NUMERIČKO MODELIRANJE U

GEOTEHNICI
UVOD

• numeričko modeliranje problema / formiranje numeričkog modela

formulacija problema (npr. nelinearna elastičnost, poroelastičnost, termoplastičnost itd)
identifikacija fenomena
uvođenje pretpostavki: opterećenja, ponašanja materijala itd.
definisanje jednačina koje opisuju razmatrani problem
numerički proračun / numeričke metode
konstrukcije: metoda konačnih razlika, metoda konačnih elemenata
fluidi: metoda konačnih volumena
verifikacija modela
UVOD

• problem rubnih vrijednosti

problem rubnih vrijednosti (eng. BVP boundary value problem) je diferencijalna
jednačina zajedno s rubnim uslovima; rješenje problema rubnih vrijednosti je rješenje
diferencijalne jednačina koje, također, zadovoljava rubne uslove
problem rubnih vrijednosti u mehanici čvrstih tijela
odrediti polje pomjeranja, deformacija i napona usljed vanjskog opterećenja i zadanih
rubnih uslova
definisati
1. jednačine kinematike: pomjeranja – deformacija
2. konstitutivne jednačine: deformacije – naponi
3. jednačine ravnoteže: naponi – opterećenje
1+2+3  diferencijalna jednačina problema izražena preko pomjeranja
izvor nelinearnosti: bilo koja od tri grupe jednačina; npr. velika pomjeranja,
nelinearno ponašanje materijala itd.
UVOD

• problem početno-rubnih vrijednosti

problem početno-rubnih vrijednosti (eng. IBVP initial-boundary value problem) je
diferencijalna jednačina zajedno s početnim i rubnim uslovima.
problem početno-rubnih vrijednosti u mehanici čvrstih tijela: dinamika
opterećenje se ne nanosi dovoljno sporo tako da bi se inercijalne sile mogle zanemariti
odrediti polje pomjeranja, deformacija i napona usljed vanjskog opterećenja i zadanih
rubnih uslova, i njihov vremenski razvoj
drugi problemi početno-rubnih vrijednosti, npr:
poroelastičnost (poroplastičnost), nepoznato i polje pornih pritisaka
(konsolidacija tla)
termoelastičnost (termoplastičnost), nepoznato i polje temperatura
povezivanje (coupling) – sadejstvo fenomena
npr. termoelastičnost: mehanika + termika
SADRŽAJ PREDMETA
• Problem rubnih vrijednosti u linearnoj elastičnosti
Jako i slaba forma problema rubnih vrijednosti. Metoda konačnih elemenata
Problemi rubnih vrijednosti s dvije tačke (eng. two-point boundary value problem)
1D linearna elastičnost (štap rešetke)
Euler-Bernoulli-jeva greda, Timoshenko-ova greda
Problemi rubnih vrijednosti u 2D i 3D linearnoj elastičnosti
• Problem rubnih vrijednosti vezanih za neelastično ponašanje materijala
Konstitutivni modeli
Modeli 1D plastičnosti
Mohr-Coulomb-ov model, Drucker-Prager-ov model, Hardening soil model itd.
Modeli omekšanja
Mehanika kritičnog stanja
• Problemi početno-rubnih vrijednosti
Konsolidacija tla
Dinamika tla
 Problem rubnih vrijednosti u linearnoj elastičnosti

Literatura: Nelinearna mehanika deformabilnih tijela, Adnan Ibrahimbegovic

Finite Element Analysis Notes, Ioannis Koutromanos
 Problem rubnih vrijednosti s dvije tačke

Literatura: Nelinearna mehanika deformabilnih tijela, Adnan Ibrahimbegovic

Finite Element Analysis Notes, Ioannis Koutromanos
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• test na zatezanje

konstrukcija 1D model

3D
u(x) vektor  polje pomjeranja
ϵ(x) tenzor  polje deformacija
σ(x) tenzor  polje napona
x vektor
1D
opterećenje i deformisanje samo duž x-ose
1D model – pretpostavljamo da je rješenje
konstantno u ravni okomitoj na osu x

• štap rešetke – problem rubnih vrijednosti u 1D elastičnosti

1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

1D model

domena: dužina štapa

- aksijalno pomjeranje (pomjeranje u pravcu x-ose)

- aksijalna deformacija u funkciji od koordinate x
- normalni napon

dato:
odrediti:
jednačine kinematike
jednačine ravnoteže
konstitutivne jednačine
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• jednačine kinematike; pretpostavka o malim gradijentima pomjeranja

• Tejlorova formula

0 0

• teorija prvog reda: pretpostavka o malim gradijentima

pomjeranja  uslovi ravnoteže na nedeformisanoj
konfiguraciji
<<1 0
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• jednačine ravnoteže

• konstitutivne jednačine
linearna elastičnost (Hook-ov zakon)
nelinarna elastičnost

linearna elastičnost
homogen materijal:  1D linearna elastičnost
heterogen materijal:

nelinearna elastičnost
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• jaka forma 1D linearne elastičnosti

jednačine kinematike + jednačine ravnoteže + konstitutivne jednačine (linearna elastičnost)

diferencijalna jednačina drugog reda s konstantnim koeficijentima

jednoznačno rješenje  rubni (konturni) uslovi

1. Dirichlet-ovi rubni uslovi: rubni uslovi

po pomjeranjima
ili
esencijalni (neophodni) rubni uslov npr. pomjeranje
oslonaca

2. Neumann-ovi rubni uslovi: rubni uslovi

po silama
prirodni rubni uslov
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• jaka forma 1D linearne elastičnosti

dato:
odrediti: tako da  mora biti zadovoljena u svakoj tački

za kompleksne slučajeve geometrije, opterećenja teško naći tačno rješenje diferencijalne

jednačine

npr. za linearnu promjenu opterećenje b(x), rješenje u(x) je kubna funkcija

klase kontinuiteta
k-ti izvod funkcije f(x) kontinualna funkcija

 kontiualna funkcija
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• slaba forma 1D linearne elastičnosti

proširujemo prostor funkcija u kojem tražimo rješenje

integrali imaju konačnu vrijednost

1. izvod

2. izvod
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• slaba forma 1D linearne elastičnosti

težinska funkcija: → nula na Dirichlet-ovom rubu

dato:

odrediti: tako da
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• slaba forma 1D linearne elastičnosti

izvođenje

integracija po dijelovima:
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• slaba forma 1D linearne elastičnosti

princip virtualnih radova
virtualno pomjeranje; mala pomjeranja kinematski dopuštena
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• slaba forma 1D linearne elastičnosti

varijaciona formulacija
funkcional: funkcija čija je domena skup funkcija koje preslikava u skup realnih
brojeva tj. funkcija druge funkcije
funkcional  totalna potencijalna energija koja funkcija polja pomjeranja u(x)
definisanog kao funkcija položaja x
totalna potencijalna energija: energija deformacije + energija vanjskih sila

energija deformacije

hiperelastičan materijal linearna elastičnost

1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• slaba forma 1D linearne elastičnosti

varijaciona formulacija
energija vanjskih sila

totalna potencijalna energija

tijelo u stanju ravnoteže kada funkcional totalne potencijalna energija dostiže ekstremnu
vrijednost
funkcional totalne potencijalne energije dostiže minimalnu vrijednost  stanje stabilne
ravnoteže
uslovi za minimum funkcionala: varijacijski račun

funkcija funkcional
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• slaba forma 1D linearne elastičnosti

varijaciona formulacija varijacija  kinematski dopustiva

 slaba forma 1D linearne elastičnosti

linearna elastičnost  druga varijacija uvijek

veća od nule  stanje stabilne ravnoteže
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• rješenje problema štapa rešetke

Galerkin-ova metoda
rješenje linerna kombinacija postavnih funkcija koje su definisane globalno na čitavoj
domeni

 ubacimo u diferencijalnu je-na ravnoteže

 dobijemo grešku tj. rezidual

 rezidual pomnožimo s težinskom funkcijom i integralimo:

ukupna greška jednaka nuli

 težinska funkcija: izvod pretpostavljenog rješenja po

nepoznatim parametrima

iz rubnih uslova
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• rješenje problema štapa rešetke

metoda Ritz-a
rješenje linerna kombinacija postavnih funkcija koje su definisane globalno na čitavoj
domeni

 ispitujemo stacionarnost funkcionala

1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• rješenje problema štapa rešetke

metoda konačnih elemenata
rješenje linerna kombinacija postavnih funkcija koje su definisane lokalno na svakom
konačnom elementu

- postavna funkcija ili funkcija oblika

Galerkin-ova metoda:

sada ima funkciju čvornih pomjeranja

 postavna funkcija u MKE ima ulogu
težinske funkcije u Galerkin-ovoj metodi
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• metoda konačnih elemenata

domena podijeljenja na konačne elemente
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• metoda konačnih elemenata

domena podijeljenja na konačne elemente
1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

• metoda konačnih elemenata

1D LINEARNA ELASTIČNOST (štap rešetke)

Zadaća 1a
• Za štap prikazan na skici odrediti:

dato:

Zadaća 1b
• Izvesti jaku i slabu formu 1D linearne elastičnosti za slučaj heterogenog materijala:

Zadaća 1c
• Napisati postavne funkcije i njihove izvode za čvorove štapa koji je modeliran s tri konačna
elementa jednake dužine L/3.