JAWAPAN
(b) • Pertukaran gas respirasi
BAB 1
Kertas 1
1 D 2 A 3 B 4 B 5 A
6 C 7 A 8 D 9 D 10 C
11 A 12 A 13 B 14 B
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) Kategori A (sisa tajam)
Category A (sharp waste)
(b) Masukkan bahan ke dalam
bekas khas dan bekas itu tidak
perlu disterilkan.
Dispose the material in a container
and the container does not need to be
sterilised.
(c) Jarum/ Kaca/ Skalpel
Needle/ Glass/ Scalpel
(d) Kultur kaldu tersebut perlu
dinyahkontaminasi di dalam
autoklaf dan dilupuskan dengan
segera.
The broth cultures need to be
decontaminated in autoclave and
dispose immediately.
(e) Memakai baju makmal/
Memakai sarung tangan/
Memakai gogal keselamatan
Wear laboratory coat/ Wear glove/
Wear goggle
BAB 2
Kertas 1
1 B 2 A 3 C 4 D 5 A
6 C 7 B 8 D 9 B 10 D
11 C 12 C 13 A 14 C 15 C
16 B 17 A 18 D 19 A
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) P: Amoeba sp.
Q: Paramecium sp.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
rough endoplasmic reticulum is to
dalam P dan Q berlaku secara
resapan ringkas melalui
membran plasma.
Exchange of respiratory gaseous
in P and Q occur through simple
diffusion across the plasma
membrane.
• P bergerak menggunakan
pseudopodium manakala
Q bergerak menggunakan
pukulan silia.
P moves using pseudopodium while
Q moves by the beating of cilia.
(c) Q menggunakan pukulan
silia untuk menolak makanan
masuk ke alur mulut. Makanan
kemudiannya dicernakan oleh
enzim.
Q pushes the food inside the mouth
groove by the beating of cilia. The
food then is digested using enzyme.
(d) Dalam keadaan persekitaran
yang sangat sejuk, P akan
membiak dengan membentuk
spora. Spora akan bercambah
menjadi individu baharu apabila
persekitaran pulih kepada
keadaan yang sesuai.
In very cold environmental condition,
P will reproduce by the formation of
spores. The spores will germinate into
new individuals once the condition
become favourable.
Bahagian B
2 (a) • P ialah jalinan endoplasma
kasar yang berlipat dan
bersambung dengan membran
nukleus. Ia juga mempunyai
ribosom yang melekat pada
permukaanya. Funginya ialah
mengangkut protein yang
disintesiskan oleh ribosom.
P is a rough endoplasmic reticulum
that is highly folded and attach
with the nucleus membrane. It
also has many ribosomes attached
to its surface. The function of
J1
transport the protein synthesised by
the ribosomes.
• Q ialah jasad Golgi yang
terdiri daripada timbunan
kantung pipih dan dilapisi oleh
membran. Fungsinya ialah
mengubah suai, membungkus
dan mengangkut bahan
kimia seperti protein dan
karbohidrat.
Q is Golgi apparatus consist
of flattened sacs covered by
membrane. The function of Golgi
apparatus is to modify, packaging
and transporting chemical
substances such as protein and
carbohydrate.
• R ialah sentriol, organel
berbentuk silinder yang wujud
secara berpasangan dalam
sel haiwan sahaja. Fungsinya
ialah membentuk gentian
gelendong semasa proses
pembahagian sel.
R is centrioles, cylindrical shape
organelles which exist in pairs and
available only in animal cells. The
centrioles form spindle fibres during
cell division.
(b) • Dua jenis tisu vaskular dalam
tumbuhan ialah xilem and
floem.
Two types of vascular tissues in
plants are xylem and phloem.
• Xilem berfungsi untuk
mengangkut air dan garam
mineral dari bahagian akar
tumbuhan ke bahagian
tumbuhan yang lain.
Xylem transport water and mineral
salts from roots to other parts of
the plant.
• Floem berfungsi untuk
mengangkut bahan organik
dari bahagian daun ke
bahagian tumbuhan yang lain.
Phloem transport organic
substances from leaves to other
parts of the plant.
 (c) Persamaan/ Similarities
• Mempunyai membran plasma
yang bersifat separa telap.
Have plasma membrane with semi-
permeable characteristic.
• Mempunyai nukleus untuk
mengawal segala aktiviti sel.
Have nucleus to control all cell
activities.
• Mempunyai sitoplasma untuk
menjalankan tindak balas
kimia.
Have cytoplasm for chemical
reactions.
• Mempunyai mitokondrion
untuk menjana tenaga dalam
bentuk ATP.
Have mitochondrion to generate
energy in the form of ATP.
Perbezaan/ Differences
• Sel tumbuhan mempunyai
bentuk sel yang tetap
manakala sel haiwan
mempunyai bentuk sel yang
tidak tetap.
Plant cells have fix shape while
animal cells do not have fix shape.
• Sel tumbuhan mempunyai
dinding sel manakala sel
haiwan tidak mempunyai
dinding sel.
Plant cells have cell wall while
animal cells do not have cell wall.
• Sel tumbuhan mempunyai
kloroplas manakala sel haiwan
tidak mempunyai kloroplas.
Plant cells have chloroplast
while animal cells do not have
chloroplast.
• Sel tumbuhan mempunyai
vakuol yang bersaiz besar
manakala sel haiwan tidak
mempunyai vakuol, jika ada
saiznya kecil.
Plant cells have large vacuoles while
animal cells do not have vacuoles.
Some of the animal does have
vacuoles but smaller in size.
• Sel tumbuhan menyimpan
makanan dalam bentuk
kanji manakala sel haiwan
menyimpan makanan dalam
bentuk glikogen.
Plant cells stored food in the form
of starch while animal cells stored
food in the form of glycogen.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
• Sel tumbuhan tidak
mempunyai sentriol manakala
sel haiwan mempunyai
sentriol.
Plant cells do not have centrioles
while animal cells have centrioles.
BAB 3
Kertas 1
1 A 2 C 3 B 4 D 5 C
6 D 7 B 8 C 9 A 10 B
11 B 12 D 13 B 14 B 15 A
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) Krenasi/ Crenation
(b) Air laut bersifat hipertonik
berbanding bendalir sel di
jari. Molekul air dari sel jari
meresap keluar secara osmosis,
sel mengecut dan jari-jari itu
berkedut.
Seawater is hypertonic to the cellular
fluid in the fingers. Water molecules
diffuse out of the finger cells by
osmosis. Cells shrink and the fingers
wrinkled.
(c) Ikan air masin akan kehilangan
air yang banyak kerana
bendalir sel bersifat hipotonik
terhadap air laut. Ikan perlu
meminum banyak air laut untuk
mengekalkan tekanan osmosis.
Garam berlebihan disingkirkan
oleh ginjal ikan ke dalam urin.
Saltwater fish will constantly losing
water because the cellular fluid is
hypotonic to the sea water. It must
drink a lot of sea water to maintain
its osmotic pressure. Excess salt is
eliminated by the fish kidneys into
the urine.
(d) Sel haiwan tidak mempunyai
dinding sel untuk mengekalkan
bentuknya apabila kehilangan
air melalui osmosis. Contoh sel
haiwan seperti sel darah merah.
Apabila berada dalam larutan
hipotonik, sel akan mengalami
hemolisis manakala jika berada
dalam larutan hipertonik, sel
akan mengalami krenasi dan
menjejaskan fungsinya.
J2
Animal cells do not have cell walls
to maintain their shape when they
lose water through osmosis. Example
of animal cells are red blood cells. If
cells are surrounded by hypotonic
solution, the cells will undergo
haemolysis while in hypertonic
solution the cells will undergo
crenation thus affect its function.
Bahagian B
2 (a) • P ialah glikoprotein.
Glikoprotein bertindak
sebagai struktur dalam
mekanisme pengenalpastian
sel dan pengikatan molekul.
Ia juga bertindak sebagai
molekul reseptor untuk
hormon.
P is glycoprotein. Glycoprotein
act in cell recognition mechanism
and binding of other molecules. It
also acts as receptor molecule for
hormones.
• Q ialah kolesterol. Fungsinya
untuk memberi ciri-ciri
fleksibel kepada membran
dan membuatkan membran
plasma kurang telap kepada
bahan larut air.
Q is cholesterol. The function is to
make the membrane flexible and
less permeable to water soluble
substances.
(b) • Jenis yang pertama ialah
membran telap. Membran
telap membenarkan semua
bahan merentasinya.
The first type is permeable
membrane. Permeable membrane
allows all substances to move
across it.
• Jenis kedua ialah membran
separa telap. Membran
separa telap membenarkan
sesetengah bahan dan tidak
membenarkan sesetengah
bahan yang lain untuk
merentasinya.
The second type is selectively
permeable membrane. Selectively
permeable membrane allows
certain substances and does not
allows another substances to across
it.
 • Jenis yang ketiga ialah
membran tidak telap.
Membran ini merujuk
kepada membran yang tidak
membenarkan semua jenis
bahan merentasinya.
The third type is non-permeable
membrane. Non-permeable refers
to the membrane that does not
allow any substances to move
across it.
(c) (i) • Kedua-dua pengangkutan
melibatkan pergerakan
bahan merentasi
membran plasma.
Both involve the movement
of substances through plasma
membrane.
• Pergerakan bahan dalam
pengangkutan X (pasif)
ialah mengikut kecerunan
kepekatan, manakala
pergerakan bahan dalam
pengangkutan Y (aktif)
melawan kecerunan
kepekatan.
The movement of substances
in transport X (passive) is
following the concentration
gradient while the movement
of substances in transport
Y (active) is against the
concentration gradient.
• Pengangkutan X tidak
memerlukan tenaga,
manakala pengangkutan Y
memerlukan tenaga dalam
bentuk ATP.
Transport X does not require
energy while transport Y
requires energy in the form of
ATP.
• Pengangkutan X tidak
memerlukan bantuan
daripada protein yang
mempunyai tapak
aktif spesifik untuk
mengangkut bahan
manakala pengangkutan
Y memerlukan bantuan
daripada protein yang
mempunyai tapak
aktif spesifik untuk
mengangkut bahan.
Transport X does not require
protein with specific active site
to transport the substances
while transport Y requires
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
protein with specific active site
to transport the substances.
(ii) • Terdapat tiga jenis
pengangkutan X, iaitu
resapan ringkas, resapan
berbantu dan osmosis.
There are three types of
transport X which are simple
diffusion, facilitated diffusion
and osmosis.
• Resapan ringkas ialah
pergerakan bahan dari
kawasan berkepekatan
tinggi ke kawasan
berkepekatan rendah
melalui dwilapisan
fosfolipid.
Simple diffusion is the
movement of substances from
high concentration region to
lower concentration region
through phospholipid bilayer.
• Contohnya pengangkutan
gas respirasi antara
alveolus dan kapilari
darah.
For example, respiratory
gaseous exchange between
alveoli and blood capillary.
• Resapan berbantu ialah
proses pengangkutan yang
memerlukan bantuan
protein pembawa atau
protein liang untuk
mengangkut bahan dari
kawasan berkepekatan
tinggi ke kawasan
berkepekatan rendah.
Facilitated diffusion is a
special form of diffusion that
involves the use of pore protein
or channel protein to assist the
diffusion process from higher
concentration region to lower
concentration region.
• Contohnya penyerapan
makanan tercerna di vilus.
For example, absorption of
digested food in villus.
• Osmosis ialah proses
pengangkutan yang
melibatkan molekul air
dari kawasan keupayaan
air tinggi ke kawasan
keupayaan air rendah.
Osmosis is the movement of
water molecules from a higher
water concentration region
J3
to lower water concentration
region.
• Contohnya penyerapan air
oleh sel-sel akar rambut
tumbuhan.
For example, the absorption
of water by root hair cells of
plant.
Bahagian C
3 (a) • Air bersifat hipotonik
terhadap kepingan ikan segar.
Water is hypotonic to the fresh fish
fillets.
• Molekul air akan meresap
masuk ke dalam kepingan
ikan melalui osmosis dan
menyebabkan sel mula
mengembang dan meletus.
Water molecules will diffuse into
the fish fillets by osmosis and cause
the cells to swell and burst.
• Ini kerana sel haiwan tidak
mempunyai dinding sel untuk
mengekalkan bentuk yang
tetap.
This happen because animal cells
do not have cell walls to maintain
the cells shape.
• Keadaan ini dinamakan
hemolisis dan menyebabkan
kepingan ikan tadi mudah
rosak.
This condition is known as
haemolysis and cause the fish fillets
easily ruined.
(b) • Dehidrasi bermaksud badan
lebih banyak kehilangan air
daripada menerima air.
Dehydration is a condition when
more water leaves the body than is
taken in.
• Dalam keadaan ini, bendalir
badan berada dalam keadaan
hipertonik berbanding sel
badan.
In this condition, body fluid is
hypertonic compare to the body
cells.
• Molekul air dari sel badan
akan mula meresap keluar
ke ruangan bendalir badan
melalui osmosis.
Water molecules in body cells start
to diffuse out into the body fluid by
osmosis.
 • Sel badan kehilangan air dan
mula mengecut.
The body cells lost water and start
to shrink.
• Keadaan ini membuatkan
kita berasa dahaga, letih dan
mengalami bibir kering.
This condition makes us feel thirsty,
tired and have dry lips.
• Jika keadaan ini berlarutan,
ia boleh menyebabkan
pembentukan batu karang dan
kegagalan ginjal. Ia juga boleh
menyebabkan strok haba yang
boleh membawa maut.
If this condition continues, it can
cause kidney stone and kidney
failure. It also can cause heat stroke
that can lead to death.
(c) • Sel sentiasa membawa masuk
bahan dan menyingkirkan sisa
buangan.
Cells constantly take in substances
and get rid of waste products.
• Molekul seperti glukosa dan
oksigen diperlukan oleh sel
bagi menghasilkan tenaga
untuk menjalankan pelbagai
aktiviti badan.
Molecules such as glucose and
oxygen are required by the cells to
generate energy for body activities.
• Sel memerlukan asid amino
untuk pertumbuhan.
Cells need amino acids for the cells
growth.
• Mineral pula diperlukan untuk
mengekalkan tekanan osmosis
antara sel badan dan bendalir
badan.
Minerals are needed to maintain
the osmotic pressure between the
body cells and body fluid.
• Pengangkutan ion diperlukan
untuk menghasilkan
kecerunan ion yang penting
untuk aktiviti saraf dan otot.
The transport of ions is needed to
generate the ionic gradients which
is important for nervous and
muscular activities.
• Sisa buangan seperti karbon
dioksida dan urea perlu
disingkirkan dari sel.
Waste products such as carbon
dioxide and urea need to be
excreted out of the cells.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
• Bahan-bahan ini
menyebabkan ketoksikan dan
berbahaya bagi sel.
These substances cause toxicity and
are harmful to the cells.
• Mengekalkan kepekatan bahan
tertentu dan penyingkiran
sisa buangan penting untuk
memastikan sel dapat
berfungsi dengan cekap.
Maintaining the concentration of
certain substances and excretion
of waste products are important
to ensure the cells can function
efficiently.
• Membran plasma adalah
struktur penting dalam semua
organisma hidup untuk
mengangkut bahan masuk dan
keluar dari sel.
The plasma membrane is an
important structure in all living
organisms to transport those
substances in and out of the cells.
• Ciri-ciri selektif membran
plasma dapat mengawal
pengangkutan bahan yang
berbeza dengan ciri dan
bentuk yang berbeza.
The selective characteristics
of the plasma membrane can
control the transportation of
different substances with different
characteristics and shapes.
Kertas 3
2 (f) (i) Tidak berwarna/ Colourless
(ii) Kuning/ Yellow
(iii) Biru tua/ Blue-black
(iv) Kuning/ Yellow
3 (a) (i) Saiz molekul/ Size of molecule
(ii) Isi padu air suling/ Masa
rendaman
Volume of distilled water/
Soaking period
(b) Molekul bersaiz kecil dapat
merentasi membran separa telap
manakala molekul bersaiz besar
tidak dapat merentasi membran
separa telap.
Small molecules may move across
the semi-permeable membrane while
large molecules unable to across
semi-permeable membrane.
(c) Kandungan tiub Visking
bertukar menjadi biru tua
kerana molekul iodin yang kecil
meresap dari bikar ke dalam
J4
tiub Visking. Kandungan bikar
kekal kuning kerana molekul
kanji yang besar tidak dapat
meresap dari tiub Visking ke
dalam bikar.
The contents of the Visking tube
turn blue-black because small iodine
molecules can diffuse from the beaker
into the Visking tube. The contents
of the beaker remain yellow because
large starch molecules cannot diffuse
from the Visking tube into the beaker.
(d) Molekul iodin. Larutan di
dalam tiub Visking bertukar
biru tua di akhir eksperimen.
Ini menunjukkan molekul iodin
telah merentasi tiub Visking dan
bercampur dengan kanji.
Iodine molecules. The solution in the
Visking tube turned blue-black at the
end of the experiment. This indicates
iodine molecules have crossed the
Visking tube and mixed with starch.
(e) Molekul makanan yang besar
dihidrolisis oleh enzim menjadi
molekul yang lebih ringkas.
Molekul ringkas mempunyai
saiz yang lebih kecil dan dapat
diserap dengan mudah melalui
membran separa telap pada
sel epitelium yang melapisi
permukaan dinding usus.
Large molecules are hydrolysed by
enzymes into simpler molecules. The
simple molecules are smaller in size
which can be absorbed easily through
semi-permeable membrane of the
epithelial cells lining on the surface of
intestine wall.
BAB 4
Kertas 1
1 C 2 A 3 C 4 B 5 A
6 C 7 D 8 B 9 D 10 C
11 D 12 D 13 C 14 B 15 C
16 A 17 B 18 D
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) Rantaian polipeptida dibina
oleh gabungan lebih daripada
dua asid amino melalui proses
kondensasi. Setiap molekul asid
amino digabung melalui ikatan
peptida manakala bagi struktur
 yang lebih kompleks, kepingan-kepingan polipeptida diikat oleh ikatan
hidrogen.
Polypeptide chain is formed when more than two amino acids combine through
condensation process. Each of amino acid is linked through peptide bonds, while for
complex molecules, each sheet of polypeptide is linked through hydrogen bonds.
(b) Kondensasi
Asid amino + Asid amino Condensation
Amino acid + Amino acid
(c) Membina sel baharu dan
mensintesis hormon dalam sel
badan.
Produce new cells and synthesise
hormone in the body cells.
(d) Protein seperti albumin
dan globulin penting untuk
mengawal atur keseimbangan
bendalir di dalam badan.
Kekurangan protein dalam
bendalir interstis menyebabkan
plasma darah menjadi hipotonik
terhadap cecair interstis badan.
Molekul air daripada plasma
2 (a) Kondensasi
Gliserol + 3 asid lemak Condensation
Glycerol + 3 fatty acids
(b) Lemak dan minyak/ Fats and oil
(c)
Lemak tepu Lemak tak tepu
Saturated fats Unsaturated fats
Daging/ Meat Avokado/ Avocado
Keju/ Cheese Kacang walnut/
Walnuts
(d) Hadkan pengambilan produk
berasaskan haiwan dan makan
lebih banyak produk berasaskan
tumbuhan. Produk berasaskan
haiwan mengandungi lemak
tepu yang meningkatkan tahap
kolesterol darah dan risiko
serangan jantung.
Limit the consumption of animal-
based products and eat more
plant-based products. Animal-based
products contain saturated fats that
increase the level of blood cholesterol
and heart attack risk.
Bahagian C
3 (a) • Asid nukleik terdiri daripada
unsur karbon, hidrogen,
oksigen, nitrogen dan fosforus.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
Dipeptida + Air
Dipeptide + Water
darah akan mula meresap keluar
ke ruang antara sel melalui
osmosis dan menyebabkan
sel badan mula membengkak
terutamanya di bahagian perut.
Proteins such as albumin and
globulin are important to regulate
fluid balance in the body. Lack of
protein in interstitial fluid causes
blood plasma to become hypotonic
to the interstitial fluid. Water
molecules from blood plasma diffuse
out to the spaces between the cells by
osmosis and cause body cells to swell
particularly in the stomach area.
Trigliserida + 3 air
Triglyceride + 3 water
Nucleic acids are made up of
carbon, hydrogen, oxygen, nitrogen
and phosphorus.
• Asid nukleik terdiri daripada
rantaian polimer yang
terdiri daripada monomer
nukleotida.
Nucleic acids consist of polymer
chains made up of nucleotide
monomers.
(b) • Dalam bidang perubatan,
• Setiap nukleotida terdiri
daripada gula pentosa, bes
bernitrogen dan kumpulan
fosfat.
Each nucleotide contains pentose
sugar, nitrogen base and phosphate
group.
• Setiap unit nukleotida
digabungkan melalui proses
kondensasi.
Each nucleotide unit is combine
through condensation process.
• Terdapat dua jenis gula
pentosa, iaitu ribosa dan
deoksiribosa.
There are two types of pentose
sugars, namely ribose and
deoxyribose.
J5
• Bes bernitrogen pula terdiri
daripada kumpulan purina
dan pirimidina.
The nitrogenous bases divide into
purine and pyrimidine groups.
• Adenina (A) dan guanina (G)
termasuk dalam kumpulan
purina manakala sitosina
(C) timina (T) dan urasil (U)
termasuk dalam kumpulan
pirimidina.
Adenine (A) and guanine (G)
belong to the purine group while
cytosine (C) thymine (T) and urasil
(U) belong to the pyrimidine group.
• Rantaian asid nukleik terdiri
daripada dua jenis, iaitu asid
ribonukleik (RNA) dan asid
deoksiribonukleik (DNA).
There are two types of nucleic acid
chain which are ribonucleic acid
(RNA) and deoxyribonucleic acid
(DNA).
• Struktur DNA mengandungi
gula deoksiribosa manakala
RNA mengandungi gula
ribosa.
The DNA structure contains
deoxyribose sugars while RNA
contains ribose sugars.
• Bes bernitrogen dalam DNA
ialah A, T, C dan G manakala
bes bernitrogen dalam RNA
ialah A, U, C dan G.
The nitrogenous bases in DNA
are A, T, C and G while the
nitrogenous bases in RNA are A, U,
C and G.
diagnosis penyakit dapat
dilakukan lebih awal daripada
sebelumnya.
In medical field, diagnosis of
disease can be done earlier than
before.
• Doktor dapat meneliti struktur
genetik seseorang untuk
mengesan penyakit tertentu.
Doctors able to assess a person
genetic to detect specific disease.
• Ahli farmasi dapat
menghasilkan ubat atau vaksin
baharu berdasarkan maklumat
DNA pesakit atau virus.
Pharmacists able to formulate new
medicine based on patients DNA or
virus DNA.
 • Perkembangan ini membawa
kepada kemajuan perubatan
dan rawatan untuk penyakit
kritikal.
These developments lead to
breakthrough medical and
treatments for serious illnesses.
• Pengecaman DNA juga
penting dalam mengenal pasti
identiti ibu bapa kandung
kepada anak-anak yang
ditinggalkan oleh keluarga
mereka.
Through the assessment of DNA,
the paternity or maternity of a
child can be identified, which has
a significant effect on the abandon
child’s life.
• Dalam bidang forensik,
penemuan DNA penting
bagi mengenal pasti identiti
penjenayah dalam kes jenayah.
In forensic field, the discovery of
DNA is important to identify the
true identity of the criminal.
• DNA juga dapat membantu
proses pengenalpastian
mangsa terutamanya apabila
keadaan fizikal mangsa tidak
dapat dikenal pasti oleh
keluarga atau rakan.
DNA also important in
identification of victims,
particularly in cases where the
victim’s physical condition is
unrecognisable to family or friends.
• DNA sangat penting dalam
bidang pertanian untuk
membantu agensi yang
terlibat dalam penyelidikan
menghasilkan haiwan dan
tumbuhan yang mempunyai
daya tahan yang lebih tinggi
terhadap penyakit.
DNA is very important in
agriculture to facilitate research
agencies in the breeding of animals
and plants that have better
resistance to diseases.
• Ini juga membolehkan petani
menghasilkan lebih banyak
variasi tumbuhan baharu yang
lebih berkhasiat.
It also allows farmers to produce
more variety of new plants that are
more nutritious.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
• Penemuan ini sangat penting
untuk menghasilkan lebih
banyak makanan yang
berkualiti dan tahan terhadap
penyakit bagi menampung
keperluan makanan penduduk
dunia.
This discovery is very important
to produce more quality food and
disease-resistant to meet the food
needs of the world population.
(c) Glukosa
Laktosa
Laktase Lactose Kompleks
Lactase Laktase-laktosa
Lactase-lactose
complex
(d) • Tindakan enzim adalah
spesifik
Enzyme reaction is specific
• Struktur enzim tidak berubah
selepas tindak balas
Enzyme structure is not changed
after the reaction
2 (a) 40 °C. Pada suhu optimum,
tindak balas yang dimangkinkan
oleh enzim berada pada tahap
yang maksimum.
40 °C. At optimum temperature,
enzyme catalyses a reaction at
maximum level.
(b) Apabila suhu semakin
meningkat, tenaga kinetik
enzim dan substrat meningkat
dan meningkatkan frekuensi
perlanggaran antara substrat
dan enzim. Ini menyebabkan
kadar tindak balas juga
meningkat.
As the temperature increases,
the kinetic energy of enzyme and
substrate increase and subsequently
increase the collisions between the
substrate and enzyme. Thus, the rate
of reaction also increases.
(c) Pada suhu 60 °C, enzim
ternyahasli kerana ikatan
kimia pada enzim mula
terputus. Tapak aktif enzim
akan berubah dan tidak dapat
melengkapi bentuk substrat
lagi menyebabkan tindak balas
terhenti.
J6
BAB 5
Kertas 1
1 C 2 B 3 D 4 B 5 B
6 A 7 B 8 D 9 A 10 D
11 A 12 C 13 B
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) X: Laktase/ Lactase
Y: Galaktosa/ Galactose
(b) Katabolisme/ Catabolism
Glucose
Galaktosa
Galactose
Laktase
Lactase
At 60 °C, the enzyme is denatured
because chemical bonds in the
enzyme begin to break. The active
site of enzyme will change and can
no longer fits the substrate and
eventually cause the reaction to stop.
(d) pH / Kepekatan enzim/
Kepekatan substrat
pH / Enzyme concentration/
Substrate concentration
BAB 6
Kertas 1
1 C 2 C 3 A 4 B 5 B
6 B 7 D 8 B 9 B 10 C
11 A 12 B 13 D 14 C 15 B
16 C 17 A
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) P: Sentromer/ Centromere
Q: Kromatid kembar/
Kromosom
Sister chromatids/ Chromosome
(b) Pindah silang. Semasa pindah
silang, pertukaran bahan
genetik berlaku antara kromatid
bukan seiras.
Crossing over. During crossing over,
exchange of genetic material occurs
between non-sister chromatids.
 (c) Organisma tidak akan Pindah silang Pindah silang • Sel juga berkemungkinan
mempunyai variasi pada ciri- tidak berlaku. antara kromatid mengalami mutasi apabila
cirinya. Sel anak mempunyai Crossing over does bukan seiras. terdedah kepada sebatian
bahan genetik yang sama not occur. Crossing over karsinogenik dan sebatian
dengan sel induk. Ini between non-sister kimia yang berbahaya.
menyebabkan kemandirian chromatids. The exposure to carcinogenic
organisma berkurang. compounds and dangerous
Menghasilkan Menghasilkan chemical compounds also cause cell
Organisms will have no variation in
their characteristics. The daughter
dua sel anak. empat sel anak. mutation.
Produced two Produced four (c) • Mitosis yang tidak terkawal
cells will have the same genetic
daughter cells. daughter cells.
material as the parent cells. This akan menghasilkan sel yang
causes the declining of survival Bilangan Bilangan abnormal.
among the organisms. kromosom kromosom Uncontrolled mitosis will produce
(d) Setiap sel anak mempunyai sel anak sama sel anak ialah abnormal cells.
separuh bilangan kromosom dengan sel induk separuh daripada • Kumpulan sel yang abnormal
daripada sel induk. Kandungan (diploid). sel induk ini dikenali sebagai tumor.
genetik juga berbeza daripada The number of (haploid). Abnormal mass of cells are known
sel induk. chromosomes of The number of as tumour.
Each daughter cell contain half the daughter cell is chromosomes of the • Tumor terbahagi kepada dua
number of chromosomes of the parent same as the parent daughter cell is half jenis, iaitu tumor maligna dan
cell. Genetic content is also different cell (diploid). of the parent cell tumor benigna.
from the parent cell (haploid). Tumour is divided into two types
Kandungan Kandungan which are malignant tumour and
Bahagian B genetik sel anak genetik sel anak
benign tumour.
2 (a) Persamaan/ Similarity: • Tumor benigna tidak
sama dengan sel berbeza dengan
- Melibatkan pembahagian mengancam nyawa dan
induk. sel induk.
sel. Daughter cells have Daughter cells have boleh disingkirkan melalui
Involve cell division. the same genetic different genetic pembedahan.
Perbezaan/ Differences: content as the content from the Benign tumour is not life
parent cell. parent cell. threatening and can be removed by
X (mitosis) Y (meiosis) surgery.
Berlaku dalam sel Berlaku dalam sel Sel anak tidak Sel anak • Tumor maligna atau sel kanser
soma. gamet. mempunyai mempunyai boleh menyerang, merebak
Take place in the Take place in the variasi. variasi. dan memusnahkan tisu-tisu di
somatic cells. gamete cells. Daughter cells do Have variation
sekelilingnya.
not have variation. among the daughter
Menghasilkan Menghasilkan Malignant tumour or cancer cells
cells.
sel baharu bagi gamet untuk can invade, spread and destroy the
pertumbuhan dan pembiakan. (b) • Keadaan sel yang membahagi tissues around them.
menggantikan sel Produce gametes for secara mitosis berulang kali • Sel kanser akan bersaing
rosak. sexual reproduction. tanpa kawalan. dengan sel normal di
Produce new cells The situation where the cell divides sekelilingnya untuk
for growth and through mitosis repeatedly without mendapatkan nutrien dan
repair damaged control. tenaga. Ini akan merosakkan
cells. • Ini berlaku disebabkan oleh fungsi tisu normal dan boleh
Satu kali Dua kali gen yang mengawal atur kitar membawa maut.
pembahagian pembahagian sel mengalami mutasi atau Cancer cells compete with
rosak. surrounding normal cells to obtain
dalam satu kitar. dalam satu kitar.
This is due to the genes that nutrient and energy. This will
One division in one Two divisions in one
regulate the cell cycle are mutated damage the normal tissue function
cycle. cycle.
or damaged. and lead to death.
Sinapsis tidak Sinapsis berlaku • Antara punca yang
berlaku semasa profasa I. menyumbang kepada keadaan
Synapsis does not Synapsis occurs ini ialah sel terdedah kepada BAB 7
occur. during prophase I.
radiasi yang menyebabkan
fungsinya terjejas. Kertas 1
One of the causes is cell is exposed 1 B 2 A 3 C 4 D 5 B
to radiation which damaged the 6 C 7 C 8 A 9 B
function of the cells.

© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U) J7

Kertas 2
Bahagian A
1 (a) X: Glikolisis/ Glycolisis
Y: Pengoksidaan piruvat
Pyruvate oxidation
(b) X (glikolisis) ialah proses
penguraian glukosa yang
berlaku di dalam sitoplasma. Y
(pengoksidaan piruvat) ialah
proses yang menghasilkan
karbon dioksida, air dan
tenaga yang berlaku dalam
mitokondrion.
X (glycolysis) is a process in which
glucose is broken down and it
takes place in the cytoplasm. Y
(pyruvate oxidation) is a process
that produces carbon dioxide, water
and energy that takes place in the
mitochondrion.
(c) Respirasi aerob menggunakan
oksigen untuk mengoksidakan
glukosa dengan lengkap untuk
Kertas 3
2 (h)
Kelalang kon Perubahan air kapur
Conical flask Changes in lime water
Menjadi keruh
A
Turns cloudy
Kekal jernih
B daripada air di sekeliling
Remain clear
3 (a) (i) Kehadiran yis
Present of yeast
(ii) Perubahan suhu, perubahan
air kapur dan bau larutan
Change in temperature, change
in lime water and smell of
solution
(b) Untuk menyingkirkan oksigen
terlarut di dalam larutan
glukosa.
To remove dissolved oxygen in the
glucose solution.
(c) (i) Untuk menguji kehadiran
karbon dioksida.
To test the presence of carbon
dioxide.
(ii) Menghalang udara daripada
melarut ke dalam larutan
glukosa.
Prevents air from dissolving in
the glucose solution.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
menghasilkan air, karbon
dioksida dan tenaga dalam
bentuk adenosina trifosfat
(ATP).
Aerobic respiration uses oxygen
to completely oxidise glucose into
water, carbon dioxide and energy in
the form of adenosine triphosphate
(ATP).
(d) Glukosa + Oksigen → Karbon
dioksida + Air + Tenaga
Glucose + Oxygen → Carbon dioxide
+ Water + Energy
(e) Molekul ATP yang terhasil
mempunyai ikatan fosfat
yang lemah. Apabila ikatan
itu diputuskan, tenaga yang
terbebas akan dibekalkan
kepada sel badan.
The ATP molecule produced has a
weak phosphate bond. Thus, when
the bond is broken down, the energy
released is supplied to the body cells.
Bau larutan
Smell of solution
Bau etanol dikesan
Smell of ethanol is detected
Tiada bau dikesan
No smell is detected
(d) • Bagi kelalang kon A, suhu
meningkat, air kapur menjadi
keruh dan terdapat bau etanol
kerana fermentasi telah
berlaku. Dalam keadaan
ketiadaan oksigen, penguraian
glukosa secara tidak lengkap
berlaku untuk menghasilkan
karbon dioksida, etanol dan
tenaga.
For conical flask A, the temperature
increase, lime water turns cloudy
and there is ethanol smell because
fermentation occurred. In the
absence of oxygen, glucose is broken
down incompletely to produce
carbon dioxide, ethanol and energy.
• Bagi kelalang kon B, suhu
tidak berubah, air kapur kekal
jernih dan tiada bau dikesan
kerana fermentasi tidak
berlaku. Penguraian glukosa
J8
tidak berlaku kerana ketiadaan
yis.
For conical flask B, the temperature
remains the same, lime water
remains clear and no smell is
detected because fermentation does
not occur. Breakdown of glucose
does not occur due to the absence
of yeast.
(e) Dalam keadaan tanpa
oksigen, yis menjalankan
proses fermentasi yang
menghasilkan etanol, tenaga
dan membebaskan gas karbon
dioksida.
When oxygen is absence, yeast
undergoes fermentation process that
produce ethanol, energy and releases
carbon dioxide.
BAB 8
Kertas 1
1 A 2 D 3 B 4 C 5 D
6 D 7 C 8 D 9 A 10 B
11 C 12 A 13 D 14 B 15 C
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) Struktur T ialah insang yang
menyerap oksigen terlarut
ikan untuk respirasi bagi
menghasilkan tenaga.
Structure T is the gills, which absorb
dissolved oxygen from the water
around fish for respiration to release
energy.
(b) Struktur S ialah alveolus yang
mempunyai dinding yang
lembap. Gas respirasi seperti
oksigen dan karbon dioksida
lebih mudah meresap melalui
permukaan yang lembap.
Structure S is the alveoli which have
moist wall. Respiratory gases such as
oxygen and carbon dioxide can easily
diffuse through moist surface.
(c) Saluran darah yang banyak
membolehkan lebih banyak
karbon dioksida diserap keluar
dari darah dan lebih banyak
oksigen diserap ke dalam darah,
yang kemudiannya diangkut ke
seluruh bahagian badan.
 The many blood vessels allow
more carbon dioxide to pass out of
the blood and more oxygen to be
absorbed into the blood, which is then
transported to all parts of the body.
2 (a) X: Tarikan nafas/ Inhalation
Y: Hembusan nafas/ Exhalation
(b) (i) Mulut dan glotis tertutup
menyebabkan dasar rongga
mulut turun ke bawah.
Tekanan udara di dalam
rongga mulut menjadi lebih
rendah dan udara dari
persekitaran ditolak masuk
ke dalam rongga mulut
melalui lubang hidung.
Mouth and glottis close causing
the floor of the mouth cavity to
goes down. Air pressure inside
the mouth cavity becomes lower
causing air from surrounding
to be pushed inside the mouth
cavity through the nostrils.
(ii) Apabila glotis terbuka,
lubang hidung tertutup
menyebabkan dasar rongga
mulut naik. Tekanan udara
di dalam rongga mulut
meningkat dan menolak
udara masuk ke dalam
peparu.
When the glottis opens, the
nostrils close causing the floor
of the mouth cavity to raise. Air
pressure inside the mouth cavity
increases and pushes the air into
the lungs.
(c) Tekanan abdomen dan sifat
kekenyalan peparu.
Pressure produced by abdomen and
elasticity of the lungs.
Bahagian C
3 (a) • Pada Rajah 3.1, tekanan separa
oksigen di dalam alveolus
lebih tinggi berbanding di
dalam kapilari darah.
In Diagram 3.1, the partial pressure
of oxygen in alveolus is higher
compared to the blood capillary.
• Oksigen meresap melalui
permukaan lembap dinding
alveolus ke dalam kapilari
darah.
Oxygen diffuses through the moist
surface of alveolus wall into the
blood capillary.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
• Oksigen bergabung dengan
hemoglobin di dalam sel darah
merah untuk membentuk
oksihemoglobin.
Oxygen combines with
haemoglobin in the red blood cell to
form oxyhaemoglobin.
• Tekanan separa karbon
dioksida adalah lebih tinggi
di dalam kapilari darah
berbanding di dalam alveolus.
The partial pressure of carbon
dioxide is higher in the blood
capillary compared to the alveolus.
• Karbon dioksida meresap
dari kapilari darah ke dalam
alveolus dan disingkirkan.
Carbon dioxide diffuses from the
blood capillary to the alveolus and
excreted.
• Pada Rajah 3.2, tekanan separa
oksigen dalam darah lebih
tinggi berbanding di dalam sel
badan.
In Diagram 3.2, the partial pressure
of oxygen in the blood is higher
compared to the body cell.
• Oksihemoglobin terurai dan
membebaskan oksigen.
Oxyhaemoglobin disintegrate and
releases oxygen.
• Oksigen meresap melalui
dinding kapilari darah ke
dalam sel badan.
Oxygen diffuses through the wall of
blood capillary into the body cell.
• Respirasi sel membebaskan
karbon dioksida, maka
tekanan separa karbon
dioksida adalah lebih tinggi di
dalam sel badan berbanding di
dalam kapilari darah.
Carbon dioxide is released during
cellular respiration, thus, the
partial pressure of carbon dioxide is
higher in the body cell compared to
the blood capillary.
• Karbon dioksida meresap
dari sel badan ke dalam
kapilari darah dan bergabung
dengan hemoglobin
untuk membentuk
karbaminohemoglobin.
Carbon dioxide diffuses from the
body cell into the blood capillary
and combines with haemoglobin to
form carbaminohaemoglobin.
J9
(b) • Emfisema merupakan sejenis
chronic obstructive pulmonary
disease (COPD).
Emphysema is a type of chronic
obstructive pulmonary disease
(COPD).
• Alveolus hilang kekenyalan
dan bertambah saiz akibat
dindingnya pecah atau rosak.
Alveoli loss their elasticity and the
size enlarge because their walls
break down or destroyed.
• Keadaan ini akan
mengurangkan jumlah luas
permukaan untuk pertukaran
gas respirasi.
This condition reduced the surface
area for respiratory gaseous
exchange.
• Faktor-faktor yang
menyebabkan emfisema ialah
merokok, pencemaran udara
dan pendedahan kepada
bahan kimia yang disedut ke
dalam peparu.
Factors that cause emphysema
are cigarette smoke, air pollution
and exposure to chemical which is
inhaled into the lungs.
• Pada peringkat awal, simptom
yang ditunjukkan oleh
individu ialah kesukaran
untuk bernafas dan batuk yang
kronik semasa aktiviti cergas.
At earlier stage, symptoms for
emphysema are shortness of breath
and chronic cough during vigorous
activity.
• Apabila penyakit ini mula
merebak, ia boleh berlaku
semasa keadaan rehat juga.
As the disease getting worse, it can
start to happen during rest too.
• Dalam peringkat seterusnya,
individu mula mengalami
jangkitan di peparu dengan
kerap, banyak mukus
dihasilkan, bunyi berdehit,
penat, kegelisahan dan
masalah tidur.
In the later stages, the person may
have frequent lung infections, a lot
of mucus, wheezing sound, fatigue,
anxiety and sleep problems.
• Rawatan yang diberikan ialah
ubatan seperti bronchodilators
untuk melegakan simptom
dengan membuka laluan
udara ke peparu.
 Treatment of emphysema is
medication such as inhaled
bronchodilators to relieve
symptoms by opening the air
passages in the lungs.
• Terapi sokongan termasuk
terapi oksigen dan terapi tabiat
merokok.
Supportive therapy includes oxygen
therapy and smoking habit therapy.
• Walau bagaimanapun,
kerosakan alveolus ini
adalah kekal. Keupayaan
untuk bernafas dengan baik
tidak boleh dikembalikan
sepenuhnya.
However, the damage is permanent.
The ability to breathe properly
cannot be fully recovered.
BAB 9
Kertas 1
1 C 2 D 3 D 4 A 5 D
6 C 7 B 8 D 9 B 10 A
11 C 12 B 13 B 14 A 15 B
16 A 17 C 18 C 19 C 20 A
21 A 22 C
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) Hempedu/ Bile
(b) • Menyediakan keadaan
beralkali untuk tindakan
enzim dalam duodenum.
Creates an alkaline environment for
enzyme action in the duodenum.
• Mengemulsikan lipid dengan
memecahkan lipid kepada
titisan-titisan halus.
Emulsify lipids by transforming
large lumps of lipids into small
droplets.
(c) Kadar pencernaan lipid akan
berkurang. Ini kerana, hempedu
tidak dapat disalurkan dari
pundi hempedu ke duodenum.
The rate of digestion of lipids will
decrease. This is because bile cannot
be channelled from the gall bladder to
the duodenum.
(d) Maltase/ Sukrase/ Laktase
Maltase/ Sucrase/ Lactase
Bahagian B
2 (a) • Proses yang menguraikan
butiran makanan yang
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
kompleks kepada molekul
yang lebih ringkas.
The process that breaks down
complex food substances into
simpler molecules.
• Molekul itu menjadi butiran
yang kecil supaya mudah
melarut dan mudah diserap
oleh badan.
The molecules are small enough
and soluble for the body to easily
absorb it.
• Dua jenis pencernaan yang
berlaku di dalam mulut
ialah pencernaan fizikal dan
pencernaan kimia.
Two types of digestion that occurs
in the mouth are physical digestion
and chemical digestion.
• Pencernaan fizikal
melibatkan pemecahan
mekanikal molekul makanan
menggunakan gigi manakala
pencernaan kimia melibatkan
tindakan amilase air liur yang
memecahkan kanji kepada
maltosa.
Physical digestion involves
mechanical breakdown of food
using teeth while chemical digestion
involves salivary amylase to
breakdown starch into maltose.
(b) • Dalam R, glukosa dan asid
amino diserap ke dalam
kapilari darah secara
pengangkutan aktif.
In R, glucose and amino acids are
absorbed into the blood capillaries
by active transport.
• Ion mineral, vitamin larut
air seperti vitamin B dan C
diserap secara osmosis ke
dalam kapilari darah.
Mineral ions, water soluble
vitamins such as vitamin B and C
are absorbed by osmosis into the
blood capillaries.
• Asid lemak dan gliserol
diserap ke dalam lakteal secara
resapan ringkas.
Fatty acid and glycerol are
absorbed into the lacteal by simple
diffusion.
• Vitamin larut lemak seperti
vitamin A, D, E dan K diserap
ke dalam lakteal secara
resapan ringkas.
J10
Fat soluble vitamins such as vitamin
A, D, E and K are absorbed into the
lacteal by simple diffusion.
• Dalam S, air dan sebahagian
baki mineral diserap daripada
makanan tidak tercerna.
In S, water and some remaining
minerals are absorbed from the
undigested food.
• Vitamin K yang disintesiskan
oleh bakteria di dalam kolon
juga diserap.
Vitamin K synthesised by the
bacteria in the colon is also
absorbed.
(c) • Hati menghasilkan hempedu
untuk membantu proses
pencernaan di duodenum.
The liver produces bile to help the
digestion process in the duodenum.
• Hati berfungsi untuk
mengawal atur aras glukosa
darah.
The liver involves in the regulation
of blood glucose level.
• Insulin menukarkan glukosa
berlebihan kepada glikogen
dan disimpan di dalam hati.
Insulin converts excess glucose to
glycogen and stores it in the liver.
• Glukagon menukarkan
glikogen yang disimpan di
dalam hati kepada glukosa
apabila aras glukosa darah
menurun.
Glucagon converts glycogen stored
in the liver back to glucose when
the blood glucose level decreases.
• Hati juga berfungsi untuk
menukarkan asid amino
yang berlebihan kepada urea
melalui proses pendeaminaan
yang kemudiannya
disingkirkan daripada badan.
The liver is also important in
deamination process in which
excess amino acids are converted
to urea and excreted out from the
body.
• Selain itu, hati berfungsi
dalam penyahtoksinan
dengan mengubah suai toksin
yang diangkut ke hati dan
menyingkirkannya daripada
badan.
The liver also plays an important
role in detoxification by modifying
the toxins transported to the liver
and eliminated it from the body.
 • Hati juga berperanan dalam
proses asimilasi nutrien.
The liver also involves in the process
of nutrient assimilation.
• Nutrien larut air seperti
glukosa, asid amino dan
vitamin B dan C diangkut oleh
salur darah ke vena portal
hepar.
Water soluble nutrients such as
glucose, amino acids and vitamin B
and C are transported by the blood
vessel to the hepatic portal vein.
Kertas 3
2 (i)
Sampel makanan
Food samples
Peningkatan suhu air (°C)
Rise of water temperature (°C)
3 (a) (i) Jenis sampel makanan/ Type of food sample
(ii) Jisim air/ Mass of water
(iii) Nilai tenaga sampel makanan/ Energy value of food sample
(b) (i)
Nilai tenaga kacang tanah (kJ g-1) 20 g × 4.2 × 63
Energy value of groundnut = dua ventrikel.
1.3 g × 1000
(ii)
Nilai tenaga kacang gajus (kJ g-1)
Energy value of cashew nut
(c) Nilai tenaga dalam kacang tanah
lebih tinggi berbanding nilai
tenaga dalam kacang gajus.
The energy value in groundnut is
higher compared to the energy value
in cashew nut.
(d) Anggapan dalam eksperimen
ini ialah semua tenaga haba
yang terhasil digunakan untuk
memanaskan air. Namun,
realitinya tidak semua tenaga
yang terhasil digunakan
untuk memanaskan air kerana
sesetengah tenaga akan terbebas
ke persekitaran dan diserap oleh
tabung didih.
The assumption made in this
experiment is all heat energy
produced is used to heat the water.
However, in reality not all the energy
produced is used to heat water
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
• Vena portal hepar kemudian
mengangkut nutrien dari usus
kecil ke hati untuk diproses
bagi asimilasi.
The hepatic portal vein then
transports these nutrients from the
small intestine to the liver to be
processed for assimilation.
• Sistem peredaran darah
mengangkut nutrien dari hati
ke sel-sel badan.
The blood circulatory system
transports the nutrients from the
liver to the body cells.
Kacang Tanah Kacang gajus
Groundnut Cashew nut
63 54
= 4.071 kJ g-1
20 g × 4.2 × 54
= (c) Peredaran pulmonari dan
1.5 g × 1000
= 3.024 kJ g-1
because some of the energy will be
released to the environment and
absorbed by the boiling tube.
(e) Lebih tinggi. Pengoksidaan
makanan di dalam badan
berlaku dengan lebih lengkap
berbanding di persekitaran
terbuka seperti dalam
eksperimen. Lebih sedikit haba
yang terbebas ke persekitaran.
Higher. The oxidation occurs in the
body is more complete compare to
those occurs in an open environment
like in the experiment. Less heat is
lost to the environment.
(f) Nilai tenaga ialah jumlah tenaga
haba yang terhasil daripada
pembakaran 1 gram makanan.
Energy value is the amount of heat
energy produced from the combustion
of 1 gram of food.
J11
BAB 10
Kertas 1
1 B 2 C 3 B 4 D 5 D
6 B 7 A 8 C 9 D 10 B
11 B 12 A 13 C 14 B 15 A
16 A 17 C 18 D 19 C 20 D
21 B
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) P: Katak; Kodok/ Frog; Toad
Q: Tikus; Manusia/ Rat; Human
(b) • P mempunyai sistem
peredaran ganda dua
tidak lengkap manakala Q
mempunyai sistem peredaran
ganda dua lengkap.
P has incomplete double circulatory
system while Q has complete double
circulatory system.
• P mempunyai tiga ruang
jantung, iaitu dua atrium
dan satu ventrikel manakala
Q mempunyai empat ruang
jantung, iaitu dua atrium dan
P has three chambers in the heart,
two atria and one ventricle while Q
has four chambers in the heart, two
atria and two ventricles.
peredaran sistemik.
Pulmonary circulation and systemic
circulation.
(d) • Peredaran pulmonari ialah
pengaliran darah terdeoksigen
dari jantung ke peparu dan
darah beroksigen dari peparu
ke jantung.
Pulmonary circulation is the flow of
deoxygenated blood from the heart
to the lungs and oxygenated blood
from the lungs to the heart.
• Peredaran sistemik ialah
pengaliran darah terdeoksigen
dari seluruh badan ke jantung
dan darah beroksigen dari
jantung ke seluruh badan.
Systemic circulation is the flow of
deoxygenated blood from the whole
body to the heart and oxygenated
blood from the heart to the whole
body.
2 (a) • J mempunyai saiz lumen yang
kecil manakala K mempunyai
saiz lumen yang besar.
J has a small size of lumen while K
has a large size of lumen.
• J membawa darah beroksigen
kecuali arteri pulmonari
manakala K membawa darah
terdeoksigen kecuali vena
pulmonari.
J carries oxygenated blood except
for pulmonary artery while K
carries deoxygenated blood except
for pulmonary vein.
(b) J ialah arteri. Dindingnya
berotot dan tebal untuk
menahan tekanan darah
yang tinggi yang mengalir
melaluinya. Ciri ini
mengelakkan arteri daripada
pecah.
J is artery. The walls are muscular
and thick to withstand the high blood
pressure that flows through it. These
features prevent artery from collapse.
(c) K (vena) membawa darah
terdeoksigen dari seluruh
badan kembali ke jantung dan
perlu mengatasi tarikan graviti.
Injap dalam K memastikan
darah mengalir satu hala dan
menghalang darah mengalir
kembali ke bahagian bawah
badan.
K (vein) carries deoxygenated blood
from the whole part of the body back
to the heart and needs to overcome
gravitational pull. The valve in K
ensures blood flow in one direction
and prevents blood from flowing back
to the lower part of the body.
(d) J (arteri) mengangkut darah
beroksigen dari jantung ke
seluruh badan. Apabila darah
sampai di L (kapilari darah),
oksigen akan meresap masuk
ke dalam sel badan manakala
karbon dioksida meresap keluar
dari sel badan ke L. Darah
terdeoksigen mengalir ke
dalam K (vena) untuk diangkut
kembali ke dalam jantung bagi
disingkirkan melalui peparu.
J (artery) transports oxygenated
blood from the heart to the whole
body. Once the blood arrive at L
(blood capillary), oxygen will diffuse
into the body cells while carbon
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
dioxide diffuse from the body cells
into L. Deoxygenated blood flows into
the K (vein) to be transported back
to the heart to be excreted through
the lungs.
BAB 11
Kertas 1
1 C 2 A 3 D 4 B 5 A
6 B 7 D 8 D 9 C 10 A
11 B 12 C 13 D 14 C 15 A
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) Monosit; Neutrofil
Monocyte; Neutrophil
(b) Sel darah Q mengepung
patogen dengan mengunjurkan
pseudopodium. Fogosom yang
terbentuk bergabung dengan
lisosom yang merembeskan
lisozim. Lisozim memusnahkan
patogen itu.
Blood cell Q surround the pathogen
by projecting pseudopodium. The
phagosome formed combines with
lysosome that secretes lysozyme.
Lysozyme destroys the pathogen.
(c) • Memusnahkan bendasing
yang memasuki badan.
Destroy foreign substances that
enter the body.
• Menghalang badan daripada
dijangkiti penyakit.
Prevents the body from getting
infected by disease.
(d) Barisan pertahanan ketiga
diaktifkan sebagai tindak balas
terhadap jangkitan. Mekanisme
pertahanan barisan ketiga akan
melibatkan sistem imun yang
menghasilkan antibodi untuk
melawan patogen.
The third line of defence is activated
in response to the infection. The
mechanism of the third line of defence
will involve the immune system that
release antibodies to fight against the
pathogen.
2 (a) X: Keimunan aktif buatan
Artificial active immunity
Y: Keimunan aktif semula jadi
Natural active immunity
(b) Individu X memperolehi
keimunan daripada suntikan
vaksin yang menggalakkan
J12
badan menghasilkan antibodi
untuk melawan penyakit
demam campak. Individu Y
memperolehi keimunan setelah
sembuh daripada penyakit
demam campak.
Individual X gains immunity from
vaccine injection that stimulate the
body to produce antibodies to fight
against measles. Individual Y gains
immunity after recovered from
measles.
(c) Vaksin MMR; Bersifat kekal lama
MMR vaccine; It lasts a long time
(d) Bayi baru lahir tidak
menghasilkan antibodinya
sendiri. Bayi mendapat
keimunan pasif semula jadi
daripada susu ibu untuk
melindunginya daripada
jangkitan. Keimunan ini bersifat
serta-merta dan sementara.
Newborns do not produce their own
antibodies. Babies get natural passive
immunity from breast milk to protect
them from infections. This immunity
is immediate and temporary.
Bahagian B
3 (a) • Kulit bertindak sebagai
penghalang fizikal yang
tidak dapat ditembusi oleh
mikroorganisma.
The skin provides a physical
barrier that is impenetrable to
microorganisms.
• Sel-sel mati yang sentiasa
diganti dengan sel baharu
membuatkan mikroorganisma
sukar untuk tumbuh di lapisan
kulit.
The continuous shedding of
dead cells makes it difficult for
microorganisms to grow on skin.
• Kulit juga bertindak sebagai
pelindung kimia dengan
merembeskan sebum untuk
menghalang pertumbuhan
mikroorganisma.
The skin is also a chemical barrier
as it secretes sebum to prevent the
growth of microorganisms.
• Air mata dan air liur
mengandungi lisozim untuk
membunuh sesetengah jenis
bakteria.
Tears and saliva contain lysozyme
to kill certain types of bacteria.
 • Asid hidroklorik yang
dirembeskan oleh dinding
perut memusnahkan
kebanyakan bakteria dalam
makanan dan minuman yang
diambil.
Hydrochloric acid secreted by
the stomach wall destroys most
bacteria that enter the body
through food and drinks.
• Membran mukus yang
melapisi salur respirasi
merembeskan mukus yang
mengandungi lisozim untuk
memusnahkan bakteria.
Mucous membrane in respiratory
tract secretes mucus containing
lysozyme to destroy bacteria.
(b) • Keadaan luka yang merah dan
bengkak menunjukkan gerak
balas keradangan.
The red and swollen wound
condition indicates an
inflammatory response.
• Barisan pertahanan kedua
diaktifkan setelah bakteria
memasuki lapisan kulit
melalui luka.
The second line of defence is
activated after bacteria enter the
skin layer through the wound.
• Platlet dalam darah
membebaskan faktor pembeku
di kawasan luka. Mekanisme
pembekuan darah berlaku.
Platelets in the blood release clotting
factors in the wound area. The
mechanism of blood clotting occurs.
• Tisu yang rosak membebaskan
histamin yang menyebabkan
pengembangan kapilari darah
dan menjadikan kapilari darah
lebih telap terhadap sel fagosit.
Damaged tissue releases histamine
which causes the expansion of
blood capillaries and makes blood
capillaries more permeable to
phagocyte cells.
• Sel fagosit menjalankan
fagositosis terhadap bakteria
yang menjangkiti kawasan
luka.
Phagocyte cells carry out
phagocytosis against bacteria
infecting the wound area.
• Gerak balas keradangan
berterusan sehingga bakteria
disingkirkan sepenuhnya
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
dan tisu di kawasan luka
diperbaiki.
The inflammatory response
continues until the bacteria are
completely removed and the tissue
in the wound area is repaired.
(c) • P merupakan tindakan
pengaglutinan.
P is agglutination action.
• Antibodi aglutinin dapat
menggumpalkan patogen.
Agglutinin antibodies can clump
pathogens together.
• Gumpalan menyebabkan
patogen mudah diperangkap
dan dimusnahkan oleh sel
fagosit.
The clump make the pathogens
easier to be trapped and destroyed
by phagocyte cell.
• Q merupakan tindakan
penguraian.
Q is complement fixation action.
• Antibodi lisin bergabung
dengan antigen dan
menyebabkan bakteria pecah
atau terurai.
Lysin antibodies bind with antigens
and cause the bacteria to rupture
or disintegrate.
• R merupakan tindakan
peneutralan.
R is neutralisation action.
• Antibodi meneutralkan toksin
yang dihasilkan oleh bakteria
dengan bergabung bersama
toksin untuk mengelakkan
toksin bergabung dengan sel
dan menyebabkan kerosakan
pada sel.
Antibody neutralise the toxins
produced by bacteria by binding
to the toxin and prevents the toxin
from attaching to cells and causing
damage.
• S merupakan tindakan
pengopsoninan.
S is opsonisation action.
• Antibodi opsonin bergabung
dengan antigen untuk
bertindak sebagai petanda
supaya sel fagosit dapat
mengenali antigen tersebut
dan memusnahkannya.
Opsonins antibodies bind with
antigens to act as markers so that
phagocyte cell can recognise the
antigens and destroy them.
J13
Bahagian C
4 (a) • Individu P memperoleh
keimunan aktif buatan
manakala individu Q
memperoleh keimunan pasif
buatan.
Individual P acquires artificial
active immunity while individual
Q acquires artificial passive
immunity.
• Kedua-dua jenis keimunan
bertindak untuk melindungi
badan daripada jangkitan
penyakit.
Both types of immunity act to
protect the body from infection.
• Kedua-dua jenis keimunan ini
melibatkan interaksi antara
antigen dan antibodi.
Both types of immunity involve
interaction between antigens and
antibodies.
• Individu P memperoleh
keimunan melalui suntikan
vaksin manakala individu Q
melalui suntikan antiserum.
Individual P obtains immunity
through vaccine injection while
individual Q through antiserum
injection.
• Individu P mengambil vaksin
yang mengandungi ampaian
patogen yang dilemahkan
atau mati manakala individu
Q mengambil antiserum
yang mengandungi antibodi
spesifik.
Individual P takes vaccine which
contains suspension of weakened
or dead pathogen while individual
Q takes antiserum which contains
specific antibodies.
• Individu P mendapat antibodi
daripada sel limfosit di dalam
badannya manakala individu
Q mendapat antibodi daripada
antiserum.
Individual P receives antibodies
from lymphocyte cells in his
body while individual Q receives
antibodies from antiserum.
• Individu P mengambil
suntikan sebagai langkah
pencegahan manakala
individu Q mengambil
suntikan sebagai rawatan
setelah dijangkiti penyakit.
 Individual P take the injection
as precautionary measure while
individual Q take the injection as a
treatment after infection.
• Individu P memperoleh
keimunan yang kekal
untuk jangka masa panjang
manakala individu Q
memperoleh keimunan yang
segera dan sementara.
Individual P obtains permanent
immunity that lasts for a long
time while individual Q obtains
immediate and temporary
immunity.
• Individu P tidak mendapat
perlindungan serta-merta
manakala individu Q
mendapat perlindungan serta-
merta.
Individual P does not obtain
immediate protection while
individual Q obtains immediate
protection.
• Individu P memerlukan
suntikan kedua untuk
meningkatkan aras antibodi
melepasi aras keimunan
manakala individu Q hanya
memerlukan suntikan kedua
sekiranya jangkitan kali kedua
berlaku.
Individual P needs a second
injection to increase the antibody
level past the immunity level while
individual Q only needs a second
injection if second infection occurs.
(b) • Sindrom kurang daya tahan
penyakit atau AIDS berpunca
daripada jangkitan virus
kurang daya tahan manusia
atau HIV.
Acquired Immune Deficiency
Syndrome or known as AIDS is
caused by the infection of Human
Immunodeficiency Virus or known
as HIV.
• Virus HIV boleh disebarkan
melalui cecair badan seperti
air mani, darah dan susu ibu.
HIV virus can be transmitted
through body fluids such as semen,
blood or mother’s milk.
• Penyebaran melalui cecair
badan boleh berlaku melalui
hubungan seks yang tidak
dilindungi dengan orang yang
dijangkiti.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
The transmission could occurs
through unprotected sexual
intercourse with an infected person.
• Melalui darah yang tercemar
semasa pemindahan darah.
Through infected blood in blood
transfusions.
• Penyebaran juga boleh berlaku
daripada ibu berpenyakit
kepada anak melalui plasenta
semasa perkembangan fetus
dan susu ibu semasa menyusu
badan.
The transmission also can occurs
from infected mother to her child
through placenta during foetal
development and breast milk
during breastfeeding.
• Virus HIV boleh
memusnahkan sel-sel yang
bertanggungjawab untuk
sistem keimunan.
The HIV virus can destroy the cells
involve in the immune system.
• HIV boleh membiak di dalam
limfosit dan memusnahkan
limfosit.
HIV may reproduce inside the
lymphocytes and destroy them.
• Sistem keimunan yang lemah
tidak dapat melawan jangkitan
penyakit lain dengan berkesan.
A weakened immune system
cannot fight against other infections
effectively.
• Penyakit AIDS boleh dicegah
dengan mengelakkan
hubungan seks rambang.
AIDS can be prevented by avoiding
casual sexual relationships.
• Mengamalkan gaya
hidup yang sihat dan
bertanggungjawab.
Live a responsible and healthy
lifestyle.
• Tidak berkongsi jarum
suntikan dan barangan
peribadi dengan orang lain.
Do not share needles and personal
items with others.
BAB 12
Kertas 1
1 B 2 C 3 B 4 D 5 B
6 D 7 B 8 C 9 D 10 B
11 A 12 C 13 D 14 A 15 C
J14
16 B 17 D 18 D 19 A 20 D
21 A 22 B 23 D 24 B 25 D
26 C 27 A
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) K: Serebrum/ Cerebrum
L: Serebelum/ Cerebellum
(b) K: Mengawal tindakan terkawal,
emosi dan keupayaan mental
seperti pembelajaran, ingatan
dan kemahiran berbahasa.
Controls voluntary actions, emotion
and mental abilities such as learning,
memory and language skills.
L: Mengkoordinasi pengecutan
otot bagi pergerakan badan dan
mengawal keseimbangan badan.
Coordinates muscle contractions for
body movements and controls body
balancing.
(c) Selepas berpeluh dengan
banyak, kepekatan air
dalam darah menurun. M
(hipotalamus) mengesan
kekurangan air dalam darah
lalu menghantar isyarat
kepada kelenjar pituitari untuk
merembeskan ADH. ADH
meningkatkan ketelapan tubul
di ginjal dan lebih banyak air
diserap semula ke dalam darah.
After sweating a lot, the
concentration of water in the blood
decreases. M (hypothalamus) detect
dehydration and send signals to
the pituitary gland to secrete ADH.
ADH increases the permeability of
the tubules in the kidneys and more
water is reabsorbed into the blood.
2 (a) P: Mitokondrion/ Mitochondria
Q: Vesikel sinaps/ Synaptic vesicle
(b) P (mitonkondrion) menjana
tenaga ATP. Tenaga ini
digunakan untuk sintesis
neurotransmiter di dalam Q
(vesikel sinaps).
P (mitochondria) generate ATP
energy. This energy is used for the
synthesis of neurotransmitters in Q
(synaptic vesicle).
(c) Impuls elektrik merangsang
vesikel sinaps untuk
membebaskan neurotransmiter
ke dalam ruang sinaps.
Neurotransmiter meresap
melalui sinaps dan bergabung
 dengan protein reseptor spesifik
pada dendrit neuron penerima.
Penggabungan ini merangsang
pencetusan impuls elektrik yang
baharu.
Electrical impulses stimulate
synaptic vesicles to release
neurotransmitters into the synapse
space. Neurotransmitters diffuse
through the synapse and combine
with specific protein receptors in the
dendrites of receptor neurons. This
combination stimulate the generation
of new electrical impulses.
(d) Membenarkan pemindahan
impuls saraf dalam satu arah
sahaja.
Allows the transmission of nerve
impulses in one direction only.
Bahagian B
3 (a) • S melibatkan dua jenis neuron,
iaitu neuron deria dan neuron
motor manakala T melibatkan
tiga jenis neuron, iaitu neuron
deria, neuron geganti dan
neuron motor.
S involves two types of neurones
which are sensory neurone and
motor neurone while T involves
three types of neurones which are
sensory neurone, relay neurone and
motor neurone.
• S berlaku dengan lebih cepat
berbanding T kerana ia
melibatkan hanya dua jenis
neuron.
S occurs faster compared to T
because it only involves two types
of neurones.
• S melibatkan satu sinaps
manakala T melibatkan dua
sinaps.
S involves one synapse while T
involves two synapses.
• Rangsangan bagi S ialah
ketukan tukul getah manakala
rangsangan bagi T ialah benda
tajam atau benda panas.
Stimulus in S is the rubber hammer
while stimulus in T is a sharp
object or a hot object.
(b) Persamaan/ Similarity
• Melibatkan rangsangan,
impuls, neuron dan organ
efektor.
Involves stimuli, impulses, neurons
and effector organs.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
Perbezaan/ Differences
• Tindakan terkawal berlaku
mengikut keinginan dan
disedari individu manakala
tindakan luar kawal berlaku
secara automatik tanpa
disedari individu.
Voluntary actions occur according
to the wishes and awareness of
an individual while involuntary
actions occur automatically
without awareness of an individual.
• Tindakan terkawal dikawal
oleh korteks serebrum
manakala tindakan luar
kawal dikawal oleh medula
oblongata dan hipotalamus.
Voluntary actions are controlled
by cerebral cortex of cerebrum
while involuntary actions are
controlled by medulla oblongata
and hypothalamus.
• Tindakan terkawal melibatkan
gerak balas otot rangka
manakala tindakan luar kawal
melibatkan gerak balas otot
licin dan kelenjar.
Voluntary actions involve the
response of skeletal muscles while
involuntary actions involve the
response of smooth muscles and
glands.
• Tindakan terkawal melibatkan
sistem saraf soma manakala
tindakan luar kawal melibatkan
sistem saraf autonomi.
Voluntary actions involve the soma
nervous system while involuntary
actions involve the autonomic
nervous system.
• Tindakan terkawal lebih
perlahan kerana perlu berfikir
berbanding tindakan luar
kawal yang lebih cepat.
Voluntary actions is slower because
it involve thinking compared to
involuntary actions which is faster.
(c) • Terdapat tiga jenis mekanisme
pengawalaturan rembesan
hormon pada manusia.
Mekanisme pertama ialah
rembesan dikawal oleh
hormon lain.
There are three mechanisms for
regulation of hormone secretion
in human. First mechanism, the
secretion is controlled by other
hormone.
J15
• Kelenjar pituitari
merembeskan TSH untuk
merangsang kelenjar tiroid
merembeskan tiroksina.
Pituitary gland secretes TSH to
stimulate the thyroid gland to
secrete thyroxine.
• Apabila kepekatan tiroksina
melebihi aras tertentu dalam
darah, ia akan menghalang
rembesan TSH melalui
mekanisme suap balik negatif.
When the thyroxine concentration
exceeds a certain level in the blood,
it inhibits TSH secretion through
negative feedback mechanism.
• Mekanisme kedua ialah
rembesan dikawal oleh aras
bahan tertentu seperti glukosa
dalam darah.
Second mechanism, the secretion
is controlled by the level of certain
substances such as glucose in the
blood.
• Apabila aras glukosa darah
meningkat, pankreas
merembeskan insulin yang
menyebabkan peningkatan
dalam pengambilan glukosa
oleh sel-sel.
When glucose level in the blood
rises, the pancreas secretes insulin
which causing an increase in
glucose uptake by cells.
• Insulin akan menukarkan
glukosa yang berlebihan
kepada glikogen untuk
disimpan di dalam hati.
Insulin will convert the excess
glucose into glycogen to be stored
in the liver.
• Apabila aras glukosa darah
berkurang, pankreas akan
merembeskan glukagon untuk
menukarkan glikogen di
dalam hati kepada glukosa.
When glucose level in the blood
decreases, the pancreas secretes
glucagon to convert glycogen stored
in the liver back to glucose.
• Mekanisme ketiga ialah
rembesan dikawal oleh isyarat
daripada sistem saraf.
Third mechanism, the secretion is
controlled by the signals from the
nervous system.
 • Apabila hipotalamus
menerima impuls saraf
daripada reseptor haba
di kulit yang mengesan
penurunan suhu badan,
pusat pengawalaturan
suhu di hipotalamus akan
menghasilkan impuls untuk
merangsang kelenjar adrenal.
When hypothalamus receive nerve
impulses from heat receptors in the
skin which detect the decrease in
body temperature, the temperature
regulation centre in hypothalamus
will trigger impulses to stimulate
the adrenal gland.
• Kelenjar adrenal
merembeskan hormon
adrenalina bagi meningkatkan
kadar metabolisme di tisu
sasaran.
Adrenal gland secretes adrenaline
to increase the metabolic rate in
target tissues.
BAB 13
Kertas 1
1 B 2 A 3 A 4 B 5 C
6 D 7 A 8 B 9 C 10 A
11 D 12 D 13 C
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) Semasa cuaca sejuk, arteriol
mengecut dan menjauhi
permukaan kulit. Darah
yang mengalir ke permukaan
kulit berkurang dan ini
mengurangkan haba yang
hilang ke persekitaran secara
sinaran.
During cold weather, the arterioles
contract and move away from the
skin surface. The blood flowing to the
skin surface reduce and this reduces
the heat lost to the environment by
radiation.
(b) Otot erektor mengendur
perlahan-lahan apabila suhu
semakin meningkat. Bulu roma
yang tegak mula condong
ke permukaan kulit. Haba
dibebaskan ke persekitaran.
The erector muscle relaxes slowly as
the temperature rises. The hairs begin
to tilt to the surface of the skin. Heat
is released to the environment.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
(c) Apabila lelaki itu kehilangan
banyak darah, tekanan darahnya
menurun. Baroreseptor dan
pusat kawalan kardiovaskular
akan kurang dirangsang.
Pemvasocerutan arteri berlaku
mengakibatkan rintangan
dalam aliran darah meningkat.
Pengecutan otot kardium
jantung menjadi lebih kuat
untuk mengembalikan tekanan
darah kepada normal.
When the man loses a lot of blood,
his blood pressure drops. Baroreceptor
and cardiovascular control centre will
be less stimulated. Vasoconstriction
of artery occurs causing the resistance
in the bloodstream increase. The
contraction of cardiac muscle of the
heart become stronger to return the
blood pressure back to normal.
Bahagian C
2 (a) • Apabila tekanan osmosis
darah menurun ke bawah
julat normal, osmoreseptor di
dalam hipotalamus mengesan
perubahan tersebut.
When blood osmotic pressure drops
below normal range, osmoreceptors
in the hypothalamus detect the
changes.
• Kelenjar pituitari kurang
dirangsang, maka kurang
ADH dirembeskan ke dalam
darah.
The pituitary gland is less
stimulated, hence less ADH is
secreted into the blood.
• Kepekatan ADH yang rendah
menyebabkan dinding tubul
berlingkar distal dan dinding
duktus pengumpul kurang
telap terhadap air.
Low concentration of ADH causes
the wall of distal convoluted tubule
and collecting duct to be less
permeable to water.
• Kurang air diserap semula ke
dalam darah.
Less water is reabsorbed back into
the blood.
• Air kencing yang banyak
dan cair dihasilkan. Tekanan
osmosis darah akan
meningkat dan kembali ke
julat normal.
J16
A lot of diluted urine is produced.
The blood osmotic pressure will
increase and return to normal
range.
• Apabila tekanan osmosis
darah meningkat melebihi
julat normal, osmoreseptor
di hipotalamus mengesan
perubahan tersebut.
When blood osmotic pressure
increases above the normal range,
osmoreceptors in the hypothalamus
detect the changes.
• Kelenjar pituitari dirangsang
untuk merembeskan lebih
banyak ADH ke dalam darah.
The pituitary gland is stimulated to
secrete more ADH into the blood.
• Kepekatan ADH yang tinggi
menyebabkan dinding tubul
berlingkar distal dan dinding
duktus pengumpul lebih telap
terhadap air.
High concentration of ADH causes
the wall of distal convoluted tubule
and collecting duct to be more
permeable to water.
• Lebih banyak air diserap
semula ke dalam darah.
More water is reabsorbed back into
the blood.
• Air kencing yang sedikit
dan lebih pekat dihasilkan.
Tekanan osmosis darah akan
menurun dan kembali ke julat
normal.
A little concentrated urine is
produced. The blood osmotic
pressure decrease and return to
normal range.
(b) • Pesakit yang mengalami
kegagalan ginjal boleh dirawat
secara hemodialisis atau
pendermaan dan pemindahan
ginjal.
Patients with kidney failure can be
treated by hemodialysis or kidney
donation and kidney transplant.
• Pemindahan ginjal yang
sihat daripada penderma
sukar dilakukan kerana isu
kesesuaian dengan penderma.
Healthy kidney transplant from
donors is hard to do due to
compatibility issues with donors.
• Hemodialisis ialah pilihan
terbaik kerana tidak perlu
menunggu penderma yang
 sesuai dan pelbagi isu lain
dalam pemindahan ginjal.
Hemodialysis is a best choice
because no need to wait for suitable
donors and various other issues in
kidney transplant.
• Mesin dialisis berfungsi
seperti nefron bagi
menggantikan ginjal yang
rosak.
The dialysis machine functioning
like a nephron to replace damaged
kidneys.
• Darah yang masuk ke dalam
mesin dialisis akan dituras
kemudian darah yang sudah
dituras dikembalikan semula
ke salur darah.
The blood that enters the dialysis
machine will be filtered then the
filtered blood is returned to the
blood vessels.
• Antara punca kerosakan ginjal
ialah tekanan darah tinggi,
kencing manis dan batu
karang.
The causes of kidney failure are
high blood pressure, diabetes and
kidney stones.
• Kerosakan ginjal juga boleh
disebabkan oleh ubat-
ubatan yang mengandungi
nefrotoksin dan kecederaan.
Kidney failure can also be caused
by medications containing
nephrotoxins and injuries.
• Kurang minum air akan
menyebabkan kurangnya
aliran darah ke ginjal dan ini
boleh menyebabkan kegagalan
ginjal.
Drinking less water will cause less
blood flow to the kidneys and this
can lead to kidney failure.
• Jika kedua-dua ginjal gagal
berfungsi, bahan buangan
metabolisme dalam badan
tidak dapat dikumuhkan.
If both kidneys stop functioning,
metabolic wastes in the body
cannot be excreted.
• Tekanan osmosis darah juga
tidak dapat dikawal kerana
tubul dan duktus pengumpul
tidak dapat mengawal atur
kandungan air dan mineral
dalam darah.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
Blood osmotic pressure cannot be
regulated because the tubules and
collecting ducts cannot regulate
water and mineral content in the
blood.
BAB 14
Kertas 1
1 C 2 B 3 B 4 D 5 C
6 A 7 D 8 C 9 B 10 A
11 C 12 B 13 A
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) P: Sendi lesung/ Ball-and-socket
joint
Q: Sendi engsel/ Hinge joint
(b) • Sendi lesung membenarkan
pergerakan putaran dalam
semua arah manakala sendi
2 (a) Otot miotom/ Myotome muscles
engsel hanya membenarkan
pergerakan tulang dalam satu
satah.
The ball-and-socket joint allows
rotational movement in all
directions while the hinge joint
allows movement of bones in one
plane.
• Sendi lesung membolehkan
lengan diayunkan dalam
pergerakan membulat
manakala sendi engsel
membenarkan lengan bawah
bergerak ke belakang dan ke
hadapan.
The ball-and-socket joint allows
the arm to be swung in a circular
motion while the hinge joint allows
the forearm to move back and
forward.
(c) (i) • X merupakan tendon
yang terdiri daripada tisu
gentian yang fleksibel,
kuat dan tidak kenyal
manakala Y merupakan
ligamen yang terdiri
daripada tisu penghubung
yang kuat dan kenyal.
X is a tendon consisting of
flexible, strong and inelastic
fibrous tissue while Y is a
ligament consisting of strong
and elastic connective tissue.
• Tendon berfungsi untuk
menghubungkan otot
J17
dengan tulang manakala
ligamen menghubungkan
tulang kepada tulang yang
lain.
Tendon join muscle to bone
while ligament join bone to
other bone.
(ii) X perlu menarik tulang
ke atas dan ke bawah
semasa pengecutan dan
pengenduran otot maka
X tidak boleh meregang.
Y boleh meregang untuk
mengurangkan geseran
antara dua tulang yang
bergerak.
X needs to pull the bone up and
down during muscle contraction
and relaxation so X should not
be stretchable. Y is stretchable
to reduce friction between two
moving bones.
(b) Otot miotom tersusun di kedua-
dua sisi tulang belakang ikan
dan bertindak secara antagonis.
Pengecutan dan pengenduran
otot miotom secara berselang-
seli berlanjutan dari sisi
badan hingga ke ekor. Hal ini
menyebabkan bahagian badan
berlainan mengibas dari sisi
ke sisi dan menghasilkan daya
tujahan ke hadapan.
Myotome muscles are muscle
segments on both sides of the
vertebral column which act
antagonistically. Alternating waves
of contraction and relaxation of
myotome muscles continues from
the side of the body to the tail. These
cause the different parts of the
body to sweep from side to side and
pushing the fish forwards.
(c) Ketidakstabilan seperti
pesongan, golekan dan
junaman.
Instability such as yawing, rolling and
pitching.
(d) Ikan mengatasi masalah
ketidakstabilan dengan bantuan
sirip. Sirip dorsal dan ventral
mencegah pesongan dan
golekan semasa berenang. Sirip
pelvis dan pektoral mencegah
junaman dan bertindak sebagai
brek dan kemudi semasa
berenang.
 Fish overcome instability with the
help of fins. Dorsal and ventral fins
prevent the fish from yawing and
rolling. Pelvic and pectoral fins help
fish to resist pitching and act as
brakes and rudders while swimming.
BAB 15
Kertas 1
1 A 2 B 3 C 4 D 5 A
6 C 7 B 8 D 9 B 10 D
11 A 12 B 13 C 14 A 15 C
16 B 17 A 18 C 19 D 20 A
21 B
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) X: Memulih dan membaiki
dinding endometrium selepas
haid.
Restore the repair the endometrium
lining after menstruation.
Y: Merangsang endometrium
menjadi lebih tebal, berlipat-
lipat dan kaya dengan kapilari
darah.
Stimulates the endometrium to
become thicker, folded and rich with
blood capillaries.
(b) Penebalan dinding
endometrium tidak dapat
dikekalkan dan merosot. Ia
tidak dapat bersedia bagi
penempelan embrio sekiranya
persenyawaan berlaku.
Thickening of endometrium lining
is not maintained and start to
degenerate. It is not ready for
implantation of embryo if fertilisation
occurs.
(c) Hari ke-14 hingga hari ke-28
Day 14 to 28
(d)
Aras progesteron
Progesterone level
14 Hari/ Day
2 (a) J: Kembar seiras/ Identical twins
K: Kembar tidak seiras/ Fraternal
twins
(b) Satu ovum disenyawakan oleh
satu sperma untuk membentuk
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
satu zigot. Zigot membahagi
melalui mitosis dan berpisah
kepada dua embrio berasingan.
One ovum is fertilised by one sperm
to form a zygote. The zygote divide
through mitosis and splits into two
separate embryos.
(c) • Kembar J mempunyai tali
pusat sendiri tetapi berkongsi
plasenta yang sama manakala
kembar K mempunyai tali
pusat dan plasenta sendiri.
Twins J have their own umbilical
cord but share the same placenta
while twins K have their own
umbilical cord and placenta.
• Kembar J mempunyai
kandungan genetik yang
sama manakala kembar K
mempunyai kandungan
genetik yang berbeza.
Twins J have the same genetic
contents while twins K have
different genetic contents.
(d) Kembar siam. Kembar ini
terbentuk apabila embrio
kembar seiras terpisah secara
tidak lengkap semasa proses
pembahagian. Kembar ini
berkongsi beberapa organ.
Siamese twins. This twins are formed
when identical twins embryos
incompletely separated during
division process. They share some
organs together.
Bahagian C
3 (a) Persamaan/ Similarities:
• Kedua-duanya berkembang
daripada sel germa
primordium di dalam organ
pembiakan.
Both are developed from the
primordial germ cells in the
reproductive organs.
• Sel-sel tersebut mengalami
mitosis untuk menghasilkan
banyak sel diploid
yang dikenali sebagai
spermatogonium dan
oogonium.
The cells undergo mitosis to
produce many diploid cells,
spermatogonia and oogonia.
• Kedua-dua proses mengalami
meiosis untuk menghasilkan
empat sel anak haploid atau
gamet.
J18
Both process undergo meiosis to
produce four haploid daughter cells
or gametes.
• Kedua-dua proses melibatkan
pertumbuhan.
Both processes involve growth.
Perbezaan/ Differences:
• X (spermatogenesis) berlaku
di dalam testis manakala Y
(oogenesis) berlaku di dalam
ovari.
X (spermatogenesis) takes place in
the testes while Y (oogenesis) takes
place in the ovary.
• X menghasilkan empat
sperma yang aktif manakala Y
menghasilkan satu ovum dan
tiga jasad kutub yang akhirnya
merosot.
X produces four active sperms while
Y produces one ovum and three
polar bodies which then degenerate.
• X menghasilkan sperma yang
bersaiz kecil manakalan Y
menghasilkan ovum yang
bersaiz besar.
X produces small size of sperms
while Y produces big size of ovum.
• Berjuta-juta sperma dihasilkan
setiap hari manakala
hanya satu oosit sekunder
dibebaskan dari ovari dalam
setiap kitar haid.
Millions of sperm are produced
daily while only one secondary
oocyte is released from the ovary in
each menstrual cycle.
• X merupakan proses yang
bermula selepas akil baligh
dan berlaku secara berterusan
sepanjang hayat manakala Y
bermula di peringkat fetus dan
berhenti semasa putus haid.
X is a lifelong process which begins
after puberty with sperms formed
continuously while Y begins
from foetus stage and stops at
menopause.
• Selepas meiosis I dalam X,
dua spermatosit sekunder
terbentuk manakala dalam Y
satu oosit sekunder dan satu
jasad kutub terbentuk.
After meiosis I in X, two secondary
spermatocytes are formed while in
Y, one secondary oocyte and one
polar body is formed.
 (b) • Antara punca kemandulan
di kalangan perempuan ialah
ovari gagal menghasilkan oosit
sekunder yang matang untuk
disenyawakan oleh sperma.
Among the causes of infertility in
women is the ovaries fail to produce
mature secondary oocytes to be
fertilised by sperm.
• Sesetengah perempuan boleh
menghasilkan oosit sekunder
yang matang namun ia tidak
boleh disenyawakan oleh
sperma kerana tiub Falopio
tersumbat.
Some women can produce mature
secondary oocytes but they cannot
be fertilised by sperm due to
blocked Fallopian tubes.
• Keadaan ini boleh diatasi
dengan kaedah persenyawaan
in vitro (IVF).
This condition can be overcome
with in vitro fertilisation (IVF)
method.
• Ovum dan sperma
disenyawakan di dalam
makmal dalam keadaan yang
terkawal.
Ovums and sperms are fertilised
in the laboratory under controlled
conditions.
• Setelah persenyawaan berjaya,
embrio yang terbentuk akan
dimasukkan ke dalam rahim
wanita.
If the fertilisation success, the
embryo formed will be inserted into
the women’s womb.
• Antara punca kemandulan
di kalangan lelaki ialah
ketidakseimbangan hormon.
Among the causes of infertility in
men is hormonal imbalance.
• Ini menyebabkan sperma
dihasilkan dalam bilangan
yang sedikit.
This cause sperms to be produced in
small quantity.
• Keadaan ini boleh diatasi
dengan rawatan hormon.
This condition can be overcome
with hormone treatment.
• Kemandulan juga boleh
berlaku kerana bilangan
sperma yang rendah.
Infertility can also occur due to low
sperms count.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
• Ini menyebabkan tiada sperma
yang berjaya hidup untuk
bersenyawa dengan oosit
sekunder.
This cause no sperms survive to
fertilise with secondary oocytes.
• Masalah ini boleh diatasi
dengan kaedah permanian
beradas.
This problem can be solved through
artificial insemination (AI)
method.
• Sperma akan dikumpul
dalam masa tertentu sehingga
bilangannya mencukupi
untuk persenyawaan. Sperma
kemudian akan dimasukkan
terus ke tiub Falopio isteri.
Sperms are collected over a
period of time until the number is
sufficient for fertilisation. Sperms
will then be injected directly into
the wife’s Fallopian tube.
Penilaian akhir tahun
3 (a) Neuron motor/ Motor neurone
Kertas 1
1 C 2 B 3 D 4 B 5 D
6 A 7 B 8 C 9 A 10 D
11 B 12 B 13 C 14 A 15 A
16 C 17 D 18 C 19 C 20 B
21 B 22 C 23 B 24 D 25 D
26 A 27 A 28 A 29 C 30 C
31 D 32 B 33 D 34 C 35 A
36 B 37 B 38 C 39 D 40 B
Kertas 2
Bahagian A
1 (a) K: Mitokondrion/ Mitochondrion
L: Dinding sel/ Cell wall
(b) K: Menjana tenaga dalam
bentuk ATP
Generate energy in the form of ATP
L: Mengekalkan bentuk sel
Maintain the shape of the cell
(c) Sel mesofil palisad. Sel ini
berada di bahagian atas
pada daun tumbuhan dan
mempunyai keupayaan untuk
menyerap cahaya matahari
yang tinggi untuk menjalankan
proses fotosintesis.
Mesophyl palisade cells. These cells
are located on the upper side of
the plant leaves and has the ability
to absorb optimum sunlight for
photosynthesis process.
J19
2 (a) P: Pengaglutinan/ Agglutination
Q: Penguraian/ Complement
fixation
(b) • Kedua-duanya merupakan
barisan pertahanan ketiga
yang melibatkan penghasilan
antibodi.
Both are the third line of defence
that release antibodies.
• Tindakan antibodi P
melibatkan proses fagositosis
manakala tindakan antibodi Q
tidak melibatkan fagositosis.
Antibody action P involves
phagocytosis while antibody action
Q does not involve phagocytosis.
(c) Antibodi akan menyebabkan
patogen menggumpal bersama.
Penggumpalan patogen itu
memudahkan sel fagosit
untuk memerangkap dan
memusnahkan patogen tersebut.
Antibodies cause the pathogens to
clump together. This clumping makes
it easy for the phagocyte cells to
capture and destroy the pathogens.
(b) Menghantar impuls saraf dari
neuron geganti di dalam sistem
saraf pusat kepada efektor.
Transmit nerve impulses from relay
neurone in the central nervous
system to the effector.
(c) (i)
Neuron X
Neurone X
(ii) Dua kali. Impuls saraf
merentasi sinaps dari
neuron deria kepada
neuron geganti dan dari
neuron geganti kepada
neuron motor.
Twice. Nerve impulses cross
synapses from sensory neuron
to relay neuron and from relay
neuron to motor neuron.
(d) Tindakan refleks membolehkan
manusia bergerak balas secara
spontan dan pantas. Ini dapat
melindungi manusia daripada
 kecederaan serius apabila
berada dalam keadaan
bahaya.
Reflex action allows humans to
respond spontaneously and quickly.
This can protect humans from serious
injury when in danger.
4 (a) Oogenesis
(b) P: 2n
Q: n
(c) Struktur P (oosit primer)
mengalami proses pembahagian
sel meiosis I. Setelah meiosis I
lengkap ia akan menghasilkan
oosit sekunder dan jasad kutub
yang pertama.
Structure P (primary oocyte) go
through the cell division process
which is meiosis I. When meiosis I is
completed, it will produce secondary
oocyte and first polar body.
(d) Struktur R (korpus luteum)
akan terus berkembang dan
mengekalkan saiznya. R akan
mula merembeskan hormon
estrogen dan progesteron untuk
mengekalkan ketebalan dinding
endometrium.
Structure R (corpus luteum) will
continues to grow and maintain its
size. R will start to secrete oestrogen
and progesterone to maintain the
thickness of the endometrium lining.
5 (a) Hemolisis/ Haemolysis
(b) Air suling merupakan larutan
hipotonik kepada sel darah
merah. Molekul air meresap
masuk secara osmosis ke
dalam sel darah merah dan
menyebabkan sel mengembang
dan pecah.
Distilled water is hypotonic to red
blood cell. Water diffuses into the red
blood cell by osmosis and causes the
cell to swell up and burst.
(c) Larutan natrium klorida 30%
merupakan larutan hipertonik
kepada sel darah merah.
Molekul air akan meresap
keluar secara osmosis dari sel
darah merah dan menyebabkan
sel mengalami krenasi.
30% sodium chloride solution is
hypertonic to red blood cell. Water
diffuses out of the red blood cell
by osmosis and causes the cell to
undergo crenation.
(d) Sel tumbuhan akan menjadi
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
segah. Air suling merupakan
larutan hipotonik terhadap sel
tumbuhan. Molekul air akan
masuk ke dalam vakuol secara
osmosis. Sel tumbuhan tidak
pecah kerana dinding sel yang
kukuh dapat menahan tekanan
yang dikenakan terhadapnya.
The plant cell will become turgid.
Distilled water is hypotonic to the
plant cell. Water diffuses into the
vacuole by osmosis. The plant cell
does not burst because its rigid cell
wall is strong enough to resist the
increasing pressure.
6 (a) 2
(b) Nukleolus
Nucleolus
Kromosom
Chromosome
(c) Empat sel anak. Sel mengalami
pembahagian nukleus sebanyak
dua kali dalam meiosis.
Semasa pembahagian yang
pertama, sel induk diploid akan
menghasilkan dua sel anak
manakala dalam pembahagian
8 (a) Struktur T ialah fibrin,
kedua setiap sel anak akan
membahagi dan menghasilkan
empat sel anak yang haploid.
Four daughter cells. In meiosis, cell
undergoes two nuclear divisions. In
the first nuclear division, a single
diploid parent cell produces two
daughter cells while in second nuclear
division, each daughter cells divided
to produce four haploid daughter
cells.
(d) (i) Sitoplasma dan komponen
sel lain membahagi.
Membran plasma mencerut
di bahagian tengah sel
sehingga sel terputus
menjadi dua sel anak.
Cytoplasm and other cell
components divide. The plasma
membrane shrinks in the centre
of the cell until the cell divided
into two daughter cells.
(ii) Sel yang terhasil
mempunyai dua nukleus.
The cell produced has two nuclei.
7 (a) X: Lakteal/ Lacteal
Y: Kapilari darah
Blood capillaries
(b) Vilus mempunyai dinding yang
J20
sangat nipis, iaitu setebal satu
sel. Oleh itu, makanan tercerna
boleh diserap dengan cepat.
The villi has very thin wall which is
only one cell thick. Thus digested food
can be absorbed quickly.
(c) Asid lemak/ Gliserol/ Vitamin
A, D, E dan K
Fatty acid/ Glycerol/ Vitamin A, D,
E and K
(d) Vitamin larut lemak diserap
ke dalam lakteal. Lakteal
bersambung ke salur limfa
dalam sistem limfa yang
membentuk jaringan di seluruh
badan. Vitamin tersebut akan
bergerak ke duktus limfa dan
akan dihantar ke salur darah
untuk diangkut ke seluruh
badan.
Fat soluble vitamin are absorbed into
the lacteals. The lacteals converge
into the large vessels of the lymphatic
system which forms a network
throughout the body. The vitamins
then drained into the lymphatic
duct before being emptied into the
bloodstream to be transported to
whole parts of the body.
iaitu protein bebenang
yang membentuk jalinan di
permukaan luka. Jalinan ini
memerangkap sel darah merah
dan menutup luka.
Structure T is fibrin, threaded protein
that forms clot over the wound
surface. These clots trap red blood
cells and cover the wound.
(b) Trombokinase bersama-sama
dengan ion kalsium dan vitamin
K menukarkan protrombin
kepada trombin. Trombin
kemudiannya memangkinkan
penukaran protein larut
fibrinogen dalam plasma darah
kepada fibrin yang tidak larut.
Thrombokinase together with calcium
ions and vitamin K convert the
prothrombin to thrombin. Thrombin
catalyses the conversion on the
soluble protein fibrinogen in blood
plasma into the insoluble fibrin.
(c) • Mencegah kehilangan darah
yang serius apabila seseorang
cedera.
Prevents serious blood loss when a
person is injured.
 • Mencegah kemasukan
mikroorganisma ke dalam
darah melalui luka.
Prevents the entry of
microorganisms into the
bloodstream through the wound.
(d) Hemofilia. Merupakan penyakit
yang diwarisi disebabkan oleh
kekurangan faktor pembeku
dalam darah. Individu yang
ada penyakit ini mengalami
pendarahan lebih lama apabila
cedera, mudah lebam dan
menghadapi risiko pendarahan
di sendi dan otak.
Haemophilia. It is a hereditary
disease that afflicted person lacks of
certain clotting factors in her blood.
Individual with his disease bleeding
for a longer time after an injury, easy
bruising and at risk of bleeding in the
joints and brain.
Bahagian B
9 (a) • Permukaan kulit yang nipis
dan lembap membenarkan
pertukaran gas antara kulit
dan udara berlaku dengan
cekap.
The skin is thin and kept moist
enable rapid and efficient of gases
exchange between the skin and air.
• Terdapat banyak jaringan
kapilari darah di bawah
permukaan kulit untuk
mengangkut gas respirasi.
There is a large network of blood
capillaries beneath the surface of
the skin to transport respiratory
gases.
• Permukaan peparu katak
berlipat-lipat untuk
menambahkan jumlah luas
permukaan.
The surface area for gaseous
exchange in the lungs is increase by
folded structure.
• Membran peparu yang nipis
memudahkan pertukaran gas.
Thin lung membranes allow the
efficient gaseous exchange.
(b) Kulit/ Skin:
• Dalam air, pertukaran gas
berlaku secara resapan antara
kapilari darah di bawah kulit
dengan air di sekeliling.
In water, gaseous exchange occurs
by diffusion between the blood
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
capillaries under the skin and the
surrounding water.
• Di darat, mukus yang
dirembeskan oleh kelenjar
mukus mengekalkan
kelembapan kulit supaya
pertukaran gas boleh berlaku
antara kulit dengan udara
sekeliling.
On land, the mucus secreted by
mucous gland keeps the skin moist,
allowing gaseous exchange to takes
place between the skin and the
surrounding air.
Peparu/ Lungs:
• Semasa menarik nafas, lubang
hidung dibuka dan dasar
rongga mulut diturunkan.
During inhalation, the nostrils are
opened and the floor of the mouth
cavity is lowered.
• Tekanan di dalam rongga
mulut berkurang, lalu udara
disedut ke dalam rongga mulut.
The pressure in the mouth cavity
decrease, thus air is drawn into the
mouth cavity.
• Kemudian lubang hidung
ditutup dan dasar rongga
mulut dinaikkan.
Then the nostrils is closed and the
floor of the mouth cavity is raised.
• Tekanan udara di dalam
rongga mulut meningkat lalu
menolak udara masuk ke
dalam peparu melalui glotis.
Air pressure in the mouth cavity
increases and pushes air into the
lungs through the glottis.
• Semasa menghembus
nafas, dasar rongga mulut
diturunkan dan peparu
mengecut.
During exhalation, the floor of the
mouth cavity is lowered and the
lungs contract.
• Tekanan di dalam rongga
mulut berkurang, udara
ditolak ke dalam rongga mulut.
The pressure in the mouth cavity
decrease, thus air is pushed into the
mouth cavity.
• Dasar rongga mulut dinaikkan
dan glottis ditutup.
The floor of the mouth cavity is
raised and the glottis is closed.
• Udara ditolak keluar melalui
lubang hidung.
J21
Air is pushed out through the
nostrils
(c) • Karbon dioksida dari tisu
badan meresap ke dalam sel
darah merah.
Carbon dioxide from the body
tissue diffuses into red blood cells.
• Karbon dioksida bergabung
dengan hemoglobin
untuk membentuk
karbaminohemoglobin.
Carbon dioxide combines
with haemoglobin to form
carbaminohaemoglobin.
• Sesetengah karbon dioksida
melarut dalam plasma darah
dan meresap ke dalam sel
darah merah.
Some of carbon dioxide dissolves in
blood plasma and diffuses into the
red blood cell.
• Karbon dioksida bertindak
dengan air untuk membentuk
asid karbonik.
Carbon dioxide then reacts with
water to form carbonic acid.
• Tindak balas ini dimangkin
oleh enzim karbonik
anhidrase.
This reaction is catalysed by
enzyme carbonic anhydrase.
• Asid karbonik mengurai
kepada ion hidrogen dan ion
bikarbonat. Ion bikarbonat
meresap ke dalam plasma
darah untuk dibawa ke peparu.
Carbonic acid dissociates into
hydrogen and bicarbonate ions.
The bicarbonate ions diffuse into
the blood plasma and are carried to
the lungs.
10 (a) • Mekanisme penggabungan
enzim dan substrat boleh
diterangkan menggunakan
hipotesis kunci dan mangga.
The mechanism of enzyme binding
to its substrate can be explained
using lock and key hypothesis.
• Substrat diwakili oleh kunci.
The substrate is represented by the
key.
• Enzim diwakili oleh mangga.
The enzyme is represented by the
lock.
• Tapak aktif enzim mempunyai
bentuk dan caj khusus yang
menyamai bentuk substrat.
The active site of an enzyme has
 a specific shape and charges that
complement the shape of substrate.
• Bentuk substrat mestilah
padan dengan enzim bagi
membolehkan tindak balas
berlaku.
The substrate shape must fit the
enzyme for a reaction to take place.
• Substrat bergabung dengan
enzim untuk membentuk
kompleks enzim-substrat
seperti kunci memasuki
mangga.
The substrate bind to the active site
of an enzyme to form an enzyme-
substrate complex, like a key fit in
the lock.
• Enzim kemudian akan
memangkinkan tindak balas
tersebut dan menghasilkan
produk.
The enzyme catalyses the
conversion and release the products.
(b) • Tindakan enzim adalah
spesifik.
Enzymes reactions are highly
specific.
• Hanya substrat yang
mempunyai bentuk yang
melengkapi tapak aktif enzim
boleh bergabung dengan
enzim tersebut.
Only substrate that has matched
shape with active site of an enzyme
can attach to the enzyme.
• Struktur enzim tidak berubah
selepas tindak balas.
Enzymes structure are not change
after the reactions.
• Enzim tidak dimusnahkan
atau berubah bentuk selepas
tindak balas maka enzim
hanya diperlukan dalam
kuantiti yang kecil untuk
memangkin satu tindak balas.
Enzymes are not destroyed or
changed shape after the reaction,
thus enzymes are needed in small
amounts to catalyse the reaction.
(c) • Kebanyakan tindak balas
kimia dalam sel memerlukan
tenaga pengaktifan yang tinggi
untuk menghasilkan produk.
Most of chemical reaction in cells
needs high activation energy to
produce the products.
• Tenaga pengaktifan
merupakan tenaga
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
yang diperlukan untuk
memecahkan ikatan di dalam
substrat untuk membolehkan
tindak balas berlaku.
Activation energy is the energy
needed to break down the chain in
the substrate for reaction to occur.
• Enzim akan merendahkan
tenaga pengaktifan di dalam
sel.
Enzymes will lowers the activation
energy in the cells.
• Dengan itu, kadar tindak
balas akan menjadi lebih cepat
tanpa mengubah produk
tindak balas.
Thus, the rate of reaction will
become faster without changing the
products of the reaction.
(d) • Contoh enzim ekstrasel
ialah tripsin yang dihasilkan
di dalam sel pankreas dan
dirembeskan ke dalam
duodenum untuk memecahkan
molekul polipeptida.
Example of extracellular enzyme
is trypsin that is produced in
pancreatic cells and secreted to
the duodenum for break down
polypeptide molecules.
• Ribosom di dalam sel pankreas
adalah tapak sintesis protein.
The ribosomes in pancreatic cells
are the sites for protein synthesis.
• Protein kemudiannya akan
diangkut di dalam lumen
jalinan endoplasma kasar
sehingga ke hujung jalinan.
Proteins are then transported in the
space within the rough endoplasmic
reticulum (RER).
• Di hujung jalinan endoplasma
kasar, protein akan di bungkus
ke dalam vesikel angkutan
yang bertunas dari membran
jalinan endoplasma kasar.
Proteins then are wrapped in
transport vesicles that bud off from
the membranes of RER.
• Vesikel angkutan mula
bergerak dan bercantum
dengan membran jasad Golgi
lalu mengeluarkan protein ke
ruang antara membran.
Transport vesicles then fuse with
the membranes of Golgi apparatus
and empty their contents into the
membranous space.
J22
• Di dalam jasad Golgi, protein
akan diubah suai menjadi
enzim dan dibungkus dalam
vesikel rembesan di hujung
jasad Golgi.
The proteins are further modified
into enzyme in the Golgi apparatus
and wrapped in secretory vesicles.
• Vesikel rembesan seterusnya
bergerak dan bercantum
dengan membran plasma lalu
merembeskan enzim ke luar
sel.
Secretory vesicles then travel and
fuse with plasma membrane and
releasing the enzymes outside the
cell.
Bahagian C
11 (a) • Turus vertebra ikan adalah
fleksibel dan digerakkan dari
sisi ke sisi melalui pengecutan
dan pengenduran otot
miotom.
The vertebral column of the fish
is flexible and can be moved from
side to side by the contraction and
relaxation of the myotome muscles.
• Otot miotom berbentuk W
yang terdapat di sepanjang
badan sebelah kiri dan kanan
ikan.
Myotome muscles are W-shaped
muscles that are found on each side
of the body of a fish.
• Otot-otot miotom melakukan
tindakan berlawanan dikenali
sebagai antagonis.
Myotome muscles carry out opposite
action known as antagonistic.
• Ini membolehkan ikan
mengibaskan ekornya
di dalam air.
This enable the fish to push its tail
sideways and backwards on the
water.
• Apabila otot sebelah kanan
mengecut, otot sebelah kiri
akan mengendur.
When the muscles on the right side
contract, the muscles on the left
side relax.
• Ekor akan mengibas ke kanan.
The tail pushes to the right side.
• Apabila otot di sebelah kiri
mengecut, otot di sebelah
kanan akan mengendur.
While when the muscles on the left
 side contract, the muscles on the
right side relax.
• Ekor akan mengibas ke kiri.
The tail pushes to the left side.
• Gelombang pengecutan dan
pengenduran berlaku secara
berselang- seli di sepanjang
miotom di kedua-dua belah
badan dari kepala ke ekor.
Alternating waves of contraction
and relaxation pass down the
myotomes on either side of the body
from the head to the tail.
• Tindakan ini menyebabkan
bahagian badan bergerak dari
sisi ke sisi, menolak air ke
belakang dan ke sisi lalu badan
digerakkan ke hadapan.
These cause the different parts of
the body to sweep from side to side,
pushing the water backwards and
sideways and push the fish forward.
• Sirip digunakan untuk
mengawal arah pergerakan
dan arah haluan ikan.
Fins are used to control the
movement and direction of the fish.
(b) • Mengikuti diet seimbang
seperti pengambilan kalsium
dan fosforus dalam jumlah
yang mencukupi.
Following a balanced diet such
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (762284-U)
as taking adequate amounts of
calcium and phosphorus.
• Makan makanan yang kaya
dengan kalsium seperti susu
dan yogurt.
Eating food rich in calcium such as
milk and yogurt.
• Mengamalkan postur badan
yang baik.
Having a good body posture.
• Duduk di atas kerusi dengan
pinggul rapat di belakang
kerusi.
Sit back on the chair with the hips
well up against the back of the
chair.
• Semasa berdiri, kepala
seseorang, tulang belakang,
pinggul dan kaki harus
diselaraskan supaya seimbang
serta kaki stabil di permukaan
tanah.
While standing, a person’s head,
backbone, hips and legs should be
aligned so that the person balanced
with his feet planted firmly on the
ground.
• Menggunakan pakaian yang
betul untuk aktiviti harian.
Using proper attire for daily
activities.
• Sepasang kasut yang baik
J23
mesti mempunyai tapak kasut
yang kuat, fleksibel dan lembut
untuk melindungi kaki dari
permukaan yang keras.
A pair of good shoes must have
strong, flexible soles and cushioned
insoles to protect the feet from hard
surfaces.
• Pakai pakaian yang tidak
menghalang pergerakan
badan.
Clothing should not inhibit the
movement of the body.
• Jangan memakai pakaian yang
terlalu ketat.
Do not wearing clothes that are
too tight.
• Mengambil langkah berjaga-
jaga yang sewajarnya semasa
melakukan aktiviti cergas.
Taking appropriate precautions
during vigorous activities.
• Untuk mengelakkan
kecederaan semasa melakukan
aktiviti cergas, senaman
regangan mesti dilakukan
sebelum dan selepas
bersenam.
To avoid injuries during vigorous
activities, stretching exercises
must be done before and after the
workout.