Περίληψη

Στόχος: Η κατευθυντήρια αρχή της κλινικής διακυβέρνησης αναφέρει ότι οι

επαγγελματίες υγείας είναι οι κύριοι συντελεστές της ποιότητας και της ασφάλειας
στην υγειονομική περίθαλψη. Η ποιότητα των υπηρεσιών υγείας προϋποθέτει ένα
σύστημα αριστείας, ώστε να προσφέρεται στον ασθενή η μέγιστη δυνατή ποιότητα
υπηρεσιών. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να προσδιοριστούν οι παράγοντες
που ορίζουν την κλινική διακυβέρνηση και την αριστεία και τον αντίκτυπο που έχουν
στην κλινική φροντίδα.

Μέθοδος: Με βάση τη συστηματική ανασκόπηση, κατασκευάστηκε ένας κατάλογος

12 άρθρων που σχετίζονται με την κλινική διακυβέρνηση και την αριστεία. Τα άρθρα
αυτά μελετώνται ως προς τη μέθοδο και τα αποτελέσματα και εξάγονται
συμπεράσματα για την παρούσα έρευνα.

Αποτελέσματα: Τα 12 άρθρα, τα οποία θεωρήθηκαν ως πιο σχετικά, αφορούσαν την

υιοθέτηση μιας προσέγγισης αριστείας στην κλινική διακυβέρνηση στην κλινική
φροντίδα, περιλαμβάνοντας την ηγεσία των υγειονομικών οργανισμών, τη
συνεργασία του ανθρώπινου δυναμικού, τη διδαχή από τα λάθη και την
ανατροφοδότηση. Η έρευνα κατέληξε ότι η υψηλή ποιότητα υπηρεσιών στην κλινική
φροντίδα μπορεί να απογειώσει την εμπειρία του ασθενή, ενώ να αυξήσει και την
απόδοση του οργανισμού υγείας.

Συμπεράσματα: Η κλινική διακυβέρνηση είναι μια προσέγγιση βασισμένη στην

πρακτική, με γνώμονα την αξία, η οποία έχει ως στόχο την παροχή της υψηλότερης
δυνατής ποιότητας περίθαλψης και τη διασφάλιση της ασφάλειας των ασθενών. Οι
προσεγγίσεις της ηγεσίας του οργανισμού υγείας και η αποτελεσματική ομαδική
εργασία θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την υψηλή ποιότητα και την ασφαλή
υγειονομική περίθαλψη. Η επιδίωξη υψηλής ποιότητας και ασφαλούς υγειονομικής
περίθαλψης υποστηρίζεται από τη συνεχή μάθηση, την κοινή ευθύνη και τις καλές
σχέσεις και συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, των διευθυντών και των
ασθενών.

1
 Πίνακας περιεχομένων
Περίληψη........................................................................................................................1

1. Εισαγωγή....................................................................................................................3

1.1. Θεωρητικό πλαίσιο..............................................................................................3

1.2. Σκοπός.................................................................................................................4

2. Μεθοδολογία..............................................................................................................6

2.1. Υλικό...................................................................................................................6

2.2. Κριτήρια..............................................................................................................6

2.3. Μέθοδος..............................................................................................................6

3. Αποτελέσματα............................................................................................................7

4. Συζήτηση- Συμπεράσματα.......................................................................................11

4.1. Συζήτηση...........................................................................................................11

4.2. Περιορισμοί μελέτης.........................................................................................13

Βιβλιογραφία................................................................................................................14

2
1. Εισαγωγή
1.1. Θεωρητικό πλαίσιο
Η κλινική διακυβέρνηση είναι μια προσέγγιση σε επίπεδο οργανισμού, για τη
συνεχή βελτίωση της ποιότητας της υγειονομικής περίθαλψης από όλα τα άτομα που
εμπλέκονται στη φροντίδα ενός ασθενούς. Η πρόθεση της κλινικής διακυβέρνησης
είναι να διασφαλίσει τα υψηλά πρότυπα της περίθαλψης, δημιουργώντας ένα
περιβάλλον στο οποίο η αριστεία στην κλινική φροντίδα θα ανθίσει. Η κλινική
διακυβέρνηση βασίζεται στην παραδοχή ότι οι επαγγελματίες υγείας είναι οι κύριοι
συντελεστές της υψηλής ποιότητας υγειονομικής περίθαλψης. Αντανακλώντας αυτή
την άποψη, έχει προταθεί ότι πρέπει να εξισορροπείται η παραδοσιακή προσέγγιση
της διακυβέρνησης της υγειονομικής περίθαλψης από την ηγεσία προς το ανθρώπινο
δυναμικό με τις αντιλήψεις των επαγγελματιών υγείας (McFadden et al., 2015).

Ωστόσο, παρά τις επικρίσεις, οι παραδοσιακές προσεγγίσεις που εστιάζουν

στη λογιστική ικανότητα και την τυποποίηση παραμένουν εξέχουσες στη
βιβλιογραφία. Οι επικρίσεις αυτές παρατηρούν ότι άλλες πτυχές της κλινικής
διακυβέρνησης εκτιμώνται από τους επαγγελματίες (Som, 2009). Παρόλο που η
βιβλιογραφία της κλινικής διακυβέρνησης είναι εκτεταμένη, λίγα είναι γνωστά
σχετικά με το τι πραγματικά αντιλαμβάνονται οι επαγγελματίες της υγειονομικής
περίθαλψης ως σημαντικό για την κλινική διακυβέρνηση. Αυτό προκαλεί έκπληξη,
δεδομένου ότι η προοπτική των επαγγελματιών υγείας είναι απαραίτητη για τη
βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης, λόγω της πρακτικής τους
εμπειρογνωμοσύνης στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης. Η απόκτηση γνώσεων
σχετικά με τις αντιλήψεις των επαγγελματιών υγείας για την κλινική διακυβέρνηση
θα βοηθήσει στη μετάβαση στην προτεινόμενη προσέγγιση της κλινικής
διακυβέρνησης, η οποία στηρίζεται στις απόψεις των επαγγελματιών υγείας για τη
διασφάλιση της αριστείας (Balding, 2008).

Επιπλέον, η ποικιλομορφία των ορισμών της κλινικής διακυβέρνησης στη

βιβλιογραφία έχει οδηγήσει στην τρέχουσα κατάσταση, κατά την οποία πολλά
στοιχεία θεωρούνται κατά καιρούς μέρος της κλινικής διακυβέρνησης (Tabrizi et al.,
2013). Τα κύρια στοιχεία της κλινικής διακυβέρνησης θεωρούνται γενικά οι κλινικοί
έλεγχοι, η διαχείριση κινδύνου, η συμμετοχή των ασθενών, η δια βίου μάθηση και η
τεκμηριωμένη πρακτική. Επιπλέον, η σχέση ασθενή-επαγγελματία θεωρείται ως
κεντρική για την υψηλής ποιότητας υγειονομική περίθαλψη. Μια προσέγγιση ξεκινά

3
από την παραδοχή ότι τα κύρια στοιχεία που αναφέρονται παραπάνω και η σχέση
ασθενή-επαγγελματία υποστηρίζονται από πεποιθήσεις που μοιράζονται οι
επαγγελματίες υγείας σχετικά με την ιδιοκτησία, την ομαδική εργασία, την ηγεσία,
την επικοινωνία και την επίγνωση των συστημάτων (Beyrami et al., 2014).

Η ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης αυξάνεται, όταν οι ηγέτες

ενθαρρύνουν την "επικοινωνία" σχετικά με την ποιότητα της υγειονομικής
περίθαλψης (McFadden et al., 2015). Η επικοινωνία πληροφοριών σχετικά με τον
ασθενή είναι σημαντική, όπως όταν ένας ασθενής μεταφέρεται σε άλλο τμήμα ή στις
διαβουλεύσεις με άλλους επαγγελματίες υγείας. Επιπλέον, η αποτελεσματική
επικοινωνία αυξάνει την ανταλλαγή αξιών και πεποιθήσεων, η οποία συμβάλλει σε
ένα συλλογικό όραμα που μοιράζονται όλα τα μέλη του οργανισμού. Από αυτό το
συλλογικό όραμα απορρέει ένα ανοικτό, ευνοϊκό οργανωτικό περιβάλλον. Η
επικοινωνία είναι απαραίτητη για την ορθή διάγνωση και τη συμμετοχή των ασθενών
στην ανάπτυξη ενός σχεδίου θεραπείας που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του
ασθενούς- αυτή η μορφή επικοινωνίας αναφέρεται επίσης ως "συμμετοχή του
ασθενούς". Επιπλέον, η ανταλλαγή εμπειριών χωρίς ευθύνες, όταν η παροχή
υγειονομικής περίθαλψης πάει στραβά ή σχεδόν πάει στραβά, βοηθά τους
επαγγελματίες υγείας να μάθουν από τα λάθη και να αποκτήσουν μεγαλύτερη
επίγνωση των τρόπων με τους οποίους οι ενέργειές τους μπορεί να συμβάλλουν στη
γενικότερη διαδικασία (Angel & Frederiksen, 2015).

1.2. Σκοπός
Σε πολλές χώρες, χρησιμοποιούνται μοντέλα ποιότητας, όπως η κλινική
διακυβέρνηση, για την ποιοτική αξιολόγηση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας
υγειονομικής περίθαλψης από την οπτική γωνία των ιατρών, των ασθενών, των
διαχειριστών υγείας και των κοινοτήτων και με τη χρήση διαφόρων διαστάσεων και
προσεγγίσεων (Kunzle et al., 2010). Έχουν διεξαχθεί διάσπαρτες και μη συνεκτικές
μελέτες για να συζητηθεί η ποιότητα των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγειονομικής
περίθαλψης- ωστόσο, παρά το εύρος των δραστηριοτήτων των οικογενειακών ιατρών
και τη σημασία του ρόλου τους στο σύστημα παροχής υγειονομικής περίθαλψης,
φαίνεται αναγκαία η δημιουργία ενός δυναμικού συστήματος για την αξιολόγηση της
ποιότητας των επιδόσεων των οικογενειακών ιατρών και των εκτελεστικών
διαδικασιών στο σύστημα παραπομπής- έχουν διεξαχθεί περιορισμένες μελέτες

4
σχετικά με την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της παροχής πρωτοβάθμιας
υγειονομικής περίθαλψης. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό όλα τα μέρη που
εμπλέκονται στην παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας να είναι εξοικειωμένα με
προσεγγίσεις βελτίωσης και αξιολόγησης της ποιότητας, όπως η κλινική
διακυβέρνηση, και να τις χρησιμοποιούν για την απόδοση ευθυνών και την ανάληψη
ευθύνης. Κατά συνέπεια, η παρούσα μελέτη αποσκοπούσε στη μελέτη του μοντέλου
της κλινικής διακυβέρνησης στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, μέσα από την
αριστεία στην κλινική φροντίδα.

5
2. Μεθοδολογία
2.1. Υλικό
Στην παρούσα συστηματική ανασκόπηση χρησιμοποιήθηκε η λίστα ελέγχου
Prisma για την εξαγωγή και τη μορφοποίηση των δεδομένων. Εξήγαμε όλα τα
σχετικά άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε διάφορες χώρες με την καθιέρωση της
κλινικής διακυβέρνησης στην υγειονομική περίθαλψη στις βάσεις δεδομένων
PubMed, Emerald Springer link, Scopus και Google scholar, μέχρι την 10η Μαΐου
2023. Οι λέξεις-κλειδιά περιελάμβαναν όρους, όπως “clinical governance”,
“excellence”, “clinical care”, “quality”.

2.2. Κριτήρια
Κριτήρια ένταξης ήταν τα άρθρα που δημοσιεύτηκαν στα ελληνικά και στα
αγγλικά. Τα κριτήρια αποκλεισμού ήταν η έλλειψη πλήρους κειμένου και αντιγραφής
και τα άρθρα που δεν ήταν δωρεάν. Επίσης, απορρίπτονταν τα άρθρα που ήταν
παλαιότερα μιας 15ετίας.

2.3. Μέθοδος
Μια λίστα εξαγωγής δεδομένων σχεδιάστηκε με βάση το σκοπό αυτής της
συστηματικής μελέτης. Η λίστα αυτή περιείχε τα ονόματα των συγγραφέων, το έτος
δημοσίευσης, τη χώρα της μελέτης, τον στόχο της μελέτης και τα κύρια ευρήματα. Τα
ευρήματα των μελετών που εξετάστηκαν συντέθηκαν και κατηγοριοποιήθηκαν
σύμφωνα με παρόμοια θέματα σε διάφορες κατηγορίες.

Για τη συγκρότηση της λίστας των άρθρων της ανασκόπησης, οι τίτλοι και οι
περιλήψεις των άρθρων αξιολογήθηκαν από την ερευνητική ομάδα σύμφωνα με τα
κριτήρια ένταξης και αποκλεισμού. Για την αναζήτηση και την πρόσβαση σε άλλες
σχετικές μελέτες, εξετάστηκαν οι πηγές των άρθρων που πληρούσαν τα κριτήρια
ένταξης.

6
3. Αποτελέσματα
Εξήχθησαν συνολικά 4181 άρθρα, από τα οποία αφαιρέθηκαν συνολικά 35
άρθρα λόγω επανάληψης. Στη συνέχεια, ο τίτλος και η περίληψη των άρθρων
αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τα κριτήρια ένταξης και αποκλεισμού και αφαιρέθηκαν
τα άσχετα άρθρα. Στη συνέχεια, όσον αφορά τον τίτλο και την περίληψη, παρέμειναν
278 άρθρα προς αξιολόγηση. Τέλος, σύμφωνα με τα κριτήρια ένταξης, 266 άρθρα
αποκλείστηκαν λόγω μη συνάφειας με την κλινική διακυβέρνηση στην πρωτοβάθμια
υγειονομική περίθαλψη και επιλέχθηκαν 12 άρθρα για την τελική ανασκόπηση. Όλες
οι μελέτες που εξετάστηκαν σύμφωνα με τα κριτήρια ένταξης ήταν στην αγγλική
γλώσσα.

7
Θεματική Τίτλος Χώρα Συγγραφέας και
χρονολογία

8
Προσοχή στις τοπικές αξίες κάθε περιοχής και των ασθενών, Developing a new clinical Ιταλία Buja et al. (2018)
ανταπόκριση στις ανάγκες του πληθυσμού, διασφάλιση ποιότητας, governance framework for
διαχείριση κινδύνων, κατάλληλη οργανωτική διαχείριση, chronic diseases in
διαχείριση πόρων, τεκμηριωμένη πρακτική, έρευνα, επαγγελματική primary care: An umbrella
κατάρτιση, πληροφοριακή υποδομή, ικανοποίηση και ενδυνάμωση review
των ασθενών, συμμετοχή των ασθενών, αξιολόγηση της
τεχνολογίας και της επικοινωνίας.
Λεπτομερής μελέτη των συστημάτων βελτίωσης της ποιότητας The investigators reflect: Ην. Βασίλειο Groene and Sunol
μέχρι σήμερα όσον αφορά την εκ των προτέρων ανάπτυξη μιας what we have learned (2014)
συνεκτικής θεωρίας για την καθοδήγηση της στρατηγικής from the Deepening our
μέτρησης και ανάλυσης, τις ποικίλες χώρες που εμπλέκονται και το Understanding of Quality
εύρος των τυποποιημένων δεδομένων που συλλέγονται Improvement in Europe
(συμπεριλαμβανομένων των ερευνών, των επισκοπήσεων (DUQuE) study
διαγραμμάτων, των διοικητικών δεδομένων και του οργανωτικού
ελέγχου).
Η κλινική διακυβέρνηση εισήχθη έτσι στη νέα οργάνωση της Clinical governance in Πορτογαλία Silva (2019)
πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης στην Πορτογαλία ως primary health care units
διαδικασία βελτίωσης της ποιότητας, η οποία ορίζεται ως η --Anopinion article about
διαδικασία μέσω της οποίας "οι οργανισμοί υγειονομικής statistics on health.
περίθαλψης είναι υπεύθυνοι για τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας
των υπηρεσιών τους και τη διασφάλιση υψηλών προτύπων
περίθαλψης με τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που ενθαρρύνει
την αριστεία στην κλινική περίθαλψη". Ο κύριος στόχος της είναι
να επιτύχει αποτελέσματα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα με
ισότητα, βοηθώντας να συμβάλει στην οικοδόμηση διαδικασιών
περίθαλψης και παρέμβασης στην υγεία. Η μελέτη ξεκινά με τον
χαρακτηρισμό ενός προβλήματος, τον καθορισμό των
αποτελεσμάτων που πρέπει να επιτευχθούν, τον καθορισμό
επιπέδων για τις απαιτήσεις αυτές, τον καθορισμό στρατηγικών και
μέσων για την επίτευξή τους, την εκτέλεση της διαδικασίας, την
παρακολούθηση και τον έλεγχο και τέλος την αξιολόγηση στο
τέλος κάθε βήματος κατά πόσον οι στόχοι έχουν επιτευχθεί.
Η κλινική διακυβέρνηση είναι μια συστηματική προσέγγιση για τη Establishing clinical Ιράν Ghavamabad et al.
βελτίωση της ποιότητας της πρωτοβάθμιας υγειονομικής governance model in (2021)
περίθαλψης και τη διασφάλιση υψηλών κλινικών προτύπων, της primary health care: A
ανταπόκρισης στις επιδόσεις και της συνεχούς βελτίωσης της systematic review.
ποιότητας των υπηρεσιών. Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν να
διερευνήσει τις παγκόσμιες εμπειρίες της κλινικής διακυβέρνησης
στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.
Για λόγους λογοδοσίας, η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις Clinical governance in Ολλανδία Botje et al. (2014)
επιδόσεις και ο σαφής καταμερισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ Dutch hospitals.
των ειδικών ιατρών και των εκτελεστικών συμβουλίων είναι
ζωτικής σημασίας. Σκοπός του παρόντος εγγράφου είναι να
διερευνήσει κατά πόσον αυτές οι πτυχές της κλινικής
διακυβέρνησης έχουν υιοθετηθεί από τα εκτελεστικά συμβούλια
και τους ειδικούς ιατρούς στις Κάτω Χώρες.
Χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση επεξεργασίας πληροφοριών και Complexity of health care Ην. Βασίλειο Molleman et al. (2010)
κοινωνικής ταυτότητας, η παρούσα μελέτη εξετάζει τις σχέσεις needs and interactions in
μεταξύ της πολυπλοκότητας των αναγκών υγειονομικής multidisciplinary medical
περίθαλψης ενός ασθενούς και (1) των αλληλεπιδράσεων μεταξύ teams.
των ιατρών κατά τη διάρκεια των ομαδικών συναντήσεων και (2)
του τρόπου με τον οποίο οι συμμετέχοντες στη συνάντηση
αξιολογούν τη συζήτηση.
Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση των Healthcare professionals’ Ν. Ζηλανδία Gauld and Horsburgh
αντιλήψεων των επαγγελματιών υγείας σχετικά με την τοπική perceptions of clinical (2015)
εφαρμογή μιας εθνικής πολιτικής κλινικής διακυβέρνησης στη Νέα governance
Ζηλανδία. implementation: a
qualitative New Zealand
study of 3205 open-ended
survey comments.
Σκοπός του παρόντος εγγράφου είναι να παρουσιάσει μια Supporting and activating Ιρλανδία Flynn and Burges
περιγραφή της ιρλανδικής εθνικής πρωτοβουλίας για την ανάπτυξη clinical governance (2015)
της κλινικής διακυβέρνησης και μια αξιολόγηση της πρωτοβουλίας development in Ireland:
με σκοπό την ανταλλαγή της μάθησης και την πρόταση δράσεων sharing our learning.
για την ενεργοποίηση δομών και διαδικασιών για την ποιότητα και
την ασφάλεια. Η Διεύθυνση Ποιότητας και Ασφάλειας Ασθενών

9
της Εκτελεστικής Υπηρεσίας Υγείας θέσπισε την πρωτοβουλία για
να αντισταθμίσει μια πιθανή εστίαση στα οικονομικά κατά τη
διάρκεια της οικονομικής κρίσης στην Ιρλανδία και να επιστήσει
την προσοχή στην ποιότητα της κλινικής περίθαλψης.
Κλινικός έλεγχος, προσοχή στην οργανωτική μάθηση και σε μέτρα Clinical governance Αγγλία Jaggs-Fowler (2011)
βασισμένα σε αποδείξεις, έμφαση στη μείωση της επιβάρυνσης,
συλλογική ευθύνη και υπευθυνότητα για ποιοτική φροντίδα,
ποιότητα πληροφοριών και δεδομένων, διάδοση ιδεών και
καινοτομιών.
Προσοχή στην οργανωτική μάθηση, τη βελτίωση της ασφάλειας, τη Can clinical governance Αυστραλία Phillips et al. (2010)
βελτίωση των επιδόσεων, τη διατμηματική συνεργασία, την έρευνα deliver quality improvement
για την ασφάλεια, την ποιότητα και τη λογοδοσία, τη δέσμευση των in Australian general
ασθενών. practice and primary care?
A systematic review of the
evidence
Προώθηση της ασφάλειας, προσοχή στην οργανωτική μάθηση, A survey on patient Τουρκία Bodur and Filiz (2009)
ανάπτυξη ομάδων για τη βελτίωση της ποιότητας, επικοινωνία, safety culture in primary
παροχή ανατροφοδότησης σχετικά με τα κλινικά λάθη και σφάλματα. healthcare services in
Turkey
Έμφαση στη μείωση των παρενεργειών και προσοχή σε Beyond the limits of clinical Αγγλία Gask et al. (2008)
τεκμηριωμένα μέτρα κλινικών προτύπων. governance? The case of
mental health in English
primary care

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η παρούσα μελέτη υπογραμμίζει τη σημασία

μιας εσωτερικής, βασισμένης στον ασθενή και το υγειονομικό προσωπικό πρακτική
προσέγγισης της βελτίωσης. Οι επαγγελματίες υγείας ανέδειξαν επίσης τη σημασία
των καλών σχέσεων και της συνεργασίας με τους διευθυντές και τους υπεύθυνους
χάραξης πολιτικής (Jaggs-Fowler, 2011). Η έλλειψη συναίνεσης όσον αφορά τη
συμμετοχή των ασθενών μπορεί να οφείλεται στη διαφορετική στάση μεταξύ γιατρών
και νοσηλευτών όσον αφορά τη συμμετοχή των ασθενών. Σύμφωνα με τη μελέτη των
Buja et al. (2018), οι νοσηλευτές έχουν πιο θετική στάση απέναντι στη συμμετοχή
των ασθενών και είναι πιο πιθανό να αναφέρουν τη συμμετοχή των ασθενών από
τους επαγγελματίες υγείας στον οργανισμό τους. Η βιβλιογραφία υποδηλώνει επίσης
ότι οι νοσηλευτές και οι ειδικοί ιατροί μπορεί να έχουν διαφορετικές στάσεις όσον
αφορά τη γνώση και τη συμβολή στην ανάπτυξη της κλινικής διακυβέρνησης
(Groene & Sunol, 2014). Ως εκ τούτου, σε μελλοντικές έρευνες, μπορεί να είναι
επωφελές να υπάρχουν δύο ξεχωριστές επιτροπές, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε
πολύτιμα ευρήματα με τη δυνατότητα αυστηρής σύγκρισης των απόψεων των ειδικών
ιατρών και των νοσηλευτών (Botje et al., 2014).

Όλα τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης πρέπει να είναι ασθενοκεντρικά.

Οι παρεμβάσεις για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους θα πρέπει να
επικεντρώνονται στις αξίες τους, στην κλινική, επαγγελματική και θεσμική
ολοκλήρωση και, τέλος, στη λογοδοσία έναντι των ασθενών, των συναδέλφων και
της κοινωνίας γενικότερα (Silva, 2019 . Molleman et al., 2010). Οι παρεμβάσεις αυτές

10
θα πρέπει να διαμορφώνονται από μια προσέγγιση της κλινικής τους διαχείρισης που
επιτυγχάνει την καλύτερη κλινική διακυβέρνηση, η οποία περιλαμβάνει τη
διασφάλιση της ποιότητας, τη διαχείριση των κινδύνων, την αξιολόγηση της
τεχνολογίας, τη διαχείριση της ικανοποίησης των ασθενών και την ενδυνάμωση και
εμπλοκή των ασθενών (Ghavamabad et al., 2021 . Phillips et al., 2010). Η προσέγγιση
αυτή απαιτεί την εφαρμογή ενός συστήματος οργανωτικής, λειτουργικής και
επαγγελματικής διαχείρισης που θα βασίζεται στην εκτίμηση των αναγκών υγείας του
πληθυσμού, στη διαχείριση των πόρων, στην τεκμηριωμένη και προσανατολισμένη
στον ασθενή έρευνα, στην επαγγελματική εκπαίδευση, στην οικοδόμηση ομάδων και
στις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών που υποστηρίζουν το σύστημα
παροχής. Κάθε πρωτοβάθμια περίθαλψη θα πρέπει να ενσωματώνεται και να
βασίζεται σε μια ενεργό εταιρική σχέση με την κοινωνία που εξυπηρετεί (Buja et al.,
2018).

Η έλλειψη συναίνεσης όσον αφορά τη σημασία της συμμετοχής των ασθενών

μπορεί επίσης να οφείλεται στο ότι οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας
αντιλαμβάνονται την κλινική διακυβέρνηση ως ένα εσωτερικό ζήτημα για την ηγεσία
του νοσοκομείου, περιγράφοντας πώς οι άνθρωποι μπορούν να συνεργαστούν για τη
βελτίωση της ποιότητας εντός του οργανισμού, παρά ως μια προσέγγιση που
περιλαμβάνει εξωτερικά μέρη, όπως οι ασθενείς (Gauld & Horsburgh, 2015). Είναι
επίσης πιθανό ότι η έλλειψη συναίνεσης σχετικά με τη συμμετοχή των ασθενών
αντανακλά μια κατάσταση στην οποία αυτή η πτυχή της κλινικής διακυβέρνησης
είναι λιγότερο καλά ενσωματωμένη στην κουλτούρα του νοσοκομείου. Η ιδέα αυτή
ενθαρρύνεται από το συμπέρασμα των Groene και Sunol (2014), με βάση τη μεγάλης
κλίμακας μελέτη τους για τη βελτίωση της ποιότητας στην Ευρώπη, ότι τα επίπεδα
συμμετοχής των ασθενών είναι χαμηλά και φαίνονται συμβολικά (Gask et al., 2008).
Το θεωρούμε αυτό ανησυχητικό, δεδομένου ότι η συμμετοχή των ασθενών έχει
κεντρική σημασία για την υγειονομική περίθαλψη υψηλής ποιότητας και η έλλειψη
θετικής στάσης απέναντι στη συμμετοχή των ασθενών αποτελεί εμπόδιο για τη
συμμετοχή τους στις αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα τους. Θα ενθαρρύναμε,
επομένως, τους φορείς χάραξης πολιτικής και τη μελλοντική έρευνα να
επικεντρωθούν σε στρατηγικές για τη βελτίωση της συμμετοχής των ασθενών (Flynn
& Burges, 2015 . Bodur & Filiz, 2009).

11
4. Συζήτηση- Συμπεράσματα
4.1. Συζήτηση
Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των αρχών και των προϋποθέσεων της
κλινικής διακυβέρνησης στην πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη, τα
αποτελέσματά μας έδειξαν ότι η διασφάλιση και η βελτίωση της ποιότητας θα πρέπει
να είναι το επίκεντρο όλων των συστημάτων και των παρόχων υγειονομικής
περίθαλψης. Από την άλλη πλευρά, σε ορισμένες μελέτες, η επικέντρωση σε αρχές
όπως η κλινική αξιολόγηση, η εκπαίδευση, η παροχή ανατροφοδότησης σχετικά με
τα κλινικά σφάλματα και τα αρχεία επιπλοκών, η αυξημένη αλληλεπίδραση μεταξύ
των παρόχων υπηρεσιών και των αποδεκτών, η ανάπτυξη κλινικών δεικτών και η
προσοχή στην ατομική ανάπτυξη θεωρήθηκαν απαραίτητες για την
αποτελεσματικότητα της κλινικής διακυβέρνησης στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας
(Ghavamabad et al., 2021).

Τα ευρήματα σχετικά με τη διαχείριση του κινδύνου στις μελέτες που

εξετάστηκαν έδειξαν ότι παράγοντες όπως η διαχείριση κινδύνων και κρίσεων, η
ασφάλεια των ασθενών και η αναφορά σφαλμάτων (για την ενίσχυση της ασφάλειας)
πρέπει απαραιτήτως να τονίζονται από τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης
(Buja et al., 2018 . Jiggs-Fowler, 2011 . Bodur & Filiz, 2009).

Όσον αφορά τη δομική και οργανωτική κλινική διακυβέρνηση, ως αρχές και

προϋποθέσεις για την εφαρμογή της κλινικής διακυβέρνησης ορίστηκαν τα εξής:
Σωστή οργανωτική διαχείριση, δημιουργία κατάλληλων υποδομών για την έρευνα,
διάδοση ιδεών και καινοτομιών, διατομεακή συνεργασία, ομαδική εργασία,
εφαρμογή πολιτισμικών αλλαγών, παρακολούθηση της προόδου του προσωπικού,
την καθιέρωση ενός συστήματος ενθάρρυνσης, τον καθορισμό και την αποσαφήνιση
των ρόλων και των αρμοδιοτήτων του προσωπικού, την αποσαφήνιση και την
αναθεώρηση των πλαισίων και των προτύπων και σχεδόν όλες οι μελέτες που
σχετίζονται με δράσεις και αποφάσεις βασισμένες σε στοιχεία και την οργανωσιακή
μάθηση (Phillips et al., 2010 . Bodur & Filiz, 2009 . Molleman et al., 2010).

Η διαχείριση των πόρων ήταν ένα άλλο εύρημα της μελέτης σχετικά με τις
αναγνωρισμένες αρχές και προϋποθέσεις. Η πρόσβαση και ο καθορισμός προτύπων
για την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας αναγνωρίστηκαν ως μία από τις σημαντικές
αρχές στις μελέτες που εξετάστηκαν. Επιπλέον, η εστίαση και η έμφαση στην

12
αυτοπεποίθηση και την ικανότητα των εργαζομένων, η αυξημένη δέσμευση και η
προσοχή στην αποδοτικότητα των πόρων αναγνωρίστηκαν ως οι πιο σημαντικές
αρχές για την εφαρμογή της βέλτιστης κλινικής διακυβέρνησης στην πρωτοβάθμια
φροντίδα υγείας. Λόγω των περιορισμένων πόρων στον τομέα της υγείας, η προσοχή
στους ανθρώπινους πόρους και η αύξηση της παραγωγικότητάς τους συνδέεται άμεσα
με τους διαθέσιμους πόρους και την αποτελεσματικότητα των οργανισμών παροχής
υπηρεσιών (Botje et al., 2014 . Flynn & Burges, 2015 . Gauld & Horsbourgh, 2015).

Η τελευταία από τις αρχές και προϋποθέσεις της κλινικής διακυβέρνησης

ήταν η ενημέρωση και η επικοινωνία. Από την άποψη αυτή, μελέτες έχουν δείξει ότι
η καθιέρωση της κλινικής διακυβέρνησης, ο σχεδιασμός ενός συστήματος
καταγραφής και αναφοράς παραπόνων ή η έρευνα για τις παραπομπές των ασθενών
είναι ζωτικής σημασίας για την αύξηση της ικανοποίησης των πελατών και τη
βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών (Botje et al., 2018). Τέλος, για την αύξηση
της επικοινωνίας και της αποτελεσματικότητας των παρόχων υπηρεσιών, προτάθηκε
η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των παρόχων (Bodur & Filiz, 2009).

Τα σημαντικότερα εμπόδια της κλινικής διακυβέρνησης, που εντοπίστηκαν

στην κλινική φροντίδα, ήταν τα εξής: Ο αντιεπαγγελματισμός των οργανισμών
πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, η ανεπάρκεια ανθρώπινων πόρων, η έλλειψη
σαφήνειας και διαφάνειας στους νόμους, ο ανεπαρκής καταμερισμός εργασίας, η
δυσπιστία προς τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, ο διαχωρισμός της υγείας
από άλλους τομείς υγείας, τα πλαίσια της πρωτοβάθμιας φροντίδας δεν είναι διαφανή,
η κυριαρχία των ιατρών στο σύστημα υγείας, οι ανησυχίες του προσωπικού, η
έλλειψη εξωτερικού ελέγχου στους οργανισμούς πρωτοβάθμιας φροντίδας, η
προσοχή στα βραχυπρόθεσμα οφέλη, περιορισμοί πόρων, ανεπαρκής ηγεσία, απουσία
κατάλληλης μάθησης, έλλειψη ανεξαρτησίας του προσωπικού, πολιτική πίεση,
ιεραρχική δομή και διαφορετικά εκπαιδευτικά επιτεύγματα, αίσθημα αδυναμίας που
υπάρχει στους παρόχους υπηρεσιών, απουσία μάθησης (πειθαρχίας) βασισμένης σε
πολλαπλές γνώσεις, έλλειψη επαγγελματικής διαχείρισης και διασφάλισης ποιότητας,
έλλειψη κινήτρων και ακατάλληλη δομή και γραφειοκρατικός έλεγχος. Δεδομένης
της σπουδαιότητας αυτής της κατηγορίας, είναι επιτακτική ανάγκη οι υπεύθυνοι
χάραξης και σχεδιασμού πολιτικής για την υγειονομική περίθαλψη να υιοθετήσουν
πολιτικές για τη δημιουργία ενός κατάλληλου πλαισίου ή μοντέλου που θα λαμβάνει
υπόψη όλες τις πτυχές μιας αποτελεσματικής, κοινοτικής κουλτούρας για την ορθή

13
καθιέρωση και εφαρμογή της κλινικής διακυβέρνησης στην πρωτοβάθμια φροντίδα
υγείας- επιπλέον, κατά την παροχή αυτών των φροντίδων, κορυφαία προτεραιότητα
ενός συστήματος υγείας είναι να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των υπηρεσιών
υγείας. Η εκπαίδευση θα πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω ως λύση για τη μείωση των
εμποδίων και των προκλήσεων επικοινωνίας, την προώθηση της γνώσης και τη
μείωση της αντίστασης. Είναι επίσης επιτακτική ανάγκη οι πάροχοι υπηρεσιών να
είναι πιο ευαίσθητοι στην εκπαίδευση διακυβέρνησης και στις κλινικές αξιολογήσεις
και στη σημασία της για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης και να κάνουν την
εκπαίδευση πιο ακαδημαϊκή και προσαρμοσμένη σε κάθε περιοχή (Silva, 2019 .

Gauld & Horsbourgh, 2015).

4.2. Περιορισμοί μελέτης

Ένας από τους περιορισμούς της παρούσας μελέτης ήταν ότι, παρόλο που
εντοπίστηκαν και εξετάστηκαν άρθρα που ικανοποιούσαν τα κριτήρια ένταξης,
ενδέχεται να μην έχουν ληφθεί υπόψη ορισμένες αδημοσίευτες έντυπες μελέτες.
Επιπλέον, η παρούσα μελέτη εξέτασε μόνο άρθρα που δημοσιεύτηκαν στα ελληνικά
ή στα αγγλικά.

14
Βιβλιογραφία
1. Angel, S. & Frederiksen, K., N. (2015) ‘Challenges in achieving patient
participation: a review of how patient participation is addressed in empirical studies’,
Int J Nurs Stud., 52, 1525-1538.

2. Balding, C. (2008) ‘From quality assurance to clinical governance’, Aust

Health Rev., 32, 383-391.

3. Beyrami, H, Gholamzadeh, Nikjoo, R, Jannati, A, Jafarabadi, M., A, Dadgar,

E. (2014) ‘Prioritizing quality performance indicators- The effectiveness of public
hospitals using analytical hierarchy process’, Yafteh, 16, 106-199.

4. Bodur, S. & Filiz, E. (2009) ‘A survey on patient safety culture in primary

healthcare services in Turkey’, Int J Qual Health Care, 21, 348-355.

5. Botje, D., Plochg, T., Klazinga, N., S., et al. (2014) ‘Clinical governance in
Dutch hospitals’, Clin Governance Int J., 19, 322-331.

6. Buja, A., Toffanin, R., Claus, M., Ricciardi, W., Damiani, G., Baldo, V. &
Ebell, M., H. (2018) ‘Developing a new clinical governance framework for chronic
diseases in primary care: an umbrella review’, BMJ Open, 8(7), 206-226.

7. Flynn, M., A., Burgess, T. & Crowley, P. (2015) ‘Supporting and activating
clinical governance development in Ireland: sharing our learning’, J Health Organ
Manag., 29, 455-481.

8. Gauld, R. & Horsburgh, S. (2015) ‘Healthcare professionals’ perceptions of

clinical governance implementation: a qualitative New Zealand study of 3205 open-
ended survey comments’, BMJ Open, 5, 615-617.

9. Gask, L., Rogers, A., Campbell, S. & Sheaff, R. (2008) ‘Beyond the limits of
clinical governance? The case of mental health in English primary care’, BMC Health
Serv Res., 8, 63.

10. Ghavamabad, L., H., Vosoogh-Moghaddam, A., Zaboli, R. & Aarabi, M.

(2021) ‘Establishing clinical governance model in primary health care: A systematic
review’, J Educ Health Promot., 10, 338.

15
11. Groene, Ο. & Sunol, R. (2014), on behalf of the DUQuE Project Consortium,
N. Klazinga, D.S. Kringos, MJMH Lombarts, T. Plochg, M.A. Lopez, M. Secanell, R.
Sunol, P. Vallejo, P. Bartels, S. Kristensen, P. Michel, F. Saillour-Glenisson, F.
Vlcek, M. Car, S. Jones, E. Klaus, S. Bottaro, P. Garel, M Saluvan, C. Bruneau, A.
Depaigne-Loth, C. Shaw, A. Hammer, O. Ommen, H. Pfaff, O. Groene, D. Botje, C.
Wagner, H. Kutaj-Wasikowska, B. Kutryba, A. Escoval, A. Lívio, M. Eiras, M.
Franca, I. Leite, F. Almeman, H. Kus, K. Ozturk, R. Mannion, O.A. Arah, M.
DerSarkissian, C.A. Thompson, A. Wang, A. Thompson, ‘The investigators reflect:
what we have learned from the Deepening our Understanding of Quality
Improvement in Europe (DUQuE) study’, International Journal for Quality in Health
Care, 26(1), 2-4.

12. Jaggs-Fowler, R., M. (2018) ‘Clinical governance’, InnovAiT, 18(2), 54-59.

13. Künzle, B., Kolbe, M. & Grote, G. (2010) ‘Ensuring patient safety through
effective leadership behaviour: a literature review’, Saf Sci., 48, 1-17.

14. McFadden, K., L., Stock, G., N. & Gowen, C., R. III. (2015) ‘Leadership,
safety climate, and continuous quality improvement: impact on process quality and
patient safety’, Health Care Manage Rev., 40, 24-34.

15. Molleman, E., Broekhuis, M., Stoffels, R., et al. (2010) ‘Complexity of health
care needs and interactions in multidisciplinary medical teams’, J Occup Organ
Psychol., 83, 55-76.

16. Phillips, C., B., Pearce, C., M., Hall, S., Travaglia, J., de Lusignan, S., Love,
T., et al. (2010) ‘Can clinical governance deliver quality improvement in Australian
general practice and primary care? A systematic review of the evidence’, Med J Aust.,
193, 602-607.

17. Silva, M. (2019) ‘P33 - Clinical governance in primary health care units - An
opinion article about statistics on health’, Journal of Statistics on Health Decision,
1(1).

18. Som, C., V. (2009) ‘Sense making of clinical governance at different levels in
NHS hospital trusts’, Clin Governance Int J., 14, 98-112.

16
19. Tabrizi, J., Gholamzadeh, Μ. & Nikjoo, R. (2013) ‘Clinical governance in
primary care; principles, prerequisites and barriers: A systematic review’, J
Community Health Res., 2, 71-87.

17