ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Μοναχός ή Μοναχή λέγεται το πρόσωπο, το οποίο ακολουθεί τον ασκητισμό,

αναχωρεί δηλαδή από τον κόσμο, διαμένει μόνος του ή σε κοινόβιο
(μοναστήρι), και διαμέσου συνεχούς προσευχής επιδιώκει την προσέγγιση
του πνεύματός του με το Θεό. Η πρακτική αυτή είναι πολύ διαδεδομένη
στον Χριστιανισμό, αλλά απαντά και σε άλλες Θρησκείες. Χαρακτηριστικά
γνωρίσματα όλων των μοναχών είναι το μοναχικό ένδυμα, η νηστεία και
η αγαμία.

Μοναχισμός: υπολογίσιμη δύναμη

Γιατί;

Ολόκληρη η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για τους

ευσεβείς μοναχούς και ακόμη και οι αυτοκράτορες σέβονταν απεριόριστα τους
«πολίτες του ουρανού».

 Η ίδρυση και η χρηματοδότηση ενός μοναστηριού από

πλούσιους βυζαντινούς τους γέμιζε υπερηφάνεια
 Ακόμη και οι πιο αδιάφοροι, όταν τους πλησίαζε ο θάνατος,
ήθελαν να μπουν σε μοναστήρι και να πεθάνουν με αγιοσύνη
 Η προσκύνηση αγίων λειψάνων και εικόνων από χιλιάδες
πιστούς ήταν μια ακόμη αιτία επιρροής για τους μοναχούς
 Τα μοναστήρια ήταν πολύ πλούσια και δέχονταν πολλές δωρεές,
με αποτέλεσμα να η δύναμή τους να αυξάνεται όσο ανθούσαν τα
οικονομικά τους

Ιουστινιανός: «Αν αυτά τα καθαρά χέρια και οι αγιασμένες ψυχές

προσεύχονται για την αυτοκρατορία, ο στρατός θα είναι πιο στερεός, η
ευημερία της αυτοκρατορίας μεγαλύτερη, η γεωργία και το εμπόριο θα ανθούν
περισσότερο κάτω από την εξασφαλισμένη εύνοια του Θεού».

Γνωστά μοναστήρια: η μονή Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη

(πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο), τα μοναστήρια του Ολύμπου της
Βιθυνίας, η μονή του Σινά και οι μονές του Αγίου Όρους.

…………………………………………………………………………………………

Τρόποι επιρροής των μοναχών

 Μεγάλες πομπές μοναχών προς την Κωνσταντινούπολη, με την

υποστήριξη του λαού, για να εκφράσουν παράπονα
 Αντίσταση των μοναχών απέναντι στους εικονομάχους
αυτοκράτορες
  Προσπάθεια απαλλαγής της εκκλησίας από την αυτοκρατορική
εξουσία κατά τον 9ο αιώνα με τη βοήθεια των μοναχών της μονής
Στουδίου. Έλεγαν «Καμία εξουσία δεν έχει δοθεί στους
αυτοκράτορες πάνω στα θεία δόγματα και εάν την ασκούν, δεν θα
διαρκέσει»

Ωστόσο και η εκκλησία και τα μοναστήρια ήταν όργανα στην υπηρεσία της
αυτοκρατορικής πολιτικής. Το γεγονός αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι δεν
αποτελούσαν παράλληλα και έναν κίνδυνο που έπρεπε πάντα να
υπολογίζει ο αυτοκράτορας.

Προβλήματα

 Η ολοένα και αυξανόμενη οικονομική δύναμη των μοναστηριών

(μεγάλη κτηματική περιουσία) οδηγούσε σε φορολογικές
απαλλαγές και πολλούς μοναχούς να φροντίζουν μόνο για την
αύξηση του πλούτου και την εκμετάλλευση των κτημάτων
 Συχνές ταραχές που υποκινούσαν οι μοναχοί και συχνές
θρησκευτικές έριδες
 Η πρόσκτηση του μοναχικού σχήματος από πολλούς ευσεβείς
χριστιανούς αφαιρούσε εργάτες από τη γεωργία, στρατιώτες από
τον στρατό και φορολογούμενους από τα ταμεία του κράτους
 Αρκετοί μοναχοί δεν ζούσαν σύμφωνα με τον κανόνα αλλά είχαν
κοσμικές συνήθειες, όπως το κυνήγι, τα άλογα
 Οι περισσότεροι ήταν αμαθείς
 Ανάμειξη των μοναχών σε πολιτικές διαμάχες

Πηγή: Diehl, Ch. Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τ.Γ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία