ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΥΓΕΙΑΣ 2023-24

ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ»

Επιλέξτε 2 καλές πρακτικές ενός οργανισμού υγείας που αποσκοπούν

στη βελτίωση ποιότητας στις υπηρεσίες του

Των

Παναγιώτη Ζούπα & Ευάγγελου Πουλή

Επιβλέπων καθηγητής: κ. Τσιότρας Γ.

Δεκέμβριος 2023
 DETOX

Ο σκοπός ενός τμήματος αποτοξίνωσης σε ένα νοσοκομείο

Ο σκοπός της ύπαρξης του τμήματος αποτοξίνωσης σε ένα νοσοκομείο είναι

να καθοδηγεί με ασφάλεια τους ασθενείς στη δύσκολη διαδικασία της
απεξάρτησης, παρέχοντάς τους την απαραίτητη θεραπεία και φροντίδα. Η
αποτοξίνωση είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την αποκατάσταση και είναι ζωτικής
σημασίας να προσαρμόζονται τα πρωτόκολλα ώστε να ανταποκρίνονται στις
μοναδικές ανάγκες κάθε ασθενούς (Foster, 2004). Η στέρηση μιας ουσίας,
όπως το αλκοόλ, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να είναι
απειλητικές για τη ζωή, καθιστώντας απαραίτητη τη στενή παρακολούθηση της
διαδικασίας και την προσφορά νοσηλευτικής φροντίδας σε ένα γενικό
νοσοκομειακό περιβάλλον (Cross et.al, 1993).

Συχνά παρατηρείται ότι η κατάχρηση και η εξάρτηση δεν αναγνωρίζονται

πλήρως στα οξέα νοσοκομειακά περιβάλλοντα, γεγονός που υπογραμμίζει την
ανάγκη για συνεπή ενδονοσοκομειακή θεραπεία με τη χρήση σαφώς
καθορισμένων πρωτοκόλλων για τη διασφάλιση ασφαλούς και
αποτελεσματικής φροντίδας (Becker, Semrow, 2006). Με την εφαρμογή
τεκμηριωμένων προσεγγίσεων για τη διαχείριση της αποτοξίνωσης από κάποια
ουσία, μπορεί να μειωθεί η διάρκεια παραμονής στο νοσοκομείο και η ποσότητα
της απαιτούμενης φαρμακευτικής αγωγής, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζονται
αποτελεσματικά τα συμπτώματα στέρησης (Murdoch, Marsden, 2014).

Πώς λειτουργεί ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης σε νοσοκομειακό

περιβάλλον

Ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης σε νοσοκομειακό περιβάλλον είναι σαν ένας

φάρος ελπίδας για τα άτομα που παλεύουν για την απεξάρτησή τους. Είναι ένα
μέρος όπου λαμβάνουν όχι μόνο ιατρική περίθαλψη, αλλά και σταθερή
υποστήριξη για να απελευθερωθούν από τα νύχια της σωματικής και
ψυχολογικής εξάρτησης. Ο απώτερος στόχος του προγράμματος αυτού είναι να
τους καθοδηγήσει προς μια ζωή χωρίς ουσίες, όχι μόνο με την ανακούφιση των
συμπτωμάτων στέρησης, αλλά και με την αντιμετώπιση τυχόν υποκείμενων
ιατρικών ή ψυχιατρικών καταστάσεων που μπορεί να ελλοχεύουν.

Κατά την ενδονοσοκομειακή αποτοξίνωση, οι ασθενείς εισάγονται σε

νοσοκομείο ή εγκατάσταση όπου διαμένουν για ορισμένο χρονικό διάστημα, το
οποίο συνήθως κυμαίνεται από 5 έως 14 ημέρες (Xaytimmetova, 2022). Κατά
τη διάρκεια αυτής της περιόδου, λαμβάνουν φροντίδα όλο το εικοσιτετράωρο,
με κύριο μέλημα την αξιολόγηση και τη διαχείριση των οξέων συμπτωμάτων
στέρησης. Για να γίνει αυτή η διαδικασία όσο το δυνατόν πιο άνετη,
χρησιμοποιούνται συχνά βενζοδιαζεπίνες για την ανακούφιση των
συμπτωμάτων και την πρόληψη των επιληπτικών κρίσεων (Nolan et.al, 2022).
Το ζητούμενο είναι η παροχή της απαραίτητης υποστήριξης και ιατρικής
παρέμβασης για να γίνει αυτό το δύσκολο ταξίδι λίγο πιο εύκολο.

Από την άλλη πλευρά, η απεξάρτηση στα εξωτερικά ιατρεία προσφέρει μια
διαφορετική πορεία. Αυτή η επιλογή επιτρέπει στους ασθενείς να μεταβαίνουν
καθημερινά σε ένα νοσοκομείο ή μια θεραπευτική εγκατάσταση για τις
θεραπευτικές συνεδρίες τους, οι οποίες μπορεί να διαρκέσουν από 3 έως 14
ημέρες (Crauss, Abaid, 2012). Πρόκειται για μια πιο ευέλικτη προσέγγιση που
ταιριάζει σε άτομα με ήπιο έως μέτριο σύνδρομο στέρησης. Όχι μόνο θεωρείται
ασφαλής και αποτελεσματική, αλλά συνοδεύεται και από τα πρόσθετα
πλεονεκτήματα ότι είναι λιγότερο δαπανηρή και λιγότερο χρονοβόρα σε
σύγκριση με την ενδονοσοκομειακή αποτοξίνωση (Becker, Semrow, 2006). Το
θέμα είναι να ανταποκριθεί κανείς στις μοναδικές ανάγκες του κάθε ατόμου και
να του παράσχει ένα θεραπευτικό σχέδιο που λειτουργεί καλύτερα ανάλογα με
την περίσταση.

Τα οφέλη και η χρησιμότητα της ύπαρξης ειδικού τμήματος αποτοξίνωσης

Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα είναι ότι μπορεί να μειώσει

σημαντικά τη διάρκεια παραμονής των εξαρτημένων ατόμων στο νοσοκομείο,
χωρίς να διακυβεύεται η ευημερία τους ή να τίθεται σε κίνδυνο η ζωή τους (Legg,
Little, 2019). Το ζητούμενο είναι να τους παρέχεται έγκαιρα η φροντίδα που
χρειάζονται, επιτρέποντάς τους να αναρρώσουν ταχύτερα και να επιστρέψουν
στη ζωή τους.

Επιπλέον, ένα ειδικό τμήμα αποτοξίνωσης ενισχύει τη χρήση των πόρων και
επιφέρει μια σειρά θετικών αποτελεσμάτων, οδηγώντας τελικά σε αυξημένη
αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών (Cohen, 2007). Το θέμα είναι να
αξιοποιούνται στο έπακρο οι διατιθέμενοι πόροι και να διασφαλίζεται ότι ο κάθε
ασθενής λαμβάνει την προσοχή και τη φροντίδα που του αξίζει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό το εξειδικευμένο τμήμα αναλαμβάνει έναν

ολοκληρωμένο ρόλο αξιολόγησης και θεραπείας για τους προβληματικούς
χρήστες, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες που προηγουμένως αναλάμβαναν οι
γενικοί ψυχιατρικοί θάλαμοι (Agarwal et.al 1997). Πρόκειται για την παροχή
ενός ειδικού χώρου όπου τα άτομα που παλεύουν με τις εξαρτησιογόνες ουσίες
μπορούν να βρουν την υποστήριξη και την καθοδήγηση που χρειάζονται για να
ξεπεράσουν τις προκλήσεις τους.

Η από κοινού συνεργασία των ομάδων χρηστών και των εξειδικευμένων

υπηρεσιών είναι μια άλλη βασική πτυχή της επιτυχίας αυτού του τμήματος
(Alderman, 2002). Με τη συνεργασία και την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας
αυτών των ομάδων, δημιουργείται ένα δίκτυο υποστήριξης από ικανούς και
έμπειρους επιστήμονες, που είναι ικανό να βελτιώσει περαιτέρω την ποιότητα
της φροντίδας που παρέχεται σε αυτούς τους ασθενείς.
Από την άλλη, για να διασφαλιστεί η συνεπής και ασφαλής θεραπεία των
ασθενών που υποβάλλονται σε αποτοξίνωση, τίθενται σε εφαρμογή
τυποποιημένα πρωτόκολλα και η ενεργοποίηση μιας πλήρως κατηρτισμένης
διεπιστημονικής ομάδας (Becker, Semrow, 2006). Το ζητούμενο είναι η
δημιουργία μιας τυποποιημένης διαδικασίας, όπου κάθε μέλος της κλινικής
ομάδας γνωρίζει το ρόλο του και επικοινωνεί απρόσκοπτα. Με αυτόν τον τρόπο,
ελαχιστοποιούνται τα ανεπιθύμητα συμβάντα και μεγιστοποιείται η ασφάλεια
των ασθενών.

Πώς επωφελούνται οι λήπτες υπηρεσιών (ασθενείς) από την πρόσβαση

σε πρόγραμμα αποτοξίνωσης νοσοκομείου;

Η πρόσβαση σε ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης σε ένα νοσοκομειακό τμήμα

αποτοξίνωσης μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα για τους ασθενείς,
προσφέροντάς τους μια πληθώρα πλεονεκτημάτων που ανοίγουν το δρόμο για
ένα καλύτερο μέλλον. Ας εμβαθύνουμε σε μερικά από αυτά τα αξιοσημείωτα
πλεονεκτήματα.

Πρώτα απ' όλα, η ενδονοσοκομειακή αποτοξίνωση παρέχει στους ασθενείς τις

κρίσιμες θεραπευτικές υπηρεσίες που χρειάζονται, θέτοντάς τους σε τροχιά
προς μια πρόσθετη θεραπεία κατάχρησης ουσιών. Είναι σαν ένα σκαλοπάτι,
προσφέροντας ένα στέρεο θεμέλιο για το ταξίδι τους προς την ανάρρωση
(Sharp et.al, 2021). Καταλαβαίνουμε ότι η πορεία κάθε ατόμου είναι μοναδική
και προσφέροντας ενδονοσοκομειακή αποτοξίνωση, διασφαλίζουμε ότι τα
άτομα λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα πριν ξεκινήσουν την επόμενη φάση
της θεραπείας τους.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Έρευνες έχουν δείξει ότι η απρογραμμάτιστη
αποτοξίνωση από το αλκοόλ απευθείας από το τμήμα επειγόντων περιστατικών
(ΤΕΠ) μπορεί να αποφέρει παρόμοια ποσοστά παρακολούθησης της
θεραπείας εθισμού μετά την έξοδο σε σύγκριση με τα προγραμματισμένα
προγράμματα αποτοξίνωσης. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι η
απρογραμμάτιστη αποτοξίνωση είναι μια βιώσιμη και εφικτή επιλογή για τα
άτομα που αναζητούν βοήθεια (Azuar et.al, 2016). Πρόκειται για την παροχή
προσβάσιμης και έγκαιρης φροντίδας σε όσους την έχουν περισσότερο ανάγκη.

Η ολοκλήρωση της αποτοξίνωσης και η επιτυχής μετάβαση σε θεραπεία για τη

διαταραχή της χρήσης ουσιών (SUD) και σε ομάδες αλληλοβοήθειας έχουν
συσχετιστεί με βελτιωμένα αποτελέσματα SUD. Αναγνωρίζουμε τη σημασία της
υπερπήδησης των εμποδίων για την ολοκλήρωση της αποτοξίνωσης και τη
μετάβαση των ατόμων σε θεραπεία SUD για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων
των ασθενών (Timko et.al, 2015). Πρόκειται για την άρση των εμποδίων και τη
διασφάλιση ότι τα άτομα λαμβάνουν την ολοκληρωμένη φροντίδα που τους
αξίζει.
Επιπλέον, η αξιολόγηση μιας προαιρετικής ενδονοσοκομειακής υπηρεσίας
αποτοξίνωσης από το αλκοόλ έδειξε εντυπωσιακά ποσοστά αποχής στους 3, 6
και 12 μήνες μετά την αποτοξίνωση. Αυτό αποτελεί απόδειξη της
αποτελεσματικότητας της παρακολούθησης από ειδικούς, η οποία
διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη των ατόμων στο ταξίδι τους
προς τη νηφαλιότητα (Quelch et.al, 2019). Πρόκειται για την παροχή συνεχούς
υποστήριξης και καθοδήγησης για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την
ολοκλήρωση της διαδικασίας αποτοξίνωσης.

Τέλος, η συνεπής ενδονοσοκομειακή ιατροχειρουργική θεραπεία

αποτοξίνωσης, η οποία παρέχεται μέσω τυποποιημένων πρωτοκόλλων,
αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για τη διασφάλιση της ασφαλούς και
αποτελεσματικής φροντίδας των ασθενών που υποβάλλονται σε αποτοξίνωση.
Πρόκειται για τη δημιουργία ενός πλαισίου που εγγυάται το υψηλότερο επίπεδο
φροντίδας για κάθε άτομο που περνάει την πόρτα μας (Stephens et.al, 2014).

Προσφέροντας αυτά τα οφέλη και πολλά άλλα, ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης

σε ένα νοσοκομειακό τμήμα αποτοξίνωσης γίνεται φάρος ελπίδας,
καθοδηγώντας τα άτομα προς ένα καλύτερο και υγιέστερο μέλλον.

Υπηρεσίες που παρέχονται από το τμήμα αποτοξίνωσης

• Ιατρική αξιολόγηση και εκτίμηση

Μία από τις πρωταρχικές λειτουργίες ενός τμήματος αποτοξίνωσης είναι η

διεξαγωγή ενδελεχών ιατρικών αξιολογήσεων και εκτιμήσεων. Η διαδικασία
αυτή περιλαμβάνει την αξιολόγηση της φυσικής κατάστασης της υγείας του
ατόμου, τον εντοπισμό τυχόν συνυπαρχουσών ιατρικών παθήσεων ή
επιπλοκών και τον καθορισμό της καταλληλότερης πορείας δράσης για τη
διαχείριση της στέρησης. Με τη διενέργεια αυτών των αξιολογήσεων, οι
επαγγελματίες υγείας μπορούν να προσαρμόσουν τα σχέδια θεραπείας ώστε
να ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες κάθε ασθενούς, εξασφαλίζοντας τόσο
την ασφάλεια όσο και την άνεσή του κατά τη διάρκεια της διαδικασίας
στέρησης(Chang et.al, 2018).

• Φαρμακολογικές παρεμβάσεις

Για να βοηθηθούν τα άτομα κατά τη δύσκολη περίοδο της στέρησης,

χρησιμοποιούνται διάφορες φαρμακολογικές παρεμβάσεις στα τμήματα
αποτοξίνωσης. Τα κοινώς συνταγογραφούμενα φάρμακα χρησιμοποιούνται για
την αποτελεσματική διαχείριση των συμπτωμάτων στέρησης. Τα φάρμακα αυτά
μπορεί να περιλαμβάνουν βενζοδιαζεπίνες για την απόσυρση από το αλκοόλ ή
τα ηρεμιστικά, μεθαδόνη ή βουπρενορφίνη για την εξάρτηση από οπιοειδή ή
θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης για τον εθισμό στον καπνό. Επιπλέον, η
φαρμακευτικά υποβοηθούμενη θεραπεία (MAT) χρησιμοποιείται ως μέρος μιας
ολιστικής προσέγγισης προς την αποκατάσταση. Η ΜΑΤ συνδυάζει φάρμακα
με συμβουλευτικές και συμπεριφορικές θεραπείες για την αντιμετώπιση όχι
μόνο της φυσιολογικής εξάρτησης αλλά και των ψυχολογικών πτυχών που
σχετίζονται με τον εθισμό. Με την ενσωμάτωση φαρμακολογικών παρεμβάσεων
στα σχέδια θεραπείας κατάχρησης ουσιών, τα τμήματα αποτοξίνωσης
παρέχουν την απαραίτητη υποστήριξη που βοηθά στην επιτυχή έκβαση
(Hawke et.al, 2022).

• Ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλευτική

Εκτός από τις ιατρικές παρεμβάσεις, τα τμήματα αποτοξίνωσης προσφέρουν

ζωτικής σημασίας υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης με στόχο την
αντιμετώπιση υποκείμενων συναισθηματικών και ψυχικών προβλημάτων
υγείας που σχετίζονται με την κατάχρηση ουσιών. Η συμβουλευτική παίζει
καθοριστικό ρόλο στο να βοηθηθούν τα άτομα να διερευνήσουν τους
παράγοντες που συμβάλλουν στον εθισμό τους, αναπτύσσοντας παράλληλα
μηχανισμούς αντιμετώπισης που είναι απαραίτητοι για τη μακροπρόθεσμη
ανάρρωση. Τα κέντρα αποτοξίνωσης χρησιμοποιούν διάφορες θεραπευτικές
προσεγγίσεις, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) ή η
συνέντευξη με κίνητρα, για να βοηθήσουν τα άτομα να εντοπίσουν και να
τροποποιήσουν τα ανθυγιεινά πρότυπα σκέψης και συμπεριφοράς. Αυτές οι
συμβουλευτικές συνεδρίες βοηθούν τα άτομα να αποκτήσουν εικόνα για τις
βαθύτερες αιτίες του εθισμού τους, να αναπτύξουν στρατηγικές πρόληψης της
υποτροπής και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους σε στέρεα θεμέλια (Tabari, Amini,
2020).

• Παρακολούθηση και διαχείριση των συμπτωμάτων στέρησης

Τα συμπτώματα στέρησης μπορεί να είναι σοβαρά και δυνητικά απειλητικά για

τη ζωή. Ως εκ τούτου, τα τμήματα αποτοξίνωσης επιδίδονται σε συνεχή
παρακολούθηση καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας στέρησης για να
διασφαλίσουν την ασφάλεια και την άνεση των ασθενών. Οι επαγγελματίες του
τομέα της υγειονομικής περίθαλψης παρακολουθούν στενά τα ζωτικά σημεία
των ασθενών, αξιολογούν για τυχόν επιπλοκές που μπορεί να προκύψουν κατά
τη διάρκεια της στέρησης και παρεμβαίνουν αμέσως εάν είναι απαραίτητο.
Επιπλέον, η αποτελεσματική διαχείριση των συμπτωμάτων στέρησης είναι
ζωτικής σημασίας για την προώθηση επιτυχημένων αποτελεσμάτων στη
θεραπεία κατάχρησης ουσιών. Τα τμήματα αποτοξίνωσης χρησιμοποιούν
διάφορες στρατηγικές, όπως η χορήγηση φαρμάκων όταν χρειάζεται, η παροχή
μη φαρμακολογικών παρεμβάσεων, όπως τεχνικές χαλάρωσης ή βελονισμός,
ή η δημιουργία ενός άνετου περιβάλλοντος που προάγει τον αναζωογονητικό
ύπνο. Με την εξειδικευμένη διαχείριση αυτών των συμπτωμάτων,
διασφαλίζοντας παράλληλα την ευημερία των ασθενών μέσα στο ελεγχόμενο
περιβάλλον ενός τμήματος αποτοξίνωσης, οι επαγγελματίες υγείας
συμβάλλουν σημαντικά στην επιτυχή αποτοξίνωση (Yusupov et.al, 2022).
Η περίπτωση του Ψ.Ν.Α.

Στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής λειτουργούν τα τμήματα απεξάρτησης του

18 ΑΝΩ. Καθώς στην Αττική δεν λειτουργούσε κανένα κέντρο σωματικής
αποτοξίνωσης αποφασίστηκε το 2022 να λειτουργήσει μέσα στο χώρο του
νοσοκομείου το πρώτο τμήμα DETOX με την σύμπραξη των κυριότερων
φορέων απεξάρτησης 18 ΑΝΩ, ΟΚΑΝΑ και ΚΕΘΕΑ. Πρόκειται για το μοναδικό
πρόγραμμα στο λεκανοπέδιο που καλείται να ανταποκριθεί και να καλύψει
ανάγκες σωματικής αποτοξίνωσης στην Αττική και σε ένα μεγάλο μέρος της
νότιας Ελλάδος. Η Μονάδα παρέχει φαρμακευτική, ιατρική και ψυχιατρική
υποστήριξη για να αντιμετωπιστεί το στερητικό σύνδρομο από τη χρήση
ψυχοδραστικών ουσιών. Στόχος είναι να αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο στην
αλυσίδα της απεξάρτησης και της θεραπείας και αυτό επιτυγχάνεται με την
άμεση χρονικά ένταξη των χρηστών στα προγράμματα απεξάρτησης μετά την
ολοκλήρωση της σωματικής αποτοξίνωσης. Η Μονάδα ξεκίνησε να λειτουργεί
με 20 κλίνες θεραπευομένων οι οποίοι προσέρχονται εκουσίως. Στελεχώνεται
από Ψυχιάτρους, κοινωνικούς λειτουργούς, νοσηλευτές και διοικητικούς τους
οποίους συνδράμουν και 2 ειδικοί από καθένα από τους 3 φορείς απεξάρτησης.
Αρχικός στόχος της μονάδας ήταν τα 200 άτομα ετησίως, αριθμός που
υπερκαλύφθηκε τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της (220 άτομα). Ο μέσος χρόνος
παραμονής των χρηστών στην Μονάδα είναι οι 3 εβδομάδες και μέσα στο
χρονικό διάστημα αυτό οι ειδικοί από τα 3 διαφορετικά προγράμματα
απεξάρτησης που συμμετέχουν στην μονάδα (18 ΑΝΩ, ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ)
πραγματοποιούν συναντήσεις με τους εξαρτημένους προκειμένου να τους
ενημερώσουν για τις διαφορετικές φιλοσοφίες των προγραμμάτων. Στη
συνέχεια οι νοσηλευόμενοι επιλέγουν το πρόγραμμα που θεωρούν ότι τους
ταιριάζει περισσότερο. Μέχρι στιγμής τα στοιχεία δείχνουν ότι το 58% των
νοσηλευόμενων επιλέγουν το 18ΑΝΩ, το 28% επιλέγουν το ΚΕΘΕΑ και 14%
τον ΟΚΑΝΑ. Από το σύνολο των ανθρώπων που ζήτησαν βοήθεια από το
πρόγραμμα DETOΧ υπήρξε ένα 18% drop out. Αν και είναι πολύ νωρίς για να
βγουν ασφαλή συμπεράσματα, διαφαίνεται ήδη ότι η ύπαρξη ενός
προγράμματος DETOX κάνει πιο ομαλή την μετάβαση των χρηστών στην
θεραπεία απεξάρτησης, ενισχύοντας το κίνητρο τους και διαφυλάσσοντας την
σωματική τους υγεία.
 ΤΗΛΕΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

Ορισμός Τηλεψυχιατρικής

Η τηλεψυχιατρική αναφέρεται στην παροχή ψυχιατρικών υπηρεσιών με τη

χρήση τεχνολογιών τηλεπικοινωνιών. Παρεκκλίνει από τις συμβατικές
ψυχιατρικές συνεδρίες πρόσωπο με πρόσωπο, επιτρέποντας στους ασθενείς
να λαμβάνουν ψυχιατρική φροντίδα μέσω τηλεδιάσκεψης, ασφαλούς
ανταλλαγής μηνυμάτων και ηλεκτρονικών φακέλων υγείας (Müftüoğlu, 2022).
Οι εφαρμογές της τηλεψυχιατρικής είναι ποικίλες, καλύπτοντας διαγνωστικές
αξιολογήσεις, παρεμβάσεις, ψυχοεκπαιδευτικές υπηρεσίες και ερευνητικές
προσπάθειες (Rustamovna et al., 2022).

Η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα της τηλεψυχιατρικής έχουν διαπιστωθεί,

με κλινικά αποτελέσματα εφάμιλλα των παραδοσιακών μεθόδων θεραπείας
(Solokhina et al., 2021). Παρ' όλα αυτά, εξακολουθούν να υφίστανται ορισμένοι
περιορισμοί και εμπόδια, που εμποδίζουν την ευρεία εφαρμογή της. Σε αυτούς
περιλαμβάνονται οι τεχνολογικές προκλήσεις, οι επιφυλάξεις μεταξύ των
ψυχιάτρων και οι νομικοί και ηθικοί προβληματισμοί (Petra et al., 2023). Παρ'
όλα αυτά, οι ασθενείς έχουν αγκαλιάσει αυτόν τον τρόπο θεραπείας, καθώς
προσφέρει μια οδό για τα άτομα που διαμένουν σε απομακρυσμένες, αγροτικές
ή υποβαθμισμένες περιοχές να έχουν πρόσβαση σε ψυχιατρική περίθαλψη
χωρίς την ανάγκη φυσικών επισκέψεων σε κλινικές ή νοσοκομεία.

Λειτουργία και τεχνολογίες που εμπλέκονται στην τηλεψυχιατρική

Η τηλεψυχιατρική περιλαμβάνει τη χρήση της τεχνολογίας για τη διευκόλυνση

της παροχής ψυχιατρικών υπηρεσιών από απόσταση. Περιλαμβάνει την
εφαρμογή της τηλεδιάσκεψης για εξ αποστάσεως διαβουλεύσεις, καθώς και την
εφαρμογή νέων εξελίξεων στην τηλεπισκόπηση και την ψηφιακή
φαινοτυποποίηση για τη συλλογή αντικειμενικών κλινικών δεδομένων (Carlo et
al., 2021). Η τηλεψυχιατρική εμπίπτει στο ευρύτερο πεδίο της τηλεϊατρικής και
της τηλεϊατρικής και έχει αναπτυχθεί με επιτυχία σε διάφορα περιβάλλοντα,
συμπεριλαμβανομένων νοσοκομείων, εξωτερικών ιατρείων και σωφρονιστικών
ιδρυμάτων (Zulueta et al., 2021).

Εκτός από τις τηλεδιασκέψεις, η τηλεψυχιατρική αξιοποιεί και άλλες τεχνολογίες

επικοινωνίας, όπως το τηλέφωνο, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το κείμενο και
οι διαδικτυακές διαβουλεύσεις. Αυτές οι μέθοδοι προσφέρουν αυξημένη
προσβασιμότητα για τους ασθενείς και διευκολύνουν την ταχύτερη επικοινωνία
και εκπαίδευση για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης (Glover et al.,
2017). Επιπλέον, οι ηλεκτρονικοί φάκελοι υγείας διαδραματίζουν καθοριστικό
ρόλο στην τηλεψυχιατρική περίθαλψη, διασφαλίζοντας την ακριβή τεκμηρίωση
του ιστορικού των ασθενών, των σχεδίων θεραπείας και των σημειώσεων
προόδου. Αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις συμβάλλουν στη βελτίωση της
αποτελεσματικότητας και της διασφάλισης της ποιότητας στον τομέα της
παροχής ψυχιατρικής περίθαλψης από απόσταση.

Η ενσωμάτωση της τηλεψυχιατρικής με άλλες τεχνολογικές καινοτομίες,

συμπεριλαμβανομένων των εφαρμογών για κινητά τηλέφωνα, της εικονικής
πραγματικότητας, των μεγάλων δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης,
ενέχει πολλά υποσχόμενες δυνατότητες για την προώθηση της ψυχιατρικής
περίθαλψης (Hilty et al., 2018).

Πλεονεκτήματα και αποτελεσματικότητα της τηλεψυχιατρικής

Η τηλεψυχιατρική παρουσιάζει πολυάριθμα πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τα

παραδοσιακά μοντέλα ψυχιατρικής περίθαλψης κατά την παροχή υπηρεσιών
ψυχικής υγείας εξ αποστάσεως:

1. Ενισχυμένη προσβασιμότητα: Η τηλεψυχιατρική διασφαλίζει ότι τα άτομα

που διαμένουν σε γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές ή περιοχές με
περιορισμένη πρόσβαση σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να λάβουν
την απαραίτητη φροντίδα που χρειάζονται (Kister et al., 2023).

2. Μειωμένο στίγμα: Η τηλεψυχιατρική παρέχει ένα επίπεδο ιδιωτικότητας και

ανωνυμίας που μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση του στίγματος που
συνδέεται με την αναζήτηση βοήθειας για ψυχική ασθένεια. Αυτή η αυξημένη
εμπιστευτικότητα μπορεί να ενθαρρύνει περισσότερα άτομα να αναζητήσουν
την υποστήριξη που χρειάζονται (Sharma, Devan, 2023).

3. Βελτιωμένη συνέχεια της φροντίδας: Η τηλεψυχιατρική διευκολύνει την

απρόσκοπτη συνέχεια της περίθαλψης, καθώς οι ασθενείς μπορούν εύκολα να
προγραμματίζουν ραντεβού χωρίς να χρειάζεται να ταξιδεύουν ή να διακόπτουν
την εργασία τους ή την καθημερινότητά τους. Αυτή η συνέχεια βελτιώνει τα
αποτελέσματα της θεραπείας και προωθεί την αποτελεσματική διαχείριση της
ψυχικής υγείας (Wafia et al., 2022). Στην πραγματικότητα, οι ασθενείς έχουν
αναφέρει υψηλά επίπεδα ικανοποίησης από τις υπηρεσίες τηλεψυχιατρικής,
συμπεριλαμβανομένων πτυχών όπως η πρόσβαση, η επικαιρότητα, η
καταλληλότητα, η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια.

Η έρευνα έχει καταδείξει την αποτελεσματικότητα της τηλεψυχιατρικής στην

παροχή ποιοτικής φροντίδας ψυχικής υγείας. Για παράδειγμα, μια συστηματική
ανασκόπηση που διεξήχθη από τους Hilty et al. (2013) έδειξε ότι οι
παρεμβάσεις τηλεψυχιατρικής ήταν αποτελεσματικές σε διάφορους κλινικούς
πληθυσμούς και ρυθμίσεις. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η
τηλεψυχιατρική απέδωσε αποτελέσματα συγκρίσιμα με τις παραδοσιακές
υπηρεσίες πρόσωπο με πρόσωπο όσον αφορά την ικανοποίηση, τη
διαγνωστική ακρίβεια, την τήρηση της θεραπείας και τα συνολικά κλινικά
αποτελέσματα.
Επιπλέον, οι μελέτες έδειξαν ότι οι τηλεψυχιατρικές παρεμβάσεις ήταν είτε
ισότιμες είτε ανώτερες από τις συνεδρίες θεραπείας πρόσωπο με πρόσωπο
όσον αφορά τη μείωση των συμπτωμάτων και τη συνολική ικανοποίηση των
ασθενών (Hubley et al., 2016). Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει εξατομικευμένη
φροντίδα προσαρμοσμένη στις ειδικές ανάγκες του κάθε ατόμου, διατηρώντας
παράλληλα την αίσθηση της ιδιωτικότητας και της άνεσης στο δικό του
περιβάλλον.

Επιπλέον, η τηλεψυχιατρική έχει αποδειχθεί πολύτιμη σε καταστάσεις κρίσης,

μετεγχειρητικής φροντίδας και εποπτείας (Petra et al., 2022). Ωστόσο,
υπάρχουν προκλήσεις, όπως η απαίτηση για κατάλληλη τεχνολογία και
επαγγελματική καθοδήγηση, καθώς και η δυσκολία δημιουργίας θεραπευτικής
συμμαχίας αποκλειστικά μέσω μιας οθόνης.

Χρήση των τηλεψυχιατρικών υπηρεσιών από τους ασθενείς

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι τηλεψυχιατρικές υπηρεσίες

χρησιμοποιήθηκαν ευρέως από τους ασθενείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι
ασθενείς εξέφρασαν υψηλά επίπεδα ικανοποίησης από τις τηλεψυχιατρικές
διαβουλεύσεις, με περίπου τα τρία τέταρτα να δηλώνουν πολύ υψηλή
ικανοποίηση όσον αφορά την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας και τη
συνολική εμπειρία τους από τις διαβουλεύσεις (Grover et al., 2023). Επιπλέον,
η πλειονότητα των ασθενών επέδειξε προθυμία να συστήσει τις
τηλεψυχιατρικές υπηρεσίες σε άλλους που τις χρειάζονται (Raidurg et al.,
2023).

Οι ασθενείς συμμετέχουν στις υπηρεσίες τηλεψυχιατρικής προγραμματίζοντας

ραντεβού με τους κατάλληλους ψυχιάτρους που προσφέρουν καθοδήγηση
μέσω διαδικτυακών πλατφορμών ή λογισμικού τηλεδιάσκεψης. Αυτές οι
διαβουλεύσεις περιλαμβάνουν διάφορες πτυχές, όπως αρχικές αξιολογήσεις,
διαγνωστική επιβεβαίωση, συζητήσεις σχετικά με τη διαχείριση της
φαρμακευτικής αγωγής, συνεδρίες ψυχοθεραπείας ή επισκέψεις
παρακολούθησης. Μέσω αυτού του μέσου, οι ασθενείς επωφελούνται από
αυξημένη ευελιξία όσον αφορά τους χρόνους των ραντεβού και μπορούν να
λαμβάνουν υποστήριξη ψυχικής υγείας από την άνεση του σπιτιού τους.
Επιπλέον, οι ασθενείς μπορούν εύκολα να έχουν πρόσβαση στην
παρακολούθηση της φροντίδας παρακολούθησης για την παρακολούθηση της
προόδου ή την πραγματοποίηση των απαραίτητων προσαρμογών,
προωθώντας τη συνεπή θεραπεία.

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της τηλεψυχιατρικής είναι η μείωση του χρόνου

ταξιδιού και του σχετικού κόστους που βιώνουν οι ασθενείς, ενώ παράλληλα
λαμβάνουν έγκαιρη και κατάλληλη φροντίδα ψυχικής υγείας. Η τηλεδιάσκεψη
έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα πολύτιμη για τη διατήρηση των μέτρων κοινωνικής
αποστασιοποίησης και την τήρηση των κατευθυντήριων γραμμών εγκλεισμού,
παρέχοντας αποτελεσματικά φροντίδα ψυχικής υγείας σε διάφορες ψυχιατρικές
ασθένειες, όπως καταθλιπτική διαταραχή, αγχώδης διαταραχή, ψυχωτική
διαταραχή και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (Müftüoğlu, 2022). Οι
τηλεψυχιατρικές διαβουλεύσεις έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία τόσο σε ιατρικές
όσο και σε ψυχιατρικές νοσοκομειακές μονάδες, αποδίδοντας θετικά
αποτελέσματα στη διαδικασία περίθαλψης, στους παρόχους περίθαλψης και
στους ασθενείς (Vakkalanka et al., 2022). Επιπλέον, οι τηλεψυχιατρικές
υπηρεσίες έχουν επεκταθεί σε τμήματα επειγόντων περιστατικών,
επιτρέποντας την παροχή φροντίδας ψυχικής υγείας σε υποβαθμισμένες
περιοχές και ενισχύοντας την πρόσβαση στη φροντίδα.

Παρ' όλα αυτά, ενδέχεται να υπάρχουν πιθανές προκλήσεις ή οφέλη που

αντιμετωπίζουν οι ασθενείς όταν χρησιμοποιούν την τηλεψυχιατρική ως τρόπο
παροχής υγειονομικής περίθαλψης. Ορισμένα άτομα μπορεί να αισθάνονται
λιγότερο άνετα να εκφράζουν τις ανησυχίες τους κατά τη διάρκεια εικονικών
συνεδριών σε σύγκριση με τις προσωπικές αλληλεπιδράσεις. Ωστόσο, η
αυξημένη ευκολία που προσφέρει η τηλεψυχιατρική μπορεί επίσης να
ενθαρρύνει τα άτομα να αναζητήσουν βοήθεια για τα ζητήματα ψυχικής υγείας
τους νωρίτερα.

Εμπόδια ή προκλήσεις στην εφαρμογή της τηλεψυχιατρικής σε

απομακρυσμένες περιοχές

Ενώ η τηλεψυχιατρική παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα στην παροχή

υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε απομακρυσμένες περιοχές, είναι σημαντικό να
αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν διάφορα εμπόδια και προκλήσεις που
συνδέονται με την εφαρμογή της. Μία από τις πρωταρχικές προκλήσεις είναι η
έλλειψη καθιερωμένων κατευθυντήριων γραμμών για την αντιμετώπιση των
ιατρικών σφαλμάτων, η οποία παρεμποδίζει την πρόοδο και την ανάπτυξη της
τηλεψυχιατρικής (Laskowski, Makarewicz, 2023). Επιπλέον, συγκεκριμένες
ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι, οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης και ακοής,
ενδέχεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες
τηλεψυχιατρικής λόγω τεχνολογικών περιορισμών (Sharma, Devan, 2021).

Ένα άλλο εμπόδιο έγκειται στην απροθυμία των κλινικών ιατρών να

αγκαλιάσουν την τηλεψυχιατρική, σε συνδυασμό με την έλλειψη
επαγγελματικής καθοδήγησης σχετικά με τη χρήση της. Στις αγροτικές
περιοχές, η περιορισμένη πρόσβαση στην τεχνολογία, η έλλειψη παρόχων και
η ανεπαρκής κατανομή των ψυχιάτρων εμποδίζουν την ευρεία υιοθέτηση της
τηλεψυχιατρικής. Επιπλέον, τα άτομα που διαμένουν σε απομακρυσμένες
περιοχές μπορεί να παρουσιάζουν περιορισμένες δεξιότητες ψηφιακού
γραμματισμού που είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική συμμετοχή σε
εικονικές συνεδρίες, εμποδίζοντας περαιτέρω την ικανότητά τους να
επωφεληθούν από την τηλεψυχιατρική.
 Η διασφάλιση της ιδιωτικής ζωής των ασθενών είναι υψίστης σημασίας κατά τη
διεξαγωγή διαδικτυακών ψυχιατρικών διαβουλεύσεων, λαμβάνοντας υπόψη το
ενδεχόμενο παραβίασης της τεχνολογικής πλατφόρμας ή μη εξουσιοδοτημένης
πρόσβασης. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να λαμβάνονται υπόψη οι
νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις, καθώς και τα ζητήματα ιδιωτικότητας και
τεχνολογίας κατά την εφαρμογή της τηλεψυχιατρικής σε απομακρυσμένες
περιοχές (Shoib et al., 2022).

Παρά τις προκλήσεις αυτές, η τηλεψυχιατρική έχει αποδείξει την ικανότητά της
να βελτιώνει την πρόσβαση και να ενισχύει την ποιότητα της περίθαλψης στις
αγροτικές κοινότητες. Οι στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτών των
εμποδίων περιλαμβάνουν επενδύσεις σε βελτιωμένη υποδομή διαδικτύου,
εφαρμογή ισχυρών μέτρων προστασίας της ιδιωτικής ζωής και ασφάλειας για
τη μετάδοση δεδομένων και διεξαγωγή ολοκληρωμένων προγραμμάτων
κατάρτισης για την ενίσχυση των δεξιοτήτων ψηφιακού γραμματισμού των
ατόμων που διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές.

Συνδυασμός τμήματος αποτοξίνωσης και τηλεψυχιατρικής για τις

ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης απομακρυσμένων περιοχών

Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που συνδυάζει ένα τμήμα αποτοξίνωσης με μια

μονάδα τηλεψυχιατρικής μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις ανάγκες
υγειονομικής περίθαλψης των ατόμων σε απομακρυσμένες περιοχές. Η
κατάχρηση ουσιών αποτελεί σημαντική πρόκληση για την ψυχική υγεία, ιδίως
σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες θεραπείας της
εξάρτησης. Με την ενσωμάτωση ενός τμήματος αποτοξίνωσης με την
τηλεψυχιατρική περίθαλψη, τα άτομα που παλεύουν με διαταραχές κατάχρησης
ουσιών μπορούν να λάβουν ολοκληρωμένη θεραπεία εξ αποστάσεως
(Mahmoud, Vogt, 2018).

Η προσέγγιση αυτή έχει επίσης αναδειχθεί ως λύση για τη γεφύρωση του

χάσματος ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία COVID-19,
προσφέροντας υποστήριξη και θεραπεία στους πληγέντες (Bhaumik, 2022). Η
τηλεψυχιατρική διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην άμβλυνση της έλλειψης και της
άνισης κατανομής των ψυχιατρικών παρόχων, ιδίως σε υποβαθμισμένες
περιοχές, παρέχοντας φροντίδα ψυχικής υγείας εξ αποστάσεως (Saeed, 2016).
Επιπλέον, η εφαρμογή της τηλεψυχιατρικής σε απομακρυσμένες περιοχές έχει
επιδείξει επιτυχία, χωρίς να έχουν αναφερθεί ανησυχίες σχετικά με την τεχνική
ποιότητα ή την ασφάλεια των πληροφοριών (Humayun et al., 2023).

Η συνδυασμένη προσέγγιση επιτρέπει στους ασθενείς να υποβάλλονται σε

ιατρικά εποπτευόμενη αποτοξίνωση, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνουν συνεχή
ψυχιατρική υποστήριξη μέσω εικονικών συνεδριών. Το τμήμα αποτοξίνωσης
παρέχει βασικές ιατρικές παρεμβάσεις, παρακολούθηση και
εμπειρογνωμοσύνη στη διαχείριση της στέρησης. Αυτό συμπληρώνεται από
την παροχή ψυχιατρικής αξιολόγησης, διαχείρισης της φαρμακευτικής αγωγής,
θεραπευτικών συνεδριών και σχεδιασμού μεταψυχιατρικής φροντίδας μέσω της
τηλεψυχιατρικής (Balon et al., 2015).

Στοιχεία που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων

αποτοξίνωσης και της τηλεψυχιατρικής

Τόσο τα προγράμματα αποτοξίνωσης όσο και η τηλεψυχιατρική έχουν

συγκεντρώσει υποστήριξη από στοιχεία και μελέτες που αναδεικνύουν την
αποτελεσματικότητα και τα θετικά αποτελέσματά τους. Η έρευνα δείχνει ότι η
τηλεψυχιατρική είναι ικανή στην παροχή υπηρεσιών αξιολόγησης και θεραπείας
ψυχικής υγείας, με τους ασθενείς και τους παρόχους να εκφράζουν ικανοποίηση
από την παροχή υπηρεσιών τηλεψυχιατρικής (Sharma, Devan, 2023).

Συγκριτικές μελέτες έχουν καταδείξει ότι η τηλεψυχιατρική είναι ισότιμη με την

περίθαλψη πρόσωπο με πρόσωπο όσον αφορά την αξιοπιστία των κλινικών
αξιολογήσεων και των θεραπευτικών αποτελεσμάτων. Στην πραγματικότητα, η
τηλεψυχιατρική έχει αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματική, αν όχι ανώτερη από την
παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας πρόσωπο με πρόσωπο (Kamma et al.,
2023). Επιπλέον, η τηλεψυχιατρική έχει βρεθεί ότι είναι οικονομικά αποδοτική,
με κόστος συγκρίσιμο με εκείνο της δια ζώσης παροχής υπηρεσιών ψυχικής
υγείας (Stegenga, 2022).

Όσον αφορά τα προγράμματα αποτοξίνωσης, η έρευνα έχει δείξει ότι οι

ασθενείς με κατάχρηση ουσιών που αντιμετωπίζονται με τηλεψυχιατρική
παρουσιάζουν παρόμοια πρόγνωση με εκείνους που αντιμετωπίζονται μέσω
δια ζώσης συνεδριών. Επιπλέον, ο συνδυασμός της τηλεψυχιατρικής με δια
ζώσης συνεδρίες έχει επιδείξει ακόμη πιο ευνοϊκά αποτελέσματα (Hubley et al.,
2016).

Η περίπτωση του Ψ.Ν.Α.

Η αυξανόμενη ανάγκη για παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας καθώς και ο

συντονισμός με τις συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας οι οποίες απαιτούν και
την κάλυψη της περιφέρειας με αντίστοιχες υπηρεσίες, λαμβανομένων υπόψη
τόσο των γεωγραφικών περιορισμών όσο και τον περιορισμό των οικονομικών
πόρων, είναι οι παράγοντες που οδήγησαν στην ανάπτυξη και εφαρμογή του
συστήματος τηλεψυχιατρικής στο ΨΝΑ, ως κλάδος της τηλεϊατρικής, έχοντας
στον άξονά της την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μέσω τεχνολογιών
επικοινωνίας και πληροφορικής. Στο ΨΝΑ η τηλεψυχιατρική ξεκίνησε να
λειτουργεί το 2019 και παρέχει υπηρεσίες σε απομακρυσμένες περιοχές
κυρίως της νησιωτικής χώρας. Οι υπηρεσίες που παρέχονται είναι διάγνωση,
θεραπεία και παρακολούθηση ψυχικών διαταραχών, συνταγογράφηση,
ψυχολογική υποστήριξη και ψυχοεκπαίδευση σε ατομικό και οικογενειακό
επίπεδο και εκδόσεις πιστοποιητικών.
Ενδεικτικά στοιχεία για το πρόγραμμα της τηλεψυχιατρικής :

- 1536 συνεδρίες με ψυχίατρο η ψυχολόγο.

- 235 εκδόσεις πιστοποιητικών
- Συνταγογράφηση στη συντριπτική πλειοψηφία (χωρίς να καθορίζεται ο
αριθμός)
- 180 οικογενειακές θεραπείες
- Τα νησιά με την μεγαλύτερη συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι :
Κάρπαθος, Κάσος, Κάλυμνος, Ανάφη, Λειψοί και Κίμωλος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. John, Foster. (2004). The recognition and treatment of acute alcohol

withdrawal. Nursing times, 100(42), 40-43.
2. Gerald, M., Cross., Patrick, T.G., Hennessey. (1993). Principles and practice
of detoxification. Primary Care, 20(1), 81-93. Available from: 10.1016/S0095-
4543(21)00366-3
3. Kathy, Becker., Sue, Semrow. (2006). Standardizing the care of detox
patients to achieve quality outcomes. Journal of Psychosocial Nursing and
Mental Health Services, 44(3), 33-38. Available from: 10.3928/02793695-
20060301-09
4. Jay, Murdoch., Janet, Marsden. (2014). A 'symptom-triggered' approach to
alcohol withdrawal management. British journal of nursing, 23(4), 198-202.
Available from: 10.12968/BJON.2014.23.4.198
5. Xaytimmetova, Dildora, Xaytimmetova, Umida. (2022). A Hospital-based
Managed Alcohol Program in a Canadian Setting. Journal of Addiction
Medicine, Publish Ahead of Print Available from:
10.1097/adm.0000000000001080
6. Seonaid, Nolan., Chris, Fairgrieve., Huiru, Dong., Emma, Garrod., Holly, van,
Heukelom., Beena, P, Parappilly., Mark, McLean., Judith, I., Tsui., Jeffrey, H.,
Samet. (2022). A Hospital-based Managed Alcohol Program in a Canadian
Setting. Journal of Addiction Medicine, 17, 190-196. Available from:
10.1097/ADM.0000000000001080
7. Renata, Maria, Gardin, Crauss., Josiane, Lieberknecht, Wathier, Abaid.
(2012). A dependência química e o tratamento de desintoxicação hospitalar na
fala dos usuários. 5(1), 62-72. Available from: 10.4013/CTC.2012.51.07
8. Robert, G., Legg., Mark, Little. (2019). Inpatient toxicology services improve
resource utilization for intoxicated patients: a systematic review. British Journal
of Clinical Pharmacology, 85(1), 11-19. doi: 10.1111/BCP.13768
9. Marc, Cohen. (2007). 'Detox': science or sales pitch? Australian Family
Physician, 36(12), 1009-1010.
10. Meena, Agarwal., Keith, Gaskell., Paul, McCardle. (1997). Alcohol
detoxification: a postal survey. The Psychiatrist, 21(4), 205-208. doi:
10.1192/PB.21.4.205
11. Charlotte, Alderman. (2002). Open house detox. Nursing Standard, 17(4),
16-17.
12. Amanda, Sharp., Amanda, Armstrong., Kathleen, A., Moore., Melissa,
Carlson., David, Braughton. (2021). Patient Perspectives on Detox: Practical
and Personal Considerations through a Lens of Patient-Centered Care.
Substance Use & Misuse, 56(11), 1-14. Available from:
10.1080/10826084.2021.1936050
13. Julien, Azuar., Frank, Questel., Eric, Hispard., Jan, Scott., Florence,
Vorspan., Florence, Vorspan., Frank, Bellivier., Frank, Bellivier. (2016). Hospital
Stay and Engagement in Outpatient Follow‐Up After Alcohol Emergency Detox:
A 1‐Year Comparison Study. Alcoholism: Clinical and Experimental Research,
40(2), 418-421. Available from: 10.1111/ACER.12962
14. Christine, Timko., Maureen, Below., Nicole, R., Schultz., Deborah, J., Brief.,
Deborah, J., Brief., Michael, A., Cucciare., Michael, A., Cucciare. (2015).
Patient and program factors that bridge the detoxification-treatment gap: a
structured evidence review. Journal of Substance Abuse Treatment, 52(52), 31-
39. Available from: 10.1016/J.JSAT.2014.11.009
15. Darren, Quelch., Mark, Pucci., Alexander, Marsh., Jamie, J, Coleman.,
Sally, M, Bradberry. (2019). Elective alcohol detoxification – a resource and
efficacy evaluation. 6(2), 137-142. Available from: 10.7861/FUTUREHOSP.6-2-
137
16. John, R., Stephens., E., Allen, Liles., Ria, Dancel., Michael, J., Gilchrist.,
Jonathan, Kirsch., Darren, A., DeWalt. (2014). Who Needs Inpatient Detox?
Development and Implementation of a Hospitalist Protocol for the Evaluation of
Patients for Alcohol Detoxification. Journal of General Internal Medicine, 29(4),
587-593. Available from: 10.1007/S11606-013-2751-3
17. Laguna Treatment Hospital. (2019). Reasons to Choose Detox in a
Hospital. [online] Available at: https://lagunatreatment.com/blog/treatment/5-
reasons-to-choose-to-detoxin-a-hospital/ [Accessed 2 Nov. 2023].
18. February 28, S.T. updated on and 2023 (n.d.). The Benefits of Medical
Detoxification. [online] DrugAbuse.com. Available at:
https://drugabuse.com/treatment/levels-ofcare/detox/benefits-of-medical-
detox/.
19. Center®, B.R. (2023). The Importance of Medical Detox. [online] BoardPrep
Recovery Center®. Available at: https://www.boardpreprecovery.com/rehab-
blog/the-importanceof-medical-detox/ [Accessed 2 Nov. 2023].
20. A. Yee, Nancy B Y Tsui, YN Chang, Clarea SM Au, Manson Fok, LT Lau,
Teresa Chung, Gregory Cheng, R. Kwan, A. Leung, Johnson Y. N. Lau, & D. L.
Dai. (2018). Alzheimer’s disease: insights for risk evaluation and prevention in
the Chinese population and the need for a comprehensive programme in Hong
Kong/China. In Hong Kong medical journal = Xianggang yi xue za zhi: Vol. 24
5 (pp. 492–500). https://doi.org/10.12809/hkmj187244
21. L. Hawke, Anh T P Nguyen, Chantal F. Ski, D. Thompson, Clement Ma, &
D. Castle. (2022). Interventions for mental health, cognition, and psychological
wellbeing in long COVID: a systematic review of registered trials. In
Psychological Medicine (pp. 1– 15).
https://doi.org/10.1017/S0033291722002203
22. Parinaz Tabari, & M. Amini. (2020). Educational and psychological support
for medical students during the COVID‐19 outbreak. In Medical Education (Vol.
55, pp. 125– 127). https://doi.org/10.1111/medu.14376
23. V. Yusupov, V. Korzunin, A. D. Demkin, & B. Ovchinnikov. (2022). Short-
term prospects for solving the problems of medical-psychological support to
military personnel. In Russian Military Medical Academy Reports.
https://doi.org/10.17816/rmmar83657
24. Can, Müftüoğlu. (2022). Telepsychiatry as a Means to Optimizing
Psychiatric Care. Available from: 10.4324/9780429030260-40
25. Nargiza, Rustamovna, Umarova, Xilolaxon, Ilxom, Qizi, Umarova,
Fotimaxon, Ahmadaliyevna, Yakubova. (2022). Telepsychiatry: learning from
the pandemic. British Journal of Psychiatry. Available from:
10.1192/bjp.2021.224.
26. Solokhina, T.A., Kuzminova, M.V. and Mitikhin, V.G. (2021). Telepsychiatry
and Telepsychology: Possibilities and Limitations of Remote Work. Psikhiatriya,
19(3), pp.68–79. Available from: 10.30629/2618-6667-2021-19-3-68-79.
27. Karin, Petra, Sabine, Langenberg-Ververgaert. (2023). Telepsychiatry and
Beyond. Available from: 10.1093/med/9780197624005.003.0005
28. Francesco, Di, Carlo., Antonella, Sociali., Elena, Picutti., Mauro,
Pettorruso., Federica, Vellante., Valeria, Verrastro., Giovanni, Martinotti.,
Giovanni, Martinotti., Massimo, Di, Giannantonio. (2021). Telepsychiatry and
other cutting-edge technologies in COVID-19 pandemic: Bridging the distance
in mental health assistance. International Journal of Clinical Practice. Available
from: 10.1111/IJCP.13716
29. John, Zulueta., Olusola, Ajilore. (2021). Beyond non-inferior: how
telepsychiatry technologies can lead to superior care. International Review of
Psychiatry. Available from: 10.1080/09540261.2020.1835840
30. Juliet, A., Glover., Shilpa, Srinivasan., James, G., Bouknight. (2017).
Introduction to Telepsychiatry. Available from: 10.1007/978-3-319-51491-8_1
31. Donald, M., Hilty., Nadiya, Sunderji., Shannon, Suo., Steven, Chan., Robert,
M, McCarron. (2018). Telepsychiatry and other technologies for integrated care:
evidence base, best practice models and competencies. International Review
of Psychiatry. Available from: 10.1080/09540261.2019.1571483
32. Klaudia, Kister., Jakub, Laskowski., Ewelina, Dybała., Agata, Makarewicz.
(2023). Are we ready for Telepsychiatry? Benefits and challenges of digital
psychotherapy. Current Problems of Psychiatry. Available from:
10.12923/2353-8627/2023-0005
33. Gunjan, Sharma., Karrish, Devan. (2023). The effectiveness of
telepsychiatry: thematic review. BJPsych bulletin. Available from:
10.1192/bjb.2021.115
34. Gada, Wafia., Ola, Y., Bahadur., Salman, A, Thabet., Moayyad, AlSalem.,
Muhammad, Anwar, Khan., Majed, Alharbi., Ahmad, A., Alsaleh. (2022). The
quality of telepsychiatry in terms of accessibility, appropriateness,
effectiveness, and safety among psychiatric patients in King Abdulaziz Medical
City: An observational crosssectional analytical study. Medicine. Available from:
10.1097/MD.0000000000030499
35. Sandeep, Grover., Chandrima, Naskar., Aseem, Mehra., Swapnajeet,
Sahoo. (2023). Experience of patients and their caregivers with telepsychiatry
consultations: An exploratory study. Indian Journal of Psychiatry. Available
from: 10.4103/indianjpsychiatry.indianjpsychiatry_31_23
36. Kalyani, Raidurg., Gaurav, Wadgaonkar., Smita, Panse., Manjeet, Santre.,
Jyoti, More., Arvind, V, Karad. (2023). A retrospective chart review of clinical
profile of patients utilizing telepsychiatry services during COVID-19 pandemic
at a tertiary care centre. Industrial Psychiatry Journal. Available from:
10.4103/ipj.ipj_241_21
37. J., Priyanka, Vakkalanka., Mochamad, Nataliansyah., Kimberly, A, S,
Merchant., Luke, J, Mack., Seth, Parsons., Nicholas, M., Mohr., Marcia, M.,
Ward. (2023). Evaluation of Telepsychiatry Services Implementation in Medical
and Psychiatric Inpatient Settings: A Mixed-Methods Study. Telemedicine
Journal and E-health. Available from: 10.1089/tmj.2022.0436
38. Priyanka, Vakkalanka., Mochamad, Nataliansyah., Kimberly, A, S,
Merchant., Luke, J, Mack., Seth, A., Parsons., Nicholas, M., Mohr., Marcia, M.,
Ward. (2022). Telepsychiatry services across an emergency department
network: A mixed methods study of the implementation process. American
Journal of Emergency Medicine. Available from: 10.1016/j.ajem.2022.06.053
39. Kister, K., Laskowski, J., Dybała, E. and Makarewicz, A. (2023). Are we
ready for Telepsychiatry? Benefits and challenges of digital psychotherapy.
Current Problems of Psychiatry, 24, pp.52–67. Available from: 10.12923/2353-
8627/2023-0005
40. Sharma, G. and Devan, K. (2021). The effectiveness of telepsychiatry:
thematic review. BJPsych Bulletin, pp.1–8. Available from:
10.1192/bjb.2021.115
41. Shoib, S., Armiya’u, A.Y., Roza, T.H., Saeed, F., Swed, S., Arif, N., Park, C.
and Chandradasa, M. (2022). Telepsychiatry for conflict-affected settings:
Feasibility, ethics, barriers and prospects. Asian Journal of Psychiatry, 75,
p.103203. Available from: 10.1016/j.ajp.2022.103203
42. Mahmoud, H. and Vogt, E. (2018). Telepsychiatry: an Innovative Approach
to Addressing the Opioid Crisis. The Journal of Behavioral Health Services &
Research, [online] 46(4), pp.680–685. Available from: 10.1007/s11414-018-
9611-1
43. Bhaumik, U. (2022). Mental health needs in COVID and post-COVID era-
how far can Telepsychiatry address the challenges? Current Psychiatry
Research and Reviews, 18. Available from:
10.2174/2666082218666220922101408
44. Saeed, S. (2016). North Carolina Statewide Telepsychiatry Program (NC-
STeP): Using telepsychiatry to improve access to evidence-based care.
European Psychiatry, 33, p.S66. Available from: 10.1016/j.eurpsy.2016.01.968
45. Humayun, M., Maram Fahaad Almufareh, Al-Quayed, F., Alateyah, S.A. and
Mohammed Hamad Alatiyyah (2023). Improving Healthcare Facilities in
Remote Areas Using Cutting-Edge Technologies. Applied sciences, 13(11),
pp.6479–6479. Available from: 10.3390/app13116479
46. Richard, Balon., Eugene, V., Beresin., John, H., Coverdale., Alan, K.,
Louie., Laura, Weiss, Roberts. (2015). Strengthening telepsychiatry's role in
clinical care and education. Academic Psychiatry. Available from:
10.1007/S40596-014-0265-X
47. Hari, Krishna, Kamma., Mohammad, Alabbas., Mohammad, Elashahab.,
Naushad, Abid., Sara, Manaye., K., Cheran., Chinmayee, Murthy., Elisa, A,
Bornemann., Ana, P, Arcia, Franchini. (2023). The Efficacy of Telepsychiatry in
Addiction Patients: A Systematic Review. Cureus. Available from:
10.7759/cureus.38133
48. Jacob, Stegenga. (2022). Evidence of effectiveness. Studies in history and
philosophy of science. Available from: 10.1016/j.shpsa.2022.01.001
49. Samuel, Hubley., Sarah, B, Lynch., Christopher, D., Schneck., Marshall, R.,
Thomas., Jay, H., Shore. (2016). Review of Key Telepsychiatry Outcomes.
World journal of psychiatry. Available from: 10.5498/WJP.V6.I2.269