‫صحت روانی‪ ،‬اصول مراقبت‪ ،‬جندر و‬

‫محافظت‬
‫)‪(MHCP-GP‬‬
‫سلسله تریننگ ها‬
‫جنسیت و خشونت مبنی بر جنسیت‬
‫)‪(GBV‬‬
‫مفاهیم کلیدی خشونت مبنی بر جنسیت (‪)GBV‬‬
‫جنس و جنسیت‬ ‫•‬
‫خشونت‬ ‫•‬
‫قدرت‬ ‫•‬
‫متقاعد سازی‬ ‫•‬
‫تقلب و دستکاری‬ ‫•‬
‫اجبار‬ ‫•‬
‫متخلف (متجاوز)‬ ‫•‬
‫قربانی یا بازمانده‬ ‫•‬
‫رضایت‬ ‫•‬
‫تفاوت بین جنس و جنسیت در چیست؟‬

‫جنس به تفاوت های جسمی‪ /‬بیولوژیکی بین زن و مرد اشاره میکند که با آن به دنیا‬
‫می آیند‪ .‬این عینی است و با بیولوژی تعیین میشود و تغییر نمیکند (البته بدون‬
‫جراحی)‪.‬‬

‫جنسیت به تفاوت های اجتماعی بین زن و مرد اشاره دارد و اینکه یک پسر‪ ،‬دختر‪،‬‬
‫زن و مرد در یک جامعه خاص چگونه تعریف میشود‪ .‬جنسیت با گذشت زمان در‬
‫درون یک فرهنگ و بین فرهنگ های دیگر در جوامع دیگر تغییر میکند‪.‬‬
‫جنسیت به نقش ها‪ ،‬مسئولیت ها‪ ،‬فرصت ها‪ ،‬امتیازات‪ ،‬محدودیتها و انتظارات درک‬
‫شده در درون یا بین فرهنگ ها یا جوامع در مورد مرد یا زن بودن اشاره دارد‪.‬‬
‫خشونت چیست؟‬

‫خشونت به استفاده عمدی (واقعی یا تهدید آمیز) نیروی جسمی یا قدرت علیه فرد دیگر‪ ،‬یا علیه یک گروه یا‬
‫جامعه که به احتمال خیلی زیاد به جراحت (زخمی شدن)‪ ،‬مرگ‪ ،‬آسیب های روانشناختی‪ ،‬رشد ناسالم و یا‬
‫محرومیت آنها منتج میگردد‪ ،‬داللت دارد‪.‬‬

‫قدرت چیست؟‬

‫به استفاده هر نوع فشار برای بدست آوردن امتیاز از یک فرد ضعیف در بدل وعده یا سود اشاره دارد‪ .‬در‬
‫خشونت مبنی بر جنسیت قدرت نابرابر در روابط مورد بهره گیری و سو استفاده قرار میگیرد‪ .‬نابرابری‬
‫قدرت بین افراد میتواند با استفاده از نیروی بدنی یا تهدید اعمال شود‪ .‬این قدرت میتواند درک شده یا یک‬
‫قدرت واقعی باش مثل موقعیت اجتماعی‪ ،‬اقتدار و صالحیت‪ ،‬توانایی تصمیم گیری یا داشتن پول و سالح‬
‫باشد‪.‬‬
‫متقاعد سازی چیست؟‬

‫این یک تکنیک (تهدید غیر مستقیم در مورد عواقب منفی با استفاده از قدرت سیاسی‪ ،‬اجتماعی و اقتصادی)‬
‫برای متقاعد کردن و راضی ساختن فرد برای اقدام به داشتن فعالیت جنسی میباشد که در آن فرد‬
‫(متخلف‪/‬متجاوز) میخواهد با ارائه کردن دالیل مثبت تصمیم گیری فرد را متاثر سازد‪ .‬این دالیل میتواند‬
‫پول‪ ،‬غذا‪ ،‬شغل وغیره باشد‪.‬‬

‫تقلب یا دستکاری چیست؟‬

‫این در شرایطی است که به یک فرد اطالعات نادرست‪ ،‬ناقص و غلط داده میشود تا بتواند بر اساس پیامدها‬
‫و هزینه آن تصمیم بگیرد‪ .‬دادن اطالعات غلط و‪/‬یا گمراه کننده فرد را به این فکر می اندازد که بهترین‬
‫تصمیم را برای خود گرفته است‪.‬‬
‫همینطور تقلب و دستکاری میتواند به شکل تهدید در مورد پیامد های منفی نیز بیان شود‪.‬‬
‫اجبار چیست؟‬

‫مجبور کردن یا تالش برای وادار کردن فرد با استفاده از فریب‪ ،‬پافشاری لفظی‪ ،‬تهدید‪ ،‬قدرت اقتصادی یا‬
‫تهدید کردن به پیامد های ناگوار مثل کشتن خود فرد‪ ،‬خانواده‪ ،‬عزیزان یا از دست دادن معیشت به منظور‬
‫رضایت دادن ولی خالف میل و خواست فرد را اجبار میگویند‪.‬‬

‫متخلف (متجاوز) کیست؟‬

‫متخلف (متجاوز) شخص‪ ،‬گروه یا نهادی است که مستقیما علیه شخص یا گروه دیگر خشونت یا انواع‬
‫دیگری از سوء استفاده را انجام میدهد یا از انجام آن پشتیبانی میکند‪.‬‬
‫قربانی یا بازمانده؟‬

‫اصطالح قربانی‪ /‬بازمانده به شخصی اشاره میکندکه خشونت مبنی بر جنسیت را تجربه کرده یا در معرض‬
‫آن قرار گرفته باشد‪ .‬گاهی این دو اصطالح به جای هم استفاده میشود ولی آنچه آنها را از هم تفکیک میکند‬
‫این است که؛‬

‫• "قربانی" اصطالحی است که معموال در بخش قضایی و طبی استفاده میشود‪.‬‬

‫• "بازمانده" اصطالحی است که عموما در بخش های روانشناختی و حمایت های اجتماعی ترجیح داده‬
‫میشود و به کسی اشاره دارد که پس از خشونت زیر درمان‪ /‬روند بهبودی قرار دارد‪.‬‬

‫امروزه بازمانده بیشتر ارجحیت دارد زیرا داللت بر مقاومت فرد دارد‪.‬‬
‫رضایت چیست؟‬

‫رضایت به معنی انتخاب آزادانه‪ ،‬دواطلبانه و آگاهانه کاری است‪ .‬وقتی رضایتی از طریق زور و تهدید‪ ،‬یا‬
‫انواع دیگر از جبر مثل آدم ربایی‪ ،‬فریب دادن‪ ،‬کاله برداری‪ ،‬یا بیان نادرست اطالعات حاصل شود‪،‬‬
‫رضایت گفته نمی شود‪.‬‬
‫خشونت مبنی بر جنسیت )‪(GBV‬‬

‫)‪ (GBV‬به انجام هر عمل عمدی و آسیب زا که خالف میل فرد و بر اساس تفاوت های اجتماعی (جنسیت) مرد‬
‫و زن باالی آنها انجام شده باشد داللت میکند‪.‬‬
‫خشونت مبنی بر جنسیت نیز گاهی به خشونت جنسی و مبنی بر جسنیت )‪ (SGBV‬گفته میشود‪.‬‬

‫این امربه زنان‪ ،‬دختران‪ ،‬مردان و پسران آسیب می رساند‪.‬‬

‫• این تنها دختران و زنان نیست که قربانی خشونت مبنی بر جنسیت میشوند‪ ،‬بلکغ پسران و مردان هم میتوانند‬
‫قربانی خشونت مبنی بر جنسیت باشند‪.‬‬
 ‫تعریف های معادل ‪GBV‬‬

‫خشونت علیه زنان )‪(VAW‬‬

‫خشونت علیه زنان یک نوع عام از خشونت است که به رفتار های آسیب زا در قبال زنان و دختران اشاره‬
‫دارد‪ .‬مطابق تعریف سازمان ملل متحد (‪" ،)1994‬هر نوع عملی از خشونت مبنی بر جنسیت که منجر به‬
‫آسی فزیکی‪ ،‬جنسی‪ ،‬روانی یا رنج زنان میشود از جمله تهدید مربوط به چنین اعمال؛ اجبار‪ ،‬محرومیت‬
‫خودسرانه از آزادی‪ ،‬خواه در مالی عام یا در یکجای خصوصی اتفاق بیفتد "‪.‬‬

‫خشونت شریک زندگی )‪(IPV‬‬

‫به عنوان سوء استفاده واقعی یا تهدید به سوء استفاده جسمی‪ ،‬جنسی‪ ،‬یا روانی ‪ /‬عاطفی در مقابل شریک‬
‫زندگی‪ ،‬همسر‪ ،‬دوست پسر یا دوست دختر فعلی یا سابق تعریف شده است‬
‫شکاف های جنسیتی را از نقطه نظر موارد زیر در جامعه یا فرهنگ خود تجزیه و تحلیل کنید‬
‫• صحت‬
‫• تغذیه‬
‫• فشار کاری‬
‫• محل کار‬
‫• تحصیل‬
‫• موقعیت (ارجحیت بر اساس جنس)‬
‫• ارزش (احترام)‬
‫• حقوق‬
‫انواع خشونت مبتنی بر جنسیت‬

‫‪ .1‬خشونت فزیکی‬

‫‪ .2‬خشونت روانی ‪ /‬عاطفی‬

‫‪ .3‬خشونت جنسی‬

‫‪ .4‬اصول آسیب زای سنتی‬

‫‪ .5‬محرومیت از منابع و خدمات‬

‫‪ .1‬خشونت فزیکی‬
‫هر عمل قصدی و خالف قانون که به آسیب فزیکی (زخمی‪ ،‬معلولیت و معیوبیت و مرگ) منجر شود‪.‬‬
‫• قتل های ناموسی (حالل کردن)‬
‫• تهاجم فزیکی (کشیدن‪ ،‬هل دادن‪ ،‬پرتاب کردن‪ ،‬چنگ زدن‪ ،‬مشت زدن‪ ،‬بسته‪ /‬محکم کردن‪ ،‬زدن‪ ،‬تکان دادن‪ ،‬دندان گرفتن‪ ،‬سوزاندن‪ ،‬لگد‬
‫زدن‪ ،‬سیلی زدن)‬
‫• برده گی‬

‫• مجازات به علت سرپیچی از یا نادیده گرفتن نورم های فرهنگی‬

‫‪ .2‬خشونت روانی‪ /‬عاطفی‬
‫هر عملی که آسیب روانی به فرد وارد کند‪ .‬خشونت روانی میتواند به اشکل زیر بروز کند‪:‬‬

‫غفلت و دور کردن از تماس‬ ‫•‬

‫آزار و اذیت کالمی ‪ /‬توهین (تهدید‪ ،‬فریاد زدن‪ ،‬جیغ زدن‪ ،‬اذیت کردن‪ ،‬صدا کردن با نام ها زشت و بد)‬ ‫•‬
‫کنترل (محدودیت خودمختاری ‪ /‬تحرک ‪ /‬آزادی ‪ /‬تصمیم گیری)‬ ‫•‬
‫تحقیر کردن‬ ‫•‬
‫تهمت (بدگویی و بدنامی)‬ ‫•‬
‫فریب‬ ‫•‬
‫اجبار‬ ‫•‬
‫عمداً کسی را شرمسار ساختن یا باعث شود احساس شرمساری کند‬ ‫•‬
‫‪ .3‬خشونت جنسی‬
‫هرگونه اقدام یا تالش برای اقدام جنسی باالی یک فرد بدون اجازه‪ ،‬رضایت یا فهم آنها‪ .‬خشونت جنسی میتواند از شکل تجاوز تا تجاوز جنسی را‬
‫بگیرد‪.‬‬
‫تجاوز زناشویی (رابطه جنسی اجباری زناشویی)‬ ‫•‬
‫رابطه مقعدی‬ ‫•‬
‫تجاوز جنسی یا اقدام به تجاوز جنسی‬ ‫•‬
‫آزار و اذیت جنسی (عدم رابطه)‬ ‫•‬
‫استثمار یا بهره گیری جنسی‬ ‫•‬
‫قاچاق جنسی‬ ‫•‬
‫رفتار اجباری تناسلی (رابطه جنسی در دوران قاعدگی)‬ ‫•‬
‫‪ .4‬اعمال آسیب زای سنتی‬
‫هرگونه اقدامات آسیب زای فرهنگی یا سنتی؛‬
‫ازدواج زود هنگام‬ ‫•‬
‫ازدواج اجباری‬ ‫•‬
‫ازدواج بد‬ ‫•‬
‫ازدواج بدل‬ ‫•‬
‫مثله (قطع و جرح) کردن دستگاه تناسلی زن‬ ‫•‬
‫کودک کشی (بر اساس جنس آن)‬ ‫•‬
‫‪ .5‬محرومیت از دسترسی به منابع و خدمات‬
‫هر عمل یا رفتاری که به فرد آسیب برساند مانند موارد زیر‪.‬‬
‫محدود کردن دسترسی به منابع مالی‬ ‫•‬
‫انکار دختران ‪ /‬پسران از حق تحصیل یا خدمات صحی الزم‬ ‫•‬
‫محدود کردن دسترسی به بازار کار‬ ‫•‬
‫محروم کردن زنان از ارث و دارایی (ملکیت)‬ ‫•‬
‫دسترسی یا خدمات ترجیحی‬ ‫•‬
‫به عهده نگرفتن مسئولیت های اقتصادی‪ ،‬مانند نفقه دادن‬ ‫•‬
‫علت های اصلی (بنیادی) خشونت مبنی بر جنسیت‬

‫نگرش نامحترمانه نسبت به یک جنسیت خاص‬ ‫•‬

‫عدم درک برابری جنسیتی و حقوق بشری برای هر دو جنس‬ ‫•‬
‫عدم تعادل (توازن) اجتماعی ‪ /‬هنجار های فرهنگی برای هر دو جنس‬ ‫•‬
‫اعمال و اصول فرهنگی‪ /‬سنتی و یا اعتقادات مذهبی که نابرابری جنسیتی یا خشونت مبنی بر جنسیت را‬ ‫•‬
‫حمایت میکند‪.‬‬
‫میل بر تسلط و کنترل زنان‬ ‫•‬
‫عدم ارزش دهی به زنان و کارهای آنها‬ ‫•‬
‫فروپاشی ساختار های سنتی جامعه و حمایت از خانواده‬ ‫•‬
‫عوامل موثر در خشونت مبنی بر جنسیت‬
‫عوامل موثر در خشونت مبنی بر جنسیت‬

‫عدم تعادل (توازن) قدرت و نابرای جنسیتی‬ ‫•‬

‫فقر‪ ،‬مسائل مالی و ناامنی شغلی‬ ‫•‬
‫نگرش اجتماعی در مورد زن و مرد‬ ‫•‬
‫مصرف الکل و مواد مخدر‬ ‫•‬
‫عدم احترام به حقوق بشری زنان‬ ‫•‬
‫ضمانت اجرای قانون ضعیف و عدم اجرای قانون و مجازات عامالن خشونت مبنی بر جنسیت‬ ‫•‬
‫شیوه های از قبل تعریف شده و غیر قابل تغییر در مورد نقش و رفتار های مناسب جنسیتی‬ ‫•‬
‫از دست رفتن قدرت‪ /‬نقش مرد در خانواده یا اجتماع‬ ‫•‬
‫سطح باالی جرم و منازعات در جامعه به صورت عموم‬ ‫•‬
‫پیامد ها‬

‫• مسائل و مشکالت روانشناختی و صحت روانی‬

‫• مشکالت اقتصادی‬
‫• افزایش خشونت و ننگ‬
‫• جراحات جسمی و مشکالت صحی‬
‫• مشکل یا اختالل عملکرد جنسی‬
‫کدام سوالی؟‬
‫‪‬‬
‫تشکر‬

‫‪‬‬