺳـــﺖ ﻧﮫ ﮐﺎھﺸـــﯽ‪ .‬ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان اروﭘﺎی ﭘﺲ از اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﭼﺎپ را ھﻤﺎن اروﭘﺎی ﻗﺪﯾﻤﯽ داﻧﺴـﺖ ﮐﮫ ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﭼﺎپ ھﻢ ﺑﮫ آن اﺿـﺎﻓﮫ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﯾﮏ‬
‫‪١٧‬‬
‫اروﭘﺎی ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﺟﺎن داﯾﺮ« ﻧﯿﺰ در راﺳـﺘﺎی ھﻤﯿﻦ روﯾﮑﺮد‪ ،‬ﺳـﮫ اﺳـﻄﻮره ﯾﺎ داﺳـﺘﺎن را ﺑﺮای ﻓﻦآوری ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬داﺳـﺘﺎن ﻧﺨﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻓﻦآوری را اﺑﺰاری ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﮫ در آن اﻧﺴﺎن ﺑﮫ وﺳﯿﻠﮫ آن ﺑﮫ ﺳﻤﺖ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﮐﮫ آرزوﯾﺶ را دارد‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ در اﯾﻦ‬
‫اﺳـﺖ ﮐﮫ ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ را ﺗﻨﮭﺎ در ﺟﮭﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﻓﻦآوری‪ ،‬ﻣﺎ را ﻧﯿﺰ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺳـﺎزد‪ .‬از ھﻤﯿﻦرو »داﯾﺮ«‬
‫روﯾﮑﺮد دوﻣﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﮫ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﮫ از ﮔﻔﺘـﮫ »ﻣـﺎرﺷــــﺎل ﻣـﮏﻟﻮھـﺎن« اﺳــــﺖ‪ ١٨.‬در واﻗﻊ »ﺟـﺎن ﮐـﺎﻟﮑﯿﻦ« ﺑـﮫ ﻧﻘـﻞ از‬
‫‪١٩‬‬
‫»ﻣﮏﻟﻮھﺎن« ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻣﺎ اﺑﺰارھﺎ را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدھﯿﻢ و ﭘﺲ از آن‪ ،‬اﺑﺰارھﺎ ﻣﺎ را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدھﻨﺪ«‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﮫ‪» ،‬داﯾﺮ« اﺑﺰارھﺎ را رﺳـﺎﻧﮫ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺑﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑﮫ ﺟﻤﻠﮫ ﻣﻌﺮوف »ﻣﮏﻟﻮھﺎن« ﮐﮫ »رﺳـﺎﻧﮫ‪ ،‬ﭘﯿﺎم اﺳـﺖ«‪،‬‬
‫اﯾﻦطﻮر ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﮫ ھﺮﭼﻨﺪ ﻣﺤﺘﻮای ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻣﮭﻢ اﺳﺖ و اﯾﻦ در ﻣﻮرد ھﻤﮫ اﺑﺰارھﺎ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻏﻠﺐ آنﻗﺪر روی‬
‫ﻣﺤﺘﻮا ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﺷ ـﻮد ﮐﮫ رﺳ ـﺎﻧﮫای ﮐﮫ از طﺮﯾﻘﺶ آن ﻣﺤﺘﻮا را ﻣﺼ ـﺮف ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﮫ ﻣﯽﺷ ـﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮ رﺳ ـﺎﻧﮫای‬

‫‪13‬‬
‫‪Stephen V. Monsma, Clifford Christians, Eugene R. Dykema, Responsible Technology (Grand Rapids: Eerdmans, 1986), 19.‬‬
‫‪14‬‬
‫‪David A. Mindell, "Cultural Impacts of Technology", Wiley Encyclopedia of Electrical and Electronics Engineering, ed.John G.Webster‬‬
‫‪(Hoboken, John Wiley & Sons, 1999), 1.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪Heidi A. Campbell and Stephen Garner, Network Theology (Michigan: Baker Academic, 2014), 19.‬‬
‫‪16‬‬
‫‪Stephen J. Kline, "What is Technology?" Bulletin of Science and Technology, 1985, 215-218.‬‬
‫‪17‬‬
‫‪Neil Postman, Technopoly: The Surrender of Culture to Technology (New York: Vintage, 1992), 15-18.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 32-36.‬‬
‫‪19‬‬
‫‪John Culkin, "A Schoolman's Guide to Marshall McLuhan," Saturday Review, March 18, 1967, 51.‬‬
‫‪4‬‬

‫ﻗـﺪرت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷــــﮑـﻞ ﺑـﺪن‪ ،‬ظﺮﻓﯿـﺖ ذھﻨﯽ و ﺟﮭـﺎن راﺑﻄـﮫای ﻣـﺎ را داراﺳــــﺖ‪ ٢٠.‬در واﻗﻊ ﭼﻨـﺎنﮐـﮫ »ﻣـﮏﻟﻮھـﺎن« ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫رﺳﺎﻧﮫ ﯾﺎ ﺑﮫ ﺗﻌﺒﯿﺮ »داﯾﺮ« ﻓﻦآوری‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎ را دﮔﺮﮔﻮن ﺳﺎزد‪ ٢١.‬اﯾﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬اھﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎری دارد؛ زﯾﺮا ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺷـﺪه و در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺰرگ ﻓﺮھﻨﮕﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺷـﺎھﺪی از اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ‬
‫را رﺻـﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﭘﺲ از اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﭼﺎپ در ﻋﺮﺻـﮫھﺎی ﻓﻠﺴـﻔﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﺎﺳـﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدی و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﺮوز ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬از‬
‫ﺟﻤﻠﮫ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش اوﻣﺎﻧﯿﺴﻢ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﮫ ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ ﯾﺎ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻣﻠﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖھﺎی ﻣﻠﺖﻣﺤﻮر‪ ،‬ھﻤﮕﯽ در ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﭼﺎپ رخ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫»داﯾﺮ« در اﺳـ ـﻄﻮره ﺳـ ـﻮم ﻓﻦآوری‪ ،‬ﺳـ ـﻄﺢ اﺛﺮﮔﺬاری و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ را ﻓﺮاﺗﺮ از ﺑﺪن‪ ،‬ﻓﮑﺮ و راﺑﻄﮫ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫اﺳــﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺗﺤﻮل راه ﺧﻮد را ﺑﮫ درون ﻣﺎ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او در اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط ﭘﺮﺳــﺸــﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﮫ ﻓﻦآوری‬
‫ﻗﺮار اﺳـﺖ ﺑﮫ ﮐﺠﺎ ﺑﺮﺳـﺪ؟ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ‪ ،‬ﻓﻦآوری داروﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖھﺎی ﺑﺴـﯿﺎری در درﻣﺎن ﺷـﺪه و طﻮل ﻋﻤﺮ را ﺑﮫ‬
‫ﺷــﮑﻞ ﻣﺤﺴــﻮﺳــﯽ اﻓﺰاﯾﺶ داده اﺳــﺖ؛ اﻣﺎ آﯾﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺸــﺮﻓﺖ ﻓﻦآوراﻧﮫ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮫ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎودان ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ؟ در واﻗﻊ‪ ،‬ﻧﻘﻄﮫ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫داﺳـﺘﺎن ﻓﻦآوری ﮐﺠﺎﺳـﺖ؟ ‪ ٢٣‬ﭘﺎﺳـﺦ ﺑﮫ اﯾﻦ ﭘﺮﺳـﺶ‪ ،‬روﯾﮑﺮدی اﺳـﺖ ﮐﮫ در ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﻤﻮد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫واژﮔﺎن دﯾﮕﺮ در اﯾﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﮫ آن ﭘﺮداﺧﺘﮫ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎل‬
‫‪٢٥‬‬
‫طﯽ ﺳـﺎلھﺎی اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺑﮫ ﺷـﮑﻞ ﻓﺰاﯾﻨﺪهای ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮ اﺳـﺎس ﻓﻦآوری واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺠﺎزی‪ ٢٤‬و واﻗﻌﯿﺖ اﻓﺰوده‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷـﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﻮﺳـﻌﮫ اﯾﻦ ﻓﻦآوریھﺎ ﺳـﺮﺳـﺎمآور اﺳـﺖ و ھﺮ روز ﺗﺤﻮﻟﯽ ﯾﺎ ﻣﺤﺼـﻮﻟﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﮫ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿـﮫ ﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﻏﺮاقآﻣﯿﺰ ﻧﯿﺴـﺖ اﮔﺮ ﺑﺮ طﺒﻖ آنﭼﮫ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻦآوری ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻣﻄﺮح ﺷـﻮد ﮐﮫ ارﺗﺒﺎط دﯾﺠﯿﺘﺎل‪،‬‬
‫ﻧﺤﻮه ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﺎ و ﺗﻮﻟﯿﺪ داﻧﺶ را دﮔﺮﮔﻮن ﺳ ـﺎﺧﺘﮫ اﺳ ـﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺷ ـﺪن ﮐﮫ در ﺣﺎل دﮔﺮﮔﻮن ﺳ ـﺎﺧﺘﻦ دﻧﯿﺎی ﻣﺎﺳ ـﺖ‪ ،‬اﻧﻘﻼب‬
‫ﭼﮭﺎرم ﺻﻨﻌﺘﯽ ﯾﺎ اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﻧﺨﺴـﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺎ را ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫای ﻣﻨﺤﺼـﺮﺑﮫﻓﺮد در اﯾﻦ ﮐﺮه ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺪل ﻧﻤﻮد و ﺗﻮﺻـﯿﻒﮔﺮ ﺟﮭﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ‬
‫در آن زﯾﺴـﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬زﺑﺎن ﯾﺎ اﻧﻘﻼب ﺷـﻔﺎھﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﻘﻼب دوم‪ ،‬ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﺑﻮد؛ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺸـﺮ ﺑﮫ ﺛﺒﺖ اﻧﺪﯾﺸـﮫ و ﺗﺎﻣﻼت ﺧﻮﯾﺶ و‬
‫ﺗﻌﺎﻣﻞ آن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﻣﺰﮔﺬاری اﻧﺪﯾﺸـﮫ‪ ،‬ﺷـﮑﻞدھﻨﺪه ﺗﻤﺪنھﺎی ﺑﺸـﺮی ﺑﻮد‪ ،‬آﯾﯿﻦھﺎی ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ را ﺑﮫ دﯾﻦ ﺑﺪل ﮐﺮد و‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻨﺎﻓﺮھﻨﮕﯽ را اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﻘﻼب ﺳ ـﻮم ﮐﮫ اﺑﺘﺪا در آﺳ ـﯿﺎ اﺧﺘﺮاع ﺷ ـﺪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﭼﺎپ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﺳ ـﺎﺧﺘﺎر ﻧﻮﺷ ـﺘﺎری‬
‫ﭘﯿﭽﯿﺪه آﺳﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺪه ﺑﻌﺪ ﺑﮫ اروﭘﺎ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﮫ اﻣﮑﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﺳﺮﯾﻊ ﻧﻮﺷﺘﮫھﺎ و اﻧﺪﯾﺸﮫھﺎ را ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﻮد و دﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﮫ‬
‫و ﻓﺮھﻨﮓ را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﺤﻮل ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺴـﯿﺎری در ﻗﺮن ﺑﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬آنﭼﮫ را ﮐﮫ در ﺣﺎل رخ دادن اﺳـﺖ‪ ،‬ﯾﮏ اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺧﻼف اﻧﻘﻼبھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﮫ ﺟﺎی ﺳﺪهھﺎ‪ ،‬در ﮐﻤﺘﺮ ﯾﮏ ﯾﺎ دو دھﮫ ﺑﺮوز ﯾﺎﻓﺘﮫاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 38.‬‬
‫‪21‬‬
‫‪Darrell Bock and Jonathan Armstrong, Virtual reality church: Pitfall and possibilities (Chicago: Moody Publishers, 2021), 49.‬‬
‫‪ ٢٢‬ﺟﺎن ب‪ .‬ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد اوﺣﺪی‪ ،‬رﺳﺎﻧﮫھﺎ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ‪ :‬ﻧﻈﺮﯾﮫ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ رﺳﺎﻧﮫھﺎ‪) ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺮوش‪،‬ﺗﮭﺮان‪٨٠-٧۶ ،(١٣٩٩ ،‬‬
‫‪23‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 40-41.‬‬
‫‪24‬‬
‫‪VR‬‬
‫‪25‬‬
‫‪AR‬‬
‫‪26‬‬
‫‪Deanna A. Thompson, The Virtual Body of Christ in a Suffering World (Nashville: Abingdon Press, 2016), 24.‬‬
‫‪5‬‬

‫اﯾﻦ ﺗﻘﺴـﯿﻢﺑﻨﺪی ﺗﺎ اﻧﺪازهای ﻣﺸـﺎﺑﮫ ﮐﮭﮑﺸـﺎنھﺎی »ﻣﮏﻟﻮھﺎن« اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه ﮐﺎر وی‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮدن اﻧﻘﻼب‬
‫اول و دوم ﺑﻮد‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺳـﮫ ﮐﮭﮑﺸـﺎن در اﻓﻖ داﻧﺎﯾﯽ ﺑﺸـﺮ ﭘﺪﯾﺪار ﮔﺸـﺘﮫاﻧﺪ‪ .‬ﮐﮭﮑﺸـﺎن ﻧﺨﺴـﺖ را »ﮐﮭﮑﺸـﺎن ﺷـﻔﺎھﯽ« ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ او ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺪاﯾﺶ رﻣﺰﻧﮕﺎری ﻧﻮﺷـ ـﺘﻦ و اﺑﺪاع و اﺧﺘﺮاع ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ در زﺑﺎنھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺸـ ـﺮ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﻣﺎﺷـ ـﯿﻦ‬
‫ﭼﺎپ دارای ﻓﺮھﻨﮓ ﺷ ـﻔﺎھﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺤﻮل دوم ﮐﮫ آن را »ﮐﮭﮑﺸ ـﺎن ﮔﻮﺗﻨﺒﺮگ« ﻧﺎم ﻧﮭﺎد‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺷ ـﯿﻦ ﭼﺎپ ﺑﺮوز ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫»ﻣﮏﻟﻮھﺎن« ﮐﮭﮑﺸـــﺎن ﺳـــﻮم را اﻧﻘﻼب اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﯿﮏ و اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﻣﯽداﻧﺴـــﺖ ﮐﮫ ﺑﺎ رادﯾﻮ ﺷـــﺮوع‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻓﺮاﮔﯿﺮ و‬
‫درﻧﮭﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺑﮫ ﮐﺮانھﺎﯾﯽ دوردﺳــﺖ رﺳــﯿﺪ‪ ٢٧ .‬آنﭼﮫ ﻣﺘﻔﮑﺮان اﻣﺮوزی از آن ﺑﮫ ﻋﻨﻮان اﻧﻘﻼب ﭼﮭﺎرم ﺻــﻨﻌﺘﯽ ﻧﺎم‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺗﻮﺳـﻌﮫ ھﻤﯿﻦ ﮐﮭﮑﺸـﺎن ﺳـﻮم اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﮫ واﺳـﻄﮫ ظﮭﻮر ﭘﺪﯾﺪهھﺎﯾﯽ ھﻤﭽﻮن ‪ VR‬و ‪ AR‬اﺑﻌﺎد ﮔﺴـﺘﺮدهﺗﺮ و‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮآوریھﺎی ﻓﻦآوراﻧﮫ در ھﺮ دوره اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﮫ را ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸـﺪه‪ ،‬و ﮔﺎه ﺑﯽﺛﺒﺎتﮐﻨﻨﺪه ﺗﮭﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در‬
‫طﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ھﻤﻮاره ﻧﮕﺮاﻧﯽھﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط وﺟﻮد داﺷـﺘﮫ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﻘﺮاط‪ ،‬ﻧﻮﺷـﺘﻦ را ﺗﮭﺪﯾﺪی‬
‫ﺑﺮ ظﺮﻓﯿﺖ ﺣﺎﻓﻈﮫ اﻧﺴﺎن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﮐﻼم ﻣﮑﺘﻮب را در ﺳﻄﺤﯽ ﻧﺎزلﺗﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﮐﻼم ﺷﻔﺎھﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ٢٨.‬ھﻤﯿﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ‬
‫در اﺑﻌﺎد دﯾﮕﺮی در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ و ھﻮش ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ وﺟﻮد دارد‪» .‬ﮐﻼوس ﺷـﻮاب« در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫ﻓﻦآوری دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ ١٢٠» :‬ﺳـﺎل طﻮل ﮐﺸـﯿﺪ ﺗﺎ دﺳـﺘﮕﺎه ﻧﺴـﺎﺟﯽ ﻧﻮﯾﻨﯽ ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ اﻧﻘﻼب ﺻـﻨﻌﺘﯽ اﻧﮕﺴـﺘﺎن ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﺧﺎرج‬
‫از اروﭘﺎ راه ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﮐﻤﺘﺮ ﯾﮏ دھﮫ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ راه ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺳـﺮﺗﺎﺳـﺮ ﺟﮭﺎن ﮔﺸـﻮد‪ ٢٩«.‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﺴـﺘﺮش اﯾﻦ اﻧﻘﻼب را ﺑﺎ‬
‫ﺗﻌﺪاد اﺳــﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﻣﺤﺎﺳــﺒﮫ ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺿــﻮع اﺻــﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮرﺳــﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﻐﯿﯿﺮی اﺳــﺖ ﮐﮫ در ﻓﺮھﻨﮓ و زﻧﺪﮔﯽ‬
‫روزﻣﺮه اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺤﻮل ﺳــﺮﯾﻊ ﺗﺎ ﺑﮫ آﻧﺠﺎﺳــﺖ ﮐﮫ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬دﻧﯿﺎی ﻣﺎ را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ دﻧﯿﺎﯾﯽ دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻧﻤﻮده اﺳــﺖ‪» .‬ﮐﻤﭙﺒﻞ« در ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﺧﻮد از ﻓﻦآوری‪ ،‬آن را ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﮫ در آن زﯾﺴـــﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻌﺎﻣﻞ دارﯾﻢ‪ ٣٠.‬او ﺑﺎ اﺳـــﺘﻨﺎد ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪،‬‬
‫ﭘﺮﺳـﺸـﯽ ﻣﮭﻢ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ اﮔﺮ دﻧﯿﺎی ﻣﺎ ﺑﮫ ﺳـﻤﺖ ﺟﮭﺎﻧﯽ دﯾﺠﯿﺘﺎل ﭘﯿﺶ ﻣﯽرود‪ ،‬در اﯾﻦ ﺟﮭﺎن‪ ،‬ھﻤﺴـﺎﯾﮫ ﻣﻦ ﮐﯿﺴـﺖ؟‪ ٣١‬اﯾﻦ‬
‫ﭘﺮﺳـﺶ را ﻣﯽﺗﻮان در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓﻦآوری ‪ VR‬ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﭘﻮﯾﺎﺗﺮ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮد‪ .‬آﯾﺎ راﺑﻄﮫ ﺑﺎ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﮫ در ﻣﺤﯿﻂ ‪ VR‬ھﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫اﯾﺸـﺎن در ﺗﻌﺎﻣﻞ ھﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬راﺑﻄﮫای واﻗﻌﯽ اﺳـﺖ ﯾﺎ ﻣﺠﺎزی؟ آﯾﺎ ھﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ آﻧﺎن را ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ؟ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﮫ آواﺗﺎر ﯾﮏ‬
‫ﺷ ـﺨﺺ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد؟ در ﺑﺤﺚ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﮫ اﯾﻦ ﭘﺮﺳ ـﺶھﺎ ﭘﺎﺳ ـﺦ داده ﺧﻮاھﺪ ﺷ ـﺪ؛ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﮫ‪ ،‬داﺷ ـﺘﻦ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ روﺷ ـﻦﺗﺮ از‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺠﺎزی ﺿــﺮوری اﺳــﺖ و اﯾﻦ ﮐﮫ ﻧﺤﻮه اﺛﺮﮔﺬاری ﻓﻦآوریھﺎی رﺳــﺎﻧﮫای اﻧﻘﻼب ﭼﮭﺎرم ﺻــﻨﻌﺘﯽ ﺑﺮ زﯾﺴــﺖ اﻧﺴــﺎن‬
‫ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫»داﯾﺮ« ﭼﮭﺎر ﻓﻦآوری رﺳـﺎﻧﮫای را ﺑﺮﻣﯽﺷـﻤﺮد ﮐﮫ ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﻣﻨﺤﺼـﺮﺑﮫﻓﺮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﺒﮫھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ را دﮔﺮﮔﻮن‬
‫ﺳ ـﺎﺧﺘﮫاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴ ـﺘﯿﻦ ﻣﻮرد‪» ،‬ﭼﺎپ« اﺳ ـﺖ ﮐﮫ از زﻣﺎن ﭘﯿﺪاﯾﯽ ﺧﻮد ﺷ ـﯿﻮه ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺴ ـﺎن را ﻣﺘﺤﻮل ﺳ ـﺎﺧﺖ و ﺷ ـﮑﻠﯽ ﻧﻮﯾﻦ ﺑﮫ آن‬
‫ﺑﺨﺸـﯿﺪ‪ .‬دوﻣﯿﻦ ﻣﻮرد »ﻋﮑﺲ« ﺑﻮد؛ ﻋﮑﺎﺳـﯽ از زﻣﺎن »داﮔﺮ« و در اداﻣﮫ آن ﭘﯿﻮﺳـﺖاش ﺑﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺮ ﭘﺮده ﻧﻘﺮهای ﯾﺎ‬
‫ﺟﻌﺒﮫ ﺟﺎدو‪ ،‬ﻧﺤﻮه اﺣﺴـﺎس ﻣﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪» .‬ﺗﻠﮕﺮاف« ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺳـﻮﻣﯿﻦ ﻓﻦآوری رﺳـﺎﻧﮫای‪ ،‬ﻧﺤﻮه اﻧﺘﻘﺎل اطﻼﻋﺎت را ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ‬

‫‪ ٢٧‬ﺑﺎﺑﮏ اﺣﻤﺪی‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ :‬درسھﺎی ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﻨﺮ )ﻧﺸﺮ ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬ﺗﮭﺮان‪۴۵۶-۴۵۵ ،(١٣٨٧ ،‬‬
‫‪28‬‬
‫‪Deanna A. Thompson, The Virtual Body of Christ in a Suffering World (Nashville: Abingdon Press, 2016), 24.‬‬
‫‪29‬‬
‫‪Klaus Schwab, The Fourth Industrial Revolution (New York: World Economic Forum, 2016), 8.‬‬
‫‪30‬‬
‫‪Heidi A. Campbell and Stephen Garner, Network Theology (Michigan: Baker Academic, 2014), 23.‬‬
‫‪31‬‬
‫‪Ibid, 78-89.‬‬
‫‪6‬‬

‫ﺑﺎزﮔﺸ ـﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ زﯾﺮورو ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮرد ﭼﮭﺎرم »ﺗﻠﻔﻦ« ﺑﻮد ﮐﮫ راﺑﻄﮫ ﻣﺎ را ﺷ ـﮑﻠﯽ ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺨﺸ ـﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ آﻧﭽﮫ در اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ رخ‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ھﺮ ﭼﮭﺎر ﻓﻦآوری در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ رﺳﺎﻧﮫ ﺑﻮد‪.‬‬
‫رﺳــﺎﻧﮫھﺎی ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺮ اﺳــﺎس وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﻣﻨﺤﺼــﺮﺑﮫﻓﺮد ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺑﺎورھﺎی‬
‫ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺷـﮑﻞﮔﯿﺮی ﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ از واﻗﻌﯿﺖ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﮐﺎرﺑﺮان اﻣﮑﺎن ﻣﯽدھﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ ﻣﺸـﺎﺑﮫ ﺧﺎﻟﻘﺎن داﺷـﺘﮫ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﮐﮫ »ِﻟﻮ ﻣﺎﻧﻮوﯾﭻ« آن را » ِﻣﺘﺎرﺋﺎﻟﯿﺴـﻢ« ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﮐﺎرﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻣﯽدھﺪ ﮐﮫ واﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞﺷـﺪه رﺳـﺎﻧﮫای را‬
‫ﻣﺪام ﺳـﺎﺧﺘﺎرﺷـﮑﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل و ﺣﺘﺎ دوﺑﺎره اراﺋﮫ دھﺪ‪ ٣٣.‬اﯾﻦ دﺳـﺘﮑﺎری و ِاﻋﻤﺎل ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻓﺮدی از واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮ ﻣﺤﺼـﻮل رﺳـﺎﻧﮫای‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎور را اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده ﮐﮫ ھﺮﮔﺰ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎ ﮐﺎﻣﻠﯿﺘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ھﻤﯿﺸﮫ اﻣﮑﺎن ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻦ در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺳــﺎﻧﮫھﺎی ﺳــﻨﺘﯽ‪ ،‬درﯾﭽﮫای ﺑﮫ روی واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒﺷــﺪه را ﻋﺮﺿــﮫ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﮫ از ﻣﯿﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺟﮭﺎن را آنﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ‬
‫ﻣﻮﻟﻒ ﻣﯽﺧﻮاﺳــﺖ‪ ،‬ﻧﺸــﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ھﺮﭼﻨﺪ ﻣﺨﺎطﺐ اﻣﮑﺎن ﺗﻔﺴــﯿﺮ ﺧﻮد را داﺷــﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﮑﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺤﺘﻮای رﺳــﺎﻧﮫ ﺑﺮای او‬
‫ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮد‪ .‬او ﺗﻤﺎﺷــﮕﺮ و درﻧﮭﺎﯾﺖ ﻣﻔﺴــﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳــﺖ ﮐﮫ رﺳــﺎﻧﮫھﺎی ﻧﻮﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﮫای ﻣﺘﻌﺪد از اﻣﮑﺎﻧﺎت را در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺼـــﺮفﮐﻨﻨﺪه ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﮫ در آن »ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﻨﮑﺴـــﺮ ﺳـــﺎﺧﺘﻦ واﻗﻌﯿﺖ و ﺧﻠﻖ ﻧﺴـــﺨﮫھﺎی ﺟﺪﯾﺪ از ﺟﮭﺎن را اراﺋﮫ‬
‫ﻣﯽدھﻨـﺪ«‪ ٣٤.‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﮭﻢ رﺳــــﺎﻧـﮫھـﺎی ﻧﻮﯾﻦ و ﻓﺮھﻨـﮓ ﺑﺮآﻣـﺪه از آن‪ ،‬اھﻤﯿـﺖ ﺑﺴــــﯿـﺎری در ﺗﻌﺮﯾﻒ واﻗﻌﯿـﺖ دارد‪ .‬ﭼﻨـﺎنﮐـﮫ‬
‫»ﮐﻤﭙﺒﻞ« ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ‪» :‬ﻓﺮھﻨﮓ رﺳـﺎﻧﮫای ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺟﮭﺎن را ﻓﻀـﺎﯾﯽ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﮫ در آن واﻗﻌﯿﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺳـﺘﮑﺎری ﺷـﺪه‬
‫‪٣٥‬‬
‫و ﯾﺎ از ﻧﻮ ﺧﻠﻖ ﮔﺮدد‪«.‬‬

‫ﮐﻠﯿﺴﺎ‬
‫واﭘﺴــﯿﻦ واژهای ﮐﮫ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳــﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ واژهای اﺳــﺖ ﮐﮫ ﺑﺪون ﺷــﻨﺎﺧﺖ‬
‫درﺳــﺖ آن ﺑﮫ ﺳــﺎدﮔﯽ ﻣﯽﺗﻮان از دو ﺳــﻮی رﯾﺴــﻤﺎن ﺑﺎرﯾﮏ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﯾﺎ ﺑﮫ داﻣﺎن اﻧﮑﺎر اﻓﺘﺎد ﯾﺎ ﺑﮫ ﺑﺰم ﻋﺎﺷــﻘﺎن ﺳــﯿﻨﮫﭼﺎک‬
‫ﻓﻦآوری‪ .‬واژه ﮐﻠﯿﺴـﺎ )‪ (Ekklesia‬از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺣﺮف اﺿـﺎﻓﮫ ‪ ek‬و اﺳـﻢ ‪ kalasis‬ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺮف اﺿـﺎﻓﮫ ‪ ek‬ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی‬
‫»ﺧﺎرج از« و اﺳـ ـﻢ ‪ kalasis‬ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی »ﯾﮏ ﻓﺮاﺧﻮان« ﻣﯽﺑﺎﺷـ ـﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺗﻌﺮﯾﻒ واژه ‪ ekklesia‬ﻣﻌﻨﺎی دﻻﻟﺘﯽ آن ﺑﺮ ﻣﻌﻨﺎی‬
‫رﯾﺸ ـﮫﺷ ـﻨﺎﺧﺘﯽ آن ﺑﺮﺗﺮی دارد‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﻻزم اﺳ ـﺖ اﺑﺘﺪا آن را در ﺑﻄﻦ ﯾﻮﻧﺎن دوران ﮐﻼﺳ ـﯿﮏ دﯾﺪ‪» ٣٦.‬آر‪.‬ﺳ ـﯽ‪ .‬ﺗﺮﻧﭻ«‬
‫ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ واژه در اﺻـﻞ ﺑﮫ ﮔﺮدھﻤﺎﯾﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در ﺷـﮭﺮ ﯾﺎ ﭘﻮﻟﯿﺲ آزادی اﺷـﺎره داﺷـﺖ ﮐﮫ آن ھﻤﮫ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐﮫ از ﺣﻖ‬
‫ﺷـﮭﺮوﻧﺪی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺷـﺮﮐﺖ داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﻨﺎی رﯾﺸـﮫﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ آن ﺑﮫ اﯾﻦ اﺷـﺎره دارد ﮐﮫ اﯾﻦ اﻓﺮاد اﺣﻀـﺎرﺷـﺪﮔﺎﻧﯽ‬
‫از ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﺰا از زﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮدﮔﺎن و ﺧﺎرﺟﯽھﺎ ﯾﺎ ﺣﺘﺎ ﮐﺴــ ـﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﺣﻖ ﺷــ ـﮭﺮوﻧﺪی ﺧﻮد را از‬
‫‪٣٧‬‬
‫دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ھﺮﭼﻨﺪ ﮔﻔﺘﮫ »ﺗﺮﻧﭻ« درﺳــﺖ اﺳــﺖ و درﺑﺮدارﻧﺪه ﻧﮑﺎت ﻣﮭﻤﯽ اﺳــﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎنﮐﮫ »ﺟﺎن اس‪َ .‬ھِﻤﺖ« اﺳــﺘﺎد اﻻھﯿﺎت‬
‫ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ داﻧﺸـﮕﺎه ﺳـﺎوتاﯾﺴـﺘﺮن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻋﻨﺼـﺮ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷـﺪن در اﯾﻦ واژه ﮐﻤﺘﺮ ﺷـﺪه و ‪ ekklesia‬ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ‬

‫‪32‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 160.‬‬
‫‪33‬‬
‫‪Lev Manovich, The Language of New Media (Cambridge: MIT Press, 2001), 208-209.‬‬
‫‪34‬‬
‫‪Heidi A. Campbell and Stephen Garner, Network Theology (Michigan: Baker Academic, 2014), 50.‬‬
‫‪35‬‬
‫‪Ibid, 51.‬‬
‫‪36‬‬
‫‪Mark W. Fenison, Ecclesiology: A Study of the Church (kindle Edition, 2018), 38-40.‬‬
‫‪37‬‬
‫‪Ibid, 41.‬‬
‫‪7‬‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﺠﻤﻊ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺷـﺪ‪ ٣٨.‬از طﺮﻓﯽ‪ ،‬ھﯿﭻ ﺗﺮدﯾﺪی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﮫ ‪ ekklesia‬طﺒﯿﻌﺘﯽ دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ داﺷـﺖ‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ‬
‫‪٣٩‬‬
‫در رای دادن ﺑﮫ ﺳﮫ ﻓﺮم ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن دﺳﺖ‪ ،‬رﯾﺨﺘﻦ آرا‪ ،‬و اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻗﺮﻋﮫ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳ ـﺎس دﯾﺪﮔﺎه ﭘﮋوھﺸ ـﮕﺮان‪ ،‬آﻧﭽﮫ ﮐﮫ در ﻧﮭﺎﯾﺖ از واژه ‪ ekklesia‬در ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳ ـﺘﺎن ﺑﺮداﺷ ـﺖ ﻣﯽﺷ ـﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﮭﺎد‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﮫ ﺑﻮد‪ .‬ھﻤﯿﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ اﻻھﯿﺎتداﻧﺎن را ﺑﺮﻣﯽاﻧﮕﯿﺰد ﺗﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ را ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﮑﺸــﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﮐﯿﺪ آﻧﺎن اﯾﻦ اﺳــﺖ ﮐﮫ‬
‫ﮐﻠﯿﺴـﺎی ﻣﺴـﯿﺢ ﻧﮫ ﯾﮏ ﻧﮭﺎد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ »ﻓﻨﯿﺴـﻮن« ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴـﺎ درﺑﺮدارﻧﺪه ھﺮ‬
‫دو ﺟﻨﺒﮫ اﺳـــﺖ و اﯾﻦ ھﺮ دو‪ ،‬در ﻣﻔﮭﻮم ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﯾﻦ واژه در ﺑﺴـــﺘﺮ ﭘﻮﻟﯿﺲ آﺗﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻮد داﺷـــﺖ‪ .‬ﮐﻠﯿﺴـــﺎ از ﺳـــﻮﯾﯽ ﯾﮏ ﻧﮭﺎد‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳــﺖ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﮫ دارای اﻟﺰاﻣﺎت ﻋﻀــﻮﯾﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ و اﺣﮑﺎم‪ ،‬ﺷــﮑﻞ ﺧﺎﺻــﯽ از ﻧﻈﻢ و اﻧﻀــﺒﺎط‪ ،‬ﻧﻮع ﺧﺎﺻــﯽ از‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ از طﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ارﮔﺎﻧﯿﺴـﻢ زﻧﺪه اﺳـﺖ؛ زﯾﺮا اﻋﻀـﺎی آن اﻧﺴـﺎنھﺎی زﻧﺪهای ھﺴـﺘﻨﺪ‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﮐﮫ در ﮐﻨﺎر ھﻢ ﻧﻔﺲ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬واژه ‪ ekklesia‬ﺗﻮﺻـﯿﻒﮐﻨﻨﺪه وﯾﮋﮔﯽ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع در ﻋﻤﻠﮑﺮد آن در ﺟﺎﻣﻌﮫ‬
‫آﺗﻦ ﻧﯿﺰ دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﻮد؛ زﯾﺮا ﻧﻘﺶ آن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ و ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺑﺮای ﮐﻞ ﭘﻮﻟﯿﺲ و ﺑﮫ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻓﻼطﻮن‪ ،‬ﺑﺮای ﮐﻞ ﮔﯿﺘﯽ )‪(cosmos‬‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴ ـﯿﺤﯿﺎن اوﻟﯿﮫ ﻧﯿﺰ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺧﻮد را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﻞ ﺟﮭﺎن ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ٤١.‬ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺗﺎزهﺷ ـﮑﻞﮔﺮﻓﺘﮫ ﻣﺴ ـﯿﺤﯽ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر اﺳ ـﺘﻌﺎره‬
‫‪ ekklesia‬ﮐـﮫ آن را ﺑﺮای ﻣﻌﺮﻓﯽ ھﻮﯾـﺖ ﺧﻮد از ﻓﺮھﻨـﮓ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ وام ﮔﺮﻓﺘـﮫ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻔﮭﻮم دﯾﮕﺮی را ﻧﯿﺰ از ﻓﺮھﻨـﮓ ﯾﮭﻮدی‬
‫اﻗﺘﺒﺎس ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬و آن ﺗﺼﻮﯾﺮ »‪ «qahal Yahweh‬ﯾﺎ »ﻗﻮم ﺧﺪا« ﺑﻮد‪ .‬ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ »ﺳﯿﺮﯾﻞ ھﻮران« ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ‪:‬‬
‫»اﯾﻦ دو ﺗﺼـﻮﯾﺮ از ﺑﺴـﯿﺎری ﺟﮭﺎت ﺷـﺒﯿﮫ ھﻢ ھﺴـﺘﻨﺪ و ھﺮ دو ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎ در وھﻠﮫ ﻧﺨﺴـﺖ ﯾﮏ‬
‫ﮔﺮدھﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺧﻮد از ﯾﮭﻮد‪ ،‬ﻣﻔﮭﻮم ‪ ekklesia‬را ﺑﮫ ‪kahal‬‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﺗﺮﺟﯿﺢ داد«‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﮫ ﻣﮭﻢ در اﺳـــﺘﻔﺎده از اﺳـــﺘﻌﺎره »ﻗﻮم ﺧﺪا« اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺑﺮﺧﻼف وﯾﮋﮔﯽ ﻗﻮمﻣﺤﻮر ﯾﮭﻮد‪ ،‬ﻧﺸـــﺎﻧﮫ روﺷـــﻦﺗﺮی از‬
‫ﺟﮭﺎﻧﯽﺑﻮدن ﮐﻠﯿﺴـــﺎ ﻧﺴـــﺒﺖ ﺑﮫ ‪ ekklesia‬ﺑﻮد‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮ وﺣﺪت ﮐﻠﯿﺴـــﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺟﻮدﯾﺘﯽ واﺣﺪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﮫ ﺑﺮ‬
‫اﺳــﺎس ﻗﻮﻣﯿﺖ‪ ،‬ﻓﺮھﻨﮓ ﯾﺎ ھﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت دﯾﮕﺮی ﻣﻨﻘﺴــﻢ ﻧﺸــﺪه ﺑﻮد‪ ٤٣.‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪» ،‬ﻓﻨﯿﺴــﻦ« اﺳــﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ در ﺗﺮﺟﻤﮫ‬
‫ھﻔﺘﺎدﮔﺎﻧﯽ‪ eklessia ،‬ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺮادﻓﯽ ﺑﺮای ‪ kahal‬ﺑﮫ ﮐﺎر رﻓﺘﮫ‪ ،‬اﻣﺎ ھﻤﯿﺸـﮫ ﺑﮫ وﺣﺪت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﺟﺴـﻤﺎﻧﯽ اﻓﺮاد اﺷـﺎره‬
‫دارد‪ ٤٤.‬او ﺑﺎ اﺳــــﺘﻨﺎد ﺑﮫ »ارل رادﻣﺎﺧﺮ« ﮐﮫ ‪ ekklesia‬را ھﺮﮔﺰ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ واﻗﻌﯿﺖ ﻣﻌﻨﻮی و ﻣﺴــــﺘﻘﻞ از ﻣﺤﺪودﯾﺖھﺎی‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯽ و زﻣﺎﻧﯽ در طﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ رد ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻔﮭﻮم ﮐﻠﯿﺴﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﺟﮭﺎﻧﯽ از اﯾﻦ واژه‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻔﮭﻮم‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﺣﻀﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و اھﻤﯿﺖ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﺘﺮ در اﯾﻦ واژه ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»ھﺎﯾﺪی ﮐﻤﭙﻞ« ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿــﻮع ﭘﺎﻓﺸــﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ واژه ‪ eklessia‬ﺑﯿﺸــﺘﺮ ﻣﮑﺎنﻣﺤﻮر اﺳــﺖ‪ ،‬و ﺑﺮ ﮐﻠﯿﺴــﺎ ﺑﮫ‬
‫ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﺳـﺨﺖ ﮐﮫ ﻣﺮدم را در ﻋﻤﻞ ﺑﮫ اﯾﻤﺎﻧﺸـﺎن ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ٤٦.‬اﻣﺎ او ﺑﺮﺧﻼف‬

‫‪38‬‬
‫‪Ibid, 42-43.‬‬
‫‪39‬‬
‫‪Ibid, 52.‬‬
‫‪40‬‬
‫‪Ibid, 69.‬‬
‫‪41‬‬
‫‪Cyril Hovorun, Meta Ecclesiology: Chronicle on Church Awareness (New York: Palgrave Macmillan, 2015), Kindle, 3.‬‬
‫‪42‬‬
‫‪Ibid, 3.‬‬
‫‪43‬‬
‫‪Ibid, 4.‬‬
‫‪44‬‬
‫‪Mark W. Fenison, Ecclesiology: A Study of the Church (kindle Edition, 2018), 77.‬‬
‫‪45‬‬
‫‪Ibid, 82.‬‬
‫‪46‬‬
‫‪Heidi A. Campbell, "Understanding of the Church as Revealed Quarantine: Reimagining the People of God", In Ecclesiology for a Digital‬‬
‫‪Church, Ed. Heidi A. Campbell and John Dyer (Norwich: SCM Press, 2021), 64-65.‬‬
‫‪8‬‬

‫»ﻓﻨﯿﺴـﻦ«‪ ،‬اﺳـﺘﻌﺎره »ﻗﻮم ﺧﺪا« را ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺗﺮﺟﻤﮫ »‪ ٤٧«ekklesia of God‬ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ او اﯾﻦ واژه ﺑﯿﺶ از آنﮐﮫ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﮫ‬
‫ﺳ ـﺎﺧﺘﺎر ﯾﺎ ﻓﻀ ـﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﯾﺎ ﮔﺮوه در آن ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷ ـﻮﻧﺪ ﺗﺎﮐﯿﺪ داﺷ ـﺘﮫ ﺑﺎﺷ ـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ طﺒﯿﻌﺖ راﺑﻄﮫﻣﻨﺪ ﮔﺮوه اﺳ ـﺖ‪ .‬ﺑﮫ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت در ﻣﻌﻨﺎی ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ آن ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺼـﮫ ﮔﺮوھﯽ ﮔﺰﯾﺪه از اﻓﺮاد اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺗﻮﺳـﻂ ﺧﺪا اﻧﺘﺨﺎب‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ از طﺮﯾﻖ او ﺑﮫ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﮐـﺎرﮐـﺎﯾﻨﻦ« ﻧﯿﺰ در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ اﯾﻦ اﺳــــﺘﻌـﺎره‪ ،‬ﺑـﮫ اھﻤﯿـﺖ اﻧﺘﺨـﺎب اﻻھﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺘﺨـﺎب دو ﺟﻨﺒـﮫ دارد‪ ،‬ھﻢ ﺑـﮫ‬
‫ﻣﻌﻨﺎی ﺧﺎص ﺑﻮدن اﺳﺖ و ھﻢ ﮔﺸﻮدﮔﯽ ﺑﮫ ﺟﮭﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﮐﮫ رﯾﺸﮫ در اﻻھﯿﺎت ﯾﮭﻮد دارد‪ ،‬از ﺳﻮﯾﯽ ﻣﻌﺮف ﺟﺎﻣﻌﮫای اﺳﺖ‬
‫ﮐﮫ ﺑﮫ رﻏﻢ ﻋﺪم ﺑﺮﺗﺮی ﻧﺴـــﺒﺖ ﺑﮫ ﺳـــﺎﯾﺮ ﻣﻠﺖھﺎ‪ ،‬دارای راﺑﻄﮫای ﯾﮕﺎﻧﮫ و وﯾﮋه ﺑﺎ ﺧﺪاﺳـــﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺳـــﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﺸـــﺎندھﻨﺪه‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ ﻣﺴـﯿﻮﻧﺮی آن اﺳـﺖ ﺗﺎ ﻣﻠﻞ دﯾﮕﺮ را در ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪا ﯾﺎری دھﺪ‪ .‬ﻣﻔﮭﻮم »ﻗﻮم ﺧﺪا« در اﻻھﯿﺎت ﺳـﮫ ﻗﺮن ﻧﺨﺴـﺖ ﻧﻘﺸـﯽ‬
‫ﻣﺤﻮری داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﮫ دﯾﻨﯽ رﺳﻤﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﮫ ﺣﺎﺷﯿﮫ راﻧﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد در دوران اﺻﻼﺣﺎت و‬
‫‪٤٩‬‬
‫اﺧﯿﺮا ﭘﺲ از ﺷﻮرای دوم واﺗﯿﮑﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﻣﻮرد ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﮫ ﮐﮫ در اﯾﻦ اﺳــﺘﻌﺎره ﺑﮫ وﯾﮋه در ﺗﻮﺻــﯿﻒ » ﮐﻤﭙﺒﻞ« دﯾﺪه ﻣﯽﺷــﻮد‪ ،‬ھﻢراﺳــﺘﺎﯾﯽ ﺑﺎ واژه ﺑﺴــﯿﺎر ﻣﮭﻢ دﯾﮕﺮی در‬
‫ﻋﮭﺪﺟﺪﯾﺪ ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ koinonia‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ واژه ﻣﻌﺮف ﻣﻔﺎھﯿﻤﯽ ھﻤﭽﻮن » ﻣﺸﺎرﮐﺖ«‪» ،‬رﻓﺎﻗﺖ«‪» ،‬ھﻤﺮاھﯽ« و »اﺧﻮت« اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ واژه ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺻ ـﻤﯿﻤﯿﺘﯽ زﯾﺎد اﺳ ـﺖ و ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻌﺮف ارﺗﺒﺎط ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و واﺑﺴ ـﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ اﻧﺴ ـﺎن و ﺧﺪاﺳ ـﺖ‪ ٥٠.‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ‬
‫»ﮐﺎرﮐﺎﯾﻨﻦ« ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺳـﮫ اﺳـﺘﻌﺎره و ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳـﯽ از ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان »ﻗﻮم ﺧﺪا«‪» ،‬ﺑﺪن ﻣﺴـﯿﺢ« و‬
‫»ﻣﻌﺒﺪ روحاﻟﻘﺪس«‪ ،‬ﻣﺎھﯿﺖ ﺗﺜﻠﯿﺜﯽ ﮐﻠﯿﺴــﺎ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎھﯿﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﯿﺎد راﺑﻄﮫ درون ﺗﺜﻠﯿﺜﯽ ﭘﺪر‪ ،‬ﭘﺴــﺮ و روحاﻟﻘﺪس‬
‫ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﮫ و از اﯾﻦ رو ‪ koinonia‬ﻧﯿﺰ درﺑﺮدارﻧﺪه ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺘﻌﺪد و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺗﻮﺻـﯿﻒﮔﺮ راﺑﻄﮫ ﺑﯿﻦ ﺧﺪا و ﮐﻠﯿﺴـﺎ و ﺑﮫ‬
‫‪٥١‬‬
‫ھﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ راﺑﻄﮫ درون ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ و ﺑﯿﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎی اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﮐﻤﭙﺒـﻞ« ﺑـﮫ ﻗﯿـﺎس اﯾﻦ دو ﻣﻔﮭﻮم ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳــــﺖ ﮐـﮫ ﺑـﺎﯾـﺪ ‪ koinonia‬را ﺑـﮫ ﻋﻨﻮان ﮔﺮدھﻤـﺎﯾﯽ واﻗﻌﯽ و ﻣﮭﻢ‬
‫ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬زﯾﺮا اﯾﻦ واژه ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی راﺑﻄﮫ اﯾﻤﺎﻧﺪاران و ﻣﺸـﺎرﮐﺖ ﺻـﺮف آﻧﮭﺎ در ﺟﻤﻊ ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ‬
‫اﺗﺤﺎدی در ﺳـﻔﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ اﺗﺤﺎدی ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﭘﯿﻮﻧﺪ راﺑﻄﮫﻣﻨﺪی ﮐﮫ ﺑﮫ واﺳـﻄﮫ روحاﻟﻘﺪس و ﺷـﺮاﮐﺖ در‬
‫‪٥٢‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺗﺜﻠﯿﺚ رخ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺗﻨﮭﺎ از طﺮﯾﻖ ﻣﺴﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺳﻤﺖ ﭼﻨﯿﻦ راﺑﻄﮫ و ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭘﯿﺶ روﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ ﮐﻤﭙﺒﻞ ﺑﺮ ﻣﻔﮭﻮﻣﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ در ﺑﺨﺶ اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺗﺎ اﻧﺪازهای ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﺲ‬
‫از اﻧﻘﻼب ﭼﮭﺎرم ﺻــ ـﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ راﺑﻄﮫ ﺷــ ـﺒﮑﮫای اﺳــ ـﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﮫ و ﺳــ ـﺎﺧﺘﺎرھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺴــ ـﯿﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ‪،‬‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺮﺟﯿﺤﺎت ﺷـﺨﺼـﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷـﺒﮑﮫھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷـﺒﮑﮫای‪ ،‬اﻓﺮاد را ھﻢ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑﮫ‬
‫ھﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﺳــﺎزد و ھﻢ ﺟﺎﻣﻌﮫ را ﺑﮫ ﺷــﺪت ﻓﺮدی ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ٥٣.‬از ھﻤﯿﻦ رو »ﮐﻤﭙﺒﻞ«‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ دو ﻣﻔﮭﻮم ‪ kononia‬و »ﻗﻮم‬
‫‪٥٤‬‬
‫ﺧﺪا« را ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از ‪ ekklesia‬ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤٧‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ اﯾﻦ واژه را » ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﺪا« ﯾﺎ » ﻣﺠﻤﻊ ﺧﺪا« ﻧﯿﺰ ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻧﻤﻮد؛ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ ﮐﮫ در ﻣﻮرد واژه ‪ ekklesia‬آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﮭﺘﺮ اﺳﺖ آن را ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺷﮑﻞ‬
‫اﺳ ﺘﻔ ﺎ د ه ﻧ ﻤ ﻮ د ‪.‬‬
‫‪48‬‬
‫‪Ibid, 68-69.‬‬
‫‪49‬‬
‫‪Veli-Matti Karkkainen, An Introduction to Ecclesiology, (Illinois, Intervarsity Press), Kindle, 10-11.‬‬
‫‪50‬‬
‫‪Campbell, "Understanding of the Church as Revealed Quarantine: Reimagining the People of God", 65.‬‬
‫‪51‬‬
‫‪Veli-Matti Karkkainen, An Introduction to Ecclesiology, (Illinois, Intervarsity Press), Kindlle, 11.‬‬
‫‪52‬‬
‫‪Campbell, "Understanding of the Church as Revealed Quarantine: Reimagining the People of God", 66.‬‬
‫‪53‬‬
‫‪Heidi A. Campbell and Stephen Garner, Network Theology (Michigan: Baker Academic, 2014), 52.‬‬
‫‪54‬‬
‫‪Campbell, "Understanding of the Church as Revealed Quarantine: Reimagining the People of God", 70.‬‬
‫‪9‬‬

‫»ﮐﺎرﮐﺎﯾﻨﻦ« ﻧﯿﺰ در ﺑﺤﺚ ﮐﻠﯿﺴـﺎﺷـﻨﺎﺳـﯽ ھﺰاره ﺳـﻮم‪ ،‬ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶھﺎی ﭘﯿﺶروی ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬او ﺑﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑﮫ ﺗﻮﺿـﯿﺢ‬
‫»اﻣﯿﻞ ﺑﺮوﻧﺮ« درﺑﺎره ﻣﺎھﯿﺖ ﮐﻠﯿﺴــ ـﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺸــ ـﺎرﮐﺖ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺸــ ـﺎرﮐﺖ روحاﻟﻘﺪس و ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﯾﺎ ھﻤﺎن‬
‫‪ Koininia‬ﺑﮫ ﻧﻘﺶ ﮐﻠﯿﺴــﺎ در دوران ﻣﻌﺎﺻــﺮ ﻣﯽﭘﺮدازد؛ دوراﻧﯽ ﮐﮫ در ﻣﻮارد ﺑﺴــﯿﺎری ﮐﯿﺴــﺘﯽ و ﭼﯿﺴــﺘﯽ ﮐﻠﯿﺴــﺎ را ﺗﮭﺪﯾﺪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺶ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ آﯾﺎ ﮐﻠﯿﺴـﺎی ﻣﺴـﯿﺢ ﻗﺎدر اﺳـﺖ ﺿـﻤﻦ درک درﺳـﺖ دﻋﻮت ﺧﻮد ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺸـﺎرﮐﺖ ﻣﺮدان و زﻧﺎﻧﯽ‬
‫‪٥٥‬‬
‫ﮐﮫ ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺤﺒﺘﺎﻧﮫ و اﺑﺪی ﺧﺪای ﺗﺜﻠﯿﺚ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫ اﺟﺮا ﮔﺬارد؟‬
‫اﯾﻦ ﭘﺮﺳــﺶ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﺎﻣﻌﮫای ﺷــﺒﮑﮫای ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﯾﻦﮐﮫ ﭼﮫ ﺳــﺎﺧﺘﺎری از ﮐﻠﯿﺴــﺎ ﻗﺎدر اﺳــﺖ در‬
‫ﺟﮭـﺎﻧﯽ ﻣﺘﮑﺜﺮ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﮫ ﺷــــﺪت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑـﮫ دﻟﯿـﻞ ﻓﺮھﻨـﮓ دﯾﺠﯿﺘـﺎل و آﯾﻨـﺪهای ﮐـﮫ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺑﯿﻢ و اﻣﯿـﺪ اﺳــــﺖ‪ ،‬اﺛﺮﮔـﺬار ﺑـﺎﺷــــﺪ؟‬
‫»ﮐﺎرﮐﺎﯾﻨﻦ« ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـ ـﺖ ﮐﮫ آﯾﻨﺪه اﻻھﯿﺎت ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎ و ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎﺷـ ـﻨﺎﺳـ ـﯽ ﮐﺎﻣﻼ در ﺑﺴـ ـﺘﺮ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـ ـﺖ و اﻻھﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ از‬
‫ﺗﮏﺻـﺪاﯾﯽ ﺧﺎرج ﺷـﺪه و ﺑﮫ ﺳـﻤﺖ ﯾﮏ ھﺎرﻣﻮﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﺻـﺪاھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺳـﺮاﺳـﺮ دﻧﯿﺎ و ﯾﮏ ھﻤﺼـﺪاﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﺻـﺪاھﺎی ﻧﺎﻣﻮزون‬
‫‪٥٦‬‬
‫و ظﺎھﺮا ً ﻧﺎﮐﻮک و ﻧﺎھﻤﺎھﻨﮓ ﭘﯿﺶ رود‪.‬‬

‫ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﻋﺼﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎل‬

‫ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﺳﮫ ﻣﻔﮭﻮم ﮐﻠﯿﺪی ﮐﮫ زﯾﺮﺑﻨﺎی اﺻﻠﯽ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد واﮐﺎوی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﮐﻠﯿﺴـﺎ در اﯾﻦ دوران ﭼﮕﻮﻧﮫ اﺳـﺖ؟ آﯾﺎ ﺑﺎ آنﭼﮫ ﮐﮫ ﭘﺲ از ھﻤﮫﮔﯿﺮی ﮐﻮوﯾﺪ رخ ﻧﻤﻮد و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﺳـﺎﺧﺘﺎرھﺎی ﺳـﻨﺘﯽ ﻣﻮﺳـﺴـﺎت‬
‫ﺑﺸ ـﺮی را ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸ ـﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ در ﻣﻔﮭﻮم ‪ ekklesia‬و ﺳ ـﻨﺘﯽ ﺧﻮد ﻗﺎدر ﺑﮫ اداﻣﮫ دادن ھﺴ ـﺖ؟ آﯾﺎ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ ﺑﮫ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﮫ ﺳ ـﻤﺖ‬
‫ﮐﻠﯿﺴــﺎھﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬آﻧﻼﯾﻦ ﯾﺎ ﻧﻈﺎﯾﺮ آن در ﺣﺮﮐﺖ اﺳــﺖ؟ ﺑﺮای ﭘﺎﺳــﺦ ﺑﮫ اﯾﻦ ﭘﺮﺳــﺶھﺎ ﻻزم اﺳــﺖ اﺑﺘﺪا روﯾﮑﺮدھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﮫ ﻓﻦآوری در ﻣﻔﮭﻮم ﻋﺎم آن‪ ،‬ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﮔﺬرا ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﻮد و ﺳـﭙﺲ ﺑﺎ ﻧﮕﺎھﯽ درﺳـﺖ ﺑﮫ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﮫ‬
‫ﺳـﺎﺧﺘﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در اﯾﻦ ﻋﺼـﺮ داﺷـﺘﮫ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﯿﻢﻧﮕﺎھﯽ اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﮐﮫ در ﻋﯿﻦ ﺣﻔﻆ ھﻮﯾﺖ واﻗﻌﯽ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺤﺒﺘﺎﻧﮫ و اﺑﺪی ﺗﺜﻠﯿﺚ را ﺑﮫ ﺟﮭﺎن ﺳﺮﺧﻮرده از راﺑﻄﮫ ﻧﺸﺎن دھﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﮫ ﻓﻦآوری‬
‫ﻓﯿﻠﺴــﻮف ﺳــﺮﺷــﻨﺎس »آﻟﺒﺮت ﺑﻮرﮔﻤﻦ«‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳــﺖ ﮐﮫ ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻــﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻓﻦآوری‪ ،‬ﻣﺼــﺮفﮔﺮاﯾﯽ و‬
‫دﺳــﺘﮕﺎهھﺎ را در ﻣﺮﮐﺰ زﻧﺪﮔﯽ ﻗﺮار داده ﮐﮫ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬دوﺳــﺘﯽھﺎ و ﺷــﺨﺼــﯿﺖ ﻣﺎ را ﺷــﮑﻞ دادهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ ﺑﻮرﮔﻤﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻢﮐﺮدن ھﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺣﺲ ﺑﯽژرﻓﺎﯾﯽ وﺟﻮد و ﻧﺎﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ﮐﮫ ﺧﻮد از ﻧﺸـﺎﻧﮫھﺎی ﭘﺴـﺎﻣﺪرن ھﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﻧﮕﺮاﻧﯽھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ٥٧.‬اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﺷـﯿﻮهھﺎی ﻧﮕﺮش ﻓﻼﺳـﻔﮫ ﺑﮫ ﻓﻦآوری اﺳـﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬طﯿﻒ ﮔﺴـﺘﺮدهای از روﯾﮑﺮد ﺑﮫ ﻓﻦآوری وﺟﻮد‬
‫دارد ﮐﮫ ﺑﺮرﺳــﯽ آن ﻣﺪﺧﻠﯽ ﺟﺪا را ﻣﯽطﻠﺒﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﺠﺎل‪ ،‬ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ دو ﺳــﻮی طﯿﻒ و روﯾﮑﺮدی ﻣﯿﺎﻧﮫ ﮐﮫ ﺗﻮﺳــﻂ ﺑﺮﺧﯽ از‬
‫ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻋﻨﻮان ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﮕﺎھﯽ ﮔﺬرا اﻧﺪاﺧﺘﮫ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫‪Veli-Matti Karkkainen, An Introduction to Ecclesiology, (Illinois, Intervarsity Press), Kindle, 267-268.‬‬
‫‪56‬‬
‫‪Ibid, 268.‬‬
‫‪57‬‬
‫‪Albert Borgmann, Technology and the Character of Contemporary Life: A philosophical Inquiry (Chicago: University of Chicago Press, 1987),‬‬
‫‪1-4.‬‬
‫‪10‬‬

‫ﺳـﻮی ﻧﺨﺴـﺖ طﯿﻒ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳـﺖ ﮐﮫ ﻓﻦآوری‪ ،‬ﺻـﺮﻓﺎ ً اﺑﺰار ﯾﺎ وﺳـﯿﻠﮫای اﺳـﺖ ﮐﮫ اﻧﺴـﺎن از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺑـﺎور را »اﺑﺰارﮔﺮاﯾﯽ«‪ ٥٨‬ﻣﯽﻧـﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬روﯾﮑﺮد اﺑﺰارﮔﺮاﯾـﺎﻧـﮫ‪ ،‬ﻓﻦآوری را از ﺟﮭﺘﯽ ﺧﻨﺜـﺎ ﻣﯽداﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﮫ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﻗـﺎﺑﻠﯿـﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮدھﯽ را‬
‫ﺑﺮای آن ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺗﻔﻨﮓ را وﺳـﯿﻠﮫای ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽداﻧﺪ و اﮔﺮ ﻗﺘﻠﯽ رخ دھﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﻓﻦآوری ﯾﺎ اﺑﺰار را ﺳـﺮزﻧﺶ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﺗﻔﻨﮓ ﻣﺮدم را ﻧﻤﯽﮐﺸـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ اﯾﻦ اﻧﺴـﺎنھﺎ ھﺴـﺘﻨﺪ ﮐﮫ اﻧﺴـﺎنھﺎ را ﻣﯽﮐﺸـﻨﺪ‪ ٥٩.‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓﻦآوری‬
‫دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ و رﺳﺎﻧﮫھﺎی ﻧﻮﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد‪ ،‬رﺳﺎﻧﮫ را ﺻﺮﻓﺎ وﺳﯿﻠﮫ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺎم ﻣﮭﻢ اﺳﺖ و رﺳﺎﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺑﺰاری ﺑﺎﺷ ـﺪ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺎم ﻣﻮردﻧﻈﺮ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎھﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺑﺰار را ھﺪﯾﮫای آﺳ ـﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺑﮫ ﺳ ـﺮﻋﺖ ﺑﮫ روی‬
‫آن آﻏﻮش ﻣﯽﮔﺸـﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎنﮐﮫ در ﻣﺒﺤﺚ ﻓﻦآوری دﯾﺪه ﺷـﺪ‪ ،‬اﺷـﮑﺎل اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻧﺎدﯾﺪهﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮی اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺧﻮاهﻧﺎﺧﻮاه در‬
‫اﺛﺮ ھﺮ ﻓﻦآوری در اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﮭﺎدھﺎ و اﺟﺰای ﺳﺎزﻧﺪه آن ‪-‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮھﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪٦٠‬‬
‫روﯾﮑﺮد دوم ﮐﮫ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺳــﻮی ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻀــﺎد و ﻟﺒﮫ دﯾﮕﺮ طﯿﻒ داﻧﺴــﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان »ﺟﺒﺮﮔﺮاﯾﯽ ﻓﻦآوراﻧﮫ«‬
‫ﺷـﻨﺎﺧﺘﮫ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻓﻦآوری ﻗﺪرﺗﯽ ﺗﻮﻗﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺧﻮد ﺑﮫ ﻧﯿﺮوی ﻣﺤﺮﮐﮫ در ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑﺪل ﺷـﺪه و ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ‬
‫ﻣﺴـﺘﻘﻞ از اﻧﺴـﺎن ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﺒﺮﮔﺮاﯾﺎن اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﮫ ﻓﻦآوری ﻣﺒﻨﺎی اوﻟﯿﮫ و دﻟﯿﻞ اﺻـﻠﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬از اﯾﻦرو‪ ،‬آن را ﻣﻘﺼـﺮ اﺻـﻠﯽ ﻣﺸـﮑﻼت ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ دﯾﺪﮔﺎه ھﻤﮫ ﺟﺒﺮﮔﺮاﯾﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﮫ ﻓﻦآوری ﻣﻨﻔﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑﮫ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ‪» ،‬ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ« ﭘﯿﺸـــﺮﻓﺖ ﻓﻦآوری و اﻧﻘﻼبھﺎی ﺻـــﻨﻌﺘﯽ را زﻣﯿﻨﮫ ﺑﺮاﺑﺮی ﺑﺸـــﺮ و اﻧﻘﻼب ﺑﺰرگ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﯾﺎ‬
‫‪٦١‬‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ »زاک اﯾﻠﻮل« در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻓﻦآوری دارای ﻧﻈﺎم ارزﺷـﯽ ﺧﻮدش اﺳـﺖ ﮐﮫ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳـﯿﺴـﺘﻢ ارزشھﺎ‬
‫ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻣﺬھﺐ را در ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ ﻓﻦآوری‪ ،‬ﺑﮫوﯾﮋه ﻓﻦآوری رﺳـﺎﻧﮫای و دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﯾﻦرو‪ ،‬وی ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮاﺟﮭﮫ ﺑﺎ ﻓﻦآوری ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺘﺎط و ھﻮﺷﯿﺎر ﺑﻮد‪ ٦٢.‬ھﺮﭼﻨﺪ ﻧﮕﺎه »ﺑﻮرﮔﻤﻦ« ﮐﮫ در اﺑﺘﺪای‬
‫اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﺑﮫ آن اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه »اﯾﻠﻮل« ھﻤﺴﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ او را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺎ اﻧﺪازهای ﺟﺒﺮﮔﺮا داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫»ﺑﻮرﮔﻤﻦ« در اﯾﻦ راﺑﻄﮫ اﺻـﻄﻼح »ﻧﻘﻄﮫ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ« را ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻔﮭﻮم ﺑﮫ طﻮر اﺳـﺘﻌﺎری‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻮﺻـﯿﻒ‬
‫ﻋﻼﻗﮫ اﺻـﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﯾﺎ ﻣﺤﻮر اﺻـﻠﯽ ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪» .‬آرﺗﻮر ﺑﻮﺋﺮز« در ﺗﻮﺿـﯿﺢ اﯾﻦ اﺻـﻄﻼح ﺑﮫ وﺿـﻌﯿﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ در ﺧﺎﻧﮫھﺎی اﻓﺮاد طﺒﻘﮫ ﻣﺘﻮﺳــﻂ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه او‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﺧﺎﻧﮫ ﮐﮫ در ﮔﺬﺷــﺘﮫ آﺷــﭙﺰﺧﺎﻧﮫ‪ ،‬اﺗﺎقﻧﺸــﯿﻤﻦ‪ ،‬اﯾﻮان و‬
‫ﻧﻈﺎﯾﺮ آن ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﺮﮐﺰﯾﺖ ﯾﺎ ﮐﺎﻧﻮن آن ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‪ ،‬ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و ﮔﻮﺷـﯽھﺎی ھﻮﺷـﻤﻨﺪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﺑﺎور وی‪» ،‬اﺗﺎق ﺧﺎﻧﻮاده اﻏﻠﺐ‬
‫ﺑﺮای ﺗﻤﺎﺷـﺎی ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‪ ،‬ﮔﺸـﺖوﮔﺬار در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎزیھﺎی ﻣﺠﺎزی ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪھﯽ ﺷـﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮫ ﺑﺮای ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻋﻀـﺎی ﺧﺎﻧﻮاده‪،‬‬
‫‪٦٣‬‬
‫ﭼﮫ رﺳﺪ ﺑﮫ ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﯾﺎ ﻣﮭﻤﺎﻧﺎن«‪.‬‬
‫اﻣﺎ روﯾﮑﺮد ﺳ ـﻮم‪ ،‬در ﻧﻘﻄﮫ ﻣﯿﺎﻧﮫ اﺑﺰارﮔﺮاﯾﯽ و ﺟﺒﺮﮔﺮاﯾﯽ اﺳ ـﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬آزادی اﻧﺴ ـﺎن در اﺳ ـﺘﻔﺎده از اﺑﺰار را‬
‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬اﻣﺎ زﻣﯿﻨﮫ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳـﺘﻔﺎده از اﺑﺰار آن را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﯾﮏ ﻓﺮھﻨﮓ ﯾﺎ ﻋﺎدت ﻣﯽﺳـﺎزد ﮐﮫ ھﻤﺴـﻮ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺎرﺑﺮدی و‬
‫ارزﺷـﯽ آن ﻓﻦآوری اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ »داﯾﺮ« ھﺮﭼﮫ ﺣﻀـﻮر اﺑﺰار در ﺟﺎﻣﻌﮫ طﻮﻻﻧﯽﺗﺮ و اﺳـﺘﻔﺎده از آن ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶ‬

‫‪58‬‬
‫‪Instrumentalism‬‬
‫‪59‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 84.‬‬
‫‪60‬‬
‫‪Technological Determinism‬‬
‫‪61‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 85.‬‬
‫‪62‬‬
‫‪Heidi A. Campbell and Stephen Garner, Network Theology, (Michigan: Baker Academic, 2014), 98.‬‬
‫‪63‬‬
‫‪Arthur Boers, Living into Focus: Choosing What Matter in an Age of Distraction, (Michigan: Brazos Press, 2012), Kindle, 11.‬‬
‫‪11‬‬

‫اﺳـ ـﺘﻔﺎده از آن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸـ ـﺘﺮ ﻣﯽﺷـ ـﻮد‪ ،‬و ﮔﺮاﯾﺶ ﯾﺎ ارزش ﻣﻮردﻧﻈﺮ آن در ﺑﯿﻦ ﻋﻤﻮم ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸـ ـﺘﺮ ﻣﯽﺷـ ـﻮد‪ ٦٤.‬در اﯾﻦ ﺑﺎور‪ ،‬ھﻢ‬
‫ﺟﺒﺮﮔﺮاﯾﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮی از ﺣﻘﯿﻘﺖ را دارد و ھﻢ اﺑﺰارﮔﺮاﯾﯽ‪.‬‬

‫ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﻓﻦآوری‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻗﺼـﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐﮫ ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد ﺟﮭﺎﻧﯽﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻣﻮرد واﮐﺎوی ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﮫ ﻣﮭﻢ و‬
‫زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﭘﺮداﺧﺘﮫ ﻣﯽﺷــﻮد ﮐﮫ ﺑﺎ ﻓﻦآوری و در اداﻣﮫ آن‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﮐﻠﯿﺴــﺎﺷــﻨﺎﺳــﯽ دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳــﺖ‪ .‬ﺷــﺎﻟﻮده ﺑﺤﺚ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ‬
‫ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﺮ ﺳـﮫ اﺻـﻞ ﻣﮭﻢ ﯾﻌﻨﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﮔﻨﺎه و ﺳـﻘﻮط و درﻧﮭﺎﯾﺖ اﺣﯿﺎ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ‪ .‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬در واﻗﻊ داﺳـﺘﺎن ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺧﺪا ﺷـﺮوع ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺑﺎور ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬ﻧﮫﺗﻨﮭﺎ ﺧﺪا آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﮐﻞ ھﺴـﺘﯽ‬
‫اﺳــ ـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﻧﻈﻢدھﻨﺪه و ﻧﮕﺎهدارﻧﺪه آن ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷــ ـﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان دو ﻣﻔﮭﻮم ﻣﮭﻢ ﺳــ ـﺎﺧﺘﻦ و ﭘﺪﯾﺪآوردن ﺟﮭﺎن را از‬
‫ﺣﻔـﺎظـﺖ و اداره آن ﺗﻔﮑﯿـﮏ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻨـﺎنﮐـﮫ »آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز« ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺣﺘـﺎ ﻟﺤﻈـﮫای ﻧﺒـﺎﯾـﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺣـﺎﮐﻤـﺎﻧـﮫ ﺧـﺎﻟﻖ را در اﯾﺠـﺎد‪،‬‬
‫‪٦٥‬‬
‫ﻧﮕﮭﺪاری‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﺟﮭﺎن ﻣﺨﻠﻮق را از ﻧﻈﺮ دور ﺑﺪارﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﻣﻮرد دوم‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﺳــﺖ‪ .‬دﯾﺪﮔﺎه ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳــﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ دوآﻟﯿﺴــﺘﯽ ﻧﺎﺳــﺘﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺎده را ذاﺗﺎ ً ﺑﺪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ« و »ﮔﻮھﯿﻦ« ﺑﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑﮫ اﺳـﺘﻌﺎره ﺳـﻤﻔﻮﻧﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﮫ ﻧﻘﻞ از »ﺑﺮﻧﺎرد زﯾﻠﺴـﺘﺮا« ھﻤﮫ ﺟﻠﻮهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺷـﺨﺼـﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸـﺮ را »ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﮫ در ھﻤﺎھﻨﮕﯽ ﺑﺎ طﺮح ﺧﺪا ﺑﺮای آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪ ،‬ھﻤﭽﻮن ﺳـﺎزھﺎی اﯾﻦ‬
‫ارﮐﺴـﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و آن را ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽﺷـﻤﺮﻧﺪ‪» ٦٦.‬واﻟﺘﺮز« ﻧﯿﺰ ﮔﺴـﺘﺮه آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺧﺪا را درﻧﺘﯿﺠﮫ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﮭﺎدﯾﻨﮫ وی در ھﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬
‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦرو‪ ،‬ﻧﮭﺎدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﺪرﺳﮫ ﯾﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻗﺎﻧﻮن اﻻھﯽ ﺑﻮده و از اﯾﻦرو‪ ،‬ﻧﮭﺎدھﺎﯾﯽ‬
‫‪٦٧‬‬
‫ﻣﺨﻠﻮق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ﻣﮭﻢ ﺳـﻮم در آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ھﺮﭼﻨﺪ از ﺟﻨﺒﮫای‪ ،‬اﻧﺴـﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻣﺤﺴـﻮب ﻣﯽﺷـﻮد‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﻔﺎوت ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ او در ﺷـﺒﺎھﺖ ﺑﮫ ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ ﭘﺮﭼﺎﻟﺶ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎهھﺎی ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـﺖ ﮐﮫ اﻣﮑﺎن ﺑﺮرﺳـﯽ آن در‬
‫اﯾﻨﺠﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷـ ـﺒﺎھﺖ درﺑﺮدارﻧﺪه ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿـ ـﻮع ﻣﮭﻢ اﺳـ ـﺖ‪» .‬ﺑﺮاﯾﺎن واﻟﺶ« و »رﯾﭽﺎرد ﻣﯿﺪﻟﺘﻮن« ﺑﮫ دو ﻣﻔﮭﻮم‬
‫ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳـﯽ اﺷـﺎره ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ و دﯾﮕﺮی‪ ،‬آزادی در ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺧﺪا ﯾﺎ ﺑﺖھﺎ‪ .‬در ﻣﻔﮭﻮم ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬ﻧﮑﺘﮫای‬
‫ﮐﻠﯿـﺪی وﺟﻮد دارد ﮐـﮫ در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﻣﻔﮭﻮم دوم اﺳــــﺖ‪ .‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ اﻧﺴــــﺎن‪ ،‬ﯾـﮏ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻣﺤـﺪود در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻧـﺎﻣﺤـﺪود‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ ٦٨.‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﮫ ﭼﮫ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟‬
‫اﯾﻦ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ در دو ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎ اﺑﻼغ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ ﻣﮭﻢ ﺧﺪا ﺑﮫ اﻧﺴــﺎن‪ ،‬در ﺑﺎب دوم ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺪاﯾﺶ دﯾﺪه ﻣﯽﺷــﻮد‪ .‬ﻧﺨﺴــﺘﯿﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن‪» ،‬ﭘﺮورش ﺑﺎغ« و دوﻣﯽ »ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺑﺎغ« اﺳــ ـﺖ‪ ٦٩.‬در واﻗﻊ ﭼﻨﺎنﮐﮫ »داﯾﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﮫ اﻧﺴــ ـﺎن اﺟﺎزه‬
‫داﺷـﺖ ﺿـﻤﻦ اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﯿﻦ »طﺒﯿﻌﯽ« و »ﻏﯿﺮطﺒﯿﻌﯽ«‪ ،‬ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﺧﻼﻗﺎﻧﮫ‪ ،‬آﻓﺮﯾﺪه ﺧﺪا را از ﻧﻮ ﺷـﮑﻞ دھﺪ و ﺑﮫ آﻓﺮﯾﺪه ﺧﻮد‬
‫ﺑﺪل ﺳـﺎزد‪ ٧٠.‬آﻧﭽﮫ ﮐﮫ در ﻧﺘﯿﺠﮫ »ﭘﺮورش« رخ ﻣﯽدھﺪ را ﻣﯽﺗﻮان »ﻓﺮھﻨﮓ« ﻧﺎﻣﯿﺪ‪» .‬واﻟﺶ« و »ﻣﯿﺪﻟﺘﻮن« ﺿـﻤﻦ ارﺗﺒﺎط اﯾﻦ‬

‫‪64‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 86.‬‬
‫‪ ٦٥‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اطﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس(‪١٣-١٢ ،‬‬
‫‪ ٦٦‬ﻣﺎﯾﮑﻞ دﺑﯿﻠﯿﻮ‪ .‬ﮔﻮھﯿﻦ و ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‪ ،‬راﻣﯿﻦ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‪٨٣-٨٢ ،(٢٠١٨ ،‬‬
‫‪ ٦٧‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اطﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس(‪٢٢ ،‬‬
‫‪68‬‬
‫‪Brian Walsh & Richard J. Middleton, The Transforming Vision: Shaping a Christian Worldview (Illinois: Intervarsity Press, 1984), 53-54.‬‬
‫‪٦٩‬ﭘﯿﺪاﯾﺶ ‪١۵ :٢‬‬
‫‪70‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 46.‬‬
‫‪12‬‬

‫دو ﻣﻔﮭﻮم‪ ،‬ﻓﺮھﻨﮓ را ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﮫ ﻓﺮھﻨﮓ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺳـ ـﻌﮫﺑﺨﺶ آدﻣﯽ در طﻮل ﺗﺎرﯾﺦ اﺳـ ـﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮭﺎ در ﺗﻮﺿـ ـﯿﺢ اﯾﻦ ﻣﻮﺿـ ـﻮع ﺑﮫ ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻣﮭﻢ در ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎرت »‪ «toledot‬اﺳـ ـﺘﻨﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ھﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ‬
‫‪٧١‬‬
‫واژه ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﮫ »ﻧﺴﻞ« اﺷﺎره دارد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل درﺑﺮدارﻧﺪه ﻣﻔﮭﻮم ﺗﻮﺳﻌﮫ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺳـﻌﮫ آﻓﺮﯾﻨﺶ از اﺑﺘﺪای آن ﺷـﺮوع ﻣﯽﺷـﻮد؛ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎﯾﺮ و ﺗﮭﯽ‪ ،‬در ﺷـﺶ روز آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﮫ زﻣﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳـﻌﮫﯾﺎﻓﺘﮫ و ﭘﺮ‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻣﺎ در اداﻣﮫ‪ ،‬اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ ﮐﮫ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ اداﻣﮫ ﮐﺎر ﺧﺪا را در اﯾﻦ ﺗﻮﺳـﻌﮫ ﻋﮭﺪهدار ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺗﻮﺳـﻌﮫای ﮐﮫ ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ‬
‫»واﻟﺘﺮز« اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪-‬ﻓﺮھﻨﮕﯽ اﺳـــﺖ‪ .‬او ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴـــﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷـــﺪهاﯾﻢ ﺗﺎ ﻋﻤﻞ ﺧﻼﻗﺎﻧﮫ و ﭘﯿﺶروﻧﺪه ﺧﺪا در ﺧﻠﻘﺖ را ﺗﺪاوم‬
‫ﺑﺨﺸـﯿﻢ و در اﺟﺮای طﺮح اﺻـﻠﯽ ﺧﺪا ﺑﺮای ﺧﻠﻘﺘﺶ‪ ،‬ﻣﺪدﮐﺎر او ﺑﺎﺷـﯿﻢ«‪» ٧٢.‬اﺳـﺘﻨﻠﯽ ﮔﺮﻧﺰ« و »ﺟﺎن ﻓﺮاﻧﮏ« آﻧﭽﮫ را ﮐﮫ اﻧﺴـﺎن‬
‫ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﭼﮭﺎر ﮔﺮوه ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﮫ ﺷـﺎﻣﻞ اﺑﮋهھﺎ ﯾﺎ ھﺮ ﻧﻮع ﻣﺤﺼـﻮل ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺗﺼـﻮﯾﺮ‪ ،‬آﯾﯿﻦھﺎ و زﺑﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ٧٣.‬ﺗﻤﺎم‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮارد را ﻣﯽﺗﻮان در ﭼﻨﺪ ﺑﺎب ﻧﺨﺴـﺖ ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺪاﯾﺶ دﯾﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ‪ ،‬در ﺑﺎب دوم‪ ،‬زﺑﺎن اﺑﺪاع ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ زﺑﺎن‬
‫ﺷـﻌﺮی و ﺳـﻤﺒﻠﯿﮑﯽ ﮐﮫ آدم در ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺣﻮا ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﮫ ﻧﻮﯾﻨﯽ در ﮐﺎرﺑﺮد زﺑﺎن و ﻋﻤﻞ ﺗﺼـﻮﯾﺮﺳـﺎزی اﺳـﺖ‪ .‬اﻧﺴـﺎن‬
‫ھﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬در ﺑﺎب ﭼﮭﺎرم‪ ،‬اﺑﺰارھﺎ و آﯾﯿﻦھﺎ ﭘﺪﯾﺪار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺑﻌﺪی در ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـ ـﯿﺤﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺿـ ـﻮع ﺳـ ـﻘﻮط اﺳـ ـﺖ‪ .‬ھﻤﺎنﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ دﯾﺪه ﺷـ ـﺪ‪ ،‬در ﺳـ ـﺎﺧﺘﺎر ﺧﻠﻘﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳـﻌﮫﯾﺎﺑﻨﺪﮔﯽ ﺗﻌﺒﯿﮫ ﺷـﺪه ﺑﻮد و اﻣﮑﺎن ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد ﻓﺮھﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺟﻮد داﺷـﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﮫ ﺳـﻘﻮط رخ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﭼﮫ‬
‫ﻧﮫ‪ ،‬ﻧﮭﺎدھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺻــﻨﻌﺖ‪ ،‬ورزش‪ ،‬ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ و ﻓﻦآوری ﻧﯿﺰ ﺑﮫ وﺟﻮد ﻣﯽآﻣﺪ و ﺗﻮﺳــﻌﮫ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺸــﮑﻠﯽ ﮐﮫ‬
‫ﺟﮭـﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴــــﯿﺤﯽ ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮐﻨـﺪ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﻔﮭﻮم دوﻣﯽ ﯾـﺎﻓـﺖ ﮐـﮫ »واﻟﺶ« و »ﻣﯿـﺪﻟﺘﻮن« در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﺷــــﺒﯿـﮫ ﺧـﺪا ﺑﻮدن‬
‫اﻧﺴـﺎن ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ آزادی در ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺧﺪا ﯾﺎ ﺑﺖھﺎ‪ .‬ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ اﻧﺴـﺎن ﻣﺤﺪود اﺳـﺖ و اﻧﺴـﺎن‬
‫ﭘﯿﻮﺳـﺘﮫ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴـﺖ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺧﺪا ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در واﻗﻊ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اطﺎﻋﺖ و دادن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﺎدﺷـﺎھﯽ‬
‫ﺑﮫ ﺧﺪا اﺳـﺖ ﮐﮫ در ﻣﻔﮭﻮﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺴـﺎن اﯾﻦ آزادی را دارد ﺗﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی را ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺧﺪا ﮐﻨﺪ و‬
‫‪٧٤‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎاطﺎﻋﺘﯽ ﮐﮫ رﯾﺸﮫ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﺧﺪا را رد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮاژدی ﺳـــﻘﻮط‪ ،‬زﻣﯿﻨﮫ ﺗﮭﺎﺟﻢ ﺑﯿﮕﺎﻧﮫای ﺑﮫ ﻧﺎم ﮔﻨﺎه را ﺑﮫ ﺳـــﺎﺣﺖ ﻧﯿﮑﻮی آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻓﺮاھﻢ ﺳـــﺎﺧﺖ‪ .‬ﮔﻨﺎه ھﻤﭽﻮن اﻧﮕﻠﯽ‬
‫اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺧﻮد را ﺑﮫ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻧﯿﮑﻮی ﺧﺪا ﻣﯽﭼﺴـﺒﺎﻧﺪ‪ ،‬از آن ﺗﻐﺬﯾﮫ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ را ﺗﻀـﻌﯿﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬از ھﻢ ﻣﯽﮔﺴـﻠﺪ و ﺗﺒﺎه‬
‫ﻣﯽﺳـﺎزد‪ ٧٥.‬ﮔﻨﺎه ﻗﺎدر ﻧﯿﺴـﺖ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺧﻠﻘﺖ و ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺻـﻨﻌﺖ دﺳـﺘﺎن ﺧﺪا را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آن را از ھﺪﻓﺶ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺳـﺎزد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﮫ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﮔﺴﺘﺮه ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺧﻠﻘﺖ را درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮫ ﻓﻘﻂ اﻧﺴﺎن و ﻏﺮاﯾﺰ طﺒﯿﻌﯽ او را از ﻣﺴﯿﺮ ﻣﻨﺤﺮف‬
‫‪٧٦‬‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮ ﭘﺪﯾﺪهھﺎی ﻓﺮھﻨﮕﯽ و ﻧﮭﺎدھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ھﻨﺮ‪ ،‬ﻓﻦآوری و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﯿﺰ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦﮔﻮﻧﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﻓﻦآوریھﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل در راﺳـﺘﺎی ﺗﻮﺳـﻌﮫ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬آﻧﮭﺎ‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از اداﻣﮫ روﻧﺪ ﺧﻠﻘﺖ ﻧﯿﮑﻮی ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﺘﯿﺠﮫ اﺛﺮ ﻧﯿﺮوی ﻣﺨﺮب و ﻣﻨﺤﺮفﮐﻨﻨﺪه ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﭼﮫ در ﻧﺤﻮه ﮐﺎرﺑﺮد و ﭼﮫ‬
‫در ارزشھﺎی ﺗﻌﺒﯿﮫﺷــﺪه و اﺛﺮﺷــﺎن ﺑﺮ ﻓﺮھﻨﮓ‪ ،‬ﺑﮫ ﺳــﮭﻮﻟﺖ از ﻣﺴــﯿﺮ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻻزم اﺳــﺖ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدی‬

‫‪71‬‬
‫‪Brian Walsh & Richard J. Middleton, The Transforming Vision: Shaping a Christian Worldview (Illinois: Intervarsity Press, 1984), 56-57.‬‬
‫‪ ٧٢‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اطﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس(‪٣٩ ،‬‬
‫‪73‬‬
‫‪Stanley James Grenz and John R. Franke, Foundationalism: Shaping Theology in a Postmodern Context (Louisville: John Knox Press, 2000),‬‬
‫‪141–46.‬‬
‫‪74‬‬
‫‪Brian Walsh & Richard J. Middleton, The Transforming Vision: Shaping a Christian Worldview (Illinois: Intervarsity Press, 1984), 62-63.‬‬
‫‪ ٧٥‬ﻣﺎﯾﮑﻞ دﺑﯿﻠﯿﻮ‪ .‬ﮔﻮھﯿﻦ و ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‪ ،‬راﻣﯿﻦ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‪٩۶ ،(٢٠١٨ ،‬‬
‫‪٧٦‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اﺻﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ‪) ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‪ ،‬؟(‪۵١ ،‬‬
‫‪13‬‬

‫ﻣﺤﺘﺎطﺎﻧﮫ ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿـﻮع دوم‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺸـﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ در ﺑﺨﺶ ﻓﻦآوری و ﺑﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑﮫ ﺗﻌﺮﯾﻒ »داﯾﺮ« ﻣﻄﺮح ﺷـﺪ؛ اﯾﻦ‬
‫ﮐﮫ ﻓﻦآوری ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺠﺎ ﭘﯿﺶ رود؟‬
‫اﻧﺴــﺎن ﺑﮫ ﻋﻮاﻗﺐ ﺳــﻘﻮط آﮔﺎه اﺳــﺖ؛ ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﺤﺮانھﺎی ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴــﺘﯽ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن‪ ،‬اﻣﺎ روﯾﮑﺮد ﺑﮫ‬
‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﭘﺲ از ﻋﺼـــﺮ ﺧﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎور را ﺑﮫ اﻧﺴـــﺎن داد ﮐﮫ ﺧﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﺳـــﺘﻔﺎده از داﻧﺶ و ﻓﻦآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳـــﻘﻮط را‬
‫ﻣﻌﮑﻮس ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪» ،‬ﻓﺮاﻧﺴــﯿﺲ ﺑﯿﮑﻦ« در ﺳــﺪه ھﻔﺪھﻢ‪ ،‬روﯾﺎی ﯾﮏ آرﻣﺎنﺷــﮭﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﮫ ﻧﺎم آﺗﻼﻧﺘﯿﺲ ﺟﺪﯾﺪ را در‬
‫ﺳـﺮ داﺷـﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ اﺳـﺎس آن‪ ،‬اﻧﺴـﺎن ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ و ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد را ﺗﺎ ﮐﺮانھﺎﯾﯽ دﺳـﺖﻧﯿﺎﻓﺘﻨﯽ ﻣﯽﮔﺴـﺘﺮد و ﻋﻈﻤﺖ از دﺳـﺖرﻓﺘﮫ ﺑﺎغ‬
‫ﻋﺪن را دوﺑﺎره ﺑﮫ دﺳــﺖ ﻣﯽآورد‪ ٧٧.‬ﻣﺸــﮑﻞ اﯾﻦ ﺑﺎور‪ ،‬ﻗﺮار دادن ﺗﻤﺎم ﺗﻮﮐﻞ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮ ﻋﻠﻢ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی اﺳــﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻓﻦآوری‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﯾﺮاﻧﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از ﺳـﻘﻮط را اﺣﯿﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺟﮭﺎﻧﯽﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد ﺧﻠﻘﺖ در ﻣﺴـﯿﺮ اﺣﯿﺎ ﻗﺮار دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﮫ‬
‫ﺑﮫ واﺳﻄﮫ اﻧﺴﺎن و ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﮐﮫ در اﺛﺮ ﮔﻨﺎه از ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از رواﯾﺖ ﺳـﻘﻮط‪ ،‬ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس ﻣﺎ را ﺑﺎ رواﯾﺖ ﮔﺴـﺘﺮش داﻣﻨﮫھﺎی اﯾﻦ ﺳـﻘﻮط آﺷـﻨﺎ ﻣﯽﺳـﺎزد‪ .‬ﻗﺎﺋﻦ ﭘﺲ از ﮐﺸـﺘﻦ‬
‫ﺑﺮادرش‪ ،‬ﺷــ ـﮭﺮی را ﺑﻨﺎ ﻣﯽﻧﮭﺪ‪» .‬ژاک اﯾﻠﻮل« در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد »ﻣﻌﻨﺎی ﺷـــﮭﺮ« ﺗﻮﺿـــﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ ﮐﮫ ﻋﻤﻞ ﻗﺎﺋﻦ در واﻗﻊ اﯾﺠﺎد‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﺑﺎغ ﻋﺪن در ﺗﻀـﺎد ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎغ ﻋﺪن‪ ،‬ﻧﻤﺎدی از راﺑﻄﮫ ﻧﺎﮔﺴـﺴـﺘﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﻧﯿﺰ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻖ وی ﺑﻮد؛ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﺷـــﮭﺮ ﺑﺎ اﺑﺰار و ﻣﻨﺎﺑﻊ و ھﻨﺮ و ﻧﮭﺎدھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﺮدم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـــﺘﻨﺪ ﺑﺪون ﺧﺪا در اﻣﻨﯿﺖ و آﺳـــﺎﯾﺶ‬
‫زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﮫ ﮔﻔﺘـﮫ »اﯾﻠﻮل« اﻧﺴــــﺎن در ﻣﻮاﺟﮭـﮫ ﺑـﺎ ﻟﻌﻨـﺖ ﺗﻤـﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑـﮫ ﮐـﺎر ﻣﯽﺑﺮد ﺗـﺎ آﺛـﺎر آن را ﺧﻨﺜـﺎ ﺳــــﺎزد و ﺑﺮ‬
‫‪٧٨‬‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﻏﺎﻟﺐ آﯾﺪ و ﺷﮭﺮ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺖ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﻓﻦآوری ﻧﯿﺰ ھﻤﯿﻦ اﺳـﺖ؛ وﺳـﻮﺳـﮫ داﺋﻤﯽ ﺑﺖﺷـﺪن و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷـﺪن ﺑﮫ ﻣﻨﺠﯽ‪ .‬ﮐﺎری ﮐﮫ ﻓﻦآوری ﺑﺎ ﺗﺴـﮑﯿﻦ‬
‫ﻣﻮﻗﺖاش از دردھﺎی ﻧﺎﺷ ـﯽ از ﺳ ـﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺣﻮاسﭘﺮﺗﯽ اﺳ ـﺖ از ﮐﻨﺎر آﻣﺪن ﺑﺎ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﮫ ھﻤﮫ ﻣﺎ ﺳ ـﺎﮐﻨﺎن ﺷ ـﺮﻗﯽ‬
‫ﻋﺪن و ﺷـﮭﺮ ﻧﻮد ھﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ راھﮑﺎر ﭼﯿﺴـﺖ؟ در ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳـﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻠﮫ ﺑﻌﺪی اﺣﯿﺎﺳـﺖ؛ اﺣﯿﺎﯾﯽ ﮐﮫ روﻧﺪ آن از ھﻤﺎن‬
‫اﺑﺘﺪا و ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺸﺘﯽ ﻧﻮح ﻧﻤﻮﻧﮫای ﻋﺎﻟﯽ از اﺳﺘﻔﺎده ﻓﻦآوراﻧﮫ ﺑﮫ ﺟﮭﺖ ﻧﺠﺎت و اﺣﯿﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ داﯾﺮ‪:‬‬
‫»ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده از ﮐﺸـﺘﯽ ﻧﺸـﺎن ﻣﯽدھﺪ ﺟﮭﺎن ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و آﻧﭽﮫ ﻣﺎ ﺑﺎ آن ﻣﯽﺳـﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﺪا آﻧﻘﺪر‬
‫ﻣﮭﻢ اﺳـﺖ ﮐﮫ او در ﻣﺤﺒﺖ و ﺳـﺨﺎوت ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ از ﺳـﺎﺧﺘﮫھﺎی ﻣﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ رﺳـﺘﮕﺎری و اﺣﯿﺎ ﺧﻮد‬
‫اﺳـ ـﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬او ﻧﯿﺎزی ﺑﮫ اﺳـ ـﺘﻔﺎده از آﻧﭽﮫ ﻣﺎ ﻣﯽﺳـ ـﺎزﯾﻢ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر او را ﺧﺸـ ـﻨﻮد ﻣﯽﺳـ ـﺎزد ‪...‬‬
‫ﺳـﺎﺧﺘﮫھﺎی ﻣﺎ در ﺧﻮد ھﯿﭻ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮای ﻏﺎﻟﺐ آﻣﺪن ﺑﺮ ﻣﺮگ و ﮔﻨﺎه ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﻨﺎﺳـﺐ دﯾﺪه ﺗﺎ‬
‫‪٧٩‬‬
‫از آﻧﮭﺎ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اھﺪاف رﺳﺘﮕﺎری اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫اﺣﯿﺎ در ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳـﯽ‪ ،‬ﺗﺪرﯾﺠﯽ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﺷـﺪ‪ ،‬از ھﻤﺎن ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﻓﺼـﻞ ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺪاﯾﺶ‬
‫ﮐﮫ ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﻓﺮﯾﺒﮑﺎراﻧﮫ راه ﺧﻮد را ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻘﺖ ﺧﺪا ﺑﺎز ﮐﺮد‪ ،‬اﺣﯿﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ ﻧﺠﺎت و رھﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ دﯾﺪه ﻣﯽﺷــﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﺣﯿﺎ ﮐﮫ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺟﻮاﻧﺐ ﺣﯿﺎت ﺑﺸ ـﺮی و ﻏﯿﺮﺑﺸ ـﺮی را درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻋﯿﺴ ـﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﮫ و ﺑﺎ رﺳ ـﺘﺎﺧﯿﺰ او ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺮوزی ﺧﺪا آﻏﺎز‬

‫‪77‬‬
‫‪Brian Walsh & Richard J. Middleton, The Transforming Vision: Shaping a Christian Worldview (Illinois: Intervarsity Press, 1984), 122.‬‬
‫‪78‬‬
‫‪Jacques Ellul, The Meaning of the City, Trans. Dennis pardee (Grand Rapids: Eerdmans, 1993), 10-12.‬‬
‫‪79‬‬
‫‪John Dyer, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology (Michigan: Kregel Publications, 2011), 102.‬‬
‫‪14‬‬

‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻮﺑﺮ اﯾﻦ رﺳــــﺘﮕـﺎری و ﻧﺠـﺎت‪ ،‬روحاﻟﻘـﺪس اﺳــــﺖ‪ .‬ﺑـﮫ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﻣـﺎ ھﻢاﮐﻨﻮن از ﻧﺠـﺎﺗﯽ ﮐـﮫ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﮫ آﯾﻨـﺪه اﺳــــﺖ‬
‫‪٨٠‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘُﺮی و ﮐﺎﻣﻠﯿﺖ آن را در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺪاوﻧﺪﻣﺎن ﻋﯿﺴﺎ ﺗﺠﺮﺑﮫ ﺧﻮاھﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس ﺑﺮای اﯾﻦ دوره از ﻋﺒﺎرت »ﭘﺎدﺷـﺎھﯽ ﺧﺪا« اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ اﺗﻔﺎﻗﺎ ً ﯾﮑﯽ از اﺳـﺘﻌﺎرهھﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﺮای‬
‫ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻧﺸـ ـﺎندھﻨﺪه ﻧﻘﺶ ﻣﮭﻢ و ﮐﻠﯿﺪی ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ ﻧﺠﺎت و اﺣﯿﺎﺳـ ـﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎ ﭼﻄﻮر‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ .‬در ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﻔﮭﻮم ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑﮫ واژه ‪ koinonia‬اﺷـﺎره ﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ واژه درﺑﺮدارﻧﺪه ﻧﻘﺶ ﻣﯿﺴـﯿﻮﻧﺮی‬
‫ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎ در روﻧﺪ اﺣﯿﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷـ ـﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﮫ ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎ »ﺑﺎ ﺷـ ـﻨﺎﺧﺘﻦ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳـ ـﻠﻮک ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻧﯿﺮوھﺎی ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻣﮭﺮﺑﺎﻧﺎﻧﮫ ﺧﺪا ﺑﺮ ﮐﻞ ﺣﯿﺎت«‪ ٨١‬ﻧﺸ ـﺎﻧﮫھﺎی ﭘﺎدﺷ ـﺎھﯽ آﯾﻨﺪه ﺧﺪا را ﺑﮫ ﺟﮭﺎن ﻣﯽﺷ ـﻨﺎﺳ ـﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺘﯽ ﺻ ـﺮﻓﺎ‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ھﺪف اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﭘﺎدﺷـﺎھﯽ ﺧﺪا را ﺑﺮ ھﻤﮫ ﺣﯿﺎت ﺑﺸـﺮی ﺑﺸـﻨﺎﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﮫ ﭘﺮﺳـﺶ ﻧﮭﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ﺑﺤﺚ‬
‫ﻣﯽرﺳ ـﯿﻢ؛ اﯾﻦ ﮐﮫ ﭼﻄﻮر ﮐﻠﯿﺴ ـﺎی ﻣﺴ ـﯿﺢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺑﮫ ﺷ ـﺪت دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯿﺰهﺷ ـﺪه‪ ،‬ﻧﻘﺶ و ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻮد را اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ؟ آﯾﺎ‬
‫راھﮑﺎر‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل اﺳﺖ؟‬

‫ﮐﻠﯿﺴﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺑﺮرﺳــ ـﯽﺷــ ـﺪه را ﻣﯽﺗﻮان در ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻋﺠﯿﺐ و ﺗﺎ اﻧﺪازهای اﻧﻘﻼﺑﯽ دﯾﺪ؛ ﮐﻠﯿﺴــ ـﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ .‬در ﺳــ ـﺪه‬
‫ﺑﯿﺴـﺖوﯾﮑﻢ و ھﻤﺴـﻮ ﺑﺎ اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻔﺎھﯿﻢ و ﭘﺮﺳـﺶھﺎی ﺟﺪﯾﺪی در ﮐﻠﯿﺴـﺎﺷـﻨﺎﺳـﯽ ﻣﻄﺮح ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ آﻧﮭﺎ اﯾﻦ‬
‫ﭘﺮﺳـﺶ ﺑﻮده ﮐﮫ اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ھﻤﭽﻨﺎن ﻣﻮﺿـﻮع ﺟﺪلھﺎی ﺑﺴـﯿﺎری اﺳـﺖ‪» :‬آﯾﺎ ﮐﻠﯿﺴـﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل واﻗﻌﯽ اﺳـﺖ؟« در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﯿﺸـﯿﻦ‬
‫ﻣﺸـﺎھﺪه ﺷـﺪ ﮐﮫ ﻓﻦآوری‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮی ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮ ﻓﺮھﻨﮓ و ﻣﻌﻨﺎھﺎ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎھﺎ‪ ،‬ﻣﻔﮭﻮم واﻗﻌﯿﺖ اﺳـﺖ‪ .‬آﯾﺎ دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﮫ‬
‫از ﺻـﻔﺮ و ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه‪ ،‬واﻗﻌﯽ اﺳـﺖ؟ در ﻓﺮھﻨﮓ آﻧﻼﯾﻦ‪ ،‬دو ﻧﻮع ﺣﻀـﻮر ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷـﻮد‪» :‬ﺣﻀـﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ« و »ﺣﻀـﻮر‬
‫ﻏﯿﺮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ«‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ھﻤﮫﮔﯿﺮی ﮐﻮوﯾﺪ ‪ ،١٩‬ﺣﻀــﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﮫ ﺷــﮑﻠﯽ ﮔﺴــﺘﺮده ﻣﺤﺪود ﺷــﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴــﺎت اداری و دوﻟﺘﯽ‪ ،‬دادﮔﺎهھﺎ‪،‬‬
‫آﻣﻮزشھﺎ‪ ،‬ﮐﻼسھﺎی ورزﺷــﯽ و ﻣﺸــﺎرﮐﺖھﺎی ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ در ﻣﺤﯿﻂ ﯾﺎ ﻓﻀــﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل و آﻧﻼﯾﻦ ﺑﺮﮔﺰار ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﮫ‬
‫ﺷـﮑﻠﯽ اﺟﺒﺎری و ﻋﻤﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺣﻀـﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺟﺎی ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺣﻀـﻮر ﻏﯿﺮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ داد‪ .‬ﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﮫ در آن ﺣﻀـﻮر‬
‫ﻏﯿﺮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ رخ ﻣﯽدھﺪ‪» ،‬وﯾﺮﭼﻮال« ﯾﺎ »ﻣﺠﺎزی« اﺳ ـﺖ‪ .‬ﺑﺤﺚ ﻣﺘﺨﺼ ـﺼ ـﺎن اﯾﻦ اﺳ ـﺖ ﮐﮫ اﺳ ـﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨﺪهھﺎ ھﻤﯿﺸ ـﮫ ﻧﺴ ـﺒﺖ ﺑﮫ‬
‫ﺷــﺒﯿﮫﺳــﺎزی واﻗﻌﯿﺖ در ﻓﻀــﺎی وﯾﺮﭼﻮال آﮔﺎه ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺻــﺪ ﺧﺎﺻــﯽ از اﯾﻦ ﻓﻦآوری اﺳــﺘﻔﺎده ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‬
‫و ‪ VR‬ﺟﺎی ارﺗﺒﺎط ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ را ﻧﺨﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‪ ،‬در ﻣﻮاردی اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻧﺎاﯾﻤﻦ‪ ،‬ﮔﺮان و‬
‫‪٨٢‬‬
‫ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫»داﮔﻼس اﺳـﺘﺲ« ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﺴـﯿﺎری از ﺳـﻮءﺗﻔﺎھﻤﺎت ﺑﮫ ﺧﺎطﺮ ﭘﺪﯾﺪارﺷـﻨﺎﺳـﯽ و ھﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺘﻔﺎوت و از ﺟﮭﺘﯽ‬
‫اﺷـ ـﺘﺒﺎه از اﺻـ ـﻄﻼﺣﺎت ‪ Virtual Reality‬ﯾﺎ ‪ Virtual World‬اﺳـ ـﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺴـ ـﯿﺎری‪ ،‬دﻧﯿﺎی ﻣﺠﺎزی ﯾﺎ وﯾﺮﭼﻮال‪ ،‬ﺟﮭﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﮭﺎن و ﻓﻀـﺎ واﻗﻌﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﻨﮭﺎ ﺗﻔﺎوﺗﺶ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ وﺳـﯿﻠﮫ اﻧﺴـﺎن ﺧﻠﻖ ﺷـﺪه ﻧﮫ ﺧﺪا‪ .‬دﻧﯿﺎی ﻣﺠﺎزی‪،‬‬
‫ﻓﻀـﺎﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐﮫ در آن اﻓﺮاد ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ‪ ،‬اﻣﺎ از طﺮﯾﻖ ﻧﻮﻋﯽ رﺳـﺎﻧﮫ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻌﺎﻣﻞ‬

‫‪ ٨٠‬ﻣﺎﯾﮑﻞ دﺑﯿﻠﯿﻮ‪ .‬ﮔﻮھﯿﻦ و ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‪ ،‬راﻣﯿﻦ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‪١١١- ١٠۵ ،(٢٠١٨ ،‬‬
‫‪٨١‬ھﻤﺎن‪١١١ ،‬‬
‫‪82‬‬
‫‪Darrell Bock and Jonathan Armstrong, Virtual reality church: Pitfall and possibilities (Chicago: Moody Publishers, 2021), 110.‬‬
‫‪15‬‬

‫داﺷـــﺘﮫ ﺑﺎﺷـــﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﮭﺎن از ﺟﮭﺎﺗﯽ ﺑﺎ دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـــﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ذات و ﻣﺎھﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﮫ اﻧﺪازه‬
‫‪٨٣‬‬
‫دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ‪ ،‬واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺤﺚ »ﺣﻀ ـﻮر«‪ ،‬ﻣﺸ ـﮑﻞ اﺻ ـﻠﯽ ﻧﻮع ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺮآﻣﺪه از آﻣﻮزهھﺎی دﮐﺎرﺗﯽ اﺳ ـﺖ ﮐﮫ در ﻓﺮھﻨﮓ‬
‫ﻏﺮب ﻣﻮج ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬در دﯾﺪﮔﺎه دﮐﺎرت‪ ،‬ﺣﻀــﻮر واﻗﻌﯽ ﺗﻨﮭﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﺳــﺖ ﮐﮫ ﻣﻦ آﮔﺎھﺎﻧﮫ در ﺑﺪن ﺧﻮد در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷــﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﺧﯿﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ از ﻧﺎﻣﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺧﯿﺎﻟﯽ و ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﺗﺼﻮرات ذھﻨﯽ ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪،‬‬
‫ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﮭﺎ ﭼﯿﺰی واﻗﻌﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺗﺠﺮﺑﮫ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه راﯾﺞ ﻏﺮب اﺳـﺖ‪ ٨٤،‬اﻣﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﮫ ﺑﺤﺚ اﯾﻤﺎن ﻣﯽرﺳـــﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎد آن ﻧﮫ ﺑﮫ دﯾﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ در ﻧﺎدﯾﺪﻧﯽ اﺳـــﺖ‪ ٨٥.‬اﺑﺮاھﯿﻢ در ﺗﺼـــﻮر ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﺴـــﻞ ﺧﻮﯾﺶ را دﯾﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬روﯾﺎﯾﯽ دﯾﺪ‪ .‬ﭘﻮﻟﺲ در رﺳﺎﻟﮫ دوم ﻗﺮﻧﺘﯿﺎن ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ از ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻔﮭﻮﻣﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»ﺷـﺨﺼـﯽ را ﮐﮫ در ﻣﺴـﯿﺢ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺷـﻨﺎﺳـﻢ ﮐﮫ ﭼﮭﺎرده ﺳـﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﮫ آﺳـﻤﺎن رﺑﻮده ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﺎ ﺑﺪن ﺑﮫ‬
‫آﺳـﻤﺎن رﻓﺖ ﯾﺎ ﺑﯿﺮون از ﺑﺪن‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬و ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻓﺮدوس ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﺷـﺪ‪ -‬ﺑﺎ ﺑﺪن ﯾﺎ ﺑﯿﺮون از ﺑﺪن‪،‬‬
‫‪٨٦‬‬
‫ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ‪ -‬و ﭼﯿﺰھﺎی وﺻﻒﻧﺎﺷﺪﻧﯽ ﺷﻨﯿﺪ ﮐﮫ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از آﻧﮭﺎ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫از ﺳـــﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﮐﻠﯿﺴـــﺎی اوﻟﯿﮫ ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺚ ﺣﻀـــﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻏﯿﺮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ وﺟﻮد داﺷـــﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از راهھﺎی ﻣﮭﻢ‬
‫ارﺗﺒﺎطﯽ رھﺒﺮان ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑﺎ ﮐﻠﯿﺴـﺎھﺎی ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﮫای‪ ،‬ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻧﺎﻣﮫ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﺑﺮﺟﺴـﺘﮫ در ﻧﺎﻣﮫھﺎی ﭘﻮﻟﺲ ﭼﮫ‬
‫ﺑﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺧﻮد ﺗﺎﺳـﯿﺲ ﮐﺮده و ﭼﮫ آﻧﮭﺎﯾﯽ ﮐﮫ در ﺑﻨﺎﯾﺸـﺎن ﻧﻘﺸـﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﮫھﺎ در ﺣﻀـﻮر‬
‫اﻋﻀـﺎی ﮐﻠﯿﺴـﺎ و در ﺟﻠﺴـﮫ رﺳـﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﭘﻮﻟﺲ رﺳـﻮل ﮐﮫ از ﻧﻈﺮ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻏﺎﯾﺐ ﺑﻮد‪ ،‬اﻋﻀـﺎی ﺣﺎﺿـﺮ در‬
‫ﺟﻠﺴـﮫ را ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪» .‬ﭘﺎپ ﺑﻨﺪﯾﮑﺖ ﺷـﺎﻧﺰدھﻢ« در ھﻤﯿﻦ راﺳـﺘﺎ ﺑﺮ اھﻤﯿﺖ ﻓﻦآوری ﺟﺪﯾﺪ در اﯾﺠﺎد ﺷـﮑﻠﯽ ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ از راﺑﻄﮫ‬
‫و در ﮔﺴـﺘﺮه ﻣﮑﺎﻧﯽ دورﺗﺮ و ﻧﻘﺶ آن در ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻼم ﺧﺪا ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ٨٧.‬در واﻗﻊ‪ ،‬آﻧﭽﮫ ﭘﺎپ ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺗﺸـﺎﺑﮫ ﮐﺎرﮐﺮد‬
‫ﻓﻦآوری ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎﻣﮫ و ﻓﻦآوری دﯾﺠﯿﺘﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻋﺪم ﺣﻀ ـﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﺬف آن ﻧﻤﯽﺑﺎﺷ ـﺪ‪» .‬ﮐﺮﯾﮓ دت واﯾﻠﺮ« ﻣﯽﻧﻮﯾﺴ ـﺪ‪» :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﭼﯿﺰی ﮐﮫ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ در ﮐﻠﯿﺴـﺎی واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺠﺎزی‪ ،‬آن را از دﺳـﺖ ﺑﺪھﻢ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﻣﺎ اﻧﺴـﺎنھﺎی دارای ﺗﻦ و ﺟﺴـﻢاﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﺷـﻮم‪،‬‬
‫ﻣﺴـﻠﻤﺎ ً ﺑﮫ ﮐﺴـﯽ ﻧﯿﺎز دارم ﮐﮫ واﻗﻌﺎ ﺑﮫ ﺧﺎﻧﮫ ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺎﺳـﮫای ﺳـﻮپ ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎ ً ﺑﮫ ﮐﺴـﯽ ﻧﯿﺎز دارم ﮐﮫ ﮐﻨﺎرم ﺑﻨﺸـﯿﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮐﺴـﯽ ﮐﮫ ﯾﮏ رﺑﻮت ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﯾﮏ دوﺳـﺖ ﻣﺠﺎزی ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﺗﺎ ﮐﺴـﯽ در ﻓﯿﺴـﺒﻮک ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﯾﮏ‬
‫‪٨٨‬‬
‫اﯾﻤﻮﺟﯽ ﻗﻠﺐ ﺑﻔﺮﺳ ـﺘﺪ‪ .‬ﮔﺎھﯽ ﻻزم اﺳ ـﺖ ﺳ ـﻮار ﻣﺎﺷ ـﯿﻦ ﺧﻮد ﺷ ـﻮﯾﻢ و در ﻋﻤﻞ ﻧﺸ ـﺎن دھﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﻤﻮﺟﯽ ﻗﻠﺐ ﺑﮫ ﭼﮫ ﻣﻌﻨﺎﺳ ـﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﻮﻟﺲ رﺳــــﻮل ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ارﺗﺒـﺎط دﯾـﺪﮔـﺎه ﻣﺸــــﺎﺑﮭﯽ دارد‪ .‬او در ﻧـﺎﻣـﮫ ﺧﻮد ﺑـﮫ روﻣﯿـﺎن ﺣﻀــــﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ را در اوﻟﻮﯾـﺖ ﻗﺮار‬
‫‪٨٩‬‬
‫ﻣ ﯽ دھﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ در ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯿﺴـﺎﺷـﻨﺎﺳـﯽ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻔﮭﻮم ‪ koinonia‬ﺑﮫ ﻣﺸـﺎرﮐﺖ ﻣﺤﺒﺘﺎﻧﮫ اﺷـﺎره دارد‪ .‬ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺷـﺪه ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﺸـﺎرﮐﺖ اﺑﺪی و ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺳـﮫ ﺷـﺨﺺ ﺗﺜﻠﯿﺚ را ﺑﮫ دﻧﯿﺎ ﻧﺸـﺎن دھﺪ‪ .‬در ﯾﮑﯽ از ﻣﺸـﮭﻮرﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺜﯿﻞھﺎی ﻋﯿﺴـﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬

‫‪83‬‬
‫‪Douglas Estes, SimChurch: Being the Church in the Virtual World (Grand Rapid: Zondervan, 2009), 21-22.‬‬
‫‪84‬‬
‫‪Ibid, 60.‬‬
‫‪٨٥‬ﻋﺒﺮاﻧﯿﺎن ‪١ :١١‬‬
‫‪ ٨٦‬روﻣﯿﺎن ‪ ،۴-٢ :١٢‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﯾﻼم‬
‫‪87‬‬
‫‪Anthony Le Duc, “The Church Online Presence and Ecclesial Communion: Virtual or Real?" In Ecclesiology for a Digital Church, Ed. Heidi‬‬
‫‪A. Campbell and John Dyer (Norwich: SCM Press, 2021), 22-23.‬‬
‫‪88‬‬
‫‪Darrell Bock and Jonathan Armstrong, Virtual reality church: Pitfall and possibilities (Chicago: Moody Publishers, 2021), 198.‬‬
‫‪ ٨٩‬دوم ﻗﺮﻧﺘﯿﺎن ‪١۵ :١‬؛ روﻣﯿﺎن‪١٢-١١ :١‬‬
‫‪16‬‬

‫ﻣﺜ َﻞ ﺳــﺎﻣﺮی ﻧﯿﮑﻮ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﯿﺎدیﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖھﺎی ﻣﺴــﯿﺤﯽ‪-‬ﮐﻠﯿﺴــﺎﯾﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷــﺪه اﺳــﺖ؛ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﮫ ھﻤﺴــﺎﯾﮫ‪ .‬اﻻھﯿﺎتدان‬
‫اﺳـﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﯽ »ﺳـﯿﻤﻮن ﮐﺮی ھﻮﻟﺖ« ﻣﻔﮭﻮم ھﻤﺴـﺎﯾﮕﯽ را در راﺑﻄﮫ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺪا و دﯾﮕﺮان ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳـﺎس اﺳـﺘﺪﻻل وی‪ ،‬اﻧﺴـﺎن‬
‫آﻓﺮﯾﺪه ﺷـﺪه ﺗﺎ ﺳـﮑﻨﺎ ﮔﺰﯾﻨﺪ‪ .‬رواﯾﺖ ﺗﺠﺴـﻢ ﻧﯿﺰ‪ ،‬رواﯾﺖ ﺧﺪاﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺟﺴـﻢ ﺷـﺪ ﺗﺎ در زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎص‪ ،‬در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺧﺎص و در ﻣﯿﺎن‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺧﺎص ﺳـﮑﻨﺎ ﮔﺰﯾﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ او‪ ،‬اﯾﻦ دﻋﻮت ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻣﺎﺳـﺖ؛ دﻋﻮت ﺑﮫ ﺑﻮدن در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﮫ ﺑﻮدن در ﺣﻀـﻮر و‬
‫ﻓﯿﺾ ﺧﺪا و ﺑﮫ زﺑﺎﻧﯽ ﺳـﺎده‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﮫ ھﻤﺴـﺎﯾﮕﯽ و ﻣﺤﻠﮫ زﯾﺴـﺖ اﻧﺴـﺎن‪ ٩٠.‬اﻣﺎ ﭘﺮﺳـﺸـﯽ ﻣﮭﻢ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ھﻤﺎن ﭘﺮﺳـﺸـﯽ ﮐﮫ آن‬
‫‪٩١‬‬
‫ﻓﻘﯿﮫ ﻧﯿﺰ از ﻋﯿﺴﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ھﻤﺴﺎﯾﮫ ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟«‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ »ھﻮﻟﺖ« ھﻤﮫ ﻣﺎ ﺑﺨﺸـﯽ از ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺟﺎﺳـﺎزی ﺷـﺪه ھﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺧﻮد را در آن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﮫ‬
‫وﺳـﯿﻠﮫ آن ﺷـﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬و ﺑﺎ ﯾﮕﺪﯾﮕﺮ در ﺗﻌﺎﻣﻞ ھﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ »ﮐﻤﭙﺒﻞ« ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺎ ھﻢ در دﻧﯿﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ھﻢ‬
‫در دﻧﯿﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺳـﮑﻨﺎ ﮔﺰﯾﺪهاﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ھﻤﺴـﺎﯾﮫ ﻣﺎ در ھﺮ دو ﺟﮭﺎن اﺳـﺖ‪ »٩٢.‬اﺳـﺘﺲ« ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ وﯾﮋﮔﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﮭﺎی دوﮔﺎﻧﮫ در‬
‫ﻓﺮھﻨﮓ ﭘﺴ ـﺖﻣﺪرن‪ ،‬آنرا در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ ﻧﯿﺰ ﺻ ـﺎدق ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﻧﻮﯾﺴ ـﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﮫ ﺳ ـﻤﺖ ﺟﺎﻣﻌﮫای ﭘﯿﺶ ﻣﯽروﯾﻢ ﮐﮫ اﻓﺮاد‬
‫ﻓﻘﻂ ﻋﻀـﻮ ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺴـﺎی ﻣﻮﺟﻮد در دﻧﯿﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ھﻤﺰﻣﺎن ﻋﻀـﻮ ﯾﺎ ﺷـﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪه در ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺴـﺎی ﻣﺠﺎزی‬
‫‪٩٣‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﭘﺮﺳـﺶ ﻣﮭﻢ ﺑﻌﺪی اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ آﯾﺎ ﺧﺪا در ﻓﻀـﺎی وﯾﺮﭼﻮال ﺣﺎﺿـﺮ اﺳـﺖ؟ ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺧﺪا آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه‬
‫ھﻤﮫﭼﯿﺰ اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﺮاﮔﯿﺮی آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﮐﮫ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﯾﺎ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ اﺳـﺖ ﯾﺎ ﺑﮫ واﺳـﻄﮫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺧﻼﻗﯿﺖ‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﻧﯿﺰ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ‬
‫ﮐﮫ ﺧﺪا در اﻧﺴـﺎن ﻗﺮار داده‪ ،‬دﻧﺒﺎﻟﮫ ﺗﻮﺳـﻌﮫ آﻓﺮﯾﻨﺶ او ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از ﺳـﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﺮ ﺧﺪاﯾﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ در‬
‫ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮد ﺣﺎﺿ ـﺮ و ﺑﺎ آن در ﺗﻌﺎﻣﻞ اﺳ ـﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺣﻀ ـﻮر ﯾﺎ ﺳ ـﮑﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﭘﻨﺘﺌﯿﺰﻣﯽ آن ﻧﯿﺴ ـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ او ﺧﺪاﯾﯽ اﺳ ـﺖ‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ از ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮﯾﺶ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﺪا را ﭼﻄﻮر ﺑﺎﯾﺪ در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺳﺎﯾﺒﺮی ﮐﮫ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺻﻔﺮ و ﯾﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻮد؟ »اﺳﺘﺲ« ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ ﮐﮫ‬
‫ﺧﺪا در ﻓﻀـﺎی ﺳـﺎﯾﺒﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﻓﻀـﺎی ﺳـﺎﯾﺒﺮی ﺑﮫ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد دارد ﮐﮫ ﺧﺪا ﺧﺎﻟﻖ اﺳـﺖ‪ .‬طﺒﯿﻌﺘﺎ ً ھﯿﭻﭼﯿﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺧﺪا را ﻣﺤﺪود ﺳــﺎزد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻀــﺎی ﻣﺠﺎزی ھﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﮐﻠﯿﺴــﺎھﺎی ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺪا را ﻣﺤﺪود ﺳــﺎزد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﮫ اﻧﺴـﺎن را آﻧﻘﺪر دوﺳـﺖ ﮐﮫ ﻓﺮزﻧﺪش را داد ﺗﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻋﯿﺴـﺎﯾﯽ ﮐﮫ اﻧﺴـﺎن ﺷـﺪ و در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺳـﮑﻨﺎ ﮔﺰﯾﺪ‬
‫و روحاﻟﻘﺪﺳـﯽ ﮐﮫ ﻣﺎ را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺒﺪ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه‪ ،‬ﻧﮫ ﻓﻘﻂ وارد ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﮐﻠﯿﺴـﺎھﺎی ﺳـﺎﺧﺘﮫ از ﺳـﻨﮓ ﻣﺎ ﺷـﺪه و ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ‬
‫‪٩٤‬‬
‫در ﻓﻀﺎی ﻣﺠﺎزی ھﻢ وارد ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮐﻼم ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺎ در ﺟﮭﺎﻧﯽ زﯾﺴـﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﻣﺪام در ﺣﺎل دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸـﯽ از اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ‪ ،‬ھﻢراﺳـﺘﺎی ﭘﺎدﺷـﺎھﯽ ﺧﺪاﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺨﺸـﯽ‪ ،‬در ﺟﮭﺖ ﻣﻨﺤﺮفﺷـﺪه از ﻣﺴـﯿﺮ اﺻـﻠﯽ ﯾﺎ ﺣﺘﺎ در ﺗﻀـﺎد ﺑﺎ آن ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻓﻦآوری‪ ،‬ﻧﮫﺗﻨﮭﺎ ﭼﮭﺮه زﯾﺴـﺘﮕﺎه ﻣﺎ را ﻣﯽآراﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم وﯾﮋﮔﯽھﺎی زﯾﺴ ـﺘﯽ آن اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬از ﻓﻦآوری ﭘﯿﺸ ـﺮﻓﺘﮫای ﮔﺮﻓﺘﮫ ﮐﮫ ﺑﺮای ﺣﻔﺎظﺖ و ﺑﻘﺎی اﻧﺴ ـﺎن در راﺳ ـﺘﺎی‬

‫‪90‬‬
‫‪Simon Carey Holt, God Next Door: Spirituality and Mission in the Neighborhood (Australia: Acorn Press, 2007), 77.‬‬
‫‪ ٩١‬ﻟﻮﻗﺎ ‪ ،٢٩ :١٠‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‬
‫‪92‬‬
‫‪Heidi A. Campbell and Stephen Garner, Network Theology, (Michigan: Baker Academic, 2014), 92.‬‬
‫‪93‬‬
‫‪Douglas Estes, SimChurch: Being the Church in the Virtual World (Grand Rapid: Zondervan, 2009), 27.‬‬
‫‪94‬‬
‫‪Ibid, 157.‬‬
‫‪17‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ ﻧﺠﺎت ﺧﺪا در ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﮐﺸـﺘﯽ ﻧﻮح ﺑﮫ ﮐﺎر رﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻓﻦآوری ﺳـﺎﺧﺖ آرﻣﺎنﺷـﮭﺮی ﮐﮫ ﺑﺮجاش ﺳـﺮ ﺑﮫ آﺳـﻤﺎن ﻣﯽﺳـﺎﯾﯿﺪ و در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاﯾﮕﺎن ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دھﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﯽﻧﯿﺎز از ﺧﺪا ﻗﺎدر ﺑﮫ ﺣﻞ ﮐﺎﺳﺘﯽھﺎی ﺳﻘﻮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ ﺗﺼـﻮر ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻏﯿﺮدﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﮫ ھﻤﺎن اﻧﺪازه ﮐﮫ ﺑﺪون ﮔﻮﺷـﯽھﺎی ھﻮﺷـﻤﻨﺪﻣﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ‬
‫ﻣﯿﺎن دو ﻟﺤﻈﮫ را ﺗﺎب آورﯾﻢ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﮐﻮوﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ﻣﺎ ﻧﺸــ ـﺎن داد ﺗﺎ ﭼﮫ اﻧﺪازه ﺑﺪون ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و راﺑﻄﮫای ﮐﮫ ﺳــ ـﻨﺘﯽ ﻗﻠﻤﺪادش‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ راﺑﻄﮫ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﺣﻀـﻮرﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻘﺎﯾﯽ داﺷـﺘﮫ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬اﻧﺴـﺎن ﻣﻮﺟﻮدی راﺑﻄﮫﻣﻨﺪ اﺳـﺖ؛ ھﺮﭼﻨﺪ در ﻓﻀـﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل‬
‫ﻧﻮﻋﯽ از راﺑﻄـﮫ وﺟﻮد دارد و ﺟﮭـﺎن دﯾﺠﯿﺘـﺎل‪ ،‬ﺟﮭـﺎﻧﯽ اﺳــــﺖ ﮐـﮫ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮐـﺎﻣﻼ ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ ﻗﻠﻤـﺪادش ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﺨﺸــــﯽ از‬
‫ﺿـﺮورت راﺑﻄﮫﻣﻨﺪی و ﻧﯿﺎز ﺟﺴـﻤﯽ و ﻋﺎطﻔﯽ اﻧﺴـﺎن‪ ،‬در ھﻤﺎن ﺗﺠﺮﺑﮫ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﮐﻮدک ﺑﮫ ﺳـﺎن ﻧﯿﺎی ﺧﻮد در ﺑﺎغ ﻋﺪن‬
‫ﺑﺎ ﻟﻤﺲ و ﺣﺲ ﺑﮫ دﺳﺖ ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫ﺷـﺎﯾﺪ ﮐﻠﯿﺴـﺎ را از ﻧﻈﺮ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در اﺳـﺘﻌﺎره »ﻋﺮوس ﻋﯿﺴـﺎ«‪ ،‬ﺑﺘﻮان ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺎھﯿﺘﯽ ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺎ اﺳـﺎﺳـﯽ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ داﻧﺴــﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎنﮐﮫ »ﺳــﯿﺮﯾﻞ ھﻮوران« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴــﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﭘﺪﯾﺪهای ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺪام در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﺗﻌﺒﯿﺮ وی‪ِ ،‬ﺳـﻠﻒﭘﺮﺗﺮه و ﺧﻮدﻧﮕﺎره ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﻓﯿﻠﻤﯽ اﺳـﺖ ﺑﺎ ﻓﺮﯾﻢھﺎی ﺑﺴـﯿﺎر‪ ٩٥.‬در واﻗﻊ‪،‬‬
‫درک ﻣﺎ از ﮐﻠﯿﺴـﺎ و ﮐﻠﯿﺴـﺎ از ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻌﻨﻮی‪ ،‬ﻓﮑﺮی‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی و ﺑﮫ ﺗﻌﺒﯿﺮی ﮐﮫ در اﯾﻦ ﺟﺴﺘﺎر آﻣﺪه‬
‫‪-‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻦآوری‪ ،‬ﻣﺪام در ﺣﺎل دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮای اﯾﻦﮐﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺸـﯽ درﺳـﺖ در ﭘﺎدﺷـﺎھﯽ ﺧﺪا داﺷـﺘﮫ‬
‫ﺑﺎﺷ ـﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳ ـﺖ ﭘﯿﻮﺳ ـﺘﮫ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬آﯾﺎ آﯾﻨﺪه ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ ‪ VR‬ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﯾﺎ ﭼﻨﺎنﮐﮫ »داﯾﺮ«‪» ،‬اﺳ ـﺘﺲ« و ﯾﺎ ﺑﺴ ـﯿﺎری‬
‫دﯾﮕﺮ از ﺻـﺎﺣﺐﻧﻈﺮان اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ ھﯿﺒﺮﯾﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ ﭘﺎﺳـﺦ ھﺮﭼﮫ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﮭﻢ آن اﺳـﺖ ﮐﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻣﺎھﯿﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎ و ھﺪف ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪95‬‬
‫‪Cyril Hovorun, Meta Ecclesiology: Chronicle on Church Awareness (New York: Palgrave Macmillan, 2015), Kindle, 2.‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

(٢٠١٨ ،‫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‬.‫ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ‬.‫ راﻣﯿﻦ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ‬.‫ ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‬،‫ ﻣﺎﯾﮑﻞ ﮔﻮھﯿﻦ و ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‬.‫دﺑﻠﯿﻮ‬

(‫ ؟‬،‫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‬.‫ ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اﺻﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ‬:‫ اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‬.‫ روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‬.‫ آﻟﺒﺮت‬،‫واﻟﺘﺮز‬

(١٣٩٩ ،‫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺮوش‬.‫ ﻧﻈﺮﯾﮫ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ رﺳﺎﻧﮫھﺎ‬:‫ رﺳﺎﻧﮫھﺎ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﮫ‬.‫ ﻣﺴﻌﻮد اوﺣﺪی‬.‫ ﺟﺎن ب‬،‫ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن‬

(١٣٨٧ ،‫ )ﻧﺸﺮ ﻣﺮﮐﺰ‬.‫ درسھﺎی ﻓﻠﺴﻔﮫ ھﻨﺮ‬:‫ ﺣﻘﯿﻘﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ‬.‫ ﺑﺎﺑﮏ‬،‫اﺣﻤﺪی‬

Bock, Darrell. & Armstrong, Jonathan. Virtual reality church: Pitfall and possibilities (Chicago:
Moody Publishers, 2021).

Boers, Arthur. Living into Focus: Choosing What Matter in an Age of Distraction (Michigan:
Brazos Press, 2012), kindle.

Borgmann, Albert. Technology and the Character of Contemporary Life: A philosophical

Inquiry (Chicago: University of Chicago Press, 1987),

Campbell. Heidi A. & Garner, Stephen. Network Theology, (Michigan: Baker Academic, 2014).

Culkin, John. “A Schoolman's Guide to Marshall McLuhan,” Saturday Review, March 18, 1967

Dyer, John, From the Garden to the City: The Redeeming and Corrupting Power of Technology
(Michigan: Kregel Publications, 2011).

Ellul, Jacques. The Meaning of the City, Trans. Dennis pardee (Grand Rapids: Eerdmans, 1993).

Estes, Douglas. SimChurch: Being the Church in the Virtual World (Grand Rapid: Zondervan,
2009).
Fenison, Mark W. Ecclesiology: A Study of the Church (kindle Edition, 2018).
Grenz, Stanley James. & Franke, John R. Foundationalism: Shaping Theology in a Postmodern
Context (Louisville: John Knox Press, 2000)

Holt, Simon Carey. God Next Door: Spirituality and Mission in the Neighborhood (Australia:
Acorn Press, 2007).

Hovorun, Cyril. Meta Ecclesiology: Chronicle on Church Awareness (New York: Palgrave)

Karkkainen,Veli-Matti. An Introduction to Ecclesiology, (Illinois, Intervarsity Press), Kindle.

Kline, Stephen J. “What is Technology?”, Bulletin of Science and Technology, 1985.

Le Duc, Anthony. “The Church Online Presence and Ecclesial Communion: Virtual or Real?” In
Ecclesiology for a Digital Church, Ed. Heidi A. Campbell, and John Dyer (Norwich: SCM Press,
2021).

Manovich, Lev. The Language of New Media (Cambridge: MIT Press, 2001).

McKibben, Bill. Enough: Staying Human in an Engineered Age (New York: Henry Holt &
Company, 2003).

Mindell, David A. “Cultural Impacts of Technology”, Wiley Encyclopedia of Electrical and

Electronics Engineering, ed. John G.Webster (Hoboken, John Wiley & Sons, 1999).

Monsma, Stephen V.& Christians, Clifford. & Dykema, Eugene R. Responsible Technology
(Grand Rapids: Eerdmans, 1986).

Postman, Neil. Technopoly: The Surrender of Culture to Technology, (New York: Vintage,
1992).
Prensky, Marc. “Digital Natives, Digital Immigrants,” On the Horizon 9, no. 5 (October 2001).
http://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-
%20Digital%20Natives,%20Digital%20Immigrants%20-%20Part1.pdf.

Schuchardt, Read M. “From the Media and Resisting the Spirit of The Age” In, Christian
Worldview Handbook, Ed. David S. Dockery, Trevin Wax (Nashville: Holman, 2019).

Schwab, Klaus. The Fourth Industrial Revolution (New York: World Economic Forum, 2016).

Thompson, Deanna A. The Virtual Body of Christ in a Suffering World (Nashville: Abingdon
Press, 2016).

Walsh, Brian. & J. Middleton, Richard. The Transforming Vision: Shaping a Christian
Worldview (Illinois: Intervarsity Press, 1984).

White, Susan. Christian Worship and Technological Change (Nashville: Abingdon, 1994).