Professional Documents
Culture Documents
Indra of Rigveda
Indra of Rigveda
■♥❞r❛ ♦❢ ❘✐❣✈❡❞❛
❙❛tt❛r❦❛ P✉❜❧✐❝❛t✐♦♥s
❈♦♣②r✐❣❤t ➞ ✷✵✷✸ ❉♠✐tr✐ ❙❡♠❡♥♦✈
✺
Indra✬s t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✭vajra✮ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✾✼
❚r❡❛s✉r❡s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✵✷
❚❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✭vāja✮ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✵✽
❊♥❡♠✐❡s ♦❢ Indra ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✶✸
Vr.tra✲s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✶✸
❚❤❡ s♥❛❦❡ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✶✽
Śus.n.a ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✵
Śambara ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✷
❖t❤❡r ♥❛♠❡❞ ❞❡♠♦♥s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✸
■♠♣✉❧s❡s t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✺
❉❡❢❡♥s✐✈❡♥❡ss ❛♥❞ ❣✉❛r❞✐♥❣ ✐♠♣✉❧s❡s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✻
❖t❤❡r ❡♥❡♠✐❡s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✼
❚❡❝❤♥✐q✉❡s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✽
❈♦♥❝❡♣t✐♦♥s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✷✽
❋♦❝✉s✐♥❣ t❤❡ ♠✐♥❞ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✸✵
❱✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✸✶
▼❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s ❛♥❞ ❢❡r✈♦r ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✸✹
❋♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ❛♥❞ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✸✻
❙✉❜t❧❡ ❜♦❞②✱ ✈✐t❛❧ ❛✐rs✱ t❤❡ s✉♥✱ ❛♥❞ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs ✶✸✽
❈♦❛rs❡ ❜♦❞② ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✹✸
❙♣❡❡❝❤ ✐♥ ❣❡♥❡r❛❧ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✹✹
P♦❡tr② ❛♥❞ r❡❝✐t✐♥❣ ✈❡rs❡s ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✹✺
❈❤❛♥t✐♥❣ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✹✻
Pr❛✐s✐♥❣ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✹✼
■♥✈♦❦✐♥❣ Indra ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✹✾
❙tr❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ Indra ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✹✾
❲❤❛t Indra ✐s ❢♦r ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✺✸
❆❞❡♣ts ❛♥❞ ✇♦rs❤✐♣❡rs ♦❢ Indra ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✻✹
❚r❛♥s❧❛t✐♦♥ ✶✼✶
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✹ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✼✹
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✺ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✼✻
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✻ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✼✽
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✼ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✽✵
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✽ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✽✷
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✾ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✽✹
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✵ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✽✻
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✶ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✾✵
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✻ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✾✷
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✾✹
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✷✶ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✾✻
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✷✾ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✶✾✽
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✸✵ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✳ ✷✵✵
■♥❞❡① ✶✹✶✼
❆♣♣❡♥❞✐① ❉✿ ❋r❡q✉❡♥❝✐❡s ♦❢ ✇♦r❞ st❡♠s ✶✹✷✺
❇✐❜❧✐♦❣r❛♣❤② ✶✺✶✺
■♥tr♦❞✉❝t✐♦♥
❚♦ ♥♦❜❧❡ ♦♥❡s
✇❤♦ t❤r♦✉❣❤♦✉t ♠✐❧❧❡♥♥✐❛
❦❡♣t t❤❡ ✢❛♠❡ ✢✐❝❦❡r✐♥❣✳
✶✷ vidhi✲s
✶✸ ❝✐r❝✉✐ts ♦❢ ♠✉♥❞❛♥❡ ❡①✐st❡♥❝❡
✶✹ ❬❍✐❧❧❡❜r❛♥❞t✱ ✶✾✾✵✱ ♣✸❪
❡♥❝❡❞ t♦ t❤❡ t❡①t ♦❢ t❤❡ ❤②♠♥s ❛❣❣r❡❣❛t❡ ❞❡s❝r✐♣t✐♦♥s ♦❢ ✈❛r✐♦✉s
❛❝t✐✈✐t✐❡s ❛♥❞ ❝♦♥❝❡♣ts r❡❧❡✈❛♥t t♦ Indra❀ ❆♣♣❡♥❞✐① ❆ ♣r❡s❡♥ts ❛
❝♦♥❞❡♥s❡❞ ❧✐st ♦❢ Indra✬s ❝❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝s t❤❛t ❝❛♥ ❜❡ ✉s❡❞ ✐♥ ♣❡r✲
s♦♥❛❧ ♣r❛❝t✐❝❡s❀ ❆♣♣❡♥❞✐① ❇ ❣✐✈❡s ♥❛♠❡s ❛♥❞ ❡♣✐t❤❡ts ♦❢ Indra ❛r✲
r❛♥❣❡❞ ✐♥t♦ s❡♠❛♥t✐❝ ❝❧✉st❡rs❀ ❆♣♣❡♥❞✐① ❈ ✐s ❛ ✈♦❝❛❜✉❧❛r② ♦❢ ♠♦st
❢r❡q✉❡♥t ✶✵✻✺ ✇♦r❞s ✐♥ ❤②♠♥s t♦ Indra ❛♥❞ ✐s ❣✐✈❡♥ t♦ ❤❡❧♣ ✇✐t❤
❛♥ ✐♥❞❡♣❡♥❞❡♥t tr❛♥s❧❛t✐♦♥ ♦❢ ❤②♠♥s ❛♥❞ st❛♥③❛s❀ ❆♣♣❡♥❞✐① ❉ ❧✐sts
✇♦r❞ ❢r❡q✉❡♥❝✐❡s ✐♥ Indra ❤②♠♥s ❛♥❞ ❝❛♥ ❜❡ ✉s❡❞ t♦ ♣♦✐♥t ♦✉t ❣❡♥✲
❡r❛❧ ❢♦❝✉s ♦❢ t❤❡ ❤②♠♥s❀ ❝❤❛♣t❡r ❚r❛♥s❧❛t✐♦♥ ♣r❡s❡♥ts ❛ ♣❛r❛❧❧❡❧
tr❛♥s❧❛t✐♦♥ ♦❢ ✷✽✹ ❤②♠♥s t♦ Indra ✖ ❙❛♥s❦r✐t t❡①t ♦❢ ❛ ❤②♠♥ ♦♥
t❤❡ ❧❡❢t✱ tr❛♥s❧❛t✐♦♥ ♦❢ ✐t ✐♥t♦ ❊♥❣❧✐s❤ ♦♥ t❤❡ r✐❣❤t✳ ❍②♠♥s ❛r❡
♣r❡s❡♥t❡❞ ❤❡r❡ ✐♥ t❤❡ tr❛❞✐t✐♦♥❛❧ ♦r❞❡r ❛s ❣✐✈❡♥ ✐♥ ❘✐❣✈❡❞❛ sam
. hitā
✖ ❛rr❛♥❣❡❞ ✐♥t♦ t❡♥ ❜♦♦❦s✳ ❇♦♦❦s ✶✱✽✱ ❛♥❞ ✶✵ ❛r❡ ❝♦❧❧❡❝t✐♦♥s ♦❢
❤②♠♥s ❛s❝r✐❜❡❞ t♦ ✈❛r✐♦✉s ❝❧❛♥s ♦❢ ♣♦❡ts✱ ✇❤✐❧❡ ❜♦♦❦s ✷✕✼ ❛r❡ ❝❛❧❧❡❞
✏❢❛♠✐❧② ❜♦♦❦s✑ s✐♥❝❡ ❡❛❝❤ ❝♦♥t❛✐♥s ❤②♠♥s ❜② ♣♦❡ts ♦❢ ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r
❝❧❛♥✴❢❛♠✐❧②✳ ❋r♦♠ t❤❡ ♣❡rs♣❡❝t✐✈❡ ♦❢ ❤②♠♥s t♦ Indra✱ ❜♦♦❦ ✶ ❝❛♥ ❜❡
❝♦♥s✐❞❡r❡❞ ❛s ❛♥ ✐♥tr♦❞✉❝t✐♦♥ t♦ t❤❡ t♦ ❛s♣✐r✐♥❣ Indra ✇♦rs❤✐♣❡rs✲
t♦✲❜❡✱ ❜♦♦❦ ✽ ✖ ❛s t❡❝❤♥✐❝❛❧ ♥♦t❡s ❛♥❞ ❛ ✜❡❧❞ ❣✉✐❞❡ t♦ ♣r❛❝t✐❝✐♥❣
Indra ✇♦rs❤✐♣❡rs✱ ❜♦♦❦ ✶✵ ❛s ❛♥ ♦✈❡r✈✐❡✇ ❛♥❞ ✇✐❞❡r ❝♦♥t❡①ts ❜②
❛♥❞ ❢♦r t❤♦s❡ ✇❤♦ ❤❛✈❡ ❛❧r❡❛❞② ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra✱ ✇❤✐❧❡
❜♦♦❦s ✷✕✼ ❛r❡ ❞❡t❛✐❧✐♥❣ ♣r❛❝t✐❝❡s ♦❢ ♣❛rt✐❝✉❧❛r ❣r♦✉♣s ♦❢ ❝♦♠♣❛♥✲
✐♦♥s✱ ♦r ✏s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❝✐r❝❧❡s✑✳ ❇♦♦❦ ✾ ❝♦♥s✐sts ♦❢ ❤②♠♥s t♦ Soma ✖
❢♦r tr❛♥s❧❛t✐♦♥ ❛♥❞ ❝♦♠♠❡♥t❛r② ♦♥ ✐t✱ s❡❡ ❬❙❡♠❡♥♦✈✱ ✷✵✷✵❪✳
✶✺ ♣r❡s❡♥t❡❞ ✐♥ t❤✐s ❛♥❞ t✇♦ ♦t❤❡r ❜♦♦❦s ♦♥ Soma ❛♥❞ Marut✲s ❤②♠♥s
✼
P❛r❛❞✐❣♠
❚❤❡ ♣❛t❤ ♦❢ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡
✐s ❛ ✇❛rr✐♦r ♣❛t❤✳
♠❡♥✑✱ ♦❢ s❤❛r✐♥❣ t❤❡ s♣♦✐❧s ♦❢ ✇❛r ✇✐t❤ t❤❡ ❝♦♠♠✉♥✐t② ✐♥st❡❛❞ ♦❢ ❤♦❛r❞✐♥❣
❛♥❞ ❛❝❝✉♠✉❧❛t✐♥❣ ✇❡❛❧t❤✱ ✐s ♣r❡s❡♥t❡❞ ✐♥ ❬P❛❧✐❤❛✇❛❞❛♥❛✱ ✶✾✾✻❪✳
✷✶ t❤✐s ❝♦rr❡s♣♦♥❞s ✇❡❧❧ t♦ ♦♥❡ ♦❢ t❤❡ tr❛❞✐t✐♦♥❛❧ ❡t②♠♦❧♦❣✐❡s ♦❢ t❤❡ ✇♦r❞
Indra ❛s ❢♦r♠❡❞ ❜② t❤❡ r♦♦t indh ✭◆✐r✳✶✵✳✽✮ ✏t♦ ✐❣♥✐t❡✑ ❛♥❞ s✉✣① ✲r❛ ✏t♦
❢❛❝✐❧✐t❛t❡ ❛❝t✐♦♥ ❞❡♥♦t❡❞ ❜② ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✑
✷✷ ❧✐❦❡ s❧♦✇ ✐♥❤❛❧❛t✐♦♥ ❛♥❞ ❢❛st ❡①❤❛❧❛t✐♦♥
✶✷ ❙②♠❜♦❧s
✏t❤❡ tr❡❛s✉r❡✑ ráı✱ rayı́ ❛♥❞ s♦♠❡t✐♠❡s vásu ✖ ♠✉❝❤ ❤✐❣❤❡r t❤❡♥
✉s✉❛❧ ❧❡✈❡❧ ♦❢ ❛❞r❡♥❛❧✐♥❡ ✐♥ t❤❡ ❜❧♦♦❞❀ ✐t s♦♠❡t✐♠❡s ❧❡❛❞s
t♦ s❡❡✐♥❣ ♦❜❥❡❝ts ❛s ✐❢ s✉rr♦✉♥❞❡❞ ❜② ❜r✐❧❧✐❛♥t ❣❧♦✇ ❛t
❡❞❣❡s ❛♥❞ ❜♦✉♥❞❛r✐❡s✱ ❛♥❞ t❤❡r❡❢♦r❡ ✐s s♦♠❡t✐♠❡s ❝❤❛r✲
❛❝t❡r✐③❡❞ ❛s ✏❛❜♦✉♥❞✐♥❣ ✐♥ ❣♦❧❞✑✳
❚❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ✏t❤❡ tr❡❛s✉r❡✑✱ svàr ❛♥❞ ♦t❤❡r vasu✲s ❛r❡ ✇❤❛t
Indra ❛❞❡♣ts ❛r❡ ❛❢t❡r✱ ❦♥♦✇✐♥❣ t❤❛t ♠❛t❡r✐❛❧ ❣♦♦❞s
♦❢t❡♥ ❢♦❧❧♦✇ t❤❡s❡❀
❤❛✇❦ śyená ✐♥ t❤❡ ✐♥♥❡r s❡♥s❡ ✐t ♠❡❛♥s t❤❛t ✇❤✐❝❤ ♠❛❦❡ t❤❡ ♠✐♥❞
s♦❛r t♦ t❤❡ t❤✐r❞ ❢♦♦t♣r✐♥t ♦❢ Vis.n.u✱ ♦r✱ t❤❡ ♠✐♥❞ ✐ts❡❧❢
✐♥ t❤❛t ❢♦♦t♣r✐♥t❀
✖✖
✖✖
✷✸ ✽✳✺✷✳✼❝
✶✻ ❙②♠❜♦❧s
✏❉❡♠♦♥s✑ Indra ✜❣❤ts ❛♥❞ ❞❡❢❡❛ts ❛r❡ ♠❛♥②✱ ❜✉t ♠♦st ❛r❡ ❞✐✣✲
❝✉❧t t♦ ❝❤❛r❛❝t❡r✐③❡✳ ❋♦❧❧♦✇✐♥❣ ❛r❡ s♦♠❡ ♦❢ t❤♦s❡ ❛❜♦✉t
✇❤✐❝❤ ❛ ❣✉❡ss ❝❛♥ ❜❡ ✈❡♥t✉r❡❞ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ❘❱✳
✷✹ ✏✳✳✳ ♥❛t✉r❛❧ ✐♥❡rt✐❛ ❤❛s ❛ t❡♥❞❡♥❝② t♦ q✉✐❝❦❧② r✉✐♥ t❤❡ ❬✉♥✐t❛r②❪ st❛t❡ ❛♥❞
t❤❡ ❡✛♦rts r❡q✉✐r❡❞ t♦ ♠❛✐♥t❛✐♥ ✐t✑ ❬❙❦❛❧❧❛❣r✐♠ss♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✸✶❪
❙②♠❜♦❧s ✶✼
✖✖
❦♥♦tt② ♦r r✉❣❣❡❞ ♦♥❡ párvata ✖ t❤❡ ✢❡s❤ ❛♥❞ ❜♦♥❡s ♦❢ t❤❡ ❜♦❞②
✇✐t❤ ✐ts ❦♥♦tt② ❥♦✐♥ts❀
s♣❡❛r .r.s.tı́ ✖ ✐♥ t❤❡ ✐♥♥❡r s❡♥s❡✱ ✐t ♠❡❛♥s ✏❛♥ ❛s♣❡❝t t❤❛t t♦✉❝❤❡s
r❛✇ ❡♠♦t✐♦♥s✑✳
♣♦❧❡ dhur ✖ ✐♥ t❤❡ ❡①t❡r♥❛❧ s❡♥s❡ ♦❢t❡♥ ♠❡❛♥s ✏t❤❡ ♣♦❧❡ ♦❢ ❛ ❝❤❛r✲
✐♦t✑❀ ✐♥ t❤❡ ✐♥♥❡r s❡♥s❡✱ ✐t ♠❡❛♥s ✏t❤❡ s♣✐♥❡✑✳
t❤❡ s♣r✐♥❣✱ t❤❡ ❢♦✉♥t❛✐♥ útsa ✖ ✐♥ t❤❡ ✐♥♥❡r s❡♥s❡ ✐t ♠❡❛♥s ✏t❤❡
st♦r❡ ♦❢ s❡①✉❛❧ ✈✐❣♦✉r✑❀
t❤❡ ❝❛s❦ kavandha ✖ ✐♥ t❤❡ ✐♥♥❡r s❡♥s❡ ✐t ♠❡❛♥s ✏t❤❡ st♦r❡ ♦❢ ❡♥✲
❞♦r♣❤✐♥s✑❀
t❤❡ ✇❡❧❧ udrin ✖ ✐♥ t❤❡ ✐♥♥❡r s❡♥s❡ ✐t ♠❡❛♥s ✏t❤❡ st♦r❡ ♦❢ s✉❣❛rs✲
❜❛s❡ ❡♥❡r❣②✑❀
❈❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝s ♦❢ Indra
❈❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝s ❧✐st❡❞ ❜❡❧♦✇ ❝❛♥ r❡❢❡r t♦ ❜♦t❤ Indra ❛♥❞ t♦ ❤✐s
❛❞❡♣ts ✖ ❛s ❤❡ ✐s t❤❡ ♠♦❞❡❧ ♦❢ ❜❡❤❛✈✐♦r ❢♦r t❤❡♠ ✖ ❛♥❞ t♦ t❤❡
st❛t❡ ♦❢ ❜❡✐♥❣ Indra✳ ▼❛♥② ♦❢ t❤❡♠ ✇✐❧❧ ❜❡ ❡❧❛❜♦r❛t❡❞ ✉♣♦♥ ✐♥ ❢♦❧✲
❧♦✇✐♥❣ s❡❝t✐♦♥s✳ ❈♦♥t❡♥t ♦❢ t❤✐s s❡❝t✐♦♥✱ str✐♣♣❡❞ ♦❢ ❛❧❧ r❡❢❡r❡♥❝❡s
❢♦r ❡❛s✐❡r r❡❛❞✐♥❣✱ ❝❛♥ ❜❡ ❢♦✉♥❞ ✐♥ t❤❡ ❛♣♣❡♥❞✐① ❆✳ ■t ✐s ♥♦t❛❜❧❡
t❤❛t s♦♠❡ ♦❢ t❤❡ ❝❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝s ❛r❡ ❢♦✉♥❞ t♦ ❜❡ ❛❧s♦ t❤♦s❡ ♦❢ ❖❞✐♥✱
❚❤♦r✱ ♦r ❖❞②ss❡✉s✳
✖✕
Indra ❤❛s ♠❛♥② ❣✐❢ts ✭✽✳✽✶✳✷✮ ❛♥❞ t❤❡② ❛r❡ ❛✉s♣✐❝✐♦✉s ✭✽✳✻✷✱
✽✳✾✾✳✹✮✳ ❖♥❡ ♦❢ ❤✐s ❣✐❢ts ✐s ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r t②♣❡ ♦❢ ❜r❡❛t❤ ✭vásavāna
✶✳✶✼✹✳✶✱ ✺✳✸✸✳✻✱ ✽✳✾✾✳✽❀ ✽✳✸✷✳✶✷✮✳ ❆♥♦t❤❡r ✐s ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✭✶✳✶✸✵✳✶✱ ✼✳✸✶✳✸✱ ✽✳✷✳✷✹✱ ✽✳✷✳✸✹✮✱ ❛♥♦t❤❡r ✖ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs ✭✽✳✼✵✳✶✷✮✳
Indra ❣✐✈❡s ♣❤②s✐❝❛❧ str❡♥❣t❤ ✭baladā´ ✸✳✺✸✳✶✽✮✱ ✐♥❢✉s❡s str❡♥❣t❤
✐♥t♦ ❛♥ ❛❝t✐♦♥ ✭✽✳✶✺✳✶✶❀ iná ✽✳✷✳✸✺✱ ✶✳✺✸✳✷✱ ✷✳✷✵✳✷✱ ❡t❝✳✮✱ ✐♥✈✐❣♦✲
r❛t✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ✭viśvaminvá ✼✳✷✽✳✶✱ viśvaujas
´ ✶✵✳✺✺✳✽✮✳ ❍❡ ✐s ❛♥
❛❧✇❛②s✲str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ♦♥❡ ✭sadā´vr.dha ✽✳✻✽✳✺✱ ✺✳✸✻✳✸✱ ✽✳✷✹✳✶✻✮✱ ✐♥ ❤✐♠
✇♦rs❤✐♣❡rs ❣r♦✇ str♦♥❣❡r ✭✷✳✷✵✳✹✮✳ Indra ✐♥❝✐t❡s ❛♥❞ ❣✐✈❡s ♦✈❡r✲
✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤ ✭sahodā´ ✶✳✶✼✹✳✶✵✱ ✻✳✶✼✳✶✸❀ sūno sahasas ✻✳✶✽✳✶✶✱
✻✳✷✶✳✶✶❀ ✽✳✹✳✺✱ ✺✳✸✺✳✶✮✱ ❤❡ ✐s ❝✉❧t✐✈❛t❡❞ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤❡ ♦✈❡r✲
✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤ ✭sáhaskr.ta ✽✳✸✳✹✱ ✽✳✾✾✳✽✮✳ ❍❡ ♥♦✉r✐s❤❡s s✐♥❣❡rs
✭✻✳✷✶✳✽✮✱ ❣✐✈❡s ❧✐❜❛t✐♦♥s ✭✽✳✹✻✳✷✮✱ ❡t❝✳ ❚❤❡r❡ ✐s ♥♦ ♦❜str✉❝t✐♥❣ ❤✐s
❣✐❢ts ✭✽✳✽✽✳✻✮✳ Indra ❤❛s ❤✉♥❞r❡❞ ♦r ❡✈❡♥ t❤♦✉s❛♥❞ ✭✽✳✸✷✳✶✽✮ ✇❛②s
♦r ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❡❧♣✐♥❣ ✭✽✳✾✾✳✽✱ ✽✳✷✳✷✷✱ ✽✳✷✳✷✻✱ ✽✳✸✹✳✼✱ ✻✳✷✷✳✺✱ ❡t❝✳✮✳ ❍❡
❧❡❛❞s ❜❡②♦♥❞ ❤❛tr❡❞s ✭✻✳✹✺✳✻✮✱ ❛♥❞ ❦❡❡♣s ❤♦st✐❧✐t② ❛♥❞ ❛♥①✐❡t② ❛✇❛②
❢r♦♠ ❤✐s ❛❞❡♣ts ✭✻✳✹✹✳✶✻✮✳ Indra ❡✛❡❝ts s✉♣♣♦rt ✭dharmakŕ.t ✽✳✾✽✳✶✮
❛♥❞ t✉r♥s ❛✇❛② ♦❜st❛❝❧❡s ✭✻✳✶✾✳✶✱ ✻✳✶✾✳✸✮✳ ❍❡ ❤❡❧♣s ❜② ❡♥❛❜❧✐♥❣
✭śā´kmanā śāká ✶✵✳✺✺✳✻✮✱ ❤❡ ✐s ❡♠♣♦✇❡r✐♥❣ ✭śakrá ✽✳✷✳✷✸✱ ✽✳✻✻✳✸✱
✽✳✻✾✳✶✹✮❀ ❤❡ r❡♥❞❡rs ♦♥❡ ❝♦♠♣❡t❡♥t ✭ı̄śānakŕ.t ✽✳✺✷✳✺✱ ✽✳✾✵✳✷✮❀ ❤✐s
s✐❞❡✲❡✛❡❝ts ✭ūtı́✮ ❞♦ ♥♦t t❛♣❡r ♦✛ ✭✻✳✷✹✳✶✱ ✻✳✹✺✳✸✮✳
Indra ❤❛s t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ✭śávis..tha ✽✳✾✵✳✹✱ ✽✳✹✵✳✷✱
✶✳✶✻✺✳✼✱ ✺✳✷✾✳✶✸✱ ✺✳✸✺✳✽✱ ❡t❝✳✮✱ ❤✐s ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❝❛♥ ♥♦t ❜❡ ❞❡✲
✜❡❞ ✭ápratidhr..s.taśavasa ✶✳✽✹✳✷✮ ✖ ❤❡ ✐s ❛ ♠❛st❡r ❛♥❞ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢
✐t ✭śávasaspáti ✸✳✹✶✳✺✱ ✻✳✹✹✳✹✮✳ Indra ❝❤❛♥❣❡s ♣♦✇❡r❢✉❧❧② ✭śavasāná
✽✳✹✻✳✻✱ ✽✳✷✳✷✷✮✳ ❍❡ ♣✉ts ❧✐❣❤t ✐♥t♦ t❤❡ s✉♥ ✭✻✳✹✹✳✷✸✮✱ ❜❡❣❡ts t❤❡ ❙✉♥
❛♥❞ t❤❡ ❉❛✇♥ ✭✸✳✸✷✳✽✮✱ ✐♠♣r❡❣♥❛t❡s t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✱ t❤❡ ❊❛rt❤✱ ❛♥❞
st❛❧❡ str❡❛♠s ✭✻✳✹✹✳✷✶✮✱ ❡t❝✳
✖✕
Indra r❡❛❧❧② ❢❛✈♦rs t❤♦s❡ ✇❤♦ ❤♦♥♦r ❤✐♠ ✭✽✳✷✳✸✻✮✱ ✇❤♦ ❛r❡ ✇✐t❤
❛♥ ♦✛❡r✐♥❣ ✭✽✳✸✷✳✶✽✮✳ ❍❡ ❣✐✈❡s t♦ ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢
t❤❡✐r ❞❡s✐r❡s ✭✽✳✾✵✳✷✱ ✺✳✽✻✳✹✱ ✸✳✺✵✳✶✮✱ ❛♥❞ ❤✐s s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ♦♥❡✬s
❞❡s✐r❡ ✐s r❡❛❧ ✭satyárādhas ✹✳✷✹✳✷✱ ✹✳✷✾✳✶✱ ✼✳✸✶✳✷✮✳ Indra ❣✐✈❡s ❢r✐❡♥❞s
✭✶✳✶✼✵✳✺✮✱ ❛♥❞ ❝r❡❛t❡s ❧✐♥❡❛❣❡s ♦❢ ✇❛rr✐♦rs ✭✸✳✸✾✳✹✮✳
Indra ✐s ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ♦r ❛tt❡♥❞❡❞ ❜② ❛ tr♦♦♣ ♦❢ Marut✲s ✭marútvant
✽✳✼✻✳✶✱ ✽✳✼✻✳✺✱ ✶✳✶✵✶✳✶✱ ❡t❝✳✱ marudgan.a ✽✳✽✾✳✷✮ ❛♥❞ ❛❝ts ✐♥ ❤❛r✲
♠♦♥② ✇✐t❤ t❤❡♠ ✭✸✳✹✼✳✷✮✳ ❍❡ ❛❧s♦ ♠✐❣❤t ❜❡ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜②
deva✲s ✭devávant ✶✵✳✹✼✳✸✮✳ ❚♦ ❤✐s ❛❞❡♣ts✱ Indra ✐s ❛ ❞❡str♦②✐♥❣✲
r❡❛❝t✐✈❡✲✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✭śivá ✷✳✷✵✳✸✱ ✻✳✹✺✳✶✼✱ ✼✳✶✾✳✶✵✱
✽✳✹✳✶✽✱ ✽✳✻✸✳✹✱ ✽✳✾✸✳✸✮✱ ❛♥ ✐♥s♣✐r✐♥❣ t♦✲❜❡✲♣r❛✐s❡❞✲✐♥✲✈❡rs❡s ❝♦♠♣❛♥✲
✐♦♥ ✭sákhi ✻✳✹✺✳✶✾✱ ✹✳✶✼✳✶✼✱ ✽✳✼✵✳✽✱ ❡t❝✳✮✱ ❛ ❜❡❛r✐♥❣ ❢✉❧❧♥❡ss ②♦❦❡♠❛t❡
✸✻ ❈❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝s ♦❢ Indra
✭yuj ✼✳✸✷✳✷✵✱ ✶✳✶✵✷✳✹✱ ❡t❝✳✮ ✇✐t❤ ♠❡❛♥s t♦ ❤❡❧♣✳ ❍❡ ✐s ❛ ♣r♦♠♦t❡r
❛♥❞ ❛ ❤❡❧♣❡r ♦❢ ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ✭✹✳✸✶✳✸✱ ✽✳✾✻✳✷✶✮❀ ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✐s
♥❡✐t❤❡r s❧❛②❡❞✱ ♥♦r ❡✈❡r ♦✈❡r♣♦✇❡r❡❞ ✭✶✵✳✶✺✷✳✶✮✳ Indra ✐s ✈❡r② s❡❧❡❝✲
t✐✈❡ ✭śiprı́n✮ ✇❤♦s❡ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ❤❡ ❜❡❝♦♠❡s ✭✶✳✸✵✳✶✶✱ ✶✳✽✶✳✹✱ ✷✳✶✷✳✻✱
✸✳✸✻✳✶✵✱ ✻✳✹✹✳✶✹✱ ✼✳✷✺✳✸✱ ✽✳✶✳✷✼✱ ✽✳✸✸✳✼✱❡t❝✳✮✳ ❍❡ ❛✈♦✐❞s ♥♦♥✲♣r❡ss✐♥❣✲
Soma ♠❛♥ ✭✺✳✸✹✳✺✱ ✹✳✷✺✳✼✱ ✶✵✳✹✷✳✹✮✱ s♦♠❡♦♥❡ ❡♥✈✐♦✉s ✭✶✳✶✷✾✳✸✮✱
❛ ✇❡❛❧t❤② ♥✐❣❣❛r❞ ✭✹✳✷✺✳✼✮✱ ♦r s♦♠❡♦♥❡ ✇❤♦ ❣r❡✇ ❜✐❣ ✇✐t❤ s❡❧❢✲
✐♠♣♦rt❛♥❝❡ ✭✻✳✹✼✳✶✻✮❀ ❤❡ ✐s ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ♦❢ ❡♥t❤✉s✐❛sts ✭✽✳✶✼✳✶✹✮✱
♦❢ t❤♦s❡ ✇❤♦ ♣r❡ss Soma ✭✽✳✸✷✳✶✸✱ ✺✳✸✹✳✺✱ ✶✵✳✹✷✳✹✮✱ ♦❢ ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❤✐♠
♠❡♥ ✭✻✳✹✺✳✶✼✮✳ ❍❡ ❢❛✈♦✉rs ❧♦♥❡rs ✖ ❡✈❡♥ t✇♦ ♠❡♥ ✇❤♦ ♠♦✉♥t❡❞
t❤❡ s❛♠❡ ❝❤❛r✐♦t ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ ❤✐♠ s❡♣❛r❛t❡❧② ✭✷✳✶✷✳✽✮✳ ■❢ ❛♥ ❛❞❡♣t ❞♦❡s
♥♦t ♣❡r❢♦r♠ ❤❡r♦✐❝ ❞❡❡❞s ❢♦r ❛ ❧♦♥❣ t✐♠❡✱ Indra ♣❛ss❡s t♦ ❛♥♦t❤❡r
✭✻✳✹✼✳✶✼✮✳
Indra ✐s ❛ ❧♦♥❡❧② deva ✭✶✵✳✶✵✹✳✾✮✱ ❛♥❞ ❞♦❡s ♥♦t ✇✐s❤ ✏t♦ ❣❛✐♥ ❛
❢♦♦t✐♥❣✑ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✜✈❡ ♦r t❡♥ ♦t❤❡r deva✲s ✭✺✳✸✹✳✺✮✳ ❍❡ ❤❛s ♥♦
❜r♦t❤❡rs✲✐♥✲❛r♠s ✭abhrātr
. vyá✮ ❛♥❞ ♥♦ ❛❧❧✐❡s ✭ánāpi ✽✳✷✶✳✶✸✮❀ ❤❡ ✐s
❛♥ ♦✉t❝❛st ✭parāvŕ
. j ✷✳✶✺✳✼✮✱ ❤❡ ✐s ❢♦r❡✈❡r ✇✐t❤♦✉t ❛ ♥❡st ✭✶✵✳✺✺✳✻✮✳
✖✕
✶✺ ♦r ♠❛❞❡ t♦ ❛♣♣❡❛r✶✻ ❀
t❤❡♥✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ♠❛♥✐❢❡st
✶✼ ✶✽
t❤❡♥ ❤❡ s❤❛❧❧ ❣r♦✇ ❛♥❞ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣ ✱ ♦r ✐♥t❡♥s❡ ❀
t❤❡♥ ❤❡ ✐s r❡❛❞② t♦ ♣❡r❢♦r♠ ✇♦♥❞r♦✉s ❞❡❡❞s
✶✾ ❛♥❞ ✇✐❧❧ ❤❡❧♣ ❤✐s
✷✵
✐♥✈♦❦❡r✭s✮ ✳
✷✻ ✶✵✳✶✷✵✳✶
✷✼ ✶✵✳✼✸✳✶✵ ❍❡ ❤❛s ❝♦♠❡ ❢r♦♠ ❛♥❣❡r✱ ❤❡ ❤❛s st❛②❡❞ ✐♥ ❝❤❛r♠✐♥❣✲t❤❡✲♠✐♥❞
❬❢❛♥t❛s✐❡s❪
✺✳✸✵✳✷ ■ ✇❡♥t ❛❧♦♥❣ ✇✐t❤ t❤❡ ✇r❛t❤ ♦❢ ❤✐♠ ✇❤♦ ♠❛❦❡s ✐♠♣❛❝t
✶✵✳✹✹✳✸ ❍❡r❡ ❬❛r❡❪ ✈✐♦❧❡♥t ✐♥✲❝♦♥tr♦❧ ❬Marut✲s❪ ❝♦♥✈❡②✐♥❣ Indra
✷✽ ✶✵✳✶✺✸✳✷ ❚❤♦✉ ❬❛r❡❪ ❜♦r♥ ❢r♦♠ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ ❢♦r❝❡✱ ♦❢ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣
str❡♥❣t❤✱ ♦❢ ❛ ❢r❡♥③②✳
✶✵✳✼✸✳✶✵ ❲❤❡♥ t❤❡② s❛② ✏❍❡ ❤❛s ❝♦♠❡ ❢r♦♠ ❛ ❤♦rs❡✑✱ ■ t❤✐♥❦ ♦❢ ❤✐♠ ❛s ❜♦r♥
♦❢ ❛ ❢r❡♥③②✳
✽✳✼✻✳✶✵ s♣r✐♥❣✐♥❣ ✉♣ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡ ✈✐❣♦✉r
✷✾ ✶✳✽✶✳✽ ❉♦ ✐♥✢❛♠❡ t❤②s❡❧❢ ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪ ✳✳✳
✸✳✹✵✳✻ ❚❤♦✉ ❛r❡ ♠❛❞❡ t♦ ❛♣♣❡❛r ✇✐t❤ str❡❛♠s ♦❢ ❤♦♥❡② ✳✳✳
✸✳✹✶✳✸ ❆❝❝❡♣t✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ t❤❡ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❝❛❦❡✦
✶✳✶✻✳✷ ❬❙✐♥❝❡❪ t❤❡s❡ ❞r✐♣♣✐♥❣ ✇✐t❤ ❣❤❡❡ ❣r❛✐♥s✱ ❬❛♥❞❪ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ✇♦✉❧❞
❧❡❛❞ Indra ❤✐t❤❡r ♦♥ t❤❡ ♠♦st ❡❛s②✲❣♦✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t
✸✵ ✽✳✺✵✳✸ ❡①tr❛❝t❡❞ ❞r♦♣s ♦❢ ♣✉r❡ Soma ✐♥✢❛♠❡ ❤✐♠
✶✳✶✻✳✷ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ✇♦✉❧❞ ❧❡❛❞ Indra ❤✐t❤❡r ♦♥ t❤❡ ♠♦st ❡❛s②✲❣♦✐♥❣
❝❤❛r✐♦t
✺✳✸✵✳✶ ✳✳✳ Indra ❝♦♠✐♥❣ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s
✸✳✺✵✳✶ ❚❛✇♥② ♦♥❡s ❝❛♥ ♣❧❛❝❡ t❤❡❡ ❤❡r❡
✸✶ ✹✳✶✼✳✹ ❚❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ✐s t❤♦✉❣❤t t♦ ❜❡ t❤② ✈❡r② ♠❛♥❧② ♣r♦❣❡♥✐t♦r❀
✸✷ ✶✳✶✵✷✳✼ ❆ ♣♦t❡♥t ❡✛♦rt t♦ ✈✐s✉❛❧✐③❡ ❤❛s ✐♥st✐❣❛t❡❞ t❤❡❡
✶✳✺✷✳✷ Indra ■ ❤❛s s✉♠♠♦♥❡❞ ✇✐t❤ ❛♥ ❡❧❛❜♦r❛t❡ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥
✸✳✸✷✳✶✹ ❲❤❡♥ t❤❡ ❡✛♦rt t♦ ✈✐s✉❛❧✐③❡ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ ❝♦♥t❛✐♥❡❞ ✐♥ ♠❡✱ ✐t ♣r♦✲
❞✉❝❡❞ ❬❤✐♠❪✳
✽✳✻✶✳✶ ❤❡ ✳✳✳ s❤❛❧❧ ❝♦♠❡ ✇✐t❤ t❤❡ ❤❡❧♣ ♦❢ ❛ ❝♦♥❝❡♥tr❛t❡❞ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❤❡r❡
✸✸ ✽✳✻✳✷✽ ■♥ t✇✐sts ❛♥❞ t✉r♥s ♦❢ ♠♦✉♥t❛✐♥s ❛♥❞ ✐♥ ❝♦♥✢✉❡♥❝❡ ♦❢ r✐✈❡rs t❤❡
✐♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡ ✐s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❬♦❢ ❜❡✐♥❣ ✐♥
❡①tr❡♠❡ ❞❛♥❣❡r❪✳
✽✳✺✵✳✶✵ ❬❲❡ s❤❛❧❧ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ ❛♥❡✇ ✳✳✳ ❛s ♠✉❝❤ ♦❢ t❤❡❡ ✳✳✳ ❪ ❛s ❬✇❤❡♥❪ ❛t
Kan
. va✬s ❬♣❧❛❝❡❪ ❞✉r✐♥❣ ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ✇❛② ❛♥✐♠❛❧ s❛❝r✐✜❝❡ ✳✳✳
✸✹ ✶✵✳✷✾✳✸ ❲❤✐❝❤ ❝♦♥✈❡②✐♥❣ ❬✇♦✉❧❞ ❜r✐♥❣ t❤❡❡❪ ❤✐t❤❡r✱ t♦✇❛r❞s ♠❡✱ ❬✇❤❛t❪
❝♦♥❝❡♣t✐♦♥❄
✷✳✷✷✳✸ ❆r✐s❡♥ s✐♠✉❧t❛♥❡♦✉s❧② ✇✐t❤ ✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣ ✳✳✳
✹✶
❛ ✭✈✐✈✐❞✮ r❡❝❛❧❧
✸✺ ♦r r❡❝r❡❛t✐♦♥✸✻ ♦❢ ❝✐r❝✉♠st❛♥❝❡s ♦❢ ♣❛st Indra✬s
♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s✳
✸✺ ✽✳✺✵✳✾ ❲❡ s❤❛❧❧ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ ❛♥❡✇ ✳✳✳ ❛s ♠✉❝❤ ♦❢ t❤❡❡ ✳✳✳ ❛s ❬✇❤❡♥❪ t❤♦✉
♣r♦♠♦t❡❞ t❤❡ ✢✐❝❦❡r✐♥❣ ♦♥❡ ❛t ❡✣❝❛❝✐♦✉s ❬❛t ❞❡t❡r♠✐♥✐♥❣ ❛ ❝❤❛♠♣✐♦♥❪ ❛r✲
r❛♥❣❡❞ ❝♦♥t❡st✱ ❛s ❬✇❤❡♥ t❤♦✉ ♣r♦♠♦t❡❞❪ t❤❡ ✇✐❧❧ ❬t♦ ✇✐♥❪ ❛t Daśavraja✬s
❬❡✈❡♥t❪
✽✳✺✵✳✶✵ ❬❲❡ s❤❛❧❧ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ ❛♥❡✇ ✳✳✳ ❛s ♠✉❝❤ ♦❢ t❤❡❡ ✳✳✳ ❪ ❛s ❬✇❤❡♥❪ ❛t
. va✬s ❬♣❧❛❝❡❪ ❞✉r✐♥❣ ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ✇❛② ❛♥✐♠❛❧ s❛❝r✐✜❝❡✱ ❛t ❛ ❧♦♥❣
❝♦✉♥s❡❧ r❡❧❛t❡❞ t♦ ❞♦♠❡st✐❝ ❬❛✛❛✐rs❪✳✳✳
Kan
✹✳✷✸✳✼ ❬■❢ t❤❡ ❧♦♥❣✐♥❣❪✱ ✐♥t❡♥❞✐♥❣ t♦ ❞❡str♦②✱ s❤❛r♣❡♥s ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ ❛
s♣✐t❡❢✉❧✱ ❧❛❝❦✐♥❣✲❬♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s✲❪♦❢✲Indra ♠✐s❝❤✐❡❢✱ ❬t❤❡♥❪ t❤♦✉ ❬s❤❛❧❧❪ ❜r✐♥❣
t♦ ❢♦r❡ ❬t❤♦s❡ ❤✐s✱ Indra✬s✱❪ s❝♦r❝❤✐♥❣ ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡s ❞✉r✐♥❣ ✇❤✐❝❤ ❤❡✱ ❢❡r♦✲
❝✐♦✉s✱ ❞❡♠❛♥❞✐♥❣ ❢✉❧✜❧❧♠❡♥t ♦❢ ♦✉r ♦❜❧✐❣❛t✐♦♥s✱ ❤❛s ❞r✐✈❡♥ ❢❛r ❛✇❛② ♥♦♥✲
❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞ ❞❛✇♥s✳
✶✵✳✹✾✳✼ ■ ❥♦✉r♥❡② ❛r♦✉♥❞ ✈✐❣♦r♦✉s❧② ❝♦♥✈❡②✐♥❣ ♠②s❡❧❢ ❢♦rt❤ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢
♠♦✈✐♥❣ q✉✐❝❦❧② ✢✐❝❦❡r✐♥❣ ❬✐♥♥❡r ✜r❡s❪ ♦❢ t❤❡ s✉♥✳
✸✻ ✽✳✻✻✳✺ ❲❤❛t ♦❢ ♠❡♥✱ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ♣❧❛❝❡❞ ✇✐t❤✐♥ ❬t❤②❪ r❡❛❝❤ ❜❡❢♦r❡✱ t❤❛t ✇❡
❣❛t❤❡r ❢♦r t❤❡❡ ✖ ❛ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣✱ ❛ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡✱ ❛ ♣r♦♠♣t ✉tt❡r❛♥❝❡ ✳✳✳
✸✼ ✶✳✶✵✶✳✾ ✇❤♦ ✐s ❝♦♥✈❡②❡❞ ❜② ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥
✶✵✳✶✶✶✳✶ ❲✐t❤ ❣❡♥✉✐♥❡ ❛❝t✐♦♥s ✇❡ ❝❛✉s❡ Indra t♦ ❛r✐s❡ ❤❡r❡
✸✽ ✻✳✸✹✳✹ t❤❡ ❝❤❛♥ts t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s ❤❛✈❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ t❤❡ s✉♠✲
♠♦♥s
✽✳✻✻✳✺ ❲❤❛t ✳✳✳ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ♣❧❛❝❡❞ ✇✐t❤✐♥ ❬t❤②❪ r❡❛❝❤ ❜❡❢♦r❡✱ t❤❛t ✇❡ ❣❛t❤❡r
❢♦r t❤❡❡ ✖ ❛ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣✱ ❛ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡✱ ❛ ♣r♦♠♣t ✉tt❡r❛♥❝❡ ✳✳✳
✽✳✷✳✸✵ ❝♦♥✈❡②❡❞ ❜② ❝❤❛♥ts
✸✾ ✷✳✶✸✳✺ t❤❡❡ ✖ ✇✐t❤ ❤②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡ ❛s ✐❢ ✇✐t❤ ✇❛✈❡s✱ ❬t❤❡❡✱❪ ♣♦ss❡ss✐♥❣ t❤❡
r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r deva✱ deva✲s ❜❡❣♦t
✽✳✹✳✷ ❝♦♥✈❡②✐♥❣ ❬t❤❡❡❪ ❜② ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡
✹✵ ✽✳✻✳✷✵ ❬❚❤❡s❡ ❡♥t✐❝❡♠❡♥ts t♦ r❡❜❡❧✱❪ t❤❛t ❬❛r❡❪ ❜❡❛r✐♥❣ ❬t❤❡❡❪ ✇✐t❤ ♠♦✉t❤✱
❤❛✈❡ ♠❛❞❡ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✐♥t♦ ❛ ❣❡r♠ t❤❛t ✐s ❧✐❦❡ ❛ ♣r♦♣ ❛r♦✉♥❞ t❤❡ s✉♥✳
✹✳✸✷✳✷✷ ♦✛s♣r✐♥❣ ♦❢ ❣❛✐♥✐♥❣ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✹✶ ✶✳✻✳✸ t❤♦✉ ❜❡❝❛♠❡ ♠❛♥✐❢❡st❡❞ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❞❛✇♥s
✶✳✶✵✽✳✶✷ ❲❤❡♥ ②♦✉ t✇♦✱ ❖ Indra ❬❛♥❞❪ Agni✱ ❛t s✉♥r✐s❡ ♦♥ ②♦✉r ♦✇♥ ❛❝❝♦r❞
♠❛❦❡ ②♦✉rs❡❧✈❡s ✐♥✢❛♠❡❞ ♠✐❞st t❤❡ ❍❡❛✈❡♥
✶✳✶✼✼✳✺ ▼❛② ✇❡✱ ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬t❤❡❡❪✱ ❜② ♠♦r♥✐♥❣✬s ❢❛✈♦✉r ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ t❤❡❡✦
✻✳✷✺✳✾ ▼❛② ✇❡✱ ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬t❤❡❡❪ Bharadvāja✲s✱ t❤r♦✉❣❤ ❢❛✈♦✉r ♦❢ t❤❡ ♠♦r♥✲
✐♥❣ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ t❤❡❡ ♥♦✇
✽✳✽✵✳✶✵ ❬s♦ t❤❛t❪ ❤❡✱ ✇❤♦s❡ tr❡❛s✉r❡ ✐s ❬❣✐✈❡♥❪ ❜② ❛ ✈✐s✐♦♥✱ ♠✐❣❤t ❝♦♠❡
♣r♦♠♣t❧②✱ ❛t ❞❛②❜r❡❛❦✦
✹✷ ▼❛♥✐❢❡st✐♥❣ Indra
t❤❡ ②❡❛r
✹✷ ✱ ✇✐❞❡ ♠❡♥t❛❧ s♣❛❝❡ ✐s ♠❡♥t✐♦♥❡❞✹✸ ✱ ❛ss❡♠❜❧② ♦❢ ♠❡♥✹✹ ✱
♥❛t✉r❛❧ ❞✐s♣♦s✐t✐♦♥ ♦❢ Marut✲s
✹✺ ✱ ❛♥❞ t❤❡ ②❡❛r♥✐♥❣ ❢♦r Indra✬s ♣r❡s✲
✹✻
❡♥❝❡ ✳
Indra ❝❛♥ ❛ss✉♠❡ ✈❛r✐♦✉s ❢♦r♠s
✹✼ ❛♥❞ ❝❛♥ ❝❤❛♥❣❡ ❢♦r♠s ♦♥ ❤✐s
✹✽
♦✇♥ ✳ ❚❤❡ ❢♦r♠ Indra ✇✐❧❧ ❛ss✉♠❡ ✉♣♦♥ ❤✐s ❜✐rt❤✱ ♦r ♠❛♥✐❢❡st❛✲
t✐♦♥✱ ❞❡♣❡♥❞s ♦♥ ✐♥t❡♥t✐♦♥s
✹✾ ❛♥❞ s❦✐❧❧s ♦❢ ❤✐s ♠❛❦❡rs ✺✵ ✱ ♦♥ ❤♦✇ t❤❡
✺✶
t✇♦ Aśvin✲s ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ❤✐s ❞♦♠❛✐♥ ✱ ♦♥ ❞❡s✐❣♥s ♦❢ ❣✉✐❞✐♥❣ s♣✐r✐ts
✺✸
✏✇❤♦ ❤❛✈❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡ ❬✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪✑ ✱ ♦♥ ❝❤❛r❛❝t❡r✲
✐st✐❝s ♦❢ ✐♥❞✐✈✐❞✉❛❧ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡ ♦❢ Indra ✐♥✈♦❦❡r
✺✺ ✱ ❛♥❞ ♦♥
❛❝❝♦♠♣❛♥②✐♥❣ t❤❡ ✐♥✈♦❦❡r Rudra✬s
✺✻ ✭✐t ♣r♦❜❛❜❧② ♠❡❛♥s t❤❛t Indra
✐s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❝❧❡❛r❧② ❛❧♦♥❣ t❤❡ ❧✐♥❡ ♦❢ ❣r✐❡✈❛♥❝❡s ❛♥❞ ❧❛♠❡♥t❛t✐♦♥s
t❤❛t ♦✈❡rt♦♦❦ Marut✲s✮✳ ◆❛♠❡s ❣✐✈❡♥ t♦ Indra ❞✉r✐♥❣ ✐♥✈♦❝❛t✐♦♥
❛✛❡❝t ✇❤❛t ❢♦r♠ ❤❡ ✇✐❧❧ ❛ss✉♠❡ ❛t ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥
✺✼ ✖ s✉❝❤ ♥❛♠❡s
✇✐❧❧ ❜❡ ❣✐✈❡♥ ✐♥ ❛♣♣❡♥❞✐① ✏◆❛♠❡s ❛♥❞ ❡♣✐t❤❡ts ♦❢ Indra✑✳ ❙❡✈✲
❡r❛❧ ❤❛✈✐♥❣ ♥♦ s♣❡❝✐✜❝ ♥❛♠❡ ❢♦r♠s ♦❢ Indra ❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞
✺✽ ✳ ■t ✐s
❛❧s♦ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ t❤❛t ❤❡ ✐s ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❜② ✏t❤❡ ♣❡r✈❛❞✐♥❣ ♦♥❡✑ ✭✸✳✹✾✳✶✮
✇❤✐❝❤ ♣r♦❜❛❜❧② r❡❢❡rs t♦ ✐♥♥❡r Soma✳
✹✷ ✹✳✷✶✳✾ Hastā ❛st❡r✐s♠ ✐s ❛✉s♣✐❝✐♦✉s ❢♦r t❤❡❡
✹✸ ✸✳✸✼✳✶✶ ❚❤❡ ✇✐❞❡ ❬♠❡♥t❛❧❪ s♣❛❝❡ ✇❤✐❝❤ ❬✐s❪ ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ st♦♥❡✲✇✐❡❧❞❡r✱ ❬✐s❪
❤❡r❡ ✕ ❢♦r t❤❛t r❡❛s♦♥✱ ❖ Indra✱ ❛♣♣r♦❛❝❤ ❬✉s❪✦
✹✹ ✼✳✷✹✳✶ ❆ ✇♦♠❜ ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✐s ♠❛❞❡ ✐♥ ❬t❤✐s❪ ❛ss❡♠❜❧② ✖ s❡t ♦✉t t♦
✐t t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡ ♠❡♥
✹✺ ✶✳✶✻✺✳✺ s✐♥❝❡ t❤♦✉ ❜❡❝❛♠❡ ❬♠❛♥✐❢❡st❪ ❛❝❝♦r❞✐♥❣ t♦ ♦✉r ♥❛t✉r❛❧ ❞✐s♣♦s✐t✐♦♥
✹✻ ✶✳✶✼✼✳✺ ▼❛② ✇❡✱ ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬t❤❡❡❪✱ ❜② ♠♦r♥✐♥❣✬s ❢❛✈♦✉r ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ t❤❡❡✦
✸✳✸✵✳✻ ▼❛❦❡ ✐t ❛❧❧ r❡❛❧✦ ▼❛② t❤✐s ❬st❛t❡❪ ❜❡ ❡♥t❡r❡❞ ✐♥t♦✦
✹✼ ✸✳✸✼✳✸ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛❧❧ t❤❡ ❝❤❛♥ts ✇❡ ❣♦ t♦ t❤② ❝❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝ ❢♦r♠s
✻✳✹✼✳✶✽ ❍❡ ❤❛s ❛ss✉♠❡❞ ❧✐❦❡♥❡ss t♦ ❛ ❢♦r♠ ❛❢t❡r ❢♦r♠
✹✽ ✻✳✹✼✳✶✽ ❍❛✈✐♥❣ ♠✉❧t✐♣❧❡ ❢♦r♠s ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❬❤✐s❪ ♣♦✇❡rs t♦ ❢r❛♠❡ ❬❝♦❣♥✐t✐♦♥❪✱
Indra ✐s ❝♦♥t✐♥✉♦✉s❧② ♦♥ t❤❡ ♠♦✈❡ ❜❡❝❛✉s❡ ❤✐s t❡♥ ❤✉♥❞r❡❞ t❛✇♥② ♦♥❡s ❛r❡
②♦❦❡❞✳
✹✾ ✶✳✶✸✵✳✻ ❢♦r ❛ ❜❡♥❡✈♦❧❡♥t st❛t❡ ♦❢ ♠✐♥❞ t❤❡② ❢❛s❤✐♦♥❡❞ t❤❡❡
✶✵✳✹✽✳✻ ■ ❬❜r♦✉❣❤t t♦❣❡t❤❡r❪ t❤❡s❡ t✇♦✲❛❣❛✐♥st✲t✇♦ ❤❡❛✈②✲❜r❡❛t❤✐♥❣ ❬♠❡♥❪
✇❤♦ r❡♥❞❡r❡❞ Indra ❛s t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ✜❣❤t✳
✻✳✹✹✳✻ ❚❤❛t❬✱ t❤❡ ❢❡r✈♦r✱❪ ♦❢ ②♦✉r ✈❡rs❡ ❬✐s❪ ❝❡rt❛✐♥❧② t♦ ❜❡ ❛ s✉❜str❛t✉♠ ❢♦r
Indra
✺✵ ✻✳✶✾✳✶ ❤❡ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ✇✐t❤ t❤❡ ❤❡❧♣ ♦❢ ❬❤✐s❪ ♠❛❦❡rs ✇❡❧❧ ❢♦r♠❡❞✱ ❬❛♥❞❪ ✇✐❞❡
s♣r❡❛❞✐♥❣
✺✶ ✸✳✸✽✳✺ ❇② ♠❡❛♥s ♦❢ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥✬s ✈✐s✐♦♥s ②♦✉✺✷ ✱ ❖ t✇♦ ♦✛✲
s♣r✐♥❣s ♦❢ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✱ ❤❛✈❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ❧♦♥❣ ❛❣♦ ❬❤✐s❪ ❞♦♠✐♥✐♦♥
✺✸ ✸✳✸✽✳✼ ❲❡❛r✐♥❣ ♦♥❡ ❣✉✐s❡✺✹ ❛❢t❡r ❛♥♦t❤❡r✱ t❤❡② ✇❤♦ ❤❛✈❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡
❬✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪ ❛❞❥✉st❡❞ ✐♥ ❤✐♠ t❤❡ ❢♦r♠✳
✺✺ ✶✳✶✵✶✳✻ t❤❛t Indra ✇❤♦♠ ❛❧❧ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡ s❤❛❧❧ ♣✉t t♦❣❡t❤❡r
✺✻ ✶✳✶✵✶✳✼ ❤❡ ✳✳✳ ❣♦❡s ♦♥ ❛❧♦♥❣ t❤❡ ❞✐r❡❝t✐♦♥ ♦❢ Rudra✲s
✺✼ ✻✳✹✹✳✽ ❣❧❛❞❧② ❛❝❝❡♣t✐♥❣ ❢♦r ❤✐♠s❡❧❢ t❤r♦✉❣❤ ✉tt❡r❛♥❝❡s t❤❡ ♥❛♠❡✱ ❤❡✱ ✇❤♦
✐s t♦ ❜❡ ②❡❛r♥❡❞ ❢♦r✱ ❤❛s r❡✈❡❛❧❡❞ ❛ ✇♦♥❞r♦✉s ❢♦r♠ t♦ ❜❡❤♦❧❞
✺✽ ✹✳✷✺✳✷ ✇❤❡♥ ❤❡ ❛ss✉♠❡s t❤❡ ❢♦r♠ ♦❢ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛t ❞❛✇♥ ❬✇❛t❡rs❪
✻✳✹✺✳✶✻ ❤❡ ✳✳✳ ❤❛s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❤✐♠s❡❧❢ ❬❛s❪ ❞✐s❡♥❣❛❣✐♥❣ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ tr✐❜❡s
✽✳✻✾✳✶✸ t❤❡ ✐♥❞✉❝✐♥❣✲r✉s❤ ❣✉✐❞❡ ✭❥✉st t❤❛t ❬✐s❪ ❛ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡✮
✹✸
✼✵ ✶✳✶✷✶✳✻ ◆♦✇ t❤❛t ❤❡✱ ✇❤♦ ❝❛rr✐❡s ❬❛❝r♦ss❪✱ ❤❛s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❤✐♠s❡❧❢✱✳✳
✶✳✻✸✳✶ ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❤✐♠s❡❧❢ ❜② ✜ts ♦❢ ❢❡r✈♦r
✼✶ ✽✳✹✺✳✹ ❙❧❛②❡r ♦❢ Vrtra✱ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❡♥ ♠❛♥✐❢❡st❡❞✱✳✳
.
✼✷ ✶✵✳✾✻✳✺ ♠❛♥✐❢❡st❡❞✲❜②✲♣❛❧❡✲②❡❧❧♦✇
✸✳✹✵✳✻ ❚❤♦✉ ❛r❡ ♠❛❞❡ t♦ ❛♣♣❡❛r ✇✐t❤ str❡❛♠s ♦❢ ❤♦♥❡②
✼✸ ✻✳✶✼✳✹ ❚❤♦s❡✱ t❤❡ r❛♣t✉r❡s ❬♦❢ Soma ❧✐❜❛t✐♦♥s❪ ❬♠❛♥✐❢❡st❡❞❪ t❤❡❡ ❡①t❡♥s✐✈❡❧②
✼✹ ✽✳✷✶✳✹ ✇❤✐❝❤ ❛❜♦❞❡s ❛r❡ ❬♣r❡♣❛r❡❞❪ ❢♦r t❤❡❡✱ ♠❛❦❡ ❬t❤②❪ ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡ t❤r♦✉❣❤
❛❧❧ ♦❢ t❤❡♠ ✖ t♦ ❞r✐♥❦ Soma✦
✽✳✹✳✶✸ ❆❜♦✈❡ ❬t❤❡ ❤✐❣❤❡st ♣♦✐♥t❪ ♦❢ t❤❡ r❡❞❞❡♥✐♥❣ t❤❡ ♣r❡ss✐♥❣ st♦♥❡s ♠❛♥✲
✐❢❡st ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ✇♦rs❤✐♣❡❞ ❛t ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ✇❛② ❬s❛❝r✐✜❝❡❪✳
✼✺ ✶✵✳✶✸✹✳✶ ❲❤❡♥ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ✜❧❧❡❞ ❜♦t❤ Rodas✲❡s ❧✐❦❡ ❉❛✇♥ ❬❞♦❡s❪✱ ❬✐t ♠❡❛♥s
t❤❛t❪ t❤❡ ❣❡♥✐tr✐① devı̄ ❤❛s ♣r♦❞✉❝❡❞ ❬t❤❡❡❪
✸✳✸✵✳✺ ❊✈❡♥ t❤❡s❡ t✇♦ ♥♦♥✲❡①tr❡♠❡ ❬✐♥ t❤❡✐r ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s❪ Rodas✲❡s✱ ❖
Indra✱ ✇❤❡♥ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❣r❛s♣ t❤❡♠✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ❬❛r❡❪ ❢♦r t❤❡❡ ❥✉st ❛
✇❛② t♦ ❛♣♣❡❛r✳
✼✻ ✼✳✷✵✳✷ ❤❡ s❤❛❧❧ s✉❞❞❡♥❧② ♣r❡s❡♥t ❬❤✐♠s❡❧❢ ❪ t♦ ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r
✽✳✾✻✳✷✶ ❬❤❡ ✐s❪ ❛t ♦♥❝❡ ❜❡❝♦♠✐♥❣ ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❬✇❤❡♥ ❤❡ ✐s ❛❜♦✉t❪ t♦✲❜❡✲❝❛❧❧❡❞✲
✉♣♦♥
✼✼ ✶✵✳✼✸✳✹ ❚❤♦✉ ❛♣♣r♦❛❝❤ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡ ❛❧❧ ❛t ♦♥❝❡✱ ❬❜❡✐♥❣❪ ❡①♣❡❞✐t✐♦✉s✱
✼✽ ✽✳✾✼✳✶✶ ❬✐❢ ❤✐s❪ r❡❛❧♠ ✐s ♠❛✐♥t❛✐♥❡❞ ✈✐❣♦r♦✉s❧②✱ ❬❤❡ ✐s ♠❛♥✐❢❡st❡❞❪ t♦❣❡t❤❡r
✇✐t❤ s✐❞❡✲❡✛❡❝ts
✼✾ ✹✳✷✺✳✼ ❤❡ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❛s ✐s♦❧❛t❡❞ ❬❢r♦♠ ♦t❤❡r deva✲s❪ ❢♦r ❤✐♠
✇❤♦ ♣r❡ss❡s ♦✉t Soma t♦ ♠❛t✉r❡ ❬❤✐s ♣r❛❝t✐❝❡s❪
✺✳✸✹✳✺ ❍❡ ❞♦❡s ♥♦t ✇✐s❤ t♦ ❣❛✐♥ ❛ ❢♦♦t✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✜✈❡ ❬♦r❪ t❡♥ ❬deva✲s❪
✽✵ ✶✵✳✶✶✶✳✷ ❍❡ st♦♦❞ ✉♣ ✇✐t❤ ❛ ❝♦♥tr♦❧❧✐♥❣ ❤♦✇❧
✽✳✹✺✳✹ ❙❧❛②❡r ♦❢ Vr.tra✱ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❡♥ ♠❛♥✐❢❡st❡❞✱ t❛❦✐♥❣ ❛♥ ❛rr♦✇✱ ✇♦✉❧❞
❛s❦ ✈❛r✐♦✉s q✉❡st✐♦♥s ♦❢ ❬❤✐s❪ ♠♦t❤❡r✱ ✏❲❤♦ ❛r❡ ❢❡r♦❝✐♦✉s ♦♥❡s❄ ❲❤♦ ❤❛✈❡
❧❡❛r♥❡❞ ❬t❤❡ s❦✐❧❧s❪❄✑
✽✳✻✳✹✵ ❍❛✈✐♥❣ ❣r♦✇♥ ✉♣ t♦ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❜❡❛r✐♥❣✲t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❜✉❧❧✱ s❧❛②❡r ♦❢
Vr.tra✱ ❜❡st ❞r✐♥❦❡r ♦❢ Soma✱ ❤♦✇❧❡❞ ❧♦✉❞❧②✳
✶✳✶✼✽✳✸ ❍❡ ✇✐❧❧ r❛✐s❡ ✉♣ ❝❤❛♥ts ✐❢✱ ❛t ❧❡❛st✱ ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❝♦♠❡ ✐♥t♦ ❜❡✐♥❣✳
✽✶ ✶✳✽✶✳✺ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ❣r♦✇♥ ❜❡②♦♥❞ ❡✈❡r②t❤✐♥❣✳
✶✵✳✶✸✹✳✶ ❲❤❡♥ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ✜❧❧❡❞ ❜♦t❤ Rodas✲❡s ❧✐❦❡ ❉❛✇♥ ❬❞♦❡s❪ ✳✳✳
✽✳✻✳✹✵ ❍❛✈✐♥❣ ❣r♦✇♥ ✉♣ t♦ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ✳✳✳
✽✷ ✺✳✸✸✳✷ ❚❤♦✉ s❤❛❧❧ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ ✐♥t❡♥s✐t②
✷✳✷✷✳✸ ❤❡ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r s✐♠✉❧t❛♥❡♦✉s❧② ✇✐t❤ ❢r❡♥③②
✽✸ ✻✳✶✾✳✶ ❤❡ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ✇✐t❤ t❤❡ ❤❡❧♣ ♦❢ ❬❤✐s❪ ♠❛❦❡rs ✇❡❧❧ ❢♦r♠❡❞✱ ❬❛♥❞❪ ✇✐❞❡
s♣r❡❛❞✐♥❣✳
❛♥❞ ❣r♦✇
✽✹ ✳
❆❧t❤♦✉❣❤ Indra ✐s ❡①♣❡❝t❡❞ t♦ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤ s♦♠❡t❤✐♥❣ ✇♦♥❞❡r✲
✽✺ ✱
❢✉❧ ♠❛♥✐❢❡st✐♥❣ Indra ❛♥❞ ❝♦♥s❡q✉❡♥❝❡s ♦❢ ✐t ❛r❡ ♥♦t q✉✐t❡
♣r❡❞✐❝t❛❜❧❡
✽✻ ✳
✷✽ ✻✳✸✻✳✸✱ ✸✳✹✺✳✸✱✳✳
✷✾ ✼✳✷✼✳✸ ❲❤❡♥ s♦♠❡t❤✐♥❣ t❤❛t ❝❛♥ ❣♦ ❜♦t❤ ✇❛②s ✐s ♦♥ t❤❡ ❣r♦✉♥❞✱ t❤❡♥ ❤❡
❣✐✈❡s ❜❡♥❡✜ts t♦ t❤❡ ✇♦rs❤✐♣❡r✳
P♦✇❡rs ❛♥❞ str❡♥❣t❤s ♦❢ Indra
❍❡r❡ ❛r❡ ❝❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝ ♣♦✇❡rs ❛♥❞ str❡♥❣t❤s ♦❢ Indra✿
mahimán t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡❀
mahitvā´ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❡①♣❛♥❞❀
távis.ı̄✲s ♣♦✇❡rs t♦ ❝♦♥tr♦❧❀
svadhā´ ❛♥❞ svarā´jya ♣♦✇❡rs ♦❢ s❡❧❢✲❞❡t❡r♠✐♥❛t✐♦♥ ❛♥❞ ❛✉t♦♥♦♠②❀
máhi ks.atrá ❡①t❡♥s✐✈❡ s✉♣r❡♠❛❝②❀
indriyá t❤❡ ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s❀
nr.mn.á ❝♦✉r❛❣❡❀
sáhas ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤❀
śávas t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡❀
māyā´ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥✜❣✉r❡ ❝♦❣♥✐t✐♦♥ ❛♥❞ ♣❤②s✐♦❧♦❣✐❝❛❧ ♣r♦❝❡ss❡s❀
dyumná✲s ♣♦✇❡rs t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡❀
krátu r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss❀
dáks.a t❤❡ ♣♦✇❡r ❞✐s❝❡r♥♠❡♥t✳
❆❧s♦✱ ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs ✭śácı̄✲s✮ ✭✇❤✐❝❤✱ ♣r♦❜❛❜❧②✱ ❛r❡ ❥✉st ❧✐st❡❞
❛❜♦✈❡ ♣♦✇❡rs✮ ❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞✶ ✳ ❚❤❡② ❛r❡ s❛✐❞ t♦ ❜❡ ♥♦♥✲❜✐♥❞✐♥❣
❛♥❞ ❧✐❦❡ ❝♦♥✈❡r❣✐♥❣ str❡❛♠s ♦❢ ♠✐❧❦✷ ✳
Indra ❝❛♥ ❡♥❡r❣✐③❡ t❤❡ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ✈✐t❛❧ ♣♦✇❡r ✭viśvā´yus✮ ❢♦r
❤✐s ❛❞❡♣ts ✸ ✱ ❛♥❞ ❜❡ t❤✐s ✈❡r② ♣♦✇❡r ❤✐♠s❡❧❢ ✹ ✳
✶ ✹✳✷✵✳✾ ❇② ✇❤❛t ✳✳✳ ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡r ❬❤❡ ✐s❪ ❜❡st ❛t ❛ss✐st✐♥❣❄
✶✳✶✵✸✳✷ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ s❧❛②❡❞ ❤✐♠ ✇❤♦ ❤❛s ♥♦ s❤♦✉❧❞❡r❜❧❛❞❡s ❜② ✉s✐♥❣
❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs
✶✳✻✷✳✶✷ ❞♦ ✇✐s❤ t♦ ❤❡❧♣ ✉s ✇✐t❤ t❤② ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs
✸✳✺✸✳✷ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs
✽✳✸✷✳✶✺ ◆♦ ♦♥❡ ✇✐❧❧ r❡str❛✐♥ ❤✐s ✇❡❧❧✲✜tt✐♥❣ ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs
✷ ✻✳✷✹✳✹ ❚❤②✱ ❖ ✈❡r②✲❤❡❧♣❢✉❧ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs ♦♥❡✱ ♣♦✇❡rs
❬❛r❡❪ ❧✐❦❡ ❝♦♥✈❡r❣✐♥❣ str❡❛♠s ♦❢ ♠✐❧❦❀ ❧✐❦❡ ❝❛❧✈❡s✬ ❝♦r❞s✱ t❤② ✳✳✳ ❬♣♦✇❡rs✱
t❤♦✉❣❤❪ ❤❛✈✐♥❣ str✐♥❣s ❬✱ ❛r❡❪ ♥♦♥✲❜✐♥❞✐♥❣ ✳✳✳
✸ ✻✳✶✼✳✾ ❲❤❡♥ Indra ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❜❡st♦✇✐♥❣✲♠❡❛♥s✲❬t♦✲❛❝t❪ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣
✈✐t❛❧ ♣♦✇❡r ❤❛❞ ❤✉r❧❡❞ t❤❡ s♥❛❦❡ ✐♥t♦ ❬✐ts❪ ❧❛✐r
✶✵✳✶✹✹✳✶ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❡♥❡r❣✐③❡ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ❢♦r ❛♥ ❛❞❡♣t
✹ ✽✳✷✳✹ ❏✉st Indra ✳✳✳ ❬✐s❪ t❤❡ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ✐♥s✐❞❡ deva✲s ❛♥❞ ♠♦r✲
t❛❧s✳
✸✳✸✶✳✶✽ ❬t❤♦✉✱❪ t❤❡ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡✱ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛s ❛ ❜✉❧❧✱ ❣✐✈✐♥❣ ♠❡♥✲
t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ❡♥❡r❣②✱
✻✳✸✸✳✹ ❙✉❝❤ t❤♦✉ ✳✳✳ t❤❡ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡✱ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ❢❛✈♦r✐♥❣ ✉s
t♦ ❜❡ str♦♥❣❡r
✻✳✸✹✳✺ ❚❤✐s ✇❛②✱ ❞✉r✐♥❣ ✈✐♦❧❡♥t ❤❛st❡♥✐♥❣ ♣❛st vr.tra✲s✱ Indra s❤❛❧❧ ❜❡ t❤❡
❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ❛♥❞ ❛ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❤❡❧♣❡r✳
❚❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡ ❛♥❞ t♦ ❡①♣❛♥❞
Indra✬s ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡ ♦r t♦ ❡①♣❛♥❞ ✐s ❣❡♥✉✐♥❡ ✱ ❛st♦♥✲
✶
✷ ✸ ✹
✐s❤✐♥❣ ❛♥❞ ❣r❡❛t ✳ ■t ✐s ❡①t♦❧❧❡❞ ❜② ❤✐s ❛❣✐t❛t❡❞ ✇♦rs❤✐♣❡rs ✳ ❚❤❡
s❛♠❡ ♣♦✇❡r✱ ♦r ♣♦✇❡rs✱ ❜❡❧♦♥❣s ❛❧s♦ t♦ Marut✲s ✭✶✳✽✺✳✷✱ ✶✳✶✻✼✳✼✮✱
Agni ✭✶✳✺✾✳✼✱ ✻✳✺✾✳✷✮✱ Soma ✭✾✳✻✷✳✷✼✮✱ Vis.n.u ✭✼✳✾✾✳✷✮✱ Varun.a
✭✽✳✺✾✳✺✮✱ Sarasvatı̄ ✭✻✳✻✶✳✶✸✮✱ Savitr. ✭✼✳✹✺✳✷✮✱ t❤❡ ❉❛✇♥ ✭✼✳✼✺✳✶✮✱
t❤❡ ❙✉♥ ✭✽✳✶✵✶✳✶✶✮✱ t❤❡ ✇❛t❡rs ✭✶✵✳✼✺✳✶✮✱ ❛♥❞ t❤❡ ✇✐♥❞ ✭✶✵✳✶✻✽✳✶✮✳
■t s❡❡♠s t❤❛t Indra✬s ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡ ✐♥✐t✐❛❧❧② ❝♦♠❡s
❡✐t❤❡r ❢r♦♠ Soma ✖ ❤✐s ♠♦t❤❡r ♠❡♥t✐♦♥s ✐ts ♣r❡s❡♥❝❡ r✐❣❤t ❛❢t❡r
Indra ✐s ❜♦r♥ ❛♥❞ ❞r❛♥❦ Soma✺ ✱ ♦r ❢r♦♠ t❤❡ ✏t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✑ ✳
✻
✼
■t ♥❡❡❞s t♦ ❜❡ ✇♦r❦❡❞ ♦♥ t♦ ❜❡❝♦♠❡ s✉♣❡r✐♦r t♦ ♦❜st❛❝❧❡s ✖ ✐t ✐s
✽
♥♦t t♦ ❜❡ ♦❜t❛✐♥❡❞ ❛t ♦♥❝❡ ✳ ■t ❝❛♥ ❜❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❜② Marut✲s
✾
❜② Vis.n.u✶✵ ✱ ♦r ❜② Indra ❤✐♠s❡❧❢ ❜② ❛♣♣♦rt✐♦♥✐♥❣ ❞❡r✐✈❡❞ ❢r♦♠
Soma ✈✐❣♦✉r t♦ ✐t
✶✶ ✳ Marut✲s ❝❛♥ ❜♦rr♦✇ t❤✐s ♣♦✇❡r ❢r♦♠ Indra✶✷ ✳
❚❤✐s ♣♦✇❡r ♠❛②❜❡ tr❛♥s❢❡rr❡❞ t♦ ❛♥❞ t❤✉s ❛tt❛✐♥❡❞ ❜② Indra ✇♦r✲
s❤✐♣❡rs
✶✹ ✳
Indra✬s ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡ ✐s s♦ ❣r❡❛t✱ t❤❛t ♥♦t❤✐♥❣ ❝❛♥
❝♦♥t❛✐♥ ✐t
✶✺ ❢♦r ✐t ✐s s✉♣❡r✐♦r t♦ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✱ t❤❡ ❊❛rt❤✱ ❛♥❞ t❤❡
Indra ✶ ✷
❤❛s t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥tr♦❧ ✱ ✐s ✐♥✲❝♦♥tr♦❧ ✱ ❛♥❞ ✐s ❛❧♦♥❡ ✐♥✲
✸ ✹
❝❤❛r❣❡ ♦❢ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ✖ ♦♥❝❡ ❤❡ ❤❛s ❜❡❡♥ ♠❛♥✐❢❡st❡❞✳ ■♥ ♣❛r✲
✺
t✐❝✉❧❛r✱ Indra ❝♦♥tr♦❧s ♦r ❞✐r❡❝ts ❤♦rs❡s✱ ♦①❡♥✱ tr♦♦♣s✱ ❝❤❛r✐♦ts ✱
✻
❝♦✉r❛❣❡ ♦❢ ✜❣❤t✐♥❣ ♣❛rt✐❡s ✳ ❯♥❞❡r ❤✐s s✇❛② ❛r❡ ❡✈❡♥ Varun.a ❛♥❞
✼ ✽ ✾
t❤❡ s✉♥ ✱ ❤❡ ❝♦♥tr♦❧s ❤✐s ❛❞❡♣ts ✱ ❛♥❞ t❤❡✐r ❡♥❡r❣② ✱ s❡♥s❡s
✶✵ ✱ ✐♥✲
♥❡r ✇❛t❡rs
✶✷ ✱ ❡♠♦t✐♦♥s
✶✸ ✱ ♣♦❡t✐❝ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✶✹ ✱ ❛♥❞ ✏t✇♦ t❛✇♥②
♦♥❡s✑
✶✺ ✖ ❤❡ ❝❛♥ ❞♦♠✐♥❛t❡ ❛❧❧ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡✶✻ ✱ ❤❡ ❝♦♥tr♦❧s ❛❧❧
❡❛rt❤❧② ❜❡♥❡✜ts
✶✼ ❛♥❞ ✐s ❛ ❥♦✐♥t r✉❧❡r ♦❢ t❤❡ ❣♦♦❞✶✽ ✳
✼ ✽✳✶✺✳✼ ❆♥ ❡✛♦rt t♦ ✈✐s✉❛❧✐③❡ s❤❛r♣❡♥s t❤❛t t❤② ✈❛st ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✱
t❤② ❢❡r✈♦r✱ ❛♥❞ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ t❤❡ t♦✲❜❡✲♣r❡❢❡rr❡❞ ❬❛s ❛ ✇❡❛♣♦♥❪ t❤✉♥❞❡r✲
❜♦❧t✳
✽ ✽✳✾✸✳✷✼ ■ s❡t ✉♣ ❛❧❧ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s t♦✇❛r❞s t❤② ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s
✾ ✶✳✶✵✹✳✻ ❚r✉st ✇❛s ♣❧❛❝❡❞ ✐♥t♦ t❤② ❣r❡❛t ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✳
✶✵ ✶✳✽✹✳✶ ▲❡t t❤❡ ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s ♣❡r✈❛❞❡ t❤❡❡
✶✶ ✻✳✷✺✳✽ ❚♦ t❤❡❡✱ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤② ❣r❡❛t ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✱ ❡✈❡r②t❤✐♥❣
✐s ❛❧✇❛②s ②✐❡❧❞❡❞ t♦ s❧❛② Vr.tra✳
✶ ✷✳✶✷✳✶ ❤❡✱ t❤r♦✉❣❤ ❛❜✉♥❞❛♥❝❡ ❝♦✉r❛❣❡✱ ❖ ♣❡♦♣❧❡✱ ✐s Indra✳
✽✳✷✹✳✷✼ ❤❛✈✐♥❣ ♠✉❝❤ ❝♦✉r❛❣❡
✷ ✻✳✷✷✳✶ ♣♦ss❡ss❡❞ ♦❢ t❤❡ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs
✺✳✸✸✳✻ ❙✐♥❝❡ ✐♥ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✐s t♦✲❜❡✲❛s❦❡❞✲❢♦r ❢r❡♥③② ❛♥❞ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs
✸ ✶✳✺✹✳✽ ❡①t❡♥s✐✈❡ s✉♣r❡♠❛❝② ❛♥❞ ❡♥❞✉r✐♥❣ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs
✹ ✶✳✽✵✳✶✺ ❝♦✉r❛❣❡ ❛♥❞ t❤❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ ✜ts ♦❢ ❢r❡♥③② deva✲s ❤❛✈❡ ♣✉t t♦✲
❣❡t❤❡r ✐♥t♦ ❤✐♠✳
✺ ✻✳✶✾✳✻ ❚❤♦✉ s❤❛❧❧ ❣✐✈❡ ✉s ❛❧❧ ♣♦✇❡rs t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs ♦❢ ❤✉♠❛♥s
✳✳✳ t♦ ♠❛❦❡ ❬✉s❪ ❡①✉❧t
✶✳✶✵✷✳✹ ❙❤❛tt❡r ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs ♦❢ t❤❡ ❡♥❡♠✐❡s✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✦
✻ ✶✵✳✹✹✳✷ ▲❡t ✉s str❡♥❣t❤❡♥ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs ♦❢ t❤❡❡ ✇❤♦ ❤❛s ❞r✉♥❦ ❬Soma❪
✶✳✺✹✳✽ ▼❛② s❡✈❡r❛❧ Soma✲❞r✐♥❦❡rs ❬❤❡r❡❪ ❜❡ ♣r❡❡♠✐♥❡♥t t❤r♦✉❣❤ ❬t❤✐s s❛❝r✐✲
✜❝✐❛❧❪ ❛❝t✐✈✐t②✱ ❬t❤♦s❡❪ ✇❤♦ ♠❛❦❡ ❡①t❡♥s✐✈❡ s✉♣r❡♠❛❝② ❛♥❞ ❡♥❞✉r✐♥❣ ♠❛♥❧②
♣♦✇❡rs ♦❢ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✇❤♦ ❤❛s ❜❡st♦✇❡❞✱ t♦ ❣r♦✇✦
✼ ✶✵✳✶✶✸✳✽ ▼♦r❡♦✈❡r✱ ❛❧❧ t❤❡ deva✲s str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❢♦r t❤❡❡✱ ✉s✐♥❣ r✐❝❤ ✐♥ Soma
❡❧♦q✉❡♥❝❡✱ ❬t❤♦s❡❪ ❛❜♦✉t✲t♦✲❜❡❝♦♠❡✲❡✛❡❝t✐✈❡ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs✳
✽ ✽✳✼✵✳✻ ❲✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡✱ ✇✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ t❤♦✉
❤❛✈❡ s✇❡❧❧❡❞ ❛❧❧ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs
✾ ✶✳✶✵✵✳✸ ❬❤❡✱❪ ❤❛✈✐♥❣ ✇❛②s t♦ ♣r❡✈❛✐❧ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs✱ ❝r♦ss✐♥❣
♦✈❡r ❛✈❡rs✐♦♥s
✶✵ ✶✳✶✵✵✳✶✵ ❚❤r♦✉❣❤ t❤❡ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs ❤❡ ❬✐s❪ s✉♣❡r✐♦r t♦ ❝✉rs❡s
✶✶ ✶✳✽✸✳✺ ❞♦ ②❡ ♣❛② ❤♦♠❛❣❡ t♦ t❤❡ ♠♦st ❡①❝❡❧❧❡♥t ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤✦
✶✷ ✷✳✶✻✳✷ ❍❡ ❝❛rr✐❡s Soma ✐♥ t❤❡ ❜❡❧❧②✱ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤✱ ♠✐❣❤t ✐♥ t❤❡
❜♦❞②✱ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥ ❤❛♥❞✱ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss ✐♥ t❤❡ ❤❡❛❞✳
✶✸ ✳ ❖♥❡ st❛♥③❛ st❛t❡s
♦❜t❛✐♥s t❤✐s str❡♥❣t❤ ❛s ❡①❝❧✉s✐✈❡❧② ❤✐s ♦✇♥
✶✹
t❤❛t t❤✐s ♣♦✇❡r ❝♦♠❡s ❢r♦♠ ❛ q✉✐❝❦ ❛❝t✐♦♥ ♦❢ ♣r❡ss✐♥❣ ❢♦r✇❛r❞ ✳
✶✺
Soma ❡♥❡r❣✐③❡s t❤✐s ♣♦✇❡r ✳
■t ✐s ♣r❡s❡♥t ✐♥ Agni ✶✻ ✱ ✐♥ Br.haspati ✶✼ ✱ ✐♥ Marut✲s ✶✽ ✱ ✐♥ Mitra
❛♥❞ Varun
✶✾ ✷✵
. a ✱ ✐♥ t❤❡ ❜❛tt❧❡ r❛❣❡ ♦r ❢✉r② ✭manyú✮ ✱ ❛♥❞ ❛❧s♦ ✐♥
Vrtra ✖ ❜✉t Indra✬s ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤ ♦✈❡r❝♦♠❡s ✐t✷✶ ✳
.
✷
❚❤✐s ♣♦✇❡r✱ ♦r ♣♦✇❡rs ✱ ✐s ♠❡♥t✐♦♥❡❞ t♦ ❜❡ ♣r❡s❡♥t ♥♦t ♦♥❧②
str❡♥❣t❤✱ ❖ Indra✦
✻✳✶✼✳✹ ❊①❤✐❧❛r❛t✐♥❣ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma ❡①❝✐t❡ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ t❤❡ ❡♥t✐r❡ ❣r❡❛t
✶✳✽✵✳✸ s✐♥❝❡ t❤② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❬✐s❪ ❛ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r✱ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❦✐❧❧ Vr.tra✱
t❤♦✉ s❤❛❧❧ ✇✐♥ ✇❛t❡rs
Indra ❤❛s str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❥✉st ❤✐s ❬♦✇♥❪ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ✳✳✳
✷ ✽✳✻✽✳✽ ◆♦ ♦♥❡ s❤❛❧❧ ❛tt❛✐♥ t❤② ♣♦✇❡rs t♦ ❝❤❛♥❣❡✳
✺✻ P♦✇❡rs ♦❢ Indra
✸ ✺✳✽✻✳✸ ■♥❞❡❡❞✱ t❤❡✐r ❢♦r❝❡❢✉❧ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❬✐s❪ t❤❡ s❝♦r❝❤✐♥❣ ✢❛♠❡ ♦❢
t❤❡ t✇♦ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡s ❬Indra ❬❛♥❞❪ Agni❪✳
✼✳✾✸✳✷ ❙✐♥❝❡ ②♦✉ t✇♦✱ ❬Indra✕Agni✱❪ ❤❛✈✐♥❣ s✇❡❧❧❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦
❝❤❛♥❣❡✱ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r t♦❣❡t❤❡r✱ s✉❝❤✱ ❧❛✐❞❡♥ ✇✐t❤ s♣♦✐❧s✱ ❖ ❝❤❛♥❣✲
✐♥❣ ♣♦✇❡r❢✉❧❧② ♦♥❡s✱ ❤❛✈✐♥❣ ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛❜✉♥❞❛♥t ✏♣❛st✉r❛❣❡✑ ♦❢ t❤❡ tr❡❛✲
s✉r❡✱ ❞♦ ♠✐① t❤r✐❧❧✲✐♥❞✉❝✐♥❣ ❡♥❞✉r✐♥❣ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✦
✹✳✽✳✽✱ ✺✳✼✳✸✱ ❡t❝✳
✹ ✶✳✸✾✳✽✱✺✳✺✷✳✽✱✻✳✻✻✳✻✱ ❡t❝✳
✺ ✷✳✷✹✳✶✶
✻ ✼✳✼✹✳✻✱ ✽✳✾✳✷✵
✼ ✻✳✷✷✳✼✱ ✼✳✷✶✳✺✱ ✽✳✹✵✳✷ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
✽ ✻✳✷✷✳✷ ✇❤♦ ❤❛s t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ t❤r♦✉❣❤ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s
✾ ✽✳✺✶✳✶✵ ❚❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❤❛s s♣r❡❛❞ ✐♥ ✉s ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
✶✵ ✶✵✳✹✾✳✷ ■ ❤❛✈❡ ❜♦❧❞❧② t❛❦❡♥ ✖ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ✖ t❤❡
t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✳
✶✶ ✶✳✺✷✳✼ Tvastr ❤❛s str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❢♦r t❤❡❡ t❤❡ t♦✲❜❡✲❡♠♣❧♦②❡❞ ✐♠♣✉❧s❡ t♦
. ..
❝❤❛♥❣❡
✶✷ ✽✳✻✷✳✶✵ ■♥ t❤❡ s❤❡❧t❡r ♦❢ t❤❡❡ t❤❡② ❤❛✈❡ ❢r❡q✉❡♥t❧② ✐♥❝r❡❛s❡❞ t❤② ♠❛♥✐❢❡st❡❞
♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ t❤❡❡✱ t❤② r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶✸ ✽✳✸✳✽ Vis.n
■♥ t❤❡ r❛♣t✉r❡ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❙♦♠❛❪✱ ✐♥ . u❬✬s s❡❝♦♥❞ ❢♦♦t♣r✐♥t❪✱ In-
dra ❤❛s str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❥✉st ❤✐s ❬♦✇♥❪ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
✶✵✳✷✸✳✺ ✇❤♦✱ ❧✐❦❡ ❛ ❢❛t❤❡r ❬str❡♥❣t❤❡♥s ❤✐s❪ ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥tr♦❧✱ ❤❛s str❡♥❣t❤✲
❡♥❡❞ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
✶✹ ✶✳✺✹✳✶ t❤❡ ❧✐♠✐ts ♦❢ t❤② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ✐s ♥♦t t♦ ❜❡ r❡❛❝❤❡❞
✶✳✶✵✵✳✶✺ ❚❤❡ ❧✐♠✐ts ♦❢ ✇❤♦s❡ ♣♦✇❡r✲t♦✲❝❤❛♥❣❡ ♥♦t ❛♠♦♥❣ deva✲s✱ ♥♦t ❛♠♦♥❣
♠♦rt❛❧s✱ t❤❡ deva✲s ❛♥❞ ❡✈❡♥ t❤❡ ✇❛t❡rs s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ r❡❛❝❤❡❞
✻✳✷✾✳✺ ❋♦r t❤❡❡ ♥♦ ❧✐♠✐t t♦ ❤✐s ♣♦✇❡r✲t♦✲❝❤❛♥❣❡ ✐s s❡t
✶✺ ✺✳✽✻✳✸ ■♥❞❡❡❞✱ t❤❡✐r ❢♦r❝❡❢✉❧ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❬✐s❪ t❤❡ s❝♦r❝❤✐♥❣ ✢❛♠❡ ♦❢
t❤❡ t✇♦ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡s ❬Indra ❬❛♥❞❪ Agni❪✳
✶✻ ✽✳✶✳✷✷ ❢❡r♦❝✐♦✉s t❤r♦✉❣❤ ❢❡r♦❝✐♦✉s ♣♦✇❡r✲t♦✲❝❤❛♥❣❡
✶✼ ✶✳✺✹✳✷ ✇❤♦ ✇✐t❤ ❞❛r✐♥❣ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❛❧✐❣♥s ❜♦t❤ Rodas✲❡s
✶✽ ✻✳✶✾✳✷ s✇❡❧❧❡❞ ✇✐t❤ ✐♥✈✐♥❝✐❜❧❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
✶✾ ✽✳✸✳✶✵ ❚❤②✱ ❖ Indra✱ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤ ❬✐s❪ t❤❛t ❜✉❧❧✐s❤ ✐♠♣✉❧s❡ t♦
❝❤❛♥❣❡✱ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ♣♦✉r❡❞ ♦✉t ♣♦t❡♥t ✇❛t❡rs ❬t♦✇❛r❞s❪ t❤❡ s❡❛✳
✷✵ ✽✳✸✳✽ Vis.n
■♥ t❤❡ r❛♣t✉r❡ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❙♦♠❛❪✱ ✐♥ . u❬✬s s❡❝♦♥❞ ❢♦♦t♣r✐♥t❪✱
Indra ❤❛s str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❥✉st ❤✐s ❬♦✇♥❪ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
✶✳✽✵✳✸ s✐♥❝❡ t❤② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❬✐s❪ ❛ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r✱ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❦✐❧❧ Vr.tra✱
t❤♦✉ s❤❛❧❧ ✇✐♥ ✇❛t❡rs
✷✶ ✽✳✷✹✳✾ t❤② ✳✳✳ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ✐s ✐rr❡s✐st✐❜❧❡
✶✳✽✹✳✷ ✇❤♦s❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❝❛♥ ♥♦t ❜❡ ❞❡✜❡❞
✷✷ ✽✳✾✼✳✾ ❚❤r♦✉❣❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ t❤♦✉ ❛r❡ s✉♣❡r✐♦r t♦ ❛❧❧ ❝r❡❛t✉r❡s
❜❡ ❢❡r♦❝✐♦✉s
✷✸ ✱ t♦ ♦❜t❛✐♥ ✉♥r❡♣✉❧s❛❜❧❡ ❢❡r✈♦r✷✹ ✱ t♦ ❝❛st ❛ t❤✉♥❞❡r✲
✷✺ ✷✻
❜♦❧t ✱ t♦ ❛❧✐❣♥ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤ ✱ t♦ t❡♥❞ ✉♣✇❛r❞s
✷✼ ✱
✷✽
❛♥❞ t♦ ♠❛✐♥t❛✐♥ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss ✇✐t❤ ◆✐❣❤t ❛♥❞ ❉❛✇♥ ✳ ❯s✐♥❣
Indra ❞❡❢❡❛ts ♦❜str✉❝t✐♥❣ ✇❛t❡rs Vr.tra ❛♥❞ ✇✐♥s t❤❡ ✇❛✲
t❤✐s ♣♦✇❡r
t❡rs
✷✾ ✱ s✉❜❞✉❡s ♦r ✈❛♥q✉✐s❤❡s t❤❡ s♥❛❦❡✸✵ ✱ ✜❣❤ts ❞❡♠♦♥
Śus.n.a✸✶ ✳
❇② ♠❡❛♥s ♦❢ t❤✐s ♣♦✇❡r Indra ❢❛❝✐❧✐t❛t❡s ❢♦r ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs s❛❝r✐✲
✸✷ ❛♥❞ ♠❛❦❡s s✉❝❤ ❛❝t✐✈✐t✐❡s r❡✇❛r❞✐♥❣✸✸ ✳ ❚❤r♦✉❣❤
✜❝✐❛❧ ❛❝t✐✈✐t✐❡s
t❤✐s ♣♦✇❡r Indra ❛❣✐t❛t❡s ✇♦rs❤✐♣❡r✬s ✏❞❡❡♣ ❜❛s❡✑
✸✹ ❛♥❞ ❤❡❧♣s t❤❡♠
✸✺
t♦ ❜❡ ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ t❤❡ ❞✐✈✐♥❡ ✳
✻ ✶✳✶✶✷✳✺✕✻✱ ❡t❝✳
✼ ✷✳✶✼✳✺ ❤❡✱ t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡ ❬♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪✱ s✉♣♣♦rt❡❞ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥
❢r♦♠ ❢❛❧❧✐♥❣ ♦✛✳
✽ ✹✳✸✵✳✶✷ ❆♥❞ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❤✐♥❞❡r❡❞ ✉s✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡
❬❝♦❣♥✐t✐♦♥❪ t❤❡ str❡❛♠ Vibālı̄ t❤❛t s♣r❡❛❞ ♦✈❡r t❤❡ ❣r♦✉♥❞✳
✾ ✻✳✹✼✳✶✽ ❍❛✈✐♥❣ ♠✉❧t✐♣❧❡ ❢♦r♠s ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❬❤✐s❪ ♣♦✇❡rs t♦ ❢r❛♠❡ ❬❝♦❣♥✐t✐♦♥❪✱
Indra ✐s ❝♦♥t✐♥✉♦✉s❧② ♦♥ t❤❡ ♠♦✈❡ ✳✳✳
✶✵ ✸✳✺✸✳✽ ❚❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ ✇❛s ❛ss✉♠✐♥❣ ❢♦r♠ ❛❢t❡r ❢♦r♠ ❡✛❡❝t✐♥❣ ♣♦✇❡rs t♦
❝♦♥✜❣✉r❡ ❬♣❤②s✐♦❧♦❣✐❝❛❧ ♣r♦❝❡ss❡s❪ ❛❧❧ ♦✈❡r ❤✐s ❜♦❞② ✇❤❡♥ t❤r✐❝❡ ❬❜✉t❪ ❢♦r ❛
s❤♦rt t✐♠❡ ❤❡ ♠❛❞❡ ❛♥ ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡ ❢r♦♠ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥❀
✶✶ ✶✳✽✵✳✼ ✇❤❡♥ ✐♥❞❡❡❞ ❤✐♠ ✖ t❤❛t ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡ ❝♦❣♥✐t✐♦♥ ❜❡❛st
✖ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❞❡❢❡❛t❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡ ❝♦❣♥✐t✐♦♥✳
✹✳✸✵✳✷✶ ■♥ ♦r❞❡r t♦ ❞❡❝❡✐✈❡✱ ❤❡ ♣✉t t♦ s❧❡❡♣ ✇✐t❤ ❜❧♦✇s t❤✐rt② t❤♦✉s❛♥❞s
❞❡♠♦♥s ✖ ❬❤❡✱❪ Indra ✉s✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡ ❬❝♦❣♥✐t✐♦♥❪✳
✶ ❢♦r ❡①❛♠♣❧❡✱ ✇❤❡♥ ♦♥❡ ❜❡❧✐❡✈❡s ❆ ❛♥❞ ♥♦t✲❆ s❡♣❛r❛t❡❧②✱ ♦♥❡ ❛t ❛ t✐♠❡✱ t❤✉s
♥♦t ❜❡❝♦♠✐♥❣ ❛✇❛r❡ ♦❢ t❤❡ ❝♦♥tr❛❞✐❝t✐♦♥
✷ ✸✳✹✵✳✼✱ ✺✳✸✽✳✶
✸ ✶✳✾✳✻✱ ✻✳✶✽✳✶✶✱ ✽✳✾✵✳✷
❡✈❡♥ ✐♥ ❜❧✐♥❞ ❞❛r❦♥❡ss ✹✳ Soma ✐s ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ❛s ❛ s♦✉r❝❡ ♦❢ t❤✐s
♣♦✇❡r ✐♥ Indra✺✱ ❛❧s♦ t❤❡ s♣❡❡❝❤✻ ✐s s✉❝❤ ❛ s♦✉r❝❡✳
❲♦rs❤✐♣❡rs ♦❢ Indra ❛s❦ ❤✐♠ t♦ ✐♠♣❛rt t♦ t❤❡♠ t❤✐s ♣♦✇❡r✼
s♦ t❤❛t t❤❡② ❝❛♥ tr❛♥s❢❡r ❤✐s ❢❡r✈♦r ✉♣✇❛r❞s ✽ ✭t❤❛t ✐s✱ t♦ ✉♣♣❡r
❝❛❦r❛s✮✱ ❜❡❝♦♠❡ ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ✾✱ ❛♥❞ s❡❡ ♦♣♣♦rt✉♥✐t✐❡s ✶✵✳
❘❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss ✭krátu✮
Krátu ✐s ❛ q✉❛❧✐t② ♦❢ t❤❡ ♠✐♥❞✶ t❤❛t ❝❛♥ ❜❡ ❞❡s❝r✐❜❡❞ ❛s r❡s♦✉r❝❡✲
❢✉❧♥❡ss ❛t s♦❧✈✐♥❣ ♣r♦❜❧❡♠s ❝♦♠❜✐♥❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ r❡s♦❧✈❡ t♦ ♦✈❡r❝♦♠❡
❞✐✣❝✉❧t✐❡s✱ ❛s ❛ s❦✐❧❧ ✐♥ ♦✉t✇✐tt✐♥❣ ♦♣♣♦s✐t✐♦♥✳ ❉❡♣❡♥❞✐♥❣ ♦♥ ❝♦♥✲
t❡①t ✐t ♠✐❣❤t ♠❛♥✐❢❡st ✐ts❡❧❢ ❛s r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ ❛s s❦✐❧❧✱ ❛s ❛ ✇✐❧❡✱
❛s ❛♥ ✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣✱ ♦r ❛ ❞❡s✐❣♥ ❢♦r ❛ ❝♦♥❢r♦♥t❛t✐♦♥✳
■t ✐s ♣r❡s❡♥t ✐♥ Agni ✷✱ Soma✸✱ ✐♥ Mitra ❛♥❞ Varun.a✹✱ ✐♥
Aryaman✺ ✱ Savitr. ✻ ✱ R . bhu✲s ✱ Aśvin✲s ✱ Trita ✱ Br.haspati ✱ ✐♥ t❤❡
✼ ✽ ✾ ✶✵
✶✶ ✶✵✳✽✸✳✺✱ ✶✵✳✽✹✳✻
✶✷ ✶✵✳✾✼✳✷
✶✸ ✶✳✻✹✳✶✸✱ ✶✳✻✽✳✾✱ ✽✳✹✷✳✸
✶✹ t❤✐s ✐s ♣r♦❜❛❜❧② ❝❧♦s❡ t♦ ❛ ❝❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝ ♦❢ ❖❞②ss❡✉s ✖ ♣♦❧✐♠❡t✐s
✶✺ ✶✳✽✵✳✶✺ ❝♦✉r❛❣❡ ❛♥❞ t❤❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ ✜ts ♦❢ ❢r❡♥③② deva✲s ❤❛✈❡ ♣✉t t♦✲
❣❡t❤❡r ✐♥t♦ ❤✐♠✳
✶✵✳✹✽✳✸ ✐♥ ♠❡ deva✲s ♣✉❧❧ ✉♣ t❤❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶✻ ✽✳✶✺✳✼ ❆♥ ❡✛♦rt t♦ ✈✐s✉❛❧✐③❡ s❤❛r♣❡♥s t❤❛t t❤② ✈❛st ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✱
t❤② ❢❡r✈♦r✱ ❛♥❞ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ t❤❡ t♦✲❜❡✲♣r❡❢❡rr❡❞ ❬❛s ❛ ✇❡❛♣♦♥❪ t❤✉♥❞❡r✲
❜♦❧t✳
✶✼ ✽✳✻✽✳✷ ❤❛✈✐♥❣ ❛❜✉♥❞❛♥t r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶✳✶✵✷✳✻ ❬t❤♦✉ ❤❛✈❡❪ ✉♥❧✐♠✐t❡❞ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶✽ ✻✳✹✺✳✶✻ ❜❡✐♥❣ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧ ❛s t❤❡ ❜✉❧❧ ❬Soma❪
✶✾ ✶✵✳✶✹✹✳✻ t❤r♦✉❣❤ ❬❤✐s❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss t❤❡ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r✱ t❤❡
❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ✐s tr❛♥s❢❡rr❡❞
✷✵ ✹✳✷✶✳✷ ✇❤♦s❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss ✖ ❧✐❦❡ ✜t✲t♦✲t❡❛❝❤ ❥♦✐♥t r✉❧❡r ✖ ❤❛✈✐♥❣ ♣r❡✲
✈❛✐❧❡❞✱ ❝❛rr②✐♥❣ ❛❝r♦ss ❬♦❜st❛❝❧❡s❪✱ r✉❧❡s ♦✈❡r t❤❡ tr✐❜❡s
✷✶ ✽✳✾✷✳✽ ✇❤♦✱ ❞✉❡ t♦ ❤✐s r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ ✐s ♥♦t t♦ ❜❡ ✇❛r❞❡❞ ♦✛
✷✷ ✼✳✷✶✳✻ ▼♦r❡♦✈❡r✱ ✐♥ ❛ r❛✐❞ ❜❡❝♦♠❡ ♦✈❡r❬❝♦♠✐♥❣❪ t❤r♦✉❣❤ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✦
✷✸ ✼✳✷✽✳✷ ❜❡✐♥❣ t❡rr✐❢②✐♥❣ ❜❡❝❛✉s❡ ♦❢ ❬t❤②❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✷✹ ✽✳✽✽✳✹ ❚❤r♦✉❣❤ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ ❛♥❞ t❤❡ ✇♦♥❞r♦✉s ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ♠❛✲
❥❡st✐❝❛❧❧②✱ t❤♦✉ ❛r❡ ❛ ✇❛rr✐♦r ❢♦r ❛❧❧ ❝r❡❛t✉r❡s✳
✷✺ ✹✳✷✵✳✸ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ✇✐❧❧ ♣r♦❝✉r❡ ❢♦r ✉s r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✺✳✸✶✳✶✶ ❆❝❝❡♣t✐♥❣ ✐♥ ❛❞✈❛♥❝❡ ❬♦✉r s❛❝r✐✜❝❡❪ ❤❡ ✇✐❧❧ ♣r♦❝✉r❡ ❢♦r ✉s r❡s♦✉r❝❡✲
❢✉❧♥❡ss✳
✼✳✸✷✳✷✻ ❜r✐♥❣ t♦ ✉s ❬t❤②❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✷✻ ✸✳✹✺✳✸ ❚❤♦✉ ❢♦st❡r r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss ❛s ✐❢ ✐t ✇❡r❡ ❝♦✇s ✳✳✳ ❬❞✐r❡❝t✐♥❣ ✐t❪ ❢♦r✇❛r❞
❧✐❦❡ ❛ ❣♦♦❞ s❤❡♣❤❡r❞ ♠✐❧❝❤✲❝♦✇s t♦ ❛ ♣❛st✉r❡
✶ ✶✳✾✺✳✻✱ ✷✳✾✳✶✱ ✸✳✶✳✸✱ ❡t❝✳
✷ ✶✳✾✶✳✷✱ ✽✳✼✾✳✹✱ ✾✳✹✳✸✱ ❡t❝✳
✻✷ P♦✇❡rs ♦❢ Indra
✶✻ ✶✳✶✵✷✳✽ ❆ ♠♦✉❧❞ ♦❢ ❬t❤②❪ ❢r❡♥③② ❬❤❛s❪ ❛s ❝♦♥st✐t✉❡♥t ♣❛rts t❤r❡❡ t♦✐❧s✱ t❤r❡❡
❬♠❛t❡r✐❛❧❪ ❣r♦✉♥❞s✱ t❤r❡❡ ❧✉♠✐♥♦✉s s♣❤❡r❡s✱ ❖ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ♠❡♥✦
✶✼ ✽✳✸✻✳✸✳ ❲✐t❤ ❬t❤②❪ str❡♥❣t❤ t❤♦✉ ❤❡❧♣ deva✲s✱ ✇✐t❤ t❤❡ ❢r❡♥③② ✖ t❤②s❡❧❢✳
✶✽ ✶✵✳✶✺✸✳✸ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❬t❤②❪ ❢r❡♥③② t❤♦✉ ♣r♦♣♣❡❞ ✉♣ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥
✶✾ ✶✳✶✼✺✳✹ ❇❡✐♥❣ ✐♥ ❝❤❛r❣❡ t❤r♦✉❣❤ ❢r❡♥③②✱ st❡❛❧ s✉♥✬s ✇❤❡❡❧
✷✵ ✹✳✶✾✳✹ ✉s✐♥❣ ♣♦✇❡rs t♦ ❝♦♥tr♦❧✱ Indra✱ ❝♦♠♠❛♥❞✐♥❣ ❛ ❢r❡♥③②✱ ❞❡str♦②❡❞
str♦♥❣❤♦❧❞s
✷✶ ✶✵✳✶✶✸✳✻ ✇❤❡♥ ❤❡✱ ❢❡r♦❝✐♦✉s✱ ✈✐❣♦r♦✉s❧② ❤❡✇ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s ❦❡❡♣✐♥❣ ✇❛t❡rs✱
❝♦♥❝❡❛❧❡❞ ❜② ✐❣♥♦r❛♥❝❡ Vr.tra
✷✷ ✶✳✶✸✵✳✹ ❈❧♦t❤❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ✈✐❣♦✉r✱ ✇✐t❤ ♣♦✇❡rs t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ♠❛❥❡st✐❝❛❧❧②✱ ❖
Indra✱ ❧✐❦❡ ❛ ❝❤❛r✐♦t✲❜✉✐❧❞❡r ❛ tr❡❡ ❢r♦♠ ❛ ❢♦r❡st✱ t❤♦✉ ❝✉t ❬t❤❡ s♥❛❦❡❪ ❞♦✇♥✱
❛s ✐❢ ✇✐t❤ ❛♥ ❛① t❤♦✉ ❝✉t ❬t❤❡ s♥❛❦❡❪ ❞♦✇♥✳
✷✸ ✺✳✸✷✳✾ ❚❤r♦✉❣❤ ❛♣♣r❡❤❡♥s✐♦♥ ♦❢ Indra✬s ✈✐❣♦✉r ❛♥❞ ❤✐s ❡①♣❛♥s✐♦♥ ❤❡
❬✱Śus.n.a✱❪ ♥♦✇ ❛❜❛♥❞♦♥s t❤❡ t✇♦ ❞✐✈✐♥❡ ♦♥❡s ❛s ✇❡❧❧✳
✷✹ ✷✳✷✷✳✹ ❇② ♠❡❛♥s ♦❢ t❤❡ ❢r❡♥③② ❤❡ s❤❛❧❧ ♦✈❡r❝♦♠❡ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ♣r♦❢❛♥❡
✷✺ ✷✳✶✼✳✷ ▲❡t ❤❡ ❜❡❝♦♠❡ ❬♠❛♥✐❢❡st❪ ✇❤♦ ✐♥❞❡❡❞ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤❡ ♠♦st ❡①✲
❝❡❧❧❡♥t ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ ❝r♦ss❡❞ ♦✈❡r ❤❡r❡✱ ❛♣♣♦rt✐♦♥✐♥❣ ✈✐❣♦✉r t♦ t❤❡ ♣♦✇❡r ❬❢♦r
❤✐♠❪ t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡❀
✷✻ ✶✳✺✼✳✺ ❚❤❡ ✈❛st ❍❡❛✈❡♥ ❤❛s ♠❡t❡❞ ✐ts❡❧❢ ♦✉t t♦ ♠❛t❝❤ t❤② ✈❛❧♦r✱ ❛♥❞ t❤✐s
❊❛rt❤ ❤❛s s✉❜♠✐tt❡❞ ✐ts❡❧❢ t♦ t❤② ❢r❡♥③②✳
✷✼ ✽✳✻✳✺ ❚❤❛t ❤✐s ❢r❡♥③② ❤❛s r❡❛❝❤❡❞ ❢❡✈❡r ♣✐t❝❤ ✇❤❡♥ Indra ♠❛❞❡ ❜♦t❤ Rodas✲
❡s r♦❧❧ t♦❣❡t❤❡r ❧✐❦❡ ❛ ❤✐❞❡✳
✷✽ ✻✳✶✽✳✶✺ ❋♦❧❧♦✇✐♥❣ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤✱ ✐♠♠♦rt❛❧ deva✲s ❜❡t❛❦❡ t❤❡♠✲
s❡❧✈❡s t♦ t❤✐s t❤② ❢r❡♥③②
✷✾ ✺✳✸✸✳✻ ✐♥ t❤❡❡ ✳✳✳ ✐s t♦✲❜❡✲❛s❦❡❞✲❢♦r ❢r❡♥③② ❛♥❞ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs
✸✵ ✻✳✹✼✳✸✵ ▼❛❦❡ ❬♦✉r❪ str❡♥❣t❤ ❛❜s♦r❜ ❬t❤②❪ r♦❛r✱ ✐♥st✐❧❧ ✐♥t♦ ✉s ❢r❡♥③②✦
✺✳✸✶✳✶✸ P❧❛❝❡ t❤♦s❡ ✇❤♦ s❡❡❦ t♦ s❛❝r✐✜❝❡ ✇✐t❤✐♥ ❬t❤②❪ r❡❛❝❤✱ ❛♥❞ ♣✉t t❤❡
✈✐❣♦✉r ✐♥t♦ t❤❡♠ ✖ ✐♥t♦ ❢♦❧❦s ✇❤♦ ♠✐❣❤t ❜❡❝♦♠❡ t❤②✳
✹✳✹✶✳✹ ❲❤♦ ♦❢ ✉s ❬✐s❪ ✐❧❧✲❞✐s♣♦s❡❞✱ ✇♦❧❢✲❧✐❦❡✱ ✐♥t❡♥❞✐♥❣ t♦ ❞❡❝❡✐✈❡✱ ♠❛② ②♦✉
t✇♦ ❢❛s❤✐♦♥ ✐♥ ❤✐♠ t❤❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ ✈✐❣♦✉r✦
✜❣❤t❡rs Indra ✐s✱ ❜❡❝❛✉s❡ ♦❢ t❤❡ ❢r❡♥③②✱ ❛ ♠♦❞❡❧
✸✶ ✱ ❤❡ ♠❛❦❡s t❤❡♠
✸✷ ✸✸
str♦♥❣❡r ✇✐t❤ ✐t ✱ ❛♥❞ t❤❡② ♠❛❦❡ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s t♦ ✐t ✳ P♦ss❡ss✐♥❣
Indra✬s ❢r❡♥③② ✖ ❛s ♦♣♣♦s❡❞ t♦ ❛♥ ❛♥✐♠❛❧✲❧✐❦❡ ❢r❡♥③② ✖ t❤❛t ✐s
✇❤❛t s❡♣❛r❛t❡s ❛♥ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra ❢r♦♠ s❛✈❛❣❡s
✸✹ ✳
t♦ ❝❤❛♥❣❡✑
✺ ♦r t♦ ✈❛❧♦r✻ ✳
■♥ ♠❛♥② ♣❛ss❛❣❡s ✐t ✐s ♥♦t ❝❧❡❛r ✇❤✐❝❤ ♦❢ ♠❛♥② deva✲s ♦❢ ❝❡❧❡st✐❛❧
tr✐❜❡s ❛r❡ ♠❡❛♥t ❜② ✇♦r❞ ✏ deva✲s✑✳ ❚❤❡r❡❢♦r❡✱ ❝❤❛r❛❝t❡r✐③❛t✐♦♥s ♦❢
deva✲s✬ ✐♥t❡r❛❝t✐♦♥s ✇✐t❤ Indra ❛♥❞ ✇✐t❤ ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs t❤❛t ✇✐❧❧
❜❡ ❣✐✈❡♥ ❜❡❧♦✇ s❤❛❧❧ ❜❡ ❝♦♥s✐❞❡r❡❞ ❛s ♣♦t❡♥t✐❛❧❧② r❡❢❡rr✐♥❣ t♦ ❞✐❢✲
❢❡r❡♥ts s✉❜s❡ts ♦❢ deva✲s ❞❡♣❡♥❞✐♥❣ ♦♥ ❝✐r❝✉♠st❛♥❝❡s ♦❢ ✐♥✈♦❝❛✐♦♥
❛♥❞ ✐♥✈♦❦❡rs✳ ◆♦t ❛❧❧ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✐♥t❡r❛❝t✐♦♥s ❛r❡ ♣r❡s❡♥t ❛t ❡✈❡r②
♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥ ♦❢ Indra✳
❙♦♠❡t✐♠❡s deva✲s ❜❡❣❡t✼ Indra✱ ❛♥❞ ✉♣♦♥ ❤✐s ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥ ✭♦r
❜✐rt❤✮ ❛tt❡♥❞ t♦ ❤✐♠
✽ ❛❞❥✉st✐♥❣ ❤✐s ❢♦r♠✾ s♦ t❤❛t ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❜❡ ❛
Vr.tra✲s❧❛②❡r✶✵ ✳ Deva✲s ♣✉t ✐♥t♦ Indra ✈❛r✐♦✉s ❛❜✐❧✐t✐❡s ✖ t❤❡ ♠❛♥❧②
♣♦✇❡r✱ t❤❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶✶ ✱ ❛♥❞ t❤❡ ✈❛❧♦r✶✷ ✳ ❚❤❡② str❡♥❣t❤❡♥
❤✐s ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs
✶✸ ✱ ❢❛s❤✐♦♥ ❢♦r ❤✐♠ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✶✹ ✱ ❛♥❞
✶✺
❡♥❝♦✉r❛❣❡ ❤✐s ❢❡r✈♦r ✳
❆ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma✱ t❤❡ s✉♣r❡♠❛❝② ❛♥❞ t❤❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤
❛r❡ ②✐❡❧❞❡❞ t♦ Indra ❜② deva✲s ✶✻ ✱ ❛♥❞ ♠♦❞❡r❛t❡❞ ❜② t❤❡♠✶✽ ✳
Deva✲s ♠✐❣❤t ❝❛❧❧ ✉♣ ❛ ❜❛tt❧❡ ♦❢ Indra ✇✐t❤ ❛ s♥❛❦❡
✶✾ ♦r ✇✐t❤
✺ ✶✳✶✵✵✳✶✺ ❚❤❡ ❧✐♠✐ts ♦❢ ✇❤♦s❡ ♣♦✇❡r✲t♦✲❝❤❛♥❣❡ ♥♦t ❛♠♦♥❣ deva✲s✱ ♥♦t ❛♠♦♥❣
♠♦rt❛❧s✱ t❤❡ deva✲s ❛♥❞ ❡✈❡♥ t❤❡ ✇❛t❡rs s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ r❡❛❝❤❡❞
✻ ✶✳✺✺✳✸ t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ✈❛❧♦r ❬✐s❪ ♣r❡❬❡♠✐♥❡♥t❪ ❛♠♦♥❣ deva✲s
✶✵✳✹✸✳✺ ❆♥♦t❤❡r ❬deva❪ s❤❛❧❧ ♥♦t ❜❡ ❛❜❧❡ t♦ ✐♠✐t❛t❡ s✉❝❤ ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r ♦❢
t❤❡❡✱ ♥❡✐t❤❡r ❛♥ ❛♥❝✐❡♥t ❬deva❪ ♥♦r ❛ ♠♦❞❡r♥ ♦♥❡
✼ ✷✳✶✸✳✺ t❤❡❡ ✖ ✇✐t❤ ❤②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡ ❛s ✐❢ ✇✐t❤ ✇❛✈❡s✱ ❬t❤❡❡✱❪ ♣♦ss❡ss✐♥❣ t❤❡
r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r deva✱ deva✲s ❜❡❣♦t❀
✽ ✸✳✺✳✶✽ ❢♦r ❛ ❣r❡❛t ❜❛tt❧❡ ❛❧❧ deva✲s ❛tt❡♥❞❡❞ t♦ t❤❡❡ ❬✇❤♦ ✇❛s ❥✉st❪ ❜♦r♥
✾ ✸✳✸✽✳✼ ❲❡❛r✐♥❣ ♦♥❡ ❣✉✐s❡ ❛❢t❡r ❛♥♦t❤❡r✱ t❤❡② ✇❤♦ ❤❛✈❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡
❬✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪ ❛❞❥✉st❡❞ ✐♥ ❤✐♠ t❤❡ ❢♦r♠✳
✶✵ ✸✳✹✾✳✶ ❬✇❤♦♠❪ deva✲s s❤❛❧❧ ❝❛✉s❡ t♦ ❡♠❡r❣❡ ❛s ❛ ❞❡str♦②❡r ♦❢ Vrtra✲s
✶✶ ✶✵✳✶✷✵✳✸ ■♥t♦ t❤❡❡ t❤❡② ❛❧❧ ❜✉♥❞❧❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss ✳✳✳
.
✶✳✽✵✳✶✺ ❝♦✉r❛❣❡ ❛♥❞ t❤❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ ✜ts ♦❢ ❢r❡♥③② deva✲s ❤❛✈❡ ♣✉t t♦✲
❣❡t❤❡r ✐♥t♦ ❤✐♠✳
✶✵✳✹✽✳✸ ✐♥ ♠❡ deva✲s ♣✉❧❧ ✉♣ t❤❡ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶✷ ✽✳✻✷✳✼ ❋♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬t❤②❪ ❞❡s✐❣♥s✱ ❖ Indra✱ ❛❧❧ deva✲s ❤❛✈❡ ✐♠♣❛rt❡❞ t♦ t❤❡❡
✈❛❧♦r ✳✳✳
✶✸ ✶✵✳✶✶✸✳✽ ▼♦r❡♦✈❡r✱ ❛❧❧ t❤❡ deva✲s str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❢♦r t❤❡❡✱ ✉s✐♥❣ r✐❝❤ ✐♥ Soma
❡❧♦q✉❡♥❝❡✱ ❬t❤♦s❡❪ ❛❜♦✉t✲t♦✲❜❡❝♦♠❡✲❡✛❡❝t✐✈❡ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs✳
✶✹ ✶✵✳✹✽✳✶✶ ✳✳✳ t❤❡② ❤❛✈❡ ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ♠❡ ❢♦r ❛✉s♣✐❝✐♦✉s ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❬❛s❪
✉♥❝♦♥q✉❡r❡❞✱ ✉♥❞✐str❛❝t❡❞✱ ✐♥✈✐♥❝✐❜❧❡✳
✶✺ ✶✵✳✶✶✸✳✶ ❚❤❛t ❤✐s ❢❡r✈♦r t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤✱ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❛❣r❡❡♠❡♥t
✇✐t❤ ❛❧❧ deva✲s✱ ❡♥❝♦✉r❛❣❡❞
✶✻ ✺✳✷✾✳✺ ❚❤❡♥ t❤r♦✉❣❤ ✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣ ✳✳✳ ❛❧❧ deva✲s ②✐❡❧❞❡❞ t♦ t❤❡❡ ❛ ❞r✐♥❦
♦❢ Soma✶✼ ✇❤❡♥ ✐♥ t❤❡ ❝♦✉rs❡ ♦❢ ✢✐❝❦❡r✐♥❣ ②♦✉ ♠❛❞❡ ✢②✐♥❣ ✐♥ t❤❡ ❡❛st ❜❛②
♠❛r❡s ♦❢ t❤❡ s✉♥ s❡❝♦♥❞❛r②✳
✻✳✷✺✳✽ ❚❤❡ s✉♣r❡♠❛❝② ❬❛♥❞❪ t❤❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤✱ ❬❛r❡ ②✐❡❧❞❡❞❪ t♦
t❤❡❡ ❜② deva✲s ✇❤❡♥ ❬t❤♦✉ ❛r❡❪ ❡♥❞✉r❡❞ ❜② ♠❡♥✳
✶✽ ✼✳✷✶✳✼ ❊✈❡♥ deva✲s ✇❤♦ ✇❡r❡ ♣r✐♦r t♦ t❤② ❣✉✐❞❛♥❝❡ ♠♦❞❡r❛t❡❞ ❬t❤②❪ ♦✈❡r✲
✇❤❡❧♠✐♥❣ ♣♦✇❡rs t♦ ❣❡t ❛ ❞♦♠✐♥✐♦♥✳
✶✾ ✺✳✷✾✳✽ ❲❤❡♥ t❤♦✉ ❞❡✈♦✉r❡❞ t❤r❡❡ ❤✉♥❞r❡❞ ❜✉✛❛❧♦❡s ✐♥ ❛ ♠♦♥t❤✱ ❬❛♥❞ ✇❤❡♥❪
✻✽ Indra ❛♥❞ deva✲s
✸ ✸✳✺✶✳✽ ❇❡✐♥❣ s✉❝❤ ✖ ❡❛❣❡r❧② ❞❡s✐r✐♥❣ ❬✐t❪ ✖ q✉❛✛ ❤❡r❡ Soma ✳✳✳
✹✳✷✸✳✶ ❉r✐♥❦✐♥❣✱ ❞❡s✐r✐♥❣✱ ❡♥❥♦②✐♥❣ t❤❡ ❤❡r❜✱ ❤❡ ❤❛s ❣r♦✇♥✳✳✳
✹ ✶✳✾✳✶✵ ❬❚♦ ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s❪ ❛t✲❤♦♠❡ ❛t ❡✈❡r② Soma ❧✐❜❛t✐♦♥
✶✳✶✻✳✽ ❋♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ Indra s❡ts ♦✉t t♦ ❥✉st ❛❜♦✉t ❡✈❡r② ✐♥❝✐t❡❞
❬❜② ❤✐♠❪ Soma ♣r❡ss✐♥❣
✶✳✸✵✳✹ ❚❤♦✉ ❬✇✐❧❧❪ r❡♣❡❛t❡❞❧② r❡s♦rt ❬t♦ ✐t✱ t♦ Soma❪ ❧✐❦❡ ❛ ❞♦✈❡ ❬t♦ ✐ts❪ ♥❡st✳
✺ ✸✳✸✻✳✽ ❙♦♠❛✲r❡❝❡✐✈✐♥❣ ❝❛✈✐t✐❡s ❛r❡ ❧✐❦❡ ❧❛❦❡s ✖ ❤❡ ❤❛s ❝♦❧❧❡❝t❡❞ ✐♥t♦ ❤✐♠s❡❧❢
♠❛♥② ♣r❡ss✐♥❣s❀
✻ ✸✳✸✷✳✾ t❤♦✉ r❡❛❧❧② ❞r❛♥❦ Soma ✐♥ t❤❡ ✈❡r② ♠♦♠❡♥t ❬t❤♦✉❪ ✇❡r❡ ❜♦r♥✳
✸✳✸✷✳✶✵ ❚❤♦✉ ❞r❛♥❦ Soma t❤❡ ♠♦♠❡♥t t❤♦✉ ✇❡r❡ ❜♦r♥✱ ❖ Indra✱ ❢♦r ❡①❤✐❧✲
❛r❛t✐♦♥ ✐♥ t❤❡ ✉❧t✐♠❛t❡ s♣❛❝❡ ♦❢ ❞❡t❛❝❤♠❡♥t❀
✸✳✹✽✳✶ ❘❡s❡♠❜❧✐♥❣ ❛ ❜✉❧❧ ②♦✉t❤✱ ✐♥ t❤❡ ✈❡r② ♠♦♠❡♥t ❬❤❡ ✇❛s❪ ❜♦r♥✱ ✐♠✲
♣❡❧❧❡❞ t♦ ♦✛❡r ❬❤✐♠ ❛ ❞r❛✉❣❤t❪ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❢r♦♠ ❛♥ ❤❡r❜✳
✻✳✹✵✳✷ ❉r✐♥❦ t❤✐s ✇❤✐❝❤ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❡♥ ❜♦r♥✱ ❞r❛♥❦ ❢♦r ❡①❤✐❧✲
❛r❛t✐♦♥ ❬❛♥❞❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✳✳✳
✼ ✶✳✷✶✳✶ ❚❤♦s❡ t✇♦ ❬Indra ❬❛♥❞❪ Agni❪✱ ❜❡st Soma✲❞r✐♥❦❡rs✱ ❬✇✐s❤❪ Soma✳
✽ ✶✳✶✺✺✳✶ ❨❡ s❤❛❧❧ ♣r❛✐s❡ ✐♥ ✈❡rs❡ ②♦✉r ❞r✐♥❦ ❢r♦♠ t❤❡ ❤❡r❜ t♦ ❛❝❝♦♠♣❛♥②✐♥❣✲
✈✐s✐♦♥s ♠✐❣❤t② ❤❡r♦ ❛♥❞ Vis.n.u❀
✾ ✸✳✺✶✳✽ ❇❡✐♥❣ s✉❝❤ ✖ ❡❛❣❡r❧② ❞❡s✐r✐♥❣ ❬✐t❪ ✖ q✉❛✛ ❤❡r❡ Soma ✇✐t❤ Marut✲s✱
❖ Indra✱ ✇✐t❤ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ❬q✉❛✛❪ ♦✉r ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r✐♥❦❪
✶✵ ✶✳✶✼✸✳✶ ✇❡ s❤❛❧❧ ❝♦♠♠❡♥❞ t❤❛t str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ♦❢ svàr ❬Soma❪
✶✶ ✽✳✶✺✳✹ ❲❡ ❡①t♦❧ t❤❛t ✇✐♥❡ ❬t❤❛t ✐s❪ ❢♦r t❤❡❡✱ ❬t❤❛t ✐s❪ ✐♠♣r❡❣♥❛t✐♥❣✱ ❬❛♥❞❪
❤❛✈✐♥❣ ✇❛②s t♦ ♣r❡✈❛✐❧ ✐♥ ❜❛tt❧❡s✱ ❬t❤❛t ✐s❪ ❡✛❡❝t✐✈❡ ❛t ❝r❡❛t✐♥❣ ❛ ✇✐❞❡
s♣❛❝❡✳✳✳
✸✳✹✼✳✶ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❬❝♦♠✐♥❣❪ ❜❛tt❧❡✱ ❞r✐♥❦ Soma ♦❢ t❤② ♦✇♥ ❛❝❝♦r❞ ❢♦r ❛♥
❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ ✳✳✳
✶✳✶✼✺✳✷ ▼❛② ♦✉r ❡①❤✐❧❛r❛t✐♥❣ ❜✉❧❧ ♠❛❦❡ ❛♥ ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡ ❢♦r t❤② s❛❦❡ ✖ t❤❡
t♦✲❜❡✲♣r❡❢❡rr❡❞ ❬t♦ ❛❧❧ ♦t❤❡rs❪ ✇✐♥❡ ❬t❤❛t ✐s❪ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣
str❡♥❣t❤✱ ❧❛❞❡♥ ✇✐t❤ s♣♦✐❧s✱ ♣r❡✈❛✐❧✐♥❣ ✐♥ ❜❛tt❧❡s✱ ✐♠♠♦rt❛❧✳
✶✷ ✽✳✶✼✳✻ ▼❛② ✐t ❜❡ ♣❛❧❛t❛❜❧❡ ❢♦r t❤❡❡ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ t❛st❡ ✇❡❧❧✱ r✐❝❤ ✐♥ ❤♦♥❡② ❢♦r
t❤② ❜♦❞②✱ ♠❛② Soma ❜❡ ❛✉s♣✐❝✐♦✉s ❢♦r t❤② ❤❡❛rt✦
✶✳✺✳✼ ▲❡t t❤❡♠ ❜❡ ❛✉s♣✐❝✐♦✉s ❢♦r t❤❡❡
✹✳✷✵✳✹ ❚❤♦✉ s❤❛❧❧ ❞❡❧✐❣❤t ✐♥ t❤❡ ❤❡r❜ ❬t❤❛t ✐s❪ ❝♦♠✐♥❣ ❢r♦♠ t❤❡ ❜❛s❡ ❬♦❢ ❛
♠♦✉♥t❛✐♥❪✦
✽✳✹✾✳✹ ❉r✐♥❦ ✐♥❝♦♠♣❛r❛❜❧❡✱ ♣r♦❧♦♥❣✐♥❣ ❬❧✐❢❡❪✱ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣✱ s✇❡❡t❡r t❤❛♥
❤♦♥❡②✳✳✳
✽✳✸✸✳✶✸ ❏♦✉r♥❡② ❤❡r❡✱ ❖ Indra✱ ❢♦r ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ ❝♦♥t❛✐♥✐♥❣ Soma ❤♦♥❡②
✽✳✻✺✳✽ ❋♦r t❤❡❡ t❤❡ ♠❡♥ ♠✐❧❦❡❞ ✇✐t❤ st♦♥❡s t❤✐s ✖ ❝♦♥t❛✐♥✐♥❣ Soma ❤♦♥❡②✳
Indra ❛♥❞ Soma ✼✶
Indra ✐s ❜❡✐♥❣ ❛ss✉r❡❞ t❤❛t ♦✛❡r❡❞ Soma ✐s ❤✐s ❛♥❞ ❤✐s ♦♥❧②✶✸ ✱ ❛♥❞
✶✹
✐s ✐♥✈✐t❡❞ ❛♥❞ ✉r❣❡❞ t♦ ❞r✐♥❦ ✳ Soma ❞r♦♣s ❜② t❤❡✐r ✈❡r② ♣r❡s❡♥❝❡
♠✐❣❤t ❝♦♥✈❡② Indra t♦ ❛ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❜♦✉t ✶✺ ❀ ✏t❤❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✑ ❝❛♥
✶✻
❞♦ t❤❛t t♦♦ ✳
Indra✬s ❞✐s♣♦s✐t✐♦♥ ❛t ❛ Soma ✶✼ ✱ ❛♥❞ ✐t ✐s
♣r❡ss✐♥❣ ✐s ✐♠♣♦rt❛♥t
✶✽
♣r❡❢❡r❛❜❧❡ t❤❛t t❤❡r❡ ✐s ❛♥ ❛♥t✐❝✐♣❛t✐♦♥ ♦❢ t❤❡ ❞r✐♥❦✐♥❣ ✱ r❡✈❡❧✐♥❣
✶✾ ✷✵
✐♥ ✐t ✱ ❛♥❞ ❛❝t✐♥❣ ❧✐❦❡ ❛ ❜✉❧❧ ✳ ■♥ ❛❞❞✐t✐♦♥✱ Indra ♠✐❣❤t ❤❛✈❡ t♦
✜♥❞ Soma ✷✶ ✳
✶✸ ✶✳✺✹✳✾ ❏✉st ❢♦r t❤❡❡ ❬❛r❡❪ t❤❡s❡ ♥✉♠❡r♦✉s ♣r❡ss❡❞✲✇✐t❤✲st♦♥❡s s❡tt❧❡❞ ✐♥
❜♦✇❧s ❬Soma ❞r♦♣s❪✳
❬❚❤❡s❡❪ ❝✉♣s ❬❛r❡❪ Indra✬s ❞r✐♥❦s✳
✸✳✹✸✳✶ ✳✳✳ ❥♦✉r♥❡② ❤❡r❡ ✳✳✳ t♦ ❛ Soma ❧✐❜❛t✐♦♥ t❤❛t ✐s ♦♥❧② t❤②
✸✳✹✵✳✺ ❚❤② ❬❛r❡❪ ❡♠♣♦✇❡r❡❞ ❜② t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❞r♦♣s ♦❢ ♣✉r❡ Soma✦
✻✳✹✶✳✶ ❊①tr❛❝t❡❞ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ♣✉r✐❢② t❤❡♠s❡❧✈❡s ❢♦r t❤❡❡✦
✶✳✶✵✶✳✾ ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✇❡ ❤❛✈❡ ♣r❡ss❡❞ Soma
✶✵✳✷✾✳✻ ❋♦r t❤❡❡ t♦ ❝❤♦♦s❡ ❬❛r❡❪ r✐❝❤ ✐♥ ❣❤❡❡ Soma ❥✉✐❝❡s
✶✹ ✶✳✶✵✶✳✶✵ ✉♥t✐❡ t✇♦ ❧✐♣s ❬❢♦r Soma❪
✸✳✺✵✳✷ ❉r✐♥❦ ♥♦✇ t❤✐s ✇❡❧❧✲♣r❡ss❡❞✱ ❡st❡❡♠❡❞ ❬Soma❪✦
✶✳✶✵✹✳✾ ❉♦ t❤♦✉✱ ❡①t❡♥❞✐♥❣ ✇✐❞❡❧②✱ ♣♦✉r ❬✐t❪ ✐♥t♦ ❬t❤②❪ ❜❡❧❧②✦
✷✳✶✶✳✶✶ ❏✉st ❞r✐♥❦✱ ❞r✐♥❦ Soma✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡ Indra✦
✸✳✹✵✳✷ ❉r✐♥❦✱ ❞r❡♥❝❤ ❬t❤②s❡❧❢❪ ✇✐t❤ t❤❡ ❡✈❡r✲s❛t✐s❢②✐♥❣ ❬Soma❪✦
✶✳✽✹✳✹ ❉r✐♥❦ t❤✐s ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪✱ ❖ Indra✱ t❤❡ ♠♦st ❡①❝❡❧❧❡♥t ✐♠♣❡r✐s❤✲
❛❜❧❡ ✇✐♥❡✦
✸✳✸✺✳✻ ❍❛✈✐♥❣ s❡tt❧❡❞ ♦♥t♦ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss ❞✉r✐♥❣ t❤✐s s❛❝r✐✜❝❡✱ ♣✉t t❤✐s
❞r♦♣ ♦❢ ♣✉r❡ Soma ✐♥t♦ ❬t❤②❪ ❜❡❧❧②✱ ❖ Indra✦
✶✺ ✶✳✶✵✳✶✻ ▲❡t t❛✇♥② ♦♥❡s ❝♦♥✈❡② t❤❡❡✱ t❤❡ ❜✉❧❧✱ ❤❡r❡ t♦ ❞r✐♥❦ Soma
✶✳✶✵✶✳✶✵ ▲❡t t❛✇♥② ♦♥❡s ❝♦♥✈❡② t❤❡❡ ❤❡r❡
✸✳✹✸✳✻ ▼❛② ♠✐❣❤t② ②♦❦❡❞ t❛✇♥② ♦♥❡s ❝♦♥✈❡② t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ❤✐t❤❡r✱ t♦
❞r✐♥❦✐♥❣ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✦
✶✻ ✽✳✶✸✳✷✸ ❆♥❞ t❤② t✇♦ ❤✐❣❤❧② ♣r❛✐s❡❞ t❛✇♥② ❜✉❧❧s ❝❛rr② t❤❡ ❝❤❛r✐♦t t♦✇❛r❞s
t❤❡ ♠♦st ✐♥t♦①✐❝❛t✐♥❣ ❬❞r✐♥❦❪ ♦❢ ❤✐♠✱ ✇❤♦ ✐s ♥♦t s✉❜❥❡❝t t♦ ♦❧❞ ❛❣❡✱ ✇❤♦♠
✇❡ ❛♣♣r♦❛❝❤✳
✷✳✶✽✳✹ ❖ Indra✱ ❛♣♣r♦❛❝❤✱ ❬❡♠♣❧♦②✐♥❣ t❤❡ ❝❤❛r✐♦t❪ ✇✐t❤ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✱
✇✐t❤ ❢♦✉r✱ ✇✐t❤ s✐①✱ ❜❡✐♥❣ s✉♠♠♦♥❡❞✱ ✇✐t❤ ❡✐❣❤t✱ ✇✐t❤ t❡♥✱ ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢
Soma✦
✷✳✶✽✳✺ ❆♣♣r♦❛❝❤✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤❡r✇❛r❞✱ ❡♠♣❧♦②✐♥❣ ❬❝❤❛r✐♦ts❪ ✇✐t❤ t✇❡♥t②✱
t❤✐rt②✱ ❢♦rt② t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ✇✐t❤ ✜❢t② ✇❡❧❧ ②♦❦❡❞ t♦ ❝❤❛r✐♦ts✱ ❖ Indra✱ ✇✐t❤
s✐①t②✱ ✇✐t❤ s❡✈❡♥t② ❬❛♣♣r♦❛❝❤❪ ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma✦
✷✳✶✽✳✻ ❆♣♣r♦❛❝❤✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤❡r✇❛r❞✱❬❡♠♣❧♦②✐♥❣ ❝❤❛r✐♦ts❪ ✇✐t❤ ❡✐❣❤t②✱
♥✐♥❡t②✱ ✇✐t❤ ❛ ❤✉♥❞r❡❞ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ❬t❤♦✉❪✱ ❜❡✐♥❣ ❝♦♥✈❡②❡❞ ❬❤❡r❡❪✱ ❜❡❝❛✉s❡
❢♦r t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ t❤✐s Soma ✐s ♣♦✉r❡❞ ♦✉t ❛♠♦♥❣ Śunahotra✲s ❢♦r t❤❡❡✱ ❢♦r
❛♥ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥✳
✶✼ ✸✳✸✺✳✻ ❖♥❝❡ ♠♦r❡✱ ✇❡❧❧✲❞✐s♣♦s❡❞ ❢♦r t❤✐s ❬Soma❪✱ ❞r✐♥❦ ❬✐t❪✦
✶✽ ✸✳✸✺✳✽ ❍❛✈✐♥❣ ❧❡❛r♥❡❞ ♦❢ ✐t✱ ❞r✐♥❦ ❬✐t❪✱ ❜❡✐♥❣ ✇❡❧❧✲❞✐s♣♦s❡❞✱ ❛♥t✐❝✐♣❛t✐♥❣
❬❞r✐♥❦✐♥❣❪
✶✾ ✶✳✾✳✶ r❡✈❡❧ ✐♥ t❤❡ ❤❡r❜
✷✵ ✶✳✸✷✳✸ ❆❝t✐♥❣ ❧✐❦❡ ❛ ❜✉❧❧✱ ❤❡ ❝❤♦s❡ Soma✳
✶✳✺✺✳✷ Indra ❜❡❝♦♠❡s ❛r♦✉s❡❞ ❧✐❦❡ ❛ ❜✉❧❧ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ❞r✐♥❦ Soma✳
✷✶ ✶✳✻✷✳✺ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ♠♦r♥✐♥❣ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ t❤❡ s✉♥✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❡✈♦❝❛t✐✈❡
❡①♣r❡ss✐♦♥s t❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❞✐s❝♦✈❡r❡❞ t❤❡ ❤❡r❜✳
✼✷ Indra ❛♥❞ deva✲s
Soma ✷✽ ✳
Pr❡♣❛r❡❞ ❢♦r Indra ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma ❤❛s t❤r❡❡ ♠❛✐♥ ❝♦♠♣♦♥❡♥ts✱
❛s ✐♥ t❤❡ ❣❡♥❡r❛❧ ❝❛s❡ ❬❙❡♠❡♥♦✈✱ ✷✵✷✵✱ ♣✳✹✺❪✿ ❞r♦♣s ♦❢ ❥✉✐❝❡ ❢r♦♠
s♣r✐♥❦❧❡❞ ✇✐t❤ ✇❛t❡r ❛♥❞ t❤❡♥ ♣r❡ss❡❞ ✇✐t❤ st♦♥❡s st❛❧❦s ♦❢ t❤❡
❤❡r❜
✷✾ ✱ ♠✐❧❦
✸✵ ✱ ❛♥❞ ❤♦♥❡②
✸✶ ✳ ❚❤❡ ♠✐❧❦ ❝❛♥ ❜❡ t❤✐❝❦❡♥❡❞ ♦r ❝♦❛❣✉✲
✷✳✷✷✳✹ ❤❡ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❢♦✉♥❞ t❤❡ s❛♣✱ ❤❡✱ ♦❢ ❤✉♥❞r❡❞ ✇✐❧❡s✱ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡
❢♦✉♥❞ t❤❡ ❧✐❜❛t✐♦♥ ❬♦❢ Soma❪
✷✷ ✽✳✻✹✳✶✵ ❚❤✐s Soma ✐s ♣r❡ss❡❞ ❢♦r t❤❡❡ ❛♠♦♥❣ ❝♦♠♠♦♥❡rs✱ ✐♥ ❛ ❤✉♠❛♥ ✖
❝♦♠❡ ❤❡r❡✱ r✉s❤ ❢♦rt❤✱ ❞r✐♥❦ ✐t✦
✷✸ ✷✳✶✶✳✶✼ ❏✉st ✐♥ ❢❡r♦❝✐♦✉s ♦♥❡s✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ❞♦ t❤♦✉✱ ♣r♦❝✉r✐♥❣ ❥♦②✱
❞r✐♥❦ Soma ❞✉r✐♥❣ ✏t❤r❡❡✲❤♦✇❧s✑✱ ❖ Indra✦
✷✹ ✽✳✻✳✶✾ ❚❤❡s❡ ❡♥t✐❝❡♠❡♥ts t♦ r❡❜❡❧ ❬❛r❡❪ ②✐❡❧❞✐♥❣ t♦ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ❬t♦ ❜❡❪
♠✐①❡❞ ❬✇✐t❤ Soma❪ ❣❤❡❡✱✳✳
✷✺ ✻✳✷✾✳✹ ❚❤❛t Soma✱ ♠♦st ♠✐①❡❞ ♦♥❡✱ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ❡①tr❛❝t❡❞ ✐♥ ✇❤♦♠ t❤❡
r✐♣❡♥✐♥❣ ♠❛t✉r❡s ❬✐♥ ✇❤♦♠❪ t❤❡r❡ ❛r❡ ❬♣❛r❝❤❡❞❪ ❣r❛✐♥s✳
✷✻ ✸✳✹✷✳✾ ❚❤❡❡✱ t❤❡ ♣r✐♠♦r❞✐❛❧ ♦♥❡✱ ❖ Indra✱ ✇❡✱ ❞❡s❝❡♥❞❛♥ts ♦❢ Kuśika✱ s❡❡❦✲
✐♥❣ ❤❡❧♣✱ s✉♠♠♦♥ ❢♦r ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪✳
✷✼ ✶✳✻✷✳✺ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ♠♦r♥✐♥❣ ✳✳✳ t❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❞✐s❝♦✈❡r❡❞ t❤❡ ❤❡r❜✳
✸✳✹✻✳✹ ❬❤✐♠❪ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma ❥✉✐❝❡s ❡♥t❡r ❞✉r✐♥❣ ❡❛r❧② ❤♦✉rs ♦❢ ❞❛②
✸✳✺✷✳✶ ❖ Indra✱ ❡♥❥♦② ❛t ❞❛②✲❜r❡❛❦ ♦✉r ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❣r❛✐♥s✱ ❜② ❣r✉❡❧✱
❜② ❝❛❦❡✱ ❜② ✈❡rs❡s ❬Soma❪✳
✺✳✸✵✳✶✸ P✉♥❣❡♥t✱ ♣r❡ss❡❞ ♦✉t ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ ✐♥✢❛♠❡❞ Indra ❛t ♥✐❣❤t✱ ❛t
✜rst ❧✐❣❤ts ❬♦❢ ❞❛✇♥❪✳✳✳
✶✵✳✶✶✷✳✶ ❖ Indra✱ ❞r✐♥❦ ❛t ✇✐❧❧ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪✱ s✐♥❝❡ t❤② ❬✐s❪ t❤❡ ♠♦r♥✐♥❣
♣r❡ss✐♥❣✱ t❤❡ ✐♥✐t✐❛❧ ❞r❛✉❣❤t✳
✷✽ ✷✳✶✹✳✸ ❙✉rr♦✉♥❞ Indra ✇✐t❤ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❛s ♦❧❞ ♠❛♥ ❬✇♦✉❧❞ s✉rr♦✉♥❞
❤✐♠s❡❧❢ ❪ ✇✐t❤ ❝❧♦t❤❡s
✷✳✶✹✳✶✶ ✜❧❧ ❤✐♠ ✖ ❧✐❦❡ ❛ ❣r❛♥❛r② ✇✐t❤ ❜❛r❧❡② ✕ ✇✐t❤ Soma ❬✜❧❧❪ Indra ✖
❧❡t t❤✐s ❜❡ ②♦✉r s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❛❝t
✻✳✷✸✳✾ ❞✉r✐♥❣ Soma ❧✐❜❛t✐♦♥s s❛t❡ ❤✐♠✱ ❧✐❜❡r❛❧ Indra✱ ✇✐t❤ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✖ ✇❤❡t❤❡r ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❜❡ ❬t❤❡r❡❪ ❢♦r t❤❛t ♦✉r ❜❛tt❧❡ ❬♦r ♥♦t❪✦
✷✾ ✽✳✷✳✶✵ ❚❤❡s❡ ♣✉♥❣❡♥t ❡①tr❛❝t❡❞ ❛♠♦♥❣ ✉s Soma ❞r♦♣s✱ ❬t❤❛t ❛r❡❪ ❢♦r t❤❡❡✱
❖ Indra✱ t❤❡②✱ tr❛♥s❧✉❝❡♥t✱ ♥❡❡❞ t♦ ❜❡ ♠✐①❡❞ ❬✇✐t❤ ♠✐❧❦❪✳
✷✳✶✸✳✻ t❤♦✉ ♠✐❧❦❡❞ ❢r♦♠ ❛ ❞❛♠♣ ❬st❛❧❦❪ ♠♦✉t❤✲❞r②✐♥❣ r✐❝❤ ✐♥ ❤♦♥❡② ❬❥✉✐❝❡❪
✶✵✳✷✽✳✸ ❲✐t❤ t❤❡ st♦♥❡ t❤❡② ♣r❡ss ❢♦r t❤❡❡ ♣♦ss❡ss✐♥❣✲♦❢✲❞❡❧✐❣❤t str♦♥❣
❞r♦♣s ♦❢ Soma✱ t❤♦✉ ❞r✐♥❦ t❤♦s❡✳
✷✳✶✸✳✶ ❚❤❡♥✱ t❤❡ t♦✲❜❡✲❜❡❛t❡♥ ❬❤❡r❜❪ ❜❡❝❛♠❡ ❛ s✇❡❧❧✐♥❣ ❬❧✐❜❛t✐♦♥❪❀ t❤❡ ❥✉✐❝❡
♦❢ t❤❡ st❛❧❦ ❬t❤✉s ❜❡❝♦♠❡s❪ ❛♠❜r♦s✐❛ ✜rst
✸✵ ✸✳✸✷✳✷ ❉r✐♥❦✱ ❖ Indra✱ ❛❣✐t❛t✐♥❣ tr❛♥s❧✉❝❡♥t ❬❥✉✐❝❡❪ ♠✐①❡❞ ✇✐t❤ ♠✐❧❦ ❬t❤❛t❪
✇❡ ❤❛✈❡ ②✐❡❧❞❡❞ ❢♦r t❤② ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥✦
✸✶ ✽✳✹✳✽ t❤❡ ♠✐❧❦ ✐s ♠✐①❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ❤♦♥❡② ♦❢ t❤❡ ❜❡❡
Indra ❛♥❞ Soma ✼✸
❧❛t❡❞ ✖ ✇✐t❤ s❧✐❣❤t❧② ❞✐✛❡r❡♥t ❡✛❡❝ts ✳ ❚❤❡ ❢♦✉rt❤ ✐♥❣r❡❞✐❡♥t ✖
✸✷
❜❛r❧❡② ✱ ♦r s♦♠❡ ♦t❤❡r ❣r❛✐♥s ✖ ✐s ♦❢t❡♥ ♠✐①❡❞ ♦r ❝♦♥s✉♠❡❞
✸✸ ✸✹ ✸✺
✇✐t❤ ❛ Soma ❡①tr❛❝t✳ ❖♥❡ ❡✛❡❝t ♦❢ ❜❛r❧❡② ✐s t♦ str❡♥❣t❤❡♥ Indra ❢♦r
❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma ✳ ◆♦t✲♠✐①❡❞✱ ♦r ♣♦♦r❧② ♠✐①❡❞ Soma✱ ❛❧t❤♦✉❣❤
✸✻
❤❡❧♣❢✉❧✱ ✐s ✐♥s✐✣❝✐❡♥t ❢♦r Indra ✳ ✸✼
✸✷ ✽✳✷✳✾ ❬✇❤❡♥ t❤♦✉✱ Soma✱ ❛r❡❪ ♠✐①❡❞ ✇✐t❤ t❤✐❝❦❡♥❡❞ ♠✐❧❦ ❬t❤♦✉ ❛r❡❪ ✐♥ t❤❡
♠✐❞❞❧❡ ❬❜❡t✇❡❡♥ ❣✐✈✐♥❣ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡ ❛♥❞ ❝❛✉s✐♥❣ Indra✬s ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥❪❀ ♠✐①❡❞
✇✐t❤ ❝♦❛❣✉❧❛t❡❞ ♠✐❧❦ ❬t❤♦✉ ❛r❡❪ t❤❡ ♠♦st ❡①❤✐❧❛r❛t✐♥❣ ❬❞r✐♥❦❪ ♦❢ t❤❡ ❛❣❡♥t
♦❢ ❝❤❛♥❣❡✳
✸✸ ✽✳✾✷✳✹ ❇❡✐♥❣ s❡❧❡❝t✐✈❡✱ Indra ❞r❛♥❦ t❤❡ ♦✛❡r✐♥❣ ✖ ❡♥❞♦✇✐♥❣ ✇✐t❤ ♠❡♥t❛❧
♣♦✇❡rs ❤❡r❜✱ ♠✐①❡❞ ✇✐t❤ ❜❛r❧❡② ❞r♦♣ ♦❢ ♣✉r❡st Soma
✷✳✷✷✳✶ ❉✉r✐♥❣ ✏t❤r❡❡✲❤♦✇❧s✑ ❤❛✈✐♥❣✲♠✉❝❤✲❢❡r✈♦r ❜✉✛❛❧♦ ❞r❛♥❦ ❬❛s ♠✉❝❤❪ ❛s
❤❡ ✇✐s❤❡❞✱ t♦ ❤✐s s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥✱ ❜❛r❧❡②✲♠✐①❡❞ Soma ❡①tr❛❝t❡❞ ❜② Vis.n
. u✳
✸✳✹✷✳✼ ❚❤✐s✱ ❖ Indra✱ ♠✐①❡❞ ✇✐t❤ ♠✐❧❦ ❛♥❞ ♠✐①❡❞ ✇✐t❤ ❜❛r❧❡② ❡①tr❛❝t❡❞ ❜②
❜✉❧❧s ❬Soma❪ ❞r✐♥❦ ❢♦r ♦✉r s❛❦❡✳✳✳
✸✹ ✸✳✺✷✳✶ ❖ Indra✱ ❡♥❥♦② ❛t ❞❛②✲❜r❡❛❦ ♦✉r ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❣r❛✐♥s✱ ❜② ❣r✉❡❧✱
❜② ❝❛❦❡✱ ❜② ✈❡rs❡s ❬Soma❪✳
✸✺ ■♥ Soma ❤②♠♥s ❜❛r❧❡② ✐s ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ♦♥❧② ♦♥❝❡✱ ✐♥ ✾✳✻✽✳✹✱ ✇❤✐❧❡ ✐t ✐s ♠❡♥✲
t✐♦♥❡❞ ❛s ♣❛rt ♦❢ ❛ Soma ❧✐❜❛t✐♦♥ s✐① t✐♠❡s ✐♥ Indra ❤②♠♥s
✸✻ ✸✳✺✷✳✽ ▼❛② t❤❡② ❬✱ t❤❡ ❣r❛✐♥s✱❪ str❡♥❣t❤❡♥ t❤❡❡ ❢♦r ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma
✸✼ ✽✳✷✳✺ ◆❡✐t❤❡r tr❛♥s❧✉❝❡♥t ♦♥❡✱ ♥♦r ♣♦♦r❧② ♠✐①❡❞ ♦♥❡ ❛r❡ ❤❡❧♣✐♥❣ t♦ s❛t✐❛t❡
❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ❡①t❡♥❞✐♥❣ ✇✐❞❡❧②❀ t❤❡② ❬❥✉st❪ ❡①tr✐❝❛t❡ t❤❡ ❜❡♥❡✈♦❧❡♥t ♦♥❡ ❬❢r♦♠
❛♣❛t❤②❪✳
✸✽ ✼✳✷✻✳✶ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ t❤❛t ❛r❡ ✇✐t❤♦✉t ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❞♦ ♥♦t
❬❡①❤✐❧❛r❛t❡❪ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✳
✸✾ ✶✳✽✳✶✵ ❙✐♥❝❡ ♦♥❧② ❛ ✈❡rs❡ ❛♥❞ ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡ ♦❢ ❤✐♠ ❬❛r❡❪ ❞❡s✐r❛❜❧❡ ❬t♦
❤✐♠❪✱ ❬t❤♦s❡ t✇♦ ❛r❡❪ t♦✲❜❡✲r❡❝✐t❡❞ ❢♦r Indra t♦ ❞r✐♥❦ Soma✳
✼✳✷✻✳✶ ❋♦r ❤✐♠ ❝r❡❛t❡ ❛ ✈❡rs❡ t❤❛t ❤❡ s❤❛❧❧ ❡♥❥♦② ✖ ❛ ♥❡✇ ♠❛♥❧② ♦♥❡ s♦
t❤❛t ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❧✐st❡♥ t♦ ✉s✳
✷✳✶✶✳✸ ❉✉r✐♥❣ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ ❤❡✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ✇❛s s❛t✐s✜❡❞✱
❛♥❞ ❞✉r✐♥❣ ❛❣r❡❡❛❜❧❡ t♦ Rudra ❤②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡✱ ❖ Indra✱ ❥✉st ❢♦r t❤❡❡
❬❛r❡❪ t❤❡s❡ ❬❧✐❜❛t✐♦♥s❪ ✐♥ ✇❤✐❝❤ ❬t❤♦✉ ❛r❡❪ ❡①❛❧t✐♥❣✱ ❛s ❬❥✉st❪ ❢♦r Vāyu t❤❡
r❡♣❧❡♥✐s❤✐♥❣ ♦♥❡s ✢♦✇ ❢♦rt❤✳
✽✳✾✺✳✼ ▲❡t ❝❧❡❛♥s❡❞✱ ♠✐①❡❞ ❬✇✐t❤ ♠✐❧❦ Soma❪ ❡①❤✐❧❛r❛t❡ ❬❤✐♠❪ ❬✇❤♦ ✇❛s❪
str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❜② ❢❛✉❧t❧❡ss r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s✳
✹✳✸✷✳✶✶ ❉✉r✐♥❣ Soma ❧✐❜❛t✐♦♥s ❛❞❡♣ts ❡①t♦❧ t❤♦s❡ t❤② ❬❞❡❡❞s❪ t❤❛t t❤♦✉
♣❡r❢♦r♠❡❞ ❛s ♠❛♥❧② ❞❡❡❞s
✹✵ ✶✳✶✼✻✳✷ ❉♦ t❤♦✉ ♠❛❦❡ t❤❡ ❝❤❛♥ts ♣❡r✈❛❞❡ ❤✐♠ ✇❤♦ ❛❧♦♥❡ ❬r✉❧❡s ♦✈❡r❪ t❤♦s❡
t❤❛t ❞r❛✇ t♦ t❤❡♠s❡❧✈❡s✱✳✳
✹✶ ✼✳✷✻✳✷ ■♥ ✈❡rs❡✲❛❢t❡r✲✈❡rs❡ Soma ❤❛s ❡①❤✐❧❛r❛t❡❞ Indra✱ ✐♥ t✉♥❡✲❛❢t❡r✲t✉♥❡
❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ ❬❡①❤✐❧❛r❛t❡❞❪ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ ✇❤❡♥ t❤❡②✱ ✇❤♦
❤❛✈❡ ♠❡♥t❛❧ ♣♦✇❡r ♦✈❡r samāna✱ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ ❤✐♠ ❡❛❣❡r❧② ✖ ❧✐❦❡ s♦♥s ❬t❤❡✐r❪
❢❛t❤❡r ✖ ❢♦r ❤❡❧♣✳
✽✳✹✵✳✻ ❉♦ t❤♦✉ ❬✱ ❖ Agni✱❪ ❝❛✉s❡ ❬Indra❪ t♦ ❞❡str♦② t❤❡ ✈✐❣♦✉r ♦❢ t❤❡ ✜❡♥❞
s♦ t❤❛t ✇❡ ❝❛♥ ❛♣♣♦rt✐♦♥ ♣r❡♣❛r❡❞ ❜❡♥❡✜t ♦❢ t❤✐s ♦♥❡ t♦ Indra✦
✹✷ ✶✵✳✹✽✳✹ ❢♦r ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r ■ ✏❣r✐♥❞ ❞♦✇♥✑ ♠❛♥② t❤♦✉s❛♥❞s ✖ ✇❤❡♥ Soma
✼✹ Indra ❛♥❞ deva✲s
❛♥❞ ✈✐s✉❛❧✐③✐♥❣ t❤❡ r✐s✐♥❣ ♦❢ t❤❡ ✐♥♥❡r Soma ❛❧♦♥❣ t❤❡ s♣✐♥❡
✹✻ ❛♥❞
❝♦❧❧❡❝t✐♥❣ ❛t ❝❛❦r❛s
✹✼ ❀ ❡♠♦t✐♦♥s s❤❛❧❧ ❜❡ ❝♦♥tr♦❧❧❡❞
✹✽ ❛♥❞ ❣❡❛r❡❞
✇❛②s
✺✸ ✳ ■t ✐♥❞✉❝❡s Indra t♦ ❝♦♠❡ ♥❡❛r
✺✹ ✱ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❛❝t✐✈❡✺✺ ✱
✺✻ ✺✼
❛r♦✉s❡❞ ✱ ❛♥❞ ♠♦✈✐♥❣ ❛r♦✉♥❞ ❀ ✐t ❣✐✈❡s ❤✐♠ ✈✐❣♦✉r
✺✽ ❛♥❞ ♠❛❦❡s
✺✾
❤✐♠ ♠♦r❡ ❛❞❛♣t❛❜❧❡ t♦ t❤❡ s✐t✉❛t✐♦♥ ✳
❚❤❡ ♠♦st ♦❢t❡♥ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ❡✛❡❝t ♦❢ Soma ♦♥ Indra ✐s ✏✐♥✢❛♠✲
✐♥❣✑
✻✵ ✳ ❲❤❡♥ Soma ✐♥✢❛♠❡s Indra ✐♥t♦ ❛ r❛♣t✉r❡
✻✶ ✱ ✐t ❢❛s❤✐♦♥s
✺✸ ✷✳✷✷✳✶ ❍❡ s❤❛❧❧ ❛ss✐st ❤✐♠ ✖ ❬t❤❛t❪ deva ❬s❤❛❧❧ ❛ss✐st❪ ❬t❤✐s❪ deva✱ t❤❡ r❡❛❧
Indu ❬s❤❛❧❧ ❛ss✐st❪ t❤❡ r❡❛❧ Indra✳
✻✳✷✵✳✸ ❬❤❡❪ ❜❡❝❛♠❡ t❤❡ s♦✈❡r❡✐❣♥ ♦❢ ❝♦♥t❛✐♥✐♥❣ Soma ❤♦♥❡② t❤❛t ❛✐❞❡❞ t❤❡
❜r❡❛❦❡r ♦❢ ❛❧❧ str♦♥❣❤♦❧❞s
✻✳✹✹✳✷ ❲❤✐❝❤ ❬✐s❪ ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ ✈❡r② ❝❛♣❛❜❧❡ ♦♥❡✱ ❬✐s❪ ❛ ❝❛♣❛❜❧❡ ❣✐✈❡r ♦❢ t❤❡
tr❡❛s✉r❡✱ ♦❢ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s✱ s✉❝❤ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma ✳✳✳
✺✹ ✽✳✾✺✳✷ Pr❡ss❡❞ ♦✉t tr❛♥s❧✉❝❡♥t Soma ❥✉✐❝❡s ✐♥❞✉❝❡❞ t❤❡❡ t♦ ❝♦♠❡ ♥❡❛r
✺✺ ✸✳✸✻✳✷ ❋r♦♠ ♦❢ ♦❧❞ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❛r❡ ❦♥♦✇♥ t♦ ❜❡ ❢♦r Indra✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢
✇❤✐❝❤ t❤❡ s❦✐❧❧❢✉❧ ♦♥❡✱ ♠✉s❝✉❧❛r ❧✐❦❡ ❛ ❜✉❧❧✱ ❬❜❡❝♦♠❡s❪ ❛❝t✐✈❡✳
✺✻ ✶✳✺✳✺ ❋♦r ❞r✐♥❦❡r ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❛r♦✉s❡❞✱ t❤❡s❡ ❣❧❡❛♠✐♥❣
♠✐①❡❞✲✇✐t❤✲❝♦❛❣✉❧❛t❡❞✲♠✐❧❦ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❞♦ ✢♦✇✳
✽✳✾✸✳✷✷ ❚❤❡s❡✱ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ✇✐✈❡s ♣r❡ss❡❞ ♦✉t Soma ❥✉✐❝❡s ❛r❡ ❡❛❣❡r t♦
❛r♦✉s❡✳
✽✳✷✳✺ ◆❡✐t❤❡r tr❛♥s❧✉❝❡♥t ♦♥❡✱ ♥♦r ♣♦♦r❧② ♠✐①❡❞ ♦♥❡ ❛r❡ ❤❡❧♣✐♥❣ t♦ s❛t✐❛t❡
❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ❡①t❡♥❞✐♥❣ ✇✐❞❡❧②❀ t❤❡② ❬❥✉st❪ ❡①tr✐❝❛t❡ t❤❡ ❜❡♥❡✈♦❧❡♥t ♦♥❡ ❬❢r♦♠
❛♣❛t❤②❪✳
✺✼ ✻✳✷✹✳✺ ❍❡ ❬✱Indra✱❪ ✇✐❧❧ ❜❡ ♠♦✈✐♥❣ ❛r♦✉♥❞ ❜② t❤❡ ❝♦♠♠❛♥❞ ♦❢ ❤✐♠ ✇❤♦
t❡♥❞s ✉♣✇❛r❞s✳
✶✵✳✹✷✳✽ s❡tt✐♥❣✲✐♥✲♠♦t✐♦♥✲t❤❡✲❜✉❧❧ ♦♥❡s✱ ♣✉♥❣❡♥t Soma ❥✉✐❝❡s
✺✽ ✽✳✺✵✳✽ ❙♣❡❡❞② t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ✇❤✐❝❤ ❢♦r t❤❡❡ ❛r❡ ♥♦t ❢❛✐❧✐♥❣✱ ❞❡❧✐✈❡r t❤❡ ✈✐❣♦✉r
♦❢ t❤❡ ✇✐♥❞
✽✳✾✸✳✸✹ ▼❛② ❤❡ ✇❤♦ ♣♦ss❡ss❡s t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❣✐✈❡ ❬t♦ ✉s❪ ❤✐♠
✽✳✾✷✳✶✵ ❞♦ ❥♦✉r♥❡② ❤❡r❡✱ ✐♥ ♦✉r ❞✐r❡❝t✐♦♥✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❛✈✐♥❣ ❤✉♥❞r❡❞✲❢♦❧❞
r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❛✈✐♥❣ t❤♦✉s❛♥❞✲❢♦❧❞ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❧✐❜❛t✐♦♥✦
✶✳✶✼✺✳✶ ❆ ❜✉❧❧ ❢♦r ❜✉❧❧ t❤❡❡ ✖ ♣♦ss❡ss✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❜❡st✲❛t✲
♣r♦❝✉r✐♥❣✲t❤♦✉s❛♥❞❬✲❣✐❢ts❪ Indu✳
✶✳✽✵✳✶ ❙✐♥❝❡ ♦♥❧② ✐♥ Soma ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ t❤❡ ❢♦r♠✉❧❛t♦r r❡❛❧❧② ❤❛s ❡✛❡❝t❡❞
str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣✱ ✳✳✳ s♦ t❤❛t t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ✈✐❣♦r♦✉s❧② ❡①♣❡❧ t❤❡ s♥❛❦❡ ❢r♦♠ t❤❡
❊❛rt❤✱ t❤❡② ♣r❛✐s❡ ✇✐t❤ s♦♥❣s ❬t❤②❪ ❛✉t♦♥♦♠②✳
✶✳✽✵✳✷ ■♥t♦①✐❝❛t✐♥❣ ❜✉❧❧ ❞✐❞ ❡①❤✐❧❛r❛t❡ t❤❡❡ ✖ ❬t❤❛t❪ ♣r♦❝✉r❡❞ ❜② ❛ ❤❛✇❦
♣r❡ss❡❞ ♦✉t Soma ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ✈✐❣♦r♦✉s❧② str✉❝❦ Vr.tra ♦✉t ♦❢ t❤❡
✇❛t❡rs✳
✺✾ ✼✳✷✵✳✹ ❞✉r✐♥❣ ✐♥t♦①✐❝❛t✐♦♥s ❤❡ ❤❛s ❜❡❡♥ ❬♠♦st❪ ✜tt✐♥❣ ❬✇❤❡♥❪ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤
t❤❡ ❬Soma❪ ❤❡r❜✳
✻✵ ✶✳✽✵✳✻ Indra✱ ❜❡❝♦♠✐♥❣ ✐♥✢❛♠❡❞ ❢r♦♠ t❤❡ ❤❡r❜✱ ❡♥❞❡❛✈♦rs t♦ ♦❜t❛✐♥ ❛♥
✉♥✐♠♣❡❞❡❞ ✇❛② ❢♦r ❬❤✐s❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✳
✶✳✽✷✳✺ ❇❡❝♦♠✐♥❣ ✐♥✢❛♠❡❞ ❢r♦♠ t❤❡ ❤❡r❜
✶✳✽✷✳✻ ●r❛s♣✐♥❣ ❬❛tt❡♥t✐♦♥❪ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ ❤❛s ✜r❡❞ t❤❡❡ ✉♣✳
✷✳✶✶✳✶✶ ▲❡t t❤❡ ❡①tr❛❝t❡❞ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ ❬❞r♦♣s❪ ✐♥✢❛♠❡ t❤❡❡✦
✸✳✹✶✳✻ ❙✉❝❤ t❤♦✉ ❥✉st ❜❡❝♦♠❡ ✐♥✢❛♠❡❞ ❜② t❤❡ ❤❡r❜ t♦ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤ ❜② t❤②s❡❧❢
s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ str♦♥❣ ❞❡s✐r❡
✺✳✸✵✳✶✸ P✉♥❣❡♥t✱ ♣r❡ss❡❞ ♦✉t ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ ✐♥✢❛♠❡❞ Indra ❛t ♥✐❣❤t✱ ❛t
✜rst ❧✐❣❤ts ❬♦❢ ❞❛✇♥❪ ✖ ❬❛✇❛②❪ ❢r♦♠ t❤❡ ✉♥❝❡rt❛✐♥t②✳
✽✳✹✺✳✶✹ ❡✈❡♥ ❬✇❤❡♥ t❤♦✉ ❛r❡ ❛❧r❡❛❞②❪ ♣r♦♠✐♥❡♥t✱ ♠❛② t❤❡ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✐♥✢❛♠❡ t❤❡❡✳✳✳ ❡t❝✳
✻✶ ✽✳✾✷✳✶✻ ❲❤✐❝❤ ❢♦r t❤❡❡ ✳✳✳ ❬✐s❪ ♥♦✇ t❤❡ ✇✐♥❡ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦
✼✻ Indra ❛♥❞ deva✲s
✐❧❧✉♠✐♥❛t❡✱ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❝❛♥ ♥♦✇ ✐♥✢❛♠❡ ❬t❤②s❡❧❢❪ ✐♥t♦ ❛ r❛♣t✉r❡✱✳✳
✻✷ ✶✳✶✷✶✳✶✷ ❲❤✐❝❤ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ ❬Soma❪ Uśanas Kāvya ❣❛✈❡ t♦ t❤❡❡✱
❬t❤❛t❪ ❤❛s ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❤❡❧♣✐♥❣✲t❤r♦✉❣❤ Vr.tra✲s❧❛②✐♥❣ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✳
✶✳✺✼✳✷ ❲❤❡♥ t❤❡ ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ ❬Soma❪ ❛s ✐❢ ❤❛s ✇❤❡tt❡❞ ✐ts❡❧❢ ✐♥❬s✐❞❡❪ t❤❡
❦♥♦tt② ♦♥❡✱ ❬t❤❡♥❪ Indra✬s t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✇✐❧❧ ❜❡ ❡♥❝❤❛♥t✐♥❣ ♣✐❡r❝❡r✳
✻✸ ✶✳✹✳✽ ❉r✐♥❦✐♥❣ ✐t t❤♦✉ ❜❡❝❛♠❡ t❤❡ ❞❡str♦②❡r ♦❢ ♦❜st❛❝❧❡s
✻✹ ✶✳✶✼✸✳✺ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② t❤❡ ❜✉❧❧✱ ❤❡ ✐s ♠♦r❡ ✇❛r❧✐❦❡ t❤❛♥ ❡✈❡♥ ❢❛❝✐♥❣ ❬❤✐♠
Vr.tra❪
✸✳✺✷✳✼ ❍❡ ✇❤♦ ❤❛s ❢♦✉♥❞ ❬Soma❪ ✳✳✳ ❬✐s❪ ❛ s❧❛②❡r ♦❢ Vr.tra✳
✻✺ ✸✳✹✵✳✷ ❡♥❥♦② ❦♥♦✇✐♥❣✲❛✲♣❛t❤✲t♦✲✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma
✻✻ ✶✳✶✵✽✳✶ ❲❤♦ ❢♦r ②♦✉ t✇♦✱ ❖ Indra ❬❛♥❞❪ Agni✱ ✐s t❤❡ ♠♦st ❝♦♥s♣✐❝✉♦✉s
❝❤❛r✐♦t✱ ❤❡ ❝❛sts ❛ ❦✐♥❞ ❧♦♦❦ ✉♣♦♥ ❛❧❧ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡✳
✻✼ ✻✳✹✷✳✸ ■❢ ②❡ ❛tt❡♥❞ t♦ ❬❤✐♠❪ ✇✐t❤ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma ❞r♦♣s✱ ❤❡✱ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ♦❢
♠❡♥t❛❧ ✈✐❣♦✉r✱ ✇♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❝♦rr❡❝t ♥♦t✐♦♥ ♦❢ ❡✈❡r②t❤✐♥❣✱
✻✽ ✽✳✾✷✳✶✻ ❲❤✐❝❤ ❢♦r t❤❡❡ ✳✳✳ ❬✐s❪ ♥♦✇ t❤❡ ✇✐♥❡ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦
✐❧❧✉♠✐♥❛t❡✱ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❝❛♥ ♥♦✇ ✐♥✢❛♠❡ ❬t❤②s❡❧❢❪ ✐♥t♦ ❛ r❛♣t✉r❡✱✳✳
✶✳✶✼✺✳✺ ❙✐♥❝❡ t❤❡ ✇✐♥❡ ❢♦r t❤❡❡ ✐s t❤❡ ♠♦st ✜❡r② ♦♥❡ ❛♥❞ ❬✐ts❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✐s t❤❡ ♠♦st ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♥❣ ❬♦❢ ❞✐✣❝✉❧t✐❡s❪✱ t❤♦✉✱ t❤❡ ❜❡st ❛t ♣r♦❝✉r✐♥❣ ❤♦rs❡s✱
❝❛♥ t❤✐♥❦ ✇✐t❤ ❬t❤❡ ❤❡❧♣ ♦❢❪ Vr.tra✲s❧❛②✐♥❣ ✜♥❞✐♥❣✲♠❡♥t❛❧✲s♣❛❝❡ ❬✇✐♥❡❪✳
✻✳✹✹✳✶ ✇❤✐❝❤ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♥❣ ❬❞r♦♣s ♦❢ ♣✉r❡ Soma❪ ❤❛s t❤❡ ♠♦st
♣♦✇❡r t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡✱ s✉❝❤ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma ✳✳✳
✸✳✹✵✳✼ ■♥❡①❤❛✉st✐❜❧❡ ♣♦✇❡rs t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ♦❢ ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ✐♥ ♣♦ss❡ss✐♦♥ ♦❢
t❤❡ s♣✐♥❛❧ ❝♦r❞ ❛❝❝♦♠♣❛♥② Indra✳
✻✾ ✶✳✺✸✳✻ t❤♦s❡ ❙♦♠❛ ❬❞r♦♣s❪ ❬✐♥s♣✐r❡❞ t❤♦s❡ ♠❛♥❧② ❞❡❡❞s❪ ❞✉r✐♥❣ ❦✐❧❧✐♥❣s ♦❢
✶✳✺✺✳✹ ❏✉st ❤❡✱ ❬✇❤♦ ✐s❪ ✐♥ ❛ ✇♦♦❞❡♥ ❬❝✉♣❪✱ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ♠❛❦✐♥❣ ❤♦♠❛❣❡
❬✇♦rs❤✐♣❡rs❪ ♠✉r♠✉rs✱ ✐♥❞✐❝❛t✐♥❣ ❡st❡❡♠❡❞ ❛♠♦♥❣ ♣❡♦♣❧❡ ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛❢✲
❢❡❝t✐♦♥s✳
✽✳✾✷✳✶✼ ✇❤✐❝❤ ❢♦r t❤❡❡ ✳✳✳ ✐s ❜❡st ❛t ❬♠❛✐♥t❛✐♥✐♥❣❪ ❝♦♥❝❡♥tr❛t✐♥❣✲❛tt❡♥t✐♦♥
❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥
✼✶ ✷✳✶✶✳✶ ❙✐♥❝❡ t❤❡s❡ ✐♥✈✐❣♦r❛t✐♥❣ ❬❧✐❜❛t✐♦♥s❪ ♠❛❦❡ t❤❡❡ str♦♥❣❡r✱ ❬t❤❡②✱❪ s❡❡❦✲
✐♥❣ ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝✐❛❧✱ ❬❛r❡❪ ❧✐❦❡ ✢♦✇✐♥❣ r✐✈❡rs✳
✽✳✶✷✳✷✵ ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ❜❡st ❛t ❞r✐♥❦✐♥❣ Soma ✖ ✇✐t❤ Soma ❥✉✐❝❡s✱ ❬❛♥❞❪ ✇✐t❤
✐♥✈♦❝❛t✐♦♥s t❤❡② ❤❛✈❡ str❡♥❣t❤❡♥
✷✳✶✾✳✶✳ ■t ✇❛s ✐♠❜✐❜❡❞ ✖ ❬❛ ❞r❛✉❣❤t❪ ♦❢ t❤✐s ❤❡r❜ ✖ ❢♦r ❛♥ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥✱
❖ ❧❡❛r♥❡❞ ♦♥❡s✱ ❬❛ ❞r❛✉❣❤t❪ ♦❢ ❡✛✉s✐♥❣ ❞❡❧✐❣❤t✱ ❡①✐st✐♥❣ ❢r♦♠ ♦❧❞❡♥ t✐♠❡s✱
✐♥ ✇❤✐❝❤ Indra✱ ❜❡❝♦♠✐♥❣ str♦♥❣❡r✱ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ❬❤✐s❪ ❛❜♦❞❡
✷✳✶✶✳✶✶ ❚❤♦s❡ ❬❞r♦♣s❪ t❤❛t ♥♦✉r✐s❤ t❤② t✇♦ ❝❛✈✐t✐❡s ✖ ❧❡t t❤❡♠ ♠❛❦❡ t❤❡❡
str♦♥❣❡r✦
Indra ❛♥❞ Soma ✼✼
✾✽ ✶✳✶✸✸✳✼ s✐♥❝❡ t❤❡ ❡✛✉s✐♥❣ ♦♥❡ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ s❛❝r✐✜❝❡ ❛❧✇❛②s r❡♠♦✈❡s ❤♦s✲
t✐❧✐t✐❡s✱ t❤❡ ❤♦st✐❧✐t✐❡s ♦❢ deva✲s
Indra ❛♥❞ Soma ✼✾
✶✳✶✺✺✳✷ ❤❡ ✇❤♦ ❞r✐♥❦s ♣r❡ss❡❞ ♦✉t ❬❥✉✐❝❡❪ ✇❛♥ts t♦ r❡str❛✐♥ ②♦✉ t✇♦✱ ✇❤♦
❬✱✐♥ t✉r♥✱❪ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤❡ ♠♦rt❛❧✱ ✇♦✉❧❞ ✇❛♥t t♦ ❤✐♥❞❡r ✇❤❛t ✐s ❜❡✐♥❣
✜tt❡❞ ✖ ❛♥ ❛rr♦✇ ♦❢ s❤♦♦t❡r Kr.śānu
✾✾ ✼✳✶✵✹✳✶ ❬❖ Indra ❛♥❞ Soma✱❪ ❝r✉s❤✱ ❜✉r♥ ❞♦✇♥ ❧❛❝❦✐♥❣ ♣❡r❝❡♣t✐✈❡♥❡ss ❡♥✲
♠✐t✐❡s✦
✶✵✵ ✽✳✶✸✳✷✶ ■❢ t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ♣r❡❢❡r ♠② ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❤✐♣✱ ❞r✐♥❦ t❤✐s ❤❡r❜ ❜② ♠❡❛♥s
♦❢ ✇❤✐❝❤ ✇❡ ✇❡♥t ❜❡②♦♥❞ ❛❧❧ ❤❛tr❡❞s✦
✶✵✶ ✽✳✷✳✶✷ ❲❤❡♥ t❤❡② ❬✱ ❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ ❤❛✈❡ ❜❡❡♥ ❞r✉♥❦✱ t❤❡② ✜❣❤t ✐♥ t❤❡
❤❡❛rts ❬♦❢ ♠❡♥❪ ❧✐❦❡ ♠❛❞ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s ❬❞♦❪ ✇❤❡♥ ✇✐♥❡ ❬❤❛s ❜❡❡♥ ❞r✉♥❦❪
✶✵✷ ✼✳✶✵✹✳✷ ❖ Indra ❛♥❞ Soma✱ ❬✐❧❧✉♠✐♥❛t❡❪ t❤♦r♦✉❣❤❧② ♠❛❧❡✈♦❧❡♥❝❡✱ ❬✐rr❛❞✐❛t❡❪
❡✈✐❧✱ ♠❛② t❤✐s ❤❡❛t ❦❡❡♣ ✇❛r♠✐♥❣ ❬t❤❡♠❪ ❧✐❦❡ ❛ ♣♦t ❤❛✈✐♥❣ ✜r❡ ❬✐♥s✐❞❡❪✳
✶✵✸ ✼✳✶✵✹✳✶ ❖ Indra ❛♥❞ Soma✱ ❞❡str♦② ✇✐t❤ ❤❡❛t t❤❡ ❞❡❢❡♥s✐✈❡♥❡ss✱ s✉❜❞✉❡
❬✐t❪✦
✼✳✶✵✹✳✶ ❬❖ Indra ❛♥❞ Soma✱❪ ✇✐t❤ t❤❡ ❤❡❧♣ ♦❢ t❤❡ ❜✉❧❧ t❛❦❡ ❞♦✇♥ ❬t❤❡
❞❡❢❡♥s✐✈❡♥❡ss❪ ❬t❤❛t ✐s❪ ✐♥❝r❡❛s✐♥❣ ❞❛r❦♥❡ss✦
✼✳✶✵✹✳✶ ❬❖ Indra ❛♥❞ Soma✱❪ str✐❦❡✱ r❡♠♦✈❡✱ ♣✉t t♦ r❡st ❛❧❧✲❝♦♥s✉♠✐♥❣ ❢❡❛rs✦
✽✳✶✼✳✶✹ t❤❡ ❞r♦♣ ✇✐❧❧ r❡♥❞ ❛s✉♥❞❡r ♥✉♠❡r♦✉s str♦♥❣❤♦❧❞s
✶✵✹ ✽✳✺✵✳✽ ❬t❤❡②❪ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❤✉s❤ ♠❛♥✬s ✐♠♣✉❧s❡ t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t✱ ✇✐t❤
✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❣♦ ❛❜♦✉t svàr✳
✶✵✳✾✾✳✽ ❲❤❡♥ ❤❡ ✇✐❧❧ ♣❤②s✐❝❛❧❧② ❛♣♣r♦❛❝❤ t❤❡ ❞r♦♣ ♦❢ ♣✉r❡st Soma✱ ❤❛✈✐♥❣
✐r♦♥ ❝❧❛✇s ❤❛✇❦ ❬✇♦✉❧❞❪ s❧❛② t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡✲t♦✲s✉✛❡r✲✇❛♥t✳
✶✵✺ ✶✵✳✼✸✳✻ t❤♦✉ s❡t ♦✉t ✇✐t❤ ❤❡❧♣✐♥❣✲✐♥✲❞✐r❡✲str❛✐❣❤ts ❞✐s♣❛ss✐♦♥❛t❡ ❝♦♠♣❛♥✲
✐♦♥s
✶✵✻ ✶✵✳✽✾✳✺ ❘❡❛❝❤✐♥❣ t❤❡ ❝♦r❡ ♦❢ ❬♦♥❡✬s❪ r❛❣❡ ❬❤❡ ✐s❪ ❝♦♥❞✉❝✐✈❡ t♦ ❛❧❧❛②✐♥❣ ✐t ❜②
♣❧❛❝✐♥❣ ❜❡❢♦r❡ ❬♦♥❡✬s ♠✐♥❞ ✐ts s♦✉r❝❡❪✳
✶✵✼ ✺✳✷✾✳✶✶ ❘✐♣❡♥✐♥❣ ✇❤❛t ✐s ❜❡✐♥❣ ✏❝♦♦❦❡❞✑✱ t❤♦✉ ❞r❛♥❦ Soma ♦❢ t❤✐s ♦♥❡
✶✵✽ ✹✳✷✽✳✷ ❲✐t❤ t❤❡❡ ❛s ❛ ②♦❦❡♠❛t❡✱ ✇♦✉❧❞ ❤❡✱ Indra✱ ❛t t❤❛t ✈❡r② ♠♦♠❡♥t
❢♦r❝❡❢✉❧❧② ♣r❡ss ❞♦✇♥ s✉♥✬s ✇❤❡❡❧✱ ❖ Indu✱ ❬t❤❛t ✐s❪ r♦❧❧✐♥❣ t❤r♦✉❣❤ ❛ ✈❛st
♣❧❛t❡❛✉✦
✶✵✾ ✶✳✺✺✳✹ ●❛t❤❡r✐♥❣ ❬❧✐❦❡ ❛ st♦r♠❪ ❜✉❧❧ ❜❡❝♦♠❡s ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ ❜✉❧❧ ✇❤❡♥ ❤❡✱
❣❡♥❡r♦✉s✱ ❛t ❡❛s❡✱ ✐♥❢✉s❡s str❡♥❣t❤ ✐♥t♦ t❤❡ ♠✐❧❝❤ ❝♦✇✳
✶✶✵ ✼✳✷✶✳✶ ❈❡❧❡st✐❛❧ ❝♦♥❞✉❝✐✈❡✲t♦✲❡✈♦❝❛t✐✈❡✲❡①♣r❡ss✐♦♥s ❤❡r❜
✶✶✶ ✽✳✶✼✳✶✹ ❆ st❛❜❧❡ ❝♦❧✉♠♥ ❬✐s❪ t❤❡ s✉♣♣♦rt ♦❢ s❤♦✉❧❞❡rs ♦❢ ❝♦♠r❛❞❡s✲✐♥✲Soma❀
✶✶✷ ✶✵✳✾✾✳✸ ❞✉r✐♥❣ ❣❛✐♥✐♥❣ ♦❢ svàr ❤❡✱ str❡❛♠✐♥❣✱ s❤❛❧❧ s❡tt❧❡ ❛❧❧ ❛r♦✉♥❞ ❬t❤❡
❤✉♥❞r❡❞✲❞♦♦r ♣❛ss❛❣❡❪
❛✇❛r❡ ♦❢ ✐t
✶✶✸ ❛♥❞ ❝❛❦r❛s ❛❧♦♥❣ ✐t✶✶✹ ✳ ■t ❛❧s♦ ❞✐r❡❝ts ♠♦✈❡♠❡♥t ♦❢
✏t❤❡ s♥❛❦❡✑ ❛❧♦♥❣ t❤❡ s♣✐♥❡
✶✶✺ ✱ ❝❧❡❛♥s❡s t❤❡ tr❛❝❦ ♦❢ ✐t ✇❤❡♥ s❡❡❦✐♥❣
✶✶✻
Indra ✱ ❛♥❞ ♠❛♥✐❢❡st✐♥❣ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ ✐♥♥❡r str❡❛♠s ✐♥ t❤❡ ♣s②❝❤♦✲
♣❤②s✐♦❧♦❣✐❝❛❧ s♣❛❝❡
✶✶✼ ✱ ❛♥❞✱ ♣❛rt✐❝✉❧❛r❧②✱ ✐♥ t❤❡ man.ipūra ❝❛❦r❛✶✶✽ ✳
✾ ✸✳✹✼✳✸ ✇❤♦ ❬st♦♦❞❪ ❜② t❤❡❡ ✖ t❤♦✉ ❞✐❞ str✐❦❡ Vrtra✱ ❬❛♥❞❪ t❤❡② ❣❛✈❡ t❤❡❡ ❛
.
❢r❡♥③②
✶✵ ✸✳✸✷✳✹ ■t ✇❡r❡ t❤❡② ✇❤♦ ❤❛✈❡ st✐rr❡❞ ❤✐s s✇❡❡t ❬♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r❪ ✖ Indra✬s
✢♦❝❦ ✇❤♦ ✇❡r❡ Marut✲s✱ ✇✐t❤ ✇❤♦♠ ❤❡✱ ❞r✐✈❡♥✱ ❤❛s ❢♦✉♥❞ ✈✉❧♥❡r❛❜❧❡ s♣♦t
♦❢ Vr.tra t❤❛t ✇❛s t❤♦✉❣❤t t♦ ❜❡ ✐♥✈✉❧♥❡r❛❜❧❡✳
✶✶ ✺✳✷✾✳✸ ❆♥❞ ♠❛② Indra✱ ❖ Marut✲s✕❢♦r♠✉❧❛t♦rs✱ ❞r✐♥❦ ♦❢ ✇❡❧❧✲♣r❡ss❡❞ Soma
❢♦r ♠② s❛❦❡✦
✽✳✽✾✳✸ ❘❡❝✐t❡ ②♦✉r ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❧♦❢t② ❬st❛t❡ ♦❢❪ Indra✱ ❖
Marut✲s✦
✶✷ ✸✳✹✼✳✸ ❞r✐♥❦ ♦✉r ❡①tr❛❝t❡❞ Soma✱ ❖ Indra✱ ✇✐t❤ ❝❡❧❡st✐❛❧ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ✇❤✐❝❤
t❤♦✉ ❝❛✉s❡❞ t♦ s❤❛r❡ ❬t❤❡ Soma❪ ✖ Marut✲s
✶✸ ✶✳✺✷✳✶✺ ■♥ t❤✐s ♠❛tt❡r✱ ✐♥ ❛ s✐♠✐❧❛r ✜❣❤t✐♥❣ ♠❛t❝❤✱ Marut✲s s❛♥❣ ♣r❛✐s❡s✱ ❛❧❧
deva✲s r❡❥♦✐❝❡❞ ♦✈❡r t❤❡❡✱ ✇❤❡♥ ✇✐t❤ s♣✐❦❡❞ ❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱
❤❛✈❡ str✉❝❦ ✇✐t❤✐♥✱ t♦✇❛r❞s t❤❡ ❢❛❝❡ ♦❢ Vr.tra✳
✶✹ ✺✳✷✾✳✶ ❍❛✈✐♥❣ r❡✜♥❡❞ ♠❡♥t❛❧ ♣♦✇❡r Marut✲s ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ t❤❡❡ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢
s♣❡❡❝❤
✺✳✷✾✳✻ ❲❤❡♥ ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t t❤❡ ♠✉♥✐✜❝❡♥t ♦♥❡ s❤❛❧❧ ❝✉t s✐♠✉❧t❛✲
♥❡♦✉s❧② ♥✐♥❡ ❛♥❞ ♥✐♥❡t② ❝♦✐❧s ♦❢ t❤✐s ♦♥❡ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ s♣❡❡❝❤
Marut✲s ❬✇♦✉❧❞❪ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ Indra ✐♥ t❤❡ ♠❡❡t✐♥❣ ♣❧❛❝❡✳
✶✺ ✺✳✷✾✳✶ ❤❛✈✐♥❣ ♠❡♥t❛❧ s❝❤❡♠❛s ❢♦r ❛♥ ❡✛❡❝t✐✈❡ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♦♥✱ t❤♦✉ ❛r❡ t❤❡✐r
s❡❡r✱ ❖ Indra✦
✶✻ ✶✳✶✵✵✳✺ ❍❛✈✐♥❣ ♣r❡✈❛✐❧❡❞ ♦✈❡r ❤♦st✐❧❡s ✐♥ ♦✈❡r♣♦✇❡r✐♥❣✲♦❢✲♠❡♥ ❬s❡t✉♣❪✱ ✇✐t❤
Rudra✲s ❤❡ ❬✐s❪ ♣r✉❞❡♥t ❛s ✐❢ ✇✐t❤ s♦♥s✳
✶✼ ✶✳✶✻✺✳✼ ❥✉st ❬❛s❪ ♠❛♥② ❬❞❡❡❞s❪ ✇❡ s❤❛❧❧ ❬②❡t❪ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤✱ ✇❡✱ ❖ Marut✲s✱
s❤❛❧❧ ✇✐s❤ ❬t♦ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤❪ t❤r♦✉❣❤ ❬②♦✉r❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶✽ ✸✳✸✶✳✶✼ ✇❤❡♥ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞ ♦♥❡s✱ ❖ Indra✱ ❛♠✐❛❜❧❡✱ str❛✐❣❤t✲❣♦✐♥❣ ♦♥❡s ❬❛r❡❪
❛r♦✉♥❞ t♦ ♣❧✉❝❦ t❤② ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡✲✐♥✲s✐③❡ ❬❢♦r t❤❡✐r ♦✇♥ ❡①♣❛♥s✐♦♥❪✳
Indra ❛♥❞ Agni
❇♦t❤ Indra ❛♥❞ Agni ❞r✐♥❦ Soma ✱ ❜♦t❤ s❧❛② Vr.tra ✳ Agni ❢❛❝✐❧✲
✶ ✷
✐t❛t❡s ❜♦t❤ ❞❡❡❞ ❢♦r Indra ❛♥❞ ❜r✐♥❣s ❤✐♠ t♦ t❤❡♠ ✳ ❇♦t❤ ❤❡❧♣ ✸
✇♦rs❤✐♣❡rs t♦ ♦❜t❛✐♥ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✱ t♦ ♣r❡✈❛✐❧ ♦✈❡r s❡♥s❡s ✱ ❛♥❞
✼ ✽
t♦ ♦❜t❛✐♥ ♠❡♥t❛❧ s❤❡❧t❡r ✳ ❚❤✉s ❜♦t❤ ❛r❡ ♦❢t❡♥ ❝❛❧❧❡❞ t♦ ❛ s❛❝r✐✲
✶✵
✜❝❡ t♦❣❡t❤❡r ❛♥❞ s❡✈❡r❛❧ ❤②♠♥s ❛r❡ ❞❡❞✐❝❛t❡❞ t♦ t❤❡♠ ❛s ❛ ♣❛✐r
✶✶
✭✶✳✶✵✽✱✸✳✶✷✱✻✳✺✾✱✻✳✻✵✱✼✳✾✸✱✼✳✾✹✱✽✳✸✽✱✽✳✹✵✮✳
Indra ❛♥❞ Vis.n.u
Vis.n.u ❛❝t✐✈❡❧② ✐♥✢✉❡♥❝❡s s❛❝r✐✜❝❡s t♦ Indra ❛♥❞ Indra✬s ✜❣❤ts ✇✐t❤
vr.tra✲s ✖ ❜② ♠❛❦✐♥❣ ❛ ✇✐❞❡ str✐❞❡ t♦ t❤❡ t❤✐r❞ st❡♣ ✖ t❤❡
✶ ✷
✶ ✶✳✷✶✳✶ ❚❤♦s❡ t✇♦ ❬Indra ❬❛♥❞❪ Agni❪✱ ❜❡st Soma✲❞r✐♥❦❡rs✱ ❬✇✐s❤❪ Soma✳
✸✳✶✷✳✶ ❖ Indra✕Agni✱ ❛♣♣r♦❛❝❤ ❡①tr❛❝t❡❞ ✇✐t❤ ❝❤❛♥ts t♦ ❜❡ ♣r❡❢❡rr❡❞ ❬t♦
❛❧❧ ♦t❤❡rs❪ ✈❛♣♦r✦ ❉r✐✈❡♥ ❜② ❛ ✈✐s✐♦♥✱ ❞r❛✇ ✐t ✐♥✦
✸✳✶✷✳✷ ❚❤✐s ✇❛② ❞r❛✇ ✐♥ t❤❡ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪✦
✽✳✻✾✳✶✶ Indra ❞r❛♥❦✱ Agni ❞r❛♥❦✱ ❛❧❧ deva✲s ❜❡❝❛♠❡ ❡①❤✐❧❛r❛t❡❞ ✳✳✳
✷ ✸✳✶✷✳✹ ■ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t❤❡ t✇♦ ❛♠❛ss✐♥❣ ♦♥❡s✱ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra✱ ✈✐❝t♦r✐♦✉s✱ ✉♥❝♦♥✲
q✉❡r❡❞ ♦♥❡s✱ ❜❡st ❛t ♦❜t❛✐♥✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ♦♥❡s ✖ Indra✕Agni✳
✼✳✾✸✳✶ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra Indra✕Agni
✼✳✾✹✳✶✶ ❲✐t❤ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s ❬t❤❡② ✇♦rs❤✐♣❪ t✇♦ ❜❡st s❧❛②❡rs ♦❢ Vr.tra ✇❤♦
❛r❡ ❛❧♠♦st ❜❡❝♦♠✐♥❣ ✐♥✢❛♠❡❞ ❤❡r❡ ❜② ❛ ❝❤❛♥t✱ ✇✐t❤ ❧♦✉❞ ❤②♠♥s ♦❢ ♦♥❡
✇❤♦ s❡❡❦s t♦ ♣r♦❝✉r❡ ❬t❤❡♠❪✳
✸ ✸✳✺✸✳✹ ❆♥❞ ✇❤❡♥❡✈❡r ✇❡ ✇❡r❡ t♦ ❡①tr❛❝t Soma✱ Agni ✇✐❧❧ r✉♥ ❛s ❛ ♠❡ss❡♥✲
❣❡r t♦✇❛r❞s t❤❡❡✳
✹✳✷✶✳✺ ❲❤♦ ❝❛✉s❡s ♦♥❡ t♦ s✉st❛✐♥ r❡✈❡r❡♥❝❡ ❞✉r✐♥❣ ❬❛♥ ❡①♣r❡ss✐♦♥ ♦❢ ❪ r❡✈❡r✲
❡♥❝❡✱ ❬❤❡❪ r♦✉s❡s s♣❡❡❝❤✱ ❡♥❣❡♥❞❡r✐♥❣ ❬✐t❪ ❢♦r ♠❛❦✐♥❣ ❛ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣✱ ❬✇❤♦✱❪
♠❛❦✐♥❣ ❬t❤♦s❡ ♦✛❡r✐♥❣s❪ ✜t✱ ❛❞♦r❡❞ ❜② ♠❛♥②✱ ❤❡✱ t❤❡ ✐♥✈♦❦❡r✱ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤
❬s♦♠❡❪ ✈❡rs❡s ❝♦✉❧❞ ❜r✐♥❣ Indra t♦ ❬t❤❡s❡❪ s❡❛ts✳
✽✳✹✵✳✻ ❉♦ t❤♦✉ ❬✱ ❖ Agni✱❪ ❝❛✉s❡ ❬Indra❪ t♦ ❞❡str♦② t❤❡ ✈✐❣♦✉r ♦❢ t❤❡ ✜❡♥❞✹ ✱
s♦ t❤❛t ✇❡ ❝❛♥ ❛♣♣♦rt✐♦♥ ♣r❡♣❛r❡❞ ❜❡♥❡✜t✺ ♦❢ t❤✐s ♦♥❡✻ t♦ Indra✦
✼ ✼✳✾✸✳✶ ■ ❦❡❡♣ ❤♦♥♦r✐♥❣ ✇✐t❤ ❛ s❛❝r✐✜❝❡ ②♦✉ ❜♦t❤✱ ❬Indra✕Agni✱❪ ✇❤♦ ❛r❡
❡❛s② t♦ s✉♠♠♦♥✱ ✇❤♦ ❛r❡ ❜❡st ❛t ❣✐✈✐♥❣ ✐♥ ❛♥ ✐♥st❛♥❝❡ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
t♦ t❤❡ ♦♥❡ ✇❤♦ ❞❡s✐r❡s ❬✐t❪✦
✽ ✼✳✾✹✳✼ ❖ Indra✕Agni✱ ❝♦♠❡ ❤❡r❡ ✇✐t❤ t❤❛t ❤❡❧♣ t❤❛t ❢♦r ✉s ♣r❡✈❛✐❧s ♦✈❡r
t❤♦s❡ t❤❛t ❞r❛✇ t♦ t❤❡♠s❡❧✈❡s✾ ✦
✶✵ ✶✳✷✶✳✻ ❞♦ r❡❛❧❧② ✇❛t❝❤ ♦✈❡r ❛✛♦r❞✐♥❣ ❛ ✇✐❞❡ ✈✐❡✇ ❢♦♦t♣r✐♥t✱ ❖ Indra ❬❛♥❞❪
Agni✱ str❡t❝❤ ♦✉t ❛ s❤❡❧t❡r ❬❢♦r ✉s❪✦
✼✳✾✹✳✽ ❖ Indra✕Agni✱ str❡t❝❤ ♦✉t ❛ s❤❡❧t❡r ❬❢♦r ✉s❪✦
✶✶ ✼✳✾✹✳✶✵ ❲❤❡♥ Soma ✐s ❡①tr❛❝t❡❞ ❤❡r❡✱ t❤❡ ♠❡♥ ❤♦♥♦r Indra✕Agni✱ t❤♦s❡
s❡❡❦✐♥❣ t♦ s❡r✈❡ ✖ t❤❡ t✇♦ ✇❤♦ ❤❛✈❡ st❡❡❞s
✽✳✸✽✳✼ ❉♦ ❝♦♠❡ ❤❡r❡✱ ❖ ❬②♦✉❪ t✇♦ ❬✱Indra✕Agni✱❪ ✳✳✳ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❛r✐s✐♥❣
❛t ❞❛②✲❜r❡❛❦ deva✲s
✽✳✸✽✳✶✵ ■ ♣r❡❢❡r t❤❡ ❤❡❧♣ ♦❢ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② Sarasvatı̄ Indra✕Agni ❢♦r ✇❤♦♠
❬t❤✐s❪ ❤②♠♥ ✐♥ t❤❡ Gāyatrı̄ ♠❡t❡r ✐s r❡❝✐t❡❞✳
✶ ✹✳✶✽✳✶✶ ❚❤❡♥ Indra✱ ✇❤♦ ✇❛s ❛❜♦✉t t♦ s❧❛② Vr.tra✱ s❛✐❞✱ ✏❖ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥
Vis.n
. u✱ ❞♦ str✐❞❡ ❬t❤❡ st❡♣ t❤❛t ✐s❪ ❧❡❛❞✐♥❣ ❢❛t❤❡r ♦✛ ✦✑
✷ ✶✳✶✷✶✳✶ ❍❡✱ ❜❡✐♥❣ ✐♥str✉♠❡♥t❛❧ ✐♥ ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ✇❛② ❬s❛❝r✐✜❝❡❪✱ s❤♦✉❧❞
❤❛✈❡ ♠❛❞❡ ❛ ✇✐❞❡ str✐❞❡✳
Indra ❛♥❞ Vis.n.u ✽✸
✸
♦♥❡ ✇❤✐❝❤ ✐s ❛❜♦✈❡ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ✱ t❤❡ ♦♥❡ ✇❤❡r❡❢r♦♠ ❛❧❧ deva✲s
✹
❡♠❡r❣❡ ✳ ❇② ♠❛❦✐♥❣ t❤❡ str✐❞❡✱ Vis . n.u ❛❧❧♦✇s ❡♠❡r❣✐♥❣ Indra t♦
✺ ✼
♣❡rs✐st ✱ str❡♥❣t❤❡♥s Indra✬s ✏t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✑ ❛♥❞ ❤✐s ♣♦✇❡r t♦
✽
✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡ ✳ ❚♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ Indra Vis.n.u ❝r❡❛t❡s ✇✐❞❡ ♠❡♥t❛❧
✾ ✶✵
s♣❛❝❡ ❛♥❞ ❢❛❝✐❧✐t❛t❡s ❝r❡❛t✐♦♥ ♦❢ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s ✱ ✇✐❞❡♥s ♣s②❝❤♦✲
♣❤②s✐♦❧♦❣✐❝❛❧ s♣❛❝❡ ❛♥❞ t❤❡ r❡❣✐♦♥s ✐♥ ❣❡♥❡r❛❧
✶✶ ✳
Vis.n.u ❛❧s♦ ♣❧❛②s ❛ r♦❧❡ ✐♥ ❝❧❡❛♥s✐♥❣ Soma ❥✉✐❝❡✶✷ ❛♥❞ ✐♥ ❡①tr❛❝t✲
✶✸
✐♥❣ ✐♥♥❡r Soma ❢♦r Indra ✳ ❍❡ ❛❧s♦ ❤❡❧♣s Indra t♦ ❣❡t ❞r✉♥❦ ♦♥
Soma ✳✶✹
✸ ✶✳✶✺✺✳✸ ❚❤❡ s♦♥ ✐♠♣r✐♥ts t❤❡ ❧♦✇❡r ❬❢♦♦t♣r✐♥t❪ ❬❛♥❞❪ t❤❡ ❤✐❣❤❡r✲t❤❛♥✲t❤❡✲
❢❛t❤❡r ♦♥❡✱ ❝❛❧❧❡❞ t❤❡ t❤✐r❞✱ ❛❜♦✈❡ t❤❡ ❧✉♠✐♥♦✉s s♣❤❡r❡ ♦❢ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✳
✹ ✹✳✶✽✳✶ ❚❤✐s ❬✐s❪ ❛♥ ❛❧r❡❛❞② ❦♥♦✇♥ ❛♥❝✐❡♥t ♣❛t❤ ✇❤❡r❡❢r♦♠ ❛❧❧ deva✲s ❞✐❞
❡♠❡r❣❡✳
✺ ✽✳✻✸✳✾ ❆t t❤✐s ❜✉❧❧✬s ❜✉r♥✲♦✉t ❤❡✻ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♠❛❞❡ ❛ ✇✐❞❡ st❡♣ ❢♦r ❬t❤❡
❜✉❧❧❪ t♦ ❧✐✈❡✳
✼ ✽✳✶✷✳✷✼ Vis.n
❲❤❡♥ ❢♦r t❤② s❛❦❡ .u ❡♥❡r❣❡t✐❝❛❧❧② ❤❛s str♦❞❡ ♦✉t t❤❡ t❤r❡❡
st❡♣s✱ ♦♥❧② ❛❢t❡r ❬t❤❛t❪ t❤② t✇♦ ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ t❛✇♥② ♦♥❡s ❤❛✈❡ ❣r♦✇♥ str♦♥❣✳
✽ ✶✵✳✶✶✸✳✷ ❚❤❛t ❤✐s ♣♦✇❡r t♦ ✈✐❣♦r♦✉s❧② ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ Vis.n
s✐③❡ . u ❬str❡♥❣t❤❡♥❡❞❪
✾ ✻✳✻✾✳✺ ❖ Indra ❛♥❞ Visnu✱ t❤✐s ②♦✉r ❛st♦♥✐s❤✐♥❣ ✇✐❞❡ s♣❛❝❡ ②♦✉ t✇♦ ❤❛✈❡
..
❝r❡❛t❡❞ ✐♥ t❤❡ r❛♣t✉r❡ ♦❢ Soma
✶✵ ✻✳✻✾✳✷ Indra Vis.n
❬❍❡r❡ ❛r❡❪ t✇♦ r❡❝❡✐✈✐♥❣ ❙♦♠❛ ❥❛rs✱ ❖ ❛♥❞ . u✱ ✇❤✐❝❤ ❛r❡
t❤❡ ♣r♦❣❡♥✐t♦rs ♦❢ ❛❧❧ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s✳
✶✶ ✻✳✻✾✳✺ Indra Vis.n
❨♦✉ t✇♦ ❬✱ ❖ ❛♥❞ . u✱❪ ♠❛❞❡ t❤❡ ✐♥t❡r♠❡❞✐❛t❡ s♣❛❝❡ ✇✐❞❡r✱
str❡t❝❤❡❞ t❤❡ r❡❣✐♦♥s ❢♦r ✉s t♦ ❧✐✈❡✳
✶✷ ✻✳✶✼✳✶✶ Pūsan Vis.n
. ❬❛♥❞❪ . u✱ t❤❡ t❤r❡❡ ❝❤❛♥♥❡❧s✱ s❤❛❧❧ ❝❧❡❛♥s❡ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra✱
❜r❡✇✐♥❣ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ st❛❧❦ ❢♦r t❤❛t ♦♥❡ ❬✇❤♦♠ ❛❧❧ ❛❝t✐♥❣ ✐♥ ❤❛r♠♦♥② ✇✐t❤
❡❛❝❤ ♦t❤❡r Marut✲s s❤❛❧❧ str❡♥❣t❤❡♥❪✳
✶✸ ✷✳✷✷✳✶ ❉✉r✐♥❣ ✏t❤r❡❡✲❤♦✇❧s✑ ❤❛✈✐♥❣✲♠✉❝❤✲❢❡r✈♦r ❜✉✛❛❧♦ ❞r❛♥❦ ❬❛s ♠✉❝❤❪ ❛s
❤❡ ✇✐s❤❡❞✱ t♦ ❤✐s s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥✱ ❜❛r❧❡②✲♠✐①❡❞ Soma ❡①tr❛❝t❡❞ ❜② Vis.n. u✳
✶✹ ✽✳✶✷✳✶✻ Soma✱
Indra✱ ✐s ✐♥ ❬t❤❡ ❝♦♠♣❛♥② ♦❢ ❪ Vis.n
❲❤❡♥ ❬t❤♦✉ ❞r✐♥❦❪ ❖ . u ♦r
✇❤❡♥✱ ❡s♣❡❝✐❛❧❧②✱ ✐♥ ❬t❤❡ ❝♦♠♣❛♥② ♦❢ ❪ Trita Āptya ♦r ✇❤❡♥ ✐♥ ❬t❤❡ ❝♦♠♣❛♥②
♦❢ ❪ Marut✲s✱ ②♦✉ ❣❡t ❞r✉♥❦ ♦♥ ❬❛❝❝♦♠♣❛♥②✐♥❣ t❤❡♠❪ ❞r♦♣s ❬♦❢ ✐♥♥❡r Soma❪
✻✳✻✾✳✸ ❖ Indra ❛♥❞ Vis .n
. u✱ ♠❛st❡rs ♦❢ r❛♣t✉r❡s ♦❢ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♥❣ ❞r✐♥❦s
✶✺ ✶✳✶✺✺✳✷ ❆ ❝♦♥✢✐❝t ♦❢ t❤❡ t✇♦ ❡①❡rt✐♥❣ t❤❡♠s❡❧✈❡s ✐s tr✉❧② ✈❡❤❡♠❡♥t❀ ❖
Indra ❛♥❞ Vis.n
. u✱ ❤❡ ✇❤♦ ❞r✐♥❦s ♣r❡ss❡❞ ♦✉t ❬❥✉✐❝❡❪ ✇❛♥ts t♦ r❡str❛✐♥ ②♦✉
t✇♦✱ ✇❤♦ ❬✱✐♥ t✉r♥✱❪ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤❡ ♠♦rt❛❧✱ ✇♦✉❧❞ ✇❛♥t t♦ ❤✐♥❞❡r ✇❤❛t
✐s ❜❡✐♥❣ ✜tt❡❞ ✖ ❛♥ ❛rr♦✇ ♦❢ s❤♦♦t❡r Kr.śānu✳
✻✳✻✾✳✽ ❖ Vis.n
. u ❛♥❞ Indra✱ ✇❤❛t ②♦✉ ❝♦♥t❡♥❞✱ ✐♥ t❤r❡❡ ✇❛②s ②♦✉ ❜r❡❛❦ t❤❛t
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ ♣✐❡❝❡s✳
✶✻ ✶✳✻✶✳✼ ❏✉st ♦❢ t❤✐s ♦♥❡ ♠♦t❤❡r✬s ♥♦✉r✐s❤♠❡♥t ❤❛✈✐♥❣ ❣❧❛❞❧② ❞r✉♥❦ ❡✈❡r②
❞❛② ❞✉r✐♥❣ t❤❡ ♣r❡ss✐♥❣s✱ ❬❤❛✈✐♥❣ ❝♦♥s✉♠❡❞❪ t❤❡ ❡st❡❡♠❡❞ ❬♥❡❝t❛r❪✱ ❬❛♥❞❪
t❤❡ ✈✐❝t✉❛❧s✱ t❤❡ s❤♦♦t❡r s❤♦✉❧❞ ♣✐❡r❝❡ t❤❡ ❜♦❛r ❬❜✉t❪ ✇✐t❤♦✉t ❛ st♦♥❡ ✖
s✐♥❝❡ ♠✐❣❤t✐❡r Vis.n
.u ♠✐❣❤t st❡❛❧ t❤❡ ❝♦♦❦❡❞❬♠✐♥❞s❡t❪✳
♦❝❝✉r
✶✼ ✱ ❜✉t s✉❝❤ r❡s✐st❛♥❝❡ ❝❛♥ ❜❡ ❧❡ss❡♥❡❞ ❜② ✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣ t❤❛t
Vis.n.u str✐❞❡s ❤❡❧♣ t♦ ❜r✐♥❣ t♦ ❢r✉✐t✐♦♥ ❝♦♥tr✐✈❛♥❝❡s ♦❢ ✇♦rs❤✐♣❡r✬s
♣r❛❝t✐❝❡s
✶✽ ✱ ❛♥❞ ♠❛❦❡ t❤❡ ❥♦✉r♥❡② ♦❢ ❛ s❛❝r✐✜❝❡ s❛❢❡r✶✾ ✳
✾ ✼✳✽✸✳✾ ❖♥❡ s♠❛s❤❡s ♦❜st❛❝❧❡s✶✵ ❞✉r✐♥❣ ❤♦st✐❧❡ ❡♥❝♦✉♥t❡rs t❤❡ ♦t❤❡r ♦♥❡
❛❧✇❛②s ❣✉❛r❞s ♦❜s❡r✈❛♥❝❡s ❬♦❢ ❞✉t✐❡s t♦✇❛r❞s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❪✳
✶✶ ✹✳✹✷✳✶ ❇② ❛❧❧ ♠❡❛♥s ♠✐♥❡ ✐s t❤❡ ✐♥str✉♠❡♥t ♦❢ ❦✐♥❣s❤✐♣
✶✷ ✹✳✹✷✳✶ Deva✲s t❛❦❡ ♣❛rt ✐♥ Varuna✬s ❞❡s✐❣♥❀
.
✶✸ ✼✳✽✺✳✸ ❙✐♥❝❡ ✐♥❞❡❡❞ devı̄✲s✱ t❤❡ ✇❛t❡rs ✇♦rt❤②✲❜②✲t❤❡♠s❡❧✈❡s✱ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡
♣❧❛❝❡❞ Indra ❬❛♥❞❪ Varun.a ✐♥t♦ s❡❛ts ❛♠♦♥❣ deva✲s✱ ♦♥❡ ♦❢ t❤❡♠ ❦❡❡♣s t❤❡
tr✐❜❡s q✉✐t❡ s❡♣❛r❛t❡❞ ❬❢r♦♠ ❡❛❝❤ ♦t❤❡r❪✱ ❛♥♦t❤❡r ♦♥❡ r❡♠♦✈❡s ✉♥♦♣♣♦s❡❞
❬✐♥♥❡r❪ ♦❜st❛❝❧❡s✶✹ ✳
✶✺ ✻✳✻✽✳✶✶ ❖ Indra ❛♥❞ Varuna✱ ❜❡✐♥❣ t✇♦ ❜✉❧❧s
.
✶✻ ✼✳✽✷✳✷ ▼✐❣❤t②✱ ♦❢ ❣r❡❛t ❜❡♥❡✜ts ❛r❡ Indra✕Varuna✳
.
✼✳✽✷✳✹ ❲❡✱ s✐♥❣❡rs ♦❢ ❡✉❧♦❣✐❡s✱ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ ❬②♦✉ t✇♦✱❪ ❡❛s② t♦ s✉♠♠♦♥✱ ❝❛♣❛❜❧❡
♦❢ ❬❣✐✈✐♥❣❪ ❜♦t❤ ❦✐♥❞s ♦❢ ❜❡♥❡✜ts✱ ❖ Indra✕Varun.a✦
✼✳✽✷✳✼ ◆❡✐t❤❡r ❛♥①✐❡t②✱ ♥♦r ❞✐✣❝✉❧t✐❡s✱ ❖ Indra✕Varun.a✱ ♥♦t ❡✈❡♥ ❤❡❛t
❢r♦♠ ❛♥②♦♥❡ ❬✜♥❞s❪ ❤✐♠ ✖ ❛ ♠♦rt❛❧ ✇❤♦s❡ ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ✇❛② ❬s❛❝r✐✜❝❡❪
②♦✉✱ ❖ t✇♦ deva✲s✱ ❛♣♣r♦❛❝❤ ❬❛♥❞❪ ❛❝❝❡♣t❀ ♥❡✐t❤❡r ❞❡❝❡♣t✐♦♥ ♦❢ ❛ ❞❡❛❞ ♦♥❡
✜♥❞s ❤✐♠✳
✶✼ ✸✳✻✷✳✶✽ ❉r✐♥❦ soma✱ ②♦✉ t✇♦ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ rta✦
.
✶✽ ✻✳✻✽✳✹ Indra ❬❛♥❞❪ Varuna ❬s❤❛❧❧ st❛♥❞❪ ♦✉t ❛♠♦♥❣ t❤❡♠ ❬✱ deva✲s✱❪ t❤r♦✉❣❤
.
❬t❤❡✐r❪ ♣♦✇❡r t♦ ❡①♣❛♥❞✳
✶✾ ✻✳✻✽✳✷ t❤♦s❡ t✇♦ ❬✱ Indra ❛♥❞ Varuna✱ ❛r❡❪ t❤❡ ❜❡st ❛t ✉r❣✐♥❣
.
✷✵ ✼✳✽✷✳✾ ■♥ ♦✉r ❡✈❡r② ❜❛tt❧❡✱ ❖ Indra✕Varuna✱ ❜❡❝♦♠❡ ✇❛rr✐♦rs ✇❤♦ ❛r❡ ✐♥
.
❢r♦♥t✱ ❖ ②♦✉ t✇♦✱ ✇❤♦ ❛r❡ t❤❡ ✈✐❣♦✉r ♦❢ t❤❡ tr✐❜❡✦
✷✶ ✼✳✽✷✳✸ ❬Indra✕Varuna❪ ❞♦ ♠❛❦❡ ❬♦✉r❪ ✈✐s✐♦♥s ✢❡s❤❡❞ ♦✉t✦
.
✷✷ ✼✳✽✷✳✸ ❖ Indra✕Varuna✱ ✐♥ ✐♥t♦①✐❝❛t✐♦♥ ♦❢ t❤✐s ♦♥❡✱ ✇❤♦ ❤❛s t❤❡ ♣♦✇❡r t♦
.
❢r❛♠❡ ❬✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪✱ ②♦✉ t✇♦ s✇❡❧❧❡❞ ❞❡♣❧❡t❡❞ ❬✇❛t❡rs❪✳
✷✸ ✼✳✽✷✳✸ ❲✐t❤ ❬t❤❛t❪ ✈✐❣♦✉r ②♦✉ t✇♦ ❞✐❞ ♣✐❡r❝❡ ♦♥❡ ❛❢t❡r ❛♥♦t❤❡r ❛♣❡rt✉r❡s
♦❢ t❤❡ ❬✐♥♥❡r❪ ✇❛t❡rs✳
✷✹ ✼✳✽✷✳✽ ❙✐♥❝❡ ❬t❤❡r❡ ✐s❪ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss ✇✐t❤ ②♦✉✱ ♦r ❡❧s❡ ❛♥ ❛❧❧✐❛♥❝❡✱ ❢❛st❡♥
❬t♦ ✉s❪ t❤❡ ❝♦♠♣❛ss✐♦♥✱ ❖ Indra✕Varun.a✦
✽✻ Indra ❛♥❞ deva✲s
Indra✬s ❝❤❛r✐♦t
❜♦✉ts
✶✷ ✳
✷✳✶✻✳✸ ♥♦r t❤❡ ❝❤❛r✐♦t ❬✐s t♦ ❜❡ ❝♦♥t❛✐♥❡❞❪ ✇✐t❤ s❡❛s ❛♥❞ ♠♦✉♥t❛✐♥s
✶✷ ✶✳✺✶✳✶✷ ❚❤♦✉ ❛❧✇❛②s r❡s♦rt t♦ ❛ ❝❤❛r✐♦t ❛t ❞r✐♥❦✐♥❣✲♦❢✲t❤❡✲❜✉❧❧ ❬❜♦✉ts❪✱
❞✉r✐♥❣ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ✐♥✢❛♠❡ ❜r♦✉❣❤t ❢♦r✇❛r❞ ❬✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s❪ ♦❢ Śaryāta✳
✶✸ ✽✳✻✾✳✶✻ ▼♦✉♥t✱ t❤❡♥✱ ❖ ❝❤♦♦s② ♠❛st❡r ♦❢ t❤❡ ❤♦✉s❡❤♦❧❞✱ t❤❡ ❡♥❝❤❛♥t✐♥❣
❝❤❛r✐♦t✦
✶✳✸✵✳✶✻ ❍❡✱ ❡♥❞♦✇❡❞ ✇✐t❤ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ♣♦✇❡r✱ ❬✇✐❧❧ ♣r♦❝✉r❡❪ ❢♦r ✉s ❛♥ ❡♥✲
❝❤❛♥t✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t✱ ❤❡ ✇✐❧❧ ♣r♦❝✉r❡ ❬✐t❪ ❢♦r ✉s t♦ ❣❛✐♥ ❬t❤❡ ✈✐❝t♦r②❪ ✖ ❤❡ ❤❛s
♦✛❡r❡❞ ❬✐t❪ t♦ ✉s✳
✽✳✶✳✷✺ ❚✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ❬②♦❦❡❞❪ ✐♥t♦ ❡♥❝❤❛♥t✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t✱ ✇✐t❤ s❦✐♥ ❧✐❦❡ ♣❡❛✲
❝♦❝❦✬s✱ ✇❤✐t❡✲❜❛❝❦❡❞✱ s❤❛❧❧ ❝♦♥✈❡② t❤❡❡ ❤❡r❡ t♦ ❞r✐♥❦ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❤♦♥❡②❡❞
❤❡r❜✳
✻✳✷✾✳✷ ■♥ ✇❤✐❝❤ ❤❛♥❞ ♠❛♥❧② ❬♣♦✇❡rs❪ ❤❛✈❡ ❜❡❡♥ ✜r♠❧② ✜①❡❞✱ ❬t❤❛t❪ st❛❞✐♥❣✲
♦♥✲❛✲❝❤❛r✐♦t ✇❛rr✐♦r ✐s ♦♥ ❡♥❝❤❛♥t✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t✳
✶✹ ✸✳✹✹✳✶ st❛② ♦♥ t❤❡ ❡♥❝❤❛♥t❡❞ ❝❤❛r✐♦t
✶✺ ✶✳✶✻✳✷ ❬❙✐♥❝❡❪ t❤❡s❡ ❞r✐♣♣✐♥❣ ✇✐t❤ ❣❤❡❡ ❣r❛✐♥s✱ ❬❛♥❞❪ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ✇♦✉❧❞
❧❡❛❞ Indra ❤✐t❤❡r ♦♥ t❤❡ ♠♦st ❡❛s②✲❣♦✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t
✶✻ ✸✳✸✺✳✹ ❖ Indra✱ st❛♥❞✐♥❣ ♦♥ st✉r❞② ✇❡❧❧✲♥❛✈❡❞ ❝❤❛r✐♦t✱ ❛♥t✐❝✐♣❛t✐♥❣ ❬❞r✐♥❦✲
✐♥❣❪✱ ❤❛✈✐♥❣ ❢♦✉♥❞ ❬t❤❡ ✇❛②❪✱ ❛♣♣r♦❛❝❤ Soma ❬t♦ ❞r✐♥❦ ✐t❪✳
✸✳✹✶✳✾ ❚✇♦ ❤❛✐r② ♦♥❡s✱ ❞r✐♣♣✐♥❣ ✇✐t❤ ❣❤❡❡✱ s❤❛❧❧ ❝♦♥✈❡② t❤❡❡✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤✲
❡r✇❛r❞✱ ✐♥ ❛ ✇❡❧❧✲♥❛✈❡❞ ❝❤❛r✐♦t t♦ s✐t ♦♥ ❛ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss
✶✼ ✽✳✾✽✳✾ ❲✐t❤ ❛ s♦♥❣ t❤❡② ②♦❦❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ♦❢ ✐♥st✐❣❛t✐♥❣ ♦♥❡ ✐♥t♦ s♣❛✲
❝✐♦✉s✱ ❤❛✈✐♥❣ s♣❛❝✐♦✉s ②♦❦❡ ❝❤❛r✐♦t✱ t❤❡ t✇♦ ❝♦♥✈❡②✐♥❣ Indra✱ t❤❡ t✇♦ ②♦❦❡❞
❜② ❛♥ ✉tt❡r❛♥❝❡✳
✶✽ ✶✵✳✹✹✳✷ ❚❤❡ ❝❤❛r✐♦t ❤❛s ❛ ✜r♠ ❢r❛♠❡
✶✾ ✽✳✸✸✳✶✽ ❬❙t✐❧❧✱❪ ✐t ✐s t❤❡ ♣❛✐r ♦❢ t✇♦ r❡❡❧✐♥❣ ✇✐t❤ ❡①❝✐t❡♠❡♥t st❡❡❞s ✇❤♦ ❞r❛✇
t❤❡ ❝❤❛r✐♦t ❥✉st s♦ t❤❡ ♣♦❧❡ ✐s s✉♣❡r✐♦r t♦ t❤❡ ❜✉❧❧
✷✳✶✽✳✼ ✜① ❡✈❡r② ♣❛✐r ♦❢ t❛✇♥② ♦♥❡s t♦ ❛ ❝❤❛r✐♦t✲♣♦❧❡
✷✵ ✻✳✹✹✳✷✹ t❤✐s ♦♥❡ ❤❛r♥❡ss❡❞ ❤❛✈✐♥❣ s❡✈❡♥ r❡✐♥s ❝❤❛r✐♦t
✷✶ ✷✳✶✽✳✶ ❆ ❢r❡s❤ ❝❤❛r✐♦t ♦❢ ❢♦✉r ❣❡♥❡r❛t✐♦♥s✱ ❤❛✈✐♥❣ t❤r❡❡ t❤♦♥❣s✱ s❡✈❡♥ r❡✐♥s
✳✳✳
✷✷ ✷✳✶✽✳✸ ◆♦✇ t❤❡♥✱ ■ s❤❛❧❧ ②♦❦❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ✐♥t♦ Indra✬s ❝❤❛r✐♦t ✉s✐♥❣
♥❡✇ ♣r♦♣❡r❧② r❡❝✐t❡❞ ✉tt❡r❛♥❝❡ ✖ ❬❢♦r ❤✐♠❪ t♦ ❝♦♠❡✳
✸✳✹✶✳✾ ❚✇♦ ❤❛✐r② ♦♥❡s✱ ❞r✐♣♣✐♥❣ ✇✐t❤ ❣❤❡❡✱ s❤❛❧❧ ❝♦♥✈❡② t❤❡❡✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤✲
❡r✇❛r❞✱ ✐♥ ❛ ✇❡❧❧✲♥❛✈❡❞ ❝❤❛r✐♦t t♦ s✐t ♦♥ ❛ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss
✽✳✸✸✳✶✹ ▲❡t t❛✇♥② ②♦❦❡❞✲t♦✲❛✲❝❤❛r✐♦t ♦♥❡s ❝♦♥✈❡② ❤❡r❡ t❤❡❡ ✇❤♦ ✐s st❛♥❞✐♥❣
♦♥ ❛ ❝❤❛r✐♦t
✷✸ ✺✳✸✶✳✶ Indra ♠❛❦❡s ❛ s✇✐❢t ❝♦✉rs❡ ❢♦r ❛ ❝❤❛r✐♦t t❤❛t ❤❡✱ ❣❡♥❡r♦✉s✱ ❛s❝❡♥❞❡❞✱
❬t❤❛t❪ ❡♠♣❧♦②s t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✳
✜♥❞✐♥❣ ❝♦✇s ✭✶✳✽✷✳✹✮✱ ❜❡✐♥❣ ❞❛r✐♥❣ ❛♥❞ ♥♦t✲t♦✲❜❡✲❞✐✈❡rt❡❞
✷✹ ✭♣r♦❜✳
❂ ✏❢♦❝✉s❡❞✑✮✱ ❞✐✣❝✉❧t t♦ s✉r♣❛ss✱ ❧❡❛❞✐♥❣ ✐♥ ❜❛tt❧❡s✱ ♣❛rt✐❝✐♣❛t✐♥❣
✐♥ ❡✈❡r② ❝♦♥t❡st
✷✺ ✱ ❛♥❞ ❧❡❛❞✐♥❣ t♦ ✈✐❝t♦r②✷✻ ✳
❛ ✏❝❤❛r✐♦t✑
✷ ♦r Indra ❝❛♥ ♠♦✉♥t
✸ t❤❡♠ ❞✐r❡❝t❧②✳ ■t s❤❛❧❧ ❜❡ ♥♦t❡❞
t❤❛t t❤❡ ✈❡r❜ ✏t♦ ❝♦♥✈❡②✑ ✐s ✉♥❞❡rst♦♦❞ ✐♥ t❤✐s s❡❝t✐♦♥ ❛s ✐♥ s❡❝t✐♦♥
▼❛♥✐❢❡st✐♥❣ Indra ✖ ✏t♦ ❡♥❣❡♥❞❡r ❛♥ ❡♠❜r②♦ ♦❢ Indra✑✳
❚❤❡ t✇♦ ✏st❡❡❞s✑ ❛r❡ ♠♦st ❢r❡q✉❡♥t❧② ❝❤❛r❛❝t❡r✐③❡❞ ❛s ✏t❛✇♥②✑
❜✉t ✐♥ t✇♦ st❛♥③❛s ✭✹✳✸✷✳✷✷✕✷✸✮ ❛r❡ s❛✐❞ t♦ ❜❡ ✏❜r♦✇♥✐s❤✑ ❛♥❞ ✐♥
♦♥❡ ✏r❡❞❞✐s❤✑ ✭✶✳✻✳✷✮✳ ❚❤❡② ❛r❡ ❤❛✐r② ✭✶✳✽✷✳✻✱✸✳✹✶✳✾✱ ✽✳✶✹✳✶✷✱ ✽✳✶✼✳✷✱
❡t❝✳✮ ❛♥❞ t❤❡✐r ❤❛✐rs ❛r❡ ♦♥❝❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ❛s ❜❡✐♥❣ ❣♦❧❞❡♥ ✳
✹ ❖♥❡
st❛♥③❛ s❛②s t❤❛t t❤❡✐r ❜❛❝❦ ✐s ✇❤✐t❡ ❛♥❞ t❤❡✐r s❦✐♥ ✐s ♣❡❛❝♦❝❦✲❧✐❦❡
✺
✻
❛♥❞ ❛♥♦t❤❡r ♦♥❡ s❛②s t❤❛t t❤❡② ❤❛✈❡ ♣❡❛❝♦❝❦✲❧✐❦❡ ❞❛✇♥ ✳
✷ ✸✳✸✺✳✷ ❢♦r t❤❡ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ♦♥❡ t✇♦ ❛❣✐❧❡ ❝♦✉rs❡rs✱ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ■ ②♦❦❡
✐♥t♦ ❤❛r♥❡ss ♦❢ t❤❡ ❝❤❛r✐♦t s♦ t❤❛t ❥✉st ❛s q✉✐❝❦❧② t❤❡② ✇✐❧❧ ❝♦♥✈❡② Indra
t♦ t❤✐s✱ ✐♥ ❡✈❡r② ✇❛② ♣r❡♣❛r❡❞✱ s❛❝r✐✜❝❡✳
✶✵✳✾✻✳✻ ❚❤❡②✱ t✇♦ t♦✲❜❡✲❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ t❛✇♥② ♦♥❡s ❝♦♥✈❡② Indra ♦♥ ❛ ❝❤❛r✐♦t
✸ ✻✳✷✵✳✾ ▲✐❦❡ ❛ s❤♦♦t❡r ❛ ❤✐❣❤ s❡❛t✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ♠♦✉♥t t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s
✶✳✺✶✳✶✶ ❲❤❡♥ ✳✳✳ ❤❡ ❤❛s ✐♥✢❛♠❡❞ t✇♦ ❤❛st❡♥✐♥❣✱ ❬❡✈❡♥❪ r❛s❤ ❬❤♦rs❡s❪✱ Indra
♠♦✉♥ts ❬t❤❡♠❪✳
✹ ✽✳✸✷✳✷✾✱✽✳✾✸✳✷✹ ❚❤♦s❡ t✇♦ ❝♦♥✈✐✈✐❛❧ t❛✇♥② ♦♥❡s ✇✐t❤ ❣♦❧❞❡♥ ❤❛✐r s❤❛❧❧ ❝♦♥✲
✈❡② ❬❤✐♠❪ ❤❡r❡ t♦ t❤❡ ♣r❡♣❛r❡❞ ❞❡❧✐❣❤t✳
✺ ✽✳✶✳✷✺ ❚✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ❬②♦❦❡❞❪ ✐♥t♦ ❡♥❝❤❛♥t✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t✱ ✇✐t❤ s❦✐♥ ❧✐❦❡
♣❡❛❝♦❝❦✬s✱ ✇❤✐t❡✲❜❛❝❦❡❞
✻ ✸✳✹✺✳✶ ❏♦✉r♥❡② ❤❡r❡✱ ❖ Indra✱ ✇✐t❤ ❞❡❧✐❣❤t❢✉❧ t❛✇♥② ❤❛✈✐♥❣ ♣❡❛❝♦❝❦✲❧✐❦❡
❞❛✇♥ ♦♥❡s✳
✼ ✶✳✶✼✼✳✷ ❲❤✐❝❤ st❡❡❞s ❬❛r❡❪ ②♦❦❡❞✲❜②✲❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥✱ ❤❛✈✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t t❤❛t ✐s ❧✐❦❡
❛ ❜✉❧❧✱ r❡s❡♠❜❧✐♥❣✲❜✉❧❧s ♦❢ ❜✉❧❧ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ r❡s♦rt t♦ t❤♦s❡✦
✷✳✶✻✳✻✱ ✽✳✸✸✳✶✶ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ❛r❡ ❜✉❧❧s
✶✳✶✵ ✸ ❉♦ ②♦❦❡ t✇♦ ✇❡❧❧✲❢❡❞ ❤❛✐r② t❛✇♥② ❜✉❧❧s
✼✳✶✾✳✻ ❢♦r t❤❡ ❜✉❧❧ ✖ ❢♦r t❤❡❡ ✖ ■ ②♦❦❡ t✇♦ t❛✇♥② ❜✉❧❧s
✶✵✳✹✾✳✷ ■ ❬❞r♦✈❡❪ t✇♦ r❡❧✉❝t❛♥t ✢❡❡t t❛✇♥② ❜✉❧❧s
✽ ✽✳✹✾✳✽ ❧✐❦❡ ✇✐♥❞s ❬❛r❡❪ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ♠❡❛♥s t♦ ♦✈❡r♣♦✇❡r
✽✳✶✸✳✶✵ ♦✈❡r♣♦✇❡r✐♥❣ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ✇✐❧❧ ❝♦♠❡ t♦ t❤❡ ❤♦✉s❡ ♦❢ ❢✉❧❧✲♦❢✲
r❡✈❡r❡♥❝❡ ✇♦rs❤✐♣❡r✳
✾ ✹✳✸✷✳✷✷ ■ st✐♠✉❧❛t❡ t❤②✱ ❖ ❝❧❡❛r❧② ✈✐s✐❜❧❡ ♦♥❡✱ t✇♦ ❜r♦✇♥✐s❤ ♦♥❡s
✶✵✳✾✻✳✶ ■ s❤❛❧❧ st✐♠✉❧❛t❡ ❛t ❛ ❣r❡❛t ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥ t❤② t✇♦ t❛✇♥②
♦♥❡s
✾✷ ❚✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s
❥✉✐❝❡s ❤❡❧♣ ✇✐t❤ t❤❛t✶✵ ✳ ❍❡❛✈❡♥ ✐s ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ t❤❡♠✶✶ ✱ ❣r❛✐♥ ❢❡❡❞s
t❤❡♠✶✷ ✱ ❛♥❞ Soma✱ ✇❤✐❝❤ t❤❡② ❞r✐♥❦ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ Indra✶✸ ✱ ✐s ❛
❜❧❡ss✐♥❣ ❢♦r t❤❡♠✶✹ ✳ ❲❤❡♥ t❤❡② ❛r❡ ♥♦t r❡❧✉❝t❛♥t✱ t❤❡② ❛r❡ r❡❡❧✲
✐♥❣ ✇✐t❤ ❡①❝✐t❡♠❡♥t ✭✽✳✸✸✳✶✽✱ ✽✳✸✹✳✾✮✱ ❞r✐♣♣✐♥❣ ✇✐t❤ ❣❤❡❡ ✭✸✳✹✶✳✾✮✱
❞❡❧✐❣❤t❢✉❧ ✭✸✳✹✺✳✶✮✱ ❝♦♥✈✐✈✐❛❧ ✭✽✳✶✸✳✷✼✱ ✽✳✾✸✳✷✹✮✱ ❛♥❞ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s
✭✻✳✹✵✳✶✮ ❛t ❞r✐♥❦✐♥❣ ❜♦✉ts ✭✸✳✸✺✳✹✮✳
❚❤❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ❝❛♥ ❣r♦✇ str♦♥❣❡r✶✺ ✐♥ ❝♦♥s❡q✉❡♥❝❡ ♦❢
Indra✬s ✇❛rr✐♦r✲✇♦rt❤② ❛❝t✐♦♥s ✶✻ ♦r Vis.n.u✬s str✐❞❡s ✶✼ ✳
❚❤❡② s❡❡❦ t♦ s❡r✈❡ Indra✶✽ ✇❤♦♠ ❛❧♦♥❡ t❤❡② ❝♦♥✈❡②✶✾ t♦ ❞r✐♥❦
Soma✷✵ ♦r t♦ ❛ s❛❝r✐✜❝❡✷✶ ❀ t❤❡② ❝❛rr② Indra ♠♦st❧② ♦♥ ❛ ❝❤❛r✐♦t✷✷ ✱
❜✉t t❤❛t ✐s ♥♦t t❤❡ ♦♥❧② ❡✛❡❝t t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ❤❛✈❡✳
❆❝t✐♥❣ ✐♥ ❤❛r♠♦♥② ✇✐t❤ t❤❡♠✱ Indra ❥♦✉r♥❡②s q✉✐❝❦❧②✷✸ ✱ ❛♥❞ ✐♥
✶✵ ✶✵✳✷✸✳✷ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ♦❢ t❤✐s ♦♥❡ ✇❤✐❝❤ ❬❛r❡ ❛❝t✐✈❡❪ ✇❤❡♥ ❬t❤❡r❡ ✐s❪ ❛♥
❡❛r♥❡st ❞❡s✐r❡
✶✵✳✾✻✳✼ ♣❛❧❡✲②❡❧❧♦✇ ❬❥✉✐❝❡s❪ s❤❛❧❧ ✐♥❝✐t❡ t✇♦ ♣r♦♠♣t t❛✇♥② ♦♥❡s ❢♦r t❤❡ st❡❛❞✲
❢❛st ♦♥❡✳
✶✶ ✸✳✹✹✳✸ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣✲t❛✇♥②✲♦♥❡s ❍❡❛✈❡♥
✶✷ ✸✳✸✺✳✼ Pr❡♣❛r❡❞ ✐s t❤❡ ❣r❛✐♥ ❢♦r t❤② t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s t♦ ❡❛t✳
✶✸ ✽✳✶✸✳✷✼ ❥♦✐♥✐♥❣ t❤♦s❡ t✇♦ ❝♦♥✈✐✈✐❛❧ ♦♥❡s t♦ ❞r✐♥❦ Soma
✸✳✸✺✳✹ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ❛t ❛ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❜♦✉t
✶✹ ✽✳✶✺✳✹ ❲❡ ❡①t♦❧ t❤❛t ✇✐♥❡ ✳✳✳ ❬t❤❛t ✐s❪ ❛ ❜❧❡ss✐♥❣ ❢♦r t❛✇♥② ♦♥❡s
✶✺ ✽✳✶✷✳✷✽ ❲❤❡♥ t❤② t✇♦ ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ t❛✇♥② ♦♥❡s ❤❛✈❡ ❜❡❡♥ ❣r♦✇✐♥❣ str♦♥❣
❞❛②✲❛❢t❡r✲❞❛② ♦♥❧② ❛❢t❡r ❬t❤❛t❪ ❛❧❧ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡ ❡①t❡♥❞❡❞ t❤❡♠s❡❧✈❡s
❢♦r t❤❡❡✳
✶✻ ✽✳✶✷✳✷✺ ❲❤❡♥ deva✲s ♣✉t t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✐♥ ❢r♦♥t ✐♥ ❛ ❝❧♦s❡ ❝♦♠❜❛t ✖ ♦♥❧②
❛❢t❡r ❬t❤❛t❪ t❤② t✇♦ ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ t❛✇♥② ♦♥❡s ❤❛✈❡ ❣r♦✇♥ str♦♥❣✳
✽✳✶✷✳✷✻ ❲❤❡♥ t❤♦✉✱ ✉s✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❤❛✈❡ ❞❡❢❡❛t❡❞ ♦❜str✉❝t✐♥❣
✢♦✇✐♥❣ ✇❛t❡rs Vr.tra✱ ♦♥❧② ❛❢t❡r ❬t❤❛t❪ t❤② t✇♦ ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ t❛✇♥② ♦♥❡s ❤❛✈❡
❣r♦✇♥ str♦♥❣✳
✶✼ ✽✳✶✷✳✷✼ ❲❤❡♥ ❢♦r t❤② s❛❦❡ Visnu ❡♥❡r❣❡t✐❝❛❧❧② ❤❛s str♦❞❡ ♦✉t t❤❡ t❤r❡❡
st❡♣s✱ ♦♥❧② ❛❢t❡r ❬t❤❛t❪ t❤② t✇♦ .❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥
.
t❛✇♥② ♦♥❡s ❤❛✈❡ ❣r♦✇♥ str♦♥❣✳
✶✽ ✸✳✺✵✳✶ ■ ②♦❦❡ t✇♦ s❡❡❦✐♥❣ t♦ s❡r✈❡ t❤❡❡ ❬❤♦rs❡s❪ ✇❤♦s❡ ❛s ♦❢ ♦❧❞ ✇✐❧❧✐♥❣
s❡r✈✐❝❡ t❤♦✉ ❢❛✈♦✉r❡❞
✶✾ ✶✳✽✹✳✷ ❚✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ❝♦♥✈❡② ♦r ❛❝❝♦♠♣❛♥② ❥✉st Indra
✶✳✼✳✷ ■♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ♦♥❧② Indra ❬✐s❪ ❡♥❞♦✇❡❞ ✇✐t❤ t❤❡
t✇♦ t❤❛t ❛r❡ ②♦❦❡❞ ❜② ❛♥ ✉tt❡r❛♥❝❡✳
✷✵ ✽✳✸✷✳✸✵ ❚✇♦ t❛✇♥② ❡✉❧♦❣✐③❡❞✲❜②✲priyamedha✲s ✇♦✉❧❞ ❝♦♥✈❡② t✉r♥❡❞ ❤✐t❤✲
❡r✇❛r❞ t❤❡❡✱ ❖ ♠✉❝❤✲❡✉❧♦❣✐③❡❞ ♦♥❡✱ ❢♦r ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma✳
✷✶ ✽✳✶✹✳✶✷ ✐t ✐s ❥✉st Indra ✇❤♦♠ t✇♦ ❤❛✐r② t❛✇♥② ♦♥❡s ✇♦✉❧❞ ❝♦♥✈❡② t♦ ✇❡❧❧✲
s❛t✐s❢②✐♥❣ s❛❝r✐✜❝❡ ❢♦r ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma✳
✷✷ ✶✵✳✾✻✳✻ ❚❤❡②✱ t✇♦ t♦✲❜❡✲❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ t❛✇♥② ♦♥❡s ❝♦♥✈❡② Indra ♦♥ ❛ ❝❤❛r✐♦t
✶✳✶✻✳✷ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ✇♦✉❧❞ ❧❡❛❞ Indra ❤✐t❤❡r ♦♥ t❤❡ ♠♦st ❡❛s②✲❣♦✐♥❣
❝❤❛r✐♦t
✸✳✹✶✳✾ ❚✇♦ ❤❛✐r② ♦♥❡s✱ ❞r✐♣♣✐♥❣ ✇✐t❤ ❣❤❡❡✱ s❤❛❧❧ ❝♦♥✈❡② t❤❡❡✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤✲
❡r✇❛r❞✱ ✐♥ ❛ ✇❡❧❧✲♥❛✈❡❞ ❝❤❛r✐♦t t♦ s✐t ♦♥ ❛ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss✳
✷✸ ✸✳✹✸✳✸ ❬t❤♦✉✱❪ ❛❝t✐♥❣ ✐♥ ❤❛r♠♦♥② ✇✐t❤ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ❖ deva Indra✱ ❥♦✉r♥❡②
q✉✐❝❦❧②
✾✸
■t ✐s ♥♦t ♦♥❡ ❛♥❞ t❤❡ s❛♠❡ ♣❛✐r ♦❢ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s t❤❛t ✐s ♠❡♥✲
t✐♦♥❡❞ ✐♥ t❤❡ ❤②♠♥s
✻✵ ✳ Indra ✐s ❛s❦❡❞ t♦ ✜① ❡✈❡r② ♣❛✐r ♦❢ t❛✇♥②
♦♥❡s t♦ ❛ ❝❤❛r✐♦t✲♣♦❧❡
✻✶ ✱ ❛♥❞ ❢♦✉r✱ s✐①✱ ❡✐❣❤t ✳✳✳ ❤✉♥❞r❡❞ t❛✇♥② ♦♥❡s
❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞
✻✷ ✳
✹✾ ✶✳✽✹✳✻ ◆♦ ♦♥❡ ✐s ❛ ❜❡tt❡r ❝❤❛r✐♦t❡❡r t❤❛♥ t❤❡❡ ✇❤❡♥ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❝♦♥tr♦❧
t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✳
✶✵✳✷✸✳✶ ❛ ❝❤❛r✐♦t❡❡r ♦❢ r❡❧✉❝t❛♥t t❛✇♥② ♦♥❡s
✺✵ ✽✳✷✹✳✶✼ ❞r✐✈❡r ♦❢ t❛✇♥② ♦♥❡s
✺✶ ✸✳✹✺✳✷ st❛②✐♥❣ ♦♥ t❤❡ ❝❤❛r✐♦t t♦ ❣✉✐❞❡ ✇✐t❤ ✈♦✐❝❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s Indra ✐s
❜r❡❛❦✐♥❣ ♦♣❡♥ ❡✈❡♥ str♦♥❣❤♦❧❞s
✺✷ ✸✳✺✶✳✺ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞✲❜②✲t❛✇♥②✲♦♥❡s
✼✳✶✾✳✼ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞✲❜②✲t❛✇♥②✲♦♥❡s
❡t❝✳
✺✸ ✹✳✶✻✳✶✶ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❝❤❛r❣❡ ♦❢ t❤❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s
✺✹ ✹✳✶✻✳✶ ♠❛② t❤❡ t❛✇♥② ♦♥❡s r✉s❤ t♦✇❛r❞s ✉s✦
✺✺ ✹✳✸✷✳✶✺ ▼❛❦❡ t❤❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s t✉r♥ ❤✐t❤❡r✦
✺✻ ✽✳✷✹✳✶✹ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ t❛✇♥② ♦♥❡s
✺✼ ✶✵✳✾✻✳✽ ❤❡ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❝❛rr✐❡❞ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ❛❝r♦ss ❛❧❧ ❞✐✣❝✉❧t✐❡s
✺✽ ✸✳✹✶✳✽ t♦ ✇❤♦♠ t❛✇♥② ♦♥❡s ❛r❡ ❞❡❛r
✺✾ ✹✳✶✻✳✶✶ s❡❡❦✐♥❣ t♦ t❛❦❡ ❤♦❧❞ ♦❢ t❤❡ t✇♦ ❣♦✐♥❣✲str❛✐❣❤t ♦♥❡s ❧✐❦❡ t❤❡ ♣r✐③❡ t♦
❜❡ s❡✐③❡❞
✻✵ ✶✳✶✼✼✳✷ ❲❤✐❝❤ st❡❡❞s ❬❛r❡❪ ②♦❦❡❞✲❜②✲❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥✱ ❤❛✈✐♥❣ ❝❤❛r✐♦t t❤❛t ✐s ❧✐❦❡
❛ ❜✉❧❧✱ r❡s❡♠❜❧✐♥❣✲❜✉❧❧s ♦❢ ❜✉❧❧ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ r❡s♦rt t♦ t❤♦s❡✦
✻✶ ✷✳✶✽✳✼ ✜① ❡✈❡r② ♣❛✐r ♦❢ t❛✇♥② ♦♥❡s t♦ ❛ ❝❤❛r✐♦t✲♣♦❧❡
✻✷ ✷✳✶✽✳✹ ❖ Indra✱ ❛♣♣r♦❛❝❤ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ✇✐t❤ ❢♦✉r✱ ✇✐t❤
s✐①✱ ❜❡✐♥❣ s✉♠♠♦♥❡❞✱ ✇✐t❤ ❡✐❣❤t✱ ✇✐t❤ t❡♥✱ ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma✦
✷✳✶✽✳✺ ❆♣♣r♦❛❝❤✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤❡r✇❛r❞✱ ❡♠♣❧♦②✐♥❣ ❬❝❤❛r✐♦ts❪ ✇✐t❤ t✇❡♥t②✱
t❤✐rt②✱ ❢♦rt② t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ✇✐t❤ ✜❢t② ✇❡❧❧ ②♦❦❡❞ t♦ ❝❤❛r✐♦ts✱ ❖ Indra✱ ✇✐t❤
s✐①t②✱ ✇✐t❤ s❡✈❡♥t② ❬❛♣♣r♦❛❝❤❪ ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma✦
✷✳✶✽✳✻ ❆♣♣r♦❛❝❤✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤❡r✇❛r❞ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❡✐❣❤t②✱ ♥✐♥❡t②✱ ✇✐t❤ ❛
❤✉♥❞r❡❞ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ❬t❤♦✉❪✱ ❜❡✐♥❣ ❝♦♥✈❡②❡❞ ❬❤❡r❡❪ ✳✳✳
✻✸ ❢r♦♠ adhyātma ♣❡rs♣❡❝t✐✈❡
✻✹ ✶✵✳✶✵✺✳✷ ❲❤♦s❡ t✇♦ t❛✇♥② ❡❛s②✲t♦✲②♦❦❡ r❡❧✉❝t❛♥t st❡❡❞s t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ❡①❝✐t❡
❛❧♦♥❣ ✇✐t❤ t✇♦ ♣❡♥✐s❡s
✽✳✹✾✳✽ ❚❤② ❛❣✐❧❡ t❛✇♥② ♦♥❡s ✇❤✐❝❤✱ ♠♦✈✐♥❣ q✉✐❝❦❧②✱ ❧✐❦❡ ✇✐♥❞s ❬❛r❡❪ ♣♦s✲
s❡ss✐♥❣ ♠❡❛♥s t♦ ♦✈❡r♣♦✇❡r✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❣♦ ❛❜♦✉t ❤✉♠❛♥
♦✛s♣r✐♥❣❬s❪
✾✻ ❚✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s
❲❤❡♥ ✏t❛✇♥② ♦♥❡s✑ ❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✐♥ ♣❧✉r❛❧✱ ✐♥ ♠♦st ❝❛s❡s ❞r♦♣s
♦❢ Soma ❥✉✐❝❡ ❛r❡ ♠❡❛♥t✳ ❲❤✐❧❡ ✏t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✑ ❝♦♥✈❡② Indra✱
❞r♦♣s ♦❢ Soma ❥✉✐❝❡ ♠✐❣❤t ❝♦♥✈❡② Indra✬s ✏❝❤❛r✐♦t✑
✻✺ ✳
✹✳✸✷✳✷✸ ▲✐❦❡ t✇♦ ②♦✉♥❣ ❜♦②s✱ ❬♣❧❛②✐♥❣❪ ❛t ❥✉st ❞r❛✇♥ ♦✉t s♠❛❧❧ ♣✐❧❧❛r✱ ❞✉r✐♥❣
❤✐t❤❡r
Indra✬s t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✭ vajra✮
❚❤❡ ✇♦r❞ vájra ✐s tr❛♥s❧❛t❡❞ ❤❡r❡ ❛s ✏t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✑✳ ■t ❞❡♥♦t❡s
♥♦t ❛ ❝❧♦✉❞s✲❜♦r♥ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❜✉t s♦♠❡t❤✐♥❣ t❤❛t ✐s ❝♦♠♣❛r❡❞
t♦ ❛ ❝❧♦✉❞s✲❜♦r♥ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥ t❡r♠s ♦❢ ✈❡❤❡♠❡♥❝❡ ✱ ❢♦r❝❡❢✉❧♥❡ss
✶
✭✹✳✷✷✳✸✮✱ ❢♦❝✉s ✭✽✳✾✸✳✾✮✱ ❛♥❞ ❞❡❛❞❧✐♥❡ss ✭✶✳✺✺✳✺✮✳ ❋♦❧❧♦✇✐♥❣ ♣❛r❛✲
❣r❛♣❤s ❧✐st ♣r♦♣❡rt✐❡s ♦❢ vájra ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✐♥ ❤②♠♥s t♦ Indra✳
❚❤❡r❡ ✐s ♠♦r❡ t❤❛♥ ♦♥❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✖ Indra ❤❛s ♠♦r❡ t❤❛♥ t✇♦
✭✶✳✽✵✳✽✮✱ ❛♥❞ ✐t ✐s ♥♦t ♦♥❧② Indra ✇❤♦ ✉s❡s ♦♥❡ ✖ Agni ✷ ✱ Varun.a
✸ ✹
❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✱ ❛s ✇❡❧❧ ❛s ✇❛rr✐♦rs ✱ ❛♥❞ ❤❡r♦❡s ✳
✺
✻
❆ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ t❤♦✉❣❤ ❝❛♥ ❜❡ ✐♥♥❛t❡ ✱ ✐s ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❛♥❞ t❤❡♥
✼ ✾
✇❤❡tt❡❞✳ Tvastr ✐s s❛✐❞ t♦ ❢❛s❤✐♦♥ ✱ ♦r t♦ ♠❛♥✐❢❡st ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✳
. ..
Soma ❛❧s♦ ❢❛s❤✐♦♥s ✶✵ ✱ s❡ts ✉♣✶✶ ✱ ♦r ❡✛❡❝ts ✶✷ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❢♦r In-
dra✳ ❙♦♠❡t✐♠❡s Indra ❢❛s❤✐♦♥s ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❤✐♠s❡❧❢ ✶✸ ✳ ❊✈♦❝❛t✐✈❡
❡①♣r❡ss✐♦♥s ❛♥❞ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ♦♥❝❡ ❛s ❝♦♥tr✐❜✉t✐♥❣
✶✹
t♦ ❛♥ ❡♠❡r❣❡♥❝❡ ♦❢ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✳ ❋✐❣❤t❡rs r❡♥❞❡r Indra ❛s ❛
t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
✶✺ ✳
✷✹ ✶✳✻✸✳✷ ❙❤♦✉❧❞ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❛♣♣r♦❛❝❤ t✇♦ r❡❢r❛❝t♦r② t❛✇♥② ♦♥❡s✱ t❤❡
♣r❛✐s❡r s❤❛❧❧ ♣✉t ✐♥t♦ ❛r♠s ❢♦r t❤❡❡ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ✳✳✳
s❡♥t ♦✛ ❤♦st✐❧❡s ❬❛♥❞❪ ♠❛♥② ✇❛❧❧s
✷✳✷✵✳✽ ✇❤❡♥ t❤❡② ♣✉t ❤✐s t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ ❬❤✐s❪ ❛r♠s✱ ❤❡✱ str✐❦✐♥❣ ✐♠♣✉❧s❡s
t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t✱ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❝r♦ss❡❞ ♦✈❡r ✐♥t♦ ✐r♦♥✭❄✮ str♦♥❣❤♦❧❞s✳
✷✺ ✷✳✶✶✳✹ ❬❚❤❡ ❝❤❛♥ts ❛r❡❪ ♠❛❦✐♥❣ str♦♥❣❡r r❡♣❧❡♥✐s❤✐♥❣ ❢♦r t❤❡❡ ❢❡r✈♦r ❬t❤❡②
❛r❡❪ ♣❧❛❝✐♥❣ t❤❡ ❡♥❤❛♥❝✐♥❣ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ ❛r♠s✳
✷✻ ✽✳✾✻✳✺ ❲❤❡♥ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❤❛s ♣✉t t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ ❛r♠s ❬t❤❛t ✐s❪ r❡❡❧✐♥❣
✇✐t❤ ❡①❝✐t❡♠❡♥t ✳✳✳
✻✳✹✺✳✶✽ P✉t t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ ❤❛♥❞s t♦ s❧❛② ❣✉❛r❞✐♥❣ ✐♠♣✉❧s❡s
✸✳✹✹✳✹ ❍❛✈✐♥❣ t❛✇♥② ❤♦rs❡s✱ ❤❡ ♣✉ts ✐♥t♦ ❛r♠s ❡♥❝❤❛♥t❡❞ ✇❡❛♣♦♥ ✖ ❣♦❧❞❡♥
t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✳
✹✳✷✷✳✸ ❤❡✱ ♣✉tt✐♥❣ ❡❛❣❡r t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ ❛r♠s✱✳✳
✷✼ ✻✳✶✽✳✾ P✉t t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ t❤❡ ❤❛♥❞ ♦♥ t❤❡ r✐❣❤t s✐❞❡
✻✳✷✷✳✾ P✉t t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ t❤❡ r✐❣❤t ❤❛♥❞✱ ❖ Indra✦
✷✽ ✶✳✽✶✳✹ ❋♦r s✉❝❝❡ss ❬✐♥ t❤❡ ✜❣❤t❪ ❤❡ ❤❛s ♣✉t t❤❡ ✐r♦♥ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦
❜r♦✉❣❤t✲♥❡❛r✲t♦✲❡❛❝❤✲♦t❤❡r ❤❛♥❞s✳
✷✳✶✷✳✶✸ ✇❤♦✱ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✐♥✲❤❛♥❞s✱ ✐s ❜❡❤❡❧❞ ❛s ❞r✐♥❦✐♥❣ Soma✱ ✇❤♦ ✐s
❤♦❧❞✐♥❣ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥ ❤❛♥❞
✻✳✹✺✳✶✽ P✉t t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦ ❤❛♥❞s ✳✳✳
✷✾ ✶✵✳✷✷✳✸ ❬✇❤♦ ✐s❪ ❛ ❜❡❛r❡r ♦❢ t❤❡ ❞❛r✐♥❣ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❧✐❦❡ ❛ ❢❛t❤❡r ❬✐s❪ ♦❢ ❛
❞❡❛r s♦♥
✶✵✳✼✹✳✺ ❬Indra✱❪ ✇❤♦ ✇✐❧❧ ❜❡❛r s✉✐t❛❜❧❡ t♦ ♠❡♥ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
✸✵ ✷✳✶✻✳✷ ❤❡ ❝❛rr✐❡s t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥ ❤❛♥❞
✶✵✳✶✺✸✳✹ ❚❤♦✉ ❝❛rr② ✐♥ t✇♦ ❛r♠s t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
✻✳✷✵✳✾ ❙✉❝❤ ❤❡ ♣❧❛❝❡s ❬✈✐❝t♦r② ✐♥❪ ✜❣❤ts ✇✐t❤✐♥ ❬❤✐s❪ r❡❛❝❤ ✖ ♥♦t✲
❝♦✉♥t❡r❜❛❧❛♥❝❡❞✱ ❝❛rr②✐♥❣ ✐♥ ❬❤✐s❪ ❤❛♥❞ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✳
✻✳✷✷✳✺ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✐♥✲❤❛♥❞ st❛♥❞✐♥❣ ♦♥ ❛ ❝❤❛r✐♦t
✽✳✾✵✳✹ ❬t❤♦✉❪ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✐♥✲❤❛♥❞
✸✶ ✽✳✶✵✵✳✾ ■♥s✐❞❡ t❤❡ s❡❛ ✐t r❡♣♦s❡s ✖ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t s✉rr♦✉♥❞❡❞ ❜② t❤❡
❬✐♥♥❡r❪ ✇❛t❡r❬s❪✳
✸✷ ✶✵✳✷✼✳✷✶ ❚❤✐s ❬✐s❪ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t t❤❛t ❬✇❛s❪ ❢r❡q✉❡♥t❧② ✢②✐♥❣ ✐♥ ❞✐✛❡r❡♥t
❞✐r❡❝t✐♦♥s ❞♦✇♥ ❢r♦♠ t❤❡ ✈❛st ❧♦♦s❡ s♦✐❧ ♦❢ t❤❡ s✉♥
✶✵✵ Indra✬s t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✭ vajra✮
❊❛rt❤✑
✸✸ ✳
❆ str✐❦❡ ✇✐t❤ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ♠✐❣❤t ❜❡ ❞✐r❡❝t❡❞ ❛t ❡♥❡♠✐❡s ♦♥ ❛
✸✹ ♦r ♦✛ ✐t✸✺ ❀ ✐t ♠✐❣❤t ❜❡ ❞✐r❡❝t❡❞ ❛t ✐♥♥❡r ♦❜st❛❝❧❡s ✖
❜❛tt❧❡ ✜❡❧❞
✐♠♣✉❧s❡s t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t ✭✷✳✷✵✳✽✮✱ ❛♥❞✱ ❡s♣❡❝✐❛❧❧②✱ ❛t Śus
✸✻
. n.a ✱ ❛♥❞
❣✉❛r❞✐♥❣ ✐♠♣✉❧s❡s ✭✻✳✹✺✳✶✽✱ ✻✳✷✶✳✼✮✳
▼❡♥t✐♦♥❡❞ ♠♦st ♦❢t❡♥ ❛r❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t str✐❦❡s ❛t Vr.tra ✭✽✳✽✾✳✸✱
✽✳✶✵✵✳✼✱ ✽✳✻✳✻✱ ✶✳✽✵✳✻✱ ✶✳✸✷✳✼✱ ✶✳✽✵✳✶✸✮✱ ❡s♣❡❝✐❛❧❧② str✐❦❡s ♦♥ t❤❡
❤❡❛❞
✸✼ ✳ ❯s✐♥❣ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ s♦♠❡t✐♠❡s ❛❧♦♥❣ ✇✐t❤ ❛ ✢❛s❤ ♦❢
❧✐❣❤t♥✐♥❣
✸✽ ✱ Indra ❞❡❢❡❛ts ✭✹✳✶✼✳✸✮✱ ♣✉ts t♦ s❧❡❡♣ ✭✶✳✶✷✶✳✶✶✮✱ s❧❛②s
✭✶✳✸✷✳✺✮ t❤❛t Vr.tra✳
Indra ✉s❡s ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t t♦ ✇❛❦❡ ✉♣✸✾ ✱ t♦ s✉❜❞✉❡✹✵ ✱ t♦ ❤❡✇ ✐♥t♦
♣✐❡❝❡s
✹✶ ✱ ❛♥❞ t♦ s❧❛② ✏t❤❡ s♥❛❦❡✑ ✹✷ ✳
❖t❤❡r ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✉s❡s ♦❢ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❛r❡✿ t♦ ♣r♦♣ ❛♣❛rt t❤❡
✶✳✽✵✳✻ ❍❡ str✐❦❡s ❞♦✇♥✱ ♦✈❡r t❤❡ ❤❡❛❞ ✇✐t❤ t❤❡ ❤✉♥❞r❡❞✲❦♥♦tt❡❞ t❤✉♥❞❡r✲
❜♦❧t✳
✶✳✸✷✳✼ ▲❛❝❦✐♥❣ ❢❡❡t✱ ❧❛❝❦✐♥❣ ❤❛♥❞s✱ ❤❡ ❜❛tt❧❡❞ Indra❀ ❤❡ ❤❛s ❤✐t ❤✐s t❤✉♥✲
❞❡r❜♦❧t ♦✈❡r t❤❡ t♦♣✳
✸✽ ✶✳✽✵✳✶✸ ❲❤❡♥ t❤♦✉ ♠❛❞❡ ❛ ✢❛s❤ ♦❢ ❧✐❣❤t♥✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
t♦ ✜❣❤t Vr.tra✱ ❛♥❞ ✇♦✉❧❞ ✇✐s❤ t♦ s❧❛② t❤❡ s♥❛❦❡✱ ❖ Indra✱ t❤② ✐♠♣✉❧s❡✲t♦✲
❝❤❛♥❣❡ ❤❛s ❤❛r❛ss❡❞ ❬❤✐♠❪ ✐♥ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✳
✸✾ ✶✳✶✵✸✳✼ ❚❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❛s ✐❢ ♣✉t ❢♦r✇❛r❞ t❤❛t ✈❛❧♦r✱ ✇❤❡♥✱ ✉s✐♥❣ t❤✉♥❞❡r✲
❜♦❧t✱ t❤♦✉ ♠❛❞❡ t❤❡ s❧❡❡♣✐♥❣ s♥❛❦❡ t♦ ✇❛❦❡ ✉♣✳
✹✵ ✹✳✷✷✳✺ t❤♦✉✱ ❞❛r✐♥❣ ❝♦✉r❛❣❡♦✉s❧②✱ ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ ✇✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦
❝❤❛♥❣❡ s✉❜❞✉❡❞ t❤❡ s♥❛❦❡
✹✶ ✹✳✶✼✳✼ ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t t❤♦✉ ❤❡✇ ✐♥ ♣✐❡❝❡s t❤❡ s♥❛❦❡ ❬t❤❛t ✇❛s❪ ❧②✐♥❣
❛❣❛✐♥st ❞✐r❡❝t❡❞ ❢♦r✇❛r❞s ❬✇❛t❡rs❪
✺✳✷✾✳✻ ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t t❤❡ ♠✉♥✐✜❝❡♥t ♦♥❡ s❤❛❧❧ ❝✉t s✐♠✉❧t❛♥❡♦✉s❧②
♥✐♥❡ ❛♥❞ ♥✐♥❡t② ❝♦✐❧s ♦❢ t❤✐s ♦♥❡ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s
✹✷ ✶✳✶✸✵✳✹ ❍❛✈✐♥❣ ✜r♠❡❞ ✐♥ t❤❡ ❤❛♥❞s t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ s❤❛r♣ ❛s ❛ ❝❛r✈✐♥❣
❦♥✐❢❡✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ✇❤❡t ❬✐t❪ ❢♦r ❛ s❤♦t✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ✇❤❡t ❬✐t❪ t♦ s❧❛② t❤❡ s♥❛❦❡✳
✶✳✸✷✳✸ ●❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ t♦♦❦ r❡❛❞②✲t♦✲❜❡✲❞✐s❝❤❛r❣❡❞ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ ❤❡ s❧❛②❡❞
t❤❛t ✜rst✲❜♦r♥ ♦❢ s♥❛❦❡s✳
✶✵✶
❚r❡❛s✉r❡s
▼❛♥② ❤②♠♥s ♦❢ ❘✐❣✈❡❞❛ ❡①♣r❡ss s❛❝r✐✜❝❡ ♣❛rt✐❝✐♣❛♥ts✬ ❞❡s✐r❡ ❢♦r
tr❡❛s✉r❡s✱ ❛♥❞ Indra ❤❛s ♠❛♥② ♦❢ t❤❡♠✶ ✳ ❲♦r❞s ✏tr❡❛s✉r❡✑✱ ✏r✐❝❤❡s✑
♦♥❧② ♦❝❝❛s✐♦♥❛❧❧② r❡❢❡r t♦ ♠❛t❡r✐❛❧ t❤✐♥❣s ❧✐❦❡ ♦✛s♣r✐♥❣s✱ ❣♦❧❞✱
❝♦✇s✱ ❤♦rs❡s❀ ♠♦r❡ ♦❢t❡♥✱ ❛ ✏tr❡❛s✉r❡✑ ♠❡❛♥s ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r st❛t❡
♦❢ ❜♦❞②✴♠✐♥❞✳
❋✐✈❡ ♠❛❥♦r ✏tr❡❛s✉r❡s✑❛r❡ ❡❛❣❡r❧② s♦✉❣❤t✿
✏t❤❡ tr❡❛s✉r❡✑ ✖ ráı✱ rayı́ ❛♥❞ s♦♠❡t✐♠❡s vásu ✖ ♠✉❝❤ ❤✐❣❤❡r t❤❡♥
✉s✉❛❧ ❧❡✈❡❧ ♦❢ ❛❞r❡♥❛❧✐♥❡ ✐♥ t❤❡ ❜❧♦♦❞❀ ✐t s♦♠❡t✐♠❡s ❧❡❛❞s
t♦ s❡❡✐♥❣ ♦❜❥❡❝ts ❛s ✐❢ s✉rr♦✉♥❞❡❞ ❜② ❜r✐❧❧✐❛♥t ❣❧♦✇ ❛t
❡❞❣❡s ❛♥❞ ❜♦✉♥❞❛r✐❡s✱ ❛♥❞ t❤❡r❡❢♦r❡ ✐s ❝❤❛r❛❝t❡r✐③❡❞ ✐♥
s♦♠❡ ❤②♠♥s ❛s ✏❛❜♦✉♥❞✐♥❣ ✐♥ ❣♦❧❞✑❀
✶ ✸✳✸✽✳✺ ❚❤❡ ❛♥❝✐❡♥t ♦♥❡✱ r❡s❡♠❜❧✐♥❣ ❛ ❜✉❧❧✱ t❤❡ ♠♦st ♦♣♣r❡ss✐♥❣ ♦♥❡✱ ❜r♦✉❣❤t
❢♦rt❤ t❤❡s❡✱ ❤✐s ❛r❡ ♠❛♥② ♣r♦❧✐❢❡r❛t✐♥❣ r✐❝❤❡s✳
❚r❡❛s✉r❡s ✶✵✸
■t ✐s ❛♥ ✐♥♥❛t❡ tr❡❛s✉r❡
✷ ♦❢ ✇❤✐❝❤ Indra ✇♦rs❤✐♣❡rs str✐✈❡ t♦
✸ ✹
❜❡❝♦♠❡ ♠❛st❡rs ❀ ✐t ✐s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ✐♥ ❛ ♠✉❧t✐t✉❞❡ ♦❢ ♠❡♥ ✇❤♦
❛r❡ ✜r♠ ❛♥❞ st❡❛❞❢❛st✱ ❛♥❞ ✐s ♦✛❡r❡❞ t♦ t❤❡♠ ✇❤❡♥ t❤❡② ❛r❡ ♦♥ ❛
♣r❡❝✐♣✐❝❡
✺ ✖ ❧✐❦❡ ✇❤❡♥ ❛ ❣❛♠❜❧❡r ✐s r❛✐s✐♥❣ t❤❡ st❛❦❡✻ ✳ ❚❤♦s❡ ✇❤♦
♦❜t❛✐♥ t❤❡ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r ❛♥❞ ❛r❡ ✐♠♣❡❧❧❡❞ ❜② Āditya✲s ❛r❡ ❛❧✇❛②s
✇✐t❤ ✐t
✼ s✐♥❝❡ t❤✐s tr❡❛s✉r❡ ✐s t❤❛t ✇❤✐❝❤ ❣✐✈❡s t❤❡ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r✽ ✳
■t ❝❛♥ ❜❡ ❛♥❞ ✐s ✇✐s❤❡❞ ❜② ✇♦rs❤✐♣❡rs t♦ ❜❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥ t❤❡♠ ✱
✾
✐♥ ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r r❡❝❡♣t❛❝❧❡
✶✵ ✶✶
♦r s❡❛t ✳
✷ ✹✳✹✶✳✶✵ ♠❛② t❤❡②❬✱ t❤❡ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s✱❪ ❛ss✐st ✇✐t❤ ♥♦✈❡❧ ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❡❧♣✐♥❣ t❤❡
t✇♦ ✇❤♦ ❤❛✈❡ ❛♣♣r♦♣r✐❛t❡ t♦ t❤❡♠s❡❧✈❡s ✐♥♥❛t❡ tr❡❛s✉r❡ ✐♥ ✉s✦
✸ ✹✳✹✶✳✶✵ ❲❡ ♠✐❣❤t ❜❡❝♦♠❡ ♠❛st❡rs ♦❢✱ ❛t ❧❡❛st✱ t❤❡ ✐♥♥❛t❡ tr❡❛s✉r❡
✹ ✽✳✹✺✳✹✷ ❲❤✐❝❤ t❤❡ ❤✉♠❛♥❦✐♥❞ ❦♥♦✇s ❢r♦♠ ❛ ♠✉❧t✐t✉❞❡ ❬♦❢ ♠❡♥❪ ❛s ❣r❛♥t❡❞
❬t♦ t❤❡♠❪✱ ❬❛s❪ t❤②✱ ❜r✐♥❣ ❤❡r❡ t❤❛t ❞❡s✐r❛❜❧❡ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ t❤✐♥❣✦
✺ ✽✳✹✺✳✹✶ ❲❤✐❝❤ ✐s ✐♥ ❬❤✐♠ ✇❤♦ ✐s❪ ✜r♠✱ ✇❤✐❝❤ ✐s ✐♥ ❬❤✐♠ ✇❤♦ ✐s❪ st❡❛❞❢❛st✱
✇❤✐❝❤ ✐s ♦✛❡r❡❞ ✇❤❡♥ ❬♦♥❡ ✐s❪ ♦♥ ❛ ♣r❡❝✐♣✐❝❡✱ ❜r✐♥❣ ❤❡r❡ t❤❛t ❞❡s✐r❛❜❧❡
❜❡♥❡✜❝✐❛❧ t❤✐♥❣✦
✻ ✶✵✳✹✷✳✾ ❆♥❞ ❤❡❬✱ t♦ ✇❤♦♠ Indra ❤❛s ❝♦♥✈❡②❡❞ ❛❜✉♥❞❛♥t ❧♦✈❡❧② tr❡❛s✉r❡❪✱
♠❛❦✐♥❣ st❛❦❡s ❤✐❣❤❡r✱ ✇✐♥s t❤❡ st❛❦❡✱ ✇❤❡♥ ❛ ❣❛♠❜❧❡r ✇✐t❤ ❛ ✇✐♥♥✐♥❣ t❤r♦✇
♦❢ ❞✐❝❡ ❧❡ts ❞✐❝❡ t♦ r♦❧❧ ♦✉t ❛t ❛ ✜①❡❞ t✐♠❡✳
✼ ✽✳✹✻✳✺ ❖❜t❛✐♥✐♥❣ ❢♦r ❤✐♠s❡❧❢ r✐❝❤✲✐♥✲❝♦✇s r✐❝❤✲✐♥✲❤♦rs❡s ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r✱ ✐♠✲
♣❡❧❧❡❞ ❜② Āditya✲s✱ ❤❡ ❣r♦✇s ✐♥t❡♥s❡✱ ❬❜❡✐♥❣❪ ❛❧✇❛②s ✇✐t❤ t❤❡ ♠✉❝❤✲❞❡s✐r❡❞
tr❡❛s✉r❡✳
✽ ✽✳✾✺✳✹ ●r❛♥t ❛❜✉♥❞❛♥t❧② ❤❛✈✐♥❣✲♠❛♥❧②✲✈✐❣♦✉r r✐❝❤✲✐♥✲❝♦✇s tr❡❛s✉r❡
✽✳✾✽✳✶✷ ❞♦ ✐♠♣❛rt t♦ ✉s ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r ❬tr❡❛s✉r❡❪✦
✾ ✻✳✹✼✳✻ ❇❡✐♥❣ ✐♥ t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ♣✉t t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ✐♥t♦ ✉s✦
✶✵✳✷✹✳✶ ▼❛❦❡ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ t♦ ❜❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥ ✉s
✶✳✸✵✳✷✷ ▼❛❦❡ ✭✱ ❖ ❉❛✇♥✱✮ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥ ✉s✦
✽✳✾✺✳✽ ❈❧❡❛♥s❡❞✱ ♠❛❦❡ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥s✐❞❡
✽✳✺✾✳✼ ❖ Indra✕Varun
. a✱ ❞♦ ♣❧❛❝❡ ✐♥t♦ s❛❝r✐✜❝❡rs ♣❧❡❛s✐♥❣ ♥♦♥✲✈❛✐♥ ❛❜✉♥✲
❞❛♥❝❡ ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡✦
✶✵ ✷✳✶✸✳✻ ❙✉❝❤ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥ Vivasvat ❛ r❡❝❡♣t❛❝❧❡ ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡
✶✶ ✶✵✳✸✽✳✷ ❖ Indra✱ ✉♥♣❛❝❦ ❢♦r ✉s ✐♥ t❤❡ s❡❛t ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ ❛❜♦✉♥❞✐♥❣ ✐♥ ✏❝♦✇s✑
t♦✲❜❡✲♣r❛✐s❡❞ tr❡❛s✉r❡✦
✶✷ ✹✳✷✸✳✹ ❍♦✇ s❤❛❧❧ ❛♥ ❡❛❣❡r❧② ❡①❡rt✐♥❣ ❤✐♠s❡❧❢ ❤✐s ❬✇♦rs❤✐♣❡r❪✱ r❡✢❡❝t✐♥❣ ✉♣♦♥
t❤❡ s✉❜st❛♥❝❡✱ ❛tt❛✐♥ ✐t❄
✹✳✹✶✳✾ ❚❤❡s❡ ♠② ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s✱ s❡❡❦✐♥❣ t♦ ♦❜t❛✐♥ t❤❡ s✉❜st❛♥❝❡✱ ❛♣♣r♦❛❝❤
Indra ❬❛♥❞❪ Varun
.a
✶✸ ✼✳✷✵✳✼ ❇r✐♥❣ ❤❡r❡ ❢♦r ✉s✱ ❖ ♠❛♥✐❢♦❧❞ ♦♥❡✱ t❤❡ r❡♠❛r❦❛❜❧❡ tr❡❛s✉r❡✦
✽✳✾✺✳✹ ●r❛♥t ❛❜✉♥❞❛♥t❧② ❤❛✈✐♥❣✲♠❛♥❧②✲✈✐❣♦✉r r✐❝❤✲✐♥✲❝♦✇s tr❡❛s✉r❡
✽✳✾✽✳✶✷ ❞♦ ✐♠♣❛rt t♦ ✉s ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r ❬tr❡❛s✉r❡❪
✻✳✷✸✳✶✵ ❛ ❣✐✈❡r ♦❢ tr❡❛s✉r❡❞✲❜②✲❛❧❧ tr❡❛s✉r❡ Indra
✶✵✹ ❚r❡❛s✉r❡s
Indra✱ ❛r❡ ❛❧s♦ ♠❡♥t✐♦♥❡❞
✶✹ ✳
✶✹ ✻✳✻✽✳✽ ◆♦✇ ❢♦r ✉s✱ ❖ Indra✕Varuna✱ ❜❡✐♥❣ ❡①t♦❧❧❡❞✱ ❞♦ ♣✉t t♦❣❡t❤❡r ❢♦r
.
t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❛ ❤✐❣❤ ♣r❛✐s❡ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ✼✳✽✹✳✹ ❖ Indra✕Varun.a✱ ♠❛② ②♦✉ t✇♦
♣✉t tr❡❛s✉r❡❞✲❜②✲❛❧❧ r✐❝❤✲✐♥✲❜❡♥❡✜ts ❬❛♥❞❪ ❣r❛♥t✐♥❣ ❬t❤❡♠❪ ❧✐❜❡r❛❧❧② tr❡❛s✉r❡
✐♥t♦ ✉s✦
✻✳✻✾✳✶ ❇r✐♥❣✐♥❣ ✉s ♦✈❡r ❜② s❛❢❡ r♦❛❞s✱ ❬❖ Indra ❛♥❞ Vis.n.u✱❪ ❞♦ ❡♥❥♦② t❤❡
s❛❝r✐✜❝❡ ❛♥❞ ✐♠♣❛rt t❤❡ s✉❜st❛♥❝❡✦
✻✳✻✾✳✸ ❞♦ ❬②♦✉ t✇♦✱ Indra ❛♥❞ Vis.n.u✱❪ ♣r♦❞✉❝✐♥❣ t❤❡ s✉❜st❛♥❝❡✱ ❝♦♠❡ t♦
Soma
✻✳✻✾✳✺ ❬❨♦✉ t✇♦✱ Indra ❛♥❞ Vis.n.u✱❪ ❡♥❧✐✈❡♥❡❞ ❜② ❣❤❡❡✱ ❞♦ ✐♠♣❛rt t♦ ✉s t❤❡
s✉❜st❛♥❝❡✦
✼✳✾✽✳✼ ❉♦ ②♦✉ t✇♦ ❬✱ Br.haspati ❛♥❞ Indra✱❪ ❛❧s♦ ✐♠♣❛rt t❤❡ tr❡❛s✉r❡ t♦
❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬②♦✉❪ ♣r❛✐s❡r✦
✶✺ ✹✳✷✵✳✽ ❚❤♦✉ ❛r❡ t❤❡ ♦✇♥❡r ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡
✶✻ ✻✳✸✶✳✶ ❚❤♦✉✱ ❖ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ ♣r❡❡♠✐♥❡♥t ♦✈❡rs❡❡r
♦❢ tr❡❛s✉r❡s
✶✵✳✹✼✳✶ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ❜❡♥❡✜ts ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡s
✶✼ ✶✳✺✶✳✶✹ ♦♥❧② Indra✱ t❤❡ ❜r✐♥❣❡r✱ ❣♦✈❡r♥s t❤❡ tr❡❛s✉r❡
✶✽ ✶✵✳✹✸✳✸ ♦♥❧② ❤❡✱ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ✐s t❤❡ ♠❛st❡r ♦❢ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ tr❡❛s✉r❡
✶✾ ✶✳✽✶✳✻ ❉♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥ t❤② ❛❜✉♥❞❛♥t tr❡❛s✉r❡
✷✵ ✽✳✺✸✳✶ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❝❤❛r❣❡ ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡
✷✶ ✽✳✻✳✹✶ t❤♦✉ r❡♣❡❛t❡❞❧② st✐r t❤❡ tr❡❛s✉r❡
✷✷ ✶✳✶✵✷✳✾ ▼❛② Indra ❛t t❤❡ ✐♠♣✉❧s✐♦♥ ❬♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡❪ ♠❛❦❡✱ ✜rst ♦❢ ❛❧❧✱ t❤✐s
♦✉r ③❡❛❧♦✉s s✐♥❣❡r ♦❢ ❡✉❧♦❣✐❡s ❝♦♠✐♥❣✲❢♦rt❤ ❛s ❬❤✐s❪ ❝❤❛r✐♦t
✷✸ ✻✳✹✺✳✸✵ ■♠♣❡❧ t❤❡ ❣r❡❛t tr❡❛s✉r❡ t♦✇❛r❞s ✉s✦
✷✹ ✽✳✺✷✳✶✵ ❆t t❤❡ s❛♠❡ t✐♠❡ Indra ❢❛♥♥❡❞ ♣♦t❡♥t tr❡❛s✉r❡ ❬✐♥ ♠❛♥② ✇❛rr✐♦rs❪
✷✺ ✽✳✻✶✳✼ ❚❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♣♦✉r❡❞ ❬✐t❪ ♦✉t ❛♣❧❡♥t② ❢♦r ❛ ❢♦r❛② ❢♦r ❝♦✇s✱ ❬t❤♦✉
s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♣♦✉r❡❞ ✐t ♦✉t❪✱ ❖ Indra✱ ❛♣❧❡♥t② ❢♦r ❛ ❢♦r❛② ❢♦r ❛ ❤♦rs❡✳
✷✻ ✼✳✸✵✳✶ ❇❡❝♦♠❡ ✐♥❝r❡❛s✐♥❣ t❤✐s tr❡❛s✉r❡
✷✼ ✶✵✳✷✹✳✶ ▼❛❦❡ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ t♦ ❜❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥ ✉s✱ ❬t❤❡ tr❡❛s✉r❡❪ ❧❡❛❞✐♥❣ t♦
❛ t❤♦✉s❛♥❞ ❞✐✛❡r❡♥t t❤✐♥❣s✱ s♦ t❤❛t t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ✐♥t❡♥s✐❢② t❤②s❡❧❢✳
✷✽ ✶✵✳✸✽✳✷ ❲❡✱ ❡♥❡r❣✐③❡❞ ❬❜② t❤❡ tr❡❛s✉r❡❪✱ ❝♦✉❧❞ ❜❡ t❤②
✷✾ ✻✳✺✾✳✾ ❬❨♦✉ t✇♦✱Indra✕Agni✱❪ ❡①t❡♥❞ t♦✇❛r❞s ✉s ❤❡r❡ ♥✉rt✉r✐♥❣ ❛❣✐t❛t✐♥❣
❡✈❡r②t❤✐♥❣ tr❡❛s✉r❡✦
✸✵ ✽✳✾✼✳✶✺ ❛❧❧✲♥♦✉r✐s❤✐♥❣ t♦✲❜❡✲❡❛❣❡r❧②✲❞❡s✐r❡❞ tr❡❛s✉r❡
✸✶ ✻✳✺✾✳✾ ❬❨♦✉ t✇♦✱Indra✕Agni✱❪ ❡①t❡♥❞ t♦✇❛r❞s ✉s ❤❡r❡ ♥✉rt✉r✐♥❣ ❛❣✐t❛t✐♥❣
❡✈❡r②t❤✐♥❣ tr❡❛s✉r❡✦
❚r❡❛s✉r❡s ✶✵✺
❜❡♥❡✜❝✐❛❧
✸✷ ❀ ✐t ❛❜♦✉♥❞s ✐♥ ✏❝♦✇s✑ ✸✸ ❛♥❞ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r✸✹ ✱ ❛♥❞ ✐♠✲
♣r❡❣♥❛t❡s
✸✺ ❀ ✐t ✐s ❧❡❛❞✐♥❣ t♦ t❤❡ ❣♦❛❧✸✻ ✱ ❛❧✇❛②s ♣r❡✈❛✐❧✐♥❣✱ ✐s ❛❝❝♦♠✲
♣❛♥✐❡❞ ❜② ✈✐❝t♦r②✱ ❛♥❞ t❤✉s ✐s ❧❛❞❡♥ ✇✐t❤ s♣♦✐❧s
✸✼ ✳ ■t ✏tr❛♥s♣♦rts✑
Indra ✸✽ ❛♥❞ ❞❡❢❡♥❞s t❤❡♠✸✾ ✱ ❣✐✈❡s t❤❡♠ ❝♦✉r❛❣❡ ❛♥❞
✇♦rs❤✐♣❡rs
✹✵
♠❛♥❧② s✉♣r❡♠❛❝② ✱ ❛♥❞ s♣r❡❛❞s ✐♥ ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r t♦
✹✶ ✹✷
❝❤❛♥❣❡ ✱ t❤✉s ❤❡❧♣✐♥❣ t❤❡♠ t♦ ❜❡❝♦♠❡ Indra✬s ❝❤❛r✐♦t ❀ ✐t ✐s ✐♠✲
♣♦rt❛♥t t♦ t❤❡♠ t♦ ❤❛✈❡ ✏t❤❡ tr❡❛s✉r❡✑ ✐♥ ❝❧❛s❤❡s
✹✸ ❛♥❞ r❛✐❞s ✹✹ ✳ ❋♦r
Indra ✇♦rs❤✐♣❡rs ✐t ✜♥❞s svar✹✺ ✱ ❤❡❧♣s t❤❡♠ ❛r♦✉s❡ deva✲s ✹✻ ❀ deva✲
✹✼
s ❛❧s♦ ❧♦♥❣ ❢♦r ✐t ✳ ■t ❤❡❧♣s t♦ ♠❛✐♥t❛✐♥ ❝♦♥❝❡♥tr❛t✐♥❣✲❛tt❡♥t✐♦♥
❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥
✹✽ ✳
✸✷ ✽✳✷✹✳✸ ❜r✐♥❣ ❤❡r❡ ❢♦r ✉s t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ✳✳✳ t❤❛t ✐s ❛❜♦✈❡ ❛❧❧ ❬❡❧s❡❪ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧
❬❛♥❞❪ ❜❡st♦✇✐♥❣
✶✵✳✹✸✳✸ ♦♥❧② ❤❡✱ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ✐s t❤❡ ♠❛st❡r ♦❢ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ tr❡❛s✉r❡
✼✳✽✹✳✹ ❖ Indra✕Varun
. a✱ ♠❛② ②♦✉ t✇♦ ♣✉t tr❡❛s✉r❡❞✲❜②✲❛❧❧ r✐❝❤✲✐♥✲❜❡♥❡✜ts
❬❛♥❞❪ ❣r❛♥t✐♥❣ ❬t❤❡♠❪ ❧✐❜❡r❛❧❧② tr❡❛s✉r❡ ✐♥t♦ ✉s✦
✸✸ ✶✵✳✸✽✳✷ ❙✉❝❤✱ ❖ Indra✱ ✉♥♣❛❝❦ ❢♦r ✉s ✐♥ t❤❡ s❡❛t ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ ❛❜♦✉♥❞✐♥❣ ✐♥
✏❝♦✇s✑ t♦✲❜❡✲♣r❛✐s❡❞ tr❡❛s✉r❡✦
✸✹ ✽✳✾✺✳✹ ●r❛♥t ❛❜✉♥❞❛♥t❧② ❤❛✈✐♥❣✲♠❛♥❧②✲✈✐❣♦✉r r✐❝❤✲✐♥✲❝♦✇s tr❡❛s✉r❡
✸✺ ✶✵✳✹✼✳✶ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❣✐✈❡ ✉s ❝♦♥s♣✐❝✉♦✉s ✐♠♣r❡❣♥❛t✐♥❣ tr❡❛s✉r❡
✸✻ ✸✳✹✺✳✹ s❤❛❦❡ ♦✛✱ ❖ Indra✱ ❧❡❛❞✐♥❣✲t♦✲t❤❡✲❣♦❛❧ ❜❡♥❡✜t
✸✼ ✶✳✽✳✶ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ❤❡❧♣✱ ❜r✐♥❣ ❤❡r❡ ❧❛❞❡♥ ✇✐t❤ s♣♦✐❧s tr❡❛s✉r❡ ❬t❤❛t ✐s❪ ❛❝✲
❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ✈✐❝t♦r②✱ ❬t❤❛t ✐s❪ ❛❧✇❛②s ♣r❡✈❛✐❧✐♥❣✱ t❤❡ ♠♦st ❡①❝❡❧❧❡♥t✦
✸✽ ✶✳✶✷✾✳✶✵ ❬❉♦❪ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❬❥♦✉r♥❡②❪ ✇✐t❤ ❜❡st✲❛t✲tr❛♥s♣♦rt✐♥❣ tr❡❛s✉r❡
❢♦r ✉s✦
✸✾ ✻✳✻✽✳✼ ❆♥❞ ♠❛② t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❜❡ ♦✉r ✇❡❧❧✲❞❡❢❡♥❞✐♥❣ ❞✐✈✐♥❡ ♣r♦t❡❝t♦r ❢♦r
✐♥st✐t✉t♦rs ♦❢ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡
✹✵ ✼✳✸✵✳✶ ❇❡❝♦♠❡ ✐♥❝r❡❛s✐♥❣ t❤✐s tr❡❛s✉r❡ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❣r❡❛t ❝♦✉r❛❣❡✱ ❬✐♥✲
❝r❡❛s✐♥❣ ✐t❪ ✈❡r② ♠✉❝❤ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ♠❛♥❧② s✉♣r❡♠❛❝②
✹✶ ✽✳✺✶✳✶✵ ❚❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❤❛s s♣r❡❛❞ ✐♥ ✉s ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
✹✷ ✶✳✶✵✷✳✾ ▼❛② Indra ❛t t❤❡ ✐♠♣✉❧s✐♦♥ ❬♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡❪ ♠❛❦❡✱ ✜rst ♦❢ ❛❧❧✱ t❤✐s
♦✉r ③❡❛❧♦✉s s✐♥❣❡r ♦❢ ❡✉❧♦❣✐❡s ❝♦♠✐♥❣✲❢♦rt❤ ❛s ❬❤✐s❪ ❝❤❛r✐♦t
✹✸ ✽✳✹✵✳✶ ❖ Indra✲Agni✱ ②♦✉ t✇♦ ❛r❡ ❡❛s✐❧② ♦✈❡r♣♦✇❡r✐♥❣ ✉s ❬❛♥❞❪ ✐♠♣❛rt✐♥❣
t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ ✐♥ ❝❧❛s❤❡s ✇❡ ♠✐❣❤t ♦✈❡r♣♦✇❡r str♦♥❣❤♦❧❞s ❬❛♥❞❪
❡✈❡♥ t❤❡ ✜r♠ ♦♥❡
✹✹ ✽✳✻✶✳✼ ❚❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♣♦✉r❡❞ ❬✐t❪ ♦✉t ❛♣❧❡♥t② ❢♦r ❛ ❢♦r❛② ❢♦r ❝♦✇s
✹✺ ✽✳✶✸✳✺ ❜r✐♥❣ ❤❡r❡ ❢♦r ✉s ❝♦♥s♣✐❝✉♦✉s ✜♥❞✐♥❣✲svàr tr❡❛s✉r❡✦
✹✻ ✼✳✽✹✳✺ ❙♦ t❤❛t ✇❡✱ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ✇♦✉❧❞ s❡t ♦✉t t♦ ❛r♦✉s❡ deva✲s
✹✼ ✶✵✳✼✹✳✸ ❚❤✐s ✐s ❛♥ ✐♥✈♦❝❛t✐♦♥ ♦❢ t❤❡s❡ ✐♠♠♦rt❛❧s ✇❤♦ ❛❧❧ t♦❣❡t❤❡r ❧♦♥❣ ❢♦r
t❤❡ tr❡❛s✉r❡✳
✹✽ ✽✳✷✹✳✸ ❜r✐♥❣ ❤❡r❡ ❢♦r ✉s t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❬t❤❛t ✐s❪ ❜❡st ❛t ❬♠❛✐♥t❛✐♥✐♥❣❪
❝♦♥❝❡♥tr❛t✐♥❣✲❛tt❡♥t✐♦♥ ❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥
✶✵✻ ❚r❡❛s✉r❡s
❛❞❡♣ts ✳ ■t ✐s ♠✉❝❤ ❛♥❞ ❡❛❣❡r❧② ❞❡s✐r❡❞ ✱ ❝❤❡r✐s❤❡❞ ❜② ❛❧❧ ❀
✹✾ ✺✵ ✺✶ ✺✷ ✺✸
✐t ✐s ♥♦t ❞❡✜❝✐❡♥t ❛♥❞ ✐s ✉♥❞❡❝❛②✐♥❣ ✱ ✐t ✐s t♦✲❜❡✲❞❡♣❧♦②❡❞ ✱ ❛♥❞✱
✺✹ ✺✺
✇❤❡♥ ✐t ✐s ❞❡♣❧♦②❡❞✱ ✐t ❤❛s t❤♦✉s❛♥❞ ❡✛❡❝ts ✳ ■♥ ❛❞❞✐t✐♦♥ t♦ ❛❧✲
✺✻
r❡❛❞② ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ❛❜♦✈❡ ❡✛❡❝ts✱ t❤❡r❡ ❛r❡ t❤❡ ♦❜t❛✐♥✐♥❣ ♦❢ ❛♥♦t❤❡r
tr❡❛s✉r❡ ✖ ♠❛❧❡ ♦✛s♣r✐♥❣s ✱ ❛♥ ❛✐❞ ✐♥ ❛❝t✐✈✐t✐❡s r❡q✉✐r✐♥❣ s❦✐❧❧ ❀
✺✼ ✺✽
❢♦r t❤♦s❡ ✇❤♦ ✜❣❤t Vr.tra✱ ✐t ✐s ❛ r❡❢r❡s❤♠❡♥t t❤❛t r❡♠♦✈❡s ♠✉❧t✐✲
✺✾
♣❧❡ ♦❜st❛❝❧❡s ❛♥❞ ✐s ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❧✐❜❡r❛❧✐t② ✇❤✐❝❤ ♣r♦❜❛❜❧②
✻✵ ✻✶
♠❡❛♥s t❤❛t ✐t ❡❛s❡s ❛tt❛❝❤♠❡♥ts t♦ ♠❛t❡r✐❛❧ t❤✐♥❣s✳
❚❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❝❛♥ ❜❡ s✇❡❧❧❡❞ ❜② Soma ✱ s❤❛r♣❡♥❡❞ ❛♥❞ ✐♥✲
✻✷ ✻✸
❝r❡❛s❡❞ ❜② Indra✳ ■t ✐s ❛❧s♦ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ t❤❛t t❤✐s tr❡❛s✉r❡ ❝❛♥
✻✹
❜❡❝♦♠❡ t❤♦✉s❛♥❞❢♦❧❞ ❛s ❛❜✉♥❞❛♥t ♦♥❝❡ ❣✐✈❡♥ ❜❡❢♦r❡ ♦r ❞✉r✐♥❣ ❛
✜❣❤t✐♥❣ ♠❛t❝❤ ✐♥ ❛ r✐♥❣ ✳ ✻✺
´ja✮
❚❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✭vā
❆ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✐s ❛ ❧❛st✐♥❣ ❤✐❣❤ ❧❡✈❡❧ ♦❢ ❡♥❡r❣② ✐♥ ♠❛❥♦r ♠✉s❝❧❡s
♠❛❦✐♥❣ t❤❡♠ r❡❛❞② ❢♦r q✉✐❝❦ ❛♥❞ str♦♥❣ ❛❝t✐♦♥❀ ✐t ✐s ✇❤❛t ❛t❤❧❡t❡s
❝❛❧❧ ✏t❤❡ s❡❝♦♥❞ ❜r❡❛t❤✑✱ ❜✉t ♦❢t❡♥ ✇✐t❤♦✉t ♣r❡❝❡❞✐♥❣ ✐t ❡①❡rt✐♦♥ ✖
✶
✐t ✐s s♦♠❡t✐♠❡s ❝♦♠♣❛r❡❞ t♦ t❤❛t ♦❢ ❝♦✉rs❡rs ❀ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❝❛♥
✸✳✸✽✳✶ ❧✐❦❡ ❤❛✈✐♥❣ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✇❡❧❧✲❛tt❛❝❤❡❞ t♦ t❤❡ ♣♦❧❡ ❬♦❢ ❛ ❝❤❛r✐♦t❪
❝♦✉rs❡r ❬t❤❛t ✐s❪ ❧❡❛♣✐♥❣ ❢♦r✇❛r❞✳
✶✵✳✾✻✳✶✵ ❍❡✱ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞✲❜②✲t❛✇♥②✲♦♥❡s✱ ❝❛❧❧❡❞ ♦✉t t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❧✐❦❡
❛ ❝♦✉rs❡r ❬❞♦❡s❪✳
✷ ✶✵✳✷✸✳✷ ❙❦✐❧❧❢✉❧ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ❜❡✐♥❣ ❛ ❜❛s✐s ♦❢ Rbhu✲s✱ ❣♦✈❡r♥s t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡
.
t♦ ❝❤❛♥❣❡✳
✸ ✽✳✹✻✳✶✶ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ♣r♦♠♦t❡❞ ❬♦✉r❪ ✈✐s✐♦♥s ✇✐t❤ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✳
✹ ✶✳✺✸✳✺ ❲❡ ♠✐❣❤t ❣❡t ♣♦ss❡ss✐♦♥ ✳✳✳ ♦❢ ❞✐r❡❝t❡❞ t♦✇❛r❞s t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❤❛✈✐♥❣
❜r✐❣❤t r❛❞✐❛♥❝❡ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✺ ✸✳✸✽✳✶ ▲✐❦❡ ❛ ❝❤❛r✐♦t✲❜✉✐❧❞❡r✱ ■ ❤❛✈❡ r❡✢❡❝t❡❞ ✉♣♦♥ ❬t❤✐s❪ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥✱ ❧✐❦❡
❤❛✈✐♥❣ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✇❡❧❧✲❛tt❛❝❤❡❞ t♦ t❤❡ ♣♦❧❡ ❬♦❢ ❛ ❝❤❛r✐♦t❪ ❝♦✉rs❡r ❬t❤❛t
✐s❪ ❧❡❛♣✐♥❣ ❢♦r✇❛r❞✳
✻ ✷✳✶✼✳✽ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❛r❡ ❜❡st♦✇✐♥❣ ✇♦r❦s✱ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✸✳✺✶✳✷ ❣r❛♥t✐♥❣✲t❤❡✲r✉s❤✲♦❢✲✈✐❣♦✉r ❜r❡❛❦❡r ♦❢ str♦♥❣❤♦❧❞s
✹✳✷✷✳✶✵ ❉♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥ t♦ ✉s ❞✐st✐♥❣✉✐s❤❡❞ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✻✳✶✼✳✷ ❞♦ ✉♥❧❡❛s❤ ♠❛♥✐❢♦❧❞ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✼✳✶✾✳✶✶ ❛❧❧♦t t♦ ✉s✱ t♦ ❬♦✉r❪ ❛ss✐st❛♥ts r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✼✳✷✼✳✹ Indra ✳✳✳ ❣✐✈✐♥❣ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✳✳✳
✽✳✶✸✳✸ ❯♣♦♥ ❤✐♠ ■ ❝❛❧❧ t♦ ❜❡st♦✇ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✖ ❬✉♣♦♥❪ ❤❛✈✐♥❣ ❢❡r✈♦r
❢♦r ❛ ❜❛tt❧❡ Indra✳
❡t❝✳
✼ ✶✳✶✶✳✶ t❤❡ ❜❡st ❝❤❛r✐♦t❡❡r ♦❢ ❬❛❧❧❪ ❝❤❛r✐♦t❡❡rs✱ ♦❢ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✽ ✶✳✸✵✳✶✸ ▲❡t ♦✉r ♣❧❡♥t✐❢✉❧ ❬❧✐❜❛t✐♦♥s❪✱ ❬✇❤❡♥❪ ✐♥ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ Indra✱
❤❛✈❡ ❛❜✉♥❞❛♥t r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ❬s♦ t❤❛t❪ ✇❡✱ ♥♦✉r✐s❤❡❞ ❜② t❤♦s❡ ❬❧✐❜❛t✐♦♥s✱❪
♠✐❣❤t ❡①❤✐❧❛r❛t❡ ❬❤✐♠❪✦
✾✳✶✶✵✳✶✶❝✱ ✾✳✹✷✳✸❜✱ ✾✳✾✼✳✶✾❞✱ ✾✳✶✶✵✳✶❛✱ ✾✳✽✸✳✸❜✱ ✾✳✻✼✳✹❝✱ ✾✳✷✸✳✻❝✱ ❡t❝✳
✾ ✼✳✾✸✳✶ ❬ Indra✕Agni✱❪ ✇❤♦ ❛r❡ ❜❡st ❛t ❣✐✈✐♥❣ ✐♥ ❛♥ ✐♥st❛♥❝❡ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
t♦ ♦♥❡ ✇❤♦ ❞❡s✐r❡s ❬✐t❪
✻✳✻✵✳✶✸ ❜♦t❤ ❣✐✈❡rs ♦❢ ❞r❛✉❣❤ts✱ ♦❢ tr❡❛s✉r❡s✱ ②♦✉ ❜♦t❤ ■ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t♦ ♦❜t❛✐♥
②♦✉r r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✶✵ ✼✳✶✾✳✻ ▼❛② ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s s❡t ✐♥ ♠♦t✐♦♥ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✶✶ ✷✳✶✷✳✶✺ ❧✐❦❡ ❬s♦♠❡t❤✐♥❣❪ ♣r♦✈♦❦✐♥❣ ❛♥❣❡r ✖ s✉❝❤ t❤♦✉ ♠❛❦❡ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
❛❝❝❡ss✐❜❧❡ ❬t♦ ✉s❪✦
✶✷ ✼✳✷✺✳✺ ❆❧✇❛②s ♠❛❦❡ ❛❧❧ ♦❜st❛❝❧❡s ❡❛s②✲t♦✲❜❡❛t✱ s♦ t❤❛t ✇❡✱ ❝❛rr②✐♥❣ ❬♦t❤❡rs❪
❛❝r♦ss ❬t❤♦s❡ ♦❜st❛❝❧❡s❪✱ ✇♦✉❧❞ ❛❝q✉✐r❡ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✦
✶✸ ✸✳✸✻✳✺ ❤✐s ❝♦✇s ❛r❡ ❣✐✈✐♥❣ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r❀
✶✹ ✻✳✸✺✳✶ ❲❤❡♥ ✇✐❧❧ t❤♦✉ ♠❛❦❡ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s r✐❝❤ ✇✐t❤ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r❄
✶✵✳✹✷✳✼ ❊✛❡❝t ❢♦r ✐♥✈♦❦❡r ✈✐s✐♦♥ ✇❤✐❝❤ ❤❛s ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❢♦r ❛ ❥❡✇❡❧✦
✸✳✹✾✳✹ ❡✛♦rt t♦ ✈✐s✉❛❧✐③❡ ❬✐s ❛♥ ❛♣♣♦rt✐♦♥❡r ♦❢❪ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✶✶✵ ❚❤❡ tr❡❛s✉r❡s
❜❧♦♦❞
✶✺ ✳
✸✳✸✵✳✶✶ ❛♥❞ ❞✉r✐♥❣ ❛ ❝❧♦s❡ ❝♦♠❜❛t ✳✳✳ ❬❤❡ ❜r✐♥❣s❪ t♦ ✉s✱ t♦ ❬❤✐s❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✱
Indra
❊♥❡♠✐❡s ♦❢ Indra
❊♥❡♠✐❡s ♦❢Indra ❛r❡ ♠❛♥② ❡✈❡♥ ❜❡❢♦r❡ ❤❡ ✐s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ✭♦r ❜♦r♥✮✶
✷ ✸
✖ ❤❡ ❞♦❡s ♥♦t ❤❛✈❡ t♦ r❡❛❧❧② s❡❡❦ t❤❡♠ ♦✉t ✳ Indra s❝❛tt❡rs ✱ s✉❜✲
✹ ✺ ✻ ✼
❞✉❡s ✱ s❤❛tt❡rs ✱ ♦✈❡r♣♦✇❡rs ✱ ✇❛r❞s ♦✛ ✱ ❝r✉s❤❡s ❛♥❞ s❧❛②s ✱ ♦r
✽
✾
♦t❤❡r✇✐s❡ ❞✐s♣❡rs❡s t❤❡♠ ❛❧❧ ✳ ❚❤❡② ♠✐❣❤t ❜❡ ❣r♦✉♣❡❞ ✐♥t♦ t❤r❡❡
❞✐st✐♥❝t ❝❧❛ss❡s ✖ ❞❡♠♦♥✐❝ tr✐❜❡s✱ ♠❡♥t❛❧ ♦❜s❝✉r❛t✐♦♥s ❛♥❞ ❞❡❝❡✐t✲
❢✉❧ st❛t❡s ♦❢ ♠✐♥❞✱ ❛♥❞ ♠♦rt❛❧s ✇❤♦ ❛r❡ ❤♦st✐❧❡
✶✵ t♦ Indra ❛❞❡♣ts
❛♥❞ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✳
Vr.trá✲s
❆ vr.trá ✐s ❛♥ ♦❜st❛❝❧❡✱ ❛♥ ♦❜str✉❝t✐♦♥ ♦❢ s♦rts✳ ❚❤❡r❡ ❛r❡ ♠❛♥②
✶
♦❢ t❤❡♠✳ ❲❤❡♥ ❛♥ ✐♥♥❡r ♦❜st❛❝❧❡ ❝❛♥ ❛❝t✐✈❡❧② r❡s✐st ♦r ❛tt❛❝❦✱
✐t ✐s ♣r❡s❡♥t❡❞ ❛s ❛ ❞❡♠♦♥
✷ vr.trá✳ ❙❡✈❡r❛❧ ♣❛rt✐❝✉❧❛r vr.trá✲s ❛r❡
♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✖ ✏t❤❡ s♥❛❦❡✑✱ Śús.n.a✱ Śámbara✱ ❛♥❞✱ ♣r♦❜❛❜❧②✱ ♦t❤❡rs✳
❚❤❡ ♠♦st ✐♠♣♦rt❛♥t ♦❜str✉❝t✐♦♥ ❢♦r Indra t♦ ❞❡❢❡❛t ✐s ❝❛❧❧❡❞ t❤❡
Vr.trá✳
❚❤❡ Vr.trá ✸
✐s ❛ ✏❞❡s❝❡♥❞❛♥t ♦❢ t❤❡ s♣✐❞❡r✑ ✱ ❛♥❞ ❤✐s ♠♦t❤❡r ✐s
s♣✐❞❡r
✷✳✶✶✳✶✽ ❊✛❡❝t t❤❛t ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉
♣✐❡r❝❡❞ Vr.tra ✖ t❤❡ ♣❡r♠✐ss✐✈❡ ❞❡s❝❡♥❞❛♥t ♦❢ t❤❡ s♣✐❞❡r
✹ ✶✳✸✷✳✾ ❙❤❡✱ ✇❤♦s❡ s♦♥ ✐s Vr.tra✱ ❜❡❝❛♠❡ ❧♦✇ ♦♥ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r✱
Indra ❜r♦✉❣❤t ❞♦✇♥ ❤❡r ❞❡str✉❝t✐✈❡ ✇❡❛♣♦♥✳
❚❤❡ ♠♦t❤❡r ❬✐s❪ s✉♣❡r✐♦r✱ t❤❡ s♦♥ ✇❛s ✐♥❢❡r✐♦r✳
Dānu r❡♣♦s❡s ❧✐❦❡ ❛ ♠✐❧❝❤✲❝♦✇ t❤❛t ✐s ✇✐t❤ ❛ ❝❛❧❢✳
✺ ✶✳✸✷✳✶✵ ❚❤❡ ✇❛t❡rs r♦❛♠ t❤❡ ❤✐❞❞❡♥ ❜♦❞② ♦❢ Vr.tra t❤❛t ✇❛s ❞❡♣♦s✐t❡❞
✐♥ t❤❡ ♠✐❞st ♦❢ ❛✛♦r❞✐♥❣✲♥♦✲♣❧❛❝❡✲♦❢✲r❡st
❧❛❝❦✐♥❣✲❛♥②t❤✐♥❣✲st✐❧❧ r❛❝❡tr❛❝❦s
✶✵✳✶✹✽✳✷ t❤♦✉ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡ s✉♥ ✇♦✉❧❞ ♣r❡✈❛✐❧ ♦✈❡r ❞❡♠♦♥✐❝ tr✐❜❡s ❬❛♥❞
♦✈❡r❪ s✐t✉❛t❡❞ ✐♥ ❛ ❤✐❞✐♥❣ ♣❧❛❝❡ ❦❡♣t✲s❡❝r❡t ❝♦♥❝❡❛❧❡❞✲✐♥✲✇❛t❡rs ♦♥❡
✻ ✶✳✶✷✶✳✶✶ t❤♦✉✱ ✉s✐♥❣ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ s✇✐❢t❧② ♣✉t t♦ s❧❡❡♣
❧❛②✐♥❣ ✐♥ ✈❡✐♥s ❡♥❝❛♣s✉❧❛t✐♥❣ ❛♥①✐❡t② Vr.tra
✶✳✸✷✳✶✵ t❤❡ ❤✐❞❞❡♥ ❜♦❞② ♦❢ Vr.tra t❤❛t ✇❛s ❞❡♣♦s✐t❡❞ ✐♥ t❤❡ ♠✐❞st ♦❢
❛✛♦r❞✐♥❣✲♥♦✲♣❧❛❝❡✲♦❢✲r❡st ❧❛❝❦✐♥❣✲❛♥②t❤✐♥❣✲st✐❧❧ ✏r❛❝❡tr❛❝❦s✑
✼ ✶✵✳✶✶✸✳✻ ❤❡✱ ❢❡r♦❝✐♦✉s✱ ✈✐❣♦r♦✉s❧② ❤❡✇ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s ❦❡❡♣✐♥❣ ✇❛t❡rs✱ ❝♦♥❝❡❛❧❡❞
❜② ✐❣♥♦r❛♥❝❡ Vr.tra
✽ ✶✳✺✹✳✶✵ ❬❚❤❛t❪ ♠❡♥t❛❧ ♦❜s❝✉r❛t✐♦♥ ♦❢ ✇❛t❡rs✱ ❬✇❤✐❝❤ ✐s❪ ❛ s✉♣♣♦rt ❢♦r tr❡♠✲
❜❧✐♥❣✱ r❡♠❛✐♥❡❞✱ t❤❡ ❦♥♦tt② ♦♥❡ ❬✇❛s❪ ♠✐❞st ♦❢ Vr.tra✬s ❜❡❧❧✐❡s
✾ ✶✳✶✷✶✳✹ ❲❤❡♥ ❛t ❬t❤❡✐r❪ ✢♦✇✐♥❣ ❢♦rt❤ ❤❡✱ ✇❤♦ ❤❛s t❤r❡❡ r❡❣✐♦♥s✱ r❡tr❡❛ts✱
t❤♦✉ s❤❛❧❧ ✉♥❝♦✈❡r t❤❡ ❞♦♦rs ♦❢ t❤❡ ❢♦❡ ♦❢ ❛♥ ❬✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t❪ ❤✉♠❛♥✳
✶✵ ✶✳✸✷✳✽ ❚❤❡ s♥❛❦❡ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ ❧②✐♥❣ ❛t t❤❡ ❢❡❡t ♦❢ t❤♦s❡ ✈❡r② ❬✇❛t❡rs❪ ✇❤✐❝❤
Vr.tra s✉rr♦✉♥❞❡❞ ❜② ❤✐s ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ s✐③❡✳
✶✶ ✽✳✸✷✳✷✻ ❍❡ ✳✳✳ ❞✐❞ s❧❛② Vr.tra✱ s✇❡❧❧❡❞ ❧✐❦❡ ❛ s♥❛❦❡ ❞❡s❝❡♥❞❛♥t ♦❢ t❤❡ s♣✐❞❡r
✶✳✺✷✳✻ ❍✐♥❞❡r✐♥❣ ✇❛t❡rs✱ ❤❡ r❡st❡❞ ❛t t❤❡ ❜♦tt♦♠ ♦❢ t❤❡ r❡❣✐♦♥✱ ✇❤❡♥ t❤♦✉
❤❛✈❡ ❤✉rr✐❡❞❧② ❤✉r❧❡❞ ✏t❤✉♥❞❡r✑ ✐♥t♦ t❤❡ ❥❛✇s ♦❢ ❤❛r❞✲t♦✲❣r❛s♣✲❜❡❝❛✉s❡✲♦❢✲
s✇❡❧❧✐♥❣ Vr.tra✳
✶✷ ✶✳✽✵✳✹ ❖✉t ♦❢ t❤❡ ❊❛rt❤✱ ❬❛♥❞❪ ❛❢t❡r✱ ♦✉t ♦❢ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❤❛✈❡
str✉❝❦ Vr.tra
Vr.tra✲s ✶✶✺
✸✵ ✶✳✸✸✳✶✸ ❇② ♠❡❛♥s ♦❢ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t Indra ❝❛♠❡ ✐♥t♦ ❝♦♥t❛❝t ✇✐t❤ Vr.tra
✸✶ ✹✳✶✼✳✸ ❬❤❡❪ s❤❛❧❧ ❞❡❢❡❛t Vr.tra ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
✶✳✸✷✳✺ Indra s❧❛②❡❞ ❛ ♠♦r❡✲♦❜str✉❝t✐♥❣ ❤❛✈✐♥❣✲♥♦✲s❤♦✉❧❞❡r❜❧❛❞❡s Vr.tra
✇✐t❤ ❛ ♠✐❣❤t② ❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥✱ ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✳
✶✳✸✷✳✼ ▲❛❝❦✐♥❣ ❢❡❡t✱ ❧❛❝❦✐♥❣ ❤❛♥❞s✱ ❤❡ ❜❛tt❧❡❞ Indra✱ ❤❡ ❤❛s ❤✐t ❤✐s t❤✉♥✲
❞❡r❜♦❧t ♦✈❡r t❤❡ t♦♣✳
✶✳✽✵✳✺ ✉s✐♥❣ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ t❤r♦✇s ❞♦✇♥ t❤❡ ❤❡❛❞ ♦❢ r❛❣✐♥❣ Vr.tra
✶✳✶✷✶✳✶✶ t❤♦✉✱ ✉s✐♥❣ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ s✇✐❢t❧② ♣✉t t♦ s❧❡❡♣ ❧❛②✲
✐♥❣ ✐♥ ✈❡✐♥s ❡♥❝❛♣s✉❧❛t✐♥❣ ❛♥①✐❡t② Vr.tra
✶✵✳✷✽✳✼ ❜❡❝♦♠✐♥❣ ❡①❤✐❧❛r❛t❡❞✱ ■ ❤❛✈❡ ❞❡str♦②❡❞ Vr.tra ✇✐t❤ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
✸✷ ✽✳✼✻✳✷ ❚❤✐s Indra✱ ❤❛✈✐♥❣ Marut✲s ❛s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✱ ❞✐❞ s♣❧✐t ❛s✉♥❞❡r ✇✐t❤
❤✉♥❞r❡❞✲❦♥♦tt❡❞ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t t❤❡ ❤❡❛❞ ♦❢ Vr.tra
✸✸ ✶✳✽✵✳✶✸ ❲❤❡♥ t❤♦✉ ♠❛❞❡ ❛ ✢❛s❤ ♦❢ ❧✐❣❤t♥✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
t♦ ✜❣❤t Vr.tra ✳✳✳
✸✹ ✷✳✶✶✳✶✽ ❊✛❡❝t t❤❛t ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉
♣✐❡r❝❡❞ Vr.tra
✶✳✻✶✳✶✵ ❲✐t❤ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡ ♦❢ ❥✉st t❤✐s ♦♥❡✱ Indra s❤❛❧❧ ❤❡✇ ✇✐t❤
t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❤✐ss✐♥❣ Vr.tra ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s✳
✹✳✶✼✳✶ t❤♦✉✱ ❤❛✈✐♥❣ s❧❛②❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡ Vr.tra
✻✳✶✼✳✶ ✳✳✳ t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ✉tt❡r❧② ❞❡str♦② ✇✐t❤ ♣♦✇❡rs t♦ ❝❤❛♥❣❡ Vr.tra ❬❛♥❞❪ ❛❧❧
✉♥❢r✐❡♥❞❧② ❬❢♦r♠s❪
✼✳✷✶✳✻ ❙✐♥❝❡ t❤♦✉ ❤❛✈❡ s❧❛②❡❞ Vr.tra ✇✐t❤ t❤② ♦✇♥ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ✳✳✳
✸✺ ✾✳✻✶✳✷✵ str✐❦✐♥❣ ❛♥ ✉♥❢r✐❡♥❞❧② Vrtra
✾✳✶✵✾✳✶✹ ❍❡ ❜r✐♥❣s ✉♣ t❤❡ ❧♦✈❡❧②.s✐❣♥ ♦❢ Indra t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✇❤♦♠ ❤❡ s❧❛②s
❛❧❧ vr.tra✲s✳
✸✻ ✺✳✷✾✳✼ ❚♦ s❧❛② Vrtra✱ Indra s❤❛❧❧ ❞r✐♥❦ ❡①tr❛❝t❡❞ ❙♦♠❛ ✖ t❤r❡❡ ❝❤❛♥♥❡❧s
♦❢ ❛ ♠❛♥ ❛t t❤❡ .s❛♠❡ t✐♠❡✳
✶✳✺✷✳✽ ❍❛✈✐♥❣ s❧❛②❡❞ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❛✇♥② ♦♥❡s Vr.tra ✳✳✳
✶✳✽✵✳✷ ■♥t♦①✐❝❛t✐♥❣ ❜✉❧❧ ❞✐❞ ❡①❤✐❧❛r❛t❡ t❤❡❡ ✖ ❬t❤❛t❪ ♣r♦❝✉r❡❞ ❜② ❛ ❤❛✇❦
♣r❡ss❡❞ ♦✉t Soma ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ✈✐❣♦r♦✉s❧② str✉❝❦ Vr.tra ♦✉t ♦❢ t❤❡
✇❛t❡rs✳
✸✼ ✶✳✽✵✳✼ ✇❤❡♥ ✐♥❞❡❡❞ ❤✐♠ ✖ t❤❛t ❤❛✈✐♥❣ ♣♦✇❡r✲t♦✲❢r❛♠❡✲❝♦❣♥✐t✐♦♥ ❜❡❛st ✖
t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❞❡❢❡❛t❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r✲t♦✲❢r❛♠❡✲❝♦❣♥✐t✐♦♥✳
✸✽ ✶✳✸✸✳✶✸ ❤❡ ♣r♦❧♦♥❣❡❞ ❤✐s ♦✇♥ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡ ❬t❤✉s❪ ♣r❡✈❛✐❧✐♥❣
✸✾ ✶✳✶✻✺✳✽ ■ ❤❛✈❡ ❞❡❢❡❛t❡❞ Vrtra✱ ❖ Marut✲s✱ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❝♦♠❡ ✐♥ ❝♦♥tr♦❧ ❜② t❤❡
♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s ❛♥❞. t❤r♦✉❣❤ ♠② ♦✇♥ ✇r❛t❤✳
✹✵ ✻✳✷✺✳✽ ❚♦ t❤❡❡✱ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤② ❣r❡❛t ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✱ ❡✈❡r②t❤✐♥❣
✐s ❛❧✇❛②s ②✐❡❧❞❡❞ t♦ s❧❛② Vr.tra✳
Vr.tra✲s ✶✶✼
✹
✏s♥❛❦❡✑ r❡♣♦s❡s✱ ❤♦❧❞✐♥❣ ❢❛st t♦ t❤❡ ❊❛rt❤ ❀ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❦❡❡♣s r❡✲
✺
tr❡❛t✐♥❣ ❜❡❝❛✉s❡ ♦❢ t❤❡ ✏s♥❛❦❡✑ ✳ ❚❤❡ ✏s♥❛❦❡✑ ✐s ❝❤❛r❛❝t❡r✐③❡❞ ❛s
✻
❧❛❝❦✐♥❣ ✇❛❦❡❢✉❧♥❡ss✱ s❧❡❡♣✐♥❣✱ ♥♦t✲❜❡✐♥❣✲❛✇❛r❡✱ ✱ ♣❡r♠✐ss✐✈❡ ❡✈❡♥
✼ ✽
✇❤❡♥ ❡①❤✐❜✐t✐♥❣ ✈✐❣♦✉r ✱ ❛♥❞ ❝♦♥❢✉s❡❞ ✳ ■t ❤❛s t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡
✾
✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✐❧❧✉s✐♦♥s ✳ ❲❛t❡rs ❝❛♥ ❜❡❝♦♠❡
♠✐str❡ss❡s ♦❢ t❤❡ ✏s♥❛❦❡✑
✶✵ ✳
Śús.n.a
Śús.n.a ✭t❤❡ ✏❞r②✐♥❣ ♦♥❡✑✮ ✐s ❛ ❞❡♠♦♥ ✇❤♦ s❛♣s ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧②
❡♥❡r❣②✱ ❜✉t r❡♠❛✐♥s ♠♦st❧② ✐♥ t❤❡ ❞❛r❦ ✭❂ ✐♥ t❤❡ s✉❜❝♦♥s❝✐♦✉s♥❡ss✮✳
❍❡ ✐s t❤❛t ✇❤✐❝❤ ❝❛✉s❡s ❛ r❡s✐st❛♥❝❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❛♥ ❛❝t✐✈❡ ❞❡❢❡♥s❡
♦❢ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ r♦✉t✐♥❡s✱ ♣r✐♦r✐t✐❡s✱ ✈❛❧✉❡s✱ ♦r ♠♦r❡s❀ ❤❡ ✐s ❛ ♣❡rs♦♥✲
✐✜❝❛t✐♦♥ ♦❢ t❤❡ str✐✈✐♥❣ t♦ ♣r❡s❡r✈❡ t❤❡ st❛t✉s q✉♦✳ ❙❛✐❞ r❡s✐st❛♥❝❡
✶✽ ✽✳✾✸✳✶✹✲✶✺ ✇❤❡♥ ❛❧❧ deva✲s st❡♣♣❡❞ ❛s✐❞❡ ❜❡❝❛✉s❡ ♦❢ s♥❛❦❡✬s ✈❡❤❡♠❡♥❝❡ ✭t❤❡
❢♦r❝❡❢✉❧♥❡ss ♦❢ t❤❡ ❜❡❛st s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♠❡t t❤❡♠✮✱ t❤❡♥ ❤❡ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ♠②
♣r♦t❡❝t✐♦♥❀
✽✳✾✻✳✼ ❋❧❡❡✐♥❣ ❢r♦♠ Vr.tra✬s ❤✐ss✐♥❣ ❛❧❧ deva✲s ✇❤♦ ✇❡r❡ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ❛❜❛♥✲
❞♦♥❡❞ t❤❡❡✳
✶✾ ✶✳✶✻✺✳✻ ②♦✉ ♣✉t ✉♣ ♠❡ t♦ s❧❛② t❤❡ s♥❛❦❡ ❜② ♠②s❡❧❢
✷✵ ✶✳✸✷✳✶✸ ◆❡✐t❤❡r ❧✐❣❤t♥✐♥❣ ♥♦r t❤✉♥❞❡r ✇❡r❡ s✉❝❝❡ss❢✉❧ ❢♦r ❤✐♠✱ ♥❡✐t❤❡r t❤❡
❢♦❣ ✇❤✐❝❤ ❤❡ s❝❛tt❡r❡❞✱ ♥♦r t❤❡ r❛tt❧✐♥❣✱ ✇❤❡♥ Indra ❛♥❞ t❤❡ s♥❛❦❡ ✇❛❣❡❞
✇❛r✳✳✳
✷✶ ✶✳✶✸✵✳✹ ❍❛✈✐♥❣ ✜r♠❡❞ ✐♥ t❤❡ ❤❛♥❞s t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ s❤❛r♣ ❛s ❛ ❝❛r✈✐♥❣
❦♥✐❢❡✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ✇❤❡t ❬✐t❪ ❢♦r ❛ s❤♦t✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ✇❤❡t ❬✐t❪ t♦ s❧❛② t❤❡ s♥❛❦❡✳
✷✷ ✺✳✸✶✳✼ ✇❤❡♥ s❧❛②✐♥❣ t❤❡ s♥❛❦❡✱ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ♠♦❞❡r❛t❡❞ ❬t❤②❪ ❢r❡♥③②
✷✸ ✺✳✷✾✳✻ ❲❤❡♥ ✇✐t❤ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t t❤❡ ♠✉♥✐✜❝❡♥t ♦♥❡ s❤❛❧❧ ❝✉t s✐♠✉❧t❛♥❡✲
♦✉s❧② ♥✐♥❡ ❛♥❞ ♥✐♥❡t② ❝♦✐❧s ♦❢ t❤✐s ♦♥❡ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s
✷✹ ✸✳✸✸✳✼ ❤❡ s❤❛❧❧ ❤❡✇ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s t❤❡ s♥❛❦❡
✷✺ ✽✳✾✸✳✷ ❬❜❡✐♥❣❪ Vr.tra✲s❧❛②❡r✱ ✈❛♥q✉✐s❤❡❞ t❤❡ s♥❛❦❡
✷✻ ✺✳✸✷✳✷ ❤❛✈✐♥❣ str✉❝❦ r❡♣♦s✐♥❣✱ ❝♦♥❢✉s❡❞ s♥❛❦❡✱ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❤❛✈❡ ❡✛❡❝t❡❞
t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥tr♦❧
✷✼ ✷✳✶✷✳✸ ❲❤♦✱ ❤❛✈✐♥❣ s❧❛②❡❞ t❤❡ s♥❛❦❡✱ r❡❧❡❛s❡❞ s❡✈❡♥ r✐✈❡rs
✺✳✷✾✳✷ ❲❤❡♥ ❤❡ ❤✐t t❤❡ s♥❛❦❡✱ ❤❡ r❡❧❡❛s❡❞ r❡st❧❡ss ✇❛t❡rs t♦ ✢♦✇✳
✷✽ ✻✳✸✵✳✹ ❚❤♦✉ s❧❛②❡❞ t❤❡ s♥❛❦❡ ❧②✐♥❣ ❛r♦✉♥❞ t❤❡ ✢♦♦❞✐♥❣ ✇❛t❡rs✱ t❤♦✉ s❡♥❞
t❤❡ ✇❛t❡r ♦✛ t♦✇❛r❞s t❤❡ s❡❛✳
✷✾ ✻✳✶✽✳✶✹ ❚❤❡♥ ❛❧❧ deva✲s s❤❛❧❧ ❝❤❡❡r t❤❡❡✱ ❖ deva✱ t♦ s❧❛② t❤❡ s♥❛❦❡ ✳✳✳ ❛t
✇❤✐❝❤ ♣♦✐♥t t❤♦✉✱ ❡①t♦❧❧❡❞✱ s❤❛❧❧ ❝r❡❛t❡ ❬♠❡♥t❛❧❪ s♣❛❝❡ ❢♦r ❛ ❤❛r❞✲♣r❡ss❡❞
❍❡❛✈❡♥✱ ❬❛♥❞❪ ❢♦r ❛ ♣❡rs♦♥✱ ❢♦r t❤✐s ❜♦❞②✳
✸✵ ✻✳✶✼✳✾ ❲❤❡♥ Indra ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❜❡st♦✇✐♥❣✲♠❡❛♥s✲❬t♦✲❛❝t❪ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣
✈✐t❛❧ ♣♦✇❡r ❤❛❞ ❤✉r❧❡❞ t❤❡ s♥❛❦❡ ✐♥t♦ ❬✐ts❪ ❧❛✐r
✸✶ ✹✳✶✾✳✾ ❛ ❜❧✐♥❞✱ t❛❦✐♥❣ ❤♦❧❞ ♦❢ ✏t❤❡ s♥❛❦❡✑✱ ❧♦♦❦❡❞ ❛r♦✉♥❞❀
Śus.n.a ✶✷✶
Śámbara
Śámbara ✐s ❞❡✜♥❡❞ ❛s ❛ ❞❡♠♦♥ ✭dāsa✮ ♠♦st r❡❧❛t❡❞ t♦ ❢❛♠✐❧② ♦r
♥♦❜❧❡ ❛♥❝❡str② ✭kaulitara✮ ✐♥ ✹✳✸✵✳✶✹
✶ ❛♥❞ ✐s ✐♥t❡r♣r❡t❡❞ ❤❡r❡ ❛s
❛ ✇❛❧❧ ♦❢ r❛t✐♦♥❛❧✐③❛t✐♦♥s✴❛tt✐t✉❞❡s ❞❡r✐✈❡❞ ❢r♦♠ ❝♦♥❝❡r♥s ❛❜♦✉t
♦♥❡✬s ❢❛♠✐❧② ♦r ❛ss✉♠♣t✐♦♥ ♦❢ ❛ ♥♦❜❧❡ ❛♥❝❡str② ❛s ❜❡✐♥❣ t♦♦ ✐♠♣♦r✲
t❛♥t✱ ❤♦✇❡✈❡r t❤❡r❡ ❛r❡ t♦♦ ❢❡✇ ♠❡♥t✐♦♥s ♦❢ Śámbara t♦ ❜❡ ♠♦r❡
s♣❡❝✐✜❝✳ ■t ✐s ♠❡♥t✐♦♥❡❞ t❤❛t Śámbara ✏r❡s✐❞❡s ✐♥ t❤❡ ♠♦✉♥t❛✐♥s✑
✷
✶✷ ✹✳✶✻✳✶✵ ❏♦✉r♥❡② ❤♦♠❡ ✇✐t❤ t❤❡ ♠✐♥❞ t❤❛t ✐s s❧❛②✐♥❣ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡✲t♦✲s✉✛❡r✲
✇❛♥t❀ ✇✐t❤ t❤❡❡ ❜❡✐♥❣ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞✱ Kutsa s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ❞✐s♣❛ss✐♦♥❛t❡✳
✶✸ ✼✳✷✺✳✺ ❚❤❡s❡ Kutsa✲s✱ r❡♣❡❛t❡❞❧② ❛♣♣r♦❛❝❤✐♥❣ ✐♥ ❬t❤❡ st❛t❡ ♦❢❪ Indra ♦✈❡r✲
✇❤❡❧♠✐♥❣ ✐♠♣❡❧❧❡❞ ❜② t❤❡ deva ♣♦✇❡r✱ ❛r❡ ❛ ❤✐❣❤s♣✐r✐t❡❞ ♥♦t❡ t♦ ❤❛✈✐♥❣
t❛✇♥② ❤♦rs❡s ♦♥❡✳
✶✹ ✶✳✺✶✳✻ ❚❤♦✉ ❤❡❧♣❡❞ Kutsa ❞✉r✐♥❣ ❦✐❧❧✐♥❣s ♦❢ Śusna
✷✳✶✾✳✻ ■♥ ❛ ❞❛② ❤❡ ♠❛❞❡ ✉♥❛❜❛t✐♥❣✱ ❝❛✉s✐♥❣ ❧❛❝❦ .♦❢. ❜❛r❧❡② Śus.n.a t♦ s✉❝❝✉♠❜
t♦ ❝❤❛r✐♦t❡❡r Kutsa❀
✻✳✸✶✳✸ ❉✉r✐♥❣ ❛ ❢♦r❛② ❢♦r ❝♦✇s✱ ❞♦ ✜❣❤t t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ Kutsa✱ ❖ Indra✱
❛❣❛✐♥st ✉♥❛❜❛t✐♥❣ Śus.n.a✱ ❬✇❤♦ ✐s❪ ❝❛✉s✐♥❣ ❧❛❝❦ ♦❢ ❜❛r❧❡②✳
✶✺ ✶✵✳✾✾✳✾ ❤❡ ❣❛✈❡ ❛✇❛② Śusna t♦ ✐♠♣❧♦r✐♥❣ ❬❤✐♠❪ Kutsa✳
✶✻ ✹✳✶✻✳✶✷ ❋♦r Kutsa t❤♦✉ ❤❛✈❡ ♣✉❧❧❡❞ ✐♥ ❛t t❤❡ st❛rt ♦❢ t❤❡ ❞❛② ✉♥❛❜❛t✐♥❣
..
✶✽ ✺✳✷✾✳✶✵ ❚❤♦✉ t❡❛r❡❞ ♦✛ t❤❡ ♦t❤❡r ✇❤❡❡❧ ♦❢ t❤❡ s✉♥✱ ❢♦r Kutsa t❤♦✉ ❝r❡❛t❡❞
..
✸ ✶✳✺✹✳✻ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ♠❛❦❡ ♥✐♥❡t② ♥✐♥❡ ✇❛❧❧s ❬♦❢ Śambara❪ t♦ tr✐❝❦ ❬❤✐♠❪✳
✷✳✶✾✳✻ ❋♦r Divodāsa Indra ❞❡s♦❧❛t❡❞ ♥✐♥❡t② ♥✐♥❡ str♦♥❣❤♦❧❞s ♦❢ Śambara
✹ ✻✳✷✻✳✺ ❲❤❡♥ t❤♦✉ t❡❛r t♦ ♣✐❡❝❡s ❤✉♥❞r❡❞s t❤♦✉s❛♥❞s ❬str♦♥❣❤♦❧❞s❪✱ t❤♦✉
✇✐❧❧ t❤r♦✇ ❞♦✇♥ ❢r♦♠ t❤❡ ♠♦✉♥t❛✐♥ t❤❡ ❞❡♠♦♥ Śambara
✺ ✼✳✶✾✳✺ ❚❤♦s❡ t❤② ❝♦♥tr✐✈❛♥❝❡s ✳✳✳ ✇❤❡♥ ✐♥ ❛♥ ✐♥st❛♥❝❡ t❤♦✉ ❞✐❞ ♦✈❡r❝♦♠❡
♥✐♥❡t② ♥✐♥❡ ✇❛❧❧s ❬♦❢ Śambara❪ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡ ❤✉♥❞r❡❞t❤ ❛t t❤❡ ❡♥❝❛♠♣✲
♠❡♥t✦
✻ ✷✳✶✹✳✻ ❲❤♦ ❛ ❤✉♥❞r❡❞ ✖ ♠❛♥② ✖ ♦❢ Śambara✬s str♦♥❣❤♦❧❞s ♣✐❡r❝❡❞ ❬♦♣❡♥❪
❛s ✐❢ ✇✐t❤ ❛ r♦❝❦
✼ ✻✳✷✻✳✺ ❲❤❡♥ t❤♦✉ t❡❛r t♦ ♣✐❡❝❡s ❤✉♥❞r❡❞s t❤♦✉s❛♥❞s ❬str♦♥❣❤♦❧❞s❪✱t❤♦✉
✇✐❧❧ t❤r♦✇ ❞♦✇♥ ❢r♦♠ t❤❡ ♠♦✉♥t❛✐♥ t❤❡ ❞❡♠♦♥ Śambara
✽ ✻✳✹✼✳✷ ❬Indra✱❪ ✇❤♦ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❞✐s♣❡rs❡❞ ♠❛♥② ❝♦♥tr✐✈❛♥❝❡s ❛♥❞ ♥✐♥❡t②
♥✐♥❡ ✇❛❧❧s ♦❢ Śambara
✾ ✷✳✶✾✳✻ ❋♦r Divodāsa Indra ❞❡s♦❧❛t❡❞ ♥✐♥❡t② ♥✐♥❡ str♦♥❣❤♦❧❞s ♦❢ Śambara✳
✶✵ ✶✳✶✸✵✳✽ ❋♦r Atithigva ❤❡✱ ❢❡r♦❝✐♦✉s✱ ❜r♦✉❣❤t ❞♦✇♥ Śambara ❢r♦♠ t❤❡ ♠♦✉♥✲
t❛✐♥✱ ✈✐❣♦r♦✉s❧② ✐♠♣❛rt✐♥❣ t❤❡ ♣r✐③❡s ♦❢ ❬t❤❛t❪ ♠✐❣❤t② ♦♥❡
✻✳✷✻✳✺ ❲❤❡♥ t❤♦✉ t❡❛r t♦ ♣✐❡❝❡s ❤✉♥❞r❡❞s t❤♦✉s❛♥❞s ❬str♦♥❣❤♦❧❞s❪✱ t❤♦✉
✇✐❧❧ t❤r♦✇ ❞♦✇♥ ❢r♦♠ t❤❡ ♠♦✉♥t❛✐♥ t❤❡ ❞❡♠♦♥ Śambara
✶✶ ✻✳✹✸✳✶ ■♥ ✇❤♦s❡ r❛♣t✉r❡ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ♠❛❦❡Śambara s✉❜❥❡❝t t♦ Divodāsa✱ t❤❛t
Soma✱ ❜❡✐♥❣ s✉❝❤✱ ❖ Indra✱ ❬✐s❪ ❡①tr❛❝t❡❞ ❢♦r t❤❡❡✳
✶✷ ✻✳✹✼✳✷✶ ❤❡✱ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛s ❛ ❜✉❧❧✱ ❞✐❞ s❧❛② t✇♦ ❤❛❣❣❧✐♥❣ ✜❡♥❞s ❛t t❤❡ ❡♥❝❧♦s✉r❡
♦❢ ✇❛t❡rs ✖ Varcin ❛♥❞ Śambara✳
✶ ✽✳✸✳✶✾ ❬t❤♦✉ ❞✐❞ s♣✉r♥❪ ♦✉t s❛✈❛❣❡ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡ ❬✐❞❡❛s ❛♥❞
♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪ Arbuda
✷ ✽✳✸✷✳✸ ❉❡❣r❛❞❡ t❤❡ ✉❧t✐♠❛t❡ ♦❢ Arbuda ✖ t❤❡ ❤❡✐❣❤t ♦❢ ❬❤✐s❪ ♠❛ss② ❬❜♦❞②❪✦
✸ ✷✳✶✹✳✹ ✇❤♦ ❤❛s ❢♦r❝❡❞ ❞♦✇♥ Arbuda
✹ ✷✳✶✶✳✷✵ ❇❡❝♦♠✐♥❣ str♦♥❣❡r✱ ❤❡ ♦✈❡rt❤r❡✇ Arbuda
✺ ✽✳✸✷✳✷✻ ❤❡ ♣✐❡r❝❡❞ Arbuda ✇✐t❤ ❢r♦st✴✐❝✐❝❧❡
✻ ✺✳✸✵✳✼ ❬t❤♦✉❪ ❡❛s✐❧② ❞✐s♣❡rs❡ ✐♥❤✐❜✐t✐♦♥s ✖ ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡✱ t❤❡ ❤❡❛❞ ♦❢ ❞❡♠♦♥
Namuci✱ t❤❛t t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❝❛✉s❡❞ t♦ ✇❤✐r❧
✼ ✶✵✳✼✸✳✼ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ✇❛r❞❡❞ ♦✛ s❡❡❦✐♥❣ ❛ ✜❣❤t✐♥❣ s♣✐r✐t Namuci✱ ❬t❤✉s❪ ♠❛❦✲
✶✷✹ ❊♥❡♠✐❡s ♦❢ Indra
✐♥❣ ❢♦r t❤❡ s❡❡r ❬t❤❛t❪ s❛✈❛❣❡ t♦ ❜❡ ❞❡✈♦✐❞ ♦❢ t❤❡ ♣♦✇❡rs t♦ ❢r❛♠❡ ❝♦❣♥✐t✐♦♥✳
✽ ✶✳✺✸✳✼ t❤♦✉✱ ❬❛❧t❤♦✉❣❤❪ ❛t ❛ ❞✐st❛♥❝❡✱ ❝❛✉s❡ tr✐❝❦st❡r ♥❛♠❡❞ Namuci t♦ ♣✉❧❧
✐♥✳
✾ ✼✳✶✾✳✺ t❤♦✉ ❞✐❞ s❧❛② Vrtra ❛♥❞ t❤♦✉ ❞✐❞ s❧❛② Namuci
✷✳✶✹✳✺ ✇❤♦ ❬s❧❛②❡❞❪ Pipru✱ Namuci
.
✶✵ ✺✳✸✵✳✼ t❤❡ ❤❡❛❞ ♦❢ ❞❡♠♦♥ Namuci✱ t❤❛t t❤♦✉ ✳✳✳ ❤❛✈❡ ❝❛✉s❡❞ t♦ ✇❤✐r❧
✶✶ ✽✳✶✹✳✶✸ ❲✐t❤ ❢♦❛♠ ♦❢ t❤❡ ✇❛t❡rs t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❞✐❞ ❝❛✉s❡ t❤❡ ❤❡❛❞ ♦❢
Namuci t♦ t✉r♥ ✉♣ ✖ ✇❤❡♥ t❤♦✉ ❞❡❢❡❛t❡❞ ❛❧❧ ❛❞✈❡rs❛r✐❡s✳
✶✷ ✶✵✳✶✸✽✳✸ ❍❛✈✐♥❣ ❛❝t❡❞ t❤r♦✉❣❤ Rjiśvan✱ Indra ❞✐s♣❡rs❡❞ str♦♥❣❤♦❧❞s ♦❢
Pipru✱ ♦❢ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡ ❬✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪ ❣✉✐❞✐♥❣ s♣✐r✐t✳
.
✶✸ ✽✳✸✷✳✷ ✇❤♦ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❞❡❢❡❛t❡❞ ✳✳✳ ✜❡♥❞✐s❤ s✇❡❧❧❡❞ ❧✐❦❡ ❛ s♥❛❦❡ Pipru
✶✹ ✻✳✷✵✳✼ ❚❤♦✉✱ s❤❛❧❧ ❧❛❝❡r❛t❡ ❛s ✐❢ ✇✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ♠❛ss✐✈❡ ✇❛❧❧s ♦❢
❤②♣♥♦t✐③✐♥❣ ❧✐❦❡ ❛ s♥❛❦❡ Pipru
✶✺ ✶✳✶✵✶✳✷ ❬❤✐♠✱❪ ✇❤♦ s❧❛②❡❞ ✉♥❝♦♥str❛✐♥❡❞ Pipru
✶✻ ✻✳✶✽✳✽ ❤❡✱ Indra✱ s❤❛❧❧ ♣❧✉❝❦ Cumuri ❛♥❞ Dhuni✱ Pipru✱ Śambara✱ Śusna
✖ t♦ s❤❛❦❡ str♦♥❣❤♦❧❞s✱ ❬❢♦r t❤❡♠❪ t♦ ❬❤❛✈❡❪ ❛ ❧❛✐r ♥❡✈❡r ♠♦r❡✳ ..
❖t❤❡r ❡♥❡♠✐❡s
▼❛♥② ❡♥❡♠✐❡s ♦❢ Indra ❛r❡ ♦♥❧② ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✐♥ ♣❛ss✐♥❣✱ ❜✉t ✐t ✐s st✐❧❧
✐♥str✉❝t✐✈❡ t♦ ❧✐st t❤❡♠✳
❝♦♥s✉♠✐♥❣ ❢❡❛rs
✶✸ ✱ ❡♥♠✐t✐❡s
✶✹ ✱ ❤♦❧❞✐♥❣ ❜❛❝❦ ✈✐s✐♦♥s
✶✺ ✱ t✇♦ ✐♥♥❡r✲
s♦r❝❡r❡rs
✷✶ ✱ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t❡ ♦r ✐♥t❡♥❞ ❤❛r♠ t♦ Indra ✇♦r✲
❚❡❝❤♥✐q✉❡s
❚❤❡r❡ ❛r❡ s❡✈❡r❛❧ ❤✉♥❞r❡❞ ♠❡♥t✐♦♥s ♦❢ ✈❛r✐♦✉s t❡❝❤♥✐q✉❡s ♦r ❝♦♥✲
❞✐t✐♦♥s ❢♦r t❤❡♠ t❤❛t ❛❞❡♣ts ♦❢ Indra ✉s❡ ✐♥ tr❛✐♥✐♥❣ ❛♥❞ ❞✉r✐♥❣
❡♠♣❧♦②♠❡♥t ♦❢ t❤❡ st❛t❡ Indra ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ♠❛♥✐❢❡st✱ t♦ str❡♥❣t❤❡♥✱
❛♥❞ t♦ ♠❛❣♥✐❢② ❤✐s ✈❛r✐♦✉s ❛s♣❡❝ts✳ ❍♦✇❡✈❡r✱ ♥♦♥❡ ♦❢ t❤❡ t❡❝❤✲
♥✐q✉❡s ❛r❡ ❞❡s❝r✐❜❡❞ ✐♥ s✉✣❝✐❡♥t ❞❡t❛✐❧s t♦ ❧❡❛r♥ t❤❡♠✳ ❚❤❡r❡❢♦r❡✱
❛♥ ❛tt❡♠♣t ✇❛s ♠❛❞❡ t♦ r❡❝♦♥str✉❝t s♦♠❡ ♦❢ t❤❡♠ ❜② ❜♦rr♦✇✐♥❣
❢r♦♠ ❧❛t❡r ❞❡s❝r✐♣t✐♦♥s ✐♥ ✈❛r✐♦✉s ②♦❣✐❝ tr❛❞✐t✐♦♥s ❛♥❞ ❢r♦♠ ♣❡rs♦♥❛❧
❡①♣❡r✐♠❡♥t❛t✐♦♥✳ ❍♦✇❡✈❡r✱ ♠♦st ♦❢ ✇❤❛t ❢♦❧❧♦✇s ✐♥ t❤✐s s❡❝t✐♦♥ ✐s
❥✉st ❛ ❧✐st ♦❢ ❤✐♥ts ❢♦r ❛♥❞ ❝❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝s ♦❢ t❡❝❤♥✐q✉❡s ✉s❡❞ ❜②
❛❞❡♣ts ♦❢ Indra✳
❈♦♥❝❡♣t✐♦♥s
❆ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥ ✭manı̄s.ā✮ ✐s ❛♥ ❡ss❡♥t✐❛❧ ❜❛❝❦❣r♦✉♥❞ ❢♦r ✈❛r✐♦✉s ✈✐s✉✲
❛❧✐③❛t✐♦♥s ✭dhı̄✲s✮✶ ❛♥❞ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ✭brahman✷✲s✮✱ ❛♥❞ ♣r♦✈✐❞❡s ✇❛②s
t♦ ✉♥❞❡rst❛♥❞ ❛s♣❡❝ts ❛♥❞ ❝r✐t✐❝❛❧ ♣♦✐♥ts ♦❢ Indra ♠❛♥✐❢❡st❛✲
✷✷ ✶✵✳✶✵✹✳✼ ♦✈❡r❝♦♠✐♥❣ t❤♦s❡ ✇❤♦ ✐♥t❡♥❞ t♦ ❤✉rt
✶✵✳✶✽✵✳✸ ❚❤♦✉ ♣✉s❤❡❞ ❛✇❛② ❤❛✈✐♥❣ ❤♦st✐❧❡ ✐♥t❡♥t✐♦♥s ♣❡rs♦♥
✶✵✳✶✸✸✳✸ ❚❤♦✉ ✇✐❧❧ s❤♦♦t ❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥ ❛t t❤❡ ❡♥❡♠② ✇❤♦ s❡❡❦ t♦ ❤✉rt ✉s
✶✵✳✶✸✹✳✷ ▲♦♦s❡♥ t❤❡ r❡s♦❧✈❡ ♦❢ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♥❣✲❤❛r♠ ♠♦rt❛❧✦
✹✳✷✷✳✾ str✐❦❡ ♦✛ t❤❡ ❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥ ♦❢ ❡❛❣❡r t♦ ❛tt❛❝❦ ♠♦rt❛❧
✶✵✳✶✸✹✳✷ ▼❛❦❡ ✉♥❞❡r t❤❡ ❢❡❡t ❤✐♠ ✇❤♦ ✇♦✉❧❞ s❡t ❤✐s ❛✐♠ ♦♥ ✉s✦
✷✸ ✽✳✾✻✳✶✺ Indra ✇✐t❤ Br.haspati ❛s ❛ ②♦❦❡✲♠❛t❡ ❤❛s ♦✈❡r♣♦✇❡r❡❞ ❛♣♣r♦❛❝❤✐♥❣✲
t♦✲❛tt❛❝❦ ❝❧❛♥s ❬t❤❛t ✇❡r❡❪ ✇✐t❤♦✉t deva✲s✳ ✽✳✻✹✳✺ ❊✈❡♥ ❤✐♠ ✖ t❤❡ r✉❣❣❡❞
✏♠♦✉♥t❛✐♥✑✱ ❬✇❤♦ ✇❛s❪ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❤✉♥❞r❡❞ ✜❣❤t❡rs✱ ❬✇❤♦ ✇❛s❪ ♣♦s✲
s❡ss✐♥❣ t❤♦✉s❛♥❞ ❬tr✐❝❦s❪✖ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❝r✉s❤❡❞ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ♣r❛✐s❡rs✳
✷✳✸✵✳✽ ❏✉st t❤❛t ♦♥❡ ❬✇❤♦ ✐s❪ ❞❡❢②✐♥❣ ❬✉s❪✱ ✇✐❡❧❞✐♥❣ ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥tr♦❧✱ Indra
s❧❛②s✱ ❬❤✐♠✱❪ ✇❤♦ r❡s❡♠❜❧❡s ❛ ❜✉❧❧ ✖ ♦♥❡ ♦❢ Śan
. d.ika✲s✳
✷✹ ✸✳✸✵✳✶✼ ❙❤♦♦t ❜✉r♥✐♥❣ ♠✐ss✐❧❡ ❛✐♠❡❞ ❛t ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ❤♦st✐❧❡ t♦ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s✦
✷✺ ✼✳✾✹✳✶✷ ❏✉st s✉❝❤ ❞♦ ②♦✉ t✇♦ ❬Indra✕Agni✱❪ ❬str✐❦❡❪ ❬t❤❛t❪ ♠♦rt❛❧ ✇❤♦
❬❜r✐♥❣s❪ ❛ ❝✉rs❡✱ ✇❤♦ ❧❡❛r♥❡❞ ♣♦♦r❧②✱ ✇❤♦ ✐s t♦♦ ❞❡❢❡♥s✐✈❡✦
✷✻ ✷✳✶✹✳✸ ❲❤♦ ❤❛s s❧❛②❡❞ Dr.bhı̄ka
✷✼ ✷✳✶✹✳✹ Uran
❲❤♦ ❤❛s s❧❛②❡❞ .a
✷✽ ✷✳✶✹✳✺ ✇❤♦ ❬s❧❛②❡❞❪ Rudhikrā
✶ ✽✳✺✷✳✾ Pr✐♦r ✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣ ✐s ♣r❛✐s❡❞❀ ❞♦ ②❡ ❬♥♦✇❪ ✉tt❡r ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❢♦r
Indra✦
✻✳✸✻✳✷ t♦ s❧❛② Vr.tra✱ t❤❡② ❛❧s♦ ❜r✐♥❣ ✉♣ t❤❡ ✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣✳
✷ ✶✳✻✷✳✶✶ ❈♦♥❝❡♣t✐♦♥s t♦✉❝❤ t❤❡❡ ✳✳✳ ❛s ❞❡s✐r✐♥❣ ♠✐str❡ss❡s ❬t♦✉❝❤❪ ❞❡s✐r♦✉s
❤✉s❜❛♥❞✳
❈♦♥❝❡♣t✐♦♥s ✶✷✾
✸ ✽✳✺✷✳✾ ▼❛♥② ✇✐❞❡✲r❛♥❣✐♥❣ ❬❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s❪ ♦❢ .rta ❤❛✈❡ ❢♦✉♥❞ t❤❡✐r ✇❛② ❬t♦
Indra❪
✹ ✶✳✺✹✳✽ ❯♥❡q✉❛❧❡❞ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥ ❬♠❡❛♥s❪ ✉♥❡q✉❛❧❡❞ s✉♣r❡♠❛❝②✳
✺ ✶✵✳✷✼✳✺ ❚❤❡② ❝❡rt❛✐♥❧② ❞♦ ♥♦t r❡str❛✐♥ ♠❡ ✐♥ ❛ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❡♥❝❧♦s✉r❡✱ ♥❡✐t❤❡r
❬❞♦ ♠♦✉♥t❛✐♥s r❡str❛✐♥ ♠❡❪✳
✼✳✸✶✳✶✶ ❚❤❡②✱ ❢❛❝✐❧✐t❛t✐♥❣ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♦♥s✱ ❞♦ ♥♦t ❞✐♠✐♥✐s❤ ❤✐s s♣❤❡r❡s ♦❢
❛❝t✐♦♥✳
✻ ✽✳✺✷✳✾ ▼❛♥② ✇✐❞❡✲r❛♥❣✐♥❣ ❬❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s❪ ♦❢ rta ❤❛✈❡ ❢♦✉♥❞ t❤❡✐r ✇❛② ❬t♦
Indra❪
.
✼ ✽✳✼✻✳✻ ❯s✐♥❣ ♣r✐♦r ♠❛♥✐❝ t❤♦✉❣❤t ✇❡ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ Indra ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜②
Marut✲s t♦ ❞r✐♥❦ t❤✐s Soma✳
✽ ✶✳✻✶✳✷ ❋♦r Indra ❬✐s❪ ❬t❤✐s❪ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥ ❬✇❤✐❝❤ ✐s❪ ✉s✐♥❣ t❤❡ ❤❡❛rt ❬❛♥❞❪ t❤❡
♠✐♥❞✳
✾ ✽✳✺✶✳✹ ❤❡ s❤❛❧❧ ❝❛❧❧ ♦✉t t♦ ❛❧❧ t❤❡s❡ ❢❛❝❡ts ♦❢ ❧✐❢❡❀ ♦♥❧② ❛❢t❡r t❤❛t ♦♥❡ s❤❛❧❧
♠❛♥✐❢❡st ♠❛♥❧② str❡♥❣t❤✳
✶✵ ✽✳✷✹✳✷✶ ❲❤♦s❡ s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ❬❤✐s❪ ❞❡s✐r❡ ❬✐s❪ t♦ s♣❛♥ ❬❛❧❧ ❢❛❝❡ts ♦❢ ❧✐❢❡❪ ❧✐❦❡
❬❤✐s❪ ❝♦✉♥t❧❡ss ❞❡❡❞s ♦❢ ✈❛❧♦r✱ ❬❤✐s❪ r❡✇❛r❞ ✐s ♦✈❡r ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❧✐❦❡ t❤❡ ❧✐❣❤t✳
✶✶ ✻✳✶✽✳✽ ❍❡✱ ✇❤♦ ✇✐❧❧ ♥♦t ❜❡ ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ♥❡✐t❤❡r ❛s ❛ ♣❡rs♦♥ ✐♥ ❝♦♥❢✉s✐♦♥ ♥♦r
❛s ♦♥❡ ❤♦❧❞✐♥❣ t✇♦ ❞✐✛❡r❡♥t ❬♦♣✐♥✐♦♥s❪✱ ✇❤♦s❡ ♠❛♥♥❡r ❬♦❢ t❤✐♥❦✐♥❣❪ ✐s ❛
r❡s✉❧t ♦❢ ❛ ❢♦rt❤✇✐t❤ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♦♥
✽✳✷✹✳✷✹ ❙✐♥❝❡ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ✉♥❞❡rst♦♦❞ ❤♦✇ t♦ ❛✈♦✐❞ ❝❛❧❛♠✐t✐❡s✱ ❖
t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✐♥✲❤❛♥❞ ♦♥❡✱ ❞❛②✲❛❢t❡r✲❞❛② ❬t❤♦✉ ❛r❡❪ s❡❡❦✐♥❣ t♦ ❜❡ ❢r❡❡ ♦❢
❞♦✉❜ts ❛s ❬t❤♦✉ ❛r❡ s❡❡❦✐♥❣ t♦ ❜❡ ❢r❡❡❪ ♦❢ tr❛♣s✳
✶✷ ✶✳✶✼✺✳✻ t❤♦✉ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ ❬❢♦r ♠❡❪ ❥✉st ❜❛❧❛♥❝✐♥❣❀
✶✸ ✼✳✷✹✳✷ ❚❤❡ ♠✐♥❞ ✐s s❡✐③❡❞ ❢♦r t❤❡❡✱ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma ❬✐s❪ t✇✐❝❡✲s✇♦❧❧❡♥✱ t❤✐s
✇❡❧❧✲t✇✐st❡❞ r❡♣❡❛t❡❞❧② ✐♥✈♦❦✐♥❣ Indra ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥✱ ✐ts ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ str❡❛♠s
❞✐s❝❤❛r❣❡❞✱ ❝❛rr✐❡s ♦✛ s♣r✐♥❦❧❡❞ ❛❜♦✉t ❞r♦♣s ♦❢ ❤♦♥❡②✳
✶✹ ✻✳✷✵✳✶✸ Pr❡ss✐♥❣ ♦✉t ❬Soma❪✱ ♦♥❡ s❤❛❧❧ ❥✉st ✐❧❧✉♠✐♥❡ ✇✐t❤ Soma ❞r♦♣s ❬♣❛t❤✲
✇❛②s❪ ❢♦r t❤❡❡ ✖ ❜r✐♥❣✐♥❣✲❢✉❡❧ ❬❢♦r ✐♥♥❡r Agni❪ ❞❡❝❡♣t✐♦♥ ❜❡❝♦♠❡s s✉❜❥❡❝t
t♦ ❛♥❛❧②s✐s t❤r♦✉❣❤ ❤②♠♥s ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥✳
✶✺ ✽✳✺✾✳✺ ❋♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❣r❡❛t ❢♦rt✉♥❡ ✇❡ ❤❛✈❡ s♣♦❦❡♥ t❤❡ tr✉t❤
✶✻ ✽✳✻✾✳✶✼ t❤❡ ❛✐♠ ❢♦r ❤✐♠ ✐s ✇❡❧❧✲♣r❡♣❛r❡❞ ✇❤❡♥ t❤❡② ♠❛❦❡ ❬❤✐♠❪ t♦ t✉r♥ ❤❡r❡
✐♥ ♦r❞❡r ❬❢♦r ❤✐♠❪ t♦ ❣✐✈❡✳
✶✼ ✹✳✹✶✳✾ ❚❤❡s❡ ♠② ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s✱ s❡❡❦✐♥❣ t♦ ♦❜t❛✐♥ t❤❡ s✉❜st❛♥❝❡✱ ❛♣♣r♦❛❝❤
Indra ❬❛♥❞❪ Varuna❀
✹✳✹✶✳✶✵ ♠❛② t❤❡②. ❛ss✐st ✇✐t❤ ♥♦✈❡❧ ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❡❧♣✐♥❣ t❤❡ t✇♦ ❬deva✲s❪ ✇❤♦
❤❛✈❡ ❛♣♣r♦♣r✐❛t❡ t♦ t❤❡♠s❡❧✈❡s t❤❡ ✐♥♥❛t❡ tr❡❛s✉r❡ ✐♥ ✉s✦
✶✸✵ ❚❡❝❤♥✐q✉❡s
❛r❡ ❞❡s✐❣♥❡❞ t♦ tr❛♥s✜① Śus.n.a✶✽ ✱ s♦♠❡ ✖ t♦ ♣❡♥❡tr❛t❡ ❞❛r❦❡♥✐♥❣
❡♠♦t✐♦♥s ✇❤✐❧❡ ♣r❡s❡r✈✐♥❣ ❡①♣❛♥s✐♦♥ ♦❢ Indra✶✾ ✳ ■t ✐s ♠❡♥t✐♦♥❡❞
t❤❛t t❤❡ ♣♦✇❡r ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ❝r❡❛t❡s ♠❡♥ ❧✐❦❡ Indra ✳
✷✵
✶✽ ✶✵✳✷✷✳✶✹ ❲❤❡♥ t❤❡ ❊❛rt❤ t❤❛t ✐s ✇✐t❤♦✉t ❤❛♥❞s ❛♥❞ ❢❡❡t s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡
str♦♥❣ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs ♦❢ t♦✲❜❡✲❢♦✉♥❞✲♦✉t ❬❛❞✈❛♥t❛❣❡s❪✱ t❤♦✉
❤❛s ❢✉❧❧② tr❛♥s✜①❡❞ Śus.n.a ❢r♦♠ ❧❡❢t ❬s✐❞❡ ♦❢ ❤❡❛❞❪ t♦ t❤❡ r✐❣❤t ❬s✐❞❡❪ ✖ ❢♦r
t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❛❣✐t❛t✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❬❡♥❡r❣②❪✳
✶✾ ✶✵✳✶✶✶✳✹ ❍❡ ❤❛s ♣❡♥❡tr❛t❡❞ ❡✈❡♥ ♥✉♠❡r♦✉s ❞❛r❦❡♥✐♥❣ ❡♠♦t✐♦♥s ✇❤♦ ❤❛s
♣r❡s❡r✈❡❞ t❤❡ ❢♦✉♥❞❛t✐♦♥ ❬♦❢ Indra✬s ❡①♣❛♥s✐♦♥❪ ✇✐t❤ ❬❝♦♥str❛✐♥ts ♦❢❪ t❤❡
r❡❛❧✐t②✳
✷✵ ✶✵✳✷✾✳✹ ❲❤✐❝❤ ♣♦✇❡r t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ❬✇♦✉❧❞ ❝r❡❛t❡❪ ♠❡♥ ❧✐❦❡ t❤❡❡✱ ❖ Indra❄
✶ ✽✳✾✸✳✶✺ ❬❍❡ ✇❤♦ ✐s❪ ✉♥❞✐str❛❝t❡❞ ✖ ❬❢♦r ❤✐♠❪ ❛ r✐✈❛❧ ✇❛s ♥♦t ❜♦r♥✳
✷ ✽✳✷✳✸✼ ❲✐t❤ ❢♦❝✉s❡❞ ♠✐♥❞ ♠❛❦❡ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣ t♦ t❤✐s ♦♥❡✱ ❖ priyamedha✲s✱
t♦ Indra✱✳✳
✸ ✶✳✸✸✳✶✶ ❲✐t❤ t❤❡ ♠✐♥❞ ❞✐r❡❝t❡❞ t♦ ♦♥❡ ❣♦❛❧✱ ♦✈❡r ❬s❡✈❡r❛❧❪ ❞❛②s Indra s❧❛②❡❞
❤✐♠ ✉s✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ✈✐❣♦r♦✉s str✐❦❡ t❤❛t ❦❡❡♣s str✐❦✐♥❣✳
✹ ✽✳✶✸✳✶✸ ■ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t❤❡❡ ✇❤❡♥ s✉♥ ✐s r✐s✐♥❣✱ ■ ❝❛❧❧ ❬✉♣♦♥ t❤❡❡❪ ❛t ♠✐❞❞❛②❀
✺ ✶✵✳✶✹✼✳✹ ❥✉st ❤❡ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❡♥❥♦②❡❞ ❛ ✇❡❧❧✲♠❛✐♥t❛✐♥❡❞ tr❡❛s✉r❡ ✇❤♦ ❡❛✲
❣❡r❧② ✜①❡❞ ❬❤✐s❪ ♠✐♥❞ ♦♥ ❤✐s ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥
✻ ✶✵✳✶✵✹✳✹ t❤❡②✱ ✇❤♦ str✐✈❡ ❡❛r♥❡st❧②✱ ❬✇❤♦ ❛r❡❪ ❛s❝❡rt❛✐♥✐♥❣ rta✱ ♦❜t❛✐♥✐♥❣
♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r t❤❛t ✐♥ ♠❛♥✬s r❡s✐❞❡♥❝❡ ❬✐s❪ ❣r❛♥t✐♥❣ .
♦✛s♣r✐♥❣s✱
t❤❡②✱ ❢❡❛st✐♥❣ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✱ ❦❡♣t ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬t❤❡❡❪
✼ ✽✳✹✵✳✷ ✇❡ s❛❝r✐✜❝❡ ❥✉st t♦ Indra ❛s ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r✲t♦✲❝❤❛♥❣❡ ♠❛♥
♦❢ ❬❛❧❧❪ ♠❡♥✳
✽ ✺✳✽✻✳✺ ❬❚❤❡s❡❪ t✇♦✱ ❬Indra ❬❛♥❞❪ Agni✱❪ ✐♥❞❡❡❞ ❞❡s❡r✈✐♥❣ ❬❛tt❡♥t✐♦♥❪ ♦♥❡s✱ ■
♣❧❛❝❡ ❜❡❢♦r❡ ❬♦t❤❡rs❪✳
✾ ✽✳✻✳✹✹✲✹✺ ❆♠♦♥❣ ✐♥s♣✐r✐♥❣ ♦♥❡s ❬✐t ✐s❪ ❥✉st Indra ❬✇❤♦♠❪ ❛ ♠♦rt❛❧ s❤❛❧❧
❱✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ✶✸✶
❱✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s
❱✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ❛r❡ ✐♠♣♦rt❛♥t ❛♥❞ ♣♦t❡♥t ❝♦♠♣♦♥❡♥ts ♦❢ ❛♥② Indra
❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥✶ ✳ ❱✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ❝❛♥ ❜❡ ✉s❡❞ t♦ ❝❛♣t✉r❡ ❛tt❡♥t✐♦♥✷ ✱ t♦
♠♦t✐✈❛t❡✸ ✱ t♦ ❤❛r♥❡ss t❤❡ ♠✐♥❞✹ ✱ ♠❛❦❡ ✐t ✐♥✲t✉♥❡ ✇✐t❤ ❛ str❡❛♠ ♦❢
❝♦❤❡r❡♥❝❡✺ ✱ ♠❛❦❡ ✐t t♦ ❞❡❧✐❜❡r❛t❡✻ ✳ ❱✐s✐♦♥s ❝❛♥ ❡♥❡r❣✐③❡ ✇♦rs❤✐♣❡rs✼ ✱
✽ ✹✳✹✶✳✺ ❙❤❡ ❬t❤❡ ✈✐s✐♦♥✱❪ ❝♦✉❧❞ ❜❡ ②✐❡❧❞✐♥❣ ❬♠✐❧❦❪ ❢♦r ✉s ❛s ✐❢ ❤❛✈✐♥❣ ❣♦♥❡ t♦
♣❛st✉r❡s✱ ❬s❤❡✱❪ t❤❛t ❤❛✈✐♥❣ t❤♦✉s❛♥❞ str❡❛♠s ❝♦✇✱ ✢♦♦❞✐♥❣ ✇✐t❤ t❤❡ ❥✉✐❝❡✳
✽✳✺✵✳✹ ❋♦r ②❡ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ♦♦③❡ ✐♥❝♦♠♣❛r❛❜❧❡ ❝❛❧❧✐♥❣ ✉♣♦♥ ❬Indra❪ ❢♦r ❤❡❧♣
❬❞r♦♣s❪ ♦❢ ❤♦♥❡②✳
✼✳✾✹✳✹ ■♥ ❬t❤❡ st❛t❡ ♦❢❪ Indra✱ ✐♥ ❬t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢❪ Agni✱ ✇❡✱ s❡❡❦✐♥❣ ❤❡❧♣✱
♠❛❦❡ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ✈✐s✐♦♥ ❬♦✉r❪ ❣r❡❛t r❡✈❡r❡♥❝❡ ❬❛♥❞❪ ✇❡❧❧✲t✇✐st❡❞ ❬❝♦♥❝❡♣✲
t✐♦♥❪ ❛❣✐t❛t❡ ❬✐♥ ✉s❪ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ str❡❛♠s✳
✽✳✹✾✳✻ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ♦♦③❡ ❬✐♥♥❡r ✇❛t❡rs❪
✾ ✽✳✸✳✶ ▼❛② ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ❬♣❡r❢♦r♠❡❞❪ ❢♦r t❤② s❛❦❡ ❤❡❧♣ ✉s t♦ ❜❡ str♦♥❣❡r✦
✽✳✺✹✳✶ t❤❡②✱ ❬s✐♥❣❡rs ♦❢ ❡✉❧♦❣✐❡s✱❪ ✉tt❡r✐♥❣ ❥♦②❢✉❧ s♦✉♥❞s✱ ♣r♦♠♦t❡ ♦♦③✐♥❣
✇✐t❤ ❣❤❡❡ str❡♥❣t❤❀ t❤❡②✱ ❝❤❡r✐s❤✐♥❣ ❬✐t❪✱ s❤❛❧❧ ❛tt❛✐♥ ❬✐t❪ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✈✐s✉✲
❛❧✐③❛t✐♦♥s✳
✶✵ ✽✳✶✷✳✶✵ ❚❤✐s ♥❡✇ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥✱ r❡❛❞② ❢♦r ❝♦♥❝❡✐✈✐♥❣✱ ♣r♦❝❡❡❞s ❢♦r t❤② s❛❦❡❀
❛tt❡♥❞✐♥❣ ❬t♦ t❤❡❡❪✱ ✐t✱ ❞❡❛r t♦ ♠❛♥②✱ ❥✉st ❛♣♣♦rt✐♦♥s ❬t❤❡ tr❡❛s✉r❡❪✳
✶✶ ✽✳✶✳✶✾ ❤❡ s❤❛❧❧ s✇❡❧❧ ❤✐♠ ❬✇❤♦❪ ✇✐t❤ ❡✈❡r② ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❬✐s❪ s❡❡❦✐♥❣ t❤❡ r✉s❤
♦❢ ✈✐❣♦✉r ❛s ✐❢ ❜❡✐♥❣ ✐♠♣❡❧❧❡❞
✻✳✹✺✳✶✷ ❯s✐♥❣ ❢❛st✲♣❛❝❡❞ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s✱ ❬❡♠♣❧♦②✐♥❣❪ t♦✲❜❡✲♣r❛✐s❡❞ ❤❛st✐♥❣
r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ❖ Indra✱ ❬❤❡❧♣❡❞❪ ❜② t❤❡❡✱ ✇❡ ✇✐♥ t❤❡ ♣r♦♣♦s❡❞ ❝♦♥t❡st✳
✶✷ ✻✳✸✽✳✸ ❋♦r ②♦✉r s❛❦❡ ✇✐t❤ s✉♣❡r✐♦r ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥✱ ✇✐t❤ ❤②♠♥s ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛✲
t✐♦♥✱ ■ ❤❛✈❡ ❢♦✉♥❞ ♠② ✇❛② t♦✇❛r❞s ❤✐♠✱ ❜♦r♥ ❬✐♥ ♠❡❪ ❜❡❢♦r❡✱ ✉♥❞❡❝❛②✐♥❣
Indra✳
✽✳✾✸✳✶✼ ■♥ t❤✐s ♠❛♥♥❡r ✖ t❤r♦✉❣❤ ❛ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❛♥❞ ❞❡s✐r❡ ❢♦r ❝♦✇s ✳✳✳
❬✐t ✐s❪ t❤❛t t❤♦✉ ❛r❡ ♣r❡s❡♥t ❛t ❡✈❡r② Soma✲♣r❡ss✐♥❣✳
✼✳✽✸✳✽ ❉✉r✐♥❣ t❤❡ ❜❛tt❧❡ ♦❢ t❡♥ ❝❤✐❡❢t❛✐♥s✱ ②♦✉ ❞✐❞ ✇✐s❤ t♦ ❤❡❧♣✱ ❖ Indra✕
Varun . a✱ t♦ s✉rr♦✉♥❞❡❞ ♦♥ ❛❧❧ s✐❞❡s Sudās✱ s✐♥❝❡ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ♦❢ ❛ ✈✐s✐♦♥
Tr.tsu✲s✱ t❤❡✐r ❜r❛✐❞❡❞ ❤❛✐r t✉r♥✐♥❣ ✇❤✐t❡✱ r❡✈❡r❡♥t❧② s♦✉❣❤t ❛❢t❡r ❬②♦✉ t✇♦❪
❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ✈✐s✐♦♥✳
✶✸ ✼✳✾✸✳✸ ❲❤❡♥ t❤❡②✱ ✇❤♦ ♦❜t❛✐♥ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ❛rr✐✈❡ ❛t ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲
s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥ ❬t❤❡②✱❪ ✐♥✇❛r❞❧② ❡①❝✐t❡❞✱ ❬❛r❡❪ ❡♥❞❡❛✈♦r✐♥❣ t♦ ♦❜t❛✐♥ ❜②
♠❡❛♥s ♦❢ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s t❤❡ ❢♦r❡s❡❡✐♥❣ ❝❛r❡ ❬♦❢ Indra❪✳
✽✳✾✷✳✶✶ ▲❡t ✉s ❣♦ t♦ ✈✐s✐♦♥s ♦❢ ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ✈✐s✐♦♥s✱ ❬s♦ t❤❛t❪
✇✐t❤ ❬t❤❡♠ ❛s❪ ❝♦✉rs❡rs ✳✳✳ ✇❡ ❝❛♥ ✇✐♥ ✐♥ ❜❛tt❧❡s
✶✹ ✽✳✶✷✳✸✶ ❚♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ❛♥ ✐♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡ r♦✉s❡s ❢♦r
t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ t❤✐s ❝♦rr❡❝t❧② ❛rt✐❝✉❧❛t❡❞ ♣r❛✐s❡ ✳✳✳
✶✺ ✶✳✶✵✾✳✶ ❙✉❝❤✱ ■ ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❢♦r ②♦✉ t✇♦ ❡♠♣❧♦②✐♥❣✲t❤❡✲r✉s❤✲♦❢✲✈✐❣♦✉r ✈✐s✉❛❧✲
✐③❛t✐♦♥✳
✶✻ ✶✳✶✵✾✳✶ ❙✉❝❤✱ ■ ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❢♦r ②♦✉ t✇♦ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❡♠♣❧♦②✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢
✈✐❣♦✉r✳
✸✳✻✷✳✽ ❋❛✈♦✉r ❬✱❖ Pūs.an✱❪ ✈✐s✐♦♥ t❤❛t ❡♠♣❧♦②s r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✶✼ ✶✳✶✸✷✳✺ ■♥ ❛ ❞✐str❡ss✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ s♣❡❡❝❤ t❤❡② ✈✐❣♦r♦✉s❧② ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ t♦ ❤✐♠
❥✉st t❤❡ ♣r♦❧✐✜❝ ✈✐t❛❧ ♣♦✇❡r✳
❱✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ✶✸✸
✶ ✸✳✹✸✳✸ ■ s✉♠♠♦♥ t❤❡❡ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ ✇✐t❤ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s✱ ❬■✱❪ ❤❛✈✐♥❣
❣❤❡❡ t♦ ❞❡❧✐❣❤t ✐♥ ❛t ❛ ❞r✐♥❦✐♥❣ s✇❡❡ts ❜♦✉t✳
✸✳✹✾✳✸ ❧✐❦❡ ❣♦♦❞ ❢♦rt✉♥❡ ❞✉r✐♥❣ ❛ ❞❡❝✐s✐✈❡ ❛❝t✐♦♥✱ t♦ ❜❡ ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥ ✇✐t❤
♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s
✷ ✻✳✹✹✳✽ deva✲s t❛❦❡ ❤♦❧❞ ♦❢ ♠✐♥❞s ❬♦❢ ❛❞❡♣ts❪ ❢♦r ❛✉s♣✐❝✐♦✉s♥❡ss❀
✸ ✷✳✶✻✳✽ ❲❡ ✇✐❧❧✐♥❣❧② r❡s♦rt t♦ t❤② ❡✛❡❝t✐✈❡ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s
✹ ✶✳✸✸✳✶✸ ❇② ♠❡❛♥s ♦❢ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t Indra ❝❛♠❡ ✐♥t♦ ❝♦♥t❛❝t ✇✐t❤ Vrtra✱
❤❡ ♣r♦❧♦♥❣❡❞ ❤✐s ♦✇♥ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡ ❬t❤✉s❪ ♣r❡✈❛✐❧✐♥❣✳
✺ ✶✳✶✸✷✳✶ ❆t t❤✐s ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣ ✇❡ ♠✐❣❤t ❞✐s♣❡rs❡ ✇❤❛t ✇❛s ❞♦♥❡✻ ❞✉r✐♥❣ t❤❡
.
❝♦♥t❡st ✖ ❬✇❡✱❪ ❡♠♣❧♦②✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❞✉r✐♥❣ t❤❡ ❝♦♥t❡st ❬♠✐❣❤t
❞✐s♣❡rs❡❪ ✇❤❛t ✇❛s ❞♦♥❡✳
✼ ✸✳✸✶✳✶ ❚❤❡ ❝❛rr✐❡r s❤❛❧❧ r❡str❛✐♥ ❣r❛♥❞❞❛✉❣❤t❡r ♦❢ ❬❤✐s❪ ❞❛✉❣❤t❡r✱ ❛ ❧❡❛r♥❡❞
♦♥❡ s❤❛❧❧ r❡✈❡r❡♥t✐❛❧❧② ❛tt❡♥❞ t♦ ❛ r❡❝✉rr❡♥t ✈✐s✐♦♥ ♦❢ .rta✱ ✇❤❡r❡✐♥ t❤❡
❢❛t❤❡r✱ ❛rr❛♥❣✐♥❣ t❤❡ ♣♦✉r✐♥❣ ♦✉t ♦❢ t❤❡ ❞❛✉❣❤t❡r✱ ❤❛s s♣r✉♥❣ ❢♦r✇❛r❞
t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❛ s❦✐❧❧❢✉❧ ♠✐♥❞✳
✽ ✸✳✺✸✳✶✺✳ ●✐✈❡♥ ❜② Jamadagni Sasarparı̄✱ ❞r✐✈✐♥❣ ❛✇❛② ✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss✱ ❤❛s
❞✐♠✐♥✐s❤❡❞ ❛♥ ❡①t❡♥s✐✈❡ ❬❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥❪❀
✾ ✹✳✷✸✳✻ ❋♦r ❛✉s♣✐❝✐♦✉s♥❡ss ♦❢ t❤❡ ❦❡❡♥✲s✐❣❤t❡❞ ♦♥❡✱ ❛❝ts ♦❢ ❧❡tt✐♥❣ ❣♦ ❛r❡ ❛
❢♦r♠ ♦❢ s✉❝❤ ❬❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss❪✳
✶✵ ✺✳✸✻✳✻ t♦ ❤✐♠ ❧❡t ❝❧❛♥s s✉❜♠✐t ❛s ♦♥❡ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ r❡❛❞✐♥❡ss ❢♦r ❛❝t✐♦♥✳
✼✳✸✶✳✶✵ ❖✛❡r ②❡ ②♦✉rs❡❧✈❡s t♦ ②♦✉r ♠✐❣❤t②✱ ❣r❡❛t❧② str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ♦♥❡✦
✻✳✷✾✳✸ ❋♦r ❛✉s♣✐❝✐♦✉s♥❡ss t❤❡②✱ ✇❤♦ ❛r❡ r❡❛❞② ❢♦r ❛❝t✐♦♥✱ ❛r❡ ❛t t❤② ❢❡❡t✳
✶✶ ✼✳✷✶✳✻ ❖♥❡ s❤❛❧❧ ♥♦t ❝♦♥t❛✐♥ t❤② ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡✲✐♥✲s✐③❡✱ ❬❛♥❞ ✐ts❪ r❡❣✐♦♥s✳
✶✷ ✶✵✳✷✾✳✽ ❉♦ t❤♦✉ r❡s♦rt ✖ ❛s ✐❢ t♦ ❛ ❝❤❛r✐♦t ❞✉r✐♥❣ ❜❛tt❧❡s ✖ t♦ ❬❤✐♠❪ ✇❤♦♠
t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ✉r❣❡ ♦♥ ✇✐t❤ ❛♥ ❛✉s♣✐❝✐♦✉s ❡✛❡❝t✐✈❡ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡✦
✶✸ ✻✳✹✵✳✸ ❲✐t❤ s❡❡❦✐♥❣ t❤❡❡ ♠✐♥❞ ■ ♠❛❦❡ ❛♥ ♦✛❡r✐♥❣ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥
▼❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s ❛♥❞ ❢❡r✈♦r ✶✸✺
✱ ✐t ❤❡❧♣s t♦ ✜❣❤t ❞❡♠♦♥s ✳
Śus.n.a ✶✹
✜♥❞✐♥❣ svar ❀ ✶✽
✶ ✹✳✶✻✳✷✵ ✳✳✳ ❢♦r Indra ✇❡ ♠❛❞❡ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❧✐❦❡ Bhr.gu✲s ❬♠❛❦❡❪ ❛ ❝❤❛r✐♦t
✺✳✷✾✳✶✺ ▲✐❦❡ ❧♦✈❡❧② ✇❡❧❧✲♠❛❞❡ ❣❛r♠❡♥ts✱ ❧✐❦❡ ❛♥ ✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t ❛rt✐✜❝❡r ✖ ❛
❝❤❛r✐♦t✱ ■✱ s❡❡❦✐♥❣ ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝✐❛❧✱ ❢♦r♠❡❞ ✐♥ ♠✐♥❞
✷ ✸✳✹✶✳✸ ❚❤❡s❡ ❬✇♦r❞s❪ ❛r❡ ❡✛❡❝t❡❞ ❛s ❛ s❛❝r❡❞ ❢♦r♠✉❧❛
❬t❤✐s ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥❪✳
✻✳✸✺✳✶ ❲❤❡♥ ✇✐❧❧ t❤♦s❡ ❬✉tt❡r❛♥❝❡s❪ t❤❛t r❡s✐❞❡ ✐♥ ❛ ❝❤❛r✐♦t ❜❡❝♦♠❡ ❛ ❢♦r✲
♠✉❧❛t✐♦♥❄
✸ ✹✳✶✻✳✷✶ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❛ ♥♦✈❡❧ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ✇❛s ♠❛❞❡ ❢♦r t❤❡❡
✹ ✶✳✻✷✳✶✸ ❋♦r ❛♥❝✐❡♥t ❤❛r♥❡ss✐♥❣ t❛✇♥② ♦♥❡s t❤❡❡ Gotama Nodhas ❢❛s❤✐♦♥❡❞
❛ ♥❡✇ ❢♦r♠✉❧❛ ❢♦r ✉s
✹✳✶✻✳✷✶ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❛ ♥♦✈❡❧ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ✇❛s ♠❛❞❡ ❢♦r t❤❡❡
✻✳✶✼✳✶✸ ■♥❞❡❡❞ ❬t❤❡❡❪✱ Indra✱ ✇❤♦ ❤❛s ♣❡r❢♦r♠❡❞ ❛❧❧ t❤❡s❡ ❬❞❡❡❞s❪ ✐♥ ❥✉st
t❤✐s ✇❛②✱ t❤❡ ♥❡✇ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ s❤❛❧❧ t✉r♥ ❤❡r❡ t♦ ❤❡❧♣ ❬✉s❪✳
✶✵✳✽✾✳✸ ❞♦ t❤♦✉ ✉♥r❡♠✐tt✐♥❣❧② s❤✐♥❡ ❢r♦♠ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❊❛rt❤
✉♥❡q✉❛❧❡❞ ♥❡✇ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❢♦r t❤✐s ♦♥❡
✺ ✶✳✻✶✳✶ t♦ Indra ❬■ ♦✛❡r❪ ♠♦st✲♣r❡s❡♥t❡❞✲❬t♦✲❤✐♠❪ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s
✻ ✽✳✻✻✳✶✶ ✇❡ ✳✳✳ ♣r❡s❡♥t t♦ t❤❡❡ ❛s ❛♥ ♦✛❡r✐♥❣✱ ♦r✐❣✐♥❛❧ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s
✽✳✾✵✳✸ ❯♥♣❛r❛❧❧❡❧❡❞ ❢♦r♠✉❧❛s ✇❡r❡ ❝r❡❛t❡❞ ❢♦r t❤❡❡
✼ ✶✳✻✶✳✹ ❬■ s❡t ✐♥ ♠♦t✐♦♥❪ ✐♥✈✐❣♦r❛t✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❬❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥❪
✽ ✽✳✻✳✾ ❲❡ ♠✐❣❤t ❛tt❛✐♥✱ ❖ Indra✱✳✳ ❬t❤❛t❪ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❬✇❤✐❝❤ ❝r❡❛t❡s❪ t❤❡
♣r❡s❡♥t✐♠❡♥t✳
✾ ✽✳✺✸✳✽ ■✱ s❡❡❦✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ❬❤❛✈❡ ♦❜t❛✐♥❡❞❪ ❛ ❢♦r♠✉❧❛ ❢♦r t❤❡❡✱
❬❛♥❞❪ ❛❧✇❛②s ❥♦✉r♥❡② t♦ ❛ ✜❣❤t✐♥❣ ♠❛t❝❤ ✇✐t❤ ❬t❤②❪ ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❡❧♣✐♥❣
✶✵ ✶✵✳✶✷✵✳✺ ❇② ♠❡❛♥s ♦❢ ✉tt❡r❛♥❝❡s ■ ♠❛❦❡ t❤② ✇❡❛♣♦♥s t♦ ♠♦✈❡ q✉✐❝❦❧②✱ ❜②
♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❢♦r t❤❡❡ ■ s❤❛r♣❡♥ t♦❣❡t❤❡r ❡♥❡r❣✐❡s ♦❢ t❤❡ ♠✐♥❞
❛♥❞ t❤❡ ❜♦❞②✳
✶✶ ✶✳✽✷✳✻ ❋♦r t❤❡❡ ■ ❤❛r♥❡ss ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ t❤❡ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ t✇♦ ❤❛✐r② t❛✇♥②
♦♥❡s✳
✶✷ ✶✳✻✷✳✶✸ ❋♦r ❛♥❝✐❡♥t ❤❛r♥❡ss✐♥❣ t❛✇♥② ♦♥❡s t❤❡❡ Gotama Nodhas ❢❛s❤✐♦♥❡❞
❛ ♥❡✇ ❢♦r♠✉❧❛ ❢♦r ✉s t♦ ❡♥❥♦② ❛ ❣♦♦❞ ❣✉✐❞❛♥❝❡
✶✸ ✶✵✳✺✵✳✼ ❚❤♦s❡✱ ✇❤♦ ❬❛r❡❪ ♣❡r❢♦r♠✐♥❣ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❢♦r t❤❡❡ ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡
♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ r❡❝❡✐✈❡ r✐❝❤❡s ❛♥❞ t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ✐♥ ❡①❤✐❧❛r❛✲
t✐♦♥ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❢r♦♠ t❤❡ ❤❡r❜ Soma✱ t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ♣❛t❤✇❛② ♦❢ ❜❡♥❡✈♦❧❡♥❝❡
✐♥ t❤♦✉❣❤t✱ t❤❡② s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ♣r❡❡♠✐♥❡♥t✳
❋♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ❛♥❞ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s ✶✸✼
✶✹ ✻✳✶✼✳✶✸ ■♥❞❡❡❞ ❬t❤❡❡❪✱ Indra✱ ✇❤♦ ❤❛s ♣❡r❢♦r♠❡❞ ❛❧❧ t❤❡s❡ ❬❞❡❡❞s❪ ✐♥ ❥✉st
t❤✐s ✇❛②✱ t❤❡ ♥❡✇ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ s❤❛❧❧ t✉r♥ ❤❡r❡ t♦ ❤❡❧♣ ❬✉s❪✳
✶✺ ✶✵✳✽✾✳✶✻ ♠❛♥② ♠❡♥✬s ♣r❡ss✐♥❣s ❛♥❞ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ♦❢ ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬t❤❡❡❪ s❡❡rs
s❤❛❧❧ ✜r❡ t❤❡❡ ✉♣
✶✻ ✼✳✷✸✳✶ ❆t ❛ ❝♦♥t❡st✱ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ❛❣✐t❛t❡❞ Indra ✐♥ ❛ r❛♣✐❞ s✉❝❝❡ss✐♦♥
✶✼ ✼✳✷✷✳✼ ❢♦r t❤❡❡ ■ ❝r❡❛t❡ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s
✽✳✻✷✳✹ ❲❡ s❤❛❧❧ ♣❡r❢♦r♠ ❢♦r t❤❡❡ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ✇❤✐❝❤ t❤♦✉
✇✐❧❧ ❡♥❥♦② ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥✳
✶✽ ✶✵✳✺✵✳✹ ❇② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ❡①t❡♥s✐✈❡✱ ❛t ❡✈❡r②
♣r❡ss✐♥❣ ❬♦❢ Soma❪ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ✇♦rt❤②✲♦❢✲❛✲s❛❝r✐✜❝❡✳
✶✾ ✼✳✷✸✳✸ ❚♦ ❥♦✐♥ s❡❡❦✐♥❣ ✐♥s♣✐r✐♥❣ ✇♦r❞s ❝❤❛r✐♦t ✇✐t❤ t❤❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s✱
❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s s✉♣♣♦rt ❤✐♠ ✇❤♦ ❤❛s ❡♥❥♦②❡❞ ❬t❤❡♠❪✳
✷✵ ✼✳✶✽✳✹ ❉❡s✐r✐♥❣ t♦ ♠✐❧❦ t❤❡❡ ❛s ✐❢ ❛ ♠✐❧❝❤✲❝♦✇ ♦♥ ❛ ❣♦♦❞ ♣❛st✉r❡✱ Vasistha
..
❧❡t ❧♦♦s❡ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s✳
✷✶ ✶✳✽✵✳✶✻ ❲❤❛t ✈✐s✐♦♥ atharvan✱ t❤❡ ✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t ❢❛t❤❡r✱ ❬❛♥❞❪ Dadhyac ❤❛✈❡
❡①t❡♥❞❡❞✱ ❬✐t ✐s t❤✐s ✖❪ ✐♥ ❤✐♠✱ ✐♥ Indra✱ ✜rst ♦❢ ❛❧❧✱ t❤❡ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ❬❛♥❞❪
r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s ❝♦♠❡ t♦❣❡t❤❡r✳
✻✳✸✽✳✸ ❋♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❛♥❞ ❝❤❛♥ts ❝♦♠❜✐♥❡ ❬✇✐t❤ ❡❛❝❤ ♦t❤❡r❪ ✐♥ ❤✐♠✱ ❛♥❞ t❤❡
❣r❡❛t ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡ s❤❛❧❧ str❡♥❣t❤❡♥ ❬♠❡❪ ✐♥t♦ ❬t❤❡ st❛t❡ ♦❢❪ Indra✳
✷✷ ✼✳✷✻✳✶ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ t❤❛t ❛r❡ ✇✐t❤♦✉t ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❞♦ ♥♦t
❬❡①❤✐❧❛r❛t❡❪ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✳ ❋♦r ❤✐♠ ❝r❡❛t❡ ❛ ✈❡rs❡ t❤❛t ❤❡ s❤❛❧❧ ❡♥❥♦②
✖ ❛ ♥❡✇ ♠❛♥❧② ♦♥❡ s♦ t❤❛t ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❧✐st❡♥ t♦ ✉s✳
✷✸ ✶✵✳✶✵✺✳✽ ▲❛❝❦✐♥❣✲❛✲❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣ ❞♦❡s ♥♦t ❜② ✐ts❡❧❢ ❣✐✈❡ ♣❧❡❛s✉r❡
t♦ t❤❡❡✳
✷✹ ✶✳✶✼✸✳✶✵ t❤♦s❡ s❡❡❦✐♥❣ t❤❡ ✐♠♣❛rt✐❛❧ ♦♥❡ ❡♥❞❡❛✈♦r t♦ ❛❧❧✉r❡ ❬❤✐♠❪ ✇✐t❤ ✜r❡
♦✛❡r✐♥❣s
✷✺ ✶✳✽✸✳✺ ❲✐t❤ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s t❤❡ ♦r✐❣✐♥❛❧ atharvan ❤❛s ❡①t❡♥❞❡❞ ♣❛t❤✇❛②s ❬❢♦r
t❤♦s❡ ✇❤♦ s❡❡❦❪✳
✷✻ ✶✵✳✷✹✳✷ ❲❡ ❜❡t❛❦❡ ♦✉rs❡❧✈❡s t♦ t❤❡❡ ✇✐t❤ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s ✇✐t❤ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s✱
✇✐t❤ ♦❜❧❛t✐♦♥s
✷✼ ✸✳✹✸✳✸ ❍❡r❡✱ t♦ ♦✉r str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣✲t❤❡✲r❡✈❡r❡♥❝❡ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣
✷✽ ✶✵✳✾✻✳✶✷ ❞❡❧✐❣❤t✐♥❣ ❛t ❛ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❜♦✉t ✐♥ ♣♦ss❡ss✐♥❣✲t❡♥✲♣r♦t❡❝t✐♦♥s ✜r❡
♦✛❡r✐♥❣
✷✾ ✼✳✷✶✳✶ ❲❡ ❛tt❡♥❞ t♦ t❤❡❡ ✳✳✳ ✇✐t❤ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s
✸✵ ✶✳✶✼✸✳✶✶ s✉r❡❧② ❛♥② ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣ ❬✐s❪ ♣r♦♠♦t✐♥❣ ❬t❤❡ st❛t❡ ♦❢❪ Indra
✸✶ ✻✳✷✸✳✻ ❲❤❡♥ Soma ✐s ❡①tr❛❝t❡❞✱ ❖ ❞r✐♥❦❡r ♦❢ ♣r❡ss❡❞ ♦✉t ❬❥✉✐❝❡❪✱ ♠❛② ✇❡
♣r❡♣❛r❡ ✇❤♦❧❡s♦♠❡ ❬❛♥❞❪ ❛❣r❡❡❛❜❧❡ ♥♦✉r✐s❤♠❡♥ts ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s
✸✷ ✻✳✻✽✳✶ ❆❝t✐♥❣ ✐♥ ❤❛r♠♦♥② ❬✇✐t❤ ❜♦t❤ ♦❢ ②♦✉✱ Indra✕Varuna✱❪ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣
.
✶✸✽ ❚❡❝❤♥✐q✉❡s
❢♦❝✉s❡❞ ♠✐♥❞
✸✸ ❀ t❤❡② s❤❛❧❧ ❛❧s♦ ✐♥❝❧✉❞❡ ♣❡r❢♦r♠❛♥❝❡ ♦❢ ❛ ❢♦r♠✉❧❛✲
✸✹
t✐♦♥ ✳
✖✖
✖✖
✏t❤❡ ✉❞❞❡r✑
✼ ✖ ♣r♦❜❛❜❧② t❤❛t ✇❤✐❝❤ ✐♥ Śāktavijñāna ♦❢ Somānanda
✽
✐s ❝❛❧❧❡❞ kanda ❀
✼ ✶✵✳✼✸✳✾ ■❢ t❤❡ ✉❞❞❡r ✐♥ t❤❡ ❊❛rt❤ ❬❜❡❝♦♠❡s❪ t✐❡❞ ✉♣✱❬r❡♠❡♠❜❡r✱❪ t❤♦✉ ❞✐❞
♣✉t ❬♦♥ s✉❝❤ ♦❝❝❛s✐♦♥s❪ t❤❡ ❥✉✐❝❡ ✐♥t♦ ♠✐❧❦✱ ✐♥t♦ ❤❡r❜❛❧ ❬♣♦t✐♦♥s❪✳
✽ ✹✳ ❋✐✈❡ t❤✉♠❜s ❜❡❧♦✇ t❤❡ ♥❛✈❡❧✱ t✇♦ t❤✉♠❜s ❛❜♦✈❡ t❤❡ r♦♦t ♦❢ t❤❡ ♣❡♥✐s
❛♥❞ ❬♦♥❡ t❤✉♠❜ ✇✐❞t❤❪ ✐♥s✐❞❡ ✖ t❤❛t ♣❧❛❝❡ ✐s ❝❛❧❧❡❞ ✏t❤❡ ❜✉❧❜✑ ✭kanda✮✳
✾ ✷✳✶✺✳✻ ❍❡✱ ❡①❛❧t✐♥❣✱ r❡❧❡❛s❡❞ t✉r♥❡❞ ✉♣✇❛r❞s Sindhu
✶✵ ✻✳✶✼✳✼ ❚❤♦✉ ♠❛❞❡ t❤❡ t✇♦ Rodas✲❡s✱ ❤❛✈✐♥❣ deva✲s ❛s ❝❤✐❧❞r❡♥✱ t♦ ♠❛✐♥t❛✐♥
t❤❡ t✇♦ ♣r✐♠♦r❞✐❛❧ r❡st❧❡ss ♠♦t❤❡rs ♦❢ .rta✳
✻✳✸✷✳✷ ❇❡✐♥❣ s✉❝❤✱ ✉s✐♥❣ t❤❡ s✉♥ ❤❡ ♠❛❞❡ t❤❡ t✇♦ ♠♦t❤❡rs ♦❢ ♣♦❡ts s❤✐♥❡❀
✶✶ ✺✳✸✵✳✾ ❙✐♥❝❡ ❤❡ ♦❜s❡r✈❡❞ ✇✐t❤✐♥ ❜♦t❤ ❤✐s ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ str❡❛♠s ❬t❤❡♠❪✱ t❤❡r❡✲
❢♦r❡ Indra ❛♣♣r♦❛❝❤❡❞ ❬t❤❡♠❪ t♦ ✜❣❤t t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t✳
✶✷ ✶✳✶✼✽✳✷ ❲❤✐❝❤ t✇♦ s❡❧❢✲✢♦✇✐♥❣ ♦♥❡s t❤❡②✱ ❡❛s②✲t♦✲♣✉s❤ ❢♦r ❤✐♠ ✇❛t❡rs✱ s❤❛❧❧
❡✛❡❝t ✐♥ t❤❡ ✇♦♠❜✱ t❤❡② s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❬❛❧s♦❪ s❡t ❬t❤❡♠❪ ✐♥ ♠♦t✐♦♥✳
✶✸ ✶✳✶✵✳✶ ❢♦r♠✉❧❛t♦rs ❡①t❡♥❞ t❤❡❡ ✳✳✳ ✉♣✇❛r❞s ❧✐❦❡ ❛ ❝❛♥❡✳
✹✳✶✻✳✶✼ t❤♦✉✱ ❖ t♦ ❜❡ ❝♦♥❞✉❝t❡❞ ✉♣✇❛r❞s ♦♥❡✱ ❜❡✐♥❣ ❛ ♣r♦t❡❝t♦r✱ ❞♦ ❛tt❡♥❞
t♦ ♦✉r ❜♦❞✐❡s ♥♦✇ ❛♥❞ ❡✈❡r
✸✳✸✼✳✶✵ P✉t ❬✐♥t♦ ✉s❪ ❞✐✣❝✉❧t t♦ s✉r♣❛ss ♣♦✇❡r t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ✖ ❬❛♥❞❪ ✇❡
❬✇✐❧❧❪ tr❛♥s❢❡r t❤② ❢❡r✈♦r ✉♣✇❛r❞s✳
✶✹ ✶✳✶✼✸✳✸ ■♥✈♦❦❡r s❤❛❧❧ ❛♣♣r♦❛❝❤ t❤❡ ❛❜♦❞❡ s✉❝❝❡ss✐✈❡❧②✱ ❬♠❡♥t❛❧❧②❪ ❣♦✐♥❣
t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ♣♦❧❡❀ ❤❡ s❤❛❧❧ ❝❛rr② t❤❡ ❡♠❜r②♦ ❬♦❢ Indra❪ ❢r♦♠ t❤❡ r✐♣❡♥❡❞
❊❛rt❤✳
✶✺ ✽✳✻✾✳✼ ❲❤❡♥ ❬Soma❪ ❛♥❞ Indra s❤❛❧❧ ❣♦ ✉♣ ❤♦♠❡✱ t♦ t❤❡ ❤✐❣❤❡st ♣♦✐♥t✱ ✐♥
t❤❡ ❢♦♦t♣r✐♥t ♦❢ ❬♦✉r❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ❬Vis
.n. u❪ ✇❡ t✇♦✱ ❤❛✈✐♥❣ ❞r❛♥❦ t❤❡ ❤♦♥❡②
t❤r✐❝❡ s❡✈❡♥ ❬t✐♠❡s❪✱ ♠✐❣❤t ❜❡❝♦♠❡ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✳
✶✳✷✾✳✻ ❋♦r ✐t ❬✏t❤❡ ❞♦♥❦❡②✑ ❂❂ t❤❡ st✉❜❜♦r♥♥❡ss ♦❢ ❡❣♦✲r❡❧❛t❡❞ ❝♦♥str✉❝ts❪
t♦ ❢❛❧❧ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ kun
. d..rn
. ācı̄✱ t❤❡ ❲✐♥❞ ❬s❤❛❧❧ ❜❡❪ ❢❛r ❛❜♦✈❡ t❤❡ s♣✐♥❡✳
✶✻ ❚❤❡ r❡❛❞❡r s❤❛❧❧ ❜❡ ✇❛r♥❡❞ t❤❛t t❤✐s r❡❝♦♥str✉❝t✐♦♥ ✐s t❤❡ r❡s✉❧t ♦❢ ❜❧❡♥❞✐♥❣
♣❡rs♦♥❛❧ ❡①♣❡r✐♠❡♥t❛t✐♦♥ ✇✐t❤ ❤✐♥ts ❣❧❡❛♥❡❞ ❢r♦♠ s♦♠❡ ❤②♠♥s ♦❢ ❘✐❣✈❡❞❛
❛♥❞ t❛♥tr✐❝ t❡①ts ✖ ♥♦t❤✐♥❣ ♠♦r❡ ❛♥❞ ♥♦t❤✐♥❣ ❧❡ss✳
✶✹✵ ❚❡❝❤♥✐q✉❡s
❝❛❦r❛s ❢r♦♠ t❤❡ ❧♦✇❡st t♦ t❤❡ ❤✐❣❤❡st✱ ❛❧♦♥❣ ❛♥❞ ✐♥s✐❞❡ t❤❡ ♠✐❞❞❧❡
❝❤❛♥♥❡❧✱ ❛♥❞ ✐♥t♦ t❤❡ ❤✐❣❤❡st ♣♦✐♥t ✖ ✇❤✐❝❤ ✐s ✶✷ t❤✉♠❜✲✇✐❞t❤s
❛❜♦✈❡ t❤❡ t♦♣ ♦❢ t❤❡ s❦✉❧❧✳ ❆t ❡❛❝❤ ❝❛❦r❛✱ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ♠♦✈❡ t❤❡
❡①❝✐t❛t✐♦♥ ✉♣✇❛r❞s ❛♥❞ t♦ str❡♥❣t❤❡♥ ✐t✱ ♦♥❡ s❤❛❧❧ ♣❡r❢♦r♠ t❤r❡❡
❜r❡❛t❤s ✭t❤✉s t❤r✐❝❡ s❡✈❡♥ ❜r❡❛t❤s ♦✈❡r❛❧❧
✶✼ ✮✳ ❇r❡❛t❤✐♥❣ ✐s ❞♦♥❡
t❤r♦✉❣❤ ♥♦str✐❧s✳ ■♥❤❛❧❛t✐♦♥ ♦❢ ❡❛❝❤ s✉❝❤ ❜r❡❛t❤ ✐s ❞♦♥❡ s❧♦✇❧②✱ ❜②
✉s✐♥❣ t❤❡ ❞✐❛♣❤r❛❣♠✱ ✇❤✐❧❡ ✐♠❛❣✐♥✐♥❣ ❡♥❡r❣② ❜❡✐♥❣ ❛❜s♦r❜❡❞ ✐♥t♦
mūlādhāra ❝❛❦r❛ ❢r♦♠ ♦✉t❡r s♣❛❝❡ ❛♥❞ ♠♦✈✐♥❣ ❢r♦♠ ✐t t❤r♦✉❣❤
t❤❡ ♠✐❞❞❧❡ ❝❤❛♥♥❡❧ ❛♥❞ ❡❛❝❤ ❝❛❦r❛ ❜❡❢♦r❡ t❤❡ ❝✉rr❡♥t ❛♥❞ ✐♥t♦ t❤❡
❝✉rr❡♥t ♦♥❡✳ ❲❤✐❧❡ t❤❡ ❡♥❡r❣② ♦❢ ✐♥❤❛❧❛t✐♦♥ ♠♦✈❡s t❤r♦✉❣❤ ❛ ❝❛❦r❛✱
♦♥❡ s❤❛❧❧ ❜r✐♥❣ t♦ ♠✐♥❞✱ ❡✈❡♥ ❥✉st ❢♦r ❛ ♠♦♠❡♥t✱ ❛ ♠❡♠♦r② ♦❢ ❛
♣❡rs♦♥❛❧ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ ❞✉r✐♥❣ ✇❤✐❝❤ t❤❡ ❝❛❦r❛ ✇❛s ❞✐st✐♥❝t❧② ❡♥❡r❣✐③❡❞
✖ ❛s r❡❝♦♠♠❡♥❞❡❞ ✐♥ t❤❡ s✉❜s❡❝t✐♦♥ ✏❱✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s✑✳ ❆❢t❡r t❤❡
❡♥❡r❣② ♦❢ ✐♥❤❛❧❛t✐♦♥ ✐s r❛✐s❡❞ ✐♥ s✉❝❤ ❢❛s❤✐♦♥ t♦ t❤❡ ❝✉rr❡♥t ❝❛❦r❛✱
❡①❤❛❧❛t✐♦♥✱ ❛❢t❡r ❤♦❧❞✐♥❣ t❤❡ ❜r❡❛t❤ ❢♦r ❛ s❤♦rt t✐♠❡✱ s❤❛❧❧ ❜❡ str♦♥❣
❛♥❞ ❢❛st s♦ t❤❛t ❤❛✐rs ♦❢ ♦♥❡✬s ❜❡❛r❞ ✇✐❧❧ ❜❡ ♠♦✈❡❞ ❜② ❝♦♠✐♥❣ ❢r♦♠
t❤❡ ♥♦str✐❧s ❛✐r
✶✽ ✳ ■♥❤❛❧✐♥❣ s❧♦✇❧② ❛♥❞ ❡①❤❛❧✐♥❣ str♦♥❣❧② ❛♥❞ ❢❛st
✐s s✐♠✐❧❛r t♦ ❜r❡❛t❤✐♥❣ ♦❢ ❛♥ ❡♥r❛❣❡❞ ❜✉❧❧✳ ■t ✐s ❛❞✈✐s❡❞ t♦ ✜❧❧ ❜♦t❤
prān.a ❛♥❞ apāna ❛♥❞ ♦t❤❡r ✏✈✐t❛❧ ❛✐rs✑ ✇✐t❤ r❛❣❡ ❛♥❞ t♦ ♠❛✐♥t❛✐♥
❜♦t❤ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ✖ ♦❢ ❛ ❝❛❦r❛ ❛♥❞ ♦❢ ✇❤❛t ❤❛❞ str❡♥❣t❤❡♥❡❞
✶✾ ✳
✐t
❊❛❝❤ ❝❛❦r❛ ♠✐❣❤t ♣r❡s❡♥t ❛♥ ♦❜st❛❝❧❡ t♦ ❝♦♥❞✉❝t✐♥❣ t❤❡ ❡①✲
❝✐t❛t✐♦♥ ✉♣✇❛r❞s ❡✐t❤❡r ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ♠❡♥t❛❧ ♦❜s❝✉r❛t✐♦♥s✱ ♦r ♦❢
♣s②❝❤♦s♦♠❛t✐❝ ❜❧♦❝❦s✱ ♦r ❜② ❞✐✈❡rt✐♥❣ t❤❡ ❡♥❡r❣② ♦❢ t❤❡ ❡①❝✐t❛✲
t✐♦♥ ✐♥t♦ ❛❝t✐✈✐t✐❡s ❣♦✈❡r♥❡❞ ❜② t❤❡ ❝❛❦r❛✳ ■♥ ❝❛s❡ s✉❝❤ ♦❜st❛❝❧❡ ✐s
♣r❡s❡♥t✱ t❤❡ ❝❛❦r❛ ♠✐❣❤t ❜❡ ♣✐❡r❝❡❞ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ t❤❡ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥
♦❢ t❤❡ ❡①❝✐t❛t✐♦♥ ❜❡✐♥❣ ❧✐❦❡ ❛ ❣❧♦✇✐♥❣ s❧❡♥❞❡r st❡♠ ❛r✐s✐♥❣ ❢r♦♠ t❤❡
mūlādhāra ❝❛❦r❛ ❛♥❞ ❣r♦✇✐♥❣ ✉♣✇❛r❞s t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ♠✐❞❞❧❡ ❝❤❛♥✲
♥❡❧ ❛♥❞ r❡♠♦✈✐♥❣ t❤❡ ♦❜st❛❝❧❡ ❜② ✐ts ❤❡❛t ❛♥❞ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♥❣ ❣❧♦✇✳
❖♥❡ s❤❛❧❧ str✐✈❡ t♦ ♣r❡✈❡♥t t❤❡ ❛r♦✉s❡❞ ❡♥❡r❣② t♦ ❜❡ ❞✐✈❡rt❡❞ ❜②
❛♥② ❝❛❦r❛ ✐♥t♦ ♥♦♥✲✐♥t❡♥❞❡❞ ❛t t❤❡ ♠♦♠❡♥t ❛❝t✐✈✐t✐❡s t❤✉s ❧♦s✐♥❣
❝♦♥tr♦❧ ♦✈❡r t❤❡ ❡①❝✐t❛t✐♦♥
✷✶ ✳ ■♥❝r❡❛s❡❞ ❞✉r✐♥❣ t❤❡ r❛✐s✐♥❣ ✉♣✇❛r❞s
❡♥❡r❣② ♦❢ t❤❡ ❡①❝✐t❛t✐♦♥ ♠✐❣❤t ♠❛❦❡ ♦♥❡ ❛✇❛r❡ ♦❢ ♣r❡✈✐♦✉s❧② ❤✐❞✲
❞❡♥ ❜② ♠❡♥t❛❧❧② ♦❜s❝✉r❛t✐♦♥s ♣❡rs♦♥❛❧ ❝♦♥str✉❝ts ❛♥❞ ♣❛tt❡r♥s ♦❢
❜❡❤❛✈✐♦✉r
✷✷ ✳ ❇❡❢♦r❡ ♣❡r❢♦r♠✐♥❣ t❤✐s t❡❝❤♥✐q✉❡ ✐t ❤❡❧♣s t♦ s♦❛❦ t❤❡
✷✸
❡♥t✐r❡ s✉❜t❧❡ ❜♦❞② ✇✐t❤ Soma ✳ ■t ❛❧s♦ ❤❡❧♣s t♦ r❡❝♦❧❧❡❝t ♦♥❡ ♦❢ t❤❡
♣r❡✈✐♦✉s ♣❡rs♦♥❛❧ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡s ♦❢ r❛✐s✐♥❣ Indra ❛♥❞ t♦ ❜r✐♥❣ t♦ ♠✐♥❞
✐ts ❝✐r❝✉♠st❛♥❝❡s ❛♥❞ t❤❡ ❡①❝✐t❛t✐♦♥ ❛s ✐t ✇❛s ❢❡❧t ❛t t❤❛t t✐♠❡
✷✹ ✳
❈♦❛rs❡ ❜♦❞②
❈♦❛rs❡ ❜♦❞② ❛s ❛♥ ❛❣❣r❡❣❛t❡ ♦❢ ❜♦♥❡s✱ ❥♦✐♥ts ❛♥❞ ♠✉s❝❧❡s ✐s ♦❢t❡♥
❝❛❧❧❡❞ ✐♥ t❤❡ ❤②♠♥s ✏t❤❡ ❦♥♦tt② ♦♥❡✑ ✭párvata✮✱ ❛♥❞ t❤❡ s❦✉❧❧ ✖
✏t❤❡ r♦❝❦✑ ✭ádri✮✳
❖♥❡ s❤♦✉❧❞ ❦❡❡♣ ❛✇❛r❡♥❡ss ♦❢ ♦♥❡✬s ❜♦❞②
✶ ❛♥❞ ❞❡✈❡❧♦♣ ♣❤②s✐❝❛❧
✷
str❡♥❣t❤ t❤❛t ❤❡❧♣s t♦ ❛❝❝✉♠✉❧❛t❡ ❛♥❞ ❝♦♥❝❡♥tr❛t❡ ✏t❤❡ tr❡❛s✉r❡✑
✸
✭❛❞r❡♥❛❧✐♥❡✮ ✳
P❛rt✐❝✉❧❛r ❛tt❡♥t✐♦♥ ✐s t♦ ❜❡ ❣✐✈❡♥ t♦ r❡st♦r❛t✐♦♥ ♦❢ t❤❡ ❜♦❞②
❛♥❞ ✐ts ❢✉♥❝t✐♦♥s ❞✉r✐♥❣ ♣♦st✲Indra st❛t❡ ✇❤✐❝❤ ✐s ❝❤❛r❛❝t❡r✐③❡❞
❜② ✇❡❛❦♥❡ss✱ s♦♠❡t✐♠❡s ❡①tr❡♠❡ s♦ t❤❛t ♦♥❡ ❝❛♥✬t ❡✈❡♥ st❛♥❞✱ ✐♥✲
❞✐✛❡r❡♥❝❡✱ ✐rr✐t❛❜✐❧✐t②✱ ❡♠♦t✐♦♥❛❧ ❢r❛✐❧t②✱ ❛♣❛t❤②✱ ❛♥①✐❡t② ♦r ❡✈❡♥
❞❡♣r❡ss✐♦♥✳ ❋✐rst st❡♣ ✐s t♦ s❤✐❢t t❤❡ ♠✐♥❞ ✐♥t♦ t❤❡ ✜rst ❢♦♦tst❡♣
♦❢ Vis.n.u ❛♥❞ t♦ ❛❝❝❡♣t t❤❡ r❡❛❝t✐♦♥ ✏❛s t❡t❤❡r❡❞ ❛♥✐♠❛❧s ❛❝❝❡♣t
✹
❜❛r❧❡②✑ ✳ ❚❤❡♥ ♦♥❡ ❤❛s t♦ ✐♥❞✉❝❡ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ ❡❧❡✈❛t✐♦♥ ❡✈❡♥ ✐❢ ✐t
✐s ❛ ✈❡r② ❧♦✇ ❡♥❡r❣② ♦♥❡ ✖ ❢♦r ❡①❛♠♣❧❡✱ ❜② ✐♥✈♦❦✐♥❣ Maruts✲s ✺ ✱
❛♥❞ t❤❡♥ t♦ ❛♣♣❡❛❧ t♦ Varun.a ❜② r❡❝✐t✐♥❣ ✺✳✹✵✳✼
✻ ✇❤✐❝❤ ✇✐❧❧ ❤❡❧♣
❝❧❡❛r ♠❡♥t❛❧ ✐♥❡rt✐❛ ❢r♦♠ ✏t❤❡ s✉♥✑ ✳
✼ ❖♥❡ ❛❧s♦ ❤❛s t♦ ❤❛✈❡ ❛ ❧♦t
♦❢ ♥✉tr✐t✐♦♥ ❛♥❞ ✇❤❛t❡✈❡r ❡❧s❡ t❤❡ ✐♥st✐♥❝ts ♦❢ t❤❡ ❜♦❞② ❞❡♠❛♥❞
✖ ❡❛t✐♥❣ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ ❢♦♦❞✱ ❞r✐♥❦✐♥❣✱ ❦❡❡♣✐♥❣ ✇❛r♠✱ ❛♥❞ r❡st✐♥❣✳
◆❡❣❛t✐✈❡ ❡♠♦t✐♦♥s s❤❛❧❧ ♥♦t ❜❡ ❣✐✈❡♥ r❡✐♥s❀ ♦♥❡ s❤❛❧❧ ♣❛rt✐❝✐♣❛t❡ ✐♥
❝❤❛♥t✐♥❣ ♣r❛✐s✐♥❣ Indra ❛♥❞ ♦t❤❡r deva✲s ❤②♠♥s✱ ❜❡ ✈❡r② ❛tt❡♥t✐✈❡
t♦ t❤❡ ❞✐s♣♦s✐t✐♦♥ ♦❢ ✈❛r✐♦✉s deva✲s ❛♥❞ tr② t♦ ❛ss✐st t❤❡♠✽ ✳
✶ ✷✳✶✶✳✽ ▲❡t t❤❡ ❦♥♦tt② ♦♥❡ ❜❡ s❡tt❧❡❞✱ ❬t❤♦✉❣❤❪ ♣r❡s❡♥t ❬✐♥ t❤❡ ♠✐♥❞❪❀
✷ ✶✳✺✶✳✶✵ ❲❤❡♥ Uśanas ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤ ❬♦❢ ❤✐s ♠✉s❝❧❡s❪
❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❢♦r t❤❡❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤✱ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡✲t♦✲❝❤❛♥❣❡ ♠❛❥❡st✐✲
❝❛❧❧② ❞r♦✈❡ t❤❡ t✇♦ Rodas✲❡s ❛♣❛rt✳
✸ ✼✳✸✷✳✾ ❤❡❧♣ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ t♦ ❝♦♥❝❡♥tr❛t❡
✹ ✽✳✻✸✳✾ ❆t t❤✐s ❜✉❧❧✬s ❜✉r♥✲♦✉t ❤❡ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♠❛❞❡ ❛ ✇✐❞❡ st❡♣ ❢♦r ❬t❤❡
❜✉❧❧❪ t♦ ❧✐✈❡✳ ❍❡ ❤❛s ❛❝❝❡♣t❡❞ ❬✐t❪ ❛s t❡t❤❡r❡❞ ❛♥✐♠❛❧s ❬❛❝❝❡♣t❪ ❜❛r❧❡②✳
✺ ✽✳✻✸✳✶✵ ❲❡✱ s❡❡❦✐♥❣ ❤❡❧♣✱ ❬❛r❡❪ ♦❜t❛✐♥✐♥❣ t❤❛t ❬✇✐❞❡ st❡♣ t♦ ❧✐✈❡❪✳ ❚♦❣❡t❤❡r
✇✐t❤ ②❡ ❬✇❡ ❤❛✈❡❪ ♠❡♥t❛❧ ♣♦✇❡r ❛s ❬♦✉r❪ ❢❛t❤❡r ❬❤❛s❪❀ t♦ str❡♥❣t❤❡♥ ❬✉s❪✱
♠✐❣❤t ✇❡ ❜❡ ❛tt❡♥❞❡❞ ❜② Marut✲s✦
✻ ▼❛② ♥♦t ❤❡✱ ❤✉rt❢✉❧ t❤r♦✉❣❤ ✐rr✐t❛❜✐❧✐t② ❬❛♥❞❪ ❢❡❛r✱
❞❡✈♦✉r ♠❡✱ ✇❤♦ ✐s t❤②✱ ❖ Atri✦
❚❤♦✉ ❛r❡ ❛ ❜❡♥❡❢❛❝t♦r ✇❤♦s❡ s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ♦♥❡✬s ❞❡s✐r❡ ✐s r❡❛❧✳
▼❛② t❤❡s❡ t✇♦ ❤❡❧♣ ♠❡ ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡ ✖ Varun.a ❛♥❞ t❤❡ ❦✐♥❣✳
✼ ✺✳✹✵✳✻ ❚❤❡♥✱ ✇❤❡♥ t❤♦✉ ♣✉r❣❡❞ ❢r♦♠ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ t✉r♥✐♥❣ ❬t❤✐s ✇❛② ❛♥❞ t❤❛t
✇❛②❪ ❞❡❝❡♣t✐✈❡ ❝♦♥str✉❝ts ♦❢ Svarbhānu✱ Atri✱ ✉s✐♥❣ t❤❡ ❢♦✉rt❤ ❢♦r♠✉❧❛✱
❢♦✉♥❞ t❤❡ s✉♥ ❝♦♥❝❡❛❧❡❞ ❜② ❬t❤❛t❪ ♠❡♥t❛❧ ✐♥❡rt✐❛ ✇❤✐❝❤ ♠❛❦❡s ♦♥❡ ❛❜❛♥❞♦♥
♦❜s❡r✈❛♥❝❡s✳
✽ ✺✳✹✵✳✽ ❍❛✈✐♥❣ ❥♦✐♥❡❞ t❤❡ s✐♥❣❡rs✱ ❬❜❡✐♥❣❪ t❤❡ ❢♦r♠✉❧❛t♦r✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡
♣❛②✐♥❣ ❤♦♠❛❣❡ t♦ deva✲s✱ r❡✈❡r❡♥t✐❛❧❧② ❡♥❞❡❛✈♦r✐♥❣ t♦ ❛ss✐st ❬t❤❡♠❪✱ Atri
❤❛s ♣❧❛❝❡❞ t❤❡ ❧✐❣❤t ♦❢ t❤❡ s✉♥ ✐♥t♦ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✱ ❤❡ ❤❛s ♠❛s❦❡❞ ❞❡❝❡♣t✐✈❡
❝♦♥str✉❝ts ♦❢ Svarbhānu✳
✶✹✹ ❚❡❝❤♥✐q✉❡s
❙♣❡❡❝❤ ✐♥ ❣❡♥❡r❛❧
❙♣❡❡❝❤ ✐♥ ❣❡♥❡r❛❧ ✐s ♣❡rs♦♥❛❧✐③❡❞ ❛s ❛ devı̄ Vāc ✇❤♦ ✇❛s ❜♦r♥ ❜②
deva✲s ✶ ✷
❛♥❞ ✐s t❤❡✐r r✉❧❡r ✳ ❍❡r ❜❛s✐❝ ❢♦r♠ ✐s ❛♥ ✉tt❡r❛♥❝❡ ♦❢ ✐♥✲
✸
❞✐st✐♥❝t s♦✉♥❞s ✐♥ ❛ ❧♦✇ t♦♥❡ ✳ ❙❤❡ ✐s ❝♦♠♣❛r❡❞ t♦ ❛ ♠✐❧❝❤✲❝♦✇
✹
✺ ✻
t❤❛t ❡①tr❛❝ts ✐♥♥❡r Soma ✱ str❡♥❣t❤ ❛♥❞ r❡❢r❡s❤♠❡♥t ❢r♦♠ ✐♥♥❡r
✼
✇❛t❡rs ✳
❚❤❡ ✉tt❡r❛♥❝❡ svā´hā ✽ ✐s ✉s❡❞ ❞✉r✐♥❣ s❛❝r✐✜❝❡s❀ s♦♠❡ ✉♥s♣❡❝✐✜❡❞
✉tt❡r❛♥❝❡s
✾
❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✱ t♦ ❜❡ ✉s❡❞ ✇❤❡♥ ♠❛♥✐❢❡st✐♥❣ Indra✳
❯tt❡r❛♥❝❡s
✶✵
❝❛♥ ♣r♦❝❧❛✐♠ Indra t♦ ❜❡ ❛ ♣r♦t❡❝t♦r ✱ ❞❡✈♦t✐♦♥ t♦
❤✐♠
✶✶ ✱ ♦r s✉❜♠✐tt✐♥❣ t♦ ❤✐♠✶✷ ✳
✶ ✸✳✸✽✳✷ ❆♥❞ ❛s❦ ❬t❤❛t❪ ❣❡♥❡r❛t✐♦♥ ♦❢ ♣♦❡ts ❛❜♦✉t ✐♥❢✉s✐♥❣ str❡♥❣t❤ ❬t❤✐♥❣s❪ ✖
♠❛✐♥t❛✐♥✐♥❣ ❬t❤❡❪ ✐♠♣r❡ss✐♦♥✱ ②♦✉✱ s❦✐❧❧❢✉❧✱ s❤❛❧❧ ❞❡s✐❣♥ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✳ ❆✉❣✲
♠❡♥t✐♥❣ t❤❡s❡ t❤② ❤✐♥ts✱ ❤❛✈✐♥❣ ♠✐♥❞ ❧✐❦❡ t❤❡ ✇✐♥❞✱ t❤❡② s❤♦✉❧❞ t❤❡r❡❢♦r❡
❜r✐♥❣ ✐t ✐♥t♦ ❛♥ ❛rr❛♥❣❡♠❡♥t✳
✸✳✸✽✳✸ ■♥ t❤✐s ❝❛s❡ t❤❡② ❬❛r❡❪ ♣✉tt✐♥❣ ❡✈❡♥ s❡❝r❡t ❬t❤✐♥❣s❪ ✐♥t♦ ✐t ❛♥❞ s❤❛❧❧
✜t t♦❣❡t❤❡r t❤❡ t✇♦ Rodas✲❡s ❢♦r t❤❡ ❞♦♠✐♥✐♦♥ ❬♦❢ Indra❪❀
✷ ✶✵✳✷✾✳✻ ❚✇♦ ♠❡❛s✉r❡s ❬❛r❡❪ ♥♦✇ ✇❡❧❧ ♣r♦♣♦rt✐♦♥❡❞ ❢♦r t❤❡❡ ✳✳✳ ❬❛♥❞ ❛r❡❪
♣❧❡♥t✐❢✉❧✱ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤ ✖ ♠❛❥❡st✐❝❛❧❧②✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ♣♦❡tr②✳
✸ ✸✳✸✾✳✶ ❖ Indra✱ t❤❡ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡ ❬✐s❪ ♣♦✉r❡❞ ❢♦rt❤ ❢r♦♠ t❤❡ ❤❡❛rt❀ t♦✇❛r❞s
t❤❡ ♣r♦t❡❝t♦r s❤❡ ❣♦❡s✱ ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❛s ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡✱ ❬s❤❡✱❪ ❜❡✐♥❣ r❡❝✐t❡❞
❞✉r✐♥❣ ❛ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥✱ ✐s ❦❡❡♣✐♥❣ ❬✉s❪ ❛✇❛❦❡ ✳✳✳
✹ ✼✳✷✻✳✶ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ t❤❛t ❛r❡ ✇✐t❤♦✉t ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ❞♦ ♥♦t
❬❡①❤✐❧❛r❛t❡❪ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✳ ❋♦r ❤✐♠ ❝r❡❛t❡ ❛ ✈❡rs❡ t❤❛t ❤❡ s❤❛❧❧ ❡♥❥♦②
✖ ❛ ♥❡✇ ♠❛♥❧② ♦♥❡ s♦ t❤❛t ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❧✐st❡♥ t♦ ✉s✳
✺ ✶✵✳✺✺✳✺ ❚❤r♦✉❣❤ ❬❤✐s❪ ♣♦✇❡r t♦ ❡①♣❛♥❞✱ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ ❞✐r❡❝t❧② deva✬s ♣♦❡t✐❝
✐♥s♣✐r❛t✐♦♥✦
✻ ✾✳✶✷✳✹ ❙♦♠❛✱ ✇❤♦ ✐s ❛ s❦✐❧❧❢✉❧ ♣♦❡t
✼ ✶✳✶✼✹✳✼ ❉✉r✐♥❣ ❝r❡❛t✐♦♥ ♦❢ ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥✱ ❖ Indra✱ ❛ ♣♦❡t s❤❛❧❧
✇❤✐s♣❡r✱
✏❍❡ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♠❛❞❡ t❤❡ ❊❛rt❤ ❛ ♣✐❧❧♦✇ ❢♦r t❤❡ ❞❡♠♦♥✳
●❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ s❤❛❧❧ ♠❛❦❡ t❤r❡❡ ❬✇❛t❡rs❪ t♦ ❤❛✈❡ ♠❛♥✐❢♦❧❞ ❞r♦♣s✳
❍❡ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ✜①❡❞ ✐♥ ❛ ❜✐♥❞ ❢♦✉❧✲s♣❡❛❦✐♥❣ ♦♥❡✳✑
✽ ✶✳✺✹✳✼ ❆t ❧❡❛st✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ❣r♦✇ ❛s ❛ ❝❤✐❡❢t❛✐♥✱ ❬❛s❪ ❛♥ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s r❡❛❧ ✖
❬t❤❛t❪ ♣❡rs♦♥ ✇❤♦s❡ ♣r❡s❡♥t❡❞ ♦❜❧❛t✐♦♥ ✐s ♦♥ ♣❛r ✇✐t❤ ❬♥❡❡❞s ♦❢ Indra❪✱ ✇❤♦
✐♥❢✉s❡s str❡♥❣t❤ ✐♥t♦ t❤❡ ❝♦♠♠❛♥❞❡r✱ ♦r✱ ✇❤♦ ✇♦✉❧❞ ❥♦✐♥ ✇✐t❤ ♠✉♥✐✜❝❡♥❝❡
✐♥ r❡❝✐t✐♥❣ ✈❡rs❡s✳
✾ ✸✳✶✷✳✺ ❚❤❡②✱ ✉tt❡r✐♥❣ ✈❡rs❡s✱ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ②♦✉ t✇♦ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ s♣❡❡❝❤✱ ❬t❤❡②✱❪
❦♥♦✇✐♥❣✲t❤❡✲❛rt ✐♥✈♦❦❡rs❀ ❖ Indra✕Agni✱ ■ ♣r❡❢❡r ❧✐❜❛t✐♦♥s✳
✶✵ ✽✳✸✸✳✷ ❆t ❛ ♣r❡ss✐♥❣✱ ✉tt❡r✐♥❣ ✈❡rs❡s ♠❡♥ ♠❛❦❡ t❤❡❡✱ ❖ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ ♦♥❡✱
r❡s♦✉♥❞ ❛❜♦✈❡ ❛❧❧✱ ❛❞❞r❡ss t❤❡❡✱ ❖ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ ♦♥❡✱ ❛❜♦✈❡ ❛❧❧✳
✶✶ ✽✳✻✳✸✹✲✸✺ t❤❡ ✇✐♥♥✐♥❣ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡✱ ❬❛♥❞❪ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s ❤❛✈❡ str❡♥❣t❤✲
❡♥❡❞ ✖ ❧✐❦❡ r✐✈❡rs ❬str❡♥❣t❤❡♥❪ t❤❡ s❡❛ ✖✉♥❞❡❝❛②✐♥❣ Indra✱ ✇❤♦s❡ r❛❣❡ ✐s
♥♦t ❬t♦ ❜❡❪ ❞♦✇♥♣❧❛②❡❞✳
✽✳✻✷✳✶ ❖✛❡r✐♥❣ Soma ❬❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❪ ❛✉❣♠❡♥t ✇✐t❤ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s Indra✬s
❣❧❛❞s♦♠❡ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r✳
✶✷ ✼✳✷✻✳✷ ■♥ ✈❡rs❡✲❛❢t❡r✲✈❡rs❡ Soma ❤❛s ❡①❤✐❧❛r❛t❡❞ Indra✱ ✐♥ t✉♥❡✲❛❢t❡r✲t✉♥❡
❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪ ❬❡①❤✐❧❛r❛t❡❞❪ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ ✇❤❡♥ t❤❡②✱ ✇❤♦
❤❛✈❡ ♠❡♥t❛❧ ♣♦✇❡r ♦✈❡r samāna✱ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ ❤✐♠ ❡❛❣❡r❧② ✖ ❧✐❦❡ s♦♥s ❬t❤❡✐r❪
❢❛t❤❡r ✖ ❢♦r ❤❡❧♣✳
✶✹✻ ❚❡❝❤♥✐q✉❡s
❘❡❝✐t✐♥❣ ✈❡rs❡s ❝❛♥ str❡♥❣t❤❡♥ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s
✶✸ ✳
❈❤❛♥t✐♥❣
❈❤❛♥t✐♥❣ ❤❛s s❡✈❡r❛❧ ❢♦r♠s✳ ■t ❝❛♥ ❜❡ ❛ sāman ✭✈❡rs❡s r❡❝✐t❡❞
t♦ s♣❡❝✐❛❧ t✉♥❡s✮ ✇❤✐❝❤ ✐s ❝❤❛r❛❝t❡r✐③❡❞ ❛s ♣r❛✐s✐♥❣✲❛❧♦✉❞ ✭✶✳✻✷✳✷✮✱
❧♦❢t② ✭✽✳✾✽✳✶✱ ✽✳✽✾✳✼✮✱ ❢❛✉❧t❧❡ss ❛♥❞ ❝❧❡❛♥s✐♥❣ Indra ✭✽✳✾✺✳✼✮✱ s♣r✐♥❣✲
✐♥❣ ❢♦rt❤ ❛♥❞ r❡❝✐t❡❞ ✐♥ ❛ s✐♥❣✐♥❣ ♠❛♥♥❡r ❧✐❦❡ ❛ s♦♥❣ ♦❢ ❛ ❜✐r❞
✭✶✳✶✼✸✳✶✮❀ sāman ♥❡❡❞s t♦ ❜❡ ❤❡❛t❡❞ ❧✐❦❡ ❛ ♣♦t ✇✐t❤ ✇❡❧❧✲t✇✐st❡❞
✶
♣❤r❛s❡s ✳ ■t ❝❛♥ ❜❡ ❛ ❤♦✇❧ ✇✐t❤ ❛ ❣♦♦❞ r❤②t❤♠ t❤❛t✱ ♣❡r❢♦r♠❡❞
❛t t❤❛t ❤♦✉r ♦❢ t❤❡ ♠♦r♥✐♥❣ ✇❤❡♥ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs ✢♦✇ ✱ r❡✈❡r❜❡r❛t❡s
✷
✸
❛♥❞ ✏♣✐❡r❝❡s t❤❡ st♦♥❡✑ ✳ ■t ❝❛♥ ❜❡ ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥ ✭arká✮
✹
✺
t❤❛t ✏❧✐st❡♥s t♦ t❤❡ ❞✐✈✐♥❡ ✈♦✐❝❡ ✐♥ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✑ ✳
❆ ❝❤❛♥t ❝❛♥ ❜❡ r❡✐♥❢♦r❝❡❞ ✇✐t❤ t❤❛t ♠❛♥✐❝ t❤♦✉❣❤t ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤
Indra ✻
❤❛s ❡✛❡❝t❡❞ ❢❡r✈♦r ✐♥ ❛ s✐♥❣❡r ✱ ✐t ❝❛♥ ❜❡ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❛
✼
♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡ ✱ ❛♥❞ ❤❛✈❡ ♣❡r✐♦❞s ✇❤❡♥ ❛❧❧ s✐♥❣❡rs ✐♥t♦♥❡ ✐♥ ✉♥✐s♦♥
✽
❛ s♦✉♥❞ r❡✈❡r❜❡r❛t✐♥❣ ✐♥ ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r ❝❛❦r❛ ✳ ■t ✐s ♠❡♥t✐♦♥❡❞ t❤❛t
❝❤❛♥ts ❝❛♥ ❜❡ ♠❛❞❡ t♦ ❛r✐s❡ ❢r♦♠ ✏t❤❡ ❜❛s❡ ♦❢ s✇❛❧❧♦✇✐♥❣✑
✾ ✇❤✐❝❤
❡①♣r❡ss✐♦♥ ♣r♦❜❛❜❧② ♠❡❛♥s ✏t❤❡ ♣❧❛❝❡ ✇❤❡r❡ ❧❛r②♥❣❡❛❧ ✈♦✐❝❡✲s♦✉♥❞s
❛r❡ ♣r♦❞✉❝❡❞✑✳
■♥ s♦♠❡ ❝❛s❡s✱ ❧✐❦❡ ❣❛t❤❡r✐♥❣ ❛♥❞ r❛✐s✐♥❣ s♣✐r✐ts ❢♦r ❛ ❜❛tt❧❡✱
❝❤❛♥t✐♥❣ ✐s r❡♣❧❛❝❡❞ ♦r ❝♦♠❜✐♥❡❞ ✇✐t❤ ❞r✉♠♠✐♥❣ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ✐♥✲
st✐❧❧ ✐♥t♦ ♣❛rt✐❝✐♣❛♥t Indra✬s ❢r❡♥③②✶✵ ✖ t❤❡ ❞r✉♠ ✐s ❝❛❧❧❡❞ ✏ Indra✬s
✶✶
✜st✑ ✳
✶✸ ✽✳✻✳✹✸ ❚❤✐s ♠♦st ❡①❝❡❧❧❡♥t ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ s✇❡❧❧✐♥❣ ✇✐t❤ ❣❤❡❡ ♦❢ t❤❡ ❤♦♥❡②
Kan
. va✲s ❤❛✈❡ ♠❛❞❡ str♦♥❣❡r ✇✐t❤ ❛ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡✳
✶ ✽✳✽✾✳✼ ❉♦ ②❡ ❤❡❛t ✉♣ ❧✐❦❡ ❛ ♣♦t sāman ✇✐t❤ ✇❡❧❧✲t✇✐st❡❞ ❬♣❤r❛s❡s❪✱ ❬❛ sāman
t❤❛t ✐s❪ ♣r♦♣✐t✐♦✉s ❧♦❢t② ❢♦r ❧♦♥❣✐♥❣ ❢♦r ❛ ❝❤❛♥t ♦♥❡✦
✷ ✶✳✻✷✳✸ t❤❡ ♠❡♥ s❤❛❧❧ ❤♦✇❧ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛t ❞❛✇♥
❬✇❛t❡rs❪✳
✸ ✶✳✻✷✳✹ ❚❤❛t ❬❤♦✇❧❪ ✇✐t❤ ❛ ❣♦♦❞ r❤②t❤♠✱ t❤❛t ❬❤♦✇❧❪ ✇✐t❤ ❛ r❤②t❤♠ ❜② s❡✈❡♥
✐♥✇❛r❞❧② ❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡s✱ ❬t❤❛t ✐s❪ ♠❛❞❡✲t♦✲r❡✈❡r❜❡r❛t❡ ❜② Navagva✲s✱ ❬s❤❛❧❧
♣✐❡r❝❡❪ t❤❡ st♦♥❡ ✇✐t❤ t❤❡ s♦✉♥❞✳
✹ ✽✳✺✶✳✹ ❋♦r ✇❤♦♠ t❤❡② ❤❛✈❡ s❛♥❣ s❡✈❡♥✲❤❡❛❞❡❞ ❤②♠♥ ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥
✺ ✶✳✽✸✳✻ ❬✇❤❡♥❪ ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥ ❧✐st❡♥s t♦ t❤❡ ❞✐✈✐♥❡ ✈♦✐❝❡ ✐♥ t❤❡
❍❡❛✈❡♥✱ ✳✳✳ Indra t❛❦❡s ♣❧❡❛s✉r❡ ✐♥ ❡✈❡♥✐♥❣s ♦❢ ❥✉st t❤❛t
✻ ✽✳✻✳✶✶ ■♥ Kanva✬s ❢❛s❤✐♦♥ ■ r❡✐♥❢♦r❝❡ ❝❤❛♥ts ✇✐t❤ ❬t❤❛t❪ ♣r✐♦r ♠❛♥✐❝ t❤♦✉❣❤t
.
✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ Indra ❤❛s ❡✛❡❝t❡❞ t❤✐s ✈❡r② ❢❡r✈♦r✳
✼ ✻✳✸✹✳✺ ❋♦r ❤✐♠ t❤✐s ♠✐❣❤t② ❧♦✉❞ ❤②♠♥✱ ❢♦r ❤✐♠✱ ❢♦r Indra✱ t❤❡ ♣r❛✐s❡ ✐s
✉tt❡r❡❞ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s✳
✽ ✽✳✶✷✳✸✷ ❲❤❡♥ ✐♥ ❤✐s ❢❛✈♦r✐t❡ ❛❜♦❞❡ t❤❡② ✐♥t♦♥❡❞ ✐♥ ✉♥✐s♦♥ ✳✳✳
✾ ✶✵✳✽✾✳✹ ❋♦r Indra ■ s❤❛❧❧ ❝❛✉s❡ ❝❤❛♥ts ❬❛♥❞❪ ❤❛✈✐♥❣✲s♣♦♥t❛♥❡♦✉s✲❣✉s❤❡s
✇❛t❡rs t♦ ❛r✐s❡ ❢r♦♠ ✏t❤❡ ❜❛s❡ ♦❢ s✇❛❧❧♦✇✐♥❣✑
✶✵ ✻✳✹✼✳✸✵ ❬❖ ❞r✉♠✦❪ ▼❛❦❡ ❬♦✉r❪ str❡♥❣t❤ ❛❜s♦r❜ ❬t❤②❪ r♦❛r✱ ✐♥st✐❧❧ ✐♥t♦ ✉s
❢r❡♥③②✦
✶✶ ✻✳✹✼✳✸✵ ❇❧♦✇ ♦✛ ♠✐s❢♦rt✉♥❡s ❢r♦♠ ❤❡r❡✱ ❖ ❞r✉♠✱ t❤♦✉ ❛r❡ Indra✬s ✜st ✳✳✳
Pr❛✐s✐♥❣ ✶✹✼
Pr❛✐s✐♥❣
Pr❛✐s✐♥❣ ❛♥❞ ❡①t♦❧❧✐♥❣ Indra ❛r❡ ❞♦♥❡ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ t❤r♦✉❣❤♦✉t
t❤❡ ❞❛② ✳
✶ ■t ✐s ❞♦♥❡ t♦ r❡❛❝❤ ♦✉t t♦ Indra ✷ ✱ t♦ ❞r❛✇ ❤✐♠ ♥❡❛r ✱
✸
✹
♦r t♦ ❝♦♥✈❡② ❤✐♠ ✱ t♦ ♠❛❦❡ Indra ❡①♣❡❞✐❡♥t ❢♦r ❛ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣ ✱ t♦
✺
♠❛❦❡ Indra ❡①♣❡❧ ✏t❤❡ s♥❛❦❡✑ ✻
❢r♦♠ t❤❡ ❊❛rt❤ ✳ Pr❛✐s✐♥❣ ✐s ❛❧s♦ ✉s❡❞
◆♦t ❛❧❧ ♣r❛✐s❡s ❛r❡ ❞♦♥❡ ✇✐t❤ ✇♦r❞s ✖ ❥✉st ❛ss♦❝✐❛t✐♥❣ ✇✐t❤
s♦♠❡ ✇❤♦ ✐s ❡❛❣❡r t♦ ✜❣❤t ✐s ❛❧s♦ ❛ ♣r❛✐s❡ ♦❢ Indra ✶✺ ✳
✼ ✸✳✸✽✳✽ ✇✐t❤ ❝♦rr❡❝t❧② ❛rt✐❝✉❧❛t❡❞ ♣r❛✐s❡ ■ ❤❛✈❡ ♣✉t ❛ ❬♣r♦t❡❝t✐✈❡❪ ❝♦✈❡r ♦✈❡r
✐♥✈✐❣♦r❛t✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ t✇♦ Rodas✲❡s
✽ ✶✳✶✼✽✳✹ ❆t ❛ ❝♦♥t❡st✱ ❛t ❛ ❞❡❜❛t❡ ❤❡ ♣r❛✐s❡s ❧✐❜❛t✐♦♥s ✖ ❬t❤❡r❡❢♦r❡❪ ❛ r❡❝✐t❛✲
t✐♦♥ ♦❢ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡r ❬✐s❪ ❛❧✇❛②s ❡✛❡❝t✐✈❡✳
✾ ✶✵✳✹✼✳✼ ❍②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡ ✖ ♠② ❞❡♠❛♥❞✐♥❣ ♠❡ss❡♥❣❡rs ✖ r❡♣❡❛t❡❞❧② ❝♦♠✲
✐♥❣ t♦ ❡✛❡❝t✐✈❡ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s✱✳✳
✶✵✳✶✹✽✳✸ ✐♥s♣✐r❡❞✱ str✐✈✐♥❣ ❛❢t❡r ❡✛❡❝t✐✈❡ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡ ♦❢ s❡❡rs✱ ❞♦ t❤♦✉
♣r❛✐s❡ ✐♥ s♦♥❣ ❬Indra❪✦
✶✵ ✺✳✸✺✳✽ ✇❡ ❬❝❛♥❪ t❤✐♥❦ ♦❢ t❤❡ ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡ ❬❛s ❜❡✐♥❣ ❡♥t✐r❡❧②❪ ✐♥ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥
✶✶ ✶✳✶✼✳✾ ▼❛② t❤❡ ❝♦rr❡❝t❧② ❛rt✐❝✉❧❛t❡❞ ♣r❛✐s❡ t❤❛t ■ ✐♥✈♦❦❡✱ r❡❛❝❤ ②♦✉ t✇♦✱ ❖
Indra ❬❛♥❞❪ Varun . a✱✳✳
✶✷ ✽✳✶✷✳✸✶ ❚♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ❛♥ ✐♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡ r♦✉s❡s ❢♦r
t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ t❤✐s ❝♦rr❡❝t❧② ❛rt✐❝✉❧❛t❡❞ ♣r❛✐s❡✱✳✳
✶✸ ✹✳✸✷✳✶✺ ▲❡t ♦✉r ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡ ❝♦♥s✐st✐♥❣ ♦❢ ♦✉r ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s ❞r❛✇ t❤❡❡
♥❡❛r✱ ❖ Indra✦
✶✹ ✶✳✺✶✳✶✸ ❏✉st ❛❧❧ t❤❡s❡ t❤② ❬❞❡❡❞s❪ ❛r❡ t♦ ❜❡ ♣r♦❝❧❛✐♠❡❞ ❛❧♦✉❞ ❞✉r✐♥❣ ♣r❡ss✲
✐♥❣s✳
✽✳✹✺✳✷✺ ❚❤♦s❡ ♦❧❞ ❛♥❞ ♥❡✇ ❬❞❡❡❞s❪✱ t❤❛t s❧❛②❡r ♦❢ Vr.tra ❤❛s st✐rr❡❞ ❬✉♣❪ ❢❛r
❛✇❛②✱ ❞♦ ②❡ ❝♦♠♠❡♥❞ ❛t ❛ss❡♠❜❧✐❡s✦
✹✳✸✷✳✶✶ ❉✉r✐♥❣ Soma ❧✐❜❛t✐♦♥s ❛❞❡♣ts ❡①t♦❧ t❤♦s❡ t❤② ❬❞❡❡❞s❪ t❤❛t t❤♦✉
♣❡r❢♦r♠❡❞ ❛s ♠❛♥❧② ❞❡❡❞s✳
✶✺ ✽✳✹✳✻ ❍❡ ❤❛s ❢♦✉♥❞ ❬t❤❡ ❝♦rr❡❝t❪ ✐♥✈✐t❛t♦r② ♣r❛✐s❡ ❬♦❢ Indra❪ ✇❤♦ ❛ss♦❝✐❛t❡s
❤✐♠s❡❧❢ ✇✐t❤ s♦♠❡♦♥❡ ✇❤♦ ✐s ❛s ❡❛❣❡r t♦ ✜❣❤t ❛s ✐❢ ❤❡ ✇❛s ❥♦✐♥✐♥❣ ❛ t❤♦✉s❛♥❞
❬♠❡♥❪❀
■♥✈♦❦✐♥❣ Indra ✶✹✾
■♥✈♦❦✐♥❣ Indra
❆t ❛ s❛❝r✐✜❝❡ Indra ✐s t♦ ❜❡ ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥ ♠❛♥② t✐♠❡s t❤r♦✉❣❤♦✉t ❞❛②
♦r ♥✐❣❤t✶ ✳ ❉✉r✐♥❣ tr❛✐♥✐♥❣ Indra ♠✐❣❤t ❜❡ s✉♠♠♦♥❡❞ ❜② ❛ s✐♥❣❡r✷
❜✉t ❤❛s t♦ ❜❡ r❛✐s❡❞ ❜② ❡❛❝❤ ♣❛rt✐❝✐♣❛♥t ❛♥❞ ♠❛♥② t✐♠❡s ❛ ❞❛②✸ ✳
❚❤❡ ❝❛✉s❡ ♦❢ ♠✉❧t✐♣❧❡ ✐♥✈♦❝❛t✐♦♥s ♦❢ Indra ✐s t❤❛t ❢♦r ❡✈❡r②
❛❝t✐♦♥ ❤✐s ❛❞❡♣ts ♣❧❛❝❡ ❤✐♠ ✐♥ ❢r♦♥t✹ ✳ ❚❤❡r❡ ✐s ❡✈❡♥ ❛♥ ✐♥❥✉♥❝t✐♦♥✺
t♦ ❡♥❣❛❣❡ ✐♥ s✐♥❣✐♥❣✱ r❡❝✐t❛t✐♦♥s ❛♥❞ ❡①❡❝✉t✐♥❣ ❢♦r♠✉❧❛s ♦♥❧② ✇❤❡♥
Indra ✐s ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥✳
❲❛②s t♦ s✉♠♠♦♥ ♦r ✐♥✈♦❦❡ Indra ❛r❡ ♠❛♥②✻ ✳ ❈❤❛♥t✐♥❣✼ ✱ ✜r❡
♦✛❡r✐♥❣s ✽ ✱ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s ✾ ✱ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s ✶✵ ✱ ❛♥❞ Indra✬s
❜❛tt❧❡ ❝r②✶✶ ❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞✳
❙tr❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ Indra
Indra ❝❛♥ ❤❛✈❡ ✈❛r✐♦✉s ✐♥t❡♥s✐t②✶ ♦❢ ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s✱ ❛♥❞✱ ❛❧t❤♦✉❣❤
✶ ✽✳✶✸✳✶✸ ■ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t❤❡❡ ✇❤❡♥ s✉♥ ✐s r✐s✐♥❣✱ ■ ❝❛❧❧ ❬✉♣♦♥ t❤❡❡❪ ❛t ♠✐❞❞❛②❀
✽✳✻✹✳✻ ❲❡ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t❤❡❡ ❛t t❤❡ Soma ♣r❡ss✐♥❣ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❞❛② ❛♥❞
♥✐❣❤t✳
✸✳✹✸✳✸ ■ s✉♠♠♦♥ t❤❡❡ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ ✇✐t❤ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s✱ ❬■✱❪ ❤❛✈✐♥❣
❣❤❡❡ t♦ ❞❡❧✐❣❤t ✐♥ ❛t ❛ ❞r✐♥❦✐♥❣ s✇❡❡ts ❜♦✉t✳
✷ ✻✳✷✶✳✶ ❚❤❡s❡✱ t♦✲❜❡✲s✉♠♠♦♥❡❞ ✈✐s✐♦♥s ❜② t❤❡ ❜❡st✲❛♠♦♥❣✲♠❛♥② s✐♥❣❡r✱ ❝❛❧❧
❛♥❡✇ ✉♣♦♥ t♦✲❜❡✲s✉♠♠♦♥❡❞ t❤❡❡
✸ ✶✳✶✸✷✳✷ ❉✉r✐♥❣ ✢✉rr② ♦❢ ✇♦r❞s ♦❢ ❣❡tt✐♥❣✲❛t✲❬♦♣♣♦♥❡♥t❪ ❬❞✐s♣✉t❡❪ ❛t ❛ ❝♦♥✲
t❡st ❢♦r ❣❛✐♥✐♥❣ svàr✱ ❞✉r✐♥❣ ♦♥❡✬s ♦✇♥ ❞❛❜ ♦❢ t❤❛t ✇❤✐❝❤ ❛✇❛❦❡♥s ❬♦♥❡❪ ❛t
❞❛✇♥✱ ❞✉r✐♥❣ ♦♥❡✬s ♦✇♥ ❞❛❜ ♦❢ ❜❡✐♥❣ ♣r❡♣❛r❡❞ ♦♥❡✱ ❞✉r✐♥❣ t❤❡ ❬❡♥t✐r❡❪ ❞❛②
Indra ❬❤❛s❪ t♦ ❜❡ r♦✉s❡❞ ✐♥ t❤❡ ❦♥♦✇♥ ♠❛♥♥❡r ❜② ❡❛❝❤ ❛♥❞ ❡✈❡r② ❤❡❛❞✳
✹ ✶✳✺✺✳✸ ❋❡r♦❝✐♦✉s✱ ❢♦r ❡✈❡r② ❛❝t✐♦♥ ❬t❤♦✉ ❛r❡❪ ♣❧❛❝❡❞ ✐♥ ❢r♦♥t✳
✺ ✽✳✸✷✳✶✼ ❨❡ s❤❛❧❧ ❥♦✐♥ ✐♥ s✐♥❣✐♥❣ ♦♥❧② ✇❤❡♥ t❤❡ ❛st♦♥✐s❤✐♥❣ ♦♥❡ ❬✐s ❝❛❧❧❡❞
✉♣♦♥❪✱ ②❡ s❤❛❧❧ r❡❝✐t❡ ✈❡rs❡s ♦♥❧② ✇❤❡♥ t❤❡ ❛st♦♥✐s❤✐♥❣ ♦♥❡ ❬✐s ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥❪✱
②❡ s❤❛❧❧ ❡①❡❝✉t❡ ❛ ❢♦r♠✉❧❛ ♦♥❧② ✇❤❡♥ t❤❡ ❛st♦♥✐s❤✐♥❣ ♦♥❡ ❬✐s ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥❪✳
✻ ✷✳✶✽✳✼ s✐♥❝❡ ✐♥ ♠❛♥② ✇❛②s t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❜❡❡♥ ✐♥✈♦❦❡❞✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ❞♦
♠❛❦❡ t❤②s❡❧❢ ❡①❤✐❧❛r❛t❡❞ ❞✉r✐♥❣ t❤✐s ♣r❡ss✐♥❣ ❬♦❢ Soma❪✦
✼ ✽✳✻✺✳✸ ■ s✉♠♠♦♥ t❤❡❡✱ ♠✐❣❤t② ❬❛♥❞❪ ❡①❝❡ss✐✈❡✱ ✇✐t❤ ❝❤❛♥ts t♦ ✉s❡ ❬t❤❡♠❪
❧✐❦❡ ❛ ❝♦✇✱ ❖ Indra✱ ❬❢♦r t❤❡❡❪ t♦ ❞r✐♥❦ Soma✳
✽✳✻✻✳✶ ❋♦r ②❡ ❛s ❛ ♣r✐③❡✱ ■✱ ❝❤❛♥t✐♥❣ s♦❧❡♠♥❧② ❞✉r✐♥❣ ❛❞✈❛♥❝✐♥❣ ♦♥ ✐ts
✇❛② ✐♥✈♦❧✈✐♥❣ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma ❬s❛❝r✐✜❝❡❪✱ s✉♠♠♦♥ ✉r❣❡♥t❧② ✇✐t❤ ❡①♣❡❞✐❡♥t
❬♠❡❛♥s❪ t❤❡ ❞♦❡r ✖ ✜♥❞✐♥❣✲❜❡♥❡✜❝✐❛❧✲t❤✐♥❣s Indra t♦ ❤❡❧♣
✽ ✻✳✸✹✳✹ t❤❡ ❝❤❛♥ts t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s ❤❛✈❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ t❤❡ s✉♠✲
♠♦♥s✳
✾ ✸✳✹✸✳✸ ■ s✉♠♠♦♥ t❤❡❡ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ ✇✐t❤ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s✱ ❬■✱❪ ❤❛✈✐♥❣
❣❤❡❡ t♦ ❞❡❧✐❣❤t ✐♥ ❛t ❛ ❞r✐♥❦✐♥❣✲s✇❡❡ts ❜♦✉t✳
✶✵ ✻✳✸✺✳✸ ❲❤❡♥ ✇✐❧❧ t❤♦✉ ❣♦ t♦✇❛r❞s ❣❡♥❡r♦✉s ✇✐t❤ ❝♦✇s s✉♠♠♦♥s❄
✶✶ ✻✳✸✽✳✷ ❤❡ ✇❤♦ ✐s s♣❡❛❦✐♥❣ r❡✈❡r❜❡r❛t❡s ✇✐t❤ t❤❡ ❜❛tt❧❡❝r② ♦❢ Indra s♦ t❤❛t
t❤✐s ✐♥✈♦❝❛t✐♦♥ ♦❢ t❤❡ deva ✇♦✉❧❞ t✉r♥ ❤✐♠ ❤❡r❡
✶ ✺✳✸✸✳✷ ❚❤♦✉ s❤❛❧❧ ✐♥❝r❡❛s❡ ✐♥ ✐♥t❡♥s✐t②❀
✻✳✸✵✳✶ ❍❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❤✐♠s❡❧❢ ❡✈❡♥ ♠♦r❡ ❢♦r ❛ ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r
✽✳✼✼✳✸ t❤❡ s❧❛②❡r ♦❢ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t ❜❡❝❛♠❡ ❬t❤❡r❡❢♦r❡❪ ✐♥t❡♥s❡✳
✶✺✵ ❚❡❝❤♥✐q✉❡s
✐♠♠♦rt❛❧✱ ✐s ✇❡❛r✐♥❣ ♦✉t✷ ✳ ❚❤❡r❡❢♦r❡✱ ✇♦rs❤✐♣❡rs s❡❡❦ ✇❛②s t♦
str❡♥❣t❤❡♥ ❤✐♠✸ s♦ t❤❛t Indra ✇♦✉❧❞ ❜❡ ❛❜❧❡ t♦ ♣❡r❢♦r♠ ❛ ❞❡❡❞ ♦❢
✈❛❧♦r✹ ✱ ❞❡❢❡❛t t❤❡ ❞❡♠♦♥✐❝ tr✐❜❡✺ ✱ ❣❛✐♥ ♣r✐③❡s ✻ ✱ ♦r ✐♠♣❛rt ❛ ❜❡♥❡✈♦✲
❧❡♥t st❛t❡ ♦❢ ♠✐♥❞✼ ✳ ❆♠♦♥❣ q✉❛❧✐t✐❡s ♦❢ Indra t❤❛t ❛r❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞✱
♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r✽ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❜♦❞②✾ ✱ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs ✶✵
❛♥❞ ♠✐❣❤t✶✶ ❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞✳ Indra ❤✐♠s❡❧❢ ❝❛♥ str❡♥❣t❤❡♥ ❤✐♠s❡❧❢✶✷ ✳
❘❡♣❡❛t❡❞ ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s ✶✸ ❛♥❞ ❞❛②✲❛❢t❡r✲❞❛② ♣r❛❝t✐❝❡s ✶✹ ❢♦r
♠♦♥t❤s✱ ♦r ❡✈❡♥ ②❡❛rs ✶✺ ✱ ♠✐❣❤t str❡♥❣t❤❡♥ Indra✳ ❙tr❡♥❣t❤❡♥✐♥❣
♣r❛❝t✐❝❡s ✐♥❝❧✉❞❡ ❝❤❛♥t✐♥❣✱ r❡❝✐t✐♥❣✱ ❛♥❞ s✐♥❣✐♥❣❀ ❞r✐♥❦✐♥❣ Soma❀
✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s✱ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s✱ ❛♥❞ s♣❡❧❧s❀ ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s✱ ♠❡♥t❛❧ ❣❡s✲
✷ ✸✳✺✶✳✶ ❬✇❤♦ ✐s❪ ✐♠♠♦rt❛❧ ❬❜✉t❪ ✐s ✇❡❛r✐♥❣ ♦✉t ❡✈❡r② ❞❛②
✸ ✽✳✼✵✳✷ r❡✐♥❢♦r❝❡ t❤❛t Indra
✶✵✳✹✸✳✼ ■♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡s✱ ✇❤❡♥ ✇❡❛r②✱ str❡♥❣t❤❡♥ ❤✐s ♠✐❣❤t ❧✐❦❡ r❛✐♥
❬str❡♥❣t❤❡♥s❪ ❜❛r❧❡② ✇✐t❤ ❝❡❧❡st✐❛❧ ❞❡✇✳
✹ ✻✳✶✾✳✶ ❤❡ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r ❢♦r ❛ ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r❀
✻✳✸✵✳✶ ❍❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❤✐♠s❡❧❢ ❡✈❡♥ ♠♦r❡ ❢♦r ❛ ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r
✺ ✷✳✶✶✳✹ ❇❡❝♦♠✐♥❣ str♦♥❣❡r✱ ✉s✐♥❣ t❤❡ s✉♥✱ t❤♦✉ ❝❛♥ s✉❜❞✉❡ ❢♦r ✉s ❞❡♠♦♥✐❝
tr✐❜❡s✳
✸✳✹✼✳✹ ❬t❤❡②✱❪ ✇❤♦ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ t❤❡❡ ❞✉r✐♥❣ s❧❛②✐♥❣ ♦❢ t❤❡ s♥❛❦❡✱
✷✳✶✶✳✷✵ ❇❡❝♦♠✐♥❣ str♦♥❣❡r✱ ❤❡ ♦✈❡rt❤r❡✇ Arbuda❀
✶✵✳✶✷✵✳✷ ❍❛✈✐♥❣ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❤❛✈✐♥❣
❛❜✉♥❞❛♥t ✈✐❣♦✉r✱ t❤❡ ♦✈❡rt❤r♦✇❡r ❜r✐♥❣s ❢❡❛r t♦ t❤❡ ❞❡♠♦♥✳
✻ ✶✳✹✳✾ t❤❡❡ ✳✳✳ ✇❡ ♠❛❦❡ ✈✐❣♦r♦✉s t♦ ❣❛✐♥ t❤❡ ♣r✐③❡s
✼ ✶✳✶✸✵✳✻ ❢♦r ❜❡♥❡✈♦❧❡♥t st❛t❡ ♦❢ ♠✐♥❞ t❤❡② ❢❛s❤✐♦♥❡❞ t❤❡❡✱ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤❡❡✱❪
❖ ✐♥✇❛r❞❧② ❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡✱ ❞✉r✐♥❣ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❧✐❦❡ ❬t❤❡② r❡✐♥❢♦r❝❡❪ ♣♦s✲
s❡ss✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r t❤♦r♦✉❣❤❜r❡❞
✽ ✽✳✻✷✳✶ ❖✛❡r✐♥❣ Soma ❬❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❪ ❛✉❣♠❡♥t ✇✐t❤ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s Indra✬s
❣❧❛❞s♦♠❡ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r✳
✾ ✸✳✸✹✳✶ ✐♠♣❡❧❧❡❞ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ s❛❝r❡❞ ❢♦r♠✉❧❛ ❬Indra❪ ✐s ❜❡❝♦♠✐♥❣ str♦♥❣❡r
t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❜♦❞②❀
✶✵ ✶✵✳✹✹✳✷ ▲❡t ✉s str❡♥❣t❤❡♥ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡rs ♦❢ t❤❡❡ ✇❤♦ ❤❛s ❞r✉♥❦ ❬Soma❪
✶✶ ✶✵✳✹✸✳✼ ■♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡s✱ ✇❤❡♥ ✇❡❛r②✱ str❡♥❣t❤❡♥ ❤✐s ♠✐❣❤t ❧✐❦❡ r❛✐♥
❬str❡♥❣t❤❡♥s❪ ❜❛r❧❡② ✇✐t❤ ❝❡❧❡st✐❛❧ ❞❡✇✳
✶✷ ✸✳✹✹✳✷ str❡♥❣t❤❡♥ t❤②s❡❧❢✱ ❖ Indra✱ ✐♥ t❤❡ ❞✐r❡❝t✐♦♥ ♦❢ ❛❧❧ ❛✉s♣✐❝✐♦✉s s✐❣♥s✳
✽✳✽✵✳✼ ▼❛❦❡ t❤②s❡❧❢ str♦♥❣
✻✳✸✵✳✶ ❍❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❤✐♠s❡❧❢ ❡✈❡♥ ♠♦r❡ ❢♦r ❛ ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r
✽✳✶✷✳✾ ❤❡✱ ❤❛✈✐♥❣ ✇❛②s t♦ ♣r❡✈❛✐❧ ✖ ❧✐❦❡ ✜r❡ ❬❤❛s ✇❛②s t♦ ♣r❡✈❛✐❧❪ ♦✈❡r
t❤✐❝❦❡ts ✖ ❤❛s ❣❛✐♥❡❞ ✐♥ str❡♥❣t❤✳
✶✵✳✶✶✻✳✻ ❬❚✉r♥✐♥❣ ♦❜st❛❝❧❡s❪ ❛✇❛② ❢r♦♠ ✉s✱ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❝♦♠❡ ❛✉❣♠❡♥t❡❞
❜② ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤s✱ ✉♥❛❜❛t✐♥❣✱ t❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♠❛❞❡ t❤②s❡❧❢
str♦♥❣❡r
✶✸ ✽✳✶✸✳✼ ✐♥ r❛♣t✉r❡✲❛❢t❡r✲r❛♣t✉r❡ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❣r♦✇♥ str♦♥❣ ❢♦r ❤✐♠ ✇❤♦ ♣❡r✲
❢♦r♠s ✇❡❧❧✳
✶✹ ✽✳✺✸✳✷ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❝♦♠✐♥❣ str♦♥❣❡r ❞❛②✲❛❢t❡r✲❞❛②✱ ♠❛❞❡ ❛❣✐t❛t❡❞ Kutsa
Atithigva t♦ s❤❛❦❡ ✈❡❤❡♠❡♥t❧②
✶✺ ✻✳✸✽✳✹ ❙✐♥❝❡ ✇❤♦♠ ❛ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣ ❛♥❞ Soma ✇♦✉❧❞ str❡♥❣t❤❡♥ ✖ Indra ✖
s✐♥❝❡ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥✱ ❝❤❛♥ts✱ ✈❡rs❡s ❛♥❞ ❛ ♠❛♥✐❝ t❤♦✉❣❤t ✇♦✉❧❞ str❡♥❣t❤❡♥
❬❤✐♠ ❛s ✇❡❧❧❪✱ ❛t ❧❡❛st✱ ❞♦ str❡♥❣t❤❡♥ ❤✐♠ ❞✉r✐♥❣ t❤❡ ❝♦♠✐♥❣ ♦❢ ❞❛✇♥ ❢r♦♠
t❤❡ ❞❛r❦♥❡ss ♦❢ t❤❡ ♥✐❣❤t s♦ t❤❛t t❤❡ ②❡❛rs✱ ♠♦♥t❤s✱ ❞❛②s ❬♦❢ ♣r❛❝t✐❝❡❪ ✇♦✉❧❞
str❡♥❣t❤❡♥ Indra✳
❙tr❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ Indra ✶✺✶
✶✻ ✶✵✳✼✸✳✸ ❘✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ✇❤✐❝❤ ❬✇❡r❡❪ ❛❧s♦ t❤❡r❡✱ ❞✐❞ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❬t❤❡❡❪✳
✶✼ ✶✵✳✷✹✳✶ ▼❛❦❡ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ t♦ ❜❡ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥ ✉s✱ ❬t❤❡ tr❡❛s✉r❡❪ ❧❡❛❞✐♥❣ t♦
❛ t❤♦✉s❛♥❞ ❞✐✛❡r❡♥t t❤✐♥❣s✱ s♦ t❤❛t t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ✐♥t❡♥s✐❢②✳
✶✵✳✷✹✳✷ s❡t ✉♣ ❢♦r ✉s ♠♦st ❡①❝❡❧❧❡♥t✱ t♦✲❜❡✲❝❤♦s❡♥ ❬tr❡❛s✉r❡❪✱ s♦ t❤❛t t❤♦✉
✇♦✉❧❞ ✐♥t❡♥s✐❢②✳
✶✽ ✽✳✻✷✳✷ ❯♥❥♦✐♥❡❞ ✉♥❡q✉❛❧❡❞ ❜② ♠❡♥✱ ❤❡✱ ❛❧♦♥❡ ❬❜✉t❪ ❞❡①t❡r♦✉s✱ ❤❛s ❣❛✐♥❡❞ ✐♥
str❡♥❣t❤ ❜❡②♦♥❞ ♠❛♥② tr✐❜❡s✱ ❬❜❡②♦♥❞❪ ❛❧❧ ❝r❡❛t✉r❡s ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ❢r❡♥③②✳
✶✾ ✶✳✺✳✽ ❍②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡ ❤❛✈❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ t❤❡❡✱ t❤❡ ✈❡rs❡s ❬❤❛✈❡ str❡♥❣t❤✲
❡♥❡❞❪ t❤❡❡✱ ✳✳✳ ▲❡t ♦✉r ❝❤❛♥ts str❡♥❣t❤❡♥ t❤❡❡✦
✶✳✶✶✳✶ ❬■t ✐s❪ Indra ❬t❤❛t❪ ❛❧❧ ❝❤❛♥ts str❡♥❣t❤❡♥❡❞
✻✳✸✼✳✺ ▼❛② Indra✱ ❬❤✐s❪ ♠✐❣❤t str❡♥❣t❤❡♥❡❞✱ ❜❡❝♦♠❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❜② t❤❡
❝❤❛♥ts
✻✳✹✹✳✶✸ ❤❡✱ ✇❤♦ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r t❤r♦✉❣❤ ♦❧❞ ❛♥❞ ♥❡✇ ❝❤❛♥ts ♦❢ ❡①✲
t♦❧❧✐♥❣ ❬❤✐♠❪ s❡❡rs
✺✳✷✾✳✶✶ Gaurivı̄ti✬s ❤②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ t❤❡❡
✽✳✻✳✶ ❬Indra❪ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r t❤r♦✉❣❤ Vatsa✬s ❤②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡✳
✽✳✶✷✳✹ ❚❤✐s ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡ t♦ ❬❣❡t t❤②❪ ❛ss✐st❛♥❝❡ ❬✐s❪ ♣✉r✐✜❡❞ ❧✐❦❡ ❣❤❡❡✱
❖ st♦♥❡✲✇✐❡❧❞❡r✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✇❤✐❝❤ ✐♥ ❛♥ ✐♥st❛♥t✱ ✈✐❣♦r♦✉s❧② t❤♦✉ ❤❛✈❡
❣r♦✇♥✳
✽✳✶✸✳✶✻ ▲❡t ♦✉r ❝❤❛♥ts str❡♥❣t❤❡♥ Indra✱ ❬❧❡t❪ ❡①tr❛❝t❡❞ ❞r♦♣s ♦❢ ♣✉r❡ Soma
❬str❡♥❣t❤❡♥❪ Indra✦
✸✳✸✷✳✶✸ ❢♦r ❛ ♥❡✇ ❜❧❡ss✐♥❣ ■ ❝♦✉❧❞ r♦❧❧ ✭❛s ❛ ❞✐❝❡✮ ❤✐♠ ✇❤♦ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡
str♦♥❣❡r ✇✐t❤ ❛♥❝✐❡♥t ❤②♠♥s ♦❢ ♣r❛✐s❡✱ ✇❤♦ ❬❤❛s ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r❪ ✇✐t❤
♥❡✇ ♦♥❡s ❛♥❞ ✇✐t❤ t❤♦s❡ ✐♥ ❜❡t✇❡❡♥✳
✷✵ ✶✳✶✵✳✺ ❋♦r Indra ❛ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ✈❡rs❡ ❬✐s❪ t♦ ❜❡ r❡❝✐t❡❞
✷✳✶✶✳✷ ❍❡✱ ❣r♦✇✐♥❣ str♦♥❣❡r ✇✐t❤ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s✱ ❞✐s♣❡rs❡❞ ❡✈❡♥ t❤❡ ❞❡♠♦♥
t❤♦✉❣❤t t♦ ❜❡ ✐♠♠♦rt❛❧✳
✸✳✺✶✳✶ ❜❡❝♦♠✐♥❣ str♦♥❣❡r ❬❜② ❜❡✐♥❣❪ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ✇✐t❤ ✇❡❧❧✲t✇✐st❡❞ ❬✈❡rs❡s❪
✽✳✻✳✷✶ ❏✉st t❤❡❡✱ ❖ ♠❛st❡r ♦❢ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ Kan.va✲s ♠❛❞❡ str♦♥❣❡r
✇✐t❤ ❛ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡✱ ❡①tr❛❝t❡❞ ❞r♦♣s ♦❢ ♣✉r❡ Soma ❬♠❛❞❡ str♦♥❣❡r ❥✉st❪
t❤❡❡✳
✽✳✻✷✳✶ ❖✛❡r✐♥❣ Soma ❬❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❪ ❛✉❣♠❡♥t ✇✐t❤ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s Indra✬s
❣❧❛❞s♦♠❡ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r✳
✷✶ ✸✳✺✸✳✶ str❡♥❣t❤❡♥ ②♦✉rs❡❧✈❡s ✇✐t❤ s♦♥❣s
✻✳✶✼✳✸ ❍❡❛r t❤❡ ❢♦r♠✉❧❛✱ ❛♥❞ str❡♥❣t❤❡♥ t❤②s❡❧❢ t❤r♦✉❣❤ s♦♥❣s✦
✷✷ ✶✳✶✻✳✻ ❚❤❡s❡ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❥✉✐❝❡✱ ❡①tr❛❝t❡❞ ♦✈❡r t❤❡ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss ❞r♦♣s
♦❢ ♣✉r❡ Soma ✖ ❞r✐♥❦ t❤❡♠ ❢♦r ❛♥ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤✱ ❖ Indra✦
✷✳✶✶✳✶ ❙✐♥❝❡ t❤❡s❡ ✐♥✈✐❣♦r❛t✐♥❣ ❬❧✐❜❛t✐♦♥s❪ ♠❛❦❡ t❤❡❡ str♦♥❣❡r✱ ❬t❤❡②✱❪ s❡❡❦✲
✐♥❣ ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝✐❛❧✱ ❬❛r❡❪ ❧✐❦❡ ✢♦✇✐♥❣ r✐✈❡rs✳
✸✳✸✾✳✼ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❜② Soma
✸✳✹✵✳✼ ❍❛✈✐♥❣ ❞r✉♥❦ Soma✱ ❤❡ ❜❡❝❛♠❡ str♦♥❣❡r✳
✽✳✾✷✳✺ t♦ ❞r✐♥❦ Soma ✖ ❜❡❝❛✉s❡ ♦♥❧② t❤❛t ✐s ❛ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ♦❢ ❤✐♠✳
❡t❝✳
✶✺✷ ❚❡❝❤♥✐q✉❡s
❋✐r❡ ♦✛❡r✐♥❣s ✷✸ ✭✐♥ ♣❛rt✐❝✉❧❛r t❤♦s❡ ❢♦r ❢✉❧✜❧❧♠❡♥t ♦❢ ❛ ❞❡s✐r❡✷✹ ✮✱
s♣❡❧❧s ✷✺ ✱ ❛♥❞ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ✷✻ ❝❛♥ str❡♥❣t❤❡♥ Indra✳ ❱✐s✉❛❧✐③❛✲
t✐♦♥s ✷✼ ✱ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s ✷✽ ✱ ✐♥❞✐❝❛t✐♦♥s ♦❢ rt.a✷✾ ✱ ❛♥❞ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✸✵
❛r❡ ❛❧s♦ ♠❡♥t✐♦♥❡❞✳
Indra ❛❞❡♣ts ❛r❡ t♦ ❜❡ ✉♥❞✐str❛❝t❡❞✸✶ ✱ ❢r❡❡ ❢r♦♠ ❤❛tr❡❞ ❛♥❞ ❛♥①✲
✐❡t②✸✷ ✱ ❡♠♣❧♦②✐♥❣ Marut✲s ✸✸ ❛♥❞ ❛♣♣r♦♣r✐❛t❡ ❣♦✈❡r♥✐♥❣ ♠♦t✐✈❡s ✸✹
✐♥ ♦r❞❡r t♦ str❡♥❣t❤❡♥ Indra✳ ❚❤❡✐r ✈❡r② ❧♦♥❣✐♥❣ ❢♦r ❤✐♠ ♠❛❣♥✐✜❡s
❤✐♠✸✺ ✳
t❤❡ ♣r♦t❡❝t♦r ♦❢ tr✐❜❡s t❤❛t ❛r❡ ❧❡❛❞✐♥❣ ❛ s❡tt❧❡❞ ❧✐❢❡ ✱ ❛♥❞ t❤♦s❡
✽
✇❤♦ ❛r❡ ♦♥ t❤❡ ♠♦✈❡ t♦ ❣❛✐♥ ❛♥❞
✾
❝♦♥q✉❡r ✳ Indra ✐s s♦✉❣❤t ❛❢t❡r
Indra ♣r♦t❡❝ts t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡ ❣❡♥❡r♦✉s t♦ ❤✐♠✸✼ ✱ ✇❤♦ ♣r❡ss Soma
❢♦r ❤✐♠
✸✽ ✱ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❧♦♥❣ ❢♦r ❤✐♠ ❛♥❞ s❡❡❦ t♦ ❥♦✐♥ ❤✐♠✸✾ ✳ ❍❡
❣✉❛r❞s t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡ ♦♥ t❤❡ ❡❞❣❡✱ ❛♥❞ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡ ✐♥ t❤❡ ♠✐❞st
♦❢ tr♦✉❜❧❡s
✹✵ ✱ ❤❡ ♣r♦t❡❝ts ❡✈❡♥ ❛ tr❛♠♣❧❡❞ ❞♦✇♥ ♠❛♥✹✶ ✳
✹✷
❍❡ ❝❛♥ ❜❡ t❤❡ ❧❡❛st t❡❛r✐♥❣ ♠❡♥ ❛♣❛rt ♣r♦t❡❝t♦r ✳ ❍❡ ✐s ❧✐❦❡
❝❛rr②✐♥❣ ❛❝r♦ss tr♦✉❜❧❡s ❜♦❛t ✳
✹✸
✷✽ ✼✳✽✷✳✶✵ ▲❡t Indra✱ Varun.a✱ Mitra✱ Aryaman ❡①t❡♥❞ ❢♦r ✉s t❤❡ ♣♦✇❡r t♦
✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ✖ t❤❡ ❣r❡❛t ❡①t❡♥s✐✈❡ s❤❡❧t❡r✦
✽✳✾✼✳✶✺ ▼❛② t❤❛t ❝♦❤❡r❡♥❝❡✱ ❖ Indra✱ ♣r♦t❡❝t ♠❡
✷✾ ✶✵✳✶✺✷✳✺ ❙tr❡t❝❤ ♦✉t ❛ s❤❡❧t❡r ❢r♦♠ t❤❡ ❛♥❣❡r
✸✵ ✽✳✾✸✳✶✹✲✶✺ ✇❤❡♥ ❛❧❧ deva✲s st❡♣♣❡❞ ❛s✐❞❡ ❜❡❝❛✉s❡ ♦❢ s♥❛❦❡✬s ✈❡❤❡♠❡♥❝❡ ✳✳✱
t❤❡♥ ❤❡ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ♠② ♣r♦t❡❝t✐♦♥❀
✸✶ ✶✳✶✷✾✳✶✶ Pr♦t❡❝t ✉s ✳✳✳ ❢r♦♠ ❛♥ ❡rr♦r✦
✸✷ ✶✳✶✷✶✳✶✹ ❉♦ t❤♦✉ ♣r♦t❡❝t ✉s✱ ❖ Indra✱ ❢r♦♠ t❤✐s ❤❛r♠✱ ❢r♦♠ ❛ ❜❛❞ ❝♦✉rs❡
✐♥ ❛♥ ❛❞✈❡rs✐t②
✸✸ ✽✳✻✻✳✶✹ ❉♦ t❤♦✉ ❞❡❢❡♥❞ ✉s ❢r♦♠ ❛ ❝✉rs❡✱ ❢r♦♠ t❤✐s ✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss ❛♥❞
❤✉♥❣❡r✦
✸✹ ✶✳✶✻✾✳✶ ❛❣❛✐♥st ❡✈❡♥ ❛ ❣r❡❛t ❛❧✐❡♥❛t✐♦♥ t❤♦✉ ❛r❡ ❛ ♣r♦t❡❝t♦r
✸✺ ✽✳✻✷✳✶✵ ■♥ t❤❡ s❤❡❧t❡r ♦❢ t❤❡❡ t❤❡② ❤❛✈❡ ❢r❡q✉❡♥t❧② ✐♥❝r❡❛s❡❞ t❤② ♠❛♥✐❢❡st❡❞
♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ t❤❡❡✱ t❤② r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss
✸✻ ✽✳✾✵✳✻ ▲✐❦❡ ❛ ❣r❡❛t ❛♥t❡❧♦♣❡ s❦✐♥ ❬❛r❡❪ t❤②✱ ❖ Indra✱ ♣r♦t❡❝t✐♦♥s ✖ s♦ t❤❛t
t❤② ❤✐❣❤✲s♣✐r✐t❡❞ ♠✐♥❞s❡ts ✇♦✉❧❞ r❡❛❝❤ ✉s✦
✸✼ ✻✳✸✼✳✹ s❤✐❡❧❞✐♥❣✲♠♦st✲str♦♥❣❧② ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡s
✸✽ ✶✵✳✷✽✳✷ ■♥ ❛❧❧ ❡♥❝❧♦s✉r❡s ■ ♣r♦t❡❝t t❤❛t ♦♥❡✱ ✇❤♦✱ ❤❛✈✐♥❣ Soma ♣r❡ss❡❞✱
s❛t❡s ♠② t✇♦ ❝❛✈✐t✐❡s✳
✸✾ ✶✳✶✵✷✳✸ ❙tr❡t❝❤ ♦✉t ❛ s❤❡❧t❡r ❢♦r ✉s✱ ✇❤♦ ❛r❡ ❧♦♥❣✐♥❣ ❢♦r t❤❡❡
✷✳✷✵✳✷ t❤♦✉ ❛r❡ ♣r♦t❡❝t✐♥❣ t❤r♦✉❣❤ ❛ss✐st❛♥❝❡ s❡❡❦✐♥❣✲t♦✲❥♦✐♥✲t❤❡❡ ♣❡♦♣❧❡✳
✹✵ ✽✳✻✶✳✶✺ ❤❡ s❤❛❧❧ ❣✉❛r❞ t❤❛t ♦♥❡ ♦❢ ✉s ❬✇❤♦ ✐s❪ ♦♥ t❤❡ ❡❞❣❡✱ ❬❛♥❞❪ t❤❛t ♦♥❡
❬✇❤♦ ✐s❪ ✐♥ t❤❡ ♠✐❞st ❬♦❢ tr♦✉❜❧❡s❪
✹✶ ✽✳✼✼✳✶✶ ♣r♦t❡❝t✐♥❣ ❡✈❡♥ tr❛♠♣❧❡❞ ❞♦✇♥ ♦♥❡✱ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ tr❛♠♣❧❡❞ ❞♦✇♥
♦♥❡
✹✷ ✶✳✶✼✹✳✶✵ ❚❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❝❛♥ ❜❡ ❢♦r ✉s ♦♥ ❛❧❧ ♦❝❝❛s✐♦♥s t❤❡ ❧❡❛st t❡❛r✐♥❣✲
♠❡♥✲❛♣❛rt✱ ❛ ♣r♦t❡❝t♦r ♦❢ ♠❡♥✳
✼✳✶✾✳✼ ❉♦ ♣r♦t❡❝ts ✉s ✇✐t❤ ♥♦♥✲t❡❛r✐♥❣ ❛r♠♦✉r✦
✹✸ ✶✳✶✸✶✳✷ ❙✉❝❤ t❤❡❡ ✇❡ s❤❛❧❧ s❡t✉♣ ❛t t❤❡ ❝❤❛r✐♦t✲♣♦❧❡ ♦❢ ❤✐❣❤s♣✐r✐t❡❞ ❬♠❛♥✐❝
t❤♦✉❣❤t❪ ✖ ❛s ❛ ❝❛rr②✐♥❣ ❛❝r♦ss ❜♦❛t
✹✹ ✽✳✶✻✳✶✵ ✇❤♦ ❧❡❛❞s t♦✇❛r❞s ✇❤❛t ✐s ❜❡tt❡r
✽✳✷✶✳✾ ❲❤♦ ❜❡❢♦r❡ ❤❛s ❧❡❛❞ ✉s ❢♦rt❤ t♦ t❤✐s✲❛♥❞✲t❤❛t✱ t♦ ✇❤❛t✬s ❜❡tt❡r
✹✳✷✶✳✹ ❬❛♥❞❪ t❤❡♥ ❞❛r✐♥❣❧② ❧❡❛❞s t♦✇❛r❞s ✇❤❛t ✐s ❜❡tt❡r✳
✶✺✻ ❲❤❛t Indra ✐s ❢♦r ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs
s✉r❡s✑ ✭✹✳✷✵✳✽✮✳ ❍❡ ✐s ❛ ♣❛t❤✲♠❛❦❡r
✹✺ ✇❤♦ ✐s t♦ ❜❡ ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥
❞✉r✐♥❣ ❛ ❥♦✉r♥❡② ✭✶✳✸✸✳✷✮✱ ✇❤♦ ✐s ❛ t❡❛❝❤❡r ♦❢ ♠❡♥ ❞✉r✐♥❣ ❝♦♥✲
✢✐❝ts ✭✹✳✷✵✳✽✮✳ ❍❡ ❣✉✐❞❡s ❤✐s ✐♥✈♦❦❡r ✇✐t❤ ✈❛r✐♦✉s ❛♥❞ t❤♦✉s❛♥❞❢♦❧❞
♠❡❛♥s ♦❢ ❤❡❧♣✐♥❣ ✭✻✳✷✸✳✸✱ ✶✳✸✵✳✽✮✳ ❍❡ ✐s ❛ ✇❛t❝❤❢✉❧ ❣✉✐❞❡ ✭✹✳✶✻✳✷✮✱
✹✻ ✱ ❛♥❞ tr❛♥s♣♦rt❡r ❛❝r♦ss ❞✐✣❝✉❧t✐❡s✹✼ ✳ ❍❡ ❝❛rr✐❡s ❛❝r♦ss
❛ r❡s❝✉❡r
✹✽
♠♦✉♥t❛✐♥ s❧♦♣❡s ❛♥❞ ✇❛t❡r✲✇❛②s ✱ ❛s ✇❡❧❧ ❛s ❛❝r♦ss ❤❛tr❡❞s✱ ❛♥①✲
✐❡t②✱ ❛♥❞ tr♦✉❜❧❡s
✹✾ ✱ ❛❝r♦ss ❞❛♥❣❡rs ❛♥❞ ♦❜st❛❝❧❡s✺✵ ✱ ❛✇❛② ❢r♦♠
✺✶
❡✈✐❧ ✳ ❍❡ ❣✐✈❡s ❛♥ ❡❛s② ♣❛ss❛❣❡
✺✷ ❛♥❞ ❝❛rr✐❡s ❛❝r♦ss ❜② ♠❡❛♥s ♦❢
✏♠②st❡r✐♦✉s ❤❛✈✐♥❣✲❢✉❧❧✲♣♦✇❡r r❛♣t✉r❡s✑ ✭✽✳✶✻✳✹✮✳ Indra ❡♥❞❡❛✈♦rs
t♦ ♦❜t❛✐♥ ❛♥ ✉♥✐♠♣❡❞❡❞ ♣❛t❤✇❛② ❢♦r ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s
✺✸ ✳ ❋♦r ❛♥ ✐♥✲
✺✹
t❡❧❧✐❣❡♥t ♠❛♥✱ ❤❡ ✜♥❞s ❛ ✇❛② t♦ ♦❜t❛✐♥ ✇❤❛t t❤❡ ♠❛♥ str✐✈❡s ❢♦r ✱
✺✺
❣✐✈❡s ❛ ❝❤❛♥❝❡ t♦ ♠♦✈❡ ✉♣✇❛r❞s ✱ ❛♥❞ ♠❛❦❡s ♣❛t❤✇❛②s t♦ deva✲s ✳
✺✻
✻✾ ✶✳✺✻✳✸ ♣r♦✈♦❦✐♥❣ ❛♥❣❡r ✐♥ ❬❤✐s❪ ❤❡❧♣❡rs ✷✳✶✷✳✶✺ ❲❤♦ ✳✳✳ ✐s ❧✐❦❡ ❬s♦♠❡t❤✐♥❣❪
♣r♦✈♦❦✐♥❣ ❛♥❣❡r
✼✵ ✷✳✷✵✳✸ ❝❤❛❧❧❡♥❣✐♥❣ ✉s ②♦✉t❤
✼✶ ✻✳✶✽✳✹ t❤♦✉ ❜❡❝❛♠❡ ✇❤❛t ✐s ♦✈❡r♣♦✇❡r✐♥❣ t❛♠❡♥❡ss ♦❢ r❡❜❡❧❧✐♦✉s ❬♠❡❪✳
✼✷ ✽✳✾✷✳✷✽ ❙✐♥❝❡ ♦♥❧② t❤♦✉ ❛r❡ ❛ttr❛❝t✐♥❣ ❤❡r♦❡s
✼✸ ✶✵✳✺✺✳✽ ❡♥❣❡♥❞❡r✐♥❣ ❛❝t✐♦♥s ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❛r♥❡ss✐♥❣ ❬t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s❪
✼✹ ✶✳✾✳✻ ■♥s♣✐r❡ ✉s ✇❡❧❧ ✐♥t♦ t❤❛t✱ ❖ Indra
✶✳✶✵✷✳✶✵ ✐♥s♣✐r❡ ✉s✱ ❖ Indra✱ ❛t ❬❛❧❧❪ ❝❤❛❧❧❡♥❣❡s t♦ ❜❛tt❧❡
✼✺ ✻✳✷✻✳✸ ❚❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❛♥✐♠❛t❡❞ t❤❡ ♣♦❡t ❞✉r✐♥❣ ❝r❡❛t✐♦♥ ♦❢ ❛ ❤②♠♥ ♦❢
✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥
✽✳✶✷✳✷ ❇② ♠❡❛♥s ♦❢ ✇❤✐❝❤ ❬❡①❝✐t❡♠❡♥t t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❛♥✐♠❛t❡❞❪ ✐rr❡s✐st✐❜❧❡
Daśagva✱ ❬❛♥❞❪ tr❡♠❜❧✐♥❣ Svarn
. ara✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❛♥✐♠❛t❡❞
t❤❡ s❡❛ ✖ t❤❛t ✇❡ ❛s❦ ❬t❤❡❡❪ ❢♦r✳
✼✻ ✶✵✳✺✺✳✽ ✐♥✈✐❣♦r❛t✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣
✶✵✳✹✹✳✹ ❚♦ str❡♥❣t❤❡♥✱ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❜❡ ❛s ✐❢ ✐♥✈✐❣♦r❛t✐♥❣ ♦❢ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❦❡❡♣
✇❛t❝❤
✼✼ ✻✳✹✸✳✹ ❇❡❝♦♠✐♥❣ ✐♥✢❛♠❡❞ ✳✳✳ t❤♦✉ ❤❛✈❡ r❡♥❞❡r❡❞ ❧✐❜❡r❛❧✐t② ✐♥t♦ ❛♥ ✐♠♣✉❧s❡
t♦ ❝❤❛♥❣❡
✹✳✷✹✳✶ Indra✱ t❤❡ ✐♥❝✐t❡r ♦❢ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡✱✳✳
✼✽ ✶✳✶✵✷✳✻ ❆♥ Indra✱ ❬t❤♦✉❣❤❪ ❧❛❝❦✐♥❣ ♦r❞❡r ❬✐♥ ❤✐s ❛❝t✐♦♥s❪ ❜❡❝❛✉s❡ ♦❢ ❬❤✐s❪
❢r❡♥③② ✐s ❛ ♠♦❞❡❧ ❬❢♦r ♦t❤❡r ✜❣❤t❡rs❪
✼✾ ✶✳✶✸✷✳✻✳ ❍✐♠✱ ✇❤♦ ✇♦✉❧❞ ✜❣❤t ✉s✱ ❞♦ ②♦✉ t✇♦✱ ❖ Indra ❛♥❞ ✏▼♦✉♥t❛✐♥✑✱
❜❡✐♥❣ t✇♦ ✇❛rr✐♦rs ❬✇❤♦ ❛r❡ st❛♥❞✐♥❣❪ ✐♥ ❢r♦♥t
✼✳✸✶✳✻ ❚❤♦✉ ❛r❡ ✳✳✳ ❛ ✇❛rr✐♦r ✇❤♦ ✐s ✐♥ ❢r♦♥t✱ ❖ s❧❛②❡r ♦❢ Vr.tra✦
✽✵ ✶✳✶✸✶✳✺ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ♣❡r❢♦r♠❡❞ t❤❡ ❞❡❝✐s✐✈❡ ❛❝t✐♦♥ ❢♦r t❤❡s❡ t♦ ❣❛✐♥ ❛❞✈❛♥t❛❣❡
✐♥ ❜❛tt❧❡s✳
✸✳✸✼✳✶ ❋♦r ❦✐❧❧✐♥❣ Vr.tra✬s ❦✐♥❞✱ ❢♦r t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❛♥❞ ❢♦r ✈✐❝t♦r②
✐♥ t❤❡ ❜❛tt❧❡ ✇❡ r♦❧❧ t❤❡❡ ❬❛s ❛ ❞✐❝❡❪✱ ❖ Indra✦
✻✳✸✹✳✷ ❤❛r♥❡ss❡❞ ✖ ❧✐❦❡ ❛ ❝❤❛r✐♦t ✖ ❢♦r t❤❡ ❣r❡❛t ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ❬t❤❡
❝♦✉rs❡ ♦❢ ❜❛tt❧❡❪✱ Indra s❤❛❧❧ ❜❡ ♣r❛✐s❡❞ ❜② ✉s ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥✳
✽✶ ✷✳✶✻✳✷ ❲✐t❤♦✉t ✇❤✐❝❤ ✖ ❬✇✐t❤♦✉t❪ ✈❛st Indra ✖ ♥♦t❤✐♥❣ ✇❤❛ts♦❡✈❡r ❬✐s
❛❝❝♦♠♣❧✐s❤❡❞❪❀
✶✵✳✶✶✷✳✾ ✇✐t❤♦✉t t❤❡❡✱ ❢❛r ❛✇❛② ❬❢r♦♠ t❤❡❡❪✱ ♥♦t❤✐♥❣ ✇❤❛ts♦❡✈❡r ✐s ❛❝❝♦♠✲
♣❧✐s❤❡❞
✻✳✷✻✳✸ ❢♦r Atithigva ❬t❤♦✉❪ ❛r❡ ❛❜♦✉t t♦ ♣❡r❢♦r♠ ✇❤❛t ✐s ♣r❛✐s❡✇♦rt❤②✳
✶✵✳✾✾✳✶✵ ❚❤✐s ♦♥❡ ❬✐s❪ r❡♥❞❡r✐♥❣ s❡r✈✐❝❡ ✇✐t❤ ❤✐s ♠❛♥❧② ❬❧❛❜♦rs❪✱ ❛❝❝♦♠✲
♣❧✐s❤✐♥❣ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ❞❡❡❞s t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ deva✲s
✽✷ ✶✳✺✶✳✻ t❤♦✉ ♠❛❞❡ Śambara s✉❜❥❡❝t t♦ Atithigva✳
✶✳✺✸✳✶✵ ❚❤♦✉ ♠❛❞❡ ❛❣✐t❛t❡❞ Kutsa Atithigva s✉❜❥❡❝t t♦ t❤✐s ❣r❡❛t ②♦✉♥❣
❝❤✐❡❢t❛✐♥✳
✺✳✷✾✳✶✶ t❤♦✉ ♠❛❞❡ Pipru t♦ s✉❜♠✐t t♦ Vaidathina
✶✺✾
❛♥❞ st❛t✉s
✽✸ ✳ ❋♦r ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r✱ Indra ✐s ❛ s❧❛②❡r ♦❢ Vrtra✽✹ ✱ ❛♥❞
.
✽✺ ✽✻
♦t❤❡r ❞❡♠♦♥s ✱ ❤❡ ❜r❡❛❦s str♦♥❣❤♦❧❞s ✇✐t❤✐♥ ✱ ❛♥❞ st♦♥❡ ✇❛❧❧s
✽✼ ✽✽
✇✐t❤♦✉t ❀ ❤❡ ❛❧s♦ ❞❡str♦②s ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥s ♦❢ ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs ✱ t❤❡✐r
r❡❛❝t✐✈❡ ✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss
✽✾ ✱ ❛♥❞ ❝✉rs❡s ❝❛st ✉♣♦♥ t❤❡♠✾✵ ✳
Indra ❛❞❡♣ts ❝♦♥s✐❞❡r ❤✐♠ t♦ ❜❡ ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ❛❧♦♥❣ ✇✐t❤ ♦t❤❡r
❝♦♠♣❛♥✐♦♥s
✾✶ ✱ ❛ ❧♦②❛❧ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✭✹✳✶✻✳✶✽✮✱ ❛♥ ❛❧❧②✾✷ ✱ ❛❧❧✐❛♥❝❡ ✇✐t❤
✾✸
✇❤♦♠ ✐s ❜❡tt❡r t❤❛♥ ✇✐t❤ ❛♥②♦♥❡ ❡❧s❡ ✱ ✏t❤❡ ♠♦st ❢❛t❤❡r❧② ❢❛t❤❡r
♦❢ ❢❛t❤❡rs✑ ✭✹✳✶✼✳✶✼✮✳ ❋♦r t❤❡♠ Indra ✐s✱ ✐♥ ❛❞❞✐t✐♦♥ t♦ ❜❡✐♥❣ ❛♥
❛❧❧② ❛♥❞ ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✱ ❛ ②♦❦❡♠❛t❡
✾✹ ✱ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✇❤♦♠ t❤❡②
✽✸ ✻✳✶✽✳✸ ❢♦r ❛ ❝♦♥❞✉❝t✐♥❣ ✉♣✇❛r❞s ♦♥❡ t❤♦✉ ❛❧♦♥❡ ❤❛✈❡ ♣❧❛❝❡❞ t❤❡ tr✐❜❡s
✇✐t❤✐♥ ❬❤✐s❪ r❡❛❝❤✳
✻✳✷✵✳✶✶ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ❣✐✈❡♥ t♦✲❜❡✲❣✐✈❡♥✲❛✇❛② Navavāstva t♦ t❤❡ ♠✐❣❤t② ❢❛t❤❡r
❬❛s❪ ❤✐s ♦✇♥ ❞❡s❝❡♥❞❛♥t✳
✶✵✳✹✾✳✺ ■ s❤❛❧❧ ❝❛✉s❡ ❛ s❛✈❛❣❡ t♦ ❜❡❝♦♠❡ s✉❜❥❡❝t t♦ ❤✐♠ ✇❤♦ ❤❛s ♦r❛❧ ❧♦r❡ ✖
✐❢ ❤❡ ❞✐❞ ❜❡t❛❦❡ ❤✐♠s❡❧❢ t✐♠❡ ❛❢t❡r t✐♠❡ t♦ ♠❡✱ ♥♦t t♦ ❬❡❛rt❤❧②❪ ❡♥t✐❝❡♠❡♥ts✳
✶✵✳✹✾✳✺ ■ ♠❛❞❡ ❛ s❡tt❧❡r s✉❜♠✐ss✐✈❡ t♦ ❛♥ ❛❣✐t❛t❡❞ ❬❜② ♠❡ ♠❛♥❪✳
✽✹ ✽✳✹✾✳✷ ❆s ❢❛❝✐♥❣ ❛ ❤✉♥❞r❡❞ ❬❡♥❡♠✐❡s❪ ❬✇❛rr✐♦r❪✱ ❤❡ ❜♦❧❞❧② ❞✐✈❡s ❬✐♥t♦ t❤❡
❢r❛②❪✱ ❢♦r ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r ❤❡ s❧❛②s vrtra✲s✳
✷✳✶✾✳✹ ❢♦r ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r ❤❡ str✐❦❡s. ❬❞♦✇♥❪ Vr.tra
✶✳✶✸✵✳✼ ❋♦r ✇♦rs❤✐♣❡r Divodāsa✱ ❖ ❞❛♥❝❡r✱ ❬t❤♦✉ s❤❛❧❧ ♣✐❡r❝❡❪ ♠✐❣❤t②
❬Vr.tra❪ ✇✐t❤ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✖ ❢♦r ❬t❤❛t❪ ✇♦rs❤✐♣❡r✱ ❖ ❞❛♥❝❡r✦
✽✺ ✷✳✶✾✳✻ ■♥ ❛ ❞❛② ❤❡ ♠❛❞❡ ✉♥❛❜❛t✐♥❣✱ ❝❛✉s✐♥❣ ❧❛❝❦ ♦❢ ❜❛r❧❡② Śusna t♦ s✉❝❝✉♠❜
t♦ ❝❤❛r✐♦t❡❡r Kutsa❀ ..
✶✳✻✸✳✸ ❚❤♦✉✱ ❬❜❡✐♥❣❪ ❛t ❤❛♥❞✱ ❞✐❞ s❧❛② Śus.n.a ❢♦r ②♦✉♥❣ ❜r✐❧❧✐❛♥t Kutsa ✇❤❡♥
✐♥ ❛♥ ❡♥❝❧♦s✉r❡ ❞✉r✐♥❣ ❛ ✜❣❤t ❬❤❡ ✇❛s ♥❡❛r❧②❪ ❞❡❝❡✐✈❡❞ t♦ s❛t✐❛t❡ ❬t❤❡ ✉r❣❡❪✳
✹✳✶✻✳✶✸ ❚❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❝❛✉s❡❞ s✇❡❧❧❡❞ ✉♣ s❛✈❛❣❡ Pipru t♦ s✉❜❥❡❝t t♦
✽✻ ✶✳✶✸✵✳✼ ❍❡✱ ❖ Indra✱ s❤❛❧❧ ♣✐❡r❝❡ ♥✐♥❡t② ✇❛❧❧s ❢♦r ❛ ❝♦♠♠♦♥❡r✳
R. jiśvan Vaidathina
✶✳✻✸✳✼ ❚❤♦✉ ✳✳✳ ❬❛r❡❪ ✇❛❣✐♥❣ ✇❛r✱ ❛s t❤❛t s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❜r♦❦❡♥ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞
❛❣❛✐♥ s❡✈❡♥ str♦♥❣❤♦❧❞s ❢♦r Purukutsa
✻✳✸✶✳✹ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ❬❞❡s♦❧❛t❡❞❪ str♦♥❣❤♦❧❞s ♦❢ Śambara✱ r❡♠♦✈❡❞ ❤✉♥❞r❡❞s
✉♥♦♣♣♦s❡❞ ❬vr.tra✲s❪ ♦❢ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t✱ ✇❤❡r❡✈❡r t❤♦✉ ✇❡r❡ ❡❛❣❡r
t♦ ❤❡❧♣ ✇✐t❤ ❬t❤②❪ ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡r✱ ❖ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs ♦♥❡✱
t♦ ♣r❡ss✐♥❣ ❬Soma❪ Divodāsa
✽✼ ✹✳✸✵✳✷✵ ❋♦r ✇♦rs❤✐♣✐♥❣ Divodāsa Indra ❞✐ss❡♠❜❧❡❞ ❤✉♥❞r❡❞ ♠❛❞❡ ♦❢ st♦♥❡
✇❛❧❧s✳
✽✽ ✼✳✶✵✹✳✷✶ Indra ❜❡❝❛♠❡ ❛ ❞❡str♦②❡r ♦❢ ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥s
✽✾ ✶✵✳✷✸✳✼ ♠❛② t❤② ❢❡❧❧♦✇s❤✐♣s ❜❡ ❢♦r ✉s ❞❡str♦②✐♥❣ r❡❛❝t✐✈❡ ✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss✦
✽✳✾✸✳✸ ❤❡✱ Indra✱ ❞❡str♦②✐♥❣ r❡❛❝t✐✈❡ ✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss ❝♦♠♣❛♥✐♦♥
✾✵ ✶✵✳✺✺✳✽ ❞❡str♦②✐♥❣ ❝✉rs❡s
✾✶ ✶✵✳✹✷✳✶✶ ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✇✐t❤ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s
✾✷ ✽✳✹✺✳✶✽ ❲❤❡♥ t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ❤❡❛r t❤✐s ❝❛❧❧✱ ❛♥❞ ✇♦✉❧❞ ❡✛❡❝t ✇❤❛t ✐s ❞✐✣❝✉❧t
t♦ ❢♦r❣❡t✱ ❬t❤❡♥❪ t❤♦✉ ♠✐❣❤t ❜❡❝♦♠❡ ♦✉r ✐♥♥❡r♠♦st ❛❧❧②✳
✾✸ ✼✳✸✷✳✶✾ t❤❡r❡ ✐s ♥♦ ❜❡tt❡r ❛❧❧✐❛♥❝❡ ❢♦r ✉s ♦t❤❡r t❤❛♥ t❤♦✉ ✖ ♥♦t ❡✈❡♥ ❛
❢❛t❤❡r
✽✳✾✼✳✼ ❚❤♦✉ ❬❛r❡❪ ✇✐t❤ ❛♥ ❛✐❞ ❢♦r ✉s✱ ❥✉st t❤♦✉ ❬❛r❡❪ ❢♦r ✉s ❛♥ ❛❧❧②
✾✹ ✽✳✾✷✳✸✷ ❲✐t❤ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ❛s ❛ ②♦❦❡✲♠❛t❡ ✇❡ r❡♣❧② t♦ ❛❞✈❡rs❛r✐❡s ✖ t❤♦✉
❬❛r❡❪ ♦✉rs✱ ✇❡ ❛r❡ t❤✐♥❡✳
✼✳✸✶✳✻ ❚♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡❡ ❛s ②♦❦❡♠❛t❡ ■ r❡s♣♦♥❞ ❬t♦ ❛ ❝❤❛❧❧❡♥❣❡❪✳
✽✳✷✶✳✶✶ ■t ✐s ✇✐t❤ t❤❡❡ ✳✳✳ ❛s ❛ ②♦❦❡✲♠❛t❡ ✇❡ r❡♣❧② t♦ t❤❡ s♥♦rt✐♥❣ ♦♥❡
✶✻✵ ❲❤❛t Indra ✐s ❢♦r ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs
✇✐❧❧ ✇✐♥
✾✺ ✳ ❋♦r ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s Indra ❞❡str♦②s r❡❛❝t✐✈❡ ✐♠♣✉❧s✐✈❡✲
♥❡ss
✾✻ ❛♥❞ ❞❡❢❡♥❞s t❤❡♠ s♦ t❤❛t t❤❛t t❤❡② ❛r❡ ♥❡✐t❤❡r s❧❛②❡❞✱ ♥♦r
✾✼ ✾✽ ✾✾
♦✈❡r♣♦✇❡r❡❞ ✱ ✐♥s♣✐r❡s t❤❡♠ ✱ ♣r♦♠♦t❡s ✱ ❛♥❞ ♠❛❦❡s t❤❡♠ ❢❛✲
♠♦✉s
✶✵✵ ✳ ❍❡ ✐s ❛❧s♦ t❤❡✐r ❞r✐♥❦✐♥❣ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✇❤❡♥ Soma ✐s ❜❡✐♥❣
✐♠❜✐❜❡❞
✶✵✶ ✳
Indra ✇♦rs❤✐♣❡rs ❣r❛s♣ ❤✐♠ ❧✐❦❡ ✇♦r♥ ♦✉t ♠❡♥ ❣r❛s♣ ❛ st❛✛
✭✽✳✹✺✳✷✵✮ ✖ ❤❡ str❡♥❣t❤❡♥s✱ s✉♣♣♦rts✱ ❛♥❞ ❡♠♣♦✇❡rs t❤❡♠✳ ❍❡
✐♥❢✉s❡s str❡♥❣t❤ ✐♥t♦ t❤❡♠ ✭✶✵✳✷✸✳✻✮✱ ♠❛❦❡s t❤❡♠ str♦♥❣❡r ✐♥ ❜❛t✲
t❧❡s
✶✵✷ ✳ ❍❡ ❣✐✈❡s ♦r r❡❧❡❛s❡s ❛♥ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤
✶✵✸ ✱ ❣✐✈❡s
♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ❡♥❡r❣②
✶✵✹ ✭❡✈❡♥ t♦ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡ ♥♦t ✏✐♥✇❛r❞❧②
❡①❝✐t❡❞✑
✶✵✺ ✮✱ ♥♦✉r✐s❤♠❡♥t
✶✵✻ ✱ ✇♦rt❤②✲♦❢✲❢❛♠❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✶✵✼ ✱
❛♥❞ ❛ ✏t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✑
✶✵✽ ✳
■♥ ❛ ✜❣❤t ♦r ❛ str✉❣❣❧❡✱ Indra ✐s ❛♥ ✏❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ❛♥❞
❛ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❤❡❧♣❡r✑ ✭✻✳✸✹✳✺✮✳ ❍❡ ✐s ❛ str❡♥❣t❤❡♥❡r ♦❢ ❛♥ ✐♥✲
t❡❧❧✐❣❡♥t ♠❛♥ ❛♥❞ ♦❢ ❛ Soma✲♣r❡ss❡r ✭✽✳✾✽✳✺✲✻✮✳ ❍❡ str❡♥❣t❤❡♥s
✶✳✶✷✾✳✹ ❲❡ ✇✐s❤ ②♦✉r Indra ❬t♦ ❜❡❪ ♦✉rs ❢♦r ❛ ❢♦r❛② ✳✳✳ ❛s ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥
✾✺ ✽✳✻✸✳✶✶ ❲✐t❤ t❤❡❡ ❛s ❛ ②♦❦❡♠❛t❡ ✇❡ s❤❛❧❧ ✇✐♥✦
✾✻ ✷✳✷✵✳✸ ♠❛② ❤❡ ❜❡ ❞❡str♦②✐♥❣ r❡❛❝t✐✈❡ ✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✱ ❛ ❞❡❢❡♥❞❡r
♦❢ ♠❡♥
✾✼ ✶✵✳✶✺✷✳✶ ✇❤♦s❡ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✐s ♥❡✐t❤❡r s❧❛②❡❞✱ ♥♦r ❡✈❡r ♦✈❡r♣♦✇❡r❡❞
✾✽ ✻✳✹✺✳✶✾ ✐♥s♣✐r✐♥❣ ♣r❛✐s❡rs ❝♦♠♣❛♥✐♦♥
✾✾ ✹✳✶✼✳✶✽ ❜❡❝♦♠❡ ❛ ♣r♦♠♦t❡r✱ ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ♦❢ t❤♦s❡ ✇❤♦ s❡❡❦ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❤✐♣
✶✵✵ ✽✳✹✻✳✶✷ ❲❤♦ ♠❛❦❡s ❬❤✐s❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ❢❛♠♦✉s
✶✵✶ ✶✳✶✷✶✳✶✺ s♦ t❤❛t ✇❡✱ ♠♦st ❣❡♥❡r♦✉s t♦ t❤❡❡✱ ♠✐❣❤t ❜❡ ❬t❤②❪ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❝♦♠✲
♣❛♥✐♦♥s✦
✼✳✷✵✳✹ ❞✉r✐♥❣ ✐♥t♦①✐❝❛t✐♦♥s ❤❡ ❤❛s ❜❡❡♥ ❬♠♦st❪ ✜tt✐♥❣ ❬✇❤❡♥❪ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤
t❤❡ ❬Soma❪ ❤❡r❜✳
✽✳✻✶✳✶✶ ✇❡ s❤❛❧❧ ♠❛❦❡ ❜✉❧❧ Indra ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪ ❬♦✉r❪
❝♦♠♣❛♥✐♦♥
✶✵✷ ✷✳✶✶✳✶✺ ■♥ ❜❛tt❧❡s t❤♦✉ ❡❛s✐❧② ♠❛❞❡ ✉s str♦♥❣❡r✱ ❖ ❝❛rr②✐♥❣ ❛❝r♦ss ♦♥❡✦
✷✳✶✶✳✹ ❚❤♦✉ ❛r❡ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ✉s✱ ❖ Indra
✶✳✻✶✳✾ ✐♥str✉♠❡♥t❛❧ t♦ ❜❡✐♥❣ ❢♦r❝❡❢✉❧
✶✵✸ ✸✳✺✶✳✹ ❤❡✱ ✇❤♦ ❦♥♦✇s ♠❛♥② tr✐❝❦s✱ ❣✐✈❡s ✇❛② t♦ t❤❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤
✶✳✶✼✹✳✶ ❣✐✈✐♥❣ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤
✽✳✸✳✹ t❤♦✉s❛♥❞ t✐♠❡s ❝✉❧t✐✈❛t❡❞ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤ ❜②
s❡❡rs
✽✳✾✾✳✽ ❝✉❧t✐✈❛t❡❞ ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤
✶✵✹ ✸✳✹✾✳✸ ❬❤❡ ✐s❪ ❣✐✈✐♥❣ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ❡♥❡r❣②
✹✳✶✼✳✶✽ ❜❡✐♥❣ ❡①t♦❧❧❡❞✱ ❖ Indra✱ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❣✐✈❡ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ❡♥❡r❣②
t♦ ❤✐♠ ✇❤♦ ♣r❛✐s❡s ❬t❤❡❡❪
✻✳✹✵✳✹ t❤✐s ♦✛❡r✐♥❣ t♦ t❤❡❡ s❤❛❧❧ ❜r✐♥❣ ✈✐❣♦✉r t♦ t❤❡ ❜♦❞②
✶✵✺ ✻✳✹✺✳✷ ■♠♣❛rt✐♥❣ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r ❡✈❡♥ t♦ ♥♦t ✐♥✇❛r❞❧② ❡①❝✐t❡❞
♦♥❡
✶✵✻ ✻✳✹✹✳✶✷ ❢r♦♠ ♦❢ ♦❧❞ t❤♦✉ ❛r❡ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ s✐♥❣❡rs
✶✵✼ ✽✳✾✻✳✷✵ ❍❡ ✇✐❧❧ ❜❡ t❤❡ ❣✐✈❡r ♦❢ ✇♦rt❤②✲♦❢✲❢❛♠❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✶✵✳✹✼✳✹ ❬❙✐♥❝❡ ✇❡ ❤❛✈❡ ❦♥♦✇♥ t❤❡❡ ❛s❪ ❜❡st♦✇✐♥❣ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✶✵✽ ✶✳✽✶✳✹ ❋♦r s✉❝❝❡ss ❬✐♥ t❤❡ ✜❣❤t❪ ❤❡ ❤❛s ♣✉t t❤❡ ✐r♦♥ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐♥t♦
❜r♦✉❣❤t✲♥❡❛r✲t♦✲❡❛❝❤✲♦t❤❡r ❤❛♥❞s✳
✶✻✶
❡✈❡♥ ❛ s♠❛❧❧ ✜❣❤t❡r ✭✶✳✽✶✳✷✮✱ ❜r✐♥❣s ❛♥ ♦✉t❝❛st ✉♣✇❛r❞s ✭✷✳✶✸✳✶✷✮✱
❛ ❢♦❧❧♦✇❡r t♦ t❤❡ ❢r♦♥t ✭✻✳✹✼✳✶✺✮✱ ♠❛❦❡s ❛ ✈❛❧✐❛♥t ✇❛rr✐♦r ❛❧❧✲❤❡r♦✐❝
✭✻✳✷✸✳✹✮✱ ❛ ❝r✐♣♣❧❡ t♦ st❛♥❞ ✜r♠✱ ❛♥❞ ❛ ❜❧✐♥❞ t♦ s❡❡ ✭✷✳✶✺✳✼✮ ✖ ❤❡
♠❛❦❡s ❛❧❧ s❤❛❦② t❤✐♥❣s ✜r♠ ✭✻✳✹✻✳✻✮✱ ❛♥❞ ✐♥ ❣❡♥❡r❛❧ ♠❛❣♥✐✜❡s ♦♥❡✬s
♣♦✇❡rs ✭✶✳✺✹✳✷✮✳ ❍❡ ❡♠♣♦✇❡rs ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs ❜② ✐♠♣❛rt✐♥❣ t❤❡♠
❤✐s tr❡❛s✉r❡ ✭✽✳✷✶✳✼✮ ❛♥❞ ❤❡❧♣s t❤❡♠ ✇✐t❤ ❤✐s ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs ✳ ✶✵✾
✶✷✸ ✸✳✸✶✳✶✺ ❍❛✈✐♥❣ ❢♦✉♥❞ ❜r✐❣❤t❧② r❛❞✐❛♥t ❡①♣❛♥s✐✈❡ s♣❛❝❡ ✖ ♦♥❧② ❛❢t❡r t❤❛t
❤❡ ❛❝t✐✈❛t❡❞ ✇❛♥❞❡r✐♥❣ ❢♦r ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✳
✸✳✸✶✳✷✶ ■♥❞✐❝❛t✐♥❣ ✇❡❧❧✲✜tt✐♥❣ ❬❝❤❛♥ts❪ t❤r♦✉❣❤ ❬❛ ❢❡❡❧✐♥❣ ♦❢❪ ❝♦❤❡r❡♥❝❡✱ ❤❡
❛❧s♦ ♦♣❡♥❡❞ ❛❧❧ ❤✐s ♦✇♥ ❞♦♦rs✳
✹✳✷✶✳✶✵ ❚❤♦✉✱ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra✱ s❤❛❧❧ ❝r❡❛t❡ ♠❡♥t❛❧ s♣❛❝❡ ❢♦r ❛ ♠❛♥❀
✻✳✷✵✳✺ ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❝r❡❛t❡ ❛ ✇✐❞❡ s♣❛❝❡ ❢♦r ❝❤❛r✐♦t❡❡r ♦♥ t❤❡ s❛♠❡ ❝❤❛r✐♦t ✖
Indra ❬✇♦✉❧❞ ❝r❡❛t❡ ❛ ✇✐❞❡ s♣❛❝❡❪ ❢♦r Kutsa ❞✉r✐♥❣ ❣❛✐♥✐♥❣ t❤❡ s✉♥
✻✳✷✵✳✶✶ ❚❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ ❢♦r Uśanas Kāvya ♣r❡❡♠✐♥❡♥t ✖
str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣✱ ❬❛♥❞❪ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❛ ♠❡♥t❛❧ s♣❛❝❡✳
✻✳✷✸✳✸ ❝r❡❛t♦r ♦❢ s♣❛❝❡ ❢♦r ❛ ♣r❡ss✐♥❣✲Soma ❤❡r♦
✹✳✷✹✳✻ ❍❡✶✷✹ ❝r❡❛t❡s ♠❡♥t❛❧ s♣❛❝❡ ❢♦r s✉❝❤ ♦♥❡ ✇❤♦ t❤✉s ♣r❡ss❡s Soma ❢♦r
❞❡s✐r✐♥❣ ❬✐t❪ Indra✳
✶✷✺ ✶✳✻✷✳✶✷ ❚❤♦✉ ❛r❡ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♥❣✱ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧✱ ❢❛❝✐❧✐t❛t✐♥❣ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♦♥s
✶✵✳✽✾✳✽ ▲✐❦❡ ❛ ❦♥✐❢❡ ❛ ❥♦✐♥t✱ t❤♦✉✱ ❢❛❝✐❧✐t❛t✐♥❣ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♦♥s✱ ❝r✉s❤ ❞❡❝❡✐t✲
❢✉❧ ❬♣❧❛♥s❪✳
✻✳✷✻✳✸ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ♣❧✉❝❦❡❞ Śus.n.a ❢♦r ✇♦rs❤✐♣✐♥❣ ❬t❤❡❡❪ Kutsa
✶✷✻ ✸✳✸✹✳✺ ❍❡ r❡♠✐♥❞❡❞ t♦ t❤❡ ♣r❛✐s❡r t❤❡s❡ ✈✐s✐♦♥s✱ ❤❡ ✇❡♥t ❜❡②♦♥❞ t❤✐s tr❛♥s✲
♣❛r❡♥t ♦✉t✇❛r❞ t❤❡✐r ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡✳ ✹✳✶✻✳✶✽ ❚❤♦✉ ✇✐❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ♣r♦♠♦t❡r ♦❢
Vāmadeva✬s ✈✐s✐♦♥s
✶✷✼ ✻✳✷✹✳✶ ■♥ ❬t❤❡ st❛t❡ ♦❢❪ Indra ❬t❤❡r❡ ❛r❡❪ ❜✉❧❧✐s❤ r❛♣t✉r❡✱ ❞✐✈✐♥❡ ✈♦✐❝❡✱ ✈❡rs❡s✳
✶✷✽ ✽✳✹✳✺ ✇✐t❤ ❛ ❢r❡♥③② ❤❡ s❤❛tt❡r❡❞ t❤❡ ❛♥❣❡r
✶✷✾ ✷✳✶✷✳✹ ✇❤♦ ♠❛❞❡ t❤❡ s❛✈❛❣❡ ❝❤❛r❛❝t❡r ❬♦❢ ♦♥❡✬s s❡❧❢❪ t❡♥❞✐♥❣ ❞♦✇♥✇❛r❞s
✐♥t♦ ❛ ❤✐❞✐♥❣✲♣❧❛❝❡
✶✸✵ ✷✳✷✵✳✸ ♠❛② ❤❡ ❜❡ ❞❡str♦②✐♥❣ r❡❛❝t✐✈❡✲✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss✶✸✶ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥
✶✸✷ ✹✳✷✵✳✾ ❚♦ ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r ❬❤❡ ✐s❪ ♦❢t❡♥ t❤❡ ❜❡st ❛t ❡✛❛❝✐♥❣ ❛♥①✐❡t②
✶✸✸ ✼✳✸✷✳✶✻ ❚❤♦✉ ❢♦st❡r ✇❤❛t ✐s ♠♦❞❡r❛t❡
✶✸✹ ✼✳✸✷✳✶✻ t❤♦✉ ❛❧✇❛②s ❣♦✈❡r♥ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ✉❧t✐♠❛t❡✳
✶✸✺ ✸✳✸✶✳✶✾ ❚❤♦✉ ♠❛❞❡ svàr ❢♦r ✉s t♦ ❣❛✐♥✳
✶✸✻ ✶✳✶✻✺✳✽ ❋♦r ❛♥ ✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t ♠❛♥ t❤❡s❡ ❤❛✈✐♥❣✲❛❧❧♣❡r✈❛❞✐♥❣✲❣❧✐tt❡r ✇❛t❡rs ■✱
❛r♠❡❞ ✇✐t❤ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ ♠❛❞❡ ❡❛s②✲✢♦✇✐♥❣✳
✺✳✸✶✳✻ ❬t❤❡ ❞❡❡❞s❪ ✇❤❡♥ ✳✳✳ t❤♦✉ ❤♦❧❞ ✐♥ ❡q✉✐♣♦✐s❡ ❜♦t❤ Rodas✲❡s ❬t❤✉s❪
✇✐♥♥✐♥❣ ❢♦r ❛♥ ✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t ❬♠❛♥❪ ✇❛t❡rs ✇❤♦s❡ ❞r♦♣s ❛r❡ ♠❛♥✐❢♦❧❞✳
✹✳✷✻✳✷ ■ ❬❣❛✈❡❪ t❤❡ r❛✐♥ t♦ ❛ ♠♦rt❛❧ ✇♦rs❤✐♣❡r✳
✶✸✼ ✹✳✶✾✳✻ ❋♦r Turvı̄ti ❬❛♥❞ ❤✐s❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ t❤♦✉ ❬♠❛❞❡❪ ❛ ♠✐❣❤t② ❛❧❧✲♥♦✉r✐s❤✐♥❣
str❡❛♠ ❬t♦ ❜❡❪ ✢♦✇✐♥❣❀ t❤♦✉ r❡✈❡r❡♥t✐❛❧❧② ♠❛❞❡ s❤❛❦✐♥❣ ❬t❤❡♠❪ ✢♦♦❞ t♦
st♦♣❀ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ♠❛❞❡ t❤❡ r✐✈❡rs ❡❛s② t♦ ❜❡ ❝r♦ss❡❞✳
✶✸✽ ✸✳✹✶✳✼ t❤♦✉ ❛r❡ ❛ttr❛❝t✐♥❣ ✉s✱ ❖ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ ♦♥❡✦
✶✸✾ ✻✳✷✸✳✸ ❛❧s♦ ❛ ❣✐✈❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ t♦ ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬❤✐♠❪ ♣r❛✐s❡r
✶✻✸
s✐r❡s✶✹✵✳ ❍❡ ❣✐✈❡s s♣♦✐❧s✶✹✶ t♦ t❤❡♠✱ ✇✐♥s ♣r✐③❡s✶✹✷✱ ❛♥❞ ❤❛s ♠❛♥②
❣✐❢ts ❢♦r t❤❡♠✶✹✸✳ ❍❡ ❛♣♣♦rt✐♦♥s t♦ t❤❡♠ ❤✐s ❧✉♠✐♥♦✉s tr❡❛s✉r❡✶✹✹✱
❛♥❞ ❝❛♥ ❣✐✈❡ t❤❡ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r✶✹✺✱ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✶✹✻✱ ❛♥ ✐♠♣✉❧s❡
t♦ ❝❤❛♥❣❡✶✹✼✱ ❛ ♣✐❡❝❡ ♦❢ ❧❛♥❞✶✹✽✱ ❛ ✇✐❢❡✶✹✾✱ ❛♥❞ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❧♦✈❡❧②✶✺✵✳
Indra ❜r✐♥❣s t♦ ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ❣❧♦r②✶✺✶ ❛♥❞ ♠❛❦❡s t❤❡♠ ❢❛✲
♠♦✉s✶✺✷✳ ❍❡ ❧❡❛❞s t♦ ✈✐❝t♦r✐❡s ❛♥❞ ✇♦rt❤② ♦❢ ❢❛♠❡ ❞❡❡❞s✶✺✸✳
❆❧t❤♦✉❣❤ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra ✐s ❞✐✣❝✉❧t t♦ ❡♥❞✉r❡✶✺✹✱ ❛♥❞ ❝❛♥ ❜❡
❞❡str✉❝t✐✈❡ t♦ t❤❡ ♦♥❡ ✇❤♦ ✐s ❡①♣❡r✐❡♥❝✐♥❣ ✐t✶✺✺✱ ✐t ✐s ♣r❡❝✐♦✉s t♦ ❤✐s
❛❞❡♣ts ❛♥❞ ✐s ❝♦♥s✐❞❡r❡❞ ❛ ❣♦♦❞ ❢♦rt✉♥❡✶✺✻✳ ❉❡s♣✐t❡ ❤✐s ❢❡r♦❝✐♦✉s
♥❛t✉r❡✱ Indra ✐s t❤❡ ♦♥❧② ♦♥❡ ✇❤♦ s❤♦✇s ❝♦♠♣❛ss✐♦♥ t♦✇❛r❞s ❤✐s
✇♦rs❤✐♣❡rs✶✺✼✳
✼✳✷✵✳✷ ❣✐✈❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝✐❛❧
✶✹✵ ✽✳✻✶✳✶✹ ♠❛st❡r ♦❢ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤♠❡♥t ♦❢ ❬♦♥❡✬s❪ ❞❡s✐r❡s
✺✳✹✵✳✼ ❚❤♦✉ ❛r❡ ❛ ❜❡♥❡❢❛❝t♦r ✇❤♦s❡ s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ♦♥❡✬s ❞❡s✐r❡ ✐s r❡❛❧✳
✶✹✶ ✶✳✸✸✳✷ ❣✐✈✐♥❣ s♣♦✐❧s
✶✹✷ ✸✳✹✷✳✻ ✇✐♥♥✐♥❣ t❤❡ ♣r✐③❡
✶✹✸ ✶✳✷✾✳✷ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts
✶✹✹ ✶✳✽✶✳✷ ❢♦r Soma✲♣r❡ss❡r t❤② tr❡❛s✉r❡ ✐s ❛❜✉♥❞❛♥t
✽✳✻✻✳✼ s✐♥❝❡ ♦♥❧② t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ❢♦r ❤✐♠✱ ✇❤♦ ✐s ♣❡r❢♦r♠✐♥❣ ❛ ❢♦r♠✉❧❛✲
t✐♦♥✱ ✇❤♦ ♣r❡ss❡s ❬Soma❪✱ ❬t❤❡ ♦♥❡ ✇❤♦ ✐s❪ ❣✐✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st t❤❡ t♦✲❜❡✲❞❡s✐r❡❞
tr❡❛s✉r❡
✽✳✾✺✳✾ s✐♥❝❡✱ ❝❧❡❛♥s❡❞✱ ❬t❤♦✉ ✇✐❧❧ ❡✛❡❝t❪ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❢♦r ✉s
✶✹✺ ✽✳✸✳✶✶ ❇❡ ♣♦t❡♥t ❬❡♥♦✉❣❤❪ ❢♦r ✉s✱ ❖ Indra✱ ✇❤❡♥ ■ ❝♦♠❡ t♦ t❤❡❡ t♦ ❛s❦ ❢♦r
t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ❢♦r t❤❡ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r✦
✶✹✻ ✹✳✶✻✳✶✻ ✇❤♦ t♦ ❛ ♣r❛✐s❡r ❧✐❦❡ ♠❡ q✉✐❝❦❧② ❜r✐♥❣s ❥✉st t❤❡ ♣r✐③❡ t♦ ❜❡ s❡✐③❡❞
✖ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r
✶✹✼ ✽✳✷✹✳✶✷ ■ s✉r❡❧② ❞♦ ♥♦t ✜♥❞ ❛♥② ♦t❤❡r t❤❛♥ t❤❡❡ ❢♦r s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ❬♠②❪
❞❡s✐r❡✱ ❢♦r ❧✉♠✐♥♦✉s tr❡❛s✉r❡ ❛♥❞ ❢♦r ❛♥ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡
✶✹✽ ✹✳✷✻✳✷ ■ ❣❛✈❡ ❧❛♥❞ t♦ ❝♦♥❞✉❝t✐♥❣ ❬✐t❪ ✉♣✇❛r❞s ❬♠❛♥❪❀
✻✳✷✽✳✷ ▼❛❦✐♥❣ ❥✉st ❤✐s tr❡❛s✉r❡ ♠♦r❡ ❛♥❞ ♠♦r❡ ❡❧❡✈❛t❡❞✱ ❤❡ s❡ts ✉♣ deva✲
s❡❡❦✐♥❣ ❬♠❛♥❪ ✐♥ ✉♥❞✐✈✐❞❡❞ ✉♥❝✉❧t✐✈❛t❡❞ ♣✐❡❝❡ ♦❢ ❧❛♥❞✳
✶✹✾ ✺✳✸✶✳✷ ❙✉r❡❧② t❤❡r❡ ✐s ♥♦t❤✐♥❣ ❜❡tt❡r t❤❛♥ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ♠❛❞❡
❡✈❡♥ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❧❛❝❦ ❛♥②t❤✐♥❣ t♦ ❜❛rt❡r t♦ ❜❡ ✇✐t❤ ❛ ✇✐❢❡✳
✶✺✵ ✼✳✶✽✳✶ ■t ✐s ✐♥ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ t❤❛t ❡✈❡♥ ♦✉r ❛♥❝❡st♦rs✱ ✐♥✈♦❦❡rs✱ ❞✐❞ ♦❜t❛✐♥
❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❧♦✈❡❧②❀
✶✺✶ ✸✳✹✺✳✺ ❜❡❝♦♠✐♥❣ ✈✐❣♦r♦✉s❧② str♦♥❣❡r ✳✳✳ ❜❡ ❢♦r ✉s ❛❜♦✉♥❞✐♥❣ ✐♥ ❣❧♦r②
✶✺✷ ✶✳✺✼✳✸ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ ✇❤♦♠ ❬✐s❪ ❢♦r ❬❛tt❛✐♥✐♥❣❪ ❢❛♠❡
✽✳✹✻✳✶✷ ❲❤♦ ♠❛❦❡s ❬❤✐s❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ❢❛♠♦✉s
✶✺✸ ✽✳✶✺✳✸ ❚❤♦✉✱ ❛❧♦♥❡✱ ❖ Indra✱ s♠❛s❤ ♦❜st❛❝❧❡s t♦ ❡①♣❛♥❞ ❧❡❛❞✐♥❣ t♦ ✈✐❝t♦r②
❛♥❞ ✇♦rt❤② ♦❢ ❢❛♠❡ ❞❡❡❞s✳
✶✺✹ ✷✳✷✶✳✷ ❞✐✣❝✉❧t t♦ ❡♥❞✉r❡ ♦♥❡
✶✺✺ ✽✳✻✷✳✶✷ ▼✐❣❤t②✱ ❤❡ ✐s ❛ ❞❡str✉❝t✐♦♥ ♦❢ ❛ ♥♦♥✲♣r❡ss✐♥❣❬✲Soma❪ ♦♥❡✱ ❬❛♥❞✱❪
♦❢t❡♥ ❬❣✉✐❞✐♥❣❪ ❧✐❣❤ts ♦❢ ❛ ♣r❡ss✐♥❣❬✲Soma❪ ♦♥❡✳
✶✺✻ ✽✳✶✳✺ ■ ✇♦✉❧❞ ♥♦t ❣✐✈❡ t❤❡❡ ❛✇❛② ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❛♥② ❣r❛♥❞ tr✐❜✉t❡ ✖ ♥♦t
❢♦r ❛ t❤♦✉s❛♥❞✱ ♥♦t ❢♦r ❛ t❡♥ t❤♦✉s❛♥❞✱ ♥♦t ❢♦r ❛ ❤✉♥❞r❡❞
✽✳✻✶✳✺ ❇❡ ❬❢♦r ✉s❪ q✉✐t❡ ♣♦t❡♥t ✳✳✳ ✇✐t❤ ❛❧❧ ❬t❤②❪ s✐❞❡✲❡✛❡❝ts ✖ s✐♥❝❡ ✇❡
❢♦❧❧♦✇ t❤❡❡ ✖ ❡st❡❡♠❡❞✱ ❦♥♦✇✐♥❣ ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ ✖ ❣♦♦❞ ❢♦rt✉♥❡✦
✶✺✼ ✶✳✽✹✳✶✾ ◆♦ ♦♥❡ ♦t❤❡r t❤❛♥ t❤❡❡ ✳✳✳ s❤♦✇s ❝♦♠♣❛ss✐♦♥✳
✶✻✹ ❆❞❡♣ts ❛♥❞ ✇♦rs❤✐♣❡rs ♦❢ Indra
❆❞❡♣ts ❛♥❞ ✇♦rs❤✐♣❡rs ♦❢ Indra
❋♦r ♣♦❡ts ♦❢ ❘✐❣✈❡❞❛✱ t❤❡ ✐❞❡❛s ❛♥❞ t❡❝❤♥✐q✉❡s ♦❢ Indra ✇♦rs❤✐♣
❝♦♠❡ ❢r♦♠ t❤❡✐r ❢♦r❡❢❛t❤❡rs✶ ✳ ■t ✐s ♣♦ss✐❜❧❡ t❤❛t t❤❡ ♣r❡❞✐s♣♦s✐t✐♦♥
❢♦r ❡♠♣❧♦②✐♥❣ Indra ♠✐❣❤t ❜❡ ✐♥❤❡r✐t❡❞✷ ✳
❲♦rs❤✐♣❡rs ♦❢ Indra ❛r❡ ♠❛♥②✸ ✱ ♠❡♥✹ ❛♥❞ ✇♦♠❡♥✺ ✳ ❚❤❡② ❤❛✈❡
❞✐✛❡r❡♥t s♦❝✐❛❧ ❜❛❝❦❣r♦✉♥❞s✻ ✱ ❧✐❢❡ st②❧❡s✼ ❛♥❞ tr❛❥❡❝t♦r✐❡s ✐♥ ❧✐❢❡✽ ✱
❜✉t ✐t ✐s Indra ✇❤♦ ❝❤♦♦s❡s ❤✐s ❢✉t✉r❡ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✾ ✳ ❚❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡
❛✇❛❦❡✶✵ ✱ ✇❤♦ ❛r❡ ✐♥s♣✐r❡❞ t♦ s❡❡❦ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss ✇✐t❤ Indra✱ ✇❤♦
❛r❡ ❞❛r✐♥❣ ❛♥❞ ❢❡r♦❝✐♦✉s✱ t❤❡② ❝❛♥ ❛tt❛✐♥ Indra✶✶ ✳
✶ ✶✳✶✵✾✳✼ ❚❤❡s❡ ❬❛r❡❪ st✐❧❧ t❤♦s❡ r❡✐♥s ♦❢ t❤❡ s✉♥ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ ♦✉r ❢♦r❡❢❛t❤❡rs
✇❡r❡ ✐♥ ❝♦♠♠✉♥✐♦♥ ❬✇✐t❤ ②♦✉❪✳
✻✳✷✷✳✷ ❖✉r ❛♥❝✐❡♥t ❢❛t❤❡rs✱ s❡✈❡♥ ✐♥✇❛r❞❧② ❡①❝✐t❡❞ Navagva✲s✱ ✇❡r❡ ❡♠✲
♣❧♦②✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❤✐♠✳✳✳
✷ ✸✳✸✾✳✹ ◆♦ ♦♥❡ ♦❢ t❤❡s❡ ♠♦rt❛❧s ❤❡r❡ ✐s ❛ s❝♦✛❡r ✖ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❬❛r❡❪ ♦✉r
❢❛t❤❡rs ❬✇❡r❡❪ ✜❣❤t❡rs ❛♠♦♥❣ ♦①❡♥✳
✸✳✸✾✳✹ Indra ❬✐s❪ ♣♦ss❡ss✐♥❣✲❛❜✐❧✐t②✲t♦✲❡①♣❛♥❞ str❡♥❣t❤❡♥❡r ♦❢ t❤❡s❡ ♦♥❡s❀
❤❡✱ ❡♥❞♦✇❡❞ ✇✐t❤ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ♣♦✇❡r✱ ❝r❡❛t❡❞ ❧✐♥❡❛❣❡s ❬♦❢ ✇❛rr✐♦rs❪✳
✸ ✶✳✽✵✳✾ ❇② ❛ ❤✉♥❞r❡❞ t❤❡② ❤❛✈❡ ❢♦✉♥❞ t❤❡✐r ✇❛② t♦✇❛r❞s ❤✐♠✳
✶✵✳✷✾✳✽ ▼❛♥② ❬❝❧❛♥s❪ ❤❡r❡ ❛r❡ ❡❛❣❡r ❢♦r t❤✐s ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss ❬✇✐t❤ ❤✐♠❪
✹ ✻✳✷✻✳✷ ❆ ✜st✲✜❣❤t❡r✱ ✜❣❤t✐♥❣ ♠✐❞st ❜✉❧❧s✱ s❡❡s t❤❡❡ ❞✉r✐♥❣ ❞✐✣❝✉❧t✐❡s✱ t❤❡❡✱
♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s r❡❛❧✱ ❛s ❝❛rr②✐♥❣ ❛❝r♦ss ❬t❤❡ ❞✐✣❝✉❧t✐❡s❪✳
✸✳✸✻✳✶✵ ❚♦ ✉s t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❣✐✈❡♥ ❛ ❤✉♥❞r❡❞ ②❡❛rs t♦ ❧✐✈❡✱ t♦ ✉s ✖ ♥✉♠❡r♦✉s
❤❡r♦❡s
✺ ✽✳✾✶✳✶ ❇r✐♥❣✐♥❣ ✐t ❤♦♠❡✱ s❤❡ s❛✐❞✱ ✏▲❡t ♠❡ ♣r❡ss t❤❡❡ ❢♦r Indra✱ ❧❡t ♠❡ ♣r❡ss
t❤❡❡ ❢♦r t❤❡ ❡♠♣♦✇❡r✐♥❣ ♦♥❡✦✑
✽✳✸✸✳✶✽ t❤♦✉✱ ❬❛❧t❤♦✉❣❤❪ ❜❡✐♥❣ ❛ ✇♦♠❛♥✱ ❤❛✈❡ ❜❡❝♦♠❡ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t♦r
✻ ✸✳✺✸✳✾ ❲❤❡♥ ❤❡ ❢♦r ✇❤♦♠ ❡✈❡r②♦♥❡ ✐s ❛ ❢r✐❡♥❞ ❝♦♥✈❡②❡❞ Sudās✱ Indra ❜❡✲
❝❛♠❡ ❡♥❞❡❛r❡❞ ✇✐t❤ ❞❡s❝❡♥❞❛♥ts ♦❢ Kuśika✳
✻✳✷✵✳✶✵✳ ✏❲✐t❤ t❤② ❤❡❧♣ ✇❡ ♠✐❣❤t ❜❡ s✉❝❝❡ss❢✉❧ ❛❣❛✐♥✱ ❖ Indra✦✑ ✖ ✐♥ t❤✐s
♠❛♥♥❡r ❝♦♠♠♦♥❡rs ♣r❛✐s❡ ❬❤✐♠❪ ✇✐t❤ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s✳
✹✳✸✵✳✶✻ ❆♥❞ t❤❛t r❡❥❡❝t❡❞ s♦♥ ♦❢ ✉♥✇❡❞ ❣✐r❧✱ Indra✱ ❤❛✈✐♥❣ ❛ ❤✉♥❞r❡❞ ✇✐❧❡s✱
♠❛❞❡ t♦ ♣❛rt❛❦❡ ✐♥ r❡❝✐t❛t✐♦♥s✳
✼ ✹✳✷✺✳✽ ❬■t ✐s❪ Indra ✇❤♦♠ t❤♦s❡ ✐♥ ❜❡t✇❡❡♥ ✐♥ t❤❡ ♣❛st ❛♥❞ t❤❡ ♣r❡s❡♥t✱
Indra ✇❤♦♠ ✈❛❣r❛♥t ♦♥❡s✱ Indra ✇❤♦♠ r❡s✐❞✐♥❣ ❬✐♥ ♦♥❡ ♣❧❛❝❡❪ ♦♥❡s✱ Indra
✇❤♦♠ ❞✇❡❧❧✐♥❣ ♣❡❛❝❡❢✉❧❧② ❛♥❞ ❬✇❤♦♠❪ ✇❛❣✐♥❣ ❛ ✇❛r ♦♥❡s✱ Indra ✇❤♦♠
❡♠♣❧♦②✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ♠❡♥ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥✳
✽ ✶✳✺✶✳✶ ✇❤♦s❡ ❤✉♠❛♥s ♠♦✈❡ ❧✐❦❡ ❞❛②s ✖ ✐♥ ❞✐✛❡r❡♥t ❞✐r❡❝t✐♦♥s
✶✵✳✷✷✳✾ ■♥ ♠❛♥② ✇❛②s t❤♦s❡ ❞❡s✐r♦✉s ♦❢ r❡✇❛r❞ ❛s ❬✇❡❧❧ ❛s❪ tr❡♠❜❧✐♥❣ ♦♥❡s
s❤❛❧❧ ✜♥❞ t❤❡✐r ✇❛② t♦ t❤❡❡✳
✾ ✼✳✶✾✳✾ ❋♦r t❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❤✐♣ ❝❤♦♦s❡ ✉s ✇❤♦ r❡❢✉s❡❞ t♦ ❤♦♥♦r ♥✐❣❣❛r❞s
✇✐t❤ ✐♥✈♦❝❛t✐♦♥s✳
✶✳✺✳✷ ❬t♦❪ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❝❤❛r❣❡ ♦❢ t♦✲❜❡✲❝❤♦s❡♥ ♦♥❡s✱ ❬t♦❪ Indra✳✳✳
✶✳✶✷✾✳✶ ❍❡ ❬✱ ✇❤♦♠ t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ❝❤♦s❡ ❢♦r ♦❜t❛✐♥✐♥❣ t❤❡ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ ❞r✐♥❦✱❪
✇♦✉❧❞ ❜❡❝♦♠❡ ♦♥❡ ♦❢ ✉s✱ ♦❢ ❛❞❡♣ts
✶✵ bubudhāna
✶✶ ✺✳✸✵✳✷ ❬t❤❛t❪ ♠❡♥ ✇❤♦ ❛r❡ ❛✇❛❦❡ ❝❛♥ ❛tt❛✐♥ Indra
✶✳✶✸✶✳✺ t❤❡♥ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❢❛✈♦✉r❡❞ ✐♥ ❬t❤②❪ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥s str✐✈✐♥❣ ❡❛r♥❡st❧②
♦♥❡s✱ ❖ ❜✉❧❧✱ t❤❡♥ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❢❛✈♦✉r❡❞ s❡❡❦✐♥❣ ❬t❤②❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❤✐♣ ♦♥❡s✳
✸✳✸✶✳✼ ❚❤❡ ♠♦st ✐♥s♣✐r❡❞ ♦♥❡ ❝❛♠❡ s❡❡❦✐♥❣ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss✶✷ ❀
✶✻✺
✽✳✷✶✳✷ ❚❤❛t ♦✉r ②♦✉t❤ ✇❤♦ ✐s ❞❛r✐♥❣✱ ❢❡r♦❝✐♦✉s✱ ❤❛s st❡♣♣❡❞ ❝❧♦s❡r t♦ t❤❡❡
❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❤❡❧♣ ✐♥ ❛❝t✐♦♥
✶✸ márya ✶✳✶✼✸✳✷✱ ✸✳✸✶✳✼
✶✹ návya ✺✳✷✾✳✶✺✱ nū
´tana ✻✳✷✼✳✶✱
✻✳✷✶✳✽ ❞♦ ♥♦✇ ❣✐✈❡ ❡❛r✱ ❖ Indra✱ t♦ ❡♠♣❧♦②✐♥❣ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥ ♥♦✈✐❝❡✱
✻✳✷✶✳✺ ❖ ❞♦✐♥❣ ♠✉❝❤✱ ❞♦ ❤❡❡❞ t❤❡ ❧❡❛st ❬s❦✐❧❧❡❞❪ ♦♥❡✱ ❬t❤♦s❡❪ ✇❤♦ ❬❛r❡❪
✐♥t❡r♠❡❞✐❛t❡ ❛♥❞ ❬t❤♦s❡❪ ✇❤♦ ❬❛r❡❪ ♥♦✈✐❝❡s✱ ❖ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ♦♥❡✦
✶✺ ✶✳✹✳✺ ②❡ ❤❛✈❡ r✐s❡♥ ♦✉t ❬♦❢ ✐♠♣♦s❡❞ ❝♦♥str❛✐♥ts❪ ❬t❤✉s❪ ♦❜t❛✐♥✐♥❣ ❛ ❣❡st✉r❡
♦❢ ❝♦♠♠✐t♠❡♥t t♦ Indra✳
✶✻ dúvas
✶✼ ✼✳✷✵✳✻ ✇❤♦ ✇✐t❤ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s ♣✉ts ❣❡st✉r❡s ♦❢ ❝♦♠♠✐t♠❡♥t ✐♥t♦ Indra✱❢♦r
t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ❤❡ s❤❛❧❧ ❞✇❡❧❧ ✉♥❞✐st✉r❜❡❞✱ ♣r♦t❡❝t✐♥❣ t❤❡ ❝♦❤❡r✲
❡♥❝❡ ❬❜❡t✇❡❡♥ ❧❛♥❣✉❛❣❡ ❛♥❞ ✇✐❧❧❪✱ ♠❛♥✐❢❡st✐♥❣ ❬❛❝t✐✈✐t②❪ ✇❤❡♥ t❤❡ ❝♦❤❡r❡♥❝❡
❬✐s ♣r❡s❡♥t❪✳
✼✳✷✷✳✹ ♠❛❦❡ ❣❡st✉r❡s ♦❢ ❝♦♠♠✐t♠❡♥t ✐♥t✐♠❛t❡ ❜② ❛❝❝♦♠♣❛♥②✐♥❣ t❤❡s❡
❬✈❡rs❡s❪
✶✽ ✹✳✷✹✳✺ ■♥❞❡❡❞✱ ♦♥❧② ❛❢t❡r t❤❛t✱ ❬t❤♦s❡❪ s❡✈❡r❛❧ ❝♦♥s❡❝r❛t❡ ❬t❤❡♠s❡❧✈❡s❪ t♦
t❤❡ ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✱ ♦♥❧② ❛❢t❡r t❤❛t ❬t❤❡✐r❪ ❝♦♦❦✐♥❣ ♠✐❣❤t ❣❡t r✐❞ ♦❢
t❤❡ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❝❛❦❡✱ ♦♥❧② ❛❢t❡r t❤❛t Soma s❡♣❛r❛t❡s ♥♦♥✲♣r❡ss✐♥❣✲♦✉t✲Soma
♦♥❡s ❬❢r♦♠ t❤❡♠❪✱ ♦♥❧② ❛❢t❡r t❤❛t ♦♥❡ ❤❛s ♣❧❡❛s✉r❡ t♦ s❛❝r✐✜❝❡ t♦ ❤✐♠ ✇❤♦
r❡s❡♠❜❧❡s ❛ ❜✉❧❧✳
✶✾ ✷✳✶✹✳✶✵ ■ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞ t❤✐s ♦♥❡❀ t❤✐s ❢♦r ♠❡ ✐s s❡tt❧❡❞ ✖ ❤✐♠✱ ✇❤♦ ❜❡❝♦♠✐♥❣
♠♦r❡ ❛♥❞ ♠♦r❡ ✇✐s❤✐♥❣ t♦ ❣✐✈❡✱ ❤❡✱ ✇❤♦ ✐s ✇♦rt❤② ♦❢ ✇♦rs❤✐♣✱ ❬❛❧✇❛②s❪
♥♦t✐❝❡s✳
✶✻✻ ❆❞❡♣ts ❛♥❞ ✇♦rs❤✐♣❡rs ♦❢ Indra
Indra✬s ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s ❛♥❞ ✐♥t♦ ❤✐s ❢r❡♥③②
✷✵ ✱ ❛♥❞ ❧❡t ❤✐♠
✷✶ ✷✷
tr❛♥s❢❡r t❤❡ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ✳ ◆♦t ❡✈❡r② ✐♥✐t✐❛t❡ ♣❛ss❡s t❤r♦✉❣❤ ✳ ❚❤♦s❡
✇❤♦ ❞✐❞✱ ❧❡❛r♥ ❤♦✇ t♦ ✐♥✈♦❦❡ Indra ❛♥❞ t♦ r❡♠♦✈❡ ♦❜st❛❝❧❡s t♦ ❤✐s
♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥✱ tr❛✐♥ ❛♥❞ ❤❛r❞❡♥ t❤❡♠s❡❧✈❡s
✷✸ ✱ ❛♥❞ ♦❜t❛✐♥ s❦✐❧❧s t♦
❝♦♥tr♦❧ ❡♥t❡r✐♥❣✱ ❜❡✐♥❣ ✐♥✱ ❛♥❞ ❡①✐t✐♥❣ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra✳ ❚❤❡②
♠✐❣❤t ❜❡❝♦♠❡ ❛❞❡♣ts ✭vedhás✮
✷✹ ✳ ❆♥ ❛❞❡♣t ♠✐❣❤t ❜❡ ❧❡❛❞✐♥❣ ♠❡♥
✷✺
✐♥ ❛ ✜❣❤t✱ ✐♥ ❜❛tt❧❡✱ ♦r ✐♥ ✇❛r ✱ ♦r ❜❡❝♦♠❡ ❜r✐♥❣✐♥❣✲❣♦♦❞✲❢♦rt✉♥❡
✷✻
❝❤✐❡❢t❛✐♥ ♦❢ ❛ tr✐❜❡ ❀ ❤❡ ♠✐❣❤t ❛❧s♦ ❜❡ ❛ ❣✉❛r❞✐❛♥ ❛♥❞ ♣r♦t❡❝t♦r ♦❢
❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s
✷✼ ✱ ❛ ♣♦❡t✱ ❛ s❡❡r ❛♥❞ ❛ ❣✉✐❞❡ t♦ ♦t❤❡r ♠❡♥✷✽ ✳
✷✵ ✶✳✶✵✹✳✻ ❚r✉st ✇❛s ♣❧❛❝❡❞ ✐♥t♦ t❤② ❣r❡❛t ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✳
✶✳✶✵✸✳✸ ❍❡ ❬✇❤♦❪ ♣✉ts tr✉st ✐♥t♦ t❤❡ ❢r❡♥③②✱ ❬✐s❪ ❡✈❡r✲❢♦st❡r✐♥❣ ❬✐t❪✱ ❬❤❡ ✇❤♦
✐s❪ ❜r❡❛❦✐♥❣ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s str♦♥❣❤♦❧❞s✱ ❤❡ ♣❛rt❡❞ ✇❛②s ✇✐t❤ s❛✈❛❣❡ ❬tr✐❜❡s❪✳
✷✶ ✶✳✶✵✳✶✶ ◗✉✐❝❦❧② tr❛♥s❢❡r ❬❛❝r♦ss t❤❡ ❜❛rr✐❡r❪ ❢r❡s❤ ❬♣♦rt✐♦♥ ♦❢ ❪ t❤❡ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡✦
✶✳✶✵✳✶✷ ▼❛② ❛❞✈❛♥❝❡♠❡♥ts ❢♦❧❧♦✇ ❤✐♠ ✇❤♦s❡ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ✇❛s str❡♥❣t❤❡♥❡❞
✶✵✳✶✵✹✳✾ ❖ Indra✱ ❞✉r✐♥❣ ❤❛st❡♥✐♥❣s ♣❛st vr.tra✲s t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❝❛✉s❡❞ t❤♦s❡
❬✇❛t❡rs❪ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤ t❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ♥♦✉r✐s❤❡❞ ❛❧❧✲♣❡r✈❛❞✐♥❣ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡
❬❛♥❞❪ t❤❡ ❜♦❞②✳
✷✷ ✶✵✳✹✹✳✻ ❚❤♦s❡✱ ✇❤♦ ✇❡r❡ ♥♦t ❛❜❧❡ t♦ ♠♦✉♥t ✇♦rt❤②✲♦❢✲❛✲s❛❝r✐✜❝❡ s❤✐♣✱ t❤❡②✱
s❤❛❦✐♥❣✱ ❞❡s❝❡♥❞❡❞ ❬❢r♦♠ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ ❡❧❡✈❛t✐♦♥❪ t♦ ❡✈❡r ✐♥st✐❣❛t✐♥❣ ❬♦t❤❡rs❪✳
✷✸ ✸✳✸✵✳✶✺ ❤❛r❞❡♥✐♥❣ ❬t❤❡♠s❡❧✈❡s❪✱ t❤❡② ❜❡❝❛♠❡ ✈❡ss❡❧s ❢♦r ❬t❤❡ ❝♦♠✐♥❣❪ ❥♦✉r✲
♥❡②
✷✳✶✶✳✶✷ ▲❡t ✉s✱ ❬✇❤♦ ❛r❡❪ s❡❡❦✐♥❣ ❛ ❢❛✈♦✉r✱ ♦❜t❛✐♥ ❝♦♠♣❡t❡♥❝②✱ ❬s♦ t❤❛t❪
❡✈❡r② ❞❛② ✇❡ ❝♦✉❧❞ ❜❡❝♦♠❡ ❡q✉❛❧ t♦ r❡❝❡✐✈❡ t❤② r✐❝❤❡s✦
✶✳✺✶✳✷ ❈❧❡✈❡r ❬❛♥❞❪ s❦✐❧❧❢✉❧ ♦♥❡s ❬♠❛❞❡ t❤❡♠s❡❧✈❡s r❡❛❞②❪ ❢♦r r❡❡❧✐♥❣ ✇✐t❤
❡①❝✐t❡♠❡♥t Indra✳
✷✹ ✶✳✶✷✾✳✶ ❍❡ ❬✇♦✉❧❞ ❜❡❝♦♠❡ ♦♥❡❪ ♦❢ ✉s✱ ♦❢ ❛❞❡♣ts ✳✳✳
✷✺ ✽✳✶✸✳✶✼ ✐♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞ s❡❡❦✐♥❣✲❤❡❧♣ ♦♥❡s ♠❛❞❡ t♦ str❡♥❣t❤❡♥ tr❡♠❜❧✐♥❣✲
❧✐❦❡✲❜r❛♥❝❤❡s ♦♥❡s
✻✳✷✹✳✶✵ ■♥ ❛♥ ❡♥❝♦✉♥t❡r✱ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ❤❡❧♣✱ ❛❝❝♦♠♣❛♥② t❤❡ ❧❡❛❞❡r✳
✼✳✷✵✳✺ ✇❤♦✱ ♠♦r❡♦✈❡r✱ ❬❛s❪ ❛ ❧❡❛❞❡r ♦❢ ❛♥ ❛r♠② st❛♥❞s ♦✉t ❛♠♦♥❣ ❬♦t❤❡r❪
♠❡♥
✷✻ ✺✳✸✼✳✹ ❚❤❛t ❝❤✐❡❢t❛✐♥ ❞♦❡s ♥♦t ❣♦ ❛str❛② ✐♥ ✇❤♦♠ Indra ❞r✐♥❦s ♣✉♥❣❡♥t✱
❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ♠✐❧❦✱ Soma✳
✺✳✸✼✳✹ ❍❡ ❬✱❝❤✐❡❢t❛✐♥✱❪ ❞✇❡❧❧s q✉✐❡t❧②✱ ❢♦st❡r✐♥❣ ❬❤✐s❪ ❝❧❛♥s✱ ❬❤❡ ✐s❪ ❝❛❧❧❡❞ ✏❤❛✈✲
✐♥❣ ❣♦♦❞ ❢♦rt✉♥❡✑✳
✺✳✸✼✳✺ ❍❡ ❬✱❝❤✐❡❢t❛✐♥✱❪ s❤❛❧❧ ✢♦✉r✐s❤ ✇❤❡♥ ❞✇❡❧❧✐♥❣ ✐♥ ♣❡❛❝❡✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ♦✈❡r✲
❝♦♠❡ ✇❤❡♥ ❜❡✐♥❣ ❡♥❣❛❣❡❞ ❬✐♥ ✇❛r❪✱ ❤❡ s❤❛❧❧ s✉❜❞✉❡ ❬t❤❡ s❡♥s❡s❪ ✐♥ ❝❤♦♦s✐♥❣
❜♦t❤ ❝♦♠✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r ❬Rodas✲❡s❪✳
✷✼ ✶✳✶✵✶✳✶✶ ❬❆s❪ ❣✉❛r❞✐❛♥s ♦❢ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❡♥❝❧♦s✉r❡ t❤❛t ♣r❛✐s❡s ❬t❤❡❡❪ ❜② ♠❡❛♥s
♦❢ Marut✲s✱ ✳✳✳
✻✳✹✹✳✼ ❍❛✈✐♥❣ ♦❜t❛✐♥❡❞ ❬t❤❛t❪ t❤r♦✉❣❤ ♠❛ss✐✈❡ ❝❧❡❛♥s✐♥❣ ❬✢♦✇s❪ t❤r♦✉❣❤
t❤❡ ❞❡s✐r❡ t♦ ♣r♦t❡❝t ❤❡ ❜❡❝❛♠❡ ❛ ❣✉❛r❞ ❢♦r ❬❤✐s❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✳
✸✳✹✸✳✺ ✇♦✉❧❞ t❤❡❡ ♠❛❦❡ ♠❡ ❛ ♣r♦t❡❝t♦r ♦❢ ♣❡♦♣❧❡✱ ✇♦✉❧❞ t❤❡❡ ❬♠❛❦❡ ♠❡❪ ❛
❝❤✐❡❢
✷✽ ✶✳✻✷✳✶✸ ❋♦r ❛♥❝✐❡♥t ❤❛r♥❡ss✐♥❣✲t❛✇♥②✲♦♥❡s t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ Gotama Nodhas
❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❛ ♥❡✇ ❢♦r♠✉❧❛ ❢♦r ✉s t♦ ❡♥❥♦② ❛ ❣♦♦❞ ❣✉✐❞❛♥❝❡
✸✳✺✸✳✶✵ ❖ ✐♥s♣✐r❡❞ ❜② deva✲s s❡❡rs✱ ❖ ❣✉✐❞❡s ♦❢ ♠❡♥✱ ❞r✐♥❦✱ ❖ ❞❡s❝❡♥❞❛♥ts
♦❢ Kuśika✱ ❝♦♥t❛✐♥✐♥❣ Soma ❤♦♥❡②✦
✶✻✼
❆♠♦♥❣ ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs Indra ♣r❡❢❡rs ❛ s❦✐❧❧❢✉❧ ♠❛♥✱ ♦♥❡ ✇❤♦ ♣✉r✲
s✉❡s ❞❡✈♦t✐♦♥ t♦ ❤✐♠ ✭✹✳✷✺✳✺✮ ❛♥❞ ♦✛❡rs ❤✐♠s❡❧❢ ✭✸✳✸✻✳✷✮ ❛s ❛ ❝❤❛r✐♦t
✭✺✳✸✸✳✺✱ ✶✳✺✺✳✼✮✱ ✇❤♦ ♣r❡ss❡s Soma✱ ♣❡r❢♦r♠s ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s✱ r❡❝✐t❡s
✈❡rs❡s ❛♥❞ ♣r❛✐s❡s ♦❢ ❤✐♠ ✭✷✳✶✷✳✶✹✱ ✷✳✷✵✳✸✱ ✹✳✷✺✳✺✱ ✻✳✷✾✳✹✮✱ ✇❤♦ ✐s
♠✐♥❞❢✉❧✱ r❡♣❡❧s ♠❡♥t❛❧ ✐♥❡rt✐❛ ❛♥❞ ❞❡str♦②s r❡❛❝t✐✈❡✲✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss
✭✷✳✶✷✳✶✹✱ ✹✳✷✺✳✺✱ ✶✳✺✻✳✹✱ ✶✳✺✸✳✶✶✮✱ ✇❤♦ t✇✐sts ❛♥❞ s♣r❡❛❞s ✏t❤❡ s❛❝✲
r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss✑ ✭✽✳✸✻✳✶✱ ✽✳✹✺✳✶✮✱ ✇❤♦ ❡①❡rts ❤✐♠s❡❧❢ ✭✷✳✷✵✳✸✮✱ ✐s ♣❛s✲
s✐♦♥❛t❡✱ ❡♥r❛❣❡❞ ✭✶✳✽✹✳✶✻✮✳ ❖♥❧② ❤✐♠ ✇❤♦s❡ ♠✐♥❞ ✐s ❞✐r❡❝t❡❞ t♦ ♦♥❡
❣♦❛❧ Indra ♠❛❦❡s ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✐♥ ❛ ❝❧❛s❤
✹✷ ✳
❛♥❞ ❤♦♣❡s ♦♥❧② ✐♥t♦ Indra✹✸ ❛♥❞ t❤❡✐r ❧♦♥❣✐♥❣s ✉♣♦♥ ❤✐♠✹✹ ✳ ❚❤❡②
♦✛❡r t❤❡♠s❡❧✈❡s ❛s ❝❤❛r✐♦ts ❢♦r Indra✹✺ ✳ ❚❤❡② ❛r❡ t❤❡ ✜❡r❝❡st✹✻ ✱
❢❡r♦❝✐♦✉s✹✼ ✱ ✐♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞✹✽ ✱ ❤❛✈❡ ③❡❛❧ ❛♥❞ ✇♦rt❤ ✭✶✳✾✳✻✮✱ ❛♥❞
❛r❡ ✈❡r② ♠❛♥❧②✹✾ ✳ ❚❤❡② ❛r❡ str✐✈✐♥❣ ❡❛r♥❡st❧②✱ t❤❡② ❛r❡ ❧❡❛r♥❡❞✺✵ ✳
❚❤❡② ♣r❛❝t✐❝❡ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r ❛♥❞ r❡✜♥❡ t❤❡✐r r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✺✶ ✳
❚❤❡② ❛r❡ ♥♦t ✐❞❧❡✺✷ ✱ ♥♦t ❧✐✈✐♥❣✲❛t✲❤♦♠❡ ❞✉❧❧❛r❞s✺✸ ✳ ❚❤❡✐r ✈✐❣♦✉r
❛♥❞ s❦✐❧❧s ❛r❡ ❢♦r Indra✺✹ ✱ t❤❡✐r Soma ✐s ❢♦r Indra✺✺ ✳ ❚❤❡② ❛r❡ ❣❡♥✲
❡r♦✉s✺✻ ✱ ♥♦t st✐♥❣② ♦r ♥✐❣❣❛r❞❧②✺✼ ✳ ❚❤❡② ❛♣♣r♦❛❝❤ Indra ✇✐t❤ r❡✈❡r✲
✹✸ ✼✳✸✷✳✶✹ ❖♥ ❛ ❞❡❝✐s✐✈❡ ❞❛② ♦♥❧② t❤r♦✉❣❤ tr✉st ✐♥ t❤❡❡✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ❤❡✱
✇❤♦ ♦❜t❛✐♥s t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ s❡❡❦s t♦ ♣r♦❝✉r❡ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✳
✽✳✷✹✳✶✶ ◆❡✈❡r ♦✉r ❤♦♣❡s ❤❛✈❡ ❣♦♥❡ t♦ ❛♥② ♣❧❛❝❡ ♦t❤❡r t❤❛♥ t❤❡❡
✶✳✶✵✸✳✺ P✉t ②❡ tr✉st ✐♥t♦ Indra✬s ✈❛❧♦✉r✦
✻✳✷✻✳✷ ❆ ✜st✲✜❣❤t❡r✱ ✜❣❤t✐♥❣ ♠✐❞st ❜✉❧❧s✱ s❡❡s t❤❡❡ ❞✉r✐♥❣ ❞✐✣❝✉❧t✐❡s✱ t❤❡❡✱
♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s r❡❛❧✱ ❛s ❝❛rr②✐♥❣ ❛❝r♦ss ❬t❤❡ ❞✐✣❝✉❧t✐❡s❪✳
✹✹ ✼✳✸✷✳✷ t❤❡②✱ s❡❡❦✐♥❣ ❜❡♥❡✜ts ♣r❛✐s❡rs✱ ❤❛✈❡ ♣❧❛❝❡❞ ❬t❤❡✐r❪ ❧♦♥❣✐♥❣ ✉♣♦♥ Indra
❛s ✐❢ ❛ ❢♦♦t ✉♣♦♥ ❛ ❝❤❛r✐♦t
✹✺ ✽✳✼✽✳✶✵ ■ ❛♠ ♦♥❧② t❤②✱ ❖ Indra✱ t❤r♦✉❣❤ ❛ ❤♦♣❡ ❬❢♦r t❤② ❤❡❧♣❪✳
✸✳✸✻✳✷ ❙❡✐③❡ ✇❡❧❧ t❤♦s❡ ✇❤♦ ♦✛❡r t❤❡♠s❡❧✈❡s
✺✳✸✸✳✺ ❲❡✱ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❬❛r❡❪ t❤②✱ ❖ Indra✱ ❛♥❞ ❬❛r❡❪ ♠❡♥✱ ❤❛✈❡ ❡♠❡r❣❡❞ ❛s ❛
tr♦♦♣✱ ❛♥❞ ❬❛r❡❪ ❡♥t❡r❡❞ ✉♣♦♥ ❬❜② t❤❡❡❪ ❬❛s❪ ❝❤❛r✐♦ts
✹✻ ✻✳✸✸✳✶ ❲❤♦ ✐s t❤❡ ♠♦st ✜❡r❝❡✱ ✳✳✳ ❤✐♠ t❤♦✉ s❤❛❧❧ r✐❣❤t❧② ❣✐✈❡ t♦ ✉s
✹✼ ✷✳✶✶✳✶✼ ❏✉st ✐♥ ❢❡r♦❝✐♦✉s ♦♥❡s✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ❞♦ t❤♦✉✱ ♣r♦❝✉r✐♥❣ ❥♦②✱
❞r✐♥❦ Soma ❞✉r✐♥❣ ✏t❤r❡❡✲❤♦✇❧s✑✱ ❖ Indra✦
✹✽ ✽✳✺✶✳✶✵ ❩❡❛❧♦✉s ✐♥✇❛r❞❧②✲❡①❝✐t❡❞ ♦♥❡s ❤❛✈❡ s❛♥❣ r✐❝❤ ✐♥ ❤♦♥❡②✱ ♦♦③✐♥❣ ✇✐t❤
❣❤❡❡ ❤②♠♥ ♦❢ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥✳
✹✾ ✷✳✶✶✳✷✶ ✇❡✱ ✈❡r② ♠❛♥❧②✱ ❝❛♥ ❛❞❞r❡ss ❛ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥✦
✹✳✷✺✳✶ ❲❤♦ t♦❞❛②✱ ♠❛♥❧②✱ ❧♦♥❣✐♥❣ ❢♦r t❤❡ deva✱ ❞❡s✐r✐♥❣ ❬✐t❪ ❤❛s ❡♥❥♦②❡❞
Indra✬s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❤✐♣❄
✺✵ ✷✳✷✶✳✺ str✐✈✐♥❣ ❡❛r♥❡st❧② ❧❡❛r♥❡❞ ♦♥❡s ❬❛r❡❪ st✐♠✉❧❛t✐♥❣ ✈✐s✐♦♥s
✺✶ ✽✳✺✸✳✷ ✇❡✱ ♣r❛❝t✐❝✐♥❣ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ ❬t❤❡❡❪
✽✳✺✸✳✻ ✇❤♦✱ ✉tt❡r✐♥❣ ❢♦r t❤❡❡ ✈❡rs❡s✱ ❛r❡ ❝♦♥t✐♥✉❛❧❧② r❡✜♥✐♥❣ ❬t❤❡✐r❪ r❡s♦✉r❝❡✲
❢✉❧♥❡ss✦
✺✷ ✽✳✾✼✳✸ ❲❤♦✱ ❤❛✈✐♥❣ ♥♦ ❝♦♥str❛✐♥ts✱ ✐s ✐❞❧❡✱ s❧❡❡♣②✱ ♥♦t✲s❡❡❦✐♥❣✲deva✱ ❤❡ ❜②
❤✐s ♦✇♥ ❤❛❜✐ts s❤❛❧❧ ❞❡str♦② t♦✲❜❡✲♥♦✉r✐s❤❡❞ tr❡❛s✉r❡
✺✸ ✽✳✷✶✳✶✺ ❜❡✐♥❣ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞ ✇✐t❤ s♦♠❡♦♥❡ ❧✐❦❡ t❤❡❡✱ ♠❛② ✇❡ ♥♦t s✐t ❞♦✇♥ ❛t
❛ ♣r❡ss✐♥❣ ❧✐❦❡ ❧✐✈✐♥❣✲❛t✲❤♦♠❡ ❞✉❧❧❛r❞s✳
✺✹ ✷✳✷✵✳✶ ❲❡ ❜r✐♥❣ ❢♦rt❤ t♦ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r
✷✳✶✻✳✹ ❙✐♥❝❡ ❛❧❧ ❢♦st❡r ❬t❤❡✐r❪ s❦✐❧❧ ❢♦r t❤✐s ♦♥❡
✺✺ ✸✳✹✷✳✽ ❏✉st ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✐♥ ♠② ♦✇♥ ❤♦✉s❡ ■ ❤❛st❡♥ Soma ❢♦r ❛ ❞r✐♥❦✳
✺✻ ✽✳✹✺✳✷ ■♥❞❡❡❞ ❛❜✉♥❞❛♥t ✐s t❤❡✐r ❢✉❡❧✱ ❢r❡q✉❡♥t ❬✐s t❤❡✐r❪ r❡❝✐t❛t✐♦♥✱ ✇✐❞❡ ❬✐s
t❤❡✐r❪ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ♣♦st ✇❤♦s❡ ②♦✉t❤❢✉❧ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✐s Indra✳
✼✳✸✷✳✶✺ ■♠♣❡❧ tr✉❧② ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡s ✐♥t♦ ❬❛❝ts ♦❢ ❪ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra ✖ t❤♦s❡ ✇❤♦
❬♣❧❛❝❡❪ ✐♥t♦ ❜❡st♦✇✐♥❣ ♦♥❡ ❬❤✐s❪ ❢❛✈♦r✐t❡ ❬❞r♦♣s ♦❢ ❤♦♥❡②❪ ❛t ❛♥ ❛❞✈❛♥t❛❣❡
❬♦❢ t❤❡s❡ ✈❡rs❡s❪✦
✹✳✶✻✳✶✾ ❲✐t❤ t❤❡s❡ s❡❡❦✐♥❣ t❤❡❡ ♠❡♥✱ ✇✐t❤ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡s✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱
✇❡✱ ✇❤♦ ❛r❡ r❛✐s✐♥❣ ✐t ✉♣✱ s✉r♣❛ss✐♥❣ ❬❛t ✐t ♦t❤❡rs❪ ❝❛♥ ❡①❤✐❧❛r❛t❡ t❤❡❡ ✖
❧✐❦❡ ❞❛②s ✇✐t❤ ♣♦✇❡rs t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ❬❝❛♥❪ ✖ ✐♥ ❡✈❡r② ❝♦♥t❡st ❛♥❞ ❢♦r ♠❛♥②
❞❛②s ❛♥❞ ❛✉t✉♠♥s✳
✺✼ ✼✳✸✷✳✾ deva-s ❬❛r❡❪ ♥♦t ❢♦r ❤✐♠ ✇❤♦ tr✐❡s t♦ ❜❡ st✐♥❣②✳
✹✳✷✺✳✼ Indra ✳✳✳ ❞♦❡s ♥♦t ♣r♦♠✐s❡ ❢r✐❡♥❞s❤✐♣ ♥❡✐t❤❡r t♦ ❛ ✇❡❛❧t❤② ♥✐❣❣❛r❞✱
✶✼✵ ❆❞❡♣ts ❛♥❞ ✇♦rs❤✐♣❡rs ♦❢ Indra
❡♥❝❡✺✽ ✱ ❛♥❞ r❡❛❧❧② ❤♦♥♦r ❤✐♠ ✐♥ t❤❡♠s❡❧✈❡s✺✾ ✱ t❤❡② ❞♦ ♥♦t ❞✐♠✐♥✐s❤
Indra✬s s♣❤❡r❡s ♦❢ ❛❝t✐♦♥✻✵ ✱ ♦r ♣✉t ❝♦♥str❛✐♥ts ♦♥ ❤✐♠✻✶ ✳ ❚❤❡② ❝❛♥
❝r❡❛t❡ ♥❡✇ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s✻✷ ✱ ❛♥❞ ♣✉t ✐♥t♦ ♦t❤❡r ✇♦rs❤✐♣❡rs s❤❛♣✐♥❣
t❤❡✐r ❛❝t✐✈✐t✐❡s ✈✐s✐♦♥s✻✸ ✳ ❚❤❡② ❝♦♥tr♦❧ t❤❡✐r ♦✇♥ ❛✛❡❝t✐♦♥s✻✹ ✱ ❛♥❞
❛r❡ ❢❡❛r❧❡ss✻✺ ✱ ❞❡✜❛♥t✻✻ ✱ ❛♥❞ ♠❛❦❡ t❤❡✐r ❡♥❡♠✐❡s ❝r②✻✼ ✳ ❚❤❡② ❞♦
♥♦t ❤❛✈❡ ❞✐✈✐❞❡❞ ❧♦②❛❧t✐❡s✻✽ ✱ ❜❡♥❞ t❤❡ tr✉t❤✱ ♦r ❛ss✐st ❡♠♣❧♦②✐♥❣✲
❞❡❝❡✐t ♦♥❡s✻✾ ✳ ❚❤❡② ❞♦ ♥♦t s✉❜♠✐t t♦ ❛ str♦♥❣ ♦r r❡❧❡♥t❧❡ss ♦♥❡✼✵ ✳
■♥ ❛ ❜❛tt❧❡✱ t❤❡②✱ ❜❡✐♥❣ ✜❣❤t❡rs✱ ❜❡❤❛✈❡ ❧✐❦❡ ❜✉❧❧s ✖ ❝♦♥q✉❡r✐♥❣ ❛♥❞
s❧❛②✐♥❣✼✷ ✱ ❞❛r✐♥❣✱ ✐♥❢✉s✐♥❣ str❡♥❣t❤ ✐♥t♦ ♦t❤❡rs✱ ♥❡✈❡r ✇❛✈❡r✐♥❣ ♦r
❜❡✐♥❣ ❧♦st ✭✼✳✷✵✳✺✕✻✮✱ ❞✐st✐♥❣✉✐s❤✐♥❣ t❤❡♠s❡❧✈❡s✼✸ ✱ r✉s❤✐♥❣ t♦ ❛✐❞
t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡ ✐♥ tr♦✉❜❧❡✼✹ ❀ t❤❡② ♣♦s❡ ❛ ❣r❡❛t ♦❜st❛❝❧❡ t♦ ❡♥❡♠②
❛tt❛❝❦s✼✺ ✳
✶✼✶
✶✼✷
❚❤❡ s♦✉♥❞ ♦❢ t❤❡ ♦r✐❣✐♥❛❧❀ t❤❡ ❤②♠♥s ✇❡r❡ ♠❡❛♥t t♦ ❧✐t❡r❛❧❧② r❡✈❡r✲
❜❡r❛t❡ t❤r♦✉❣❤♦✉t ♦♥❡✬s ❜♦❞② ❛♥❞ ♠♦❞✉❧❛t❡ ♦♥❡✬s ❜r❡❛t❤✐♥❣✳ ❚❤❡
✶ ♠❡tr✐❝ ❧✐♥❡ ✐♥ ❙❛♥s❦r✐t ♣♦❡tr②
✷ Pr♦❜❧❡♠s ♦❢ tr❛♥s❧❛t✐♦♥ ✭✶✾✺✺✮✳ ❱✳◆❛❜♦❦♦✈
✶✼✸
✖✖
✸
❚❤❡r❡ ❛r❡ ♠❛♥② ♠②t❤s ❛♥❞ ❧❡❣❡♥❞s ✱ r❡♣❡❛t❡❞ ✐♥ ✈❛r✐♦✉s tr❛♥s✲
❧❛t✐♦♥s ❛♥❞ ❝♦♠♠❡♥t❛r✐❡s✱ t❤❛t s❡❡♠ t♦ ❜❡ ♥♦t❤✐♥❣ ♠♦r❡ t❤❛♥
✇❤✐♠s✐❝❛❧ ✐♥✈❡♥t✐♦♥s ✐♠♣✉t❡❞ ✐♥t♦ ❘✐❣✈❡❞❛ ❜② ❧❛t❡r ❛✉t❤♦rs✱ ❛♥✲
❝✐❡♥t ❛♥❞ ♠♦❞❡r♥ ❛❧✐❦❡✳ ■ tr✐❡❞ t♦ ❛✈♦✐❞ ♠✐①✐♥❣ s✉❝❤ st♦r✐❡s ✐♥t♦
t❤✐s tr❛♥s❧❛t✐♦♥ ✖ ❘✐❣✈❡❞❛ ✐s ✈♦❧✉♠♥♦✉s ❡♥♦✉❣❤ ❛♥❞ ♠❡❛♥✐♥❣✲r✐❝❤
❡♥♦✉❣❤ s♦ t❤❛t ✐t ❝❛♥ ❜❡ ❛♥❞ s❤♦✉❧❞ ❜❡ ✐♥t❡r♣r❡t❡❞ ♦♥ ✐ts ♦✇♥✳
✖✖
✸ ❢♦r ❡①❛♠♣❧❡✱ t❤❡ ❛♥✐♠♦s✐t② ❜❡t✇❡❡♥ t✇♦ ♣♦❡ts Viśvāmitra ❛♥❞ Vasistha✱
♦r ❜❡t✇❡❡♥ deva✲s ❛♥❞ asura✲s ✖ t❤❡r❡ ❛r❡ ♥♦ ✐♥❞✐❝❛t✐♦♥s ♦❢ ❡✐t❤❡r ✐♥. .t❤❡
❘✐❣✈❡❞❛ ♣❡r s❡
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✹
. arı́rvocéyurdasma kr..s.táyah. |
utá nah. subhágām̃
syā´médı́ndrasya śárman.i || 6 ||
. nr.mā´danam |
émāśúmāśáve bhara yajñaśrı́yam
patayánmandayátsakham || 7 ||
tvā´m
. stómā avı̄vr.dhantvā´mukthā´ śatakrato |
tvā´m
. vardhantu no gı́rah. || 8 ||
. vā´jamı́ndrah. sahasrı́n.am |
áks.itotih. sanedimám
´ . syā || 9 ||
yásminvı́śvāni paum
. gı́rah. |
devayánto yáthā matı́máchā vidádvasum
mahā´manūs.ata śrutám || 6 ||
anavadyáırabhı́dyubhirmakháh. sáhasvadarcati |
gan.áırı́ndrasya kā´myaih. || 8 ||
ı́ndramı́dgāthı́no br.hádı́ndramarkébhirarkı́n.ah. |
. vā´n.ı̄ranūs.ata || 1 ||
ı́ndram
. sagah. kr..s.t´ı̄riyartyójasā |
vŕ..sā yūthéva vám
´ı̄śāno ápratis.kutah. || 8 ||
yá ékaścars.an.ı̄nā´m
. vásūnāmirajyáti |
ı́ndrah. páñca ks.itı̄nā´m || 9 ||
mahā´m̃
. ı́ndrah. paráśca nú mahitvámastu vajrı́n.e |
dyaurná
´ prathinā´ śávah. || 5 ||
vásorı́ndram
. vásupatim. gı̄rbhı́rgr.n.ánta .rgmı́yam |
hóma gántāramūtáye || 9 ||
. sunirájamı́ndra tvā´dātamı́dyáśah. |
suvivŕ.tam
. vr.dhi kr.n.us.vá rā´dho adrivah. || 7 ||
gávāmápa vrajám
purā´m
. bhindúryúvā kavı́rámitaujā ajāyata |
ı́ndro vı́śvasya kárman.o dhartā´ vajr´ı̄ purus..tutáh. || 4 ||
′
tvám. valásya gómató pāvaradrivo bı́lam |
tvā´m
. devā´ ábibhyus.astujyámānāsa āvis.uh. || 5 ||
távāhám . sı́ndhumāvádan |
. śūra rātı́bhih. prátyāyam
úpātis..thanta girvan.o vidús..te tásya kārávah. || 6 ||
ı́ndram
. prātárhavāmaha ı́ndram . prayatyàdhvaré |
. sómasya pı̄táye || 3 ||
ı́ndram
. na stómamā´ gahyúpedám
sémám . sutám |
. sávanam
gauró ná tr..sitáh. piba || 5 ||
ayám . tamah. |
. te stómo agriyó hr.dispŕ.gastu śám
áthā sómam . piba || 7 ||
. sutám
✶ ♣r♦❜✳ Soma
✷ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✻✳✹✺✳✷✶
✸ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✹ ✇✐t❤ r❛♣✐❞ str♦♥❣ ♣✉❧s❡ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❜♦❞②
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼
✶✳ ❖ tr✉❡ Soma✲❞r✐♥❦❡r✦
❊✈❡♥ ✇❤❡♥ ✇❡ ❛r❡ ❛s ✐❢ ❞❡✈♦✐❞ ♦❢ ❤♦♣❡
❞♦ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s♣❡❧❧❜✐♥❞ ✉s ✐♥t♦ ❝♦✇s ✱ ❤♦rs❡s ✱
✶ ✷
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts ♦♥❡✦
✷✳ ❖ ❝❤♦♦s② ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs
♠❛st❡r ♦❢ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✦ ❲✐t❤ t❤② ✇♦♥❞r♦✉s ❬♣♦✇❡r❪
❞♦ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s♣❡❧❧❜✐♥❞ ✉s ✐♥t♦ ❝♦✇s✱ ❤♦rs❡s✱
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts ♦♥❡✦
✸✳ P✉t ❞♦✇♥ t♦ s❧❡❡♣ ❬t❤♦s❡❪ t✇♦ ✸
t❤❛t ❛r❡ s❡❡✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪ ❛s ❡✐t❤❡r✲♦r ✖
♥♦t ❜❡✐♥❣ ❛✇❛❦❡♥❡❞✱ ❬t❤♦s❡❪ t✇♦ s❤❛❧❧ ❜❡ ✐♥❛❝t✐✈❡✳
❉♦ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s♣❡❧❧❜✐♥❞ ✉s ✐♥t♦ ❝♦✇s✱ ❤♦rs❡s✱
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts ♦♥❡✦
✹✳ ▼❛② t❤♦s❡ ❬♣♦✇❡rs t❤❛t ❛r❡❪ ❤♦❧❞✐♥❣ ❜❛❝❦ ❜❡ ✐♥❛❝t✐✈❡✦
▼❛② ❬t❤♦s❡❪ ✇✐❧❧✐♥❣ t♦ ❣✐✈❡✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ❜❡ ❛✇❛❦❡✦
❉♦ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s♣❡❧❧❜✐♥❞ ✉s ✐♥t♦ ❝♦✇s✱ ❤♦rs❡s✱
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts ♦♥❡✦
✺✳ ❖ Indra✱ ❝r✉s❤ ❝♦♠♣❧❡t❡❧② t❤❡ ❞♦♥❦❡② ✱ ✹
t❤❛t ✐s ✜♥❞✐♥❣ ❬❤✐s❪ ✇❛② ✇✐t❤ s✉❝❤ ✐❧❧❧✉❝❦✦
❉♦ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s♣❡❧❧❜✐♥❞ ✉s ✐♥t♦ ❝♦✇s✱ ❤♦rs❡s✱
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts ♦♥❡✦
✻✳ ❋♦r ✐t t♦ ❢❛❧❧ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ kun.d..rn.ācı̄✱
t❤❡ ❲✐♥❞ ❬s❤❛❧❧ ❜❡❪ ❢❛r ❛❜♦✈❡ t❤❡ s♣✐♥❡✳
✺ ✻
❉♦ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s♣❡❧❧❜✐♥❞ ✉s ✐♥t♦ ❝♦✇s✱ ❤♦rs❡s✱
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts ♦♥❡✦
✼✳ ❘❡♣r❡ss ❡✈❡r② ❧❛♠❡♥t✱ ♠❛❦❡ kr.kadāśū s♥❛♣ ❬❤❡r❪ ❥❛✇s✦
❉♦ t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ s♣❡❧❧❜✐♥❞ ✉s ✐♥t♦ ❝♦✇s✱ ❤♦rs❡s✱
✐♥t♦ t❤♦✉s❛♥❞ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥② ❣✐❢ts ♦♥❡✦
✶ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✷ r❤②t❤♠✐❝❛❧ ❝❤❛r❣❡s ♦❢ ❡♥❡r❣②
✸ ♣r♦❜✳ ♠✐♥❞✬s ✐♠♣✉❧s❡s✴♣♦✇❡rs t♦ r❡❥❡❝t ♦r t♦ ❡♠❜r❛❝❡
✹ st✉❜❜♦r♥♥❡ss ♦❢ ❡❣♦✲r❡❧❛t❡❞ ❝♦♥str✉❝ts
✺ ♣r♦❜✳ ✏t❤❡ ✈✐t❛❧ ❛✐r✑❂Vāyu
✻ t❤✐s ♣r♦❜❛❜❧② ❤✐♥ts ❛t ♠❡t❤♦❞ r❡s❡♠❜❧✐♥❣ t❤❡ t❡❝❤♥✐q✉❡ ♦❢ Vijñānabhairava
Tantra✬s ✈❡rs❡ ✷✾
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✸✵
śatám
. vā yáh. śúcı̄nām . vā sámāśirām |
. sahásram
édu nimnám . ná rı̄yate || 2 ||
ánu pratnásyaukaso
´ . náram |
huvé tuvipratı́m
yám
. te p ´
ū rvam
. pit ´
ā huvé || 9 ||
✷✵✶
✶ ❧♦✇ ❣r♦✉♥❞
✷ ✇❤❡♥ Soma ❡①tr❛❝t ✐s ✐♠❜✐❜❡❞
✸ ♦r✱ ✏❛t ❡✈❡r② ❥✉♥❝t✐♦♥✑
✹ ❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✸✵❪
✷✵✷
śáśvadı́ndrah. pópruthadbhirjigāya
nā´nadadbhih. śā´śvasadbhirdhánāni |
sá no hiran.yarathám . dam
. sánāvān
sá nah. sanitā´ sanáye sá no ′dāt || 16 ||
✷✵✸
✺ isah
. . ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✼✷✳✾❝
✷✵✹
ā´śvināváśvāvatyes.ā´ yātam
. śávı̄rayā |
gómaddasrā hı́ran.yavat || 17 ||
. rátho dasrāvámartyah. |
samānáyojano hı́ vām
samudré aśvinéyate || 18 ||
yádindrā´hanprathamajā´máhı̄nām
ā´nmāyı́nāmámināh. prótá māyā´h. |
ā´tsū´ryam. janáyandyā´mus.ā´sam .
tād´ı̄tnā śátrum
. ná kı́lā vivitse || 4 ||
áhanvr.trám
. vr.tratáram . vyàm . sam
ı́ndro vájren.a mahatā´ vadhéna |
skándhām. sı̄va kúliśenā vı́vr.kn.ā´hih.
śayata upapŕ.kpr.thivyā´h. || 5 ||
apā´dahastó apr.tanyadı́ndram
ā´sya vájramádhi sā´nau jaghāna |
vŕ..sn.o vádhrih. pratimā´nam
. búbhūs.an
purutrā´ vr.tró aśayadvyàstah. || 7 ||
✷✵✼
nı̄cā´vayā abhavadvr.tráputréndro
asyā áva vádharjabhāra |
úttarā sū´rádharah. putrá āsı̄d
dā´nuh. śaye sahávatsā ná dhenúh. || 9 ||
átis..thantı̄nāmaniveśanā´nām .
kā´.s.thānām
. mádhye nı́hitam . śárı̄ram |
vr.trásya nin.yám . vı́ carantyā´po
dı̄rghám . táma ´
ā śayadı́ndraśatruh. || 10 ||
dāsápatnı̄ráhigopā atis..than
nı́ruddhā ā´pah. pan.ı́neva gā´vah. |
apā´m
. bı́lamápihitam . yádā´sı̄d
vr.trám
. jaghanv ´
ā . ápa tádvavāra || 11 ||
m̃
✹ dānu ❂ ♣❡r♠✐ss✐✈❡♥❡ss
✺ ♣r♦❜✳ ❝❛r❡❧❡ss♥❡ss✱ ❤❡❡❞❧❡ss ❧✐❜❡r❛❧✐t②
✻ ♣❡r♠✐ss✐✈❡♥❡ss❀ ❛✈♦✐❞✐♥❣ ❛ ❝❤❛❧❧❡♥❣❡❀
✼ ♣r♦❜✳ ✈❡✐♥s ♦r nādı̄✲s ♦❢ t❤❡ s✉❜t❧❡ ❜♦❞②
.
✷✶✵
✽ t❤❡ s❡♥s❡s
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✸✸
úpédahám . dhanadā´mápratı̄tam .
jús..tām
. ná . patāmi |
śyenó vasatı́m
ı́ndram . namasyánnupamébhirarkaır ´
yá stotŕ.bhyo hávyo ásti yā´man || 2 ||
vádhı̄rhı́ dásyum
. dhanı́nam . ghanénam̃ .
ékaścárannupaśākébhirindra |
dhánorádhi vis.un.ákté vyāyann
áyajvānah. sanakā´h. prétimı̄yuh. || 4 ||
áyuyutsannanavadyásya sénām
áyātayanta ks.itáyo návagvāh. |
vr..sāyúdho ná vádhrayo nı́ras..tāh.
pravádbhirı́ndrāccitáyanta āyan || 6 ||
✷✶✸
✶ ❤❡r❡ ❂ ✏❡♥❡r❣② ✢♦✇s t❤r♦✉❣❤ ✈❛r✐♦✉s ❝❛❦r❛s ✇❤✐❝❤ s❤❛❧❧ ❜❡ ❜r♦✉❣❤t t♦✲
❣❡t❤❡r ❛s ♦♥❡ str❡❛♠✑
✷ t❤❡ ✐♥♥❡r Soma
✸ ♣r♦❜✳ ✈❛r✐♦✉s ❤❛❜✐ts ♣r♦t❡❝t✐♥❣ ♦♥❡✬s ❡❣♦ ✖ kalā✲s
✷✶✹
tvámetā´nrudató jáks.ataścā´
yodhayo rájasa indra pāré |
ávādaho divá ā´ dásyumuccā´
prá sunvatá stuvatáh. śám. samāvah. || 7 ||
cakrān.ā´sah. parı̄n.áham
. pr.thivyā´
hı́ran.yena man.ı́nā śúmbhamānāh. |
ná hinvānā´sastitirustá ı́ndram .
pári spáśo adadhātsū´ryen.a || 8 ||
nyā`vidhyadilı̄bı́śasya dr...dhā´
vı́ śr.ṅgı́n.amabhinachús.n.amı́ndrah. |
yā´vattáro maghavanyā´vadójo
vájren.a śátrumavadhı̄h. pr.tanyúm || 12 ||
ā´vah. śámam
. vr..sabhám. túgryāsu
ks.etrajes.é maghavañchvı́tryam . gā´m |
´
jyókcidátra tasthivām . so akrañ
chatrūyatā´mádharā védanākah. || 15 ||
✷✶✼
abh´ı̄mavanvansvabhis..tı́mūtáyo ′ntariks.aprā´m.
távis.ı̄bhirā´vr.tam |
ı́ndram . dáks.āsa .rbhávo madacyútam .
śatákratum . jávanı̄ sūnŕ.tā´ruhat || 2 ||
. gotrámáṅgirobhyo vr.n.orápotā´traye
′
tvám
śatádures.u gātuvı́t |
saséna cidvimadā´yāvaho vásvājā´vádrim.
vāvasānásya nartáyan || 3 ||
tvámapā´mapidhā´nāvr.n.orápā´dhārayah.
párvate dā´numadvásu |
vr.trám . yádindra śávasā´vadhı̄ráhim
ā´dı́tsū´ryam. divyā´rohayo dr.śé || 4 ||
. śus.n.ahátyes.vāvithā´randhayo tithigvā´ya
′
tvám. kútsam
śámbaram |
mahā´ntam . cidarbudám . nı́ kramı̄h. padā´
sanā´devá dasyuhátyāya jajñis.e || 6 ||
✷✶✾
✶ ♣r♦❜✳ ✏s❦✉❧❧✑
✷ ❧✐t✳ ✏❤❛✈✐♥❣✲t❤❡✲♣♦✇❡r✲t♦✲❢r❛♠❡✲❬✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪✑
✷✷✵
ánuvratāya randháyannápavratān
ābhū´bhirı́ndrah. śnatháyannánābhuvah. |
vr.ddhásya cidvárdhato dyā´mı́naks.ata
stávāno vamró vı́ jaghāna sam . dı́hah. || 9 ||
✼✳ ■♥ t❤❡❡ t❤❡ ♣❡r✈❛❞✐♥❣ ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥tr♦❧ ❬✐s❪ s❡t ✐♥ t❤❡ r✐❣❤t ✇❛②✳
❲❤❛t
✸ s❛t✐s✜❡s t❤② ❞❡s✐r❡ ✐s ✐♠♣❛t✐❡♥t ❢♦r ❛ ❙♦♠❛✲s❡❛t✱
t❤② t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ✐s ♥♦t✐❝❡❞ t♦ ❜❡ ♣❧❛❝❡❞ ✐♥t♦ ❛r♠s ✖
❝✉t ♦✛ ❛❧❧ ♦❢ t❤❡ ❡♥❡♠②✬s ♠❛♥❧② ❬str❡♥❣t❤s ❪✦
✹
✽✳ ❉♦ ❞✐st✐♥❣✉✐s❤ t❤♦s❡ ✏❝♦♥❞✉❝t✐♥❣ ✉♣✇❛r❞s✑
❛♥❞ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡ ✐♠♣✉❧s❡s t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t✦
❚♦ ❤✐♠ ✇❤♦ s♣r❡❛❞ t❤❡ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss ❞♦ t❤♦✉✱
❣♦✈❡r♥✐♥❣ ❬t❤❡ s✐t✉❛t✐♦♥❪✱ ♠❛❦❡ ✉♥❝♦♥str❛✐♥❡❞ ♦♥❡s s✉❜♠✐t✳
❇❡❝♦♠❡ ❝❛♣❛❜❧❡ ✐♥❝✐t❡r ♦❢ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡r✦
❆t ❞r✐♥❦✐♥❣ ❜♦✉ts ■ ❤❛✈❡ str✐✈❡♥
❢♦r r❡❛❧❧② ❛❧❧ t❤♦s❡ t❤② ❬❝♦♥tr✐✈❛♥❝❡s ❪✳
✺
✾✳ ▼❛❦✐♥❣ t❤♦s❡ ✈✐♦❧❛t✐♥❣ s❡❧❢✲✐♠♣♦s❡❞ ❝♦♥str❛✐♥s s✉❜❥❡❝t t♦ ❤✐♠
✇❤♦ ❢♦❧❧♦✇s s❡❧❢✲✐♠♣♦s❡❞ ❝♦♥str❛✐♥ts✱
Indra t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❛ss✐st✐♥❣ ♦♥❡s
❬✐s❪ ❝❛✉s✐♥❣ t❤♦s❡ ♥♦t✲❛ss✐st✐♥❣ t♦ ❜❡ tr❛♥s✜①❡❞✳
❆♥ ❡①t♦❧❧❡❞ ❛♥t
✻ ❤❛s ❧♦♦s❡♥❡❞ ♠✉❞ ✇❛❧❧s ♦❢ ❡✈❡♥ ❢✉❧❧✲❣r♦✇♥
❬st✐❧❧❪ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❬❛♥❞❪ s❡❡❦✐♥❣ t♦ r❡❛❝❤ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ♦♥❡✳
✶✵✳ ❲❤❡♥ Uśanas ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤
✼
❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❢♦r t❤❡❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤✱
t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡✲t♦✲❝❤❛♥❣❡ ♠❛❥❡st✐❝❛❧❧② ❞r♦✈❡ t❤❡ t✇♦ Rodas✲❡s ❛♣❛rt✳
❍❛r♥❡ss✐♥❣✲t❤❡✲♠✐♥❞ ❬✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ❪ ♦❢ ❲✐♥❞
✽
❬❞r♦✈❡ Rodas✲❡s❪ t♦✇❛r❞s t❤❡❡✱ ❖ ❤❛✈✐♥❣ ♠❛♥❧② ♠✐♥❞s❡t✦
❚❤♦✉ s❤❛❧❧ str✐❦❡ ♦✛ ✜❧❧✐♥❣ ❬❜♦t❤ Rodas✲❡s Vr.tra❪
❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❛♥ ❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥✳
✶✶✳ ❲❤❡♥ ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ ✐♥s♣✐r❡❞ Uśanas Kāvya
❤❡ ❤❛s ✐♥✢❛♠❡❞ t✇♦ ❤❛st❡♥✐♥❣✱ ❬❡✈❡♥❪ r❛s❤ ❬❤♦rs❡s❪✱
Indra ♠♦✉♥ts ❬t❤❡♠❪✳
❋❡r♦❝✐♦✉s✱ ❤❡ ❧❡t ✇❛t❡rs ❣♦ ♦✉t ✐♥ ❛ t♦rr❡♥t
t♦✇❛r❞s ❬t❤❡❪ ❝❤❛♥♥❡❧✱
❤❡ ✏❞❡✲❡♥❡r❣✐③❡❞✑ ❢♦rt✐✜❡❞ str♦♥❣❤♦❧❞s ♦❢ Śus.n.a✳
✸ ♦r✱ ✏✇❤♦✑
✹ sahāmsi
.
✺ cyautnāni
✻ s❡❧❢✲✐♠♣♦s❡❞ ❛ss✐st✐♥❣✲Indra ❝♦♥str❛✐♥t
✼ ♦❢ ❤✐s ♠✉s❝❧❡s
✽ dhiyah ✕ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✽✳✶✸✳✷✻❝
.
✷✷✷
✾ Soma
✶✵ dhiyah
.
✶✶ ✐t ♣r♦❜❛❜❧② ♠❡❛♥s t❤❛t s❤❡ ❡♥t❡r❡❞ ✐♥t♦ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra ♦♥ s♦♠❡ ♦❝❝❛s✐♦♥
✶✷ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✺✷
ā´ yám
. pr.n.ánti divı́ sádmabarhis.ah.
samudrám . ná subhvàh. svā´ abhı́s..tayah. |
tám vr
. . trahátye ánu tasthurūtáyah.
śús.mā ı́ndramavātā´ áhrutapsavah. || 4 ||
abhı́ svávr..s.tim
. máde asya yúdhyato
raghv´ı̄riva pravan.é sasrurūtáyah. |
ı́ndro yádvajr´ı̄ dhr..sámān.o ándhasā
bhinádvalásya paridh´ı̄m̃ . riva tritáh. || 5 ||
✷✷✺
jaghanvā´m̃
. u háribhih. sambhr.takratavı́ndra
vr.trám
. mánus. e gātuyánnapáh. |
áyachathā bāhvórvájramāyasám
ádhārayo divyā´ sū´ryam
. dr.śé || 8 ||
br.hátsváścandramámavadyádukthyàm
. diváh. |
ákr.n.vata bhiyásā róhan.am
yánmā´nus.apradhanā ı́ndramūtáyah.
svàrnr..sā´co marútó ′madannánu || 9 ||
dyauścidasy
´ ā´mavām̃
. áheh. svanā´d
áyoyavı̄dbhiyásā vájra indra te |
vr.trásya yádbadbadhānásya rodası̄
máde sutásya śávasā´bhinachı́rah. || 10 ||
✼ Vrtra
.
✽ t❤❛t ✐s✱ ❛❜s♦r❜❡❞ q✉✐❝❦❧②
✾ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❥✉✐❝❡
✶✵ ♣r♦❜✳ ❛ ❝♦✉rs❡ ♦❢ ❛❝t✐♦♥✱ ♣❧❛♥s ❢♦r t❤❡ ❢✉t✉r❡
✷✷✽
✶ ❤❡r❜❛❧ Soma
✷ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✸ ❤❛✈✐♥❣ ❛ r❤②t❤♠ t♦ ✐t
✷✸✷
tvámetā´ñjanarā´jño dvı́rdáśābandhúnā
suśrávasopajagmús.ah. |
.sas..tı́m
. sahásrā navatı́m. náva śrutó
nı́ cakrén.a ráthyā dus.pádāvr.n.ak || 9 ||
✹ vasu
✲s
✺ vrtra
✻tr❡❛s✉r❡ ✖ vasu
.
✼❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✻✾❪
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✺✹
apā´matis..thaddharún.ahvaram ′
. támo ntár
vr.trásya jat.háres.u párvatah. |
abh´ı̄mı́ndro nadyò vavrı́n.ā hitā´
vı́śvā anus..thā´h. pravan.és.u jighnate || 10 ||
✷✸✼
✶ ❂s❡♥s❡s
✷ t❤❛t ✐s✱ ♠❛❦✐♥❣ t❤❡ s❡♥s❡s ♠♦r❡ ❛❝t✐✈❡✱ ✢✉✐❞✱ ✇✐t❤ ♠♦r❡ ❞✐♠❡♥s✐♦♥❛❧ ❝♦❧♦rs✱
s♦✉♥❞s✱ s♠❡❧❧s✱ ❡t❝✳
✸ ❂ ✏✐♥t❡❣r❛t❡s✑
✹ Soma
✺ Soma
✻ ♣r♦❜✳ ✏s♣❡❡❝❤✑
✼ Indra
✽ Soma
✷✹✷
✾ ✐♥♥❡r Soma
✶✵ t❤❛t ✐s✱ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❡♥t✐r❡ ❜♦❞②
✶✶ ✏♥♦♥✲t❡❛r✐♥❣ ❧✐❣❤ts✑ ♠❡❛♥s ✏♥♦♥✲tr❛♣♣✐♥❣ t❤❡ ♠✐♥❞ ✐♥ ♦♥❡ ♦❢ ❝♦♠♣❧❡t❡❧②
❝❛♣t✉r✐♥❣ ❛tt❡♥t✐♦♥ ✐♠❛❣❡s✑✱ ✏s❤♦✇✐♥❣ ❡♥t✐r❡ ♣✐❝t✉r❡ ✐♥st❡❛❞ ♦❢ s♣♦t✲
❧✐❣❤t✐♥❣✑
✶✷ Indra
✶✸ ❝❤❛r✐♦t❡❡r ❤❡r❡ ❂ t❤❡ ♠✐♥❞ ♦❢ ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ♣♦ss❡ss❡❞ ❜② Indra
✶✹ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✺✻
tám
. gūrtáyo nemannı́s.ah. párı̄n.asah.
samudrám . ná sam . cáran.e sanis.yávah. |
pátim. dáks. asya vidáthasya nū´ sáho
girı́m
. ná ven ´
ā ádhi roha téjasā || 2 ||
✶ Indra
✷ ❧✐t✳ ✏s❡❛✑
✸ ✐♥♥❡r Soma
✹ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✽✳✾✻✳✸❛
✺ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✶✶✳✼❜
✻ Indra
✼ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✷✹✻
′
vı́ yáttiró dharún.amácyutam
. rájó tis..thipo
divá ā´tāsu barhán.ā |
svàrmı̄..dhe yánmáda indra hárs.yā´han
vr.trám. nı́rapā´maubjo arn.avám || 5 ||
✸ Indra
✹ Prśni✬s ♠✐❧❦ ✖ t❤❡ ❡♥❡r❣② t♦ ❞❛r❡ t♦ r❡❜❡❧✱ t♦ tr❛♥s❣r❡ss
.
✺ ❂✏❛s♣✐r✐♥❣ t♦ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra ✇♦rs❤✐♣❡r✑
✻ ❤❡r❡ ❤❡ ♣❧❛②s t❤❡ r♦❧❡ ♦❢ ❛♥ ❛❝t✐✈❡ ♦♣♣♦s✐t✐♦♥ t♦ ❣r❡❛t ❝❤❛♥❣❡s ✐♥ t❤❡ ❜♦❞②
❛♥❞ t❤❡ ♠✐♥❞ t❤❛t t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra ✐♥❞✉❝❡s
✼ ♣r❡♣❛r❡❞ ❜② ✐♥♥❡r ❤❡❛t✱ ♦r ❤❡❛t❡❞ ❜② ❛♥❣❡r
✽ manas
✾ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs ❛❝❝♦♠♣❛♥②✐♥❣ Indra
✶✵ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✶✶ Indra
✶✷ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✶✸ Indra
✷✺✹
✶✷✳ ❏✉st ❢♦r t❤✐s ♦♥❡ ❞♦ t❤♦✉ ✱ ✉r❣✐♥❣ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥✱
✶✹ ✶✺
❜r✐♥❣ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❢♦rt❤✱ t♦ Vr.tra✱
❬t❤♦✉✱❪ ❝♦♠♠❛♥❞✐♥❣ ❡✈❡♥✲❧✐tt❧❡✲❬❛♠♦✉♥ts ♦❢ ❡♥❡r❣② ❪✳ ✶✻
❙❡✈❡r ❬❤✐♠ ❪ tr❛♥s✈❡rs❡❧② ❛s ✐❢ ❝♦✇✬s ❧✐♠❜✱
✶✼ ✶✽
❬t❤♦✉✱❪ s❡♥❞✐♥❣ ♦✛ t❤❡ ✢♦♦❞s ♦❢ ✇❛t❡rs t♦ r♦❛♠✳
✶✸✳ ❏✉st ♦❢ t❤✐s ♦♥❡✱ ♦❢ t❤❡ q✉✐❝❦ ♦♥❡✱
❞♦ ♣r♦❝❧❛✐♠ ❬t❤♦s❡❪ ❢♦r♠❡r ❞❡❡❞s ❛♥❡✇ ✖ ✇✐t❤ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡s❀
✇❤❡♥ ❝❛st✐♥❣ ✇❡❛♣♦♥s ❢♦r ❛ ✜❣❤t✱
❤❡✱ r❛❣✐♥❣✱ s❝❛tt❡rs ❡♥❡♠✐❡s✳
✶✹✳ ❇② t❤❡ ❞r❡❛❞ ♦❢ ❥✉st t❤✐s ♦♥❡ ✜r♠ ♠♦✉♥t❛✐♥s ❬❛r❡ s❤❛❦❡♥❪ ✱
✶✾ ✷✵
❛♥❞ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤ ❬❛r❡ t♦♦❪✳
❇❡❝❛✉s❡ ♦❢ t❤❡ ❝✐r❝✉♠st❛♥❝❡s ♦❢ ❜✐rt❤ ❬♦❢ t❤✐s ♦♥❡❪
t❤♦s❡ t✇♦ ❝♦❧❧❡❝t t❤❡♠s❡❧✈❡s✳
❇② t❤❡ s✐❞❡ ♦❢ ❡❛❣❡r ❬Indra❪ Nodhas✱
♣r♦❝❧❛✐♠✐♥❣ ❬❤✐♠❪ ❧♦✉❞❧② t❤❡ ♣r♦t❡❝t♦r✱
s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ ❝♦♥❞✉❝✐✈❡ t♦ ✈❛❧♦r ❡✈❡r② ❞❛②✳
✶✺✳ ❏✉st t♦ t❤✐s ♦♥❡ t❤❛t ✇❛s ②✐❡❧❞❡❞
✷✶
✇❤❛t ❤❡ ❛❧♦♥❡ ❛♠♦♥❣ t❤❡s❡ ❤❛s ♠❛❞❡ ❤✐♠s❡❧❢ r❡❛❞② ❢♦r✱
❬❤❡✱❪ ❝♦♠♠❛♥❞✐♥❣ ♠❛♥②✳
❬Indra ♣r♦♠♦t❡❞❪ str✉❣❣❧✐♥❣✲❢♦r✲t❤❡✲s✉♥ ✢✐❝❦❡r✐♥❣ ❬♦♥❡❪ ❀
✷✷ ✷✸
✐♥ ❛ ❤♦rs❡ r❛❝❡ Indra ♣r♦♠♦t❡❞ ♣r❡ss✐♥❣✲♦✉t✲Soma ♦♥❡✳
✖✖
✶✻✳ ❚❤✉s Gotama✲s ♣❡r❢♦r♠❡❞ ❢♦r t❤❡❡✱
❖ Indra ♦❢ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❤❛r♥❡ss ♣❛❧❡ ②❡❧❧♦✇ ♦♥❡ ✱ ✷✹
✇❡❧❧✲t✇✐st❡❞ ❬♣❤r❛s❡❪ ❬❛♥❞❪ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s✳
❚❤♦✉ ❤❛s ♣✉t ✐♥t♦ t❤❡s❡ ❬✇♦rs❤✐♣❡rs❪
✷✺
s❤❛♣✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ✈✐s✐♦♥ ✖
❬s♦ t❤❛t❪ ❤❡ ✱ ✇❤♦s❡ tr❡❛s✉r❡ ✐s ❬❣✐✈❡♥❪ ❜② ❛ ✈✐s✐♦♥✱
✷✻
♠✐❣❤t ❝♦♠❡ ♣r♦♠♣t❧②✱ ❛t ❞❛②❜r❡❛❦✦ ✷✼
✶✹ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✶✺ Indra
✶✻ vāja
✶✼ Vrtra
.
✶✽ t❤❛t ✐s✱ ✐♥ ❡✈❡r② ♣❛ss❛❣❡ ❢r♦♠ ♦♥❡ ❝❛❦r❛ t♦ t❤❡ ♥❡①t ♦♥❡
✶✾ ♣r♦❜✳ ✏✜r♠ ♣♦✐♥ts ♦❢ ✈✐❡✇✑
✷✵ ❛❢t❡r ✹✳✶✼✳✶✵❞
✷✶ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✷✷ ✏t❤❡ s✉♥✑ ❤❡r❡ ♠❡❛♥s manipūra ❝❛❦r❛
.
✷✸ t❤❛t ✐s✱ t❤❡ ✐♥♥❡r ✜r❡
✷✹ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
✷✺ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✷✻ Indra
✷✼ t❤❡ ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✽✳✽✵✳✶✵❞ ❛♥❞ ✾✳✾✸✳✺❞
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✻✷
ı́ndrasyā´ṅgirasām
. ces..tau
´
vidátsarámā tánayāya dhāsı́m |
bŕ.haspátirbhinádádrim. vidádgā´h.
sámusrı́yābhirvāvaśanta nárah. || 3 ||
sanā´tsánı̄..dā avánı̄ravātā´
vratā´ raks.ante amŕ.tāh. sáhobhih. |
purū´ sahásrā jánayo ná pátnı̄r
duvasyánti svásāro áhrayān.am || 10 ||
❬s♦ t❤❛t❪ ❤❡
✶✹ ✱ ✇❤♦s❡ tr❡❛s✉r❡ ✐s ❬❣✐✈❡♥❪ ❜② ❛ ✈✐s✐♦♥✱
✶✹ Indra
✶✺ t❤❡ ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✽✳✽✵✳✶✵❞✱ ✾✳✾✸✳✺❞✱ ✶✳✻✶✳✶✻❞
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✻✸
tvám . ha tyádindrā´ris.an.yan
dr...dhásya cinmártānāmájus..tau |
vyàsmádā´ kā´.s.thā árvate var
ghanéva vajriñchnathihyamı́trān || 5 ||
tvā´m. ha tyádindrā´rn.asātau
svàrmı̄..dhe nára ājā´ havante |
táva svadhāva iyámā´ samaryá
ūtı́rvā´jes.vatasā´yyā bhūt || 6 ||
✷✻✸
✶ ❤❡r❡ ❛♥❞ ✐♥ ✺✱✻✱✼ ✏t❤❛t✑❂ ✏t❤❡ ♣♦t❡♥t✐❛❧ ❢♦r r✐s✐♥❣ ❛♥❣❡r t♦ ❜❡ tr❛♥s❢♦r♠❡❞
✐♥t♦ ❡❝st❛t✐❝ ❢✉r②✑
✷ Soma
✸ ❝r❡❛t✐♥❣ ♣♦t❡♥t✐❛❧ ❢♦r ❝♦♥✈❡rt✐♥❣ r✐s✐♥❣ ❛♥❣❡r ✐♥t♦ ❡❝st❛t✐❝ ❢✉r②
✷✻✹
tvám
. ha tyádindra saptá yúdhyan
púro vajrinpurukútsāya dardah. |
barhı́rná yátsudā´se vŕ.thā várg
am. hó rājanvárivah. pūráve kah. || 7 ||
✶ ♦r✱ ✏✐♥❞❡♣❡♥❞❡♥❝❡✑
✷ Soma
✸ ❢r♦♠ ✉♣♣❡r ♣❛rt ♦❢ t❤❡ ❤❡❛❞
✹ ❧✐t✳ ✏s✉♠♠✐t✑✱ ❜✉t ♦♥ ❛ ♠❡♥t❛❧ ❧❡✈❡❧
✷✻✽
. nāvyā` ánu |
vı́ te vájrāso asthirannavatı́m
mahátta indra vı̄ryàm .
bāhvóste bálam. hitámárcannánu svarā´jyam || 8 ||
sahásram . śatı́h. |
. sākámarcata pári .s.tobhata vim
śatáınamánvanonavur
ı́ndrāya bráhmódyatamárcannánu svarā´jyam || 9 ||
. nı́rahansáhasā sáhah. |
ı́ndro vr.trásya távis.ı̄m
maháttádasya paum ´ . syam .
. jaghanvā´m̃
vr.trám . asr.jadárcannánu svarā´jyam || 10 ||
✺ t❤❛t ✐s✱ ✏❝❛♥ ❜❡ ❡♠♣❧♦②❡❞ ✐♥❞❡♣❡♥❞❡♥t❧② ♦❢ ❡❛❝❤ ♦t❤❡r ❛♥❞ ❡✈❡♥ s✐♠✉❧t❛✲
♥❡♦✉s❧②✑
✻ ♣r♦❜✳ ✏❧❛r❣❡ ❜❧♦♦❞ ✈❡ss❡❧s✑
✷✼✵
✶ ✐♥♥❡r Soma
✷✼✹
✷ ✐♥♥❡r Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✽✷
susam . dŕ.śam
. tvā vayám. mághavanvandis.ı̄máhi |
prá nūnám . pūrn.ávandhura
stutó yāhi váśām̃
. ánu yójā nvaındra
´ te hárı̄ || 3 ||
✶ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✷ ♣r♦❜✳ ✢♦✇✐♥❣ t❤r♦✉❣❤ susumnā
.
✸ ✐♥♥❡r Soma
✹ ♣r♦❜✳ ❡✐t❤❡r ✇♦r❞s✱ ♦r ❡✛❡❝ts ♦❢ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✺ ❂ ♣r✐♠✐♥❣ ♥❡r✈♦✉s s②st❡♠ ❢♦r ❧✐❣❤t♥✐♥❣✲❢❛st ❛❝t✐♦♥
✻ vrtra✲s
.
✼ ❧✐t✳ ✏❝♦✇✑
✷✽✹
ká ı̄s.ate tujyáte kó bibhāya kó mam . sate sántamı́ndram . kó ánti |
kástokā´ya ká ı́bhāyotá rāyé ′dhi bravattanvè kó jánāya || 17 ||
mā´ te rā´dhām
. si mā´ ta ūtáyo vaso smā´nkádā canā´ dabhan |
′
támūtáyo ran.ayañchū´rasātau
. ks.émasya ks.itáyah. kr.n.vata trā´m |
tám
sá vı́śvasya karún.asyeśa éko
marútvānno bhavatvı́ndra ūt´ı̄ || 7 ||
✹ āyudhāni
✷✾✵
✺ ♣r♦❜✳ ♠❡❛♥s t❤❛t Indra ✐s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❝❧❡❛r❧② ❛❧♦♥❣ t❤❡ ❧✐♥❡ ♦❢ ❣r✐❡✈❛♥❝❡s
❛♥❞ ❧❛♠❡♥t❛t✐♦♥s t❤❛t ♦✈❡rt♦♦❦ Marut✲s
✻ ♣r♦❜✳ Prśni
.
✼ ♣r♦❜✳ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✷✾✽
imā´m
. te dhı́yam . prá bhare mahó mah´ı̄m
asyá stotré dhis.án.ā yátta ānajé |
támutsavé ca prasavé ca sāsahı́m
ı́ndram. devā´sah. śávasāmadannánu || 1 ||
trivis..tidhā´tu pratimā´namójasas
tisró bhū´mı̄rnr.pate tr´ı̄n.i rocanā´ |
átı̄dám
. vı́śvam. bhúvanam . vavaks.ithāśatrúrindra
janús.ā sanā´dasi || 8 ||
tvā´m
. devés.u prathamám . havāmahe
tvám. babhūtha pŕ
. tanāsu sāsahı́h. |
sémám. nah . kārúmupamanyúmudbhı́dam
ı́ndrah. kr.n.otu prasavé rátham . puráh. || 9 ||
✸ vrtrāni
.
✹ ♣r♦❜✳ ❡st❛❜❧✐s❤✐♥❣ t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ♦❜t❛✐♥✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ s❧❛②✐♥❣ Vrtra
.
✺ ❧✐t✳ ✏❡❛rt❤s✑❀ ✈✐③✳ ♠✉s❝❧❡s✱ ❜❧♦♦❞✱ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✻ t❤❛t ✐s✱ ♠❡♥t❛❧ s♣❛❝❡s✱ ♣r♦❜✳ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱ ❛s♣✐r❛t✐♦♥s✱ ❛tt✐t✉❞❡ ♦❢ ❡q✉❛✲
♥✐♠✐t②
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✵✸
tátta indriyám
. paramám. parācáır
ádhārayanta kaváyah. purédám |
ks.amédámanyáddivyànyádasya
sámı̄ pr.cyate samanéva ketúh. || 1 ||
sá dhārayatpr.thiv´ı̄m
. papráthacca
vájren.a hatvā´ nı́rapáh. sasarja |
áhannáhimábhinadrauhin.ám . vyáhanvyàm
. sam
.
maghávā śácı̄bhih. || 2 ||
śús.n.am
. pı́prum. kúyavam . vr.trámindra
yadā´vadhı̄rvı́ púrah. śámbarasya |
tánno mitró várun.o māmahantām
áditih. sı́ndhuh. pr.thiv´ı̄ utá dyauh
´ . || 8 ||
✸✵✼
❚❤✐s ❤②♠♥ ❡①♣❧❛✐♥s t❤❛t t❤❡r❡ ❛r❡ t✇♦ ♠❛✐♥ ✈❛r✐❡t✐❡s ♦❢ Indra✬s
♣♦✇❡rs ♦✈❡r ♦♥❡✬s ❛✛❡❝t✐♦♥s ❛♥❞ ❛✛❡❝t✐✈❡ st❛t❡s✳ ❖♥❡ ✐s r❡❛❞✲
✐❧② ❛✈❛✐❧❛❜❧❡ ❛s ❛ s✉r❣❡ ♦❢ ❡♥❡r❣② ❝❛✉s❡❞ ❜② ❛♥❣❡r✱ ♣r✐❞❡✱ ❞❛r✐♥❣
❛♥❞ s✐♠✐❧❛r ❝♦✉♥t❡r✲❡♠♦t✐♦♥s t❤❛t ❤❛✈❡ t♦ ❜❡ ♠♦r❡ ♣♦✇❡r❢✉❧ t❤❛♥
♣r❡s❡♥t ❡♠♦t✐♦♥s ❛♥❞ t❤❡✐r ❝❛✉s❡s✳ ❆ ❜✉rst ♦❢ ❡♥❡r❣② t❤❡② ♣r♦✲
✈✐❞❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠s t❤♦s❡ ♦t❤❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s ❛♥❞ t❤✉s t❛❦❡s ❝♦♥tr♦❧s ♦✈❡r
♦♥❡✬s ♣s②❝❤❡ ❛♥❞ t❤❡ ❜♦❞② ❜✉t s✉❝❤ s♦✉r❝❡ ♦❢ ❡♥❡r❣② ♥❡❡❞s t♦ ❜❡
r❡♣❧❡♥✐s❤❡❞ ❛❧❧ t❤❡ t✐♠❡✱ t♦ ❜❡ ✏♥♦✉r✐s❤❡❞✑✳ ❆♥♦t❤❡r ♦♥❡ ✐s ♠♦r❡
❡❧❛❜♦r❛t❡ ❛♥❞ r❡q✉✐r❡s ♠❡♥t❛❧ ❞✐s❝✐♣❧✐♥❡ ❛♥❞ tr❛✐♥✐♥❣✱ ❛ r❡❝♦♥✜❣✉✲
r❛t✐♦♥ ♦❢ ♦♥❡✬s ♠❡♥t❛❧ ♣r♦❝❡ss ✖ ❞❡str♦②✐♥❣ str♦♥❣❤♦❧❞s ♦❢ ✈❛r✐♦✉s
r❡❧❛t❡❞ t♦ ❡❣♦ ❛♥❞ ♦♥❡✬s ♣❡rs♦♥ ❝♦♥str✉❝ts✱ ✇❤✐❝❤ r❡q✉✐r❡s ❝❧❡❛r
✉♥❞❡rst❛♥❞✐♥❣ ♦❢ t❤❡✐r ♣r❡s❡♥❝❡ ❛♥❞ str✉❝t✉r❡✱ ❜✉t ❤❛s ❧♦♥❣✲t❡r♠
❡✛❡❝ts✳ Soma ❝♦♠❜✐♥❡s ❜♦t❤ ✈❛r✐❡t✐❡s ❜② ❣✐✈✐♥❣ ❛ ❜✉rst ♦❢ ♠❡♥✲
t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ❡♥❡r❣② ❛♥❞ ❛❧s♦ ♣r♦✈✐❞✐♥❣ ✐❧❧✉♠✐♥❛t✐♦♥ ♦❢ t❤❡ ✐♥♥❡r
✇♦r❧❞✳
yuyópa nā´bhirúparasyāyóh.
prá pū´rvābhistirate rā´.s.ti śū´rah. |
añjas´ı̄ kuliś´ı̄ vı̄rápatnı̄
páyo hinvānā´ udábhirbharante || 4 ||
✶ manipūra ❝❛❦r❛
.
✷ s❡❡ ✺✳✹✽✳✷
✸ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛t ❞❛✇♥
✹ ♦r✱ ❡✈❡♥✱ ✏t♦ ❜❡ ♠✐s❝❛rr✐❡❞✑
✸✶✵
❚❤✐s ❤②♠♥s ❝♦✉❧❞ ❜❡ ♠❛❞❡ s❡♥s❡ ♦❢✱ ✐❢ ✐t ✐s ❛ss✉♠❡❞ t❤❛t ✈❡rs❡s ✶✕✻
❛r❡ s♣♦❦❡♥ ❜② ✇♦♠❡♥✱ ✇❤✐❧❡ ✼✕✾ ❜② ♠❡♥✱ ✇❤❡♥ ✐♥ ❡❛r❧② ♠♦r♥✐♥❣
❜♦t❤ ♣❛rt✐❡s ❛r❡ ♣r❡♣❛r✐♥❣ ❢♦r s❡①✉❛❧ ❛❝t✐✈✐t✐❡s ✇✐t❤ t❤❡ ✐♥t❡♥t✐♦♥
t♦ ❝♦♥❝❡✐✈❡ ❝❤✐❧❞r❡♥✳ ▼✉t✉❛❧ ❛r♦✉s❛❧ ✐s ❛ ❝♦♥❝❡r♥ ❤❡r❡✱ ❛♥❞ Soma
t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ Indra ❛r❡ s♣♦❦❡♥ ♦❢ ❛s ❛✐❞s ❢♦r ♣❛ss✐♦♥❛t❡ ❡♥❝♦✉♥t❡rs✳
Añjası̄✱ Kuliśı̄✱ Vı̄rapatnı̄ ❛r❡✱ ♣r♦❜❛❜❧②✱ ❞❡t❛✐❧s ♦❢ ❢❡♠❛❧❡ s❡①✉❛❧
❛♥❛t♦♠②✳ ✏❍❡✑ ✐♥ ✈❡rs❡s ✸ ❛♥❞ ✹ ❛♥❞ ✏t❤❡ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✑ ♦❢ ✈❡rs❡
✹ ♣r♦❜❛❜❧② r❡❢❡r t♦ ♣❤❛❧❧✉s✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✵✽
yā´vadidám
. bhúvanam . vı́śvamástyuruvyácā
varimátā gabhı̄rám |
tā´vām̃ . pā´tave sómo astváramindrāgnı̄
. ayám
mánase yuvábhyām || 2 ||
sámiddhes.vagnı́s.vānajānā´
yatásrucā barhı́ru tistirān.ā´ |
tı̄vráıh. sómaih. páris.iktebhirarvā´g
éndrāgnı̄ saumanasā´ya yātam || 4 ||
yā´nı̄ndrāgnı̄ cakráthurvı̄ryā`n.i
yā´ni rūpā´n.yutá vŕ..sn.yāni |
yā´ vām
. pratnā´ni sakhyā´ śivā´ni
tébhih. sómasya pibatam . sutásya || 5 ||
′
yádábravam . prathamám . vām. vr.n.ānò yám
.
sómo ásurairno vihávyah. |
tā´m
. satyā´m
. śraddhā´mabhyā´ hı́ yātám
áthā sómasya pibatam . sutásya || 6 ||
✸✶✸
✶ ✐♥♥❡r Soma
✷ ♣r♦❜✳ manipūra ❝❛❦r❛
.
✸ ❜♦t❤ Indra ❛♥❞ Agni ❛r❡ ❝❛❧❧❡❞ asura✲s✱ ❢♦r ❡①❛♠♣❧❡✱ ✽✳✾✵✳✻❛❜✱ ✶✳✺✹✳✸❝✱
✷✳✶✳✻❛✱ ✸✳✸✳✹❛
✸✶✹
✹ ♦r✱ Pūru✲s
✺ ❂❜♦❞②
✻ ❂❜♦❞②
✸✶✻
✶ s❡♥s❡s
✸✷✵
púram . vajrahastāsmā´m̃
. darā śı́ks.atam .
indrāgnı̄ avatam . bháres.u |
tánno mitró várun.o māmahantām
áditih. sı́ndhuh. pr.thiv´ı̄ utá dyauh
´ . || 8 ||
✸✷✶
✷
✼✳ ❇r✐♥❣ ❬✐t ❪ ❤❡r❡✦ ❊①❡rt ②♦✉rs❡❧✈❡s✱
káditthā´ n.´r̄m̃
. h. pā´tram. devayatā´m
.
śrávadgı́ro áṅgirasām . turan.yán |
prá yádā´nad.vı́śa ā´ harmyásyorú
kram . sate adhvaré yájatrah. || 1 ||
náks.addhávamarun.´ı̄h. pūrvyám
. rā´.t
´ ´
turó viśāmáṅgirasāmánu dyūn |
táks.advájram. nı́yutam. tastámbhaddyā´m
.
cátus.pade náryāya dvipā´de || 3 ||
svidhmā´ yádvanádhitirapasyā´t
sū´ro adhvaré pári ródhanā góh. |
yáddha prabhā´si kŕ.tvyām̃
. ánu dyū´n
´
ánarviśe paśvı́s.e turāya || 7 ||
✻✳ ◆♦✇ t❤❛t ❤❡
✶✷ ✱ ✇❤♦ ❝❛rr✐❡s ❬❛❝r♦ss❪✱ ❤❛s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❤✐♠s❡❧❢✱
❧❡t ❬t❤✐s Soma❪ ❡①❤✐❧❛r❛t❡ ❬❤✐♠❪✦
❍❡ s❤❛❧❧ ❜❡ ♠❛❞❡ ❛♣♣❛r❡♥t ❧✐❦❡ t❤❡ ✐♥❝✐t❡r ♦❢ t❤✐s ❞❛✇♥✳
❆ ❞r♦♣ ♦❢ ♣✉r❡ Soma✱
s♣r✐♥❦❧✐♥❣ ✇✐t❤ t❤❡ ❧❛❞❧❡ ✇✐t❤❡r❡❞ ❬❞❡s✐r❡s✴❡♠♦t✐♦♥s❪✱
❤❛s ❛rr✐✈❡❞ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤♦s❡✱
✇❤✐❝❤ ❬❛r❡❪ ✏✉♥❞❡rst❛♥❞✲✇❤❛t ❜②✲②♦✉rs❡❧✈❡s✑✱ ✐♥t♦ t❤❡ ❛❜♦❞❡✳
✼✳ ■❢ t❤❡ ❧❛②❡r ♦❢ ❡❛r♥❡st ❞❡s✐r❡s✱
❬❝♦♥s✐st✐♥❣ ♦❢ ❪ ❡❛s✐❧②✲❦✐♥❞❧❡❞ ♦♥❡s✱ ✐s ❛❝t✐✈❡✱
❬t❤❡♥❪ ❞✉r✐♥❣ ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ✇❛② ❬s❛❝r✐✜❝❡❪ t❤❡ ✐♥❝✐t❡r
✐s ❛r♦✉♥❞ t❤❡ ✐♠♣❡❞✐♠❡♥ts t♦ ❛♥ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥✱
✐❢✱ ♦❢ ❝♦✉rs❡✱ t❤r♦✉❣❤♦✉t ②✐❡❧❞✐♥❣✲r❡s✉❧ts ❞❛②s
t❤♦✉ ♠❛♥✐❢❡st ❬❤✐♠❪ t♦ ❛ q✉✐❝❦ s❡❡❦✐♥❣✲t❤❡✲❜❡❛st ❞r✐✈❡r✳
✽✳ ❚✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ❛tt❛✐♥❡❞ ❤❡r❡
t❤♦✉ r❡❝❡✐✈❡❞ ❢r♦♠ t❤❡ ♠✐❣❤t② ❍❡❛✈❡♥✱
❬❛s t❤♦✉ ✇❡r❡❪ ✜❣❤t✐♥❣ ❢♦r
♦✈❡r❝♦♠✐♥❣ ✇✐t❤ t❤❡✲♣♦✇❡r✲t♦✲✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ❢♦✉♥t❛✐♥
✶✸ ✱
✇❤❡♥ t❤❡② ♠✐❧❦❡❞ ❢♦r t❤❡❡ t❛✇♥②✱ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ ♦♥❡ ✖
t♦ str❡♥❣t❤❡♥ ❬t❤❡❡❪✱
❬♠✐❧❦❡❞❪ ✇✐t❤ st♦♥❡s ✈❡❤❡♠❡♥t✲❛s✲❛♥✲♦① ♦♥❡
✶✹ ✱
♦❜t❛✐♥♠❡♥t ♦❢ ✇❤✐❝❤ ✐s ❞❡s✐r❛❜❧❡✳
✶✺ t❤♦✉✱ ❜❡✐♥❣ ♣r✉❞❡♥t✱
✾✳ ❆❣❛✐♥st ❬t❤❛t❪ ✐r♦♥ ❬❤♦r♥❪ ♦❢ t❤❡ ♦①
✶✻
s❤❛❧❧ ✢✐♥❣ ❜r♦✉❣❤t✲♥❡❛r✲❢r♦♠✲t❤❡✲❍❡❛✈❡♥ ✏❡❛t❡r✑ ✱
✇❤❡r❡✈❡r ♣❧❛❝✐♥❣ ❬✐t❪ ✇✐t❤✐♥ r❡❛❝❤ ❢♦r Kutsa✱
❖ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ♦♥❡✱
t❤♦✉ s✉rr♦✉♥❞ Śus.n.a ✇✐t❤ ❡♥❞❧❡ss ❢r✉str❛t✐♦♥s
✶✼ ✳
✶✵✳ ❲❤❡♥ t❤❡ ✐♥❝✐t❡r
✶✽ ❬✐s ❥✉st❪ ❜❡❢♦r❡ ❡♥t❡r✐♥❣ ❬t❤❡ s❦②❪
❢r♦♠ t❤❡ ❞❛r❦♥❡ss✱
❝❛st t❤❡ ♠✐ss✐❧❡ ❛t t❤❛t ✇❛t❡r✲❝❛s❦
✶✾ ✱ ❖ st♦♥❡✲✇✐❡❧❞❡r✦
❲❤❛t❡✈❡r ❡♥❡r❣② ♦❢ Śus.n.a ❤✐♠s❡❧❢ ❬✇❛s❪ ♣✉t ❛r♦✉♥❞ ❬t❤❡ ❍❡❛✈❡♥❪✱
t❤♦✉ ❤❛s t❛❦❡♥ t❤❛t✱ ❞❡s♣✐t❡ ❬✐t ❜❡✐♥❣❪ ✇❡❧❧ t✐❡❞ ❬t♦ t❤♦✉❣❤ts❪✱
❢r♦♠ ❛❧❧ ♦✈❡r t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✳
✶✷ Indra
✶✸ ♣r♦❧♦♥❣❡❞ s✉r❣❡ ♦❢ ❛❞r❡♥❛❧✐♥❡ ✐♥ ❜❧♦♦❞ t❤❛t s❤❛r♣❡♥s ❛❧❧ s❡♥s❡s ❛♥❞ t❤❡
♣♦✇❡r ♦❢ ❞✐s❝❡r♥♠❡♥t ❛♥❞ ❛❧s♦ ♣✉ts ❛ ❣♦❧❞❡♥ ❤❛❧♦ ❛t ♣♦✐♥ts ♦❢ s❤❛r♣ ❝♦♥tr❛st
✐♥ ✈✐s✉❛❧ ♣❡r❝❡♣ts
✶✹ Soma ❥✉✐❝❡
✶✺ ♣r♦❜✳ ✏❤✉♥❣❡r✑
✶✻ ♣r♦❜✳ apāna
✶✼ ♦r✱ ✏❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥s✑
✶✽ ♣r♦❜✳ ✏t❤❡ s✉♥✑
✶✾ t❤❡ s♦✉r❝❡ ♦❢ ❜❡t❛✲❡♥❞♦r♣❤✐♥s t❤❛t ✐s ❢❡❧t ❛s ✐❢ ♣♦✉r✐♥❣ str❡❛♠s ❞♦✇♥ t❤❡
❜♦❞② ❢r♦♠ t❤❡ t♦♣ ♦❢ t❤❡ ❤❡❛❞
✸✷✻
✶✶✳ ❚❤❡ t✇♦ ❣r❡❛t ❤❛✈✐♥❣ ✜r♠♥❡ss ❜✉t ♥♦t ❝✐r❝✉❧❛r ♦♥❡s ✖
t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤ ✖
s❤❛❧❧ r❡❥♦✐❝❡ ♦✈❡r t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ❞✉r✐♥❣ ❬t❤✐s❪ ❛❝t✐♦♥ ✖
t❤♦✉✱ ✉s✐♥❣ t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ s✇✐❢t❧② ♣✉t t♦ s❧❡❡♣
❧②✐♥❣ ✐♥ ✈❡✐♥s ❡♥❝❛♣s✉❧❛t✐♥❣ ❛♥①✐❡t② Vrtra✳
✶✷✳ ❚❤♦✉✱ ❖ Indra✱ ❬❛r❡❪ s✉✐t❛❜❧❡ t♦ ♠❡♥✱.
❬t♦ t❤♦s❡❪ ✇❤♦♠ t❤♦✉ s❤❛❧❧ ❢❛✈♦✉r✳
❊♠♣❧♦② ❛s ❜❡st✲❛t✲❝♦♥✈❡②✐♥❣ ✇❡❧❧✲②♦❦❡❞ ❬❤♦rs❡s❪ ♦❢ Vāta✦
✷✵
❲❤✐❝❤ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ ❬Soma❪
Uśanas Kāvya ❣❛✈❡ t♦ t❤❡❡✱
❬t❤❛t❪ ❤❛s ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❤❡❧♣✐♥❣✲t❤r♦✉❣❤ Vr.tra✲s❧❛②✐♥❣ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✳
✶✸✳ ❚❤♦✉✱ t❤❡ ✐♥❝✐t❡r✱ s❤❛❧❧ ♠❛❦❡ ♠❡♥ ❡♥❥♦② t❤❡ ❜❛② ♠❛r❡s ✱ ✷✶
t❤❡ ✢✐❝❦❡r✐♥❣ ❬✐♥♥❡r ✜r❡❪✱ ♥♦ t❤✐s ♦♥❡ ✱ ✷✷
s❤❛❧❧ ♠❛✐♥t❛✐♥ ❬man.ipūra❪ ❝❛❦r❛✱ ❖ Indra✦
❈❛st ❬Soma ❞r♦♣s❪ t♦ t❤❡ ✉t♠♦st r❡❛❝❤✱
✐♥t♦ ♥✐♥❡t② ♦❢ ♥❛✈✐❣❛❜❧❡ ❬str❡❛♠s ❪✦ ✷✸
❙✉r❡❧②✱ t❤♦✉ ♠❛❞❡ t❤♦s❡✱ ✇❤♦ ❞♦ ♥♦t s❡❡❦ t♦ ♠❛❦❡ ♦✛❡r✐♥❣s✱
t♦ ❢❛❝❡ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ s❡♣❛r❛t✐♦♥
❬❢r♦♠ t❤❡s❡ t❤② ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❡❧♣✐♥❣❪✳
✶✹✳ ❉♦ t❤♦✉ ♣r♦t❡❝t ✉s✱ ❖ Indra ❢r♦♠ t❤✐s ❤❛r♠✱
❢r♦♠ ❛ ❜❛❞ ❝♦✉rs❡ ✐♥ ❛♥ ❛❞✈❡rs✐t②✱ ❖ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲❜❡❛r❡r✦
❉♦ t❤♦✉✱ ❛❝❝✉st♦♠❡❞ t♦ ❛ ❝❤❛r✐♦t ❬❛♠♦♥❣ ✉s❪✱ ♦✛❡r t♦ ✉s
t♦✲❜❡✲❛✇❛❦❡♥❡❞✲❜②✲♣✉❧s✐♥❣✲❜❧♦♦❞ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✖
✷✹
❢♦r ❛ ❧✐❜❛t✐♦♥✱ ❢♦r ❛♥ ❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥✱
❢♦r ❛ ✇❡❧❧✲✜tt✐♥❣ ❬❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡r❪ ✦ ✷✺
✶✺✳ ▼❛② ♥♦t t❤❛t t❤② ❜❡♥❡✈♦❧❡♥❝❡ ✇✐t❤❡r ❛✇❛② ❢r♦♠ ✉s✱
✷✻
❬♥♦r❪ ♠❛② ❧✐❜❛t✐♦♥s ❝♦♥❝❡❛❧ ❬✐t❪✱
❖ ♠❛❣♥✐✜❡❞ ❜② ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ♦♥❡✦
❉♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥ t♦ ✉s r✐s✐♥❣ ✉♣✇❛r❞s ♦♥❡ ✷✼
✐♥ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s✱
s♦ t❤❛t ✇❡✱ ♠♦st ❣❡♥❡r♦✉s t♦ t❤❡❡✱
♠✐❣❤t ❜❡ ❬t❤②❪ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✦
asmā´kam . va ı́ndramuśması̄s..táye
sákhāyam . viśvā´yum. prāsáham . yújam
.
vā´jes.u prāsáham . yújam |
asmā´kam . bráhmotáyé vā
′
✶ Soma ❥✉✐❝❡
✸✸✵
✷ ❧✐t✳ ✏❢❡r♦❝✐♦✉s✑
✸ ❤❡r❡ ✏✇✐t❤ t❤❡ ♠♦✉t❤✑ ❂ ✏✇✐t❤ ❛✉❞✐❜❧❡ s♣❡❡❝❤✑
✹ indriyāni ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✺✳✸✶✳✸❜
.
✺ Indra
✻ inner Soma
✸✸✷
✶✳ ❖ Indra✱ ❞♦ t❤♦✉✱ ♥♦t t❤✐s ♦♥❡✱ ❥♦✉r♥❡② ❤❡r❡ ✉♣♦♥ ✉s ❢r♦♠ ❛❢❛r✳
❖✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s r❡❛❧✱ ❬❞♦ t❤♦✉ ❥♦✉r♥❡②❪ ❤♦♠❡
❛s ✐❢ t♦ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥s✱
❬❜❡✐♥❣❪ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s ❬t♦ ❜❡❝♦♠❡❪ r❡❛❧ ❧✐❦❡ ❛ ❝❤✐❡❢t❛✐♥ ❬✐s❪✳
❉✐s♣❡♥s✐♥❣ ❞❡❧✐❣❤ts ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪✱
✇❡ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t❤❡❡
❧✐❦❡ s♦♥s ❬✉♣♦♥❪ t❤❡ ❢❛t❤❡r ✖ t♦ ♦❜t❛✐♥ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱
❬t❤❡❡✱❪ ♠♦st ❣❡♥❡r♦✉s ✖ t♦ ♦❜t❛✐♥ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✳
✷✳ ❉r✐♥❦ ❡✛✉s✐♥❣ t❤r♦✉❣❤ ✉s❡ ♦❢ st♦♥❡s Soma✱ ❖ Indra✱
✶
s♣r✐♥❦❧❡❞ t❤r♦✉❣❤♦✉t s✉❜t❧❡ ❜♦❞②✦
❬❉r✐♥❦❪ ❧✐❦❡ ❛♥ ♦① ❛t ❛ ✇❡❧❧✲s♣r✐♥❣✱ ❧✐❦❡ ❛ t❤✐rst✐♥❣ ♦① ✖
❢♦r t❤② ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥✱
❢♦r str♦♥❣❡st ♥♦✉r✐s❤✐♥❣✳
▲❡t t❤❡♠ r❛✐s❡ t❤❡❡ ❧✐❦❡ ❜❛② ♠❛r❡s ❬r❛✐s❡❪ t❤❡ s✉♥✱
❧✐❦❡ ❛❧❧ ❞❛②s ❬r❛✐s❡❪ t❤❡ s✉♥✳
✖✖
✸✳ ❍❡ ❢♦✉♥❞ s✐t✉❛t❡❞ ✐♥ ❛ s❡❝r❡t ♣❧❛❝❡ ❍❡❛✈❡♥✬s r❡❝❡♣t❛❝❧❡✱
❧✐❦❡ ❜✐r❞✬s ❡♠❜r②♦ ❡♥❝❧♦s❡❞ ✐♥ ❛ r♦❝❦❬✲❧✐❦❡ s❤❡❧❧❪✱
❬❡♥❝❧♦s❡❞❪ ✐♥s✐❞❡ ❡t❡r♥❛❧ r♦❝❦❬✲❧✐❦❡ s❤❡❧❧❪ ✳
✷ ✸
❍❡✱ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✇✐❡❧❞❡r✱ t❤❡ ❜❡st aṅgiras✱
✇✐s❤✐♥❣ t♦ ❣❛✐♥ ❬t❤✐s❪ ❡♥❝❧♦s✉r❡ ❛s ✐❢ t❤❛t ♦❢ ❝♦✇s
❬❤❡✱❪ Indra✱ ✉♥❝♦✈❡r❡❞ ✈❡✐❧❡❞ ❧✐❜❛t✐♦♥s ✱ ✹
❬✉♥❝♦✈❡r❡❞❪ ❣❛t❡s✱ ✈❡✐❧❡❞ ❧✐❜❛t✐♦♥s✳
✹✳ ❍❛✈✐♥❣ ✜r♠❡❞ ✐♥ t❤❡ ❤❛♥❞s t❤❡ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱
s❤❛r♣ ❛s ❛ ❝❛r✈✐♥❣ ❦♥✐❢❡✱ ❤❡ s❤❛❧❧ ✇❤❡t ❬✐t❪ ❢♦r ❛ s❤♦t✱
❤❡ s❤❛❧❧ ✇❤❡t ❬✐t❪ t♦ s❧❛② t❤❡ s♥❛❦❡✳
❈❧♦t❤❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ✈✐❣♦✉r✱ ✇✐t❤ ♣♦✇❡rs t♦ ❝❤❛♥❣❡✱
♠❛❥❡st✐❝❛❧❧②✱ ❖ Indra✱
❧✐❦❡ ❛ ❝❤❛r✐♦t✲❜✉✐❧❞❡r ❛ tr❡❡ ❢r♦♠ ❛ ❢♦r❡st✱
t❤♦✉ ❝✉t ❬t❤❡ s♥❛❦❡❪ ❞♦✇♥✱
❛s ✐❢ ✇✐t❤ ❛♥ ❛① t❤♦✉ ❝✉t ❬t❤❡ s♥❛❦❡❪ ❞♦✇♥✳
′
tvám. vŕ.thā nadyà indra sártavé chā
samudrámasr.jo ráthām̃ . iva
vājayató ráthām̃. iva |
itá ūt´ı̄rayuñjata
samānámárthamáks.itam |
dhenū´riva mánave viśvádohaso
jánāya viśvádohasah. || 5 ||
sá no návyebhirvr..sakarmannuktháıh.
púrām ´. |
. dartah. pāyúbhih. pāhi śagmaıh
divodāsébhirindra stávāno
vāvr.dhı̄thā´ áhobhiriva dyauh
´ . || 10 ||
✸✸✾
✻ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✸✸
yā´sām ′
. tisráh. pañcāśáto bhivlaṅgaırap
´ ā´vapah. |
tátsú te manāyati takátsú te manāyati || 4 ||
✶ ♠❡♥t❛❧ r❡♣r❡s❡♥t❛t✐♦♥s
✷ susumnā
.
✸ ♣❡r❢♦r♠❡r ♦❢ t❤✐s s♣❡❧❧
✹ ❧✐t✳ ✏❜❡❝♦♠✐♥❣ ❛ ♠♦✉❧❞✑
✸✺✵
✻✳ ❍❡❛r ✉s✱ ❖ Indra✦ ❘❡♥❞ ❬✐t❪ ❞♦✇♥ ❢r♦♠ t❤❡ ✈❛st ❬❍❡❛✈❡♥❪✱
s✐♥❝❡ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❤❛s s✉✛❡r❡❞ ✈✐♦❧❡♥t ♣❛✐♥
❧✐❦❡ t❤❡ ❊❛rt❤ t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ❢❡❛r✱ ❖ st♦♥❡✲✇✐❡❧❞❡r✱
❧✐❦❡ ❬t❤❡ ❊❛rt❤❪ t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ❢❡❛r ♦❢ ❝♦♥t❡♠♣t✱ ❖ st♦♥❡✲✇✐❡❧❞❡r✦
❙✐♥❝❡ t❤♦✉ r❡♠❛✐♥ ♠♦st ✜❡r②
✉s✐♥❣ ✜❡r② s❛✈❛❣❡ ❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥s✱
❬t❤♦✉✱❪ ❖ ♥♦t✲❝♦✉♥t❡r❜❛❧❛♥❝❡❞ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱
t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✇❛rr✐♦rs ❬s❤❛❧❧ ❜❡❪ s❧❛②✐♥❣ ♥♦♥✲❤✉♠❛♥s✱
t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ tr✐❝❡✲s❡✈❡♥ ✇❛rr✐♦rs✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✦
✼✳ ❙✐♥❝❡ ❤❡ ✇❤♦ ✐s ♣r❡ss✐♥❣ ❬Soma❪ ♣❧❛❝❡s
❞✇❡❧❧✐♥❣ ✐♥ ♣❡❛❝❡ ✇✐t❤✐♥ ❬❤✐s❪ r❡❛❝❤
❞✉❡ t♦ ❛♥ ❛❜✉♥❞❛♥❝❡ ❬♦❢ r❡s♦✉r❝❡s❪✱
s✐♥❝❡ t❤❡ ❡✛✉s✐♥❣ ♦♥❡✺ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ s❛❝r✐✜❝❡
❛❧✇❛②s r❡♠♦✈❡s ❤♦st✐❧✐t✐❡s✱
t❤❡ ❤♦st✐❧✐t✐❡s ♦❢ deva✲s✱
❥✉st ❬❤❡✱ ✇❤♦ ✐s❪ ❡✛✉s✐♥❣ ❬✐♥♥❡r Soma❪✱
❬❤❡✱❪ ❝❛♣❛❜❧❡ ♦❢ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ✉♥❝❤❡❝❦❡❞✱
s❡❡❦s t♦ ♦❜t❛✐♥ t❤♦✉s❛♥❞s ❬Indra✬s ♠❡❛♥s ♦❢ ❤❡❧♣✐♥❣❪✳
❚♦ ❬❤✐♠✱ ✇❤♦ ✐s❪ ❡✛✉s✐♥❣ ❬✐♥♥❡r Soma❪✱
Indra ❣✐✈❡s t❤❡ ❛ss✐st✐♥❣ ❬❣✐❢t❪✱
❣✐✈❡s t❤❡ ❛ss✐st✐♥❣ ❣✐❢t✳
✺ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✺✺
tā´ ı̄m
. vardhanti máhyasya paum ´ . syam .
nı́ mātárā nayati rétase bhujé |
dádhāti putró ′varam. páram. pitúr
nā´ma tr.t´ı̄yamádhi rocané diváh. || 3 ||
catúrbhih. sākám
. navatı́m. ca nā´ma
bhiścakrám. ná vr.ttám . ravı̄vipat |
. vyátı̄m̃
br.hácharı̄ro vimı́māna .ŕkvabhir
yúvā´kumārah. prátyetyāhavám || 6 ||
✸✺✸
✻✳ ❲✐t❤ ❢♦✉r ❛s♣❡❝ts ❛t t❤❡ s❛♠❡ t✐♠❡ ✖ ❧✐❦❡ s❡t ✐♥ ♠♦t✐♦♥ ✇❤❡❡❧ ✱
✺ ✻
❤❡ ❤❛s ♠❛❞❡ ♥✐♥❡t② ❞✐✈❡r❣✐♥❣ ❬❧♦❝✐❪ t♦ ✈✐❜r❛t❡✳
❍❛✈✐♥❣ ❡①t❡♥s✐✈❡ ❜♦❞②✱ ♣❛❝✐♥❣ ❬❡✈❡♥ts❪ t❤r♦✉❣❤ r❡❝✐t❡rs ♦❢ ✈❡rs❡s
t❤❡ ②♦✉t❤❢✉❧ ♦♥❡✱ ♥♦t ❛ ❜♦②✱ ❛❝❝❡♣ts t❤❡ ❝❤❛❧❧❡♥❣❡✳
✶ Indra
✷ Dyaus ✖ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥
✸ ❞✐✛❡r❡♥t ❢r♦♠ t❤❛t ❡♠✐tt❡❞ ❜② Indra
✹ ✏❜✐r❞s✑ ♦❢ ✐♠❛❣✐♥❛t✐♦♥✱ ❞r❡❛♠✐♥❣ ❛♥❞ ❢❛♥t❛s②
✺ t❤❡s❡ ♠✐❣❤t ❜❡ t❤❡ ❢♦✉r ♣❛✐rs ♦❢ ♦♣♣♦s✐t❡s ❣❛✐♥✴❧♦ss✱ ♣❛✐♥✴♣❧❡❛s✉r❡✱
❤♦♥♦r✴❞✐s❤♦♥♦r✱ ♣r❛✐s❡✴❝❡♥s✉r❡ ❞❡s❝r✐❜❡❞ ✐♥ ▲♦❦❛✈✐♣❛tt✐ ❙✉tt❛
✻❛ ✇❤❡❡❧ ❤❛✈✐♥❣ ❡✐❣❤t s♣♦❦❡s t❤❛t ❞❡✜♥❡ ❢♦✉r ♣❛✐rs ♦❢ ♦♣♣♦s✐t❡ ♣♦✐♥ts t❤❛t
❛r❡ ♠♦✈✐♥❣ ✐♥ ♦♣♣♦s✐t❡ t♦ ❡❛❝❤ ♦t❤❡r ❞✐r❡❝t✐♦♥ ②❡t r❡♠❛✐♥ ❛r♦✉♥❞ t❤❡ ❝❡♥t❡r
t❤❛t ✐s ❡q✉❛❧❧② ❞✐s♣♦s❡❞ t♦✇❛r❞s ❡❛❝❤ ♣♦✐♥t
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✻✺
áto vayámantamébhiryujānā´h.
sváks.atrebhistanvàh. śúmbhamānāh. |
máhobhirétām̃
. úpa yujmahe
nvı́ndra svadhā´mánu hı́ no babhū´tha || 5 ||
✸✺✺
❬P♦❡t Agastya✿❪
✶✳ ❇② ✇❤❛t ❡♥❤❛♥❝❡♠❡♥t Marut✲s ✖ ♦❢ s✐♠✐❧❛r ♠❡♥t❛❧ ✈✐❣♦✉r✱
❝❧♦s❡❧② r❡❧❛t❡❞ ❬t♦ ❡❛❝❤ ♦t❤❡r❪ ✖
❤❛✈❡ ❜❡❝♦♠❡ ♣r❡s❡♥t t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ t❤❡ ✉♥✐✈❡rs❛❧ ♦♥❡ ❄
✶
❇② ✇❤❛t ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡✱ ❢r♦♠ ✇❤❡r❡ ❛r❡ t❤❡s❡
✇❤♦ ❤❛✈❡ ❛♣♣r♦❛❝❤❡❞❄
❇✉❧❧s r♦❛r ❢❡r✈❡♥t❧② s❡❡❦✐♥❣ ❜❡♥❡✜ts✳
✷✳ ❲❤♦s❡ ❢♦r♠✉❧❛s ②♦✉t❤❢✉❧ ♦♥❡s ❢❛✈♦✉r❡❞❄
❲❤♦ ❞✉r✐♥❣ ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ♣❛t❤ ❬s❛❝r✐✜❝❡❪
t✉r♥❡❞ t♦ ❣❧✐❞✐♥❣ ❧✐❦❡ ❤❛✇❦s ✐♥ ❛✐r Marut✲s❄
❇② ♠❡❛♥s ♦❢ ✇❤❛t ♠✐❣❤t② ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♦♥ s❤❛❧❧ ✇❡ st♦♣ ❬t❤❡♠❪❄
❬▲❡❛❞❡r ♦❢ Maruts✿❪
✸✳ ❲❤❡r❡❢r♦♠ t❤♦✉✱ ❝❛✉s✐♥❣ ❥♦②✱ ❖ Indra✱
❞♦ tr❛✈❡❧ ❛❧♦♥❡✱ ❖ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s r❡❛❧❄
❲❤❛t ❬✐s t❤❡r❡❪ ❢♦r t❤❡❡ ❬✐♥ ❞♦✐♥❣❪ t❤✉s❄ ✖
t❤♦✉ ❛s❦ t❤②s❡❧❢✱ ❤❛✈✐♥❣ ♠❡t ✇✐t❤ r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ♦♥❡s ❬❜❡❢♦r❡❪✳
❚❤♦✉ ❝❛♥ ❛♥s✇❡r ❬✐t❪ t❤②s❡❧❢✿ t❤❛t ❬✇❛s❪ ❢♦r ✉s✱
❖ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞✲❜②✲t❛✇♥②✲♦♥❡s ♦♥❡✱
✇❤❛t ❬✐s ♥♦✇❪ t❤② ❬✇❛s❪ ❢♦r ✉s✳
❬Indra✿❪
✹✳ ❋♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ❬❛r❡❪ ❢♦r ♠❡✱ ❝♦♥t❡♠♣❧❛t✐♦♥s ❬❛r❡ ❢♦r ♠❡❪❀
❢♦rt✉♥❛t❡❧② ❬❢♦r ♠❡ ❛r❡❪ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬❞r♦♣s ♦❢ Soma❪❀
t❤❡ ❢❡r✈♦r r✐s❡s❀ t❤❡ r♦❝❦ ✐s ❜r♦✉❣❤t ❢♦rt❤ ❢♦r ♠❡✳
❚❤❡ ✈❡rs❡s ❛s❦ ❢♦r ❬♠❡❪✱ ❧♦♥❣ ❢♦r ❬♠❡❪✳
❚❤❡s❡ t✇♦ t❛✇♥② ♦♥❡s ❝❛rr② t❤♦s❡ ❬❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s❪ t♦✇❛r❞s ✉s✳
❬▲❡❛❞❡r ♦❢ Maruts✿❪
✺✳ ❖ Indra✱ s✐♥❝❡ t❤♦✉ ❜❡❝❛♠❡ ❬♠❛♥✐❢❡st❪
❛❝❝♦r❞✐♥❣ t♦ ♦✉r ♥❛t✉r❛❧ ❞✐s♣♦s✐t✐♦♥✱
❤❡♥❝❡ ✇❡✱ ❛tt❛❝❤✐♥❣ ♦✉rs❡❧✈❡s t♦ r❡❛❞✐❧② ♣r❡s❡♥t ❬♣♦✇❡rs❪✱
✷
❛❞♦r♥✐♥❣ ❬♦✉r❪ ❜♦❞✐❡s ✇✐t❤ ✐♥♥❛t❡❧② str♦♥❣ ❬♣♦✇❡rs❪✱
❡♠♣❧♦② ✇✐t❤ ❬t❤♦s❡❪ ♣♦✇❡rs t❤❡ ❛♥t❡❧♦♣❡s✳
✶ Sarasvatı̄
✷ ❧✐t✳ ✏♥❡❛r❡st✑
✸✺✻
vádhı̄m
. vr.trám
. maruta indriyén.a
svéna bhā´mena tavis.ó babhūvā´n |
ahámetā´ mánave viśváścandrāh.
sugā´ apáścakara vájrabāhuh. || 8 ||
ánuttamā´ te maghavannákirnú
ná tvā´vām̃
. asti devátā vı́dānah. |
ná jā´yamāno náśate ná jātó
yā´ni karis.yā´ kr.n.uhı́ pravr.ddha || 9 ||
✸✺✼
❬Indra✿❪
✻✳ ❲❤❡r❡ ✇❛s t❤❛t s❛♠❡ ♥❛t✉r❛❧ ❞✐s♣♦s✐t✐♦♥ ♦❢ ②♦✉rs
✇❤❡♥ ②♦✉ ♣✉t ✉♣ ♠❡ t♦ s❧❛② t❤❡ s♥❛❦❡ ❜② ♠②s❡❧❢ ✸ ❄
❇❡❝❛✉s❡ ■ ❛♠ ❢❡r♦❝✐♦✉s✱ ✐♥✲❝♦♥tr♦❧✱
❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥tr♦❧✱
✇✐t❤ ❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥s✱ ■ ❜❡♥❞ ❬t❤❡ ♥❛t✉r❛❧ ❞✐s♣♦s✐t✐♦♥❪
♦❢ ❡✈❡r② ❡♥❡♠② ❬t♦ ❜❡ ❢❛✈♦✉r❛❜❧❡ t♦ ♠❡❪✳
❬▲❡❛❞❡r ♦❢ Maruts✿❪
✼✳ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤❡❞ ♠✉❝❤ ✇✐t❤ t♦✲❜❡✲❞❡♣❧♦②❡❞ ❢♦r ✉s
s✐♠✐❧❛r ♠❛♥❧② ❞❡❡❞s✱ ❖ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛s ❛ ❜✉❧❧✱
❥✉st ❬❛s❪ ♠❛♥② ❬❞❡❡❞s❪ ✇❡ s❤❛❧❧ ❬②❡t❪ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤✱
❖ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱
❖ Indra✱ ✇❡✱ ❖ Marut✲s✱ s❤❛❧❧ ✇✐s❤ ❬t♦ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤❪
t❤r♦✉❣❤ ❬②♦✉r✹ ❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✦
❬Indra✿❪
✽✳ ■ ❤❛✈❡ ❞❡❢❡❛t❡❞ Vr.tra✱ ❖ Marut✲s✱
❤❛✈✐♥❣ ❜❡❝♦♠❡ ✐♥ ❝♦♥tr♦❧ ❜② t❤❡ ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s
❛♥❞ t❤r♦✉❣❤ ♠② ♦✇♥ ✇r❛t❤✳
❋♦r ❛♥ ✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t ♠❛♥ t❤❡s❡ ❤❛✈✐♥❣✲❛❧❧♣❡r✈❛❞✐♥❣✲❣❧✐tt❡r ✇❛t❡rs
■✱ ❛r♠❡❞ ✇✐t❤ ❛ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱ ♠❛❞❡ ❡❛s②✲✢♦✇✐♥❣✳
❬Maruts✿❪
✾✳ ❚❤❛t ♦❢ t❤❡❡ ✐s ♥♦t ❞♦✇♥♣❧❛②❡❞ ❤❡r❡✱ ❖ ♠✉♥✐✜❝❡♥t ♦♥❡✦
◆♦ ♦♥❡ s✐♠✐❧❛r t♦ t❤❡❡ ✐s ❦♥♦✇♥ ❛♠♦♥❣ deva✲s✳
▼❛② t❤♦✉✱ ❖ ✐♥t❡♥s❡ ♦♥❡✱
❛❝❝♦♠♣❧✐s❤ ②❡t✲t♦✲❜❡✲❛❝❝♦♠♣❧✐s❤❡❞ ❬❞❡❡❞s❪
✇❤✐❝❤ ♥❡✐t❤❡r ❥✉st ❜❡✐♥❣ ❜♦r♥ ♥♦r ❬❛❧r❡❛❞②❪ ❜♦r♥ ♦♥❡ s✉❝❝❡❡❞s ✐♥✳
✸ ❧✐t✳ ✏❛❧♦♥❡✑
✹ Indra✬s
✸✺✽
❬Indra✿❪
✶✵✳ ▼❛② ♦♥❧② ♠✐♥❡ ✈✐❣♦✉r st❛♥❞ ♦✉t✱
✇❤❛t❡✈❡r ❬❞❡❡❞s❪ ■✱ ❞❛r✐♥❣✱ s❤❛❧❧ st✐❧❧ ♣❡r❢♦r♠
✇✐t❤ t❤❡ r✐❣❤t ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥✦
❙✐♥❝❡ ■ ❛♠ ❦♥♦✇♥ t♦ ❜❡ ✈✐♦❧❡♥t✱ ❖ Marut✲s✱
✇❤❛t❡✈❡r ❬t❤✐♥❣s❪ ■ ✇❡r❡ t♦ st✐r✱ ❥✉st ■✱ Indra✱
✇✐❧❧ ❜❡ t❤❡ ♠❛st❡r ♦❢ t❤❡♠✳
✶✶✳ ❚❤✐s t✐♠❡✱ ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡ ❡①❤✐❧❛r❛t❡❞ ♠❡✱ ❖ Marut✲s✱
t❤❛t t♦✲❜❡✲❤❡❛r❞ ❢♦r♠✉❧❛ ②❡ ❝r❡❛t❡❞ ❢♦r ♠❡✱ ❖ ♠❡♥✱
❢♦r t❤❡ ❜✉❧❧ Indra✱ ❢♦r ♠❡ ✇❤♦ ✐s ♦❢ ❣♦♦❞ ✜❣❤t✐♥❣ s♣✐r✐t✱
❝♦♠♣❛♥✐♦♥s ❢♦r ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✱
♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s ❢♦r ❛ ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥✦
✶✷✳ ❏✉st s♦✱ t❤❡s❡ ✐♥ ♦♣♣♦s✐t✐♦♥ t♦ ♠❡ ❛r❡ s♣❧❡♥❞✐❞✱
♥♦t t♦ ❜❡ ❝♦♥str❛✐♥❡❞ ❬❜❛♥❞❪✱
r❡❝❡✐✈✐♥❣ ❧♦✉❞ ♣r❛✐s❡ ❜❡❢♦r❡ t❤❡ ❧✐❜❛t✐♦♥s✳
❖❜s❡r✈✐♥❣✱ ❖ Marut✲s✱ ❬②❡✱❪ ❤❛✈✐♥❣ ❛ s❤✐♠♠❡r✐♥❣ ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡✱
②❡ s❡❡♠❡❞ ❣♦♦❞ t♦ ♠❡ ❬❜❡❢♦r❡❪✱ ②❡ s❤❛❧❧ ❜❡ ❝♦♥s✐❞❡r❡❞ ❣♦♦❞ ♥♦✇✳
❬P♦❡t Agastya✿❪
✶✸✳ ❲❤♦ ✐♥❞❡❡❞ ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡✱ ❖ Marut✲s✱ ❤❛s ❛r♦✉s❡❞ ②❡❄
❏♦✉r♥❡② ❢♦rt❤ ②❡✱ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✱ t♦ ❬②♦✉r❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✦
❖ ❛ttr❛❝t✐♥❣ ❛tt❡♥t✐♦♥ ♦♥❡s✱ ②❡✱ ❢❛♥♥✐♥❣ ♦✉t ♠❛♥✐❝ t❤♦✉❣❤ts
❞♦ ❜❡❝♦♠❡ ❝♦❣♥✐③❛♥t ♦❢ t❤❡s❡ ♠② ❝♦❤❡r❡♥❝❡s✳
✶✹✳ ❍❡r❡ ✖ s✐♥❝❡ t❤❡ s✐♥❣❡r ♦❢ ❡✉❧♦❣✐❡s r♦✉s❡s ❬✉s❪
❛s ✐❢ t♦ r❡❛❞② ❬✉s❪ ❢♦r ❛❝t✐♦♥✱
t❤❡ str❡♥❣t❤ ♦❢ r❡s♦❧✈❡ ♦❢ t❤❡ ✈❡♥❡r❛❜❧❡ ❬s✐♥❣❡r❪ t♦♦❦ ❤♦❧❞ ♦❢ ✉s✳
❍❡r❡ ❛s ✇❡❧❧ t✉r♥ t♦ ❛♥ ✐♥s♣✐r❡❞ ♦♥❡✱ ❖ Marut✲s❀
t❤❡ ✐♥✈♦❦❡r s❤❛❧❧ r❡❝♦♠♠❡♥❞ t❤❡s❡ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s t♦ ②❡✳
❬■♥✈♦❦❡r✿❪
✶✺✳ ❚❤✐s ❝❤❛♥t ✐s ❢♦r ②♦✉✱ ❖ Marut✲s✱ t❤✐s s♦♥❣ ❬✐s❪
♦❢ ❛ ✈❡♥❡r❛❜❧❡ s✐♥❣❡r ♦❢ ❡✉❧♦❣✐❡s ❬✇❤♦ ✐s❪ ❝❛♣❛❜❧❡ t♦ ♣❧❡❛s❡✳
❚❤r♦✉❣❤ ❛ ❧✐❜❛t✐♦♥ ❧❡t ✐t ❜❡❝♦♠❡ ❛ ♠❡♥t❛❧ ✈✐❣♦✉r ❢♦r ❤✐♠✦
▼❛② ✇❡ ✜♥❞ ♣♦ss❡ss✐♥❣ s❛♣ ❛♥❞ str❡♥❣t❤✱
q✉✐❝❦ t♦ ❜❡st♦✇ ❬s❛❝r✐✜❝✐❛❧❪ ❡♥❝❧♦s✉r❡✳
❚❤✐s ❤②♠♥ ❛❞❞r❡ss❡s Indra ❛♥❞ ✐♥♥❡r Marut✲s ✇❤♦s❡ s✉♣♣♦rt ❢♦r
t❤❡ st❛t❡ Indra ✐s ❞❡s✐r❡❞ ❜② t❤❡ ✐♥✈♦❦❡r✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✻✾
✶ ❢❛✈♦✉rs
✷ ✏✐♥❝✐t❡♠❡♥t t♦ ✜❣❤t✑ pr.tsuti ♦❢ ✈❡rs❡ ✷
✸✻✷
práti ghorā´n.āmétānāmayā´sām
.
marútām . śr.n.va āyatā´mupabdı́h. |
yé mártyam . pr.tanāyántamū´mair
.rn.āvā´nam. ná patáyanta sárgaih. || 7 ||
✸ ♣r♦❜✳ Aditi
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼✵
kı́m
. na indra jighām . sasi bhrā´taro marútastáva |
tébhih. kalpasva sādhuyā´ mā´ nah. samáran.e vadhı̄h. || 2 ||
❬■♥❞r❛❪✿
✶✳ ■t ✐s ♥♦t ♥♦✇✱ ♥❡✐t❤❡r ❬✐t ✐s❪ t♦♠♦rr♦✇✳
❲❤♦ ✉♥❞❡rst❛♥❞s t❤❛t ✇❤✐❝❤ ✐s ♠❛r✈❡❧♦✉s❄
❬❲❤❛t ✐s❪ ♣r❛❝t✐❝❛❜❧❡ t♦✇❛r❞s ♦t❤❡r✬s ❛✐♠
❛♥❞ ✐♥t❡♥❞❡❞ ❬t❤❛t❪ ❝♦♠❡s t♦ ♥♦t❤✐♥❣✳
❬▼❛r✉ts✿❪
✷✳ ❲❤② ❞♦ t❤♦✉ ✇✐s❤ t♦ s❧❛② ✉s✱ ❖ Indra❄
❚❤② Marut✲s ❬❛r❡❪ ❜r♦t❤❡rs ❬t♦ t❤❡❡❪✳
❉♦ t❤♦✉ ❛❞❛♣t t❤②s❡❧❢ t♦ t❤♦s❡ ✐♥ ❛ str❛✐❣❤t❢♦r✇❛r❞ ♠❛♥♥❡r✦
❉♦ ♥♦t ✈❛♥q✉✐s❤ ✉s ✐♥ ❬t❤✐s❪ ❝♦♥✢✐❝t✦
❬▼❛r✉ts✿❪
✸✳ ❲❤② t❤♦✉✱ ❖ ❜r♦t❤❡r Agastya✱
❜❡✐♥❣ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ❬♦❢ Indra❪✱ ❞✐s❞❛✐♥ ✉s❄
❙✐♥❝❡ ✇❡ ❣♦t t♦ ❦♥♦✇ t❤② ♠✐♥❞ ❛s ✐t ✐s
t❤♦✉ ❞♦ ♥♦t ✇✐s❤ t♦ ❣✐✈❡ ❬✐t❪ ❥✉st t♦ ✉s✳
❬❆❣❛st②❛✿❪
✹✳ ▲❡t t❤❡♠✶ ♠❛❦❡ s✉✐t❛❜❧② ❛ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❛❧t❛r✷ ✱
❧❡t t❤❡♠ ❧✐❣❤t t❤❡ ✜r❡ ✐♥ ❛❞✈❛♥❝❡✱
s♦ t❤❛t ✉♥❞❡r s✉❝❤ ❝✐r❝✉♠st❛♥❝❡s ✇❡ ❜♦t❤ ✇♦✉❧❞ ✇❡❛✈❡✸
❢♦r t❤❡❡ ❛ ♥♦t❛❜❧❡ s❛❝r✐✜❝❡ ✇✐t❤ t❤❡ ♥❡❝t❛r✳
❬❆❣❛st②❛✿❪
✺✳ ❚❤♦✉ ❛r❡ t❤❡ ♠❛st❡r ♦❢ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ ❬t❤✐♥❣s❪✱
❖ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝❡♥t✦
❚❤♦✉ ❬❛r❡❪ ❣✐✈✐♥❣ ♠♦st ❢r✐❡♥❞s✱ ❖ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ❢r✐❡♥❞s✦
❖ Indra✱ ❞♦ t❤♦✉ ❝♦♥✈❡rs❡ ✇✐t❤ Marut✲s✱
t❤❡♥✱ ❛t ❛ ♣r♦♣❡r t✐♠❡✱ ❡♥❥♦② t❤❡ ♦❜❧❛t✐♦♥s✦
✶ Marut✲s
✷ vedi
✸ ❧✐t✳ ✏❡①t❡♥❞✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼✸
tā´ karmā´.satarāsmai
prá cyautnā´ni devayánto bharante |
jújos.adı́ndro dasmávarcā
nā´satyeva súgmyo rathes..thā´h. || 4 ||
✶✶ s♣✐♥❡ ❝♦❧✉♠♥
✶✷ t❤❡ ❤❡❛rt ❝❛❦r❛
✶✸ ❧✐t✳ ✏❝♦✇✑
✸✼✵
✶✶✳ ❙✐♥❝❡ s✉r❡❧② ❛♥② ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣ ❬✐s❪ ♣r♦♠♦t✐♥❣ ❬t❤❡ st❛t❡ ♦❢❪ Indra✱
❣♦✐♥❣ ✐♥ ❝✐r❝❧❡s ✇✐t❤ ❬❤✐s❪ ♠✐♥❞ ❬❛❜♦✉t ✐t❪
❬✐s❪ ❡✈❡♥ ❣♦✐♥❣ ❛str❛②✳
❆ ❧♦♥❣ ❥♦✉r♥❡② ❞♦❡s ♥♦t ❜r✐♥❣s t♦ t❤❡ r❡❢✉❣❡ ❬♦❢ Indra❪ ❤✐♠
✇❤♦ t♦ ❤❛s ♣♦t❡♥t✐❛❧ t♦ s✉❝❝❡❡❞
t❤❡ ✇❛② ❬✐t ❜r✐♥❣s❪ ❤✐♠ ✇❤♦ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ t❤✐rst②
t♦ ❛ ❞❡s❝❡♥t t♦ ❛ r✐✈❡r✳
✶✷✳ ❇② ♥♦ ♠❡❛♥s ❢♦r ♦✉r s❛❦❡✱ ❖ Indra✱
❬❣❡t❪ ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡ ✐♥t♦ ❝♦♥t❡sts ✇✐t❤ deva✲s✱
s✐♥❝❡ t❤❡r❡ ✐s ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ ✜❡r② ♦♥❡✱ ❛ s❤❛r❡ ✐♥ t❤❡ ♦✛❡r✐♥❣ ✖
❛❧s♦ ❢r♦♠ ❛ ❣r❡❛t ❬♣♦❡t❪ ✇❤♦s❡ s♦♥❣ ✈❡♥❡r❛t❡s ✐♥ ❛❜✉♥❞❛♥❝❡
❣✐✈✐♥❣✲❣❡♥❡r♦✉s❧② ♦✛❡r✐♥❣✲♦❜❧❛t✐♦♥s Marut✲s✳
✶✸✳ ❚❤✐s ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡ ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ Indra✱
❬r♦❛♠s ❜❡t✇❡❡♥ t❤❡ t✇♦ Rodas✲❡s❪ ✐♥ ✉s ✖
✇✐t❤ ✐t t❤♦✉ s❤❛❧❧ ✜♥❞ ❢♦r ✉s ❛♥ ✉♥✐♠♣❡❞❡❞ ✇❛②✱
❖ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞✲❜②✲t❛✇♥②✲♦♥❡s ♦♥❡✦
❚❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ t✉r♥❡❞ ✉s ❜❛❝❦ t♦ ❛♥ ❡❛s② ♣❛ss❛❣❡✱ ❖ deva✦
▼❛② ✇❡ ✜♥❞ ♣♦ss❡ss✐♥❣ s❛♣ ❛♥❞ str❡♥❣t❤✱
q✉✐❝❦ t♦ ❜❡st♦✇ ❬s❛❝r✐✜❝✐❛❧❪ ❡♥❝❧♦s✉r❡✦
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼✹
spŕ.dho yāsis.advájrabāhuh. || 5 ||
✸✼✸
✶ ❛ ❣✉✐❞✐♥❣ s♣✐r✐t
✷ ❂ r✐♣❡✱ ♠❛t✉r❡
✸ t❤❡ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✹ ♣r♦❜✳ Marut✲s
✺ s❡❡ ✶✳✶✼✸✳✻❞
✻ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ✖ s❡❡ ✾✳✶✸✳✾❝
✼ ✜❣❤t✐♥❣ ✏tr✐❜❡s ❬♦❢ ❞❡♠♦♥s❪ ✇❤♦s❡ s♣❡❡❝❤ ✐s ✐♥s✉❧t✐♥❣✑ ✖ ✈❡rs❡ ✷✳
✽ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✾ ♣r♦❜✳ prāna ❛♥❞ apāna
.
✶✵ Indra
✶✶ t❤❡ ✇❤❡❡❧ ♦❢ t❤❡ s✉♥✱ t❤❛t ✐s✱ t♦ ❡✛❡❝t ♣s②❝❤❡t❛❝❤✐❛
✸✼✹
rápatkavı́rindrārkásātau
ks.ā´m
. dāsā´yopabárhan.ı̄m
. kah. |
kárattisró maghávā dā´nucitrā
nı́ duryon.é kúyavācam . mr.dhı́ śret || 7 ||
tvám
. dhúnirindra dhúnimatı̄rr.n.ór
apáh. sı̄rā´ ná srávantı̄h. |
prá yátsamudrámáti śūra párs.i
pāráyā turváśam . yádum . svastı́ || 9 ||
✶✷ ❧✐t✳ Aryaman
✶✸ t❤✐s s♦✉♥❞s ❧✐❦❡ ❛ s♣❡❧❧ ❢♦r ❝♦♠♣♦s✐♥❣ ✐♥s♣✐r✐♥❣ ♣♦❡tr②
✶✹ t❤✐s ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✷✳✶✾✳✼❞
✶✺ ❤❡❛rt ❝❛❦r❛
✶✻ t❤✐s st❛♥③❛ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✻✳✷✵✳✶✷
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼✺
ásunvantam
. samam. jahi dūn.ā´śam
. yó ná te máyah. |
asmábhyamasya védanam. daddhı́ sūrı́ścidohate || 4 ||
✶ Indra
✷ Indu
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✼✳✾
✹ t❤❡ s❡♥s❡s
✺ saubhagā
✻ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✽✳✶✳✸✷❝❞
✼ Indra
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼✼
✶ s❡♥s❡s
✷ ♠✐❧❦ ✇✐t❤ ❤♦♥❡②
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✳✶✼✽
✶ ♣r♦❜✳ t❤❡ t✇♦ ❤♦rs❡s ♦❢ ❲✐♥❞ prān.a ❛♥❞ apāna ✖ s❡❡ ✶✳✶✼✹✳✺❛❜
✷ ♣r♦❜✳ svādhis..thāna ❝❛❦r❛
❘✐❣❱❡❞❛ ✷✳✶✶
gúhā hitám
. gúhyam . gū..dhám
apsvápı̄vr.tam. māyı́nam . ks.iyántam |
utó apó dyā´m. tastabhv ā´m
. sam
áhannáhim . śūra . || 5 ||
vı̄ryèn a
. svārámasvārs..tām |
hárı̄ nú ta indra vājáyantā ghr.taścútam
vı́ samanā´ bhū´miraprathis..tā´ram
. sta párvataścitsaris.yán || 7 ||
✶ isáh
. .
✷ ❧✐t✳ ✏♥♦t ❛❜s❡♥t✑
✸✽✻
yáh. pr.thiv´ı̄m
. vyáthamānāmádr.m . had
yáh. párvatānprákupitām̃
. áramn . āt |
yó antáriks.am . vimamé várı̄yo
yó dyā´mástabhnātsá janāsa ı́ndrah. || 2 ||
yáh. saptáraśmirvr..sabhástúvis.mān
avā´sr.jatsártave saptá sı́ndhūn |
yó rauhin.ámásphuradvájrabāhur
dyā´māróhantam . sá janāsa ı́ndrah. || 12 ||
ádhākr.n.oh. pr.thiv´ı̄m
. sam
. dŕ.śe divé
yó dhautı̄nā´mahihannā´rin.akpatháh. |
tám
. tvā stómebhirudábhirná vājı́nam .
devám. devā´ ajanansā´syukthyàh. || 5 ||
. mah´ı̄m
sá ı̄m . dhúnimétoraramn.āt
só asnāt.´r̄napārayatsvastı́ |
tá utsnā´ya rayı́mabhı́ prá tasthuh.
sómasya tā´ máda ı́ndraścakāra || 5 ||
sódañcam . sı́ndhumarin.ānmahitvā´
vájren.ā´na us.ásah. sám
. pipes.a |
ajaváso javı́nı̄bhirvivr.ścán
sómasya tā´ máda ı́ndraścakāra || 6 ||
sá vidvā´m̃
. apagohám . kan´ı̄nām
āvı́rbhávannúdatis..thatparāvŕ.k |
práti śron.á sthādvyànágacas..ta
sómasya tā´ máda ı́ndraścakāra || 7 ||
✹✵✺
✶ ♠✳
✷ ❢✳
✹✵✻
bhinádvalámáṅgirobhirgr.n.ānó
vı́ párvatasya dr.m . hitā´nyairat |
rin.ágródhām
. si kr.trı́mān.yes.ām
.
sómasya tā´ máda ı́ndraścakāra || 8 ||
ná ks.on.´ı̄bhyām
. paribhvè ta indriyám .
ná samudráıh. párvatairindra te ráthah. |
ná te vájramánvaśnoti káścaná
yádāśúbhih. pátasi yójanā purú || 3 ||
prá te nā´vam
. ná sámane vacasyúvam .
bráhman.ā yāmi sávanes.u dā´dhr..sih. |
kuvı́nno asyá vácaso nibódhis.ad
ı́ndramútsam . ná vásunah. sicāmahe || 7 ||
✺ sustutı́m
..
❘✐❣❱❡❞❛ ✷✳✶✼
tádasmai návyamaṅgirasvádarcata
śús.mā yádasya pratnáthod´ı̄rate |
vı́śvā yádgotrā´ sáhasā párı̄vr.tā
máde sómasya dr.m . hitā´nyáırayat || 1 ||
✶ ✈❡rs❡ ✷
✷ Agni
✹✶✹
ā´ vim
. śatyā´ trim. śátā yāhyarvā´ṅā´ catvārim
. śátā háribhiryujānáh. |
ā´ pañcāśátā suráthebhirindrā´ .sas..tyā´ saptatyā´ somapéyam || 5 ||
ápāyyasyā´ndhaso mádāya
mánı̄s.in.ah. suvānásya práyasah. |
yásminnı́ndrah. pradı́vi vāvr.dhāná
óko dadhé brahman.yántaśca nárah. || 1 ||
evā´ ta indrocáthamahema
śravasyā´ ná tmánā vājáyantah. |
aśyā´ma tátsā´ptamāśus.ān.ā´
nanámo vádharádevasya pı̄yóh. || 7 ||
. na indra tvā´bhirūt´ı̄
tvám
tvāyató abhis..tipā´si jánān |
tváminó dāśús.o varūtétthā´dhı̄rabhı́
yó náks.ati tvā || 2 ||
✶ aviddhi ✷✳✶✼✳✽❝
..
✷ sumatibhih ✷✳✶✻✳✽❝
.
✸ śiva
✹✷✹
✶ ❂❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
❘✐❣❱❡❞❛ ✷✳✷✷
′
táva tyánnáryam . nr.tó pa indra
prathamám . pūrvyám. divı́ pravā´cyam. kr.tám |
yáddevásya śávasā prā´rin.ā ásum. . ánnapáh. |
rin
bhúvadvı́śvamabhyā´devamójasā
vidā´dū´rjam
. śatákraturvidā´dı́s.am || 4 ||
✹✷✾
✶ ❧✐t✳ ✏♥♦t✲❞✐✈✐♥❡✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✷✳✸✵
✶ ✈✐s✐♦♥s str♦♥❣ ❡♥♦✉❣❤ t♦ ❜❧♦❝❦ ♦✉t ♣❤②s✐❝❛❧ s✐❣❤t✱ ❡✈❡♥ t❤♦✉❣❤ t❤❡ ❡②❡s ❛r❡
♦♣❡♥ ❬❙❦❛❧❧❛❣r✐♠ss♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✸✶❪
✷ ❂✏✜①❡❞ ♦r❞❡r✑ ✷✳✶✸✳✶❛
✹✸✷
tám
. vah. śárdham . mā´rutam. sumnayúr
girópa bruve námasā dáıvyam . jánam |
yáthā rayı́m
. sárvavı̄ram
. náśāmahā
apatyasā´cam . śrútyam. divédive || 11 ||
✹✸✸
. púro dāsápatnı̄radhūnutam |
ı́ndrāgnı̄ navatı́m
sākámékena kárman.ā || 6 ||
✶✳ ❖ Indra✕Agni✱ ❛♣♣r♦❛❝❤
❡①tr❛❝t❡❞ ✇✐t❤ ❝❤❛♥ts t♦ ❜❡ ♣r❡❢❡rr❡❞ ❬t♦ ❛❧❧ ♦t❤❡rs❪ ✈❛♣♦r✦
❉r✐✈❡♥ ❜② ❛ ✈✐s✐♦♥✱ ❞r❛✇ ✐t ✐♥✦
✷✳ ❖ Indra✕Agni✱ ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ ❬②♦✉r❪ ✐♥✈♦❦❡r✱
❬❤❡r❡❪ ❝♦♠❡s ❛ ♥♦t❛❜❧❡ s❛❝r✐✜❝❡✳
❚❤✐s ✇❛② ❞r❛✇ ✐♥ t❤❡ ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma❪✦
✸✳ ❇② t❤❡ ❜❡♥t ♦❢ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡
■ ❝❤♦♦s❡ Indra✱ Agni✱ ✇❤♦ s❡❡♠ t♦ ❜❡ ❣✐❢t❡❞ ✇✐t❤ ✐♥s✐❣❤t
❚❤❡② t✇♦ s❤❛❧❧ ❜❡ ❤❡r❡ ♣❧❡❛s❡❞ ✇✐t❤ Soma✳
✹✳ ■ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t❤❡ t✇♦ ❛♠❛ss✐♥❣ ♦♥❡s✱ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra✱
✈✐❝t♦r✐♦✉s✱ ✉♥❝♦♥q✉❡r❡❞ ♦♥❡s✱
❜❡st ❛t ♦❜t❛✐♥✐♥❣ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ♦♥❡s ✖ Indra✕Agni✳
✺✳ ❚❤❡②✱ ✉tt❡r✐♥❣ ✈❡rs❡s✱ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ②♦✉ t✇♦ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ s♣❡❡❝❤✱
❬t❤❡②✱❪ ❦♥♦✇✐♥❣✲t❤❡✲❛rt ✐♥✈♦❦❡rs❀
❖ Indra✕Agni✱ ■ ♣r❡❢❡r ❧✐❜❛t✐♦♥s✳
✖✖
✻✳ ❖ Indra✕Agni✱ ②♦✉ t✇♦ s❤♦♦❦ ♦✛
♠✐str❡ss❡s ✶ ♦❢ t❤❡ ❞❡♠♦♥ ❢r♦♠ ♥✐♥❡t② str♦♥❣❤♦❧❞s
s✐♠✉❧t❛♥❡♦✉s❧②✱ ✇✐t❤ ❛ s✐♥❣❧❡ ❛❝t✐♦♥✳
✼✳ ❖ Indra ❛♥❞ Agni✱ ❢r♦♠ ❬t❤✐s❪ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❛❝t✱
✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥s ❛♥❞ t❤❡✐r ❡✛❡❝ts s❡t ❛❜♦✉t
❛❧♦♥❣ ♣❛t❤✇❛②s ♦❢ .rta✳
✽✳ ❖ Indra✕Agni✱ ②♦✉r ♣❧❛❝❡s ♦❢ ♠❡❡t✐♥❣
❛♥❞ ❞❡❧✐❣❤t❢✉❧ ❡✛❡❝ts ❛r❡ ✐♥✲❝♦♥tr♦❧✳
❨♦✉r ❝r♦ss✐♥❣ ♦✈❡r ✇❛t❡rs ✐s s❡t ✉♣✳
✾✳ ❖ Indra✕Agni✱ ✐♥ ❜❛tt❧❡s
②♦✉ s✉r♣❛ss ✐♥ ❬♦t❤❡rs❪ ✐♥ ❍❡❛✈❡♥✬s ❧✉♠✐♥♦❝✐t②❀
t❤❛t ②♦✉r ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r ✇❛s ♠❛❞❡ ❦♥♦✇♥✳
✶ ❂✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✸✵
′
sám. ghós.ah. śr.n.ve vamáıramı́trair
´
jahı̄ nyes.vaśánim . tápis..thām |
vr.ścémadhástādvı́ rujā sáhasva
jahı́ ráks.o maghavanrandháyasva || 16 ||
śā´sadváhnirduhitúrnaptyàm . gād
vidvā´m̃ r
. . tásya d´
ı̄ dhitim
. saparyán |
pitā´ yátra duhitúh. sékamr.ñján
sám . śagmyèna mánasā dadhanvé || 1 ||
✶ ✐♥♥❡r Agnı́
✷ ❞❡s✐r❡
✸ ❧✐❢❡✲❡♥❡r❣②
✹ t❤❛t ✐s✱ t❤❡ ✐♥♥❡r Agnı́
✺ t❤❛t ✐s✱ ❤❡ ❜✉r♥❡❞ t❤❡ ❢✉❡❧ ❝♦♠♣❧❡t❡❧②
✻ Agnı́ ✐♥ ❛♥ ❡♠❜❡r
✼ Agnı́ ✐♥ ❛ ✢❛♠❡
✽ t❤❛t ✐s✱ ♦❜t❛✐♥s ♥❡✇ ❢✉❡❧ t♦ ❜✉r♥ ❜② s♣r❡❛❞✐♥❣ ❛r♦✉♥❞
✾ t❤r❡❛❞s ♦❢ ❦✐♥❞❧✐♥❣
✶✵ ♣❤②s✐❝❛❧ ✜r❡
✶✶ t✇♦ ♣✐❡❝❡s ♦❢ ✇♦♦❞ ✉s❡❞ t♦ ❝r❡❛t❡ ❜② ❢r✐❝t✐♦♥ ❛♥ ❡♠❜❡r
✶✷ ❂ s♣r❡❛❞✐♥❣ ❢r♦♠ t❤❡ ❡♠❜❡r✲♦r✐❣✐♥❛t✐♥❣ ✢❛♠❡ ♦♥t♦ s✉rr♦✉♥❞✐♥❣ t❤r❡❛❞s
❛♥❞ st✐❝❦s ✢❛♠❡s
✶✸ ❣❧♦✇✐♥❣ ❡♠❜❡r
✶✹ s❡❧❢✲s✉st❛✐♥✐♥❣ ✢❛♠❡s
✶✺ Indra
✶✻ s❡✈❡♥ ✐♥s♣✐r❡❞ ♦♥❡s
✶✼ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❞❛r❦♥❡ss ✇✐t❤ ❡②❡s ❝❧♦s❡❞
✶✽ ❤❡r❡ ❂ st❛t❡s ♦❢ ❜❡✐♥❣ ❛✇❛r❡
✹✹✻
pátirbhava vr.trahansūnŕ.tānām.
girā´m
. viśvā´yurvr..sabhó vayodhā´h. |
ā´ no gahi sakhyébhih. śivébhir
mahā´nmah´ı̄bhirūtı́bhih. saran.yán || 18 ||
támaṅgirasvánnámasā saparyán
návyam . kr.n.omi sányase purājā´m |
drúho vı́ yāhi bahulā´ ádevı̄h.
svàśca no maghavansātáye dhāh. || 19 ||
✸✶ Marut ✲s
✸✷❞r♦♣s ♦❢ ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✻✳✹❝ ❛♥❞ ✾✳✶✵✻✳✾❜
♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✾✸✳✶❜
Soma
✸✸
✸✹✐♥♥❡r
t❤❡ ◆✐❣❤t ❛♥❞ t❤❡ ❉❛✇♥ ❛s ❞✐st✐♥❝t st❛t❡s ♦❢ ♠✐♥❞✴❜♦❞②
Agni
✸✺
✸✻ Marut
✸✼ śiva
✲s
✸✽r❡❧❛t✐♦♥s t♦ ❜♦t❤ Rodas✲❡s
✸✾✐♥♥❡r
❞✐s♦r✐❡♥t❛t✐♦♥✱ ❞♦✉❜t✱ ✐♥❞❡❝✐s✐✈❡♥❡ss
Agni
✹✵
✹✺✷
áhannáhim. pariśáyānamárn.a
ojāyámānam. tuvijāta távyān |
ná te mahitvámánu bhūdádha
dyauryádanyáyā
´ sphigyā` ks.ā´mávasthāh. || 11 ||
ı́ndro asmā´m̃
. aradadvájrabāhur
ápāhanvr.trám
. paridhı́m . nad´ı̄nām |
devò ′nayatsavitā´ supān.ı́s
tásya vayám. prasavé yāma urv´ı̄h. || 6 ||
✹✻✶
❬P♦❡t✿❪
✶✳ ❋♦rt❤ ❢r♦♠ t❤❡ ❧❛♣ ♦❢ t❤❡ ♠♦✉♥t❛✐♥s t✇♦ ❡❛❣❡r
❧✐❦❡ t✇♦ r❡❧❡❛s❡❞ r❛❝✐♥❣ ♠❛r❡s✱
❧✐❦❡ t✇♦ ❝♦✇s r❡♣❧❡♥✐s❤✐♥❣ ❬✇✐t❤ t❤❡✐r ♠✐❧❦❪✱
❬❧✐❦❡❪ t✇♦ ❝❛r❡ss✐♥❣ ♠♦t❤❡rs✱
Vipāś ❬❛♥❞❪ Śutudrı̄ ♣r❡ss ❢♦r✇❛r❞s ✇✐t❤ ❬t❤❡✐r❪ ❥✉✐❝❡✳
✶ ✷
✷✳ ❉r✐✈❡♥ ❜② Indra✱ ❞❡s✐r✐♥❣ t♦ ♣❛rt❛❦❡ ✐♥ t❤❡ ✐♠♣✉❧s✐♦♥✱
❧✐❦❡ t✇♦ ❝❤❛r✐♦t❡❡rs ②♦✉ ❥♦✉r♥❡② t♦✇❛r❞s t❤❡ s❡❛ ✳ ✸
❏♦✐♥✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r✱ s✇❡❧❧✐♥❣ ❬❡❛❝❤ ♦t❤❡r❪ ✇✐t❤ ✇❛✈❡s✱
♦♥❡ ♦❢ ②♦✉ ❡♥t❡rs ❛♥♦t❤❡r✱ ❬②♦✉❪ t✇♦ r❡♣❧❡♥✐s❤✐♥❣ ❬❡❛❝❤ ♦t❤❡r❪✳
✸✳ ■ ❤❛✈❡ ❥♦✉r♥❡②❡❞ t♦✇❛r❞s t❤❡ ♠♦st ♠♦t❤❡r❧② r✐✈❡r ✱ ✹
■ ❝❛♠❡ t♦ t❤❡ ✇✐❞❡ ❤✐❣❤❧② ❢❛✈♦✉r❡❞ Vipāś❀
❧✐❦❡ t✇♦ ♠♦t❤❡rs ❧✐❝❦✐♥❣ ❛ ❝❛❧❢✱
❬t❤❡② ❜♦t❤ ❛r❡❪ r♦❛♠✐♥❣ ❛❧♦♥❣ t❤❡ s❛♠❡ ✇♦♠❜✳
❬❘✐✈❡rs✿❪
✹✳ ❍❡r❡ ✇❡✱ s✇❡❧❧✐♥❣ ✇✐t❤ t❤❡ ✢✉✐❞✱
r♦❛♠ ❛❧♦♥❣ ❝r❡❛t❡❞ ❜② deva ✇♦♠❜ ✺
❚❤❡ ✐♠♣✉❧s✐♦♥ ❬t❤❛t ✐s ❧✐❦❡❪ ❛ ❞♦✇♥♣♦✉r ❛❧♦♥❣ st❡❡♣ s❧♦♣❡
✐s ♥♦t t♦ ❜❡ ♦❜str✉❝t❡❞✳
❙❡❡❦✐♥❣ ✇❤❛t ❛♥ ✐♥s♣✐r❡❞ ♦♥❡ r❡♣❡❛t❡❞❧② ❝❛❧❧s
✉♣♦♥ ✢♦✇✐♥❣ ✇❛t❡rs❄
❬P♦❡t✿❪
✺✳ ❈❛❧♠ ②♦✉rs❡❧✈❡s ❢♦r ♠❡ ❢♦r ❛ s❤♦rt t✐♠❡✱
❬t❤♦✉❣❤❪ ✐♥ ❞✐✛❡r❡♥t ✇❛②s✱
❢♦r t❤❡ ❝♦♥t❛✐♥✐♥❣✲Soma s♣❡❡❝❤✱ ❖ ❢✉❧❧ ♦❢ .rta ♦♥❡s✦
❬▼②❪ ✇✐❞❡✲r❛♥❣✐♥❣ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥ ❬✐s ❜r♦✉❣❤t❪ ❢♦r✇❛r❞
t♦✇❛r❞s Sindhu ✳ ✻
❙❡❡❦✐♥❣ ❤❡❧♣✱ ■✱ s♦♥ ♦❢ Kuśika✱ ❤❛✈❡ ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥ ❬②♦✉❪✳
❬❘✐✈❡rs✿❪
✻✳ Indra✱ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✐♥✲❛r♠s✱ ❧❡❛❞ ✉s ❬✐♥t♦ ❛ ❝❤❛♥♥❡❧❪
❤❡ ✇❛r❞❡❞ ♦✛ Vr.tra ✖ ❛ ✇❛❧❧ ❢♦r ✢♦✇✐♥❣ ✇❛t❡rs✳
❚❤❡ deva✱ t❤❡ ✐♠♣❡❧❧❡r✱ ❤❛✈✐♥❣ ❣♦♦❞ ❤❛♥❞s✱ ❣✉✐❞❡❞ ❬✉s❪❀
❞✉r✐♥❣ ❤✐s ✐♠♣✉❧s✐♦♥ ✇❡ ❥♦✉r♥❡② ❬❜❡✐♥❣❪ ✇✐❞❡ ✳ ✼
✶ t❤❡ ❞r✐✈❡ t♦ ❝❧❡❛r t❤❡ s♣❛❝❡ ✇✐t❤✐♥ ❛♥❞ t❤❡ s♣❛❝❡ ✇✐t❤♦✉t ❢r♦♠ ❝♦♥str❛✐♥ts
✷ ❂ ❜❧♦♦❞ str❡❛♠ ✐♥ t❤❡ ❜♦❞②
✸ t❤❡ s♣❛❝❡ ♦❢ ❤❡❛rt
✹ t❤❛t ✐s✱ ❤❡ s✐❣♥✐✜❝❛♥t❧② r❛✐s❡❞ ❤✐s ❜❧♦♦❞ ♣r❡ss✉r❡ ❛♥❞ ❢❛st❡♥❡❞ t❤❡ ♣✉❧s❡
✺ ❧✐❦❡ ❛ r✐✈❡r❜❡❞ ✖ ❛ ♥♦r♠❛❧ ❝♦✉rs❡
✻ t❤❡ ✢♦✇ ♦❢ sus.umnā
✼ t❤❛t ✐s✱ s♣r❡❛❞✐♥❣ ❜❡②♦♥❞ ❝♦♥str❛✐♥✐♥❣ r✐✈❡r❜❡❞s
✹✻✷
✶ ❧✐t✳ ✏♠✐❧❝❤✲❝♦✇s✑
✷ t❤❡ ✈✐s✐♦♥s ♣✉t ✐♥t♦ ✈❡rs❡s
✸ t❤❡ ❞❡❡❞s
✹✻✽
sasā´nā´tyām̃
. utá sū´ryam. sasānéndrah.
sasāna purubhójasam . ā´m |
g
hiran.yáyamutá bhógam . sasāna
hatv´ı̄ dásyūnprā´ryam . várn.amāvat || 9 ||
ı́ndra ós.adhı̄rasanodáhāni
. rasanodantáriks.am |
vánaspátı̄m̃
′
bibhéda valám . nunudé vı́vācó thābhavad
damitā´bhı́kratūnām || 10 ||
✹ s❡♥s❡s
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✸✺
. sómastváméhyarvā´ṅ
távāyám
chaśvattamám . sumánā asyá pāhi |
asmı́nyajñé barhı́s.yā´ nis.ádyā
dadhis.vémám. jat.hára ı́ndumindra || 6 ||
stı̄rn.ám
. te barhı́h. sutá indra sómah.
kr.tā´ dhānā´ áttave te háribhyām |
tádokase puruśā´kāya vŕ..sn.e
marútvate túbhyam . rātā´ hav´ı̄m
. .si || 7 ||
yā´m̃
. ā´bhajo marúta indra sóme
yé tvā´mávardhannábhavangan.áste |
′
tébhiretám. sajós.ā vāvaśānò gnéh.
piba jihváyā sómamindra || 9 ||
ātı́s..thantam
. pári vı́śve abhūs.añchrı́yo
vásānaścarati svárocih. |
maháttádvŕ..sn.o ásurasya nā´mā´
viśvárūpo amŕ.tāni tasthau || 4 ||
tádı́nnvasya savitúrnákirme
hiran.yáyı̄mamátim . yā´máśiśret |
ā´ sus..tut´ı̄ ródası̄ viśvaminvé
ápı̄va yós.ā jánimāni vavre || 8 ||
❱❡rs❡ ✶ ✐s ✉tt❡r❡❞ ❜② ❛ ✇❛rr✐♦r ✇❤♦ ❤❛s ❜❡❡♥ Indra ❛♥❞ s❡❡❦s ♣♦❡ts
t♦ ♣✉t ❤✐s ❡①♣❡r✐❡♥❝❡s ✐♥t♦ ✇♦r❞s✳ ❱❡rs❡ ✷✱ ✉tt❡r❡❞ ❜② ❤✐s ❢r✐❡♥❞
♦r ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✱ t❡❧❧s ❤✐♠ ♥♦t t♦ ❢♦r❣❡t ❛❜♦✉t ❢♦r♠✉❧❛s r❡st♦r✐♥❣ ❤✐♠
❢r♦♠ ❡①❤❛✉st✐♦♥ ❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❤❡r♦✐❝ ❞❡❡❞s✳ ❱❡rs❡ ✸ s❡❡♠s t♦ ❜❡ ❛
r❡s♣♦♥s❡ t♦ ✈❡rs❡ ✷ ❛♥❞ ✐♥tr♦❞✉❝❡s ✐♥♥❡r Agni ❛s t❤❡ ❦❡② ❢❛❝t♦r t❤❛t
❜r✐♥❣s t❤❡ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ♣❤②s✐❝❛❧ ❛s♣❡❝ts ♦❢ t❤❡ ✇❛rr✐♦r ✐♥t♦ ❤❛r♠♦♥②
✇✐t❤ ❡❛❝❤ ♦t❤❡r✳ ❱❡rs❡ ✹ ❞❡s❝r✐❜❡s ♣❤②s✐❝❛❧ ✜r❡ ❛s ❛ ✜tt✐♥❣ ✐♠❛❣❡
♦❢ t❤❡ ✐♥♥❡r Agni✳ ❱❡rs❡ ✺ ✐♥ ❧✐♥❡s ❛ ❛♥❞ ❜ ♠❡♥t✐♦♥ t❤❡ ♣r✐♠♦r❞✐❛❧
Indra ✖ t❤❡ ♠♦st ♦♣♣r❡ss✐♥❣ ❛♥❞ ✈✐♦❧❡♥t ❢♦r♠ ♦❢ ❤✐♠✱ ❜✉t r❡♠✐♥❞s
t❤❛t ❤❡ ❜r♦✉❣❤t ♠❛♥② r✐❝❤❡s✳ ❱❡rs❡s ❝ ❛♥❞ ❞ ♠❡♥t✐♦♥ t❤❡ t✇♦
Aśvin✲s ❛s ❛ ❢♦r❝❡ s❤❛♣✐♥❣ t❤❡ ❞♦♠✐♥✐♦♥ ♦❢ t❤✐s ♣r✐♠♦r❞✐❛❧ Indra✳
❱❡rs❡s ✺✕✼ st❛t❡ t❤❛t s✉❝❤ ❞❡✜♥✐♥❣ ✐♥✢✉❡♥❝❡ ♦❢ Aśvin✲s ♦♥t♦ t❤❡
❢♦r♠ ♦❢ Indra ❞♦❡s ♥♦t ❝♦♠❡ ♥❛t✉r❛❧❧② ❜✉t r❡q✉✐r❡s ❧❡❛r♥✐♥❣ s♣❡❝✐❛❧
✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥ ❛♥❞ ✈❡r❜❛❧✐③❛t✐♦♥ t❡❝❤♥✐q✉❡s✳ ❱❡rs❡ ✽ ✐s ✉tt❡r❡❞ ❜②
t❤❡ ✇❛rr✐♦r ❛♥❞ t❡❧❧s ♦❢ ❤✐s ❝✉rr❡♥t st❛t❡ ♦❢ ❡①❤❛✉st✐♦♥ s✉❝❤ t❤❛t
❤❡ ❛✈♦✐❞s ❡✈❡♥ ♥♦r♠❛❧ r♦✉s✐♥❣ ✐♥✢✉❡♥❝❡ ♦❢ t❤❡ s✉♥ ❜② ♣r♦❜❛❜❧②
st❛②✐♥❣ ✐♥ ❛ q✉✐❡t ♣❧❛❝❡ ❛❧❧ ✇r❛♣♣❡❞ ✉♣ ✐♥ ❜❧❛♥❦❡ts ♦r s❦✐♥s✳ ❱❡rs❡
✾ ♠❡♥t✐♦♥s ❛❣❛✐♥ ❝♦♠♣❧❡♠❡♥t❛r② ❛♥❞ ❡♥❤❛♥❝✐♥❣ r♦❧❡ ♦❢ Aśvin✲s ♦♥
❢♦r♠s ♦❢ ❜♦t❤ Indra ❛♥❞ ✐♥♥❡r Agni✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✸✾
✶✳ ❖ Indra✱ t❤❡ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡ ❬✐s❪ ♣♦✉r❡❞ ❢♦rt❤ ❢r♦♠ t❤❡ ❤❡❛rt❀
t♦✇❛r❞s t❤❡ ♣r♦t❡❝t♦r s❤❡ ❣♦❡s✱ ❢❛s❤✐♦♥❡❞ ❛s ❛ ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡✱
❬s❤❡✱❪ ❜❡✐♥❣ r❡❝✐t❡❞ ❞✉r✐♥❣ ❛ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥✱
✐s ❦❡❡♣✐♥❣ ❬✉s❪ ❛✇❛❦❡ ✖
✇❤✐❝❤ ❤❛♣♣❡♥s ❢♦r t❤②✱ ❖ Indra✱ s❛❦❡✱ ❦♥♦✇ t❤❛t✦
✶
✷✳ ■♥❞❡❡❞ ❢r♦♠ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ t❤❡ ♣❡❡r❧❡ss ❬❝❤❛♥t❪ ❬✐s❪ ❜❡✐♥❣ ❜♦r♥ ✖
s❤❡✱ r❡❝✐t❡❞ ✐♥ ♣❛rts ❞✉r✐♥❣ ❛ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡✲s❤❛r✐♥❣ s❡ss✐♦♥✱
✐s ❦❡❡♣✐♥❣ ❬✉s❪ ❛✇❛❦❡✳
❲❡❛r✐♥❣ ❛✉s♣✐❝✐♦✉s✱ s✐❧✈❡r② ❝❧♦t❤❡s✱
s❤❡✱ t❤✐s ♦♥❡ ✐♥ ✉s✱ ❬✐s❪ ❛ ❜♦r♥ ❧♦♥❣ ❛❣♦ ❛♥❝❡str❛❧ ✈✐s✐♦♥✳
✸✳ ❙❤❡ ✇❤♦ ❜r✐♥❣s t✇✐♥s ❜r♦✉❣❤t ❢♦rt❤ ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡ ✐♥❞❡❡❞ t✇✐♥s❀
✷
❜❡❝❛✉s❡ s❤❡ r❡♠❛✐♥❡❞ ❬✇✐t❤ ✉s❪✱
s❤❡ s❤♦✉❧❞ r✉s❤ t♦ t❤❡ t✐♣ ♦❢ t❤❡ t♦♥❣✉❡✳
❇r♦✉❣❤t ✐♥t♦ ❡①✐st❡♥❝❡✱ t❤❡ ♣❛✐r ❛❝❝♦♠♣❛♥②
✇♦♥❞r♦✉s ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡s❀
❛♣♣r♦❛❝❤✐♥❣ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ t❤❡ ❜✉r♥✐♥❣ ♦♥❡✸
❬t❤❡ t✇♦ ❛r❡❪ ❛✈❡rt✐♥❣ ✐♥❡rt✐❛✳
✖✖
✹✳ ◆♦ ♦♥❡ ♦❢ t❤❡s❡ ♠♦rt❛❧s ❤❡r❡ ✐s ❛ s❝♦✛❡r ✖
t❤♦s❡ ✇❤♦ ❬❛r❡❪ ♦✉r ❢❛t❤❡rs ❬✇❡r❡❪ ✜❣❤t❡rs ❛♠♦♥❣ ♦①❡♥ ✳
✹
Indra ❬✐s❪ ♣♦ss❡ss✐♥❣✲❛❜✐❧✐t②✲t♦✲❡①♣❛♥❞ str❡♥❣t❤❡♥❡r
♦❢ t❤❡s❡ ♦♥❡s❀
❤❡✱ ❡♥❞♦✇❡❞ ✇✐t❤ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ♣♦✇❡r✱
❝r❡❛t❡❞ ❧✐♥❡❛❣❡s ❬♦❢ ✇❛rr✐♦rs❪✳
✺✳ ❲❤❡♥❡✈❡r ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✇✐t❤ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s Navagva✲s ✖
❝r♦✉❝❤✐♥❣ ✜❣❤t❡rs ✖ s❤❛❧❧ ❣♦ ❛❢t❡r ❝♦✇s✱
✐t ♠❡❛♥s t❤❛t Indra ✇✐t❤ t❤❡ t❡♥ daśagva✲s ✺
❤❛s ❢♦✉♥❞ t❤❡ s✉♥ r❡s✐❞✐♥❣ ✐♥ t❤❡ ❞❛r❦♥❡ss✳
✻✳ Indra ❬❤❛s ❢♦✉♥❞❪ t❤❡ ❤♦♥❡②
❛❝❝✉♠✉❧❛t❡❞ ✐♥ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛t ❞❛✇♥ ❬str❡❛♠❪❀
❤❡ ❤❛s ❢♦✉♥❞ ❤❛✈✐♥❣ ❢❡❡t ❤❛✈✐♥❣ ❤♦♦❢s ♦♥❡
✐♥ t❤❡ ❜❡♥❞ ♦❢ ❛ ❝♦✇✳
❍❡✱ ❣✐✈✐♥❣ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ♣r❡s❡♥ts✱ ❤❡❧❞ ✐♥ t❤❡ r✐❣❤t ❤❛♥❞
❬❤✐♠✱ ✇❤♦ ✐s❪ ❡st❛❜❧✐s❤❡❞ ✐♥ t❤❡ ❝❛✈❡r♥✱ t♦ ❜❡ ❝♦♥❝❡❛❧❡❞✱
❬✇❤♦ ✐s❪ ❤✐❞❞❡♥ ✐♥ t❤❡ ✇❛t❡rs✳
✶ t❤❡ t❡❛❝❤✐♥❣ s❡ss✐♦♥
✷ t❤❡ t✇♦ Aśvin✲s
✸ ✐♥♥❡r Agni
✹ ❂❜✉❧❧✐❡s
✺ ♣r♦❜✳ manipūra ❝❛❦r❛s
.
✹✾✵
yádantarā´ parāvátamarvāvátam
. ca hūyáse |
ı́ndrehá táta ā´ gahi || 9 ||
✹✾✸
✶ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✹✶
arvā´ñcam
. tvā sukhé ráthe váhatāmindra keśı́nā |
ghr.tásnū barhı́rāsáde || 9 ||
✹✾✺
tvā´m
. sutásya pı̄táye pratnámindra havāmahe |
kuśikā´so avasyávah. || 9 ||
✹✾✼
✶ ❂s❡♥s❡s
✷ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✾✼✳✶✶❝
✺✵✵
✸ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✹ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✹✹
✶ t❡❡t❤
✷ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❡①tr❛❝t
✸ t❡❡t❤
✹ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✹✺
gambhı̄rā´m̃
. udadh´ı̄m̃ . pus.yasi gā´ iva |
. riva krátum
prá sugopā´ yávasam
. dhenávo yathā hradám. kulyā´ ivāśata || 3 ||
marútvantam . vr..sabhám
. vāvr.dhānámákavārim
.
divyám . śāsámı́ndram |
viśvāsā´hamávase nū´tanāyográm .
sahodā´mihá tám . huvema || 5 ||
✺✵✾
upasthā´ya mātáramánnamait..ta
tigmámapaśyadabhı́ sómamū´dhah. |
prayāváyannacaradgŕ.tso anyā´n
mahā´ni cakre purudhápratı̄kah. || 3 ||
ugrásturās.ā´..dabhı́bhūtyojā
yathāvaśám . tanvàm . cakra es.áh. |
tvás..tāramı́ndro janús.ābhibhū´yāmús.yā
sómamapibaccamū´.su || 4 ||
Vijñānabhairava t❛♥tr❛
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✹✾
✶ ✇♦rs❤✐♣❡rs
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✺✶
cars.an.ı̄dhŕ.tam . maghávānamukthyàm
ı́ndram. gı́ro br. hat´ı̄rabhyànūs.ata |
vāvr.dhānám . puruhūtám . suvr.ktı́bhir
ámartyam . járamān . . divédive || 1 ||
am
✶ s❡♥s❡s
✷ Soma
✸ ❞❛②s ✇✐t❤♦✉t ✇r❛t❤ ♦r ❛♥❣❡r
✺✶✽
✹ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✺✷
dhānā´vantam . karambhı́n.amapūpávantamukthı́nam |
ı́ndra prātárjus.asva nah. || 1 ||
puro..dā´śam
. pacatyàm . jus.ásvendrā´ gurasva ca |
túbhyam . havy ´
ā ni sisrate || 2 ||
puro..dā´śam
. ca no gháso jos.áyāse gı́raśca nah. |
vadhūyúriva yós.an.ām || 3 ||
puro..dā´śam
. sanaśruta prātah.sāvé jus.asva nah. |
ı́ndra kráturhı́ te br.hán || 4 ||
✶ Soma
✺✷✹
sı́ndhumarn.avám . nr.cáks.āh. |
viśvā´mitro yádávahatsudā´sam
ápriyāyata kuśikébhirı́ndrah. || 9 ||
✷ ❧✐t✳ ✏❛ss✉♠❡s✑
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✸✳✸✹✳✶❞
✺✷✻
sasarpar´ı̄rabharattū´yamebhyó ′dhi
śrávah. pā´ñcajanyāsu kr..s.tı́s.u |
sā´ paks.yā` návyamā´yurdádhānā
yā´m. me palastijamadagnáyo dadúh. || 16 ||
ı́ndrotı́bhirbahulā´bhirno adyá
yāchres..thā´bhirmaghavañchūra jinva |
yó no dvés..tyádharah. sáspadı̄s..ta
yámu dvis.mástámu prān.ó jahātu || 21 ||
✺✷✼
✶✸ ♣r♦❜✳ Rudra
✶✹ t❤❛t ✐s ❛♥ ❡✛❡❝t ♦❢ Rudra
✶✺ t❤❛t ✐s✱ s♥❛♣s ❢r♦♠ t❡♥s✐♦♥❡❞ st❛t❡ ✇✐t❤♦✉t s❤♦✇✐♥❣ ♣❡rs✐st❡♥❝❡
❘✐❣❱❡❞❛ ✸✳✻✷
imā´ u vām
. bhr.máyo mányamānā
yuvā´vate ná tújyā abhūvan |
kvà tyádindrāvarun.ā yáśo vām
.
yéna smā sı́nam . bhárathah. sákhibhyah. || 1 ||
śúcimarkáırbŕ.haspátimadhvarés.u namasyata |
ánāmyója ā´ cake || 5 ||
. cars.an.ı̄nā´m
vr..sabhám . viśvárūpamádābhyam |
. váren.yam || 6 ||
bŕ.haspátim
. ca páśyati |
yó vı́śvābhı́ vipáśyati bhúvanā sám
sá nah. pūs.ā´vitā´ bhuvat || 9 ||
✺✸✶
✶ ❂s❡♥s❡s
✺✸✷
. nárah. savitā´ram
devám ´ . suvr.ktı́bhih. |
. vı́prā yajñaıh
namasyánti dhiyés.itā´h. || 12 ||
asmā´kamā´yurvardháyannabhı́mātı̄h. sáhamānah. |
sómah. sadhásthamā´sadat || 15 ||
✷ Savitr
.
✸ ❧✐t✳ ✏❣r✐❡❢✱ ♣❛✐♥✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✶✻
svàryádvédi sudŕ.śı̄kamarkáır
máhi jyótı̄ rurucuryáddha vástoh. |
andhā´ támām. si dúdhitā vicáks.e
nŕ.bhyaścakāra nŕ.tamo abhı́s..tau || 4 ||
kútsāya śús.n.amaśús.am
. nı́ barhı̄h.
prapitvé áhnah. kúyavam . sahásrā |
sadyó dásyūnprá mr.n.a kutsyéna
prá sū´raścakrám. vr.hatādabh´ı̄ke || 12 ||
✺✸✼
tvám
. pı́prum . mŕ.gayam . śūśuvā´m
. samr.jı́śvane
vaidathinā´ya randhı̄h. |
pañcāśátkr..sn.ā´ nı́ vapah. sahásrā´tkam
.
ná púro jarimā´ vı́ dardah. || 13 ||
ebhı́rnŕ.bhirindra tvāyúbhis..tvā
maghávadbhirmaghavanvı́śva ājau ´ |
dyā´vo ná dyumnaırabhı́
´ sánto aryáh.
ks.apó madema śarádaśca pūrv´ı̄h. || 19 ||
✸ ✈❡rs❡s ✶✼✕✶✾
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✶✼
. jā´yamānó me
′
tvámádha prathamám
´
vı́śvā adhithā indra kr..s.tı̄h. |
tvám . práti praváta āśáyānam
áhim . vájren.a maghavanvı́ vr.ścah. || 7 ||
✺✹✸
satrāhán.am. dā´dhr..sim
. túmramı́ndram .
mahā´mapārám vr
. .. s . suvájram |
abhám
. sánitotá vā´jam
hántā yó vr.trám .
dā´tā maghā´ni maghávā surā´dhāh. || 8 ||
ayám . cakrámis.an.atsū´ryasya
nyétaśam . rı̄ramatsasr.mān.ám |
ā´ kr..sn.á ı̄m
. juhurān.ó jigharti
tvacó budhné rájaso asyá yónau || 14 ||
✽ ❂manipūra
.
✾ ❂mūlādhāra
✶✵ ♣r♦❜✳ ✏♥❡✇ ♠♦♦♥✑
✺✹✽
✶✶ t❤❡ s❡♥s❡s
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✶✽
parāyat´ı̄m . mātáramánvacas..ta
ná nā´nu gānyánu nū´ gamāni |
tvás..turgr.hé apibatsómamı́ndrah.
śatadhanyàm . camvòh. sutásya || 3 ||
kı́m
. sá .ŕdhakkr.n.avadyám . sahásram
.
māsójabhā´raśarádaśca pūrv´ı̄h. |
nah´ı̄ nvasya pratimā´namástyantár
jātés.ūtá yé jánitvāh. || 4 ||
avadyámiva mányamānā
gúhākarı́ndram . mātā´ vı̄ryèn.ā nyr̀..s.tam |
áthódasthātsvayámátkam . vásāna
ā´ ródası̄ apr.n.ājjā´yamānah. || 5 ||
etā´ ars.antyalalābhávantı̄r
.rtā´varı̄riva sam . króśamānāh. |
etā´ vı́ pr.cha kı́midám . bhananti
kámā´po ádrim . paridhı́m . rujanti || 6 ||
✺✺✶
❬❚❤❡ ❊❛rt❤✿❪
✶✳ ❚❤✐s ❬✐s❪ ❛♥ ❛❧r❡❛❞② ❦♥♦✇♥ ❛♥❝✐❡♥t ♣❛t❤
✇❤❡r❡❢r♦♠
✶ ❛❧❧ deva✲s ❞✐❞ ❡♠❡r❣❡✳
❋r♦♠ ❤❡r❡ ❤❡ ❝❛♥ ♠❛♥✐❢❡st ❤✐♠s❡❧❢ ❢✉❧❧② ❞❡✈❡❧♦♣❡❞ ✖
✷
❬❜✉t❪ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤✐s ❬♣❛ss❛❣❡ ❪ ❞♦ ♥♦t ♠❛❦❡ t❤❡ ♠♦t❤❡r
t♦ ❢❛❧❧ ❬❞♦✇♥❪✦
❬Indra✿❪
✷✳ ■ ❛♠ ♥♦t ❣♦✐♥❣ ♦✉t ❢r♦♠ t❤❡r❡ ✖ t❤❛t ✐s ✐♠♣❛ss❛❜❧❡❀
■ ✇✐❧❧ ❣♦ ♦✉t tr❛♥s✈❡rs❡❧②✱ ❢r♦♠ t❤❡ s✐❞❡
✸ ✖
❬❜❡❝❛✉s❡❪ ♠❛♥② ♥♦t✲②❡t✲❞♦♥❡ t❛s❦s ❬❛r❡ t❤❡r❡❪ ❢♦r ♠❡ ✖
✹
t♦ ✜❣❤t ✇✐t❤ ♦♥❡ ✱ t♦ ✐♥q✉✐r❡ ✇✐t❤ ❛♥♦t❤❡r ✳
✺
❬◆❛rr❛t♦r✿❪
✸✳ ❍❡ ❧♦♦❦❡❞ ❛t ❣♦✐♥❣✲❛✇❛② ♠♦t❤❡r✱
✏♥♦✱ ■ ❛♠ ♥♦t ❢♦❧❧♦✇✐♥❣❀ ♥♦✇ ■ s❤❛❧❧ s❡❡❦ ❬Soma❪✑✳
■♥ t❤❡ ❤♦✉s❡ ♦❢ Tvas..t.r Indra ❞r❛♥❦ Soma
t❤❛t ✇❛s ✇♦rt❤ ❛ ❤✉♥❞r❡❞ ❬❣✉❧♣s❪ ♦❢ ❬♠✐❧❦❪
❡①tr❛❝t❡❞ ✐♥ t❤❡ t✇♦ ❜♦✇❧s ✳
✻
✖✖
✹✳ ❲❤❛t ✇♦✉❧❞ ❤❡✱ ✇❤♦♠ s❤❡ ❝❛rr✐❡❞ ❛ t❤♦✉s❛♥❞ ♠♦♦♥s
❛♥❞ ♠❛♥② ❛✉t✉♠♥s✱ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤ s✐♥❣❧② ✖
❢♦r s✉r❡❧② t❤❡r❡ ✐s ♥♦ ✇❡❧❧✲♠❛t❝❤❡❞ ♦♣♣♦♥❡♥t ❢♦r ❤✐♠
❛♠♦♥❣st t❤♦s❡ ❜♦r♥ ❛♥❞ ❬t❤♦s❡❪ ✇❤♦ ❛r❡ ②❡t t♦ ❜❡ ❜♦r♥✦
✺✳ ❚❤❡ ♠♦t❤❡r✱ ❝♦♥s✐❞❡r✐♥❣ ❡♥❞♦✇❡❞ ✇✐t❤ ✈❛❧♦r Indra
✼
❛s s♦♠❡t❤✐♥❣ s❤❛♠❡❢✉❧ ✱ ❤✐❞ ❬❤✐♠❪✱
❜✉t ❤❡ st♦♦❞ ✉♣ ♦♥ ❤✐s ♦✇♥✱ ✇❡❛r✐♥❣ ❛r♠♦r❀
❜❡✐♥❣ ❜♦r♥✱ ❤❡ ✜❧❧❡❞ t❤❡ t✇♦ Rodas✲❡s✳
✖✖
❬❚❤❡ ❊❛rt❤✿❪
✻✳ ❚❤❡s❡ ✢♦✇ q✉✐❝❦❧②✱ ❜❡❝♦♠✐♥❣ s❝r❛♠❜❧❡❞
❛s ✐❢ ❢✉❧❧ ♦❢ ❝♦❤❡r❡♥❝❡ ❜✉t ❝r②✐♥❣ ♦✉t t♦❣❡t❤❡r❀
❞♦ q✉❡st✐♦♥ t❤❡♠ ✇❤❛t ✐s t❤❛t t❤❡② ❞❡❝❧❛r❡✱
✇❤❛t ✇❛❧❧✲❧✐❦❡ r♦❝❦ t❤❡ ✇❛t❡rs ❛r❡ ❜r❡❛❦✐♥❣❄
mámaccaná te maghavanvyàm . so
nivividhvā´m̃
. ápa hánū jagh ´
ā na |
ádhā nı́viddha úttaro babhūvā´ñ
. pin.agvadhéna || 9 ||
chı́ro dāsásya sám
átr.pn.uvantam . vı́yatamabudhyám
ábudhyamānam . sus.upān.ámindra |
saptá práti praváta āśáyānam
áhim . vájren.a vı́ rin.ā aparván || 3 ||
. mah´ı̄mavánim
tvám . viśvádhenām
.
turv´ı̄taye vayyā`ya ks.árantı̄m |
áramayo námasaıjadárn
´ . ah.
sutaran.ā´m̃
. akr.n.orindra sı́ndhūn || 6 ||
✻ t❤❡ s❡♥s❡s
✼ ♦r✱ ✏❛ ❣♦♦❞ t❤r♦✇ ❛t ❞✐❝❡✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✷✶
✶ Indra✬s
✷ ♣r♦❜✳ mūlādhāra ❝❛❦r❛
✸ ♣r♦❜✳ ājñā ❝❛❦r❛
✹ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✺ Agni
✺✻✹
✶ Agni
✷ ♠❛② ❜❡ s♦♠❡ ❦✐♥❞ ♦❢ s❤✐❡❧❞ ❤❛✈✐♥❣ ❢♦✉r ❡❞❣❡s ♦r ❝♦♥s✐st✐♥❣ ♦❢ ❢♦✉r ♣❧❛t❡s
✠
❝✉✐r❛ss s✐♠✐❧❛r t♦ ❧❛t❡r P❡rs✐❛♥ ❈❤❛❤✠❛r✲❆②♥❡❤ ♦r ❈❤❛r✲❆✐♥❛
✸ ♣r♦❜✳ s✐♠✐❧❛r t♦ ❛ ❣❛♠❜❡s♦♥
✹ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✹✳✶✼✳✷❛
✺ ❤❡r❡ ❂ ✏s♣❡❡❝❤✑
✻ Agni
✼ ✈✐t❛❧ ❛✐rs
✺✻✽
✽ ❤❡r❡ ❂ ✏s♣❡❡❝❤✑
✾ Indra
✶✵ Agni
✶✶ ❧✐t✳ ✏♦❜st❛❝❧❡s✑ ✖ vrtra✲s
.
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✷✸
kı́mā´dámatram . sakhyám
. sákhibhyah.
kadā´ nú te bhrātrám . prá bravāma |
śriyé sudŕ.śo vápurasya sárgāh.
svàrn.á citrátamamis.a ā´ góh. || 6 ||
✺✼✶
✺ t❤❡ ❧♦♥❣✐♥❣
✻ ❂vrtra✲s
.
✼ ✐♥♥❡r Agni
✽ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✾ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✷✹
♣♣✳✺✾✽❪
✺✼✻
✖✖
yá ı́ndrāya sunávatsómamadyá
pácātpakt´ı̄rutá bhr.jjā´ti dhānā´h. |
práti manāyórucáthāni háryan
tásmindadhadvŕ..san.am . śús.mamı́ndrah. || 7 ||
ı́ndram
. páré ′vare madhyamā´sa
ı́ndram
. yā´ntó ′vasitāsa ı́ndram |
ı́ndram
. ks.iyánta utá yúdhyamānā
ı́ndram
. náro vājayánto havante || 8 ||
✺✽✶
ahám . bhū´mimadadāmā´ryāyāhám.
. dāśús.e mártyāya |
vr..s.tı́m
ahámapó anayam . vāvaśānā´
máma devā´so ánu kétamāyan || 2 ||
❬❙♦♠❛✿❪
✶✳ ❙t✐❧❧ ✐♥ t❤❡ ✇♦♠❜✱ ■ ❢♦✉♥❞ ♦✉t
❛❧❧ ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s ♦❢ t❤❡s❡ deva✲s✳
❍✉♥❞r❡❞ ✐r♦♥ ❢♦rtr❡ss❡s ❣✉❛r❞❡❞ ♠❡ ✖
t❤❡♥ t❤❡ ❤❛✇❦ ✖ ❬❛♥❞❪ q✉✐❝❦❧② ■ ✢❡✇ ♦✉t ❬♦❢ t❤❡r❡❪✳
✷✳ ❍❡ ❝❡rt❛✐♥❧② ❞✐❞♥✬t ❜r✐♥❣ ♠❡ ✇✐t❤♦✉t ❬♠②❪ ❝♦♥s❡♥t
■ s✉r♣❛ss ❤✐♠ ✐♥ ❝r❛❢t✐♥❡ss ❬❛♥❞❪ ✈❛❧♦r❀
✐♥st✐❣❛t✐♥❣✶ ❜❡❛r✐♥❣ ❢✉❧❧♥❡ss ❬str❡❛♠✷ ❪
❤❡ ❞✐sr❡❣❛r❞❡❞ ❤♦❧❞✐♥❣ ❜❛❝❦ ❬✐♥♥❡r ❝♦♥✢✐❝ts✸ ❪
❛♥❞✱ ❤❛✈✐♥❣ s✇❡❧❧❡❞ ❬✇✐t❤ ✐t❪✱ ❬t❤❡ ❤❛✇❦❪ ❝r♦ss❡❞ ♦✈❡r t❤❡ ✇✐♥❞s✳
✸✳ ❲❤❡♥ t❤❡ ❤❛✇❦ t❤❡♥ ❝r✐❡❞ ♦✉t ❞♦✇♥✇❛r❞s ❢r♦♠ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✱
✇❤❡♥ ✕ ♦r ✐❢ ✖ ❬t❤❡ ✇✐♥❞s❪ ❤❛✈❡ ❞✐s♣❡rs❡❞
❜❡❛r✐♥❣ ❢✉❧❧♥❡ss ❬str❡❛♠❪✱
✇❤❡♥ ♠❡♥t❛❧❧② r❡st❧❡ss s❤♦♦t❡r Kr.śānu
s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❛❝t✉❛❧❧② r❡❧❡❛s❡❞ ❜♦✇str✐♥❣✱
❛♥❞ ❝❛st ❬t❤❡ ❛rr♦✇❪ ❛t ❤✐♠✱
✹✳ str❛✐❣❤t✲❣♦✐♥❣ ✖ ❧✐❦❡ t❤❡② ✇❤♦ ❛r❡ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② Indra
❬❛♣♣r♦❛❝❤❪ ❤✐♠ ✇❤♦ s❡❡❦s t♦ ❜❡♥❞✹ ✖
❤❛✇❦ ❤❛s ❝❛rr✐❡❞ ✐t✺ ❢r♦♠ ❧♦❢t② ❤❡✐❣❤t
❤✐s ✢✐❣❤t ❢❡❛t❤❡r s❤❛❧❧ ❢❛❧❧ ✐♥✲❜❡t✇❡❡♥ ❬t❤❡ ❊❛rt❤ ❛♥❞ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥❪❀
t❤❡♥ ✖ ❞✉r✐♥❣ t❤❡ ✢✐❣❤t ♦❢ t❤✉s t❛❦✐♥❣✲♦✛ ❜✐r❞ ✖
✺✳ t❤❡♥ t♦ ❛ ✇❤✐t❡✱ s♠❡❛r❡❞ ✇✐t❤ ♠✐❧❦ ❥❛r✱
❣❡♥❡r♦✉s Indra s❤❛❧❧ ❞❡s✐❣♥❛t❡ s✇❡❧❧✐♥❣ tr❛♥s❧✉❝❡♥t ❬Soma❪ ❥✉✐❝❡
✭♦✛❡r❡❞ ❜② adhvaryu✲s t❤❡ ❜❡st ♣❛rt ♦r t❤❡ ❤♦♥❡②❡❞ ❞r✐♥❦✮
t♦ ❞r✐♥❦ ❢♦r ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥❀
t❤❡ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡ s❤❛❧❧ ❞❡s✐❣♥❛t❡ ❬✐t❪ t♦ ❞r✐♥❦ ❢♦r ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥✳
áhannı́ndro ádahadagnı́rindo
purā´ dásyūnmadhyám . dinādabh´ı̄ke |
durgé duron.é krátvā ná yātā´m.
purū´ sahásrā śárvā nı́ barhı̄t || 3 ||
❚❤✐s ❤②♠♥ ❝❛♥ ❜❡ s♣❧✐t ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ❝♦♥t❡♥t ✐♥t♦ t✇♦ ♣❛rts✿
✶✕✸✱ ✹✕✺✳ ❆❧❧ ✈❡rs❡s ❛❞❞r❡ss t❤❡ ✐♥♥❡r Soma ❛♥❞ Indra✳ ❱❡rs❡s ✶
❛♥❞ ✷ ♠❡♥t✐♦♥ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma ♣❧❛♥t ❛sSoma ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✳
❚❤❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥ ✏✇♦✉❧❞ ❤❡ ♣r❡ss ❞♦✇♥ s✉♥✬s ✇❤❡❡❧ ✳✳✳ ❬t❤❛t ✐s❪ r♦❧❧✐♥❣
t❤r♦✉❣❤ ❛ ✈❛st ♣❧❛t❡❛✉✑ ❝❛♥ ❜❡ ✐♥t❡r♣r❡t❡❞ ❛s ❡①❤♦rt❛t✐♦♥ t♦ r❡✇✐♥❞
t❤❡ t✐♠❡ ❜❛❝❦ ✇❤❡♥ t❤❡ ♣♦❡t ✇❛s ②♦✉♥❣✱ ♦r✱ ❛❧t❡r♥❛t✐✈❡❧②✱ t♦ ❡✛❡❝t
t❤❡ st❛t❡ ♦❢ ♣s②❝❤❡t❛❝❤✐❛✳
✶ varivas
✷ khā
´ni ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✹✳✷✽✳✶❞
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✷✾
✶ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✷ ✐♥♥❡r Soma
✸ ❛ ✇♦rs❤✐♣❡r
✹ ❧✐t✳ ✏✉s✉❛❧ ❞✐r❡❝t✐♦♥✑
✺ ♣r♦❜✳ ✏♣♦✉r✐♥❣ udāna✑
✻ ❂t❤❡ s♣✐♥❡
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✸✵
. kútsāya yúdhyate |
yátrotá bādhitébhyaścakrám
mus.āyá indra sū´ryam || 4 ||
kı́mā´dutā´si vr.trahanmághavanmanyumáttamah. |
átrā´ha dā´numā´tirah. || 7 ||
. vı́pāśyā´ |
etádasyā ánah. śaye súsampis..tam
´ . parāvátah. || 11 ||
sasāra sı̄m
✺✾✸
✺ ♣r♦❜✳ ✏s♣r❡❛❞✐♥❣ t❤r♦✉❣❤ t❤❡ ❜♦❞② ✇❡❛❦♥❡ss t❤❛t ❝♦✉❧❞ ❧❡❛❞ t♦ ❢❛✐♥t✐♥❣✑
✻ ❤❡r❡ ❂ ✏❜♦❞②✑
✼ t❤❛t ✐s✱ t♦ ❜❡ ❦✐❧❧❡❞ ❧✐❦❡ t✇♦ ♠❡♥ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✐♥ ♣r❡✈✐♦✉s ✈❡rs❡
✺✾✻
utá nūnám
. yádindriyám . karis.yā´ indra paum
´ . syam |
´ ´
adyā nákis..tádā minat || 23 ||
vāmám
. vāmam . ta ādure devó dadātvaryamā´ |
vāmám
. pūs ´
. vāmám
ā . deváh. kárū..datı̄ || 24 ||
. bhágo vāmám
✺✾✼
sám
. yátta indra manyávah. sám. cakrā´n.i dadhanviré |
ádha tvé ádha sū´rye || 6 ||
asmā´m̃
. avantu te śatámasmā´nsahásramūtáyah. |
asmā´nvı́śvā abhı́s..tayah. || 10 ||
✺✾✾
asmā´m̃
. ihā´ vr.n.ı̄s.va sakhyā´ya svastáye |
mahó rāyé divı́tmate || 11 ||
asmā´m̃
. avid.d.hi viśváhéndra rāyā´ párı̄n.asā |
´
asmānvı́śvābhirūtı́bhih. || 12 ||
asmábhyam . tā´m̃
. ápā vr.dhi vrajā´m̃
. ásteva gómatah. |
návābhirindrotı́bhih. || 13 ||
asmā´kam
. dhr..sn.uyā´ rátho dyumā´m̃
. indrā´napacyutah. |
gavyúraśvayúrı̄yate || 14 ||
dabhrébhiścicháśı̄yām
. sam . si vrā´dhantamójasā |
. hám
sákhibhiryé tvé sácā || 3 ||
. tvābhı́ nonumah. |
vayámindra tvé sácā vayám
asmā´m̃ . ı́dúdava || 4 ||
. asmām̃
puro..dā´śam
. ca no gháso jos.áyāse gı́raśca nah. |
vadhūyúriva yós.an.ām || 16 ||
sahásram . yuktā´nāmı́ndramı̄mahe |
. vyátı̄nām
. sómasya khāryàh. || 17 ||
śatám
. hı́ran.yānāmadhı̄mahi |
dáśa te kaláśānām
bhūridā´ asi vr.trahan || 19 ||
′
. ma usráyāmn.é ramánusrayāmn.e |
áram
babhrū´ yā´mes.vasrı́dhā || 24 ||
✻✵✼
♠❡♥t❛r②
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✹✶
ı́ndrā yuvám
. varun.ā didyúmasminnójis..tham
. vájram |
ugrā nı́ vadhis..tam
yó no durévo vr.kátirdabh´ı̄tis
tásminmimāthāmabhı́bhūtyójah. || 4 ||
tā´ vām ′
. dhı́yó vase vājayántı̄r
. ná jagmuryuvayū´h. sudānū |
ājı́m
śriyé ná gā´va úpa sómamasthur
ı́ndram . gı́ro várun.am . me manı̄s.ā´h. || 8 ||
imā´ ı́ndram
. várun.am . me manı̄s.ā´
ágmannúpa drávin.amichámānāh. |
úpemasthurjos..tā´ra iva vásvo
raghv´ı̄riva śrávaso bhı́ks.amān.āh. || 9 ||
✷ t❤❡ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s
❘✐❣❱❡❞❛ ✹✳✹✷
ahámapó apinvamuks.ámān.ā
dhāráyam . sádana .rtásya |
. dı́vam
r.téna putró áditerr.tā´votá
tridhā´tu prathayadvı́ bhū´ma || 4 ||
❬Varun.a✿❪
✶✳ ❇② ❛❧❧ ♠❡❛♥s ♠✐♥❡ ✐s t❤❡ ✐♥str✉♠❡♥t ♦❢ ❦✐♥❣s❤✐♣✱
❛❧❧ ❝❡❛s❡❧❡ss ♦♥❡s ❬❛r❡❪ ♦❢ ❬t❤❛t❪
❛❣✐t❛t✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❡♥❞♦✇❡❞ ✇✐t❤ s♦✈❡r❡✐❣♥t② ❬❡♥❡r❣②❪
❛s ❬t❤❡② ❛r❡❪ ♦✉rs ✳
✶
Deva✲s t❛❦❡ ♣❛rt ✐♥ Varun.a✬s ❞❡s✐❣♥❀
■ r❡✐❣♥ ♦✈❡r tr✐❜❡s ❢r♦♠ ❛ ❧✉r❦✐♥❣♣❧❛❝❡
♦❢ t❤❡ ♥❡❛r❡st ❬t♦ ❝♦♥t❡①t ❛❜♦❞❡❪✳
✷✳ ■ ❛♠ ❦✐♥❣ Varun.a✱ ♦♥ ♠② ❜❡❤❛❧❢ t❤❡② ♠❛✐♥t❛✐♥ ✷
t❤❡s❡ ♣r✐♠❛r② ❣✉✐s❡s ❬♦❢ ❣✉✐❞✐♥❣ s♣✐r✐ts❪✳
Deva✲s t❛❦❡ ♣❛rt ✐♥ Varun.a✬s ❞❡s✐❣♥❀
■ r❡✐❣♥ ♦✈❡r tr✐❜❡s ❢r♦♠ ❛ ❧✉r❦✐♥❣♣❧❛❝❡
♦❢ t❤❡ ♥❡❛r❡st ❬t♦ ❝♦♥t❡①t ❛❜♦❞❡❪✳
❬Soma✿❪
✸✳ ■ ❬❛♠❪ Indra ❬❛♥❞❪ Varun.a✳ ❇② ❬♠②❪ ♣♦✇❡r t♦ ❡①♣❛♥❞✱
❬■ ❝r❡❛t❡❞❪ t❤♦s❡ t✇♦
s♣❛❝✐♦✉s ❞❡❡♣ ✇❡❧❧✲♣r♦♣♦rt✐♦♥❡❞ r❡❣✐♦♥s✳
▲✐❦❡ Tvas..t.r✱ ■✱ ❤❛✈✐♥❣ ❢♦✉♥❞ ❛❧❧ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡✱
❞✐❞ ❜r✐♥❣ t♦ ❧✐❢❡ t❤❡ t✇♦ Rodas✲❡s ❛♥❞ ✇❤❛t ❤♦❧❞s ❬t❤❡♠ ❛♣❛rt❪✳
❬Indra✿❪
✹✳ ■♥ t❤❡ s❡❛t ♦❢ .rta ■ s✇❡❧❧❡❞ ✇❛t❡rs
❬t❤❛t ❛r❡❪ s♣r✐♥❦❧✐♥❣ ✇❤❛t ❤♦❧❞s ❬t✇♦ Rodas✲❡s ❛♣❛rt❪
❬❛♥❞❪ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✱
❛♥❞ s♦♥ ♦❢ Aditi✱ ♣♦ss❡ss✐♥❣ ♦❢ .rta✱ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ .rta
s❤❛❧❧ s♣r❡❛❞ ♦✈❡r t❤❡ ❊❛rt❤
❝♦♥s✐st✐♥❣✲♦❢✲t❤r❡❡✲❝♦♠♣♦♥❡♥ts ❬❤♦♥❡② ❪✳ ✸
✺✳ ▼❡ ❤❛✈✐♥❣✲❡①❝❡❧❧❡♥t✲❤♦rs❡s ♠❡♥✱
❡♠♣❧♦②✐♥❣✲❛✲r✉s❤✲♦❢✲✈✐❣♦✉r ♦♥❡s✱
♠❡ t❤♦s❡ s✉rr♦✉♥❞❡❞✲✐♥✲❛✲❝♦♠❜❛t ♦♥❡s ❝❛❧❧ ✉♣♦♥✳
■✱ ❣❡♥❡r♦✉s✱ ❝r❡❛t❡ ❛ ❝♦♥t❡st✱ ■ ✖ Indra✱
■✱ ❤❛✈✐♥❣ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ ✈✐❣♦✉r✱ r♦✉s❡ t❤❡ ❞✉st✳
✻✳ ■ ❡✛❡❝t❡❞ ❛❧❧ t❤❡s❡✱ ♥♦ ❞✐✈✐♥❡ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ ♣♦✇❡r
♦❜str✉❝ts ♠❡✱ ✇❤♦ ✐s ♥♦t✲❝♦✉♥t❡r❜❛❧❛♥❝❡❞✳
❲❤❡♥ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❡①❤✐❧❛r❛t❡ ♠❡✱ ✇❤❡♥ ✈❡rs❡s ❬❡①❤✐❧❛r❛t❡ ♠❡❪✱
❬t❤❡♥❪ ❜♦t❤ ❜♦✉♥❞❧❡ss r❡❣✐♦♥s ❛r❡ ❛❢r❛✐❞✳
❬Soma✿❪
✼✳ ❆❧❧ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞ t❤❛t ♦❢ t❤❡❡✱
r❡❧❛t❡ ❛❧❧ t❤❡s❡ ❬❡♥❞❡❛✈♦rs❪ t♦ Varun.a✱ ❖ ❛❞❡♣t✦
❚❤♦✉✱ ❤❛✈✐♥❣ str✉❝❦ Vr.tra✲s✱
❛r❡ ❧✐st❡♥✐♥❣ ❬t♦ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛s❦ t❤❡❡ ❢♦r ❤❡❧♣❪✱
t❤♦✉✱ ❖ Indra✱ r❡❧❡❛s❡❞ ♣❡♥t ✉♣ r✐✈❡rs✳
✖✖
❬P♦❡t✿❪
✽✳ ■♥ t❤✐s ♠❛tt❡r t❤♦s❡ ❢❛t❤❡rs✹ ✇❡r❡ ♦✉rs✳
❲❤❡♥ ❬s❤❡ ✇❛s❪ ✐♥ ❛ ❞✐✣❝✉❧t t♦ ♣❡♥❡tr❛t❡✱
❤♦❧❞✐♥❣ ❬❤❡r❪ ❝❛♣t✐✈❡ ❬tr♦✉❜❧❡✺ ❪✱
t❤❡ s❡✈❡♥ s❛❣❡s✻ ❝♦♥s❡❝r❛t❡❞ ❤❡rs Trasadasyu✼
❬✇❤♦ ✐s❪ ❝♦♥t❡♥❞✐♥❣ ✇✐t❤ Vr.tra ❧✐❦❡ Indra✱ s❡♠✐❞✐✈✐♥❡✳
✾✳ ❇❡❝❛✉s❡ s❤❡✱ ♦❢ ♠❛♥② r❡♣r♦❛❝❤❡s✱ ❤♦♥♦r❡❞ ②♦✉ t✇♦✱
❖ Indra✕Varun.a✱ ✇✐t❤ ♦❜❧❛t✐♦♥s✱ ✇✐t❤ r❡✈❡r❡♥t✐❛❧ s❛❧✉t❛t✐♦♥s✱
t❤❡r❡❢♦r❡ ②♦✉ t✇♦ ❤❛✈❡ ❣✐✈❡♥ s❡♠✐❞✐✈✐♥❡ s❧❛②✐♥❣✲Vr.tra ♦♥❡
❛s ❤❡rs ❝❤✐❡❢t❛✐♥ Trasadasyu✳
✖✖
✶✵✳ ❍❛✈✐♥❣ ♦❜t❛✐♥❡❞ t❤❡ r✐❝❤❡s✱ ✇❡ ❝❛♥ ❡①✉❧t✱
❬❤❛✈✐♥❣ ♦❜t❛✐♥❡❞❪ ♦❜❧❛t✐♦♥s✱ deva✲s ❬❝❛♥ ❡①✉❧t❪✱
❬❤❛✈✐♥❣ ♦❜t❛✐♥❡❞❪ ❛ ♣❛st✉r❡ ✖ ❝♦✇s✳
❚❤❛t ♠✐❧❝❤✲❝♦✇✽ ✱ ❖ Indra✕Varun.a✱ ②♦✉ t✇♦
❞♦ ❛❧✇❛②s ❣✐✈❡ t♦ ✉s ✇❤✐❝❤ ✐s ♥♦t ❧❛s❤✐♥❣ ♦✉t✦
ā´dródası̄ vitarám
. vı́ .skabhāyat
sam . vivyānáścidbhiyáse mr.gám. kah. |
jı́gartimı́ndro apajárgurān.ah.
práti śvasántamáva dānavám . han || 4 ||
✶ Vrtrá
.
✷ Dānava
✸ r❛②s
✻✶✽
uśánā yátsahasyaıráyātam
` .
gr.hámindra jūjuvānébhiráśvaih. |
vanvānó átra sarátham . yayātha
kútsena deváırávanorha śús.n.am || 9 ||
prā´nyáccakrámavr.hah. sū´ryasya
kútsāyānyádvárivo yā´tave ′kah. |
anā´so dásyūm̃
. ramr.n.o vadhéna
nı́ duryon.á āvr.n.aṅmr.dhrávācah. || 10 ||
stómāsastvā gaurivı̄teravardhannárandhayo
´
vaidathinā´ya pı́prum |
ā´ tvā´mr.jı́śvā sakhyā´ya cakre
pácanpakt´ı̄rápibah. sómamasya || 11 ||
✺ sávanāni
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✸✵
yádı̄m
. sómā babhrúdhūtā ámandannároravı̄d
vr..sabháh. sā´danes.u |
puram . daráh. papivā´m̃
. ı́ndro asya
púnargávāmadadādusrı́yān.ām || 11 ||
✻✷✺
✼ ❧✐t✳ ✏❝♦✇✑
✽ ❤❡r❡ ❂ ✏❣✉✐❞❛♥❝❡✑
✾ t❤❛t ✐s✱ t♦ ❜❡ ❞✐s♦r✐❡♥t❡❞
✶✵ t❤❡ ♣❤②s✐❝❛❧ ❤❡❛❞
✶✶ ✇❛t❡rs t❤❛t ✇❡r❡ ❤✐s ♠✐str❡ss❡s✱ ♦r ❡♥❡r❣✐❡s ✖ ✺✳✸✵✳✺❞
✶✷ Indra
✶✸ ❞❡♠♦♥✬s
✶✹ ♣r♦❜✳ ✢♦✇s ✐♥ idā ❛♥❞ piṅgala
..
✶✺ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✶✻ ❂♦❢ ❜♦t❤ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ str❡❛♠s
✶✼ s♣❡❝✐✜❝ ❡✛❡❝ts t❤❛t t❤❡ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s t❡♥❞ t♦ ♣r♦❞✉❝❡
✶✽ t❤❛t ✐s✱ ✐♥ ❝❛❦r❛s
✶✾ Soma
✷✵ ❡✛❡❝ts
✷✶ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✻✷✻
auchats
´ ā´ rā´trı̄ páritakmyā yā´m̃
.
r.n.am. cayé rā´jani ruśámānām |
átyo ná vāj´ı̄ raghúrajyámāno
babhrúścatvā´ryasanatsahásrā || 14 ||
vā´tasya yuktā´nsuyújaścidáśvān
kavı́ścides.ó ajagannavasyúh. |
vı́śve te átra marútah. sákhāya
ı́ndra bráhmān.i távis.ı̄mavardhan || 10 ||
sū´raścidrátham
. páritakmyāyām .
pū´rvam . karadúparam. jūjuvā´m
. sam |
bháraccakrámétaśah. sám
. rin.āti
puró dádhatsanis.yati krátum . nah. || 11 ||
✻✸✶
ā´yám
. janā abhicáks.e jagāméndrah.
sákhāyam . sutásomamichán |
vádangrā´vā´va védim
. bhriyāte
yásya jı̄rámadhvaryávaścáranti || 12 ||
. .rtúbhirbadbadhānā´m̃
tvámútsām̃ .
áram
. ha ´
ū dhah. párvatasya vajrin |
áhim
. cidugra práyutam . śáyānam.
jaghanvā´m̃. indra . ı̄madhatthāh. || 2 ||
távis
tyám . cides.ām
. svadháyā mádantam .
mihó nápātam . suvŕ.dham. tamogā´m |
vŕ..saprabharmā dānavásya bhā´mam .
vájren.a vajr´ı̄ nı́ jaghāna śús.n.am || 4 ||
tyám
. cidasya krátubhirnı́s.attam
amarmán.o vidádı́dasya márma |
yádı̄m
. suks.atra prábhr.tā mádasya
yúyutsantam . támasi harmyé dhā´h. || 5 ||
. ciditthā´ katpayám
tyám . śáyānam
asūryé támasi vāvr.dhānám |
tám
. cinmandānó vr..sabháh. sutásyoccaır
´
ı́ndro apagū´ryā jaghāna || 6 ||
✻✸✺
✺ Śusna
..
✻ Rodas✲❡s
✼ ♣r♦❜✳ Sarasvatı̄
✻✸✽
❱❡rs❡s ✶✕✽ ❞❡s❝r✐❜❡ Indra ✜❣❤t✐♥❣ t❤❡ ❞❡♠♦♥ Śus.n.a ✖ t❤❡ ✏❞r②✐♥❣
♦♥❡✑ ✇❤♦ s❛♣s ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ❡♥❡r❣✐❡s✱ ❜✉t r❡♠❛✐♥s ♠♦st❧② ✐♥
t❤❡ ❞❛r❦✳ ❚❤✐s ❞❡♠♦♥ ✐s ♣r♦❜❛❜❧② ✇❤❛t ❈✳❏✉♥❣ ❝❛❧❧❡❞ ✏❙❤❛❞♦✇✑✳
Indra ❛❧❧♦✇s ❤✐♠ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❞r✉♥❦ ♦♥ Soma ❛♥❞ t♦ ✈❡♥t✉r❡ t♦
❡①❤✐❜✐t ❤✐♠s❡❧❢✱ t❤✉s ❣✐✈✐♥❣ Indra ❛ ❝❤❛♥❝❡ t♦ ❞❡♣r✐✈❡ ❤✐♠ ♦❢ ❤✐s
♣♦✇❡rs t♦ ❝♦♥tr♦❧ ❜❡❤❛✈✐♦r ❢r♦♠ t❤❡ ❞❡♣t❤ ♦❢ s✉❜❝♦♥s❝✐♦✉s♥❡ss✳
Indra ❞♦❡s ✐t ❜② ❜r✐♥❣✐♥❣ ❤✐♠ t♦ t❤❡ ❧✐❣❤t ♦❢ ❝♦♥s❝✐♦✉s♥❡ss ❛♥❞
❣✐✈✐♥❣ ❤✐♠ ♥❡❣❛t✐✈❡ ✈❛❧✉❛t✐♦♥✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✸✸
evā´ na indrotı́bhirava
pāhı́ gr.n.atáh. śūra kārū´n |
utá tvácam . dádato vā´jasātau
piprı̄hı́ mádhvah. sús.utasya cā´roh. || 7 ||
✺ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
✻ ♣r♦❜✳ st❛❧❦s ♦❢ Soma ♣❧❛♥t✱ ♦r s♦♠❡ ❦✐♥❞ ♦❢ s❡❡❞s ♦r ❜❡rr✐❡s
✼ ♣r♦❜✳ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ ♣❧❛♥t
✽ ♣r♦❜✳ ❛❧s♦ s♦♠❡ ♣❧❛♥t
✾ ✐♥♥❡r Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✸✹
ájātaśatrumajárā svàrvatyánu
svadhā´mitā dasmámı̄yate |
sunótana pácata bráhmavāhase
purus..tutā´ya pratarám. dadhātana || 1 ||
ná pañcábhirdaśábhirvas..tyārábham
.
nā´sunvatā sacate pús.yatā caná |
jinā´ti védamuyā´ hánti vā dhúnir
ā´ devayúm . bhajati gómati vrajé || 5 ||
✶ ♣r♦❜✳ Śusna
..
✷ ♣r♦❜✳ t❤❡ ❊❛rt❤
✸ manipūra ❝❛❦r❛
.
✹ ❜② ♠❛❦✐♥❣ s❦✐♥ s✉♣❡rs❡♥s✐t✐✈❡ ❛♥❞ r❡♠♦✈✐♥❣ ♠❡♥t❛❧ ❜♦✉♥❞❛r② ✏♦✉ts✐❞❡✲
t❤❡✲❜♦❞② ✈s✳ ✐♥s✐❞❡✲t❤❡✲❜♦❞②✑
✺ ❧✐t✳ ārya
✻✹✻
sám
. yájjánau sudhánau viśváśardhasāváved
ı́ndro maghávā gós.u śubhrı́s.u |
yújam. hyànyámákr.ta pravepanyúdı̄m .
gávyam. sr.jate sátvabhirdhúnih. || 8 ||
sahasrasā´mā´gniveśim . gr.n.ı̄s.e
śátrimagna upamā´m . ketúmaryáh. |
tásmā ā´pah. sam
. yátah. pı̄payanta
tásminks.atrámámavattves.ámastu || 9 ||
✻✹✼
✼✳ ❉r✐✈✐♥❣ t❤❛t
✻ ♦❢ ❛ ♠✐s❡r t♦ ♦♥❡ ♣❧❛❝❡✼ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ st❡❛❧
❬✐ts❪ s♦✉r❝❡ ♦❢ ❡♥❥♦②♠❡♥t✱
❤❡ ❛♣♣♦rt✐♦♥s t♦ ❬❤✐s❪ ✇♦rs❤✐♣❡r ✇❡❛❧t❤ t❤❛t ♠❛❦❡s ❤✐♠ ❥♦②❢✉❧✱
❛♥❞ ❛♥ ✏❛❧❧✲❝♦♥t❛✐♥✐♥❣✑ ♣❡rs♦♥ ✇❤♦ ❤❛s ♣r♦✈♦❦❡❞
❤✐s ♣♦✇❡r t♦ ❝♦♥tr♦❧ ❬❡♥t✐r❡ ❜♦❞②❪
✐s ♥♦t t♦ ❜❡ ♦❢t❡♥ ❤❡❧❞ ✐♥ ❤❛r❞✲t♦✲❡s❝❛♣❡ ♣❧❛❝❡✳
✽✳ ❲❤❡♥ Indra✱ ❣❡♥❡r♦✉s ♠✐❞st r❡♣❧❡♥✐s❤✐♥❣✴❡♥❤❛♥❝✐♥❣ ❬❤✐♠❪
❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s✱
✜♥❞s ♦✉t t✇♦ ✈❡r② r✐❝❤ ♠❡♥ ❬❝♦♠✐♥❣❪ t♦❣❡t❤❡r
✇✐t❤ ❬t❤❡✐r❪ ❡♥t✐r❡ tr♦♦♣s✱
t❤❡ ❜♦✐st❡r♦✉s ♦♥❡ ♦❢ t❤❡ t✇♦✱ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❬❤✐s❪ ✇❛rr✐♦rs✱
♣♦✉r ♦✉t ❛t ❤✐♠
✽ ❝♦♥s✐st✐♥❣ ♦❢ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s ❬s♣❡❡❝❤✾ ❪✱
s✐♥❝❡ ✐❢ ❤❡
✶✵ ✇❡r❡ t♦ ♠❛❦❡ ❛♥♦t❤❡r ❬❤✐s❪ ②♦❦❡♠❛t❡
❤❡ ❬✇♦✉❧❞ ❜❡❪ ❝❛✉s✐♥❣ ❬t❤❡♠❪ t♦ tr❡♠❜❧❡✳
✖✖
✾✳ ■ ❡①t♦❧ ❜❡st♦✇✐♥❣ t❤♦✉s❛♥❞ ❬❣✐❢ts❪ Āgniveśi Śatri
❛s ❛ str✐❦✐♥❣ ❡①❛♠♣❧❡ ♦❢ ❤✐♠ ✇❤♦ ❝♦♥❞✉❝ts ✉♣✇❛r❞s ❬t❤❡ Soma❪✳
❇r✐♥❣✐♥❣ ❝♦❤❡r❡♥❝❡ ✇❛t❡rs s❤❛❧❧ s✇❡❧❧ ❢♦r ❤✐♠✳
▼❛② ✈❡❤❡♠❡♥t ❢♦r❝❡❢✉❧ s✉♣r❡♠❛❝② ❜❡ ✐♥ ❤✐♠✦
✻ t❤❡ ✇✐❧❧
✼ t❤❛t ✐s✱ t♦ ❜❡ ❝♦♥t❛✐♥❡❞ ✐♥ t❤❡ ❡❣♦
✽ Indra
✾ vacas
✶✵ Indra
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✸✺
. támindra mártyamamitrayántamadrivah. |
tvám
sarvarathā´ śatakrato nı́ yāhi śavasaspate || 5 ||
✶ Indra
✷ Indra
✸ ✇❛rr✐♦r t♦ ❜❡ ♣♦ss❡ss❡❞ ❜② Indra
✹ s❡♥s❡s
✺ sahas
✻ t❤❛t ✐s✱ ✏st✐r ❛♥✐♠❛❧ ❧✐❦❡ ❢✉r② ❜✉t ✇✐t❤♦✉t ❝♦♥s❝✐♦✉s ❝♦♥tr♦❧ ♦❢ ✐t✑
✼ ❂✏❜♦❞②✑
✻✺✵
asmā´kamindra dus..táram
. puroyā´vānamājı́s.u |
sayā´vānam
. dhánedhane vājayántamavā rátham || 7 ||
✽ ✢♦✇ ♦❢ susumnā
.
✾ t❤❛t ✐s✱ ❛s ❜❡✐♥❣ ❡♥t✐r❡❧②
♦♥ ❛ ♠❡♥t❛❧ ❧❡✈❡❧ ❛s ♦♣♣♦s❡❞ t♦ ❜❡✐♥❣ ✐♥❞✉❝❡❞ ❜②
✐♥❝❧✉s✐♦♥ ✐♥t♦ s♦❝✐❛❧ str✉❝t✉r❡s✱ ♦r ❤❛❜✐t✱ ❡t❝✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✸✻
sámiddhāgnirvanavatstı̄rn.ábarhir
yuktágrāvā sutásomo jarāte |
grā´vān.o yásyes.irám
. vádantyáyad
adhvaryúrhavı́s.ā´va sı́ndhum || 2 ||
vadhū´riyám. pátimichántyeti
. váhāte máhis.ı̄mis.irā´m |
yá ı̄m
ā´sya śravasyādrátha ā´ ca ghos.āt
purū´ sahásrā pári vartayāte || 3 ||
✶
✶✳ ❍❡ ✱ ❜❡✐♥❣ s✉♠♠♦♥❡❞✱ ❣❤❡❡✲❜❛❝❦❡❞✱ ❝✉r❧✐♥❣ ♥✐❝❡❧②✱
❛❧✐❣♥s ❤✐♠s❡❧❢ ✇✐t❤ t❤❡ ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡ ♦❢ t❤❡ s✉♥✳
❋♦r ❤✐♠ ✉♥❝❡❛s✐♥❣ ❞❛✇♥s s❤❛❧❧ ❣r♦✇ ❜r✐❣❤t ✇❤♦ s❛✐❞✱
✏▲❡t ✉s ♣r❡ss ❬Soma❪ ❢♦r Indra✑✳
✷✳ ❍❡ ✇❤♦s❡ ✜r❡ ✐s ❧✐t✱ ✇❤♦s❡ s❛❝r✐✜❝❛❧ ❣r❛ss ✐s str❡✇♥✱
✇✐❧❧ ♣❧❛❝❡ ❬Indra❪ ✇✐t❤✐♥ ❬❤✐s❪ r❡❛❝❤❀
❤❡ ✇❤♦ ✐s ❥♦✐♥❡❞ ❜② s✐♥❣❡rs✱ ✇❤♦s❡ Soma ✐s ❡①tr❛❝t❡❞✱
✐♥✈♦❦❡s ❬Indra❪✳
❲❤♦s❡ s✐♥❣❡rs s♣❡❛❦ ✐♥ ❛ st✐♠✉❧❛t✐♥❣ ♠❛♥♥❡r✱
❤❡✱ s❡❡❦✐♥❣ ✇❛②s t♦ ♣r♦❝❡❡❞✱
✏✇✐❧❧ ❣♦ ❞♦✇♥ t❤❡ r✐✈❡r ✇✐t❤ ❛♥ ♦✛❡r✐♥❣✑ ✳
✷
✸
✸✳ ❚❤✐s ❜r✐❞❡ ✱ s❡❡❦✐♥❣ ❛ ❤✉s❜❛♥❞
✇❤♦ ✇♦✉❧❞ ❧❡❛❞ ❤❡r ❬❤♦♠❡❪ ❛s ❛♥ ✐♥st✐❣❛t✐♥❣ q✉❡❡♥✱ ✢♦✇s✱
s♦ t❤❛t ❤✐s ❝❤❛r✐♦t ✇♦✉❧❞ ❡♠♣❧♦② ❛♥ ❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥
❛♥❞ ✉tt❡r ❛ ❜❛tt❧❡❝r②✱
s♦ t❤❛t ✐t ✇♦✉❧❞ ❜r✐♥❣ ❛r♦✉♥❞ ♠❛♥② t❤♦✉s❛♥❞s ❬✈❡rs❡s❪✳
✹✳ ❚❤❛t ❝❤✐❡❢t❛✐♥ ❞♦❡s ♥♦t ❣♦ ❛str❛② ✐♥ ✇❤♦♠ Indra ❞r✐♥❦s
♣✉♥❣❡♥t✱ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ♠✐❧❦✱ Soma✳
❲✐t❤ ❬❤✐s❪ ✇❛rr✐♦rs ❤❡ ❞r✐✈❡s t♦ ❬❛♥❞❪ s❧❛②s Vr.tra✳
❍❡ ❞✇❡❧❧s q✉✐❡t❧②✱ ❢♦st❡r✐♥❣ ❬❤✐s❪ ❝❧❛♥s✱
❬❤❡ ✐s❪ ❝❛❧❧❡❞ ✏❤❛✈✐♥❣ ❣♦♦❞ ❢♦rt✉♥❡✑✳
✺✳ ❍❡ s❤❛❧❧ ✢♦✉r✐s❤ ✇❤❡♥ ❞✇❡❧❧✐♥❣ ✐♥ ♣❡❛❝❡
✹
❤❡ s❤❛❧❧ ♦✈❡r❝♦♠❡ ✇❤❡♥ ❜❡✐♥❣ ❡♥❣❛❣❡❞ ❬✐♥ ✇❛r❪
❤❡ s❤❛❧❧ s✉❜❞✉❡ ❬t❤❡ s❡♥s❡s❪ ✐♥ ❝❤♦♦s✐♥❣ ❜♦t❤
❝♦♠✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r ❬Rodas✲❡s❪✳
❍❡ ✇♦✉❧❞ ❜❡❝♦♠❡ ❞❡❛r t♦ t❤❡ s✉♥✱ ❞❡❛r t♦ Agni✱
✇❤♦✱ ❤❛✈✐♥❣ ❡①tr❛❝t❡❞ Soma✱ ❤❛s ❤♦♥♦r❡❞ Indra✳
✶ ✜r❡
✷ ♣r♦❜✳ ♦✛❡r ❤✐♠s❡❧❢ t♦ ❜❡ ❝❤❛♥❣❡❞✱ tr❛♥s❢♦r♠❡❞
✸ ❡✐t❤❡r ✏t❤❡ r✐✈❡r✑✱ ✇❤✐❝❤ ❤❡r❡ ♣r♦❜✳ ♠❡❛♥s ✏t❤❡ ✢♦✇ ♦❢ sus.umnā✑✱ ♦r s♣❡❡❝❤
✹ ✏❝♦♥❞✐t✐♦♥ ♦❢ ❧✐✈✐♥❣ ✐♥ ❛ s❡tt❧❡❞ st❛t❡ ✐♥ ❛ s❛t✐s❢❛❝t♦r② ❧♦❝❛t✐♦♥✑
❬P❛❧✐❤❛✇❛❞❛♥❛✱ ✷✵✶✶✱ ♣✳✷❪
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✸✽
yádı̄mindra śravā´yyamı́s.am
. śavis..tha dadhis.é |
paprathé dı̄rghaśrúttamam . hı́ran.yavarn.a dus..táram || 2 ||
✶ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✸✾
mám. his..tham
. vo maghónām. rā´jānam
. cars.an.ı̄nā´m |
´
ı́ndramúpa práśastaye pūrvı̄bhirjujus.e gı́rah. || 4 ||
✶ s❡♥s❡s
✷ rc
.
✸ ♦❢ r❛✐s❡❞ ✐♥♥❡r Soma t♦ ✐♥✈♦❦❡ Indra
❘✐❣❱❡❞❛ ✺✳✹✵
. huve vájriñcitrā´bhirūtı́bhih. |
vŕ..sā tvā vŕ..san.am
vŕ..sannindra vŕ..sabhirvr.trahantama || 3 ||
táyorı́dámavachávastigmā´ didyúnmaghónoh. |
. vr.traghná és.ate || 3 ||
práti drún.ā gábhastyorgávām
✶ s❡♥s❡s
✷ ❥✉✐❝❡ ♦❢ Soma
✸ sadhastha ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✻✺✳✻
✹ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✶✼
yébhih. sū´ryamus.ásam ′ ′
. mandasānó vāsayó pa
dr...dhā´ni dárdrat |
mahā´mádrim . pári gā´ indra sántam
.
nutthā´ ácyutam . sádasaspári svā´t || 5 ||
✻✻✼
paprā´tha ks.ā´m
. máhi dám . so vyùrv´ı̄m
´
úpa dyāmr..svó br.hádindra stabhāyah. |
ádhārayo ródası̄ deváputre
pratné mātárā yahv´ı̄ .rtásya || 7 ||
ádha dyauścitte
´ ápa sā´ nú vájrād
dvitā´namadbhiyásā svásya manyóh. |
áhim. yádı́ndro abhyóhasānam .
nı́ cidviśvā´yuh. śayáthe jaghā´na || 9 ||
✻ payas
✼ gosu ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
.
✽ gosu ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
.
✾ ♣r♦❜✳ idā ❛♥❞ piṅgala
..
✶✵ t❤❡ ❊❛rt❤
✶✶ ❛♥ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✻✼✵
ayā´ vā´jam
. deváhitam
. sanema
mádema śatáhimāh. suv´ı̄rāh. || 15 ||
✻✼✶
✶ t❤❡ s❡♥s❡s
✷ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✹✳✹✷✳✺❞
✸ ❧✐t✳ ārya
✹ t❤❛t ✐s✱ t♦ ❜❡ ❝♦♥tr♦❧❧❡❞ ❜② ❤✐♠
✺ ❜✐❣ ♠✉s❝❧❡s✱ ♦❢ ✇❤✐❝❤ ✏❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss✑ ♠❡❛♥s ✏❛❝t✐♥❣ ✐♥ ❤❛r♠♦♥② ✇✐t❤
❡❛❝❤ ♦t❤❡r✑
✻ ❞✐st❡♥❞ ✭❄✮
✻✼✹
. vánamindra het´ı̄
agnı́rná śús.kam
ráks.o nı́ dhaks.yaśánirná bhı̄mā´ |
gambhı̄ráya .r.sváyā yó rurójā´dhvānayad
duritā´ dambháyacca || 10 ||
tám
. va ı́ndram . catı́namasya śākaır ´
. vājayánto huvema |
ihá nūnám
yáthā citpū´rve jaritā´ra āsúr
ánedyā anavadyā´ áris..tāh. || 4 ||
dyaurná
´ yá indrābhı́ bhū´māryás
´ rayı́h. śávasā pr.tsú jánān |
tasthau
. nah. sahásrabharamurvarāsā´m
tám .
daddhı́ sūno sahaso vr.tratúram || 1 ||
tū´rvannójı̄yāntavásastávı̄yān
kr.tábrahméndro vr.ddhámahāh. |
rā´jābhavanmádhunah. somyásya
. yátpurā´m
vı́śvāsām . dartnúmā´vat || 3 ||
śatáırapadranpan.áya indrā´tra
dáśon.aye kaváye ′rkásātau |
vadháıh. śús.n.asyāśús.asya māyā´h.
pitvó nā´rirecı̄tkı́m
. caná prá || 4 ||
tvám
. vr.dhá indra pūrvyó bhūr
varivasyánnuśáne kāvyā´ya |
párā návavāstvamanudéyam .
mahé pitré dadātha svám . nápātam || 11 ||
′
tám
. pr.chántó varāsah. párān.i
pratnā´ ta indra śrútyā´nu yemuh. |
árcāmasi vı̄ra brahmavāho yā´d
evá vidmá tā´ttvā mahā´ntam || 6 ||
✻✽✼
✶ manipūra ❝❛❦r❛
.
✻✽✽
✷ ❧✐t✳ ✏✜r♠♥❡ss✑
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✺✳✺✽✳✹❝✱✼✳✺✼✳✶❛✱❡t❝✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✷✷
tám
. pr.chántı̄ vájrahastam . rathes..thā´m
ı́ndram. vépı̄ vákvarı̄ yásya nū´ g´ı̄h. |
tuvigrābhám . tuvikūrmı́m . rabhod ā´m
.
gātúmis.e náks.ate túmramácha || 5 ||
✻✾✶
ā´ sam
. yátamindra n.ah. svastı́m .
śatrutū´ryāya br.hat´ı̄mámr.dhrām |
yáyā dā´sānyā´ryān.i vr.trā´
káro vajrinsutúkā nā´hus.ān.i || 10 ||
sutá ı́ttvám
. nı́miśla indra sóme
stóme bráhman.i śasyámāna ukthé |
yádvā yuktā´bhyām. maghavanháribhyām .
bı́bhradvájram . bāhvórindra yā´si || 1 ||
tám
. vah. sakhāyah. sám . yáthā sutés.
sómebhirı̄m. pr.n.atā bhojámı́ndram |
kuvı́ttásmā ásati no bhárāya
ná sús.vimı́ndró ′vase mr.dhāti || 9 ||
gambhı̄rén.a na urún.āmatrin
prés.ó yandhi sutapāvanvā´jān |
sthā´ ū .sú ūrdhvá ūt´ı̄ áris.an.yannaktór
vyus..tau páritakmyāyām || 9 ||
✺ ❧✐t✳ ✏❛✉t✉♠♥s✑
✻ ❧✐t✳ ✏❜♦✇✑
✼ ♣r♦❜✳ ✏r❛✈✐♥❡✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✷✺
tvā´m
. vāj´ı̄ havate vājineyó
mahó vā´jasya gádhyasya sātau ´ |
tvā´m vr
. . .trés vindra sátpatim. tárutram
.
tvā´m
. cas..te mus..tihā´ gós.u yúdhyan || 2 ||
′
tvám. kavı́m . codayo rkásātau
tvám. kútsāya śús.n.am . dāśús.e vark |
tvám. śı́ro amarmán.ah. párāhannatithigvā´ya
śám
. syam . karis.yán || 3 ||
etáttyátta indriyámaceti
yénā´vadhı̄rvaráśikhasya śés.ah. |
vájrasya yátte nı́hatasya śús.māt
svanā´ccidindra paramó dadā´ra || 4 ||
✶✳ ❲❤❛t ✐♥ ✐ts
✶ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥✱ ✇❤❛t ✐♥ ✐ts ❞r✐♥❦✐♥❣
✇❤❛t ✐♥ ♣❛rt♥❡rs❤✐♣ ✇✐t❤ ✐t Indra ❤❛s ❞♦♥❡❄
❖r ❞❡❧✐❣❤ts ♦❢ ❛ s✐tt✐♥❣ ✖ ✇❤❛t t❤♦s❡ ❬✇♦rs❤✐♣❡rs❪ ♦❢ ✐t
❤❛✈❡ ❞✐s❝♦✈❡r❡❞ ❛s ♦❢ ♦❧❞✱ ✇❤❛t ✐♥❞❡❡❞ ♥♦✈✐❝❡s ❬✇✐❧❧ ❞✐s❝♦✈❡r❪❄
✷✳ ■♥ ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥ ♦❢ ✐t ❬Indra ❤❛s ❞♦♥❡❪ ✇❤❛t ✐s r❡❛❧✱
✐♥ ❞r✐♥❦✐♥❣ ♦❢ ✐t ❬Indra ❤❛s ❞♦♥❡❪ ✇❤❛t ✐s r❡❛❧✱
✐♥ ❤✐s ♣❛rt♥❡rs❤✐♣ ✇✐t❤ ✐t Indra ❤❛s ❞♦♥❡ ✇❤❛t ✐s r❡❛❧✳
❖r ❞❡❧✐❣❤ts ✇❤✐❝❤ ❬❛r❡❪ ✐♥ ❛ s✐tt✐♥❣ ✖ t❤♦s❡ ❬✇♦rs❤✐♣❡rs❪ ♦❢ ✐t
❤❛✈❡ ❞✐s❝♦✈❡r❡❞ ❛s ♦❢ ♦❧❞ ✇❤❛t ✐s r❡❛❧✱
♥♦✈✐❝❡s ❬t♦♦❪ ❬✇✐❧❧ ❞✐s❝♦✈❡r❪ ✇❤❛t ✐s r❡❛❧✳
✸✳ ❙✐♥❝❡ ❡✈❡♥ ✉♣ t♦ ♥♦✇ ✇❡ ❤❛✈❡ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞ ♥❡✐t❤❡r ❣❡♥❡r♦s✐t②✱
❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ❡q✉❛❧ t♦ t❤② ♣♦✇❡r t♦ ✐♥❝r❡❛s❡✲✐♥✲s✐③❡✱
♥♦r ❬♠❛t❝❤✐♥❣❪ ❡✈❡r② ♣r❡s❡♥t✲❞❛② s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥
♦❢ ❬t❤②❪ ❞❡s✐r❡ ❬❢♦r Soma❪✱
♥♦❜♦❞② ❤❛s s❡❡♥ t❤② ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✱ ❖ Indra✦
✷
✹✳ ❚❤❛t s❛♠❡ t❤② ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s ✱ ✇✐t❤ ✇❤✐❝❤
t❤♦✉ ✈❛♥q✉✐s❤❡❞ r❡♠♥❛♥ts ♦❢ Varaśikha✬s ❬tr♦♦♣❪✱ ✇❛s ♥♦t✐❝❡❞
✇❤❡♥ ❢r♦♠ t❤❡ ♠❡r❡ r♦❛r✐♥❣ s♦✉♥❞ ♦❢ t❤② ❤✉r❧❡❞ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✱
❖ Indra✱
t❤❡ ♠♦st ♣r♦♠✐♥❡♥t ❬♦❢ t❤❡♠❪ ❜r♦❦❡ ❬❤✐s r❡s♦❧✈❡ t♦ ✜❣❤t❪✳
✺✳ ❇❡✐♥❣ ❡❛❣❡r t♦ ❤❡❧♣ Abhyāvartin Cāyamāna✱
Indra ✈❛♥q✉✐s❤❡❞ r❡♠♥❛♥ts ♦❢ Varaśikha✬s ❬tr♦♦♣❪✳
❲❤❡♥ ❛t Hariyūpı̄yā ❤❡ ✇❡r❡ t♦ str✐❦❡ Vr.cı̄vat✲s
❛t t❤❡ ❢r♦♥t s✐❞❡ ❬♦❢ t❤❡ ❢♦r♠❛t✐♦♥❪
t❤❡ r❡❛r ❬s✐❞❡❪ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❜r♦❦❡ ❬❢♦r♠❛t✐♦♥❪ ♦✉t ♦❢ ❢❡❛r✳
✻✳ ❆❧❧ t♦❣❡t❤❡r✱ ❤✉♥❞r❡❞ ❛♥❞ t❤✐rt② ❝❧❛❞ ✐♥ ❛r♠♦✉r ❬✇❛rr✐♦rs❪✱
❖ Indra✱ ❛t Yavyāvatı̄✱ ❖ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ♦♥❡✱
Vr.cı̄vat✲s✱ q✉✐❝❦❧② ❬❜❡❝❛♠❡❪ ✏✜t ❢♦r ❛♥ ❛rr♦✇✑ ✸ ✱
❜r❡❛❦✐♥❣ ❞❡❢❡♥s✐✈❡ ❢♦r♠❛t✐♦♥s✱ t❤❡② ❜❡❝❛♠❡ ✉s❡❧❡ss✳
prajā´vatı̄h. sūyávasam
. riśántı̄h.
śuddhā´ apáh. suprapān.é pı́bantı̄h. |
mā´ va stená ı̄śata mā´gháśam. sah.
pári vo het´ı̄ rudrásya vr.jyāh. || 7 ||
❚❤✐s ❤②♠♥ ♠❛❦❡s ❛ ♣❧❛② ✉♣♦♥ t❤❡ ✇♦r❞ go ✇❤✐❝❤ ♠✐❣❤t ♠❡❛♥ ❜♦t❤
❛ ❝♦✇ ❛♥❞ ❛♥ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥✳
✻ ❝♦✇s
✼ t❤❡ s♣❡❧❧ ♦❢ ✈❡rs❡s ✼ ❛♥❞ ✽
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✷✾
✶ ❛♥ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra✲❝r❛❢t
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✸✵
satyámı́ttánná tvā´vām̃
. anyó ast´ı̄ndra
devó ná mártyo jyā´yān |
′
áhannáhim . pariśáyānamárn.ó vāsr.jo
apó áchā samudrám || 4 ||
ápūrvyā purutámānyasmai
mahé vı̄rā´ya taváse turā´ya |
virapśı́ne vajrı́n.e śám
. tamāni
vácām
. syās ´
ā sthávirāya taks.am || 1 ||
sá nı̄vyā`bhirjaritā´ramáchā
mahó vā´jebhirmahádbhiśca śús.maih. |
puruv´ı̄rābhirvr..sabha ks.itı̄nā´m
ā´ girvan.ah. suvitā´ya prá yāhi || 4 ||
tvā´m
. h`ı̄ndrā´vase vı́vāco hávante
cars.an.áyah. śū´rasātau |
tvám. vı́prebhirvı́ pan.´ı̄m̃
. raśāyas
tvóta ı́tsánitā vā´jamárvā || 2 ||
tvám . tā´m̃
. indrobháyām̃ . amı́trān
dā´sā vr.trā´n.yā´ryā ca śūra |
vádhı̄rváneva súdhitebhirátkair
ā´ pr.tsú dars.i nr.n.ā´m. nr.tama || 3 ||
ásmā etánmáhyāṅgūs.ámasmā
ı́ndrāya stotrám. matı́bhiravāci |
ásadyáthā mahatı́ vr.tratū´rya
ı́ndro viśvā´yuravitā´ vr.dháśca || 5 ||
✼✷✾
✼ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✽ r❤②t❤♠s
✾ t❤❡ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma ✐s tr❛♥s❧✉❝❡♥t✱ ❛♣♣❡❛rs s❤✐♥✐♥❣ ✉♥❞❡r t❤❡ ❧✐❣❤t✱ ❜✉t ❛❢t❡r
❜❡✐♥❣ ❝♦♥s✉♠❡❞ ✐♥ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra✱ ✐t ❝❛✉s❡s ❛ ❝❤❛♥❣❡ ✐♥ ✈✐s✉❛❧ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥
s♦ t❤❛t t❤✐♥❣s ❛♣♣❡❛r ❛s ✐❢ s❤✐♥✐♥❣ ♦r ❡✈❡♥ ❤❛✈✐♥❣ ❛ ❤❛❧♦ ❛r♦✉♥❞ ❝♦♥t♦✉rs
✶✵ Soma ♣❧❛♥t
✶✶ ❤❡r❡ ♣r♦❜✳ ❂ ✏♣✉❧s❡s ♦❢ ❜❧♦♦❞✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✸✻
arvā´grátham . viśvávāram
. ta ugréndra
yuktā´so hárayo vahantu |
kı̄rı́ściddhı́ tvā hávate svàrvān
.rdhı̄máhi sadhamā´daste adyá || 1 ||
āsasrān.ā´sah. śavasānámáchéndram
.
sucakré rathyā`so áśvāh. |
abhı́ śráva .ŕjyanto vaheyur
nū´ cinnú vāyóramŕ.tam . vı́ dasyet || 3 ||
✶ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✷ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✸ t❤✐s ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✻✳✷✾✳✺❝
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✸✽
evā´ jajñānám
. sáhase ásāmi
vāvr.dhānám. rā´dhase ca śrutā´ya |
mahā´mugrámávase vipra nūnám
ā´ vivāsema vr.tratū´ryes.u || 5 ||
✼✸✾
ayámuśānáh. páryádrimusrā´
r.tádhı̄tibhirr.tayúgyujānáh. |
rujádárugn.am . vı́ valásya sā´num
.
pan.´ı̄m̃
. rvácobhirabhı́ yodhadı́ndrah. || 2 ||
′
ayám. rocayadarúco rucānò yám .
vāsayadvyr̀.téna pūrv´ı̄h. |
ayámı̄yata .rtayúgbhiráśvaih.
svarvı́dā nā´bhinā cars.an.iprā´h. || 4 ||
✶ Indra
✷ t❤✐s s❡❡♠s t♦ ♠❡❛♥ ♦♣❡♥✐♥❣ ♦❢ sahasrāra ❝❛❦r❛
✸ ❧✐t✳ ✏❛✉t✉♠♥s✑
✹ t❤❡ ♠♦st r❡✜♥❡❞ ❛♥❞ ❝♦♥❝❡♥tr❛t❡❞ ❢♦r♠ ♦❢ Soma
✺ dhı̄ti✲s
✻ Indra
✼ ❤❡r❡ ❂ ✏❞r♦♣s ♦❢ Soma ❥✉✐❝❡✑
✽ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✸✳✸✹✳✼❛❜
✾ s❡♥s❡s
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✹✵
✶ s✐♥❣❡r
✷ Indra
✸ t❤❡ ✐♥♥❡r ✜r❡ ♦❢ manipūra ❝❛❦r❛
.
✹ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✻✳✸✹✳✷❝
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✹✶
✶ bhuvanāni
✷ ❛ ♣❛rt✐❝✐♣❛♥t ♦❢ ❛♥ ♦✛❡r✐♥❣ ✇❤♦ s❡❡❦s ✇❛②s t♦ ♣r♦❝❡❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ♦✛❡r✐♥❣
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✹✸
. vardháyant´ı̄dgı́rah. pátim
yám . turásya rā´dhasah. |
´
támı́nnvasya ródası̄ devı̄ śús.mam . saparyatah. || 5 ||
ı́ndra túbhyamı́nmaghavannabhūma
vayám. dātréharivo mā´vı́venah. |
nákirāpı́rdadr.śe martyatrā´
kı́maṅgá radhracódanam . tvāhuh. || 10 ||
údabhrā´n.ı̄va stanáyanniyart´ı̄ndro
rā´dhām
. syáśvyāni gávyā |
tvámasi pradı́vah. kārúdhāyā
mā´ tvādāmā´na ā´ dabhanmaghónah. || 12 ||
✷ dvis✲❛s
.
✸ r❤②t❤♠s
✹ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✺ Soma
✻ vrtra✲s
.
✼ Soma
✽ Indra
✼✺✹
. tyátpā´tramindrapā´nam
idám
ı́ndrasya priyámamŕ.tamapāyi |
mátsadyáthā saumanasā´ya devám .
vyàsmáddvés.o yuyávadvyám. hah. || 16 ||
ayámakr.n.odus.ásah. supátnı̄r
ayám. sū´rye adadhājjyótirantáh. |
ayám. tridhā´tu divı́ rocanés.u
trités.u vindadamŕ.tam . nı́gū..dham || 23 ||
✶✵ a-śiva
✶✶ Indra
✶✷ t❤r♦❛t ❝❛❦r❛s ♦❢ ♣❛rt✐❝✐♣❛♥ts
✶✸ payas
✶✹ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✶✺ s♦✉r❝❡ ♦❢ ❡♥❡r❣② ✐♥ t❤❡ manipūra ❝❛❦r❛
.
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✹✺
. pate |
támu tvā satya somapā ı́ndra vājānām
áhūmahi śravasyávah. || 10 ||
dhı̄bhı́rárvadbhirárvato vā´jām̃
. indra śravā´yyān |
tváyā jes.ma hitám
. dhánam || 12 ||
yā´ ta ūtı́ramitrahanmaks.ū´javastamā´sati |
táyā no hinuhı̄ rátham || 14 ||
. rayı̄n.ā´m
pratnám . yújam
. sákhāyam . kı̄ricódanam |
bráhmavāhastamam . huve || 19 ||
dūn.ā´śam
. sakhyám. táva gaurasi
´ vı̄ra gavyaté |
áśvo aśvāyaté bhava || 26 ||
purūtámam . purūn.ā´m
. stotr̄.n.ā´m
. vı́vāci |
vā´jebhirvājayatā´m || 29 ||
✽ ❂ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✾ s❛♠❡ ❛s ✸✳✹✶✳✻
✶✵ ♠♦st ❧✐❦❡❧②✱ t❤❡ ✐♥♥❡r Soma
✼✻✹
✸✸✳ ❚❤❛t ♠✉❝❤ ❛❧❧ ♦❢ ✉s ❬❣❡t❪ ❢r♦♠ ❤✐♠ ✇❤♦ t❡♥❞s ✉♣✇❛r❞s✶✶ ❀
s✐♥❣❡rs ♦❢ ❡✉❧♦❣✐❡s ❛❧✇❛②s ❡①t♦❧✶✷
❜❡st ❛t ❣✐✈✐♥❣ t❤♦✉s❛♥❞s Br.bu ❬❛♥❞❪
❜❡st✲❛t✲♣r♦❝✉r✐♥❣✲t❤♦✉s❛♥❞❬✲❣✐❢ts❪ ✐♥st✐t✉t♦r ♦❢ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡✳
. na ā´ bharam̃
ı́ndra jyés..tham . pápuri śrávah. |
. ójis..tham
yénemé citra vajrahasta ródası̄ óbhé suśipra prā´h. || 5 ||
yádindra nā´hus.ı̄s.vā´m̃
. ójo nr.mn.ám. ca kr..s.tı́s.u |
yádvā páñca ks.itı̄nā´m. dyumnám ´
ā bhara
satrā´ vı́śvāni paum
´ . syā || 7 ||
✼ ♣r♦❜✳ Vrtra
.
✽ ❧✐t✳ ✏❤❛✈✐♥❣ ✇✐♥❣s✑
✾ ❛✐r
✶✵ ♣r♦❜✳ t❤❡ ❉❛✇♥ Usas✱ ♦r t❤❡ ◆✐❣❤t Rātri
.
✶✶ ✏r❡❢✉❣❡ ♦❢ t❤❡ ❢❛t❤❡rs✑ ✐s ♣r♦❜✳ ✏❞❛r❦ st❛rr② s❦②✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✹✼
ayám. vidaccitradŕ.śı̄kamárn.ah.
śukrásadmanāmus.ásāmánı̄ke |
ayám. mahā´nmahatā´ skámbhanenód
dyā´mastabhnādvr..sabhó marútvān || 5 ||
✶ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
✷ Indra
✸ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
✼✼✷
trātā´ramı́ndramavitā´ramı́ndram.
hávehave suhávam . śū´ramı́ndram |
hváyāmi śakrám
. puruhūtámı́ndram .
svastı́ no maghávā dhātvı́ndrah. || 11 ||
✹ ✐♥♥❡r Soma
✺ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✼✼✹
párā pū´rves.ām
. sakhyā´ vr.n.akti
vitárturān.o áparebhireti |
ánānubhūtı̄ravadhūnvānáh.
pūrv´ı̄rı́ndrah. śarádastartarı̄ti || 17 ||
rūpám. rūpam
. prátirūpo babhūva
tádasya rūpám. praticáks.an.āya |
ı́ndro māyā´bhih. pururū´pa ı̄yate
yuktā´ hyasya hárayah. śatā´ dáśa || 18 ||
divédive sadŕ.śı̄ranyámárdham.
kr..sn.ā´ asedhadápa sádmano jā´h. |
áhandāsā´ vr..sabhó vasnayántodávraje
varcı́nam . śámbaram. ca || 21 ||
. gā´ átharvabhyah. |
dáśa ráthānprás..timatah. śatám
′
aśvatháh. pāyáve dāt || 24 ||
ā´mū´raja pratyā´vartayemā´h.
ketumáddundubhı́rvāvadı̄ti |
sámáśvaparn.āścáranti no náro ′smā´kam
indra rathı́no jayantu || 31 ||
✼✼✾
✶✹ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✶✺ ♠✐s❢♦rt✉♥❡s
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✺✼
. sakhyā´ya svastáye |
ı́ndrā nú pūs.án.ā vayám
huvéma vā´jasātaye || 1 ||
tā´m
. pūs.n.áh. sumatı́m . vr.ks.ásya prá vayā´miva |
. vayám
ı́ndrasya cā´ rabhāmahe || 5 ||
. yuvāmahe bh´ı̄śūm̃
. riva sā´rathih. |
′
útpūs.án.am
mahyā´ ı́ndram . svastáye || 6 ||
✼✽✶
. stávattés.vr.tāvr.dhā |
yá indrāgnı̄ sutés.u vām
. vádatah. pajrahos.in.ā ná devā bhasáthaścaná || 4 ||
jos.avākám
✺ Soma
✻ manipūra ❝❛❦r❛
.
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✻✵
yā´ vām
. sánti puruspŕ.ho niyúto dāśús.e narā |
ı́ndrāgnı̄ tā´bhirā´ gatam || 8 ||
✼✽✼
tā´bhirā´ gachatam
. narópedám . sutám |
. sávanam
ı́ndrāgnı̄ sómapı̄taye || 9 ||
ā´ no gávyebhiráśvyair
vasavyàırúpa gachatam |
sákhāyau devau´ sakhyā´ya
śambhúvendrāgn´ı̄ tā´ havāmahe || 14 ||
✸ ♣r♦❜✳ ✏❞❡s✐r❡s✑
✹ ❡①t❡r♥❛❧ Agni ❛♥❞ Soma ❥✉✐❝❡ ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✾✸✳✶✷
✺ Soma ❥✉✐❝❡ ❛♥❞ ❡①t❡r♥❛❧ Agni
✻ r❤②t❤♠s
✼ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✽ rādhas✲❡s ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ✻✳✹✹✳✶✷❛❜
❘✐❣❱❡❞❛ ✻✳✻✽
śrus..t´ı̄ vām
. yajñá údyatah. sajós.ā
manus.vádvr.ktábarhis.o yájadhyai |
ā´ yá ı́ndrāvárun.āvis.é adyá
mahé sumnā´ya mahá āvavártat || 1 ||
yám
. yuvám. dāśvàdhvarāya devā
rayı́m
. dhatthó vásumantam . puruks.úm |
asmé sá indrāvarun.āvápi .syāt
prá yó bhanákti vanús.āmáśastı̄h. || 6 ||
✼✾✶
ı́ndrāvarun.ā sutapāvimám
. sutám .
sómam . pibatam . mádyam . dhr.tavratā |
yuvó rátho adhvarám . devávı̄taye
práti svásaramúpa yāti pı̄táye || 10 ||
ı́ndrāvarun.ā mádhumattamasya
vŕ..sn.ah. sómasya vr..san.ā´ vr..sethām |
idám . vāmándhah. páris.iktamasmé
āsádyāsmı́nbarhı́s.i mādayethām || 11 ||
✼✾✸
yā´ vı́śvāsām
. janitā´rā matı̄nā´m
ı́ndrāvı́s.n.ū kaláśā somadhā´nā |
prá vām . gı́rah. śasyámānā avantu
prá stómāso gı̄yámānāso arkaıh ´ . || 2 ||
✶ ❞r♦♣s ♦❢ ❙♦♠❛
✼✾✻
ı́ndrāsomāváhimapáh. paris..thā´m
.
hathó vr.trámánu vām. dyauramanyata
´ |
prā´rn.ām
. syairayatam. nad´ı̄nām
ā´ samudrā´n.i paprathuh. purū´n.i || 3 ||
ı́ndrāsomā pakvámāmā´svantár
nı́ gávāmı́ddadhathurvaks.án.āsu |
jagr.bháthuránapinaddhamāsu
rúśaccitrā´su jágatı̄s.vantáh. || 4 ||
✶ payas
✷ gosu ❧✐t✳ ✏♠✐❞st ❝♦✇s✑
.
✸ payas
✹ ♦♥❡ ♦❢ ♠❡t❡rs ♦❢ t❤❡ ❘✐❣✈❡❞❛
✺ rksu
. .
✻ t❤❛t ✐s✱ ✏s❡♥s❡s✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✶✽
✶ ❧✐t✳ ✏❢❛t❤❡rs✑
✷ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✸ ❧✐t✳ ✏❤♦rs❡s✑
✹ ❤❡ ♠❛❞❡ ❛ s✇❡❛r✐♥❣ t♦ ❢r❡❡③❡ ❜❧♦♦❞ ✐♥ ✈❡✐♥s ♦❢ t❤❡ ❝✉rs❡❞
✺ ♣r♦❜✳ Indra
✽✵✷
′
durādhyò áditim . sreváyanto cetáso
vı́ jagr.bhre párus.n.ı̄m |
mahnā´vivyakpr.thiv´ı̄m . pátyamānah.
paśús.kavı́raśayaccā´yamānah. || 8 ||
. hitā´nyes.ām
vı́ sadyó vı́śvā dr.m
ı́ndrah. púrah. sáhasā saptá dardah. |
vyā´navasya tŕ.tsave gáyam . bhāg
jés.ma pūrúm . vidáthe mr.dhrávācam || 13 ||
✶ Indra ❛❞❡♣t
✷ vrtra✲s
.
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✻✳✹✼✳✷❝❞
✽✶✵
mā´ te asyā´m
. sahasāvanpáris..tāvaghā´ya
bhūma harivah. parādáı |
trā´yasva no ′vr.kébhirvárūthais
táva priyā´sah. sūrı́s.u syāma || 7 ||
. gó ..rjı̄kamándho
ásāvi devám
nyàsminnı́ndro janús.emuvoca |
bódhāmasi tvā haryaśva yajñáır
bódhā na stómamándhaso mádes.u || 1 ||
bhı̄mó vives.ā´yudhebhires.ām
ápām. si vı́śvā náryān.i vidvā´n |
ı́ndrah. púro járhr..sān.o vı́ dūdhod
vı́ vájrahasto mahinā´ jaghāna || 4 ||
✷ ♣❤❛❧❧✉s✬
✸ t❤❛t ✐s✱ ✏❡♠♣♦✇❡r✐♥❣✑
✹ deva✲s
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✷✷
bódhāsúmemaghavanvā´camémā´m. yā´m
. te vásis..tho árcatipráśastim |
imā´ bráhma sadhamā´de jus.asva || 3 ||
✶ ✐♥♥❡r Soma
✷ ukthāni
✸ deva✲s
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✷✸
evédı́ndram . vŕ..san.am
. vájrabāhum.
vásis..thāso abhyàrcantyarkaıh ´. |
sá na stutó vı̄rávaddhātu gómad
yūyám . pāta svastı́bhih. sádā nah. || 6 ||
✽✷✸
✶ vrtra ✲s
✷t❤❛t
.
✸ rta
Indra ❤❛s ♠❛❞❡ t♦ ②✐❡❧❞ ♠✐❧❦ ✖ s❡❡ ✹✳✶✾✳✼❝❞
.
✹ rādhas
✺ deva ✲s
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✷✹
✶ Marut✲s
✷ ❋✐rst✱ st❛❧❦s ♦❢ t❤❡ ❤❡r❜ ❛r❡ s✇♦❧❧❡♥ ✐♥ ✇❛t❡r✱ t❤❡♥ ✐♥♥❡r Soma ✐s s✇♦❧❧❡♥
. te śiprinnūtáyah. sudā´se
śatám
sahásram . sā utá rātı́rastu |
. śám
jahı́ vádharvanús.o mártyasyāsmé
dyumnámádhi rátnam . ca dhehi || 3 ||
✹ vrtra✲s
.
✺ deva✲s
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✷✻
ukthaukthe
` sóma ı́ndram . mamāda
nı̄thénı̄the maghávānam . sutā´sah. |
yádı̄m
. sab ´
ā dhah. pitáram. ná putrā´h.
samānádaks.ā ávase hávante || 2 ||
ebhı́rna indrā´habhirdaśasya
durmitrā´so hı́ ks.itáyah. pávante |
práti yáccás..te ánr.tamanenā´
áva dvitā´ várun.o māy´ı̄ nah. sāt || 4 ||
vocémédı́ndram . maghávānamenam .
mahó rāyó rā´dhaso yáddádannah. |
yó árcato bráhmakr.timávis..tho
yūyám. pāta svastı́bhih. sádā nah. || 5 ||
✽✸✺
′
bráhmanvı̄ra bráhmakr.tim . jus.ān.ò rvācı̄nó
háribhiryāhi tū´yam |
asmı́nnū .sú sávane mādayasvópa
bráhmān.i śr.n.ava imā´ nah. || 2 ||
vocémédı́ndram . maghávānamenam .
mahó rāyó rā´dhaso yáddádannah. |
yó árcato bráhmakr.timávis..tho
yūyám. pāta svastı́bhih. sádā nah. || 5 ||
✽✸✼
vocémédı́ndram . maghávānamenam .
mahó rāyó rā´dhaso yáddádannah. |
yó árcato bráhmakr.timávis..tho
yūyám. pāta svastı́bhih. sádā nah. || 5 ||
✽✸✾
✶ ❂ ✐♥t❡♥s❡ man
❡♥❡r❣② ✐♥ . ipūra ❝❛❦r❛
✷ vrtra✲s
.
✸ ✏❜✉t ❤❡ ✐s s✉❝❤ ✐♥ ❛♥② ❝❛s❡✳✑
✹ deva✲s
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✸✶
mahā´m̃
. utā´si yásya té nu svadhā´varı̄ sáhah. |
′
´
mamnāte indra ródası̄ || 7 ||
✶ arka
✷ bādha ✖ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ s✉♣♣r❡ss
✽✹✷
ı́ndram . vā´n.ı̄ránuttamanyumevá
satrā´ rā´jānam . dadhire sáhadhyai |
háryaśvāya barhayā sámāp´ı̄n || 12 ||
✽✹✸
✸ ❂ s❡♥s❡s
✹ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ✼✳✷✹✳✷❝❞
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✸✷
rāyáskāmo vájrahastam
. sudáks.in.am . huve || 3 ||
. putró ná pitáram
mántramákharvam . súdhitam
. supéśasam . dádhāta yajñı́yes.vā´ |
pūrv´ı̄ścaná prásitayastaranti tám
. yá ı́ndre kárman.ā bhúvat || 13 ||
✷ Indra
✽✹✽
yádindra yā´vatastvámetā´vadahám´ı̄śı̄ya |
stotā´ramı́ddidhis.eya radāvaso ná pāpatvā´ya rāsı̄ya || 18 ||
✶✺✳ ■♠♣❡❧ tr✉❧② ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡s ✐♥t♦ ❬❛❝ts ♦❢❪ s❧❛②✐♥❣ Vr.tra ✖
t❤♦s❡ ✇❤♦ ❬♣❧❛❝❡❪ ✐♥t♦ ❜❡st♦✇✐♥❣ ♦♥❡
❬❤✐s❪ ❢❛✈♦r✐t❡ ❬❞r♦♣s ♦❢ ❤♦♥❡② ❪
✸
❛t ❛♥ ❛❞✈❛♥t❛❣❡ ❬♦❢ t❤❡s❡ ✈❡rs❡s❪✦
❲✐t❤ t❤② ❣✉✐❞❛♥❝❡✱ ❖ ❤❛✈✐♥❣ t❛✇♥② ❤♦rs❡s ♦♥❡✱
✇❡ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✐♥st✐t✉t♦rs ♦❢ ❬t❤✐s❪ s❛❝r✐✜❝❡
♠✐❣❤t ❝r♦ss ♦✈❡r ❛❧❧ ❞✐✣❝✉❧t✐❡s✳
✖✖
✶✻✳ ❊✈❡♥ t❤❡ ❧❡❛st ♦❢ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ✐s ❛ ❜❡♥❡✜t✳
❚❤♦✉ ❢♦st❡r ✇❤❛t ✐s ♠♦❞❡r❛t❡✱
t❤♦✉ ❛❧✇❛②s ❣♦✈❡r♥ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ✉❧t✐♠❛t❡✳
❚❤❡② ♥❡✈❡r ❤✐❞❡ t❤❡❡ ✇❤❡♥ ❛♠♦♥❣ ♦①❡♥ ✳ ✹
✶✼✳ ❚❤♦✉ ❛r❡ ❢❛♠❡❞ ❛s ❡✈❡r②♦♥❡✬s ♣r✐③❡✲❣✐✈❡r ✖
✇❤❛t❡✈❡r ✜❣❤t✐♥❣ ♠❛t❝❤❡s t❤❡r❡ ❛r❡✳
❊✈❡r② s❡❡❦✐♥❣ ❤❡❧♣ ❡❛rt❤❧✐♥❣ ❤❡r❡
❞❡s✐r❡s t♦ ♣❛rt❛❦❡ t❤②✱ ❖ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ♦♥❡✱ ♥❛t✉r❡✳
✶✽✳ ■❢✱ ❖ Indra✱ ■ ✇❡r❡ t♦ ♣♦ss❡ss ❛s ♠✉❝❤ ❛s t❤♦✉✱
❬❛♥❞❪ ■ ✇♦✉❧❞ ✇✐s❤ t♦ ❤❛✈❡ t♦ ♠②s❡❧❢ ❡✈❡♥ ❛ ❤②♠♥✲s✐♥❣❡r✱
■ ✇♦✉❧❞ ♥♦t ❣✐✈❡ ❬❤✐♠❪ ♦✈❡r t♦ ♣♦✈❡rt②✱ ❖ ❞✐✈✐❞✐♥❣ ✇❡❛❧t❤ ♦♥❡✦
✶✾✳ ■ ✇♦✉❧❞ ❥✉st s❡❡❦ t♦ ❤❡❧♣ ❤✐♠ ✭✇❤❡r❡✈❡r ❤❡ ✐s✮
✇❤♦ ❞❛②✲❛❢t❡r✲❞❛② ❛r♦✉s❡s ❬t❤❡❡❪ t♦✇❛r❞s r❡✇❛r❞s
t❤❡r❡ ✐s ♥♦ ❜❡tt❡r ❛❧❧✐❛♥❝❡ ❢♦r ✉s
♦t❤❡r t❤❛♥ t❤♦✉ ✖ ♥♦t ❡✈❡♥ ❛ ❢❛t❤❡r✳
✷✵✳ ❏✉st ❝❛rr②✐♥❣ ❬✐t❪ ❛❝r♦ss ♦♥❡ s❡❡❦s t♦ ♣r♦❝✉r❡
t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r ✇✐t❤ ❜❡❛r✐♥❣ ❢✉❧❧♥❡ss ②♦❦❡♠❛t❡✳
❋♦r ②♦✉ ■ ❜❡♥❞ ♠✉❝❤✲✐♥✈♦❦❡❞ Indra ❤❡r❡
✇✐t❤ ❛ ❝❤❛♥t ✖ ❧✐❦❡ ❛ ❝❛r♣❡♥t❡r ❬❜❡♥❞s❪ ❣♦♦❞ ✇♦♦❞ ✐♥t♦ ❛ ❢❡❧❧②✳
✷✶✳ ❆ ♠♦rt❛❧ ❞♦❡s ♥♦t ❝♦♠❡ ❜② ✇❤❛t✬s ❜❡♥❡✜❝✐❛❧
❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ❜❛❞ ❡✉❧♦❣②❀
✇❡❛❧t❤ s❤❛❧❧ ♥♦t ♠❡❡t ❤✐♠ ✇❤♦ ❢❛✐❧s✳
■t ✐s r❡❛❧❧② ❡❛s② ❢♦r t❤❡❡✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ ✖
✇❤✐❝❤ ❬✐s❪ ❣✐✈✐♥❣ t♦ ❬s♦♠❡♦♥❡❪ ❧✐❦❡ ♠❡ ♦♥ ❛ ❞❡❝✐s✐✈❡ ❞❛②✳
✖✖
ná tvā´vām̃
. anyó divyó ná pā´rthivo ná jātó ná janis.yate |
aśvāyánto maghavannindra vājı́no gavyántastvā havāmahe || 23 ||
✷✷✳ ❆❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥ ✇❡ ✜♥❞ ♦✉r ✇❛②✱ ❧✐❦❡ ✉♥✲♠✐❧❦❡❞ ♠✐❧❝❤✲❝♦✇s✱
t♦✇❛r❞s t❤❡❡✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱
❜❡❤♦❧❞✐♥❣ svàr✱ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❝❤❛r❣❡ ♦❢ t❤✐s ♦♥❡✱ ✇❤♦ ✐s ♦♥ t❤❡ ♠♦✈❡✱
❜❡✐♥❣ ✐♥ ❝❤❛r❣❡ ♦❢ ❬t❤❛t ♦♥❡❪ ✇❤♦ ✐s s❡tt❧❡❞✱ ❖ Indra✦
✷✸✳ ◆♦ ♦t❤❡r ❧✐❦❡ t❤❡❡ ✇❛s ❜♦r♥ ❬♦r❪
✇✐❧❧ ❜❡ ❜♦r♥✱ ♥❡✐t❤❡r ❝❡❧❡st✐❛❧✱ ♥♦r ❡❛rt❤❧②✳
❙❡❡❦✐♥❣ ❤♦rs❡s✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s Indra✱ ❝❛♣❛❜❧❡ ♦❢ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱
s❡❡❦✐♥❣ ❝♦✇s ✇❡ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ t❤❡❡✦
✷✹✳ ❇r✐♥❣ ❤❡r❡✱ ❖ Indra✱ ❡q✉❛❧❧② t♦✇❛r❞s ❬✉s❪
✇❤♦ ❛r❡ ✐♥❢❡r✐♦r✱ t❤❛t ❬✇❤✐❝❤ ✐s❪ s✉♣❡r✐♦r ✖
s✐♥❝❡ ❢r♦♠ ♦❢ ♦❧❞ t❤♦✉✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ❛r❡ ♦❢ ♠❛♥② ❜❡♥❡✜ts✱
❛♥❞ t♦ ❜❡ ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥ ✐♥ ❡✈❡r② ❜❛tt❧❡✳
✖✖
✷✺✳ P✉s❤ ❛s✐❞❡✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ❤♦st✐❧❡s✱
♠❛❦❡ ❬t❤②❪ ❜❡♥❡✜ts ❢♦r ✉s ❡❛s② t♦✲❝♦♠❡✲❜②✦
■♥ ❛ ❣r❡❛t ❜❛tt❧❡✱ ❜❡ ♦✉r ❤❡❧♣❡r✦
❇❡❝♦♠❡ str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❬t❤②❪ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s✦
✷✻✳ ❖ Indra✱ ❜r✐♥❣ t♦ ✉s ❬t❤②❪ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss✱
❧✐❦❡ ❢❛t❤❡r t♦ s♦♥s✦
❊①❡rt t❤②s❡❧❢ ❢♦r ♦✉r s❛❦❡✱ ❖ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ♦♥❡✱
❞✉r✐♥❣ t❤✐s ❡①♣❡❞✐t✐♦♥✱
❬s♦ t❤❛t❪ ✇❡ ✇♦✉❧❞ r❡❛❝❤ t❤❡ ❧✐❣❤t ❛❧✐✈❡✦
✷✼✳ ▼❛② ♥♦t ✉♥❦♥♦✇♥ ❬t♦ ✉s❪ ❬❜r✐♥❣✐♥❣❪ ❢❛✉❧t② ✐❞❡❛s
t✇✐sts ❬♦❢ ❡✈❡♥ts❪✱
♠❛② ♥♦t ✐♥❝✐t✐♥❣✲r❡❛❝t✐✈❡✲✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss ❬❛❧❧✲❝♦♥s✉♠✐♥❣ ❢❡❛rs ❪
✺ ✻
❞❡s❝❡♥❞ ✉♣♦♥ ✉s✦
❲✐t❤ t❤❡❡✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ✇❡ ♠✐❣❤t ❝r♦ss ♦✈❡r
♠♦✉♥t❛✐♥ s❧♦♣❡s ❬❛♥❞❪ ♥✉♠❡r♦✉s ✇❛t❡r❬✲♦❜st❛❝❧❡s❪✦
✺ a-śiva
✻ atrinas
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✽✷
ı́ndrāvarun.ā yuvámadhvarā´ya no
viśé jánāya máhi śárma yachatam |
dı̄rgháprayajyumáti yó vanus.yáti
vayám . jayema pŕ.tanāsu dūd.hyàh. || 1 ||
ánvapā´m
. khā´nyatr.ntamójas
´ ´
ā sūryamairayatam . divı́ prabhúm |
ı́ndrāvarun.ā máde asya māyı́nó ′pinvatam
. dhı́yah. || 3 ||
apı́tah. pı́nvatam
✶ Varuna
.
✷ Indra
✸ ❚❤❡② ❝❛✉s❡❞ manipūra ❝❛❦r❛ t♦ ❜❡ ❢✉❧❧ ♦❢ ❡♥❡r❣② t♦ ❜❡❝♦♠❡ ♠❛♥✐❢❡st t♦
.
t❤❡ ♠✐♥❞
✹ Soma
✺ ❧✐t✳ ✏s✇❡❧❧❡❞✑
✻ ❂s❤❛♣❡ ❜❡❤❛✈✐♦r ♦❢
✽✺✹
asmā´kamindrāvarun.ā bhárebhare
puroyodhā´ bhavatam . kr..s.tyojasā |
yádvām
. hávanta ubháye ádha spr.dhı́
nárastokásya tánayasya sātı́s.u || 9 ||
ı́ndrāvarun.ā vadhánābhirapratı́
bhedám . vanvántā prá sudā´samāvatam |
bráhmān.yes.ām . śr.n.utam
. hávı̄mani
satyā´ tŕ.tsūnāmabhavatpuróhitih. || 4 ||
yuvā´m
. havanta ubháyāsa ājı́s.vı́ndram . ca
vásvo várun.am . ca sātáye |
yátra rā´jabhirdaśábhirnı́bādhitam.
prá sudā´samā´vatam . tŕ.tsubhih. sahá || 6 ||
❚❤❡ ❛♣♣❡❛❧ ♦❢ t❤✐s ❤②♠♥ t♦ ❜♦t❤ Indra ❛♥❞ Varun.a ✐s ❞♦♥❡ t♦ ❜❛❧✲
❛♥❝❡ ✉❧t✐♠❛t❡ ✐♥❞✐✈✐❞✉❛❧✐t② ♦❢ ❛ ✇❛rr✐♦r ♣♦ss❡ss❡❞ ❜② Indra ✇✐t❤
❜❡♥❡✜ts ♦❢ ❝♦♦♣❡r❛t✐♦♥ ❛♥❞ ♠✉t✉❛❧ ♦❜❧✐❣❛t✐♦♥s ❜❡t✇❡❡♥ ❦✐♥✱ ❝♦♠✲
♣❛♥✐♦♥s✱ ❛♥❞ ❛❧❧✐❡s ❞✉r✐♥❣ ❜❛tt❧❡ ❛♥❞ ❛❢t❡r ✐t✳
✷ vrtra✲s
.
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✸✳✻✷✳✶✷❜
✹ t❤❡ ●r❡❛t ❯♥r❡str❛✐♥t
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✽✹
ā´ vām
. rājānāvadhvaré vavr.tyām .
havyébhirindrāvarun.ā námobhih. |
prá vām. ghr.tā´cı̄ bāhvórdádhānā
pári tmánā vı́s.urūpā jigāti || 1 ||
yuvó rās..trám
. br.hádinvati dyaur
´
´ setŕ.bhirarajjúbhih. sinı̄tháh. |
yau
pári no hé..do várun.asya vr.jyā
urúm. na ı́ndrah. kr.n.avadu lokám || 2 ||
kr.tám
. no yajñám . vidáthes.u cā´rum .
. bráhmān.i sūrı́s.u praśastā´ |
kr.tám
úpo rayı́rdevájūto na etu
prá n.a spārhā´bhirūtı́bhistiretam || 3 ||
✶ t❤❛t ✐s✱ t♦✇❛r❞s ❛ ❜✉rst ♦❢ ❡♥❡r❣②✱ ❛ ❤♦t ✢❛s❤ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❜♦❞②
✷ vrtra✲s
.
✸ ♣r♦❜✳ Agni
✹ deva✲s
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✾✸
gı̄rbhı́rvı́prah. prámatimichámāna
´ı̄.t.te rayı́m . pūrvabhā´jam |
. yaśásam
ı́ndrāgnı̄ vr.trahan.ā suvajrā
prá no návyebhistiratam . des.n.áıh. || 4 ||
śr.n.utám . gı́rah. |
. jaritúrhávamı́ndrāgnı̄ vánatam
ı̄śānā´ pipyatam . dhı́yah
. || 2 ||
tā´ vām
. gı̄rbhı́rvipanyávah. práyasvanto havāmahe |
medhásātā sanis.yávah. || 6 ||
gómaddhı́ran.yavadvásu yádvāmáśvāvad´ı̄mahe |
ı́ndrāgnı̄ tádvanemahi || 9 ||
✽✻✾
✶ ❧✐t✳ ✏s✇❡❧❧❡❞✑
✷ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ✼✳✷✹✳✷❝❞
✸ s❡♥s❡s
✹ Vrtra
.
✽✼✵
tā´vı́dduh.śám
. sam
. mártyam
. dúrvidvām . raks.asvı́nam |
. sam
ābhogám . hánmanā hatamudadhı́m. hánmanā hatam || 12 ||
✽✼✶
jajñānáh. sómam
. sáhase papātha
prá te mātā´ mahimā´namuvāca |
éndra paprāthorvàntáriks.am
.
yudhā´ devébhyo várivaścakartha || 3 ||
távedám
. vı́śvamabhı́tah. paśavyàm
.
yatpaśyasi cáks.asā sū´ryasya |
gávāmasi gópatiréka indra
bhaks.ı̄máhi te práyatasya vásvah. || 6 ||
✶ deva✲s
❘✐❣❱❡❞❛ ✼✳✶✵✹
Vasis..tha | ✶✕✼✱ ✶✽✱ ✷✶✱ ✷✸ Jagatı̄❀ ✽✕✶✼✱ ✶✾✱ ✷✵✱ ✷✷✱ ✷✹ Tris..tubh❀ ✷✺
Anus..tubh | t♦ Indra ❛♥❞ Soma
ı́ndrāsomā sámagháśam
. samabhyàghám .
tápuryayastu carúragnivā´m̃
. iva |
brahmadvı́s.e kravyā´de ghorácaks.ase
dvés.o dhattamanavāyám . kimı̄dı́ne || 2 ||
vı́ tis..thadhvam
. maruto viks.vı̀cháta
. pinas..tana |
gr.bhāyáta raks.ásah. sám
váyo yé bhūtv´ı̄ patáyanti naktábhir
yé vā rı́po dadhiré devé adhvaré || 18 ||
✶✹✳ ❲❤❡t❤❡r ■ ❤❛✈❡ ❜❡❡♥ ❤❛✈✐♥❣ ✇❤❛t ❧❛❝❦s .rta ❢♦r ❛ deva✱
♦r ❤❛✈❡ ■ ❜r♦✉❣❤t ❬♦✛❡r✐♥❣s❪ ❢♦r deva✲s ✇✐t❤♦✉t ❛ ❝❛✉s❡✱ ❖ Agni❄
❚♦ ✇❤❛t ❡♥❞ t❤♦✉ ❛r❡ ❛♥❣r② ❛t ✉s✱ ❖ ❜♦r♥ ♦❢ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡ ♦♥❡❄
▼❛② ❬t❤❡s❡❪ ✐♥t❡♥❞❡❞ t♦ ❤✉rt ✉tt❡r❛♥❝❡s
❛ss♦❝✐❛t❡ t❤❡♠s❡❧✈❡s ✇✐t❤ t❤❡ ❞✐s✐♥t❡❣r❛t✐♦♥ t❤♦✉ ❝❛✉s❡✦
✶✺✳ ■ ✇♦✉❧❞ ❞✐❡ t♦❞❛② ✐❢ ■ ✇❡r❡ ❝✉rs❡❞ ✇✐t❤ ❛♥ ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥✱
♦r ✐❢ ✇✐t❤ ❤❡❛t ❬♦❢ ❛s❝❡t✐❝ ♣r❛❝t✐❝❡s❪ ■ ❤❛❞ ❞❡str♦②❡❞
♠❛♥✬s ✈✐t❛❧ ♣♦✇❡r✳
❚❤❡r❡❢♦r❡✱ ❤❡ s❤♦✉❧❞ ❜❡ ❞❡♣r✐✈❡❞ ♦❢ t❡♥ ❤❡r♦❡s
✇❤♦ ❝❛❧❧s ♠❡ ✇✐t❤♦✉t ❛ ❝❛✉s❡ ✏❝✉rs❡❞ ✇✐t❤ ❛♥ ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥✑✳
✶✻✳ ❲❤♦ ❝❛❧❧❡❞ ♠❡✱ ✇❤♦ ❤❛s ♥♦ ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥s✱
✏❝✉rs❡❞ ✇✐t❤ ❛♥ ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥✑✱
♦r✱ ❣✉❛r❞✐♥❣ ❬❤✐♠ ♠❛♥❪ ✇❤♦ s❛✐❞ ✏■ ❛♠ ✐♥♥♦❝❡♥t ✑✱
✺
♠❛② Indra str✐❦❡ ❤✐♠ ✇✐t❤ ❛ ♠✐❣❤t② ✇❡❛♣♦♥✦
▲♦✇❡st ♦❢ ❛❧❧ ❝r❡❛t✉r❡s✱ ♠❛② ❤❡ ❢❛❧❧ ❞♦✇♥✦
✖✖
✶✼✳ ❙❤❡ ✇❤♦ ❛♣♣r♦❛❝❤❡s ❛t ♥✐❣❤t ✖ ❧✐❦❡ ❛♥ ♦✇❧✱
♠❛❧✐❝✐♦✉s❧② ❤✐❞✐♥❣ ❤❡rs❡❧❢ ❛✇❛② ❬❞✉r✐♥❣ t❤❡ ❞❛②❪ ✖
♠❛② s❤❡ ❢❛❧❧ ❞♦✇♥ ✐♥t♦ ❡♥❞❧❡ss ❝❛✈❡r♥s✦
▼❛② ♣r❡ss✐♥❣ st♦♥❡s ✇❛r❞ ♦✛ ❣✉❛r❞✐❛♥ ❬✐♠♣✉❧s❡s❪
✇✐t❤ ❝❧❛♥❦✐♥❣ s♦✉♥❞s✳
✶✽✳ ❖ Marut✲s✱ s♣r❡❛❞ ♦✈❡r ❛♠♦♥❣ ❤♦♠❡st❡❛❞s✱ s❡❡❦✱
s❡✐③❡ ❣✉❛r❞✐♥❣ ❬✐♠♣✉❧s❡s❪✱ ❝r✉s❤ ❝♦♠♣❧❡t❡❧② ❬t❤♦s❡❪
t❤❛t✱ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❝♦♠❡ ❜✐r❞s✱ ❜r✐♥❣ ❞♦✇♥ ❬♠❡♥❪ ❛t ♥✐❣❤t✱
♦r t❤♦s❡ t❤❛t ❤❛✈❡ ♣❧❛❝❡❞ tr❛♣s ❛❧♦♥❣ t❤❡ ❝♦✉rs❡ ♦❢
❝❡❧❡st✐❛❧ ♣r♦❝❡❡❞✐♥❣ ♦♥ ✐ts ✇❛② ❬s❛❝r✐✜❝❡❪✳
✖✖
✶✾✳ ❘♦❧❧ t❤❡ r♦❝❦ ❢r♦♠ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✱ ❖ Indra✦
❚❤❛t ✇❤✐❝❤ ✐s s❤❛r♣❡♥❡❞ ❜② Soma✱ ❖ ♠✉♥✐✜❝❡♥t ♦♥❡✱
s❤❛r♣❡♥ t❤♦r♦✉❣❤❧②✦
❚❤✉♠♣ ❛t t❤❡ ❣✉❛r❞✐♥❣ ❬✐♠♣✉❧s❡s❪ ✇✐t❤ t❤❡ r♦❝❦
❢r♦♠ t❤❡ ❢r♦♥t✱ ❢r♦♠ ❜❡❤✐♥❞✱ ❢r♦♠ ❜❡❧♦✇✱ ❢r♦♠ ❛❜♦✈❡✦
✷✵✳ ❚❤❡s❡✱ t❤❛t ❜r✐♥❣ ❞♦✇♥ ✖ ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥s ❧✐❦❡ t❤♦s❡ ♦❢ ❛ ❞♦❣✱
t❤❡② ❞❡s✐r❡ t♦ tr✐❝❦ Indra✱ t❤✐❡✈❡s✱
❬Indra ✇❤♦ ✐s❪ ♥♦t✲t♦✲❜❡✲❞❡❝❡✐✈❡❞✳
❍❡✱ ❡♠♣♦✇❡r✐♥❣ ♦♥❡✱ s❤❛r♣❡♥s ❬❤✐s❪ ❞❡❛❞❧② ✇❡❛♣♦♥
❛❣❛✐♥st t❤❡ tr❡❛❝❤❡r♦✉s
s♦ t❤❛t ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❛ss✉r❡❞❧② ❞✐s❝❤❛r❣❡ ❛ ✢❛s❤ ♦❢ ❧✐❣❤t♥✐♥❣
❢♦r t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡ ✐♥❢❛t✉❛t❡❞✳
✺ ❧✐t✳ ✏♣✉r❡✑
✽✽✵
ı́ndro yātūnā´mabhavatparāśaró
havirmáthı̄nāmabhyā`vı́vāsatām |
abh´ı̄du śakráh. paraśúryáthā vánam
.
pā´treva bhindánsatá eti raks.ásah. || 21 ||
úlūkayātum . śuśulū´kayātum
.
jahı́ śváyātumutá kókayātum |
suparn.áyātumutá gŕ.dhrayātum .
dr..sádeva prá mr.n.a ráks.a indra || 22 ||
yáttudátsū´ra étaśam
. vaṅkū´ vā´tasya parn.ı́nā |
váhatkútsamārjuneyám . śatákratuh. tsáradgandharvámástr.tam || 11 ||
✶✷ ❝♦✇ ♠✐❧❦
✶✸ ❡❛rt❤❧② ❛♥❞ ❝❡❧❡st✐❛❧
✽✽✽
✶✹ ihi
✶✺ Soma
✶✻ ✐♥♥❡r Soma
✽✾✵
tvám
. púram . caris.n.vàm . pin.ak |
. vadháıh. śús.n.asya sám
. bhā´ ánu caro ádha dvitā´ yádindra hávyo bhúvah. || 28 ||
tvám
tám
. te yávam. yáthā góbhih. svādúmakarma śrı̄n.ántah. |
ı́ndra tvāsmı́nsadhamā´de || 3 ||
✶ ✐♥♥❡r Soma
✷ Soma ❥✉✐❝❡ ❢r♦♠ t❤❡ ❤❡r❜
✸ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ✐♥ t❤❡ ✇❛t❡r
✹ Soma✲❥✉✐❝❡ ✐♥s✉✣❝✐❡♥t❧② ♠✐①❡❞ ✇✐t❤ ♠✐❧❦
✺ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✻ Soma
✼ ❜❡t✇❡❡♥ ❣✐✈✐♥❣ ❦♥♦✇❧❡❞❣❡ ❛♥❞ ❝❛✉s✐♥❣ Indra✬s ❡①❤✐❧❛r❛t✐♦♥
✽✾✹
tā´m̃ . puro..dā´śamı́ndremám
. āśı́ram . śrı̄n.ı̄hi |
. sómam
revántam . hı́ tvā śr.n.ómi || 11 ||
revā´m̃
. ı́dreváta stotā´ syā´ttvā´vato maghónah. |
prédu harivah. śrutásya || 13 ||
. karadāré asmát |
mó .svàdyá durhán.āvānsāyám
aśrı̄rá iva jā´mātā || 20 ||
✽✾✺
. vı̄rā´ya śakrā´ya |
jyés..thena sotarı́ndrāya sómam
bhárā pı́bannáryāya || 23 ||
evédes.á tuvikūrmı́rvā´jām̃
. éko vájrahastah. |
sanā´dámr.kto dayate || 31 ||
. nŕ.bhih. śū´rah. |
sánitā vı́pro árvadbhirhántā vr.trám
′ ´
satyò vitā vidhántam || 36 ||
kánnávyo atas´ı̄nām
. turó gr.n.ı̄ta mártyah. |
nah´ı̄ nvasya mahimā´namindriyám . svàrgr.n.ánta ānaśúh. || 13 ||
. váhanti váhnayah. |
yásmā anyé dáśa práti dhúram
. váyo ná túgryam || 23 ||
ástam
✶ adhvaryu
✷ adhvaryu✲s
✸ vistap ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ✽✳✻✾✳✼❛❜
..
✹ t❤❡ r❡❞❞❡♥✐♥❣ ❞✉❡ t♦ ❞✐❧❛t✐♦♥ ♦❢ ❜❧♦♦❞ ✈❡ss❡❧s
✺ ❤❡r❡ ✏t❡❡t❤✑
✻ Pūsan
.
✾✶✹
mahā´m̃
. ı́ndro yá ójasā parjányo vr..s.timā´m̃
. iva |
stómairvatsásya vāvr.dhe || 1 ||
. gómantamaśvı́nam |
prá támindra naśı̄mahi rayı́m
prá bráhma pūrvácittaye || 9 ||
✾✶✼
✶ Indra
✷ rta
.
✸ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❜❡❝♦♠❡ ♣♦ss❡ss❡❞ ❜② Indra
✹ vrsni ❂ ✏r❛♠✑ ❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✵✸✽❪
...
✺ ♦♥❡ ❡①❛♠♣❧❡ ✐s ✈❡rs❡ ✻
✻ sakhyé
✼ ✽✳✸✳✾❜
✾✶✽
. parvaśó ruján |
yádasya manyúrádhvanı̄dvı́ vr.trám
apáh. samudrámáırayat || 13 ||
. yádindra nā´hus.ı̄s.vā´ |
utá tyádāśváśvyam
´
ágre viks.ú pradı̄dayat || 24 ||
✶✶ Prśni
.
✶✷ ❤❡r❡ ✏✇✐t❤ t❤❡ ♠♦✉t❤✑ ❂ ✏✇✐t❤ ❛✉❞✐❜❧❡ s♣❡❡❝❤✑
✶✸ manipūra ❝❛❦r❛
.
✶✹ t❤✐s ❧✐♥❡ ❢♦❧❧♦✇s ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✵✸✾❪
✶✺ ♣r♦❜✳ t❤❡ ✐♥♥❡r Soma
✾✷✷
upahvaré girı̄n.ā´m
. sam. gathé ca nad´ı̄nām |
dhiyā´ vı́pro ajāyata || 28 ||
átah. samudrámudvátaścikitvā´m̃
. áva paśyati |
yáto vipāná éjati || 29 ||
. ná vartyétaśam |
ánu tvā ródası̄ ubhé cakrám
ánu suvānā´sa ı́ndavah. || 38 ||
arvā´ñcam
. tvā purus..tuta priyámedhastutā hárı̄ |
somapéyāya vaks.atah. || 45 ||
tr´ı̄n.i śatā´nyárvatām
. sahásrā dáśa gónām |
dadús.pajrā´ya sā´mne || 47 ||
✸✼✳ ❋♦❧❦s✱ ✇❤♦s❡ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss ❤❛s ❜❡❡♥ t✇✐st❡❞✱ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥
❥✉st t❤❡❡✱ ❖ t❤❡ ❜❡st ❛t s❧❛②✐♥❣ Vrtra✱
t♦ ❜❡st♦✇ t❤❡ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r✳ .
✸✽✳ ❇♦t❤ Rodas✲❡s ❬❢♦❧❧♦✇❪ t❤❡❡
❧✐❦❡ t❤❡ ✇❤❡❡❧ ✐s t✉r♥❡❞ ❬t♦ ❢♦❧❧♦✇❪ t❤❡ ✢✐❝❦❡r✐♥❣ ♦♥❡✱
❡✛✉s✐♥❣ ❞r♦♣s ♦❢ ❬✐♥♥❡r❪ Soma ❬❢♦❧❧♦✇ t❤❡❡❪✳
✸✾✳ ❊①❤✐❧❛r❛t❡ t❤②s❡❧❢ ✇❡❧❧ ✐♥ Svarn.ara ✷✹
❛♥❞ ✐♥ Śaryan.āvat ✱ ❖ Indra✱
✷✺
r❡✈❡❧ ✐♥ t❤❡ ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡ ♦❢ Vivasvat✦
✹✵✳ ❍❛✈✐♥❣ ❣r♦✇♥ ✉♣ t♦ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ✱ ✷✻
❜❡❛r✐♥❣ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t ❜✉❧❧✱ s❧❛②❡r ♦❢ Vrtra✱
❜❡st ❞r✐♥❦❡r ♦❢ Soma✱ ❤♦✇❧❡❞ ❧♦✉❞❧②✳.
✹✶✳ ❇❡❝❛✉s❡ t❤♦✉ ❛r❡ t❤❡ ✜rst✲❜♦r♥ s❡❡r✱
❛❧♦♥❡ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❝❤❛r❣❡ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛ ❢r❡♥③②✱
t❤♦✉ r❡♣❡❛t❡❞❧② st✐r t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ❖ Indra✦
✹✷✳ ▼❛② ❤✉♥❞r❡❞ t❛✇♥② ❤❛✈✐♥❣ s♠♦♦t❤ ❜❛❝❦ ♦♥❡s
❝♦♥✈❡② t❤❡❡ ♥❡❛r ♦✉r ❡①tr❛❝t❡❞ ❬Soma ❞r♦♣s❪
❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❬t❤②❪ ❞❡❧✐❣❤t✦
✹✸✳ ❚❤✐s ♠♦st ❡①❝❡❧❧❡♥t ✈✐s✉❛❧✐③❛t✐♦♥
s✇❡❧❧✐♥❣ ✇✐t❤ t❤❡ ❣❤❡❡ ♦❢ t❤❡ ❤♦♥❡② ✷✼
Kan.va✲s ❤❛✈❡ ♠❛❞❡ str♦♥❣❡r ✇✐t❤ ❛ r❡❝✐t❡❞ ✈❡rs❡✳
✹✹✳ ❆♠♦♥❣ ✐♥s♣✐r✐♥❣ ♦♥❡s ❬✐t ✐s❪ ❥✉st Indra ❬✇❤♦♠❪
❛ ♠♦rt❛❧ s❤❛❧❧ ❝❤♦♦s❡ ✇❤❡♥ ♥♦✉r✐s❤✐♥❣ ❞r✐♥❦ ❬✐s ♣r❡♣❛r❡❞❪✱
❬✐❢ ❤❡ ✐s❪ ✇✐s❤✐♥❣ t♦ ❛❝q✉✐r❡ Indra ❛s ❛♥ ❛✐❞✱
✹✺✳ s♦ t❤❛t t❤❡ t✇♦ t❛✇♥② ♠✉❝❤✲❡✉❧♦❣✐③❡❞✲❜②✲priyamedha✲s ♦♥❡s
✇♦✉❧❞ ❝♦♥✈❡② t❤❡❡ ✇❤♦ ✐s ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤❡r✇❛r❞
❢♦r ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ Soma✱ ❖ ♠✉❝❤✲❡✉❧♦❣✐③❡❞ ♦♥❡✦
✖✖
✹✻✳ ❆t Tirindira✬s ■ ❤❛✈❡ r❡❝❡✐✈❡❞ ❛ ❤✉♥❞r❡❞✱
❛t Parśu✬s ❛ t❤♦✉s❛♥❞
Yadu✬s ❞❡s❝❡♥❞❛♥ts✬ ❣✐❢ts✳
✹✼✳ ❋♦r ❬♦❜t❛✐♥✐♥❣❪ ♠❛t❡r✐❛❧ ✇❡❛❧t❤ t❤❡② ❤❛✈❡ ❣✐✈❡♥
t❤r❡❡ ❤✉♥❞r❡❞ ❝♦✉rs❡rs✱
❬❛♥❞❪ t❡♥ t❤♦✉s❛♥❞ ❝♦✇s✳
✹✽✳ ❚❤❡ ♣r♦♠✐♥❡♥t ♦♥❡ ❤❛s r❡❛❝❤❡❞ ✉♣ t♦ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥
❣r❛♥t✐♥❣ ❬t♦ ♠❡❪ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥
②♦❦❡❞✲✐♥✲❢♦✉r ♦①❡♥ ❛♥❞ ❛ ❞❡s❝❡♥❞❛♥t ♦❢ Yadu✳
✷✹ ♣r♦❜✳ ājñā ❝❛❦r❛
✷✺ ♣r♦❜✳ t❤❡ ♣❛t❤✇❛②s ♦❢ ❛✐r t♦ t❤❡ ❧✉♥❣s
✷✻ ❤❡r❡ ❂ ✏t❤❡ ❤❡❛❞✱ t♦♣ tr❡❡ ❝❛❦r❛s✑
✷✼ ❡✐t❤❡r ♣✉r❡ ❤♦♥❡② ♦r ❤♦♥❡②❡❞ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✶✷
. punı̄ta ānus.ák |
gárbho yajñásya devayúh. krátum
stómairı́ndrasya vāvr.dhe mı́mı̄ta ı́t || 11 ||
′
yám. vı́prā ukthávāhaso bhipramandúrāyávah. |
. ná pipya āsányr.tásya yát || 13 ||
ghr.tám
′
devám. devam . vó vasa ı́ndramindram . gr.n.ı̄s.án.i |
ádhā yajñā´ya turván.e vyā`naśuh. || 19 ||
yadā´ vr.trám
. nadı̄vŕ.tam . śávasā vajrinnávadhı̄h. |
ā´dı́tte haryatā´ hárı̄ vavaks.atuh. || 26 ||
imā´m
. ta indra sus..tutı́m. vı́pra iyarti dhı̄tı́bhih. |
jāmı́m
. padéva pı́pratı̄m. prā´dhvaré || 31 ||
. punı̄ta ukthyàm |
ı́ndrah. sutés.u sómes.u krátum
vidé vr.dhásya dáks.aso mahā´nhı́ .sáh. || 1 ||
. gr.n.átsu dhāraya |
ı́ndra śavis..tha satpate rayı́m
. vasutvanám || 12 ||
śrávah. sūrı́bhyo amŕ.tam
✾✹✶
. devā´so yajñámatnata |
trı́kadrukes.u cétanam
támı́dvardhantu no gı́rah. sadā´vr.dham || 18 ||
✾✹✸
✼✐♥♥❡r Soma
✽ śárdhas
✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✷✹✳✻
✾r❤②t❤♠s
✶✵❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✶✶ Indra
✶✷ Soma
✬s
✾✹✻
. huve vájriñcitrā´bhirūtı́bhih. |
vŕ..sā tvā vŕ..san.am
vāvántha hı́ prátis..tutim. vŕ..sā hávah. || 33 ||
✾✹✾
yajñá ı́ndramavardhayadyádbhū´mim
. vyávartayat |
cakrān.á opaśám
. divı́ || 5 ||
tám
. te mádam . pr.tsú sāsahı́m |
. gr.n.ı̄masi vŕ..san.am
u lokakr.tnúmadrivo hariśrı́yam || 4 ||
✶ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
✷ ❧✐♥❡s ❝❞ ❛r❡ t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✽✳✶✸✳✹❝❞
✸ Soma
✾✺✻
táva dyaurindra
´ paum
´ . syam. pr.thiv´ı̄ vardhati śrávah. |
´ ´
tvāmāpah. párvatāsaśca hinvire || 8 ||
tvā´m
. vı́s.n.urbr.hánks.áyo mitró gr.n.āti várun.ah. |
tvā´m
. śárdho madatyánu mā´rutam || 9 ||
tvám
. vŕ..sā jánānām
. mám . his..tha indra jajñis.e |
satrā´ vı́śvā svapatyā´ni dadhis.e || 10 ||
✶ s❡♥s❡s
✷ ❂ ❜✐❣ ❧❛❦❡ t❤❡ ❧❡✈❡❧ ♦❢ ✇❤✐❝❤ ✐s ❝❤❛♥❣❡❞ ❜② ✇❛t❡rs ❝❛rr✐❡❞ ❜② r✐✈❡rs
✾✻✷
. sā´mabhistám
támarkébhistám . gāyatráıścars.an.áyah. |
ı́ndram
. vardhanti ks
. itáyah
. || 9 ||
pran.etā´ram
. vásyo áchā kártāram. jyótih. samátsu |
sāsahvā´m sam
. . yudh ´
ā mı́trān || 10 ||
brahmā´n.astvā vayám
. yujā´ somapā´mindra somı́nah. |
sutā´vanto havāmahe || 3 ||
. vr.tah. |
ayámu tvā vicars.an.e jánı̄rivābhı́ sám
prá sóma indra sarpatu || 7 ||
śā´cigo śā´cipūjanāyám
. rán.āya te sutáh. |
ā´khan.d.ala prá hūyase || 12 ||
❚❤✐s ❤②♠♥ ✐s ❥✉st ❛ ❝♦❧❧❡❝t✐♦♥ ♦❢ ♣❛✐rs ❛♥❞ ♦♥❡ tr✐❛❞ ♦❢ st❛♥③❛s t❤❛t
✇❡r❡ ❧✐❦❡❧② ✉s❡❞ ❛t ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r ♣♦✐♥t ♦❢ ❛ s❛❝r✐✜❝❡ t♦ ✉r❣❡ ❢♦rt❤
t❤❡ ♣❛rt✐❝✐♣❛♥ts✳ ❱❡rs❡s ✺✕✻ ❛r❡ ♣r♦❜❛❜❧② ❛❞❞r❡ss❡❞ t♦ ❛♥ ❛s♣✐r❛♥t
✇❤♦ ✐s ❛❜♦✉t t♦ t❛st❡ Soma ❡①tr❛❝t✳
✹ ❛♥ Indra ✇♦rs❤✐♣❡r
✺ str♦♥❣ ❛♥❞ ❡♥❡r❣✐③❡❞ s♣✐♥❡
✻ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✸✳✸✵✳✶❛
✼ ❝♦♥❝❡♥tr❛t❡❞ ✐♥♥❡r Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✷✶
✶ Soma
✾✼✵
✷ s❡♥s❡s
✸ r❤②t❤♠s
✹ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✺ ♣r♦❜✳ ❂ s❤♦✇✐♥❣ ❛❣❣r❡ss✐♦♥ t❤❡ ✇❛② ❛ ❜✉❧❧ s♦♠❡t✐♠❡s ❞♦❡s ❜❡❢♦r❡ ❛ ❝❤❛r❣❡
✻ ♣r♦❜✳ t❤❡ ♠❡ss❡♥❣❡r ❞❡❧✐✈❡r✐♥❣ ✇❛r♥✐♥❣ ♦r ❞❡♠❛♥❞ ❢r♦♠ t❤❡ ✏s♥♦rt✐♥❣✑ ♦♥❡
✾✼✷
✼ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✷✹
. vindā´mi rā´dhase |
nahyàṅgá nr.to tvádanyám
rāyé dyumnā´ya śávase ca girvan.ah. || 12 ||
úpo hárı̄n.ām
. pátim . pr.ñcántamabravam |
. dáks.am
. śrudhi stuvató aśvyásya || 14 ||
nūnám
. vo vā´jānām
tám . pátimáhūmahi śravasyávah. |
áprāyubhiryajñébhirvāvr.dhényam || 18 ||
✾✼✼
✶✵✳ P♦✉r ❢♦r t❤②s❡❧❢✱ ❖ ❛❜✉♥❞❛♥t ✇✐t❤ t❤❡ ♠✐❣❤t ♦♥❡✱ ❬Soma❪✱
❢♦r ❛♠♣❧❡ s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ❬t❤②❪ ❞❡s✐r❡✱ ❖ ♠♦st ♠❛♥❧② ♦♥❡✦
❋♦rt✐✜❡❞ ✐♥❞❡❡❞✱ ❞♦ str❡♥❣t❤❡♥ ❬✉s❪✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱
t♦ r❡❝❡✐✈❡ ❬t❤②❪ ❜♦✉♥t②✦
✶✶✳ ◆❡✈❡r ♦✉r ❤♦♣❡s ❤❛✈❡ ❣♦♥❡ t♦ ❛♥② ♣❧❛❝❡
♦t❤❡r t❤❛♥ t❤❡❡✱ ❖ st♦♥❡✲✇✐❡❧❞❡r✦
❚❤❡r❡❢♦r❡✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ t❤r♦✉❣❤ t❤② s✐❞❡✲❡✛❡❝ts
❜❡ ♣♦t❡♥t ❢♦r ✉s✦
✶✷✳ ■ s✉r❡❧② ❞♦ ♥♦t ✜♥❞ ❛♥② ♦t❤❡r t❤❛♥ t❤❡❡✱ ❖ ❞❛♥❝❡r✱
❢♦r s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ❬♠②❪ ❞❡s✐r❡✱
❢♦r ❧✉♠✐♥♦✉s tr❡❛s✉r❡ ❛♥❞ ❢♦r ❛♥ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❝❤❛♥❣❡✱
❖ ❧♦♥❣✐♥❣ ❢♦r ❛ ❝❤❛♥t ♦♥❡✦
✖✖
✶✸✳ ❉♦ ②❡ ♣♦✉r ✐♥ ❢♦r Indra t❤❡ ♠♦st r❡✜♥❡❞ Soma
s♦ t❤❛t ❤❡ ✇♦✉❧❞ ❞r✐♥❦ ❝♦♥t❛✐♥✐♥❣ Soma ❤♦♥❡②✱
s♦ t❤❛t t❤r♦✉❣❤ s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ❬❤✐s❪ ❞❡s✐r❡
❤❡ ✇♦✉❧❞ s♣✉r ❤✐♠s❡❧❢ ♦♥ t❤r♦✉❣❤ ❡①t❡♥s✐✈❡♥❡ss✦
✶✹✳ ■ ❡♥tr❡❛t❡❞ ❣✐✈✐♥❣ ❧❛✈✐s❤❧② t❤❡ ♣♦✇❡r ♦❢ ❞✐s❝❡r♥♠❡♥t
♦✈❡rs❡❡r ♦❢ t❛✇♥② ♦♥❡s✳
◆♦✇ t❤❡♥ ❣✐✈❡ ❡❛r t♦ ❡①t♦❧❧✐♥❣ r❤②t❤♠✐❝❛❧ ❬✈❡rs❡s❪✦
✶✺✳ ❙✉r❡❧② ♥♦ ♦♥❡ ♠♦r❡ ❤❡r♦✐❝ t❤❛♥ t❤❡❡
❤❛s ♠❛♥✐❢❡st❡❞ ❤✐♠s❡❧❢ ❜❡❢♦r❡✱
♥♦ ♦♥❡ t❤r♦✉❣❤ t❤❡ tr❡❛s✉r❡ ✕ ♥♦t ❡①❛❝t❧② ❬❛s t❤♦✉❪✱
♥♦t t❤r♦✉❣❤ s❤♦✉t✐♥❣✳
✖✖
✶✻✳ ❏✉st ♣♦✉r ✐♥✱ ❖ adhvaryu✱ ✇❤❛t✬s ♠♦r❡ ✐♥t♦①✐❝❛t✐♥❣
t❤❛♥ t❤❡ ❤♦♥❡② ♦r ❬♠♦r❡ ✐♥t♦①✐❝❛t✐♥❣❪ t❤❛♥ t❤❡ ❤❡r❜✱
❬s♦ t❤❛t❪ ❛❧✇❛②s✲str❡♥❣t❤❡♥✐♥❣ ❤❡r♦ ✇♦✉❧❞ ❜❡ ❥✉st s✉❝❤
❢♦r ❤✐♠ ✇❤♦ ✐s ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬❤✐♠❪✳
✶✼✳ ❖ Indra✱ ❖ ❞r✐✈❡r ♦❢ t❛✇♥② ♦♥❡s✦
◆♦ ♦♥❡ ❤❛s ❛tt❛✐♥❡❞ ❛ ♣❡❡r❧❡ss ♣r❛✐s❡ ♦❢ t❤❡❡ ✖
❬♥❡✐t❤❡r ❜②❪ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡ ♥♦r ❜② s❤♦✉t✐♥❣✳
✶✽✳ ❙❡❡❦✐♥❣ ❢❛♠❡✱ ✇❡ ✐♥✈♦❦❡ ❤✐♠
✇❤♦ ✐s t❤❡ ♠❛st❡r ♦❢ ②♦✉r r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱
❤✐♠ ✇❤♦ ✐s t♦ ❜❡ str❡♥❣t❤❡♥❡❞ ❜② ❛ss✐❞✉♦✉s s❛❝r✐✜❝❡s✳
✖✖
✾✼✽
stuh´ı̄ndram
. vyaśvavádánūrmim . vājı́nam . yámam |
aryó gáyam. mám
. hamānam . vı́ dāśús
. e || 22 ||
. vájrahasta parivŕ.jam |
vétthā hı́ nı́rr.tı̄nām
áharahah. śundhyúh. paripádāmiva || 24 ||
✾✼✾
✹ Indra✬s
✺ bhuvanāni
✻ ❧✐t✳ ✏♥♦♥✲✇❛✈✐♥❣✑
✼ ✐♥♥❡r Soma
✽ ✏t❤❡ ♥❡✇ t❡♥t❤ ♦♥❡✑
✾✽✵
. niyantā´ sūnŕ.tānām |
nákirasya śácı̄nām
nákirvaktā´ ná dādı́ti || 15 ||
✶ Indra
✷ Indra
✾✽✻
. áti |
ihı́ tisráh. parāváta ihı́ páñca jánām̃
dhénā indrāvacā´kaśat || 22 ||
sū´ryo raśmı́m
. yáthā sr.jā´ tvā yachantu me gı́rah. |
´
nimnámāpo ná sadhryàk || 23 ||
áhanvr.trámŕ.cı̄s.ama aurn.avābhámahı̄śúvam |
himénāvidhyadárbudam || 26 ||
arvā´ñcam
. tvā purus..tuta priyámedhastutā hárı̄ |
somapéyāya vaks.atah. || 30 ||
✾✽✼
✸ Soma
✹ t❤❡ s♦✉r❝❡ ♦❢ ❜❡t❛✲❡♥❞♦r♣❤✐♥s t❤❛t ✐s ❢❡❧t ❛s ✐❢ ♣♦✉r✐♥❣ str❡❛♠s ❞♦✇♥ t❤❡
❜♦❞② ❢r♦♠ t❤❡ t♦♣ ♦❢ t❤❡ ❤❡❛❞
✺ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✻ ♦r ✏✐❝✐❝❧❡✑ ✖ ♣❡r ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✵✾✺❪
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✸✸
kán.vebhirdhr..sn.avā´ dhr..sádvā´jam
. dars.i sahasrı́n.am |
. maghavanvicars.an.e maks.ū´ gómantamı̄mahe || 3 ||
piśáṅgarūpam
ká ı̄m
. veda suté sácā pı́bantam. kádváyo dadhe |
ayám . yáh
. púro vibhináttyójasā mandānáh. śipryándhasah. || 7 ||
. skr.tah. |
yá ugráh. sánnánis..t.rta sthiró rán.āya sám
yádi stotúrmaghávā śr.n.ávaddhávam . néndro yos.atyā´ gamat || 9 ||
✹ ❧✐t✳ ✏❜✉❧❧s✑
✺ ❧✐t✳ ✏❜✉❧❧✑
✻ ❧✐t✳ ✏❜✉❧❧✑
✼ ❧✐t✳ ✏❜✉❧❧✑
✽ ✐♥♥❡r Soma
✾ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma ❤❡r❜
✾✾✷
✶✻✳ ❙✐♥❝❡ ❤❡
✶✷ ❞♦❡s ♥♦t ❬❡♥❥♦②❪ ♥❡✐t❤❡r t❤②✱ ♥♦r ♠✐♥❡
❬❜✉t❪ ❞❡❧✐❣❤ts ✐♥ t❡❛❝❤✐♥❣ ♦❢ ❛♥♦t❤❡r ✖
t❤❡ ❤❡r♦
✶✸ ✇❤♦ ❞✐❞ ❧❡❛❞ ✉s ❤❡r❡✱
❬❚♦ t❤❡ ✐♥st✐t✉t♦r ♦❢ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡✿❪
✶✼✳ ✏■t ✐s Indra ❤✐♠s❡❧❢ ✇❤♦ s❛✐❞ t❤✐s ✖
♠✐♥❞ ♦❢ ❛ ✇♦♠❛♥ ✐s ♥♦t t♦ ❜❡ ❝♦♥tr♦❧❧❡❞✱
❛♥❞ t❤❡ ♣♦✇❡r ❡✛❡❝t✐✈❡ ♦❢ ❛❝t✐♦♥ ❬✐s❪ ❝❡rt❛✐♥❧② ✢❡❡t✐♥❣✳
✶✽✳ ❬❙t✐❧❧✱❪ ✐t ✐s t❤❡ ♣❛✐r ♦❢ t✇♦ r❡❡❧✐♥❣ ✇✐t❤ ❡①❝✐t❡♠❡♥t st❡❡❞s
✇❤♦ ❞r❛✇ t❤❡ ❝❤❛r✐♦t
❥✉st s♦ t❤❡ ♣♦❧❡ ✐s s✉♣❡r✐♦r t♦ t❤❡ ❜✉❧❧✑✳
❬❚♦ t❤❡ ✇♦♠❛♥ ♣r❡s❡♥t ❛t t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡✿❪
✶✾✳ ✏▲♦♦❦ ❞♦✇♥✱ ♥♦t ✉♣✇❛r❞s✱
♣✉❧❧ t✇♦ ❧✐tt❧❡ ❢❡❡t t✐❣❤t❧② t♦❣❡t❤❡r✱
t❤❡② s❤❛❧❧ ♥♦t s❡❡ t❤② t✇♦ ❬❄❪ ❛❝t✐♥❣ ❛s ❛ ✇❤✐♣✱
s✐♥❝❡ t❤♦✉✱ ❬❛❧t❤♦✉❣❤❪ ❜❡✐♥❣ ❛ ✇♦♠❛♥✱
❤❛✈❡ ❜❡❝♦♠❡ ❛ ❢♦r♠✉❧❛t♦r
✶✹ ✑✳
✷ ♣r♦❜✳ Agni
✸ t❤❛t ✐s✱ t❤❡ ✐♥♥❡r ❙♦♠❛
✶✵✵✵
✹ ♣r♦❜✳ ✏❢r♦♠ t❤❡ t❤✐r❞ ❝❛❦r❛✑ s✐♥❝❡ ✐t ✐s ❧♦❝❛t❡❞ ❛❜♦✈❡ t❤❡ t♦♣ ♦❢ t❤❡ ❤❡❛rt
❝❛❦r❛ t❤❛t ✐s ✏t❤❡ s❡❛✑
✺ ❂ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❥✉✐❝❡
✻ ♣r♦❜✳ Indra
✼ ❧✐t✳ ✏✇❤❡❡❧s✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✸✻
prā´va stotā´ram
. maghavannáva tvā´m .
pı́bā sómam . mádāya . śatakrato |
kám
yám. te bhāgámádhārayanvı́śvāh. sehānáh. pŕ.tanā
urú jráyah. sámapsujı́nmarútvām̃ . indra satpate || 2 ||
ūrjā´ devā´m̃
. ávasyójasā tvā´m
.
pı́bā sómam . mádāya kám . śatakrato |
yám. te bhāgámádhārayanvı́śvāh. sehānáh. pŕ.tanā
urú jráyah. sámapsujı́nmarútvām̃ . indra satpate || 3 ||
janitā´śvānām
. janitā´ gávāmasi
pı́bā sómam . mádāya kám . śatakrato |
yám. te bhāgámádhārayanvı́śvāh. sehānáh. pŕ.tanā
urú jráyah. sámapsujı́nmarútvām̃ . indra satpate || 5 ||
átrı̄n.ām
. stómamadrivo maháskr.dhi
pı́bā sómam . śatakrato |
. mádāya kám
yám. te bhāgámádhārayanvı́śvāh. sehānáh. pŕ.tanā
urú jráyah. sámapsujı́nmarútvām̃ . indra satpate || 6 ||
✶ r❤②t❤♠s
✷ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✸✼
idám
. vām . madirám . mádhvádhuks.annádribhirnárah. |
ı́ndrāgnı̄ tásya bodhatam || 3 ||
jus.éthām
. yajñámis..táye sutám . sadhastutı̄ |
. sómam
ı́ndrāgnı̄ ā´ gatam
. narā || 4 ||
imā´m
. gāyatrávartanim . jus.éthām . máma |
. sus..tutı́m
ı́ndrāgnı̄ ā´ gatam
. narā || 6 ||
prātaryā´vabhirā´ gatam
. devébhirjenyāvasū |
ı́ndrāgnı̄ sómapı̄taye || 7 ||
ā´hám
. sárasvatı̄vatorindrāgnyórávo vr.n.e |
yā´bhyām
. gāyatrámr.cyáte || 10 ||
✶✵✵✾
′
nahı́ vām
. vavráyāmahé théndramı́d
yajāmahe śávis..tham. . . ā´m
nr n . náram |
sá nah. kadā´ cidárvatā gámadā´ vā´jasātaye gámadā´ medhásātaye
nábhantāmanyaké same || 2 ||
✶ ♣r♦❜✳ Vrtra
.
✷ Rodas✲❡s
✸ ✐♥♥❡r Soma
✹ ✐♥♥❡r Soma
✺ ✏t❤❡ ❞r❛✐♥✑ ✐s ❛t t❤❡ t♦♣ ♦❢ t❤❡ s❦✉❧❧
✶✵✶✷
pūrv´ı̄.s.ta indrópamātayah.
pūrv´ı̄rutá práśastayah. sū´no hinvásya harivah. |
vásvo vı̄rásyāpŕ.co yā´ nú sā´dhanta no dhı́yo
nábhantāmanyaké same || 9 ||
tám . sátvānamr.gmı́yam |
. śiśı̄tā suvr.ktı́bhistves.ám
utó nú cidyá ójasā
śús.n.asyān.d.ā´ni bhédati jés.atsvàrvatı̄rapó
nábhantāmanyaké same || 10 ||
✶✵✶✸
✻ Vrtra
✼❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
.
✽ Soma ❤❡r❜
✾t❤❡ ❙✉♥ ❛♥❞ t❤❡ ▼♦♦♥
✶✵✶✹
evéndrāgnı́bhyām . pitr.vánnávı̄yo
mandhātr.vádaṅgirasvádavāci |
tridhā´tunā śárman.ā pātamasmā´n
. syāma pátayo rayı̄n.ā´m || 12 ||
vayám
✶✵✶✺
✶✵ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✶✶ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✻✳✶✽✳✶✺❞
✶✷ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma ❤❡r❜
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✹✺
. yā´tyājikŕ.dı́ndrah. svaśvayúrúpa |
yádājı́m
rathı̄tamo rath´ı̄nām || 7 ||
´
✶ ♦r✱ ♠❛♥✐❢♦❧❞
✷ ❧✐t✳ ✏❜♦r♥✑
✸ ♣r♦❜✳ Prśni
.
✹ t❤✐s ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✸✳✹✺✳✺❞
✺ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✹✳✸✶✳✶✸❜
✶✵✶✽
yáste revā´m̃
. ádāśurih. pramamárs.a magháttaye |
tásya no véda ā´ bhara || 15 ||
yáchuśrūyā´ imám
. hávam . cakriyā utá |
. durmárs.am
bháverāpı́rno ántamah. || 18 ||
. sr.jāmi pı̄táye |
abhı́ tvā vr..sabhā suté sutám
tr.mpā´ vyaśnuhı̄ mádam || 22 ||
tarán.im
. vo jánānām
. tradám. vā´jasya gómatah. |
samānámu prá śam sis
. . am || 28 ||
✶✸ t❤❡ ✇♦rs❤✐♣❡r
✶✹ ❛ss✉♠✐♥❣ ❛❢t❡r ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳ ✷✷✼✱✺✽✾❪ t❤❛t śvaghnin❂✏❛
❣❛♠❜❧❡r ✇✐t❤ ❛ ✇✐♥♥✐♥❣ t❤r♦✇ ♦❢ ❞✐❝❡✑
✶✺ t❤❡ tr❡❛s✉r❡
✶✵✷✹
tvā´m
. hı́ satyámadrivo vidmá dātā´ramis.ā´m |
vidmá dātā´ram. rayı̄n.ā´m || 2 ||
. marúto yámaryamā´ |
sunı̄thó ghā sá mártyo yám
´
mitráh. pāntyadrúhah. || 4 ||
✶ ✐♥ Soma
✷ Soma
✸ st❛❧❦s ♦❢ Soma ♣❧❛♥t
✶✵✷✽
vı́śves.āmirajyántam . sāsahvā´m
. vásūnām . cidasyá várpasah. |
. sam
kr.payató nūnámátyátha || 16 ||
✶✵✷✾
. sahásrā´śvyasyāyútāsanamús..trānām
.sas..tı́m . vim . śatā´ |
. śatı́m
´
dáśa śyāvı̄nām ´
. śatā dáśa tryàrus.ı̄n.ām
. dáśa gávām. sahásrā || 22 ||
✾ Agni
✶✵ r❤②t❤♠✐❝❛❧ ♣✉❧s❡s ♦❢ ❜❧♦♦❞
✶✶ Indra
✶✷ t❤❡ str❡❛♠ ♦❢ tr❡❛s✉r❡
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✹✾
anehásam . pratáran.am
. viváks.an.am. mádhvah. svā´dis..thamı̄m. piba |
´ ´
ā yáthā mandasānáh. kirāsi nah. prá ks.udréva tmánā dhr..sát || 4 ||
✶ Soma
✷ ❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✶✸✷❪
✸ ❂ Soma ❡①tr❛❝t
✹ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✺ Marut✲s
✶✵✸✽
. surā´dhasamárcā śakrámabhı́s..taye |
prá sú śrutám
yáh. sunvaté stuvaté kā´myam
. vásu sahásren.eva mám . hate || 1 ||
prá vı̄rámugrám
. vı́vicim
. dhanaspŕ.tam . rā´dhaso maháh. |
. vı́bhūtim
udr´ı̄va vajrinnavató vasutvanā´ sádā pı̄petha dāśús.e || 6 ||
pārs.advān.áh. práskan.vam
. sámasādayacháyānam . jı́vrimúddhitam |
sahásrān.yasis.āsadgávāmŕ..sistvóto dásyave vŕ.kah. || 2 ||
✶ amrta
.
✶✵✹✻
✺ manisā
.
✻ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ ❊❛rt❤
✼ manipūra ❝❛❦r❛
.
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✺✸
✶ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✷ ❤❡r❡ ❂ Soma ♣❧❛♥t ❥✉✐❝❡
✶✵✺✹
✸ ✇❤✐❧❡ ♣r♦♥♦✉♥❝✐♥❣ t❤✐s ❢♦r♠✉❧❛✱ ♦♥❡ s❤❛❧❧ ✈✐s✉❛❧✐③❡ ❤❡r❡ ♠♦st r❡❧❡✈❛♥t t♦
❤✐♠ ❛s♣❡❝ts ♦r ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s ♦❢ Indra
✹ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✺✹
pūs.ā´ vı́s.n.urhávanam
. me sárasvatyávantu saptá sı́ndhavah. |
ā´po vā´tah. párvatāso vánaspátih. śr.n.ótu pr.thiv´ı̄ hávam || 4 ||
✶ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✺✾
imā´ni vām
. bhāgadhéyāni sisrata
ı́ndrāvarun.ā prá mahé sutés.u vām |
yajñéyajñe ha sávanā bhuran.yátho
yátsunvaté yájamānāya śı́ks.athah. || 1 ||
nis..sı́dhvarı̄rós.adhı̄rā´pa āstām
ı́ndrāvarun.ā mahimā´namā´śata |
yā´ sı́sratū rájasah. pāré ádhvano
yáyoh. śátrurnákirā´deva óhate || 2 ||
ghr.taprús.ah. saumyā
´ jı̄rádānavah.
saptá svásārah. sádana .rtásya |
yā´ ha vāmindrāvarun.ā ghr.taścútas
tā´bhirdhattam . yájamānāya śiks.atam || 4 ||
✶ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✷ t❤❡ ♠❡❧♦❞✐❡s
✸ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✹✳✹✷✳✹❛❜
✶✵✻✵
ı́ndrāvarun.ā saumanasámádr.ptam .
. yájamānes.u dhattam |
rāyáspós.am
prajā´m . bhūtimasmā´su dhattam
. pus..tı́m .
´ . na ā´yuh. || 7 ||
dı̄rghāyutvāya prá tiratam
✶✵✻✶
. hı́ svarā´jam
tám . támójase dhis.án.e nis..tataks.átuh. |
. vr..sabhám
utópamā´nām
. prathamó nı́ .sı̄dasi sómakāmam. hı́ te mánah. || 2 ||
✹ Indra
✺ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✻ ❧✐t✳ ✏❢✉rt❤❡r ✇❛r❞✑
✼ t❤❡ ❧❛st t✇♦ ❧✐♥❡s ❛r❡ t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✽✳✺✷✳✻❝❞
✽ t❤❡s❡ t✇♦ ❧✐♥❡s ❛r❡ t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✽✳✺✶✳✻❝❞
✶✵✻✻
❛♥❞ ✽✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✻✷
satyámı́dvā´ u tám
. vayámı́ndram . stavāma nā´nr.tam |
´
mahām̃ ´
. ásunvato vadhó bhūri jyótı̄m. .si sunvató
bhadrā´ ı́ndrasya rātáyah. || 12 ||
✶✵✼✶
✸ ❧✐t✳ ❝♦✇❤❡r❞
✹ ❧✐t✳ ✏❜♦r♥✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✻✸
sá vidvā´m̃
. áṅgirobhya ı́ndro gā´ avr.n.odápa |
stus.é tádasya paum´ . syam || 3 ||
✶ ✐♥♥❡r Soma
✷ ❛r❡❛ ♦❢ ❧♦✇❡r t❤♦r❛❝✐❝ ✈❡rt❡❜r❛❡
✸ ❂ ✏✢♦❛t✐♥❣ r✐❜s✑
✹ t❤✐s s❡❡♠s t♦ r❡❢❡r t♦ ♣❡r❢♦r♠❛♥❝❡ ♦❢ Ud.d.ı̄yana bandha
✺ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✻ Indra
✼ ✐♥♥❡r Soma
✶✵✼✹
✽ ♣r♦❜✳ Visn.u
✾ t❤❡ ❜✉❧❧✱ .t❤❛t ✐s ❛ ✇❛rr✐♦r ✇❤♦ ✇❛s ✐♥ ❛ st❛t❡ ♦❢ Indra
✶✵ ✐♥♥❡r Soma ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✽✳✻✸✳✶
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✻✹
padā´ pan.´ı̄m̃
. rarādháso nı́ bādhasva mahā´m̃
. asi |
nahı́ tvā káścaná práti || 2 ||
✶ s❡♥s❡s
✶✵✼✽
✷ ♦r✱ Pūru✲s
✸ ♣r♦❜✳ t❤❡ ♣❛t❤✇❛②s ♦❢ ❛✐r t♦ t❤❡ ❧✉♥❣s
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✻✺
dātā´ me pŕ..satı̄nām
. rā´jā hiran.yav´ı̄nām |
mā´ devā maghávā ris.at || 10 ||
. br.hátpr.thú |
sahásre pŕ..satı̄nāmádhi ścandrám
. hı́ran.yamā´ dade || 11 ||
śukrám
nı́khātam
. cidyáh. purusambhr.tám . vásū´dı́dvápati dāśús.e |
´
vajrı̄ suśipró háryaśva ı́tkaradı́ndrah. krátvā yáthā váśat || 4 ||
Indra
. surā´dhasam |
parómātramŕ.cı̄s.amamı́ndramugrám
´ı̄śānam
. cidvásūnām || 6 ||
. śa mártyah. |
ná yásya te śavasāna sakhyámānám
nákih. śávām
. si te naśat || 8 ||
tám
. tvā yajñébhirı̄mahe tám . gı̄rbhı́rgirvan.astama |
ı́ndra yáthā cidā´vitha vā´jes.u purumā´yyam || 10 ||
urúm
. nŕ.bhya urúm
. gáva urúm . ráthāya pánthām |
devávı̄tim
. manāmahe || 13 ||
. ātithigvé svabhı̄śū´m̃
suráthām̃ . rārks.é |
āśvamedhé supéśasah. || 16 ||
áıs.u cetadvŕ..san.vatyantárr.jrés.várus.ı̄ |
svabhı̄śúh. káśāvatı̄ || 18 ||
✹ t❤❡ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞♥❡ss
✺ ♣r♦❜✳ Pŕśni
.
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✻✾
. mandádvı̄rāyéndave |
prápra vastris..túbhamı́s.am
dhiyā´ vo medhásātaye púram. dhyā´ vivāsati || 1 ||
. gr.hámı́ndraśca gánvahi |
údyádbradhnásya vis..tápam
mádhvah. pı̄tvā´ sacevahi trı́h. saptá sákhyuh. padé || 7 ||
✶✵✾✸
✶ tristubh ✖ ❛ ♠❡t❡r
..
✷ ✇♦r❞s
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✻✼✳✷✻❛❜
✹ ❧✐t✳ ✏❝♦✇s✑
✺ Visnu
..
✻ ♣r♦❜✳ ✏❤❛✈✐♥❣ ♣❡r❢♦r♠❡❞ t❤r❡❡ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❝♦rr❡s♣♦♥❞✐♥❣ ✈✐s✉❛❧✐③❛✲
t✐♦♥s ❜r❡❛t❤s ✐♥ ❡❛❝❤ ♦❢ t❤❡ s❡✈❡♥ ❝❛❦r❛s✑
✶✵✾✹
✼❄
✽❛ ❧❡❛t❤❡r♥ ❢❡♥❝❡ ✇♦✉♥❞ r♦✉♥❞ ❛r♠ t♦ ♣r❡✈❡♥t ✐♥❥✉r② ❢r♦♠ ❛ ❜♦✇str✐♥❣ ✕
▼❲✳
✾ ❤❛✈✐♥❣ ❝♦♥tr♦❧❧❡❞ ✢♦✇ ❛♥❞ ❞✐str✐❜✉t✐♦♥
✶✵ Indra
✶✶ Indra
✶✷ ♣r♦❜✳ ✏t❤❡ ❜r❛✐♥✑
✶✵✾✻
ánu pratnásyaukasah
´ . priyámedhāsa es.ām |
pū´rvāmánu práyatim
. vr.ktábarhis.o hitáprayasa āśata || 18 ||
✶✵✾✼
✶✸ ❧✐t✳ ✏t❡♠♣❡r❡❞✑
✶✹ ♣r♦❜✳ t❤❡ s♣✐♥❛❧ ❝♦r❞
✶✺ ✐♥t❡r♣r❡t❛t✐♦♥ ♦❢ t❤✐s st❛♥③❛ ❢♦❧❧♦✇s ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✶✻✷❪
✶✻ Indra
✶✼ Priyamedha ✐s ♥♦t ♣r✐♠❛r✐❧② ❛ ❢❛♠✐❧② ♥❛♠❡ ❜✉t ♣r♣♦❜❛❜❧② ❞❡s✐❣♥❛t❡s t❤♦s❡
✇❤♦ ❤❛✈❡ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞ t❤❡ st❛t❡ ♦❢ Indra
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✼✵
ás.ā..dhamugrám . yásminmah´ı̄rurujráyah. |
. pŕ.tanāsu sāsahı́m
sám . dhenávo jāyamāne anonavurdyā´vah. ks.ā´mo anonavuh. || 4 ||
´
✶ s❡♥s❡s
✷ ❛♥ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✸ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✹ Indra
✺ ❂ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✶✵✶✳✶✷
✻ ❧✐t✳ ✏✜❧❧❡❞ ✉♣✑
✼ r✐❝❤ ✐♥ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✶✶✵✵
. vo mahó mahā´yyamı́ndram
tám . dānā´ya saks.án.im |
yó gādhés.u yá āran.es.u hávyo vā´jes.vásti hávyah. || 8 ||
´
anyávratamámānus.amáyajvānamádevayum |
áva sváh. sákhā dudhuvı̄ta párvatah.
sughnā´ya dásyum . párvatah. || 11 ||
tvám
. na indrāsām . háste śavis..tha dāváne |
dhānā´nām
. ná sám
. gr.bhāyāsmayúrdvı́h. sám. gr.bhāyāsmayúh. || 12 ||
✶✶✵✶
. nastribhyá ā´nayat |
karn.agŕ.hyā maghávā śauradevyó vatsám
ajā´m
. sūrı́rná dh ´
ā tave || 15 ||
✶✶✵✸
imám
. nú māyı́nam. huva ı́ndram´ı̄śānamójasā |
marútvantam
. ná . ñjáse || 1 ||
vr
marútvantamr.jı̄s.ı́n.amójasvantam . virapśı́nam |
ı́ndram
. gı̄rbhı́rhavāmahe || 5 ||
ı́ndram . havāmahe |
. pratnéna mánmanā marútvantam
asyá sómasya pı̄táye || 6 ||
marútvām̃ . śatakrato |
. indra mı̄d.hvah. pı́bā sómam
asmı́nyajñé purus..tuta || 7 ||
vā´camas..tā´padı̄mahám
. návasraktimr.taspŕ.śam |
ı́ndrātpári tanvàm. mame || 12 ||
✶✶✵✺
ā´dı̄m
. śavasyàbravı̄daurn.avābhámahı̄śúvam |
té putra santu nis..túrah. || 2 ||
sámı́ttā´nvr.trahā´khidatkhé arā´m̃
. iva khédayā |
právr.ddho dasyuhā´bhavat || 3 ||
ékayā pratidhā´pibatsākám
. sárām . śátam |
. si trim
ı́ndrah. sómasya kān.ukā´ || 4 ||
vı́śvéttā´ vı́s.n.urā´bharadurukramástvés.itah. |
śatám. mahis.ā´nks.ı̄rapākámodanám . varāhámı́ndra emus.ám || 10 ||
tuviks.ám
. te súkr.tam . sūmáyam . dhánuh. sādhúrbundó hiran.yáyah. |
ubhā´ te bāhū´ rán.yā súsam
. . ta .rdūpé cidr.dūvŕ.dhā || 11 ||
skr
✶✶✵✾
. turásyāsti vidhatáh. |
krátva ı́tpūrn.ámudáram
vr.traghnáh. somapā´vnah. || 7 ||
✶ ❧✐t✳ ✏❝♦✇✑
✷ ❧✐t✳ ✏❤♦rs❡✑
✸ ❧✐t✳ ✏❡❛r✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✽✵
. ba..dā´karam
nahyànyám . mard.itā´ram
. śatakrato |
tvám
. na indra mr daya
. .. || 1 ||
✶ Soma
✷ t❤✐s ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✽✳✷✹✳✶✾❛
✸ Indra
✹ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✽✳✷✹✳✹
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✽✷
tám . vásormandānámándhasah. |
. vo dasmámr.tı̄s.áham
abhı́ vatsám
. ná svásares . gı̄rbhı́rnavāmahe || 1 ||
. u dhenáva ı́ndram
✶ ❧✐t✳ ✏r✐❝❤✲✐♥✲❝♦✇s✑
✷ ♣r♦❜✳ r❡❢❡rs t♦ ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r s♣❡❧❧
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✽✾
ápādhamadabhı́śastı̄raśastihā´théndro dyumnyā´bhavat |
devā´sta indra sakhyā´ya yemire bŕ.hadbhāno márudgan.a || 2 ||
āmā´su pakvámaıraya
´ ā´ sū´ryam
. rohayo divı́ |
gharmám ´ . gı́rvan.ase br.hát || 7 ||
. ná sāmantapatā suvr.ktı́bhirjús..tam
✶✶✷✶
✶ Indra
✷ Vrtra✲s
.
✸ ♣r♦❜✳ ♣♦✐♥t✐♥❣ man
♠❡♥t❛❧❧② t♦ . ipūra ❝❛❦r❛
✹ ❧✐t✳ ✏s❧❛②✑
✺ vrtra✲s
.
✻ s❡♥s❡s
✼ asura
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✾✶
asau
´ yá és.i vı̄rakó gr.hám . vicā´kaśad |
. gr.ham
imám. jámbhasutam . piba
dhānā´vantam . karambhı́n.amapūpávantamukthı́nam || 2 ||
kuvı́chákatkuvı́tkáratkuvı́nno vásyasaskárat |
kuvı́tpatidvı́s.o yat´ı̄rı́ndren.a sam
. gámāmahai || 4 ||
✹ ❧✐t✳ ✏s✉♥✲s❦✐♥♥❡❞✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✾✷
támvabhı́ prā´rcaténdram
. sómasya pı̄táye |
tádı́ddhyasya várdhanam || 5 ||
. ghoráyā dravitnvā´ |
sá no vr..sansánis..thayā sám
dhiyā´vid.d.hi púram. dhyā || 15 ||
. sádah. |
yásminvı́śvā ádhi śrı́yo rán.anti saptá sam
ı́ndram
. suté havāmahe || 20 ||
. devā´so yajñámatnata |
trı́kadrukes.u cétanam
támı́dvardhantu no gı́rah. || 21 ||
. gáve |
áramáśvāya gāyati śrutákaks.o áram
áramı́ndrasya dhā´mne || 25 ||
parākā´ttāccidadrivastvā´m
. naks.anta no gı́rah. |
áram
. gamāma te vayám || 27 ||
✶✶✸✸
. pate |
mó .sú brahméva tandrayúrbhúvo vājānām
mátsvā sutásya gómatah. || 30 ||
✾❂ ✏♠✐❧❦✑
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✾✸
. dev´ı̄ śús.mam
ádhā te ápratis.kutam . saparyatah. |
ubhé suśipra ródası̄ || 12 ||
✶✶✸✼
ā´ te dáks.am
. vı́ rocanā´ dádhadrátnā vı́ dāśús.e |
stotŕ.bhya ı́ndramarcata || 26 ||
. rayı́m |
ı́ndra is.é dadātu na .rbhuks.án.amr.bhúm
vāj´ı̄ dadātu vājı́nam || 34 ||
✶✶✹✸
✽ Soma
✾ Indra
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✾✺
śrudh´ı̄ hávam
. tiraścyā´ ı́ndra yástvā saparyáti |
suvı̄ryasya gómato rāyáspūrdhi mahā´m̃
´ . asi || 4 ||
éto nvı́ndram
. stávāma śuddhám . śuddhéna sā´mnā |
´
śuddháıruktháırvāvr.dhvām . śuddhá āś´ı̄rvānmamattu || 7 ||
. sam
ā´ yádvájram
. bāhvórindra dhátse
madacyútamáhaye hántavā´ u |
prá párvatā ánavanta prá gā´vah.
prá brahmā´n.o abhináks.anta ı́ndram || 5 ||
tigmámā´yudham . marútāmánı̄kam .
kásta indra práti vájram. dadhars.a |
anāyudhā´so ásurā adevā´ś
cakrén.a tā´m̃
. ápa vapa .rjı̄s.in || 9 ||
′
ádha drapsó am . śumátyā upásthé dhārayat
tanvàm . titvis.ān.áh. |
vı́śo ádevı̄rabhyā`cárantı̄r
bŕ.haspátinā yujéndrah. sasāhe || 15 ||
tvám. ha tyádapratimānámójo
vájren.a vajrindhr..sitó jaghantha |
tvám. śús.n.asyā´vātiro vádhatrais
tvám. gā´ indra śácyédavindah. || 17 ||
. ha tyádvr..sabha cars.an.ı̄nā´m
tvám .
ghanó vr.trā´n.ām. tavis.ó babhūtha |
tvám
. sı́ndhūm̃ . rasr.jastastabhānā´n
tvámapó ajayo dāsápatnı̄h. || 18 ||
✶✶✺✶
sá vr.trahéndraścars.an.ı̄dhŕ.t
. sus..tutyā´ hávyam
tám . huvema |
sá prāvitā´ maghávā no ′dhivaktā´
sá vā´jasya śravasyàsya dātā´ || 20 ||
✶✼ Indra
✶✽ Soma
✶✾ t❤❡ s❡♥s❡s
❘✐❣❱❡❞❛ ✽✳✾✼
✶ svàr
✶✶✺✻
✷ ❧✐t✳ ✏r❡❛❝❤✑
✸ ❧✐t✳ ✏r❡❛❝❤✑
✹ ❧✐t✳ ✏❜② s✐❣❤t✑
✺ ❧✐t✳ ✏✐♥t♦ t❤❡ ❡❛r✑
✶✶✺✽
tvámindrābhibhū´rasi tvám
. sū´ryamarocayah. |
viśvákarmā viśvádevo mahā´m̃
. asi || 2 ||
tvā´m
. śus.minpuruhūta vājayántamúpa bruve śatakrato |
sá no rāsva suv´ı̄ryam || 12 ||
✶✶✻✸
is.kartā´ramánis.kr.tam
. sáhaskr.tam . śatákratum |
. śatámūtim
samānámı́ndramávase havāmahe vásavānam . vasūjúvam || 8 ||
✶✶✻✺
❬Agni✿❪
✶
✶✳ ❚❤✐s ♦♥❡✱ ■ ✱ ❣♦ t♦ t❤❡❡ ❜② ♠②s❡❧❢✱ ❬❜❡✐♥❣❪ ❛t t❤❡ ❢r♦♥t❀
❛❧❧ deva✲s ❛r❡ ❜❡❤✐♥❞✱ ❝♦♠✐♥❣ ❛❢t❡r ♠❡✳
❲❤❡♥ ❢♦r ♠❡✱ ❖ Indra✱ t❤♦✉ ❤❛✈❡ ❦❡♣t ❛ ♣♦rt✐♦♥ ❬♦❢ Soma❪✖
♦♥❧② ❛❢t❡r t❤❛t t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ♣❡r❢♦r♠ ❞❡❡❞s ♦❢ ✈❛❧♦r
t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ♠❡✳
❬Indra✿❪
✷✳ ■ s❡t ✉♣ ❢♦r t❤❡❡ ❛t t❤❡ ❜❡❣✐♥♥✐♥❣ ❬♦❢ ❛ s❛❝r✐✜❝❡❪ ❛ ❞r✐♥❦ ♦❢ ❤♦♥❡②✳
❆ ♣♦rt✐♦♥ ❢♦r t❤❡❡ ✐s ❛rr❛♥❣❡❞✳ ▲❡t Soma ❜❡ ♣r❡ss❡❞✦
❆♥❞ t❤♦✉ ✇✐❧❧ ❜❡ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞ ✇✐t❤ ♠❡
❜② ❜❡✐♥❣ ♦♥ t❤❡ ❝❧❡✈❡r s✐❞❡ ✖
t❤❡♥ ✇❡ t✇♦ ✇♦✉❧❞ ❦❡❡♣ r❡♠♦✈✐♥❣ r❡♣❡❛t❡❞❧② ♦❜st❛❝❧❡s✳
❬❙❛❝r✐✜❝❡r✿❪
✸✳ ❉♦ ②❡✱ ♣r❛❝t✐s✐♥❣ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ q✉✐❝❦❧② ❜r✐♥❣ ❢♦r✇❛r❞
❛ ❤②♠♥ ♦❢ ♣r❛✐s❡✱
❢♦r Indra ✖ ❛ r❡❛❧ ♦♥❡✱ ✐❢ ❤❡ ✐s r❡❛❧✳
✏ Indra ❞♦❡s ♥♦t ❡①✐st✱✑ s♦ ♥♦t✲t❤✐s✲♦♥❡ ❤❛s s❛✐❞✳
❲❤♦ ❤❛s s❡❡♥ ❤✐♠❄ ❲❤♦♠ s❤❛❧❧ ✇❡ ❡①t♦❧❄
❬Indra✿❪
✹✳ ❚❤✐s ♦♥❡ ❬✐s❪ ■✱ ❖ ✐♥✈♦❦❡r✱ ❜❡❤♦❧❞ ♠❡ ✐♥ t❤✐s✦
❇❡❝❛✉s❡ ♦❢ ♠② ❡①❝❡ss✐✈❡♥❡ss ■ ♦✈❡r♣♦✇❡r ❛❧❧ ❝r❡❛t✉r❡s✳
❆❧❧ ✐♥❞✐❝❛t✐♦♥s ♦❢ rt.a ♠❛❦❡ ♠❡ str♦♥❣❡r✳
■✱ ♠❛❦✐♥❣ ❛❝❝❡ss✐❜❧❡ ♣❧❛❝❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡✱
❞✐s♣❡rs❡ ❬♦❜st❛❝❧❡s❪✳
✺✳ ❲❤❡♥ ❡❛❣❡r✲❢♦r✲.rta ♦♥❡s ✈❡♥t✉r❡❞ ✉♣♦♥ ♠❡✱
✇❤♦ ❛❧♦♥❡ ❬✐s❪ s❡❛t❡❞ ❛t t❤❡ ❜❛s❡ ♦❢ ❞❡❧✐❣❤t❡❞✲✐♥ ❬Soma❪✱
❡✈❡♥ ♠② ♠✐♥❞ ❛♥♥♦✉♥❝❡❞ t♦ ❬♠②❪ ❤❡❛rt✱
✏P♦ss❡ss❡❞ ♦❢ ❝❤✐❧❞r❡♥ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s
✷ ❝❛❧❧❡❞ ♦✉t✑✳
❬❙❛❝r✐✜❝❡r✿❪
✻✳ ❆t Soma✲♣r❡ss✐♥❣s ❛❧❧ t❤② ❬❞❡❡❞s❪ ❬❛r❡❪ t♦✲❜❡✲♣r♦❝❧❛✐♠❡❞
✇❤✐❝❤ t❤♦✉✱ ❖ ❣❡♥❡r♦✉s Indra✱ ❤❛✈❡ ♣❡r❢♦r♠❡❞
❢♦r ♣r❡ss✐♥❣✲❬Soma❪ ❬✇♦rs❤✐♣❡r❪
✇❤❡♥ t❤♦✉ ✉♥❝♦✈❡r❡❞ ❞✐st❛♥t ❛❝❝✉♠✉❧❛t❡❞✲❜②✲♠❛♥② tr❡❛s✉r❡
t♦ r❡❧❛t❡❞✲t♦✲s❡❡r Śarabha✳
✖✖
yádvā´gvádantyavicetanā´ni
rā´.s.trı̄ devā´nām
. nis.asā´da mandrā´ |
cátasra ū´rjam . duduhe páyām . si
kvà svidasyāh. paramám . jagāma || 10 ||
dev´ı̄m
. vā´camajanayanta devā´s
tā´m
. viśvárūpāh. paśávo vadanti |
sā´ no mandrés.amū´rjam . dúhānā
dhenúrvā´gasmā´núpa sús..tutáıtu || 11 ||
✾✳ ❬❇❡❪ t❤♦✉ ✇✐t❤ ❛❣❡♥ts ♦❢ ❝❤❛♥❣❡ ❢♦r ✉s✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡ Indra✱
❛♥❞ ❬✇❡ ✇✐❧❧ ❜❡❪ ❝❡rt❛✐♥❧② ❤❡❧♣❡❞ ❜② t❤❡❡✳
■♥ ♠❛♥② ✇❛②s t❤♦s❡ ❞❡s✐r♦✉s ♦❢ r❡✇❛r❞
❛s ❬✇❡❧❧ ❛s❪ tr❡♠❜❧✐♥❣ ♦♥❡s
s❤❛❧❧ ✜♥❞ t❤❡✐r ✇❛② t♦ t❤❡❡✳
✶✵✳ ❚❤♦✉ s❤♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ✐♠♣❡❧❧❡❞ t❤♦s❡ ♠❡♥ ❬✇❤♦ ✇❡r❡❪ ✐♥ ♠✐s❡r②
t♦ s❧❛② Vr.tra✱ ❖ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲❜❡❛r✐♥❣ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✦
■❢ ✐♥ ❛ s❡❝r❡t ♣❧❛❝❡ ♦❢ ♣♦❡ts✱
❬❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s ♦❢ t❤♦s❡ ♠❡♠❜❡rs❪ ♦❢ ❝❧❛♥s
✇❤♦ ❛tt❛✐♥❡❞ s♦♠❡ ❞❡❣r❡❡s ♦❢ t❤❡ ♣♦✇❡r✲t♦✲❝❤❛♥❣❡✱
❬✇♦✉❧❞ ❜❡ ✉♥❞❡rt❛❦❡♥❪✱
✶✶✳ t❤❡② ❬✇✐❧❧❪ ♣r♦♠♣t❧② ❬❜❡❝♦♠❡❪ ♦❢ t❤❡❡✱
✸
❖ Indra✱ ❬✇❤♦ ✐s❪ ❛❜♦✉♥❞✐♥❣ ✐♥ ❣✐❢ts✱
✐♥ ❤✐♠ ✇❤♦ ❤❛s ❛tt❛✐♥❡❞ ❬t❤❡ ♣♦✇❡r✲t♦✲❝❤❛♥❣❡❪✱
❖ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲❜❡❛r✐♥❣ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱
✇❤❡♥ t❤♦✉ ✇♦✉❧❞ ♠❛❦❡ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❜♦r♥ ♦❢ Śus.n.a
t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ❛❝❝♦♠♣❛♥②✐♥❣ ❬❡✛❡❝ts❪ t♦ ❛❜❛♥❞♦♥ ❬❤✐♠❪✳
✶✷✳ ▼❛② ♥♦t ❬t❤②✱❪ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡ Indra✱
❜❡♥❡✜❝✐❛❧ ❛ss✐st❛♥❝❡s ❜❡❝♦♠❡ ❣♦✐♥❣✲♥♦✇❤❡r❡ ✐♥ ✉s✦
▼❛② ✇❡✱ ❡❛❝❤ ♦♥❡ ♦❢ ✉s✱ ❜❡ ✐♥ t❤❡ ❢❛✈♦✉r
♦❢ t❤❡s❡ t❤② ❬♣♦✇❡rs❪✱ ❖ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲❜❡❛r❡r✦
✶✸✳ ▼❛② t❤♦s❡ ❬❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s❪ ♦❢ t❤❡❡✱ ❖ Indra✱ ❜❡ tr✉❡ ❢♦r ✉s✦
❚r✐❛❧s ❬❛r❡❪ ♥♦t ❤✉rt✐♥❣✳
▲❡t ✉s ✜♥❞ ♦✉t ❛❞✈❛♥t❛❣❡s ♦❢ ✇❤✐❝❤ ❬t❤② ♣♦✇❡rs❪
❬❛r❡❪ ❛s ✐❢ ♦❢ ♠✐❧❝❤✲❝♦✇s✱ ❖ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲❜❡❛r❡r✦
✶✹✳ ❲❤❡♥ t❤❡ ❊❛rt❤ t❤❛t ✐s ✇✐t❤♦✉t ❤❛♥❞s ❛♥❞ ❢❡❡t ✹
s❤❛❧❧ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣
❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs ♦❢ t♦✲❜❡✲❢♦✉♥❞✲♦✉t ❬❛❞✈❛♥t❛❣❡s❪✱
t❤♦✉ ❤❛s ❢✉❧❧② tr❛♥s✜①❡❞ Śus.n.a
❢r♦♠ ❧❡❢t ❬s✐❞❡ ♦❢ ❤❡❛❞ ❪ t♦ t❤❡ r✐❣❤t ❬s✐❞❡ ❪ ✖
✺ ✻
❢♦r t❤❡ s❛❦❡ ♦❢ ❛❣✐t❛t✐♥❣ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ❬❡♥❡r❣②❪✳
✶✺✳ ❏✉st ❞r✐♥❦ ❛♥❞ ❞r✐♥❦ Soma✱ ❖ ❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡ Indra✦
❇❡✐♥❣ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧✱ ❞♦ ♥♦t ❢❛✐❧✱ ❖ ✇❤♦s❡ ✇❡❛❧t❤ ✐s ❜r❡❛t❤ ♦♥❡✦
❆♥❞✱ ❞♦ ♣r♦t❡❝t ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❬t❤❡❡❪
❣❡♥❡r♦✉s ❬✐♥st✐t✉t♦rs ♦❢ t❤❡ s❛❝r✐✜❝❡❪ ✱ ✼
❛♥❞ ❡✛❡❝t ❢♦r ✉s ❣r❡❛t r✐❝❤❡s ❢r♦♠ t❤❡ ♦♣✉❧❡♥t ♦♥❡✦
✸ t❤❡ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥s
✹ t❤❛t ✐s✱ t❤❡ t♦rs♦
✺ ❧❡❢t s✐❞❡ ✐s ♣❡r❝❡✐✈❡❞ ❛s ❞r✐✈✐♥❣ r❡❛❝t✐✈❡ ❜❡❤❛✈✐♦r
✻ r✐❣❤t s✐❞❡ ✐s ♣❡r❝❡✐✈❡❞ ❛s ❞r✐✈✐♥❣ ❞❡❧✐❜❡r❛t❡ ❜❡❤❛✈✐♦r
✼ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✺✹✳✶✶❝❞
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✷✸
❱✐♠❛❞❛ ❆✐♥❞r❛ | ✶✕✸ Ās.tārapaṅkti✱ ✹✕✻ Anus..tubh | t♦ ✶✕✸ t♦ Indra✱ ✹✕✻ t♦ Aśvin✲s
ı́ndra sómamimám . piba mádhumantam . camū´ sutám |
asmé rayı́m
. nı́ dhāraya
vı́ vo máde
. purūvaso vı́vaks.ase || 1 ||
sahasrı́n.am
nā´hám. tám
. veda yá ı́ti brávı̄tyádevayūn
samáran.e jaghanvā´n |
yadā´vā´khyatsamáran.amŕ.ghāvad
ā´dı́ddha me vr..sabhā´ prá bruvanti || 3 ||
yádájñātes.u vr.jánes.vā´sam
.
vı́śve sató maghávāno ma āsan |
jinā´mi vétks.éma ā´ sántamābhúm .
prá tám. ks.in.ām. párvate pādagŕ.hya || 4 ||
dárśannvátra śr.tapā´m̃
. anindrā´n
bāhuks.ádah. śárave pátyamānān |
ghŕ..sum
. vā yé ninidúh. sákhāyam
ádhyū nves.u paváyo vavr.tyuh. || 6 ||
✶✶✽✶
❬■♥❞r❛✿❪
✶✳ ❙✉❝❤ ✈✐♦❧❡♥t ❜✉rst s❤❛❧❧ ❜❡ ❡❛s② ❢♦r ♠❡✱ ❖ ✐♥✈♦❦❡r✱
✇❤❡♥ ■ ✇✐s❤ t♦ ❤❡❧♣ ♣r❡ss✐♥❣❬✲Soma❪ s❛❝r✐✜❝❡r✳
■ ❛♠ ❛ ❞❡str♦②❡r ♦❢ ♥♦t✲❣✐✈✐♥❣✲t❤❡✲♠✐①t✉r❡
✶ ♦♥❡✱
♦❢ ❜❡♥❞✐♥❣✲t❤❡✲tr✉t❤✱ ♦❢ ❛ss✐st✐♥❣ t♦ ❡♠♣❧♦②✐♥❣✲❞❡❝❡✐t ♦♥❡✳
❬■♥✈♦❦❡r✿❪
✷✳ ■❢ ♦♥❧② ■✱ ✐♥ ♦r❞❡r t♦ ✇❛❣❡ ✇❛r✱ ✇♦✉❧❞ ❜r✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r
♥♦♥✲s❡❡❦✐♥❣✲deva✱ ❬❜✉t❪ r❡❝❦❧❡ss❧② ❜♦❧❞ ❜② t❤❡♠s❡❧✈❡s ♦♥❡s✱
❢♦r t❤❡❡ ■ ✇✐❧❧ ❝♦♦❦ ❛t ❤♦♠❡
❝♦♥❝❡♥tr❛t❡❞
✷ r❡s❡♠❜❧✐♥❣✲❛✲❜✉❧❧ ♦♥❡✸ ✱
■ s❤❛❧❧ ♣♦✉r ✐♥t♦ ❬t❤❡❡❪ ♣✉♥❣❡♥t ❡①tr❛❝t❡❞
❬❝♦♥s✐st✐♥❣ ♦❢ ❪ ✜❢t❡❡♥ ❬♣♦rt✐♦♥s❪ ❬❞r✐♥❦❪✳
❬■♥❞r❛✿❪
✸✳ ■ ❞♦ ♥♦t ❦♥♦✇ ❤✐♠✱ ✇❤♦✱
❤❛✈✐♥❣ s❧❛✐♥ ♥♦♥✲s❡❡❦✐♥❣✲deva ♦♥❡s ✐♥ ❛ ❝♦♠❜❛t✱
✇❤❡♥ ❤❡ r❡❧❛t❡❞ ❬❛❝❝♦✉♥t ♦❢ ❪ t❤❡ ✈✐♦❧❡♥t ❝♦♠❜❛t✱
❬✇♦✉❧❞❪ s❛② t❤✉s✱
✏❙✉r❡❧②✱ ❛❢t❡r✇❛r❞s t❤❡② ❬✇✐❧❧❪ ♣r♦❝❧❛✐♠ ❢♦r ♠❡
t✇♦ r❡s❡♠❜❧✐♥❣✲❛✲❜✉❧❧ ♦♥❡s ✑
✹
✹✳ ❲❤❡♥ ■ ✇❛s ✐♥ ♥♦♥✲❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞✲❬♠❡❪ ❡♥❝❧♦s✉r❡s✱
❛❧❧ ✇❡r❡ ❡q✉❛❧❧② ✏❣❡♥❡r♦✉s✑ t♦ ♠❡✳
❊✐t❤❡r ■ ✇✐♥ ♦✈❡r ❛ss✐st✐♥❣ ❬♠❡ ♠❛♥❪
✇❤❡♥ ❬❤❡ ✐s❪ ❞✇❡❧❧✐♥❣ ✐♥ ♣❡❛❝❡✱
♦r ■ s❤❛❧❧ ✇❡❛r ❬❤✐♠❪ ♦✉t ❤✐♠ ♦♥ ❛ ♠♦✉♥t❛✐♥
❜② s❡✐③✐♥❣ ❬❤✐♠❪ ❜② t❤❡ ❢♦♦t ✳
✺
✺✳ ❚❤❡② ❝❡rt❛✐♥❧② ❞♦ ♥♦t r❡str❛✐♥ ♠❡ ✐♥ ❛ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❡♥❝❧♦s✉r❡✱
♥❡✐t❤❡r ❬❞♦ ♠♦✉♥t❛✐♥s r❡str❛✐♥ ♠❡❪✳ ■❢ ■ ✐♥t❡♥❞ ❬s♦❪✱
❞❡✜❝✐❡♥t✲✐♥✲❡❛r ♦♥❡ ✇♦✉❧❞ ❜❡ ❛❢r❛✐❞ ♦❢ ♠② r♦❛r✱
❥✉st s♦ t❤❛t t❤❡ ❞✉st
✻ s❤❛❧❧ ❜❡ r❛✐s❡❞ t❤r♦✉❣❤♦✉t t❤❡ ❞❛②s✳
✻✳ ❍❡r❡ ❛t t❤✐s t✐♠❡✱ t❤❡② s❤❛❧❧ s❡❡ ❛t ♦♥❝❡
❬t❤♦s❡❪ ❧❛❝❦✐♥❣ Indra✱ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❜♦✐❧❡❞ ♠✐❧❦
❛s ❜❡❝♦♠✐♥❣ ✜t ❢♦r ❛♥ ❛rr♦✇✱ ♦✛❡r✐♥❣ ❬t❤❡✐r❪ ❛r♠✳
▼❡t❛❧ ♣♦✐♥ts ❬♦❢ s♣❡❛rs❪ ♠✐❣❤t ❛s ✇❡❧❧ t✉r♥ ❛t t❤♦s❡
✇❤♦ r✐❞✐❝✉❧❡❞ ❬♠②❪ s♣✐r✐t❡❞ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✳
´ . ı̄rvyù ā´yurānad.
ábhūrvauks
dárs.annú pū´rvo áparo nú dars.at |
dvé paváste pári tám . ná bhūto
yó asyá pāré rájaso vivés.a || 7 ||
❬■♥✈♦❦❡r✿❪
✼✳ ❚❤♦✉ ❤❛✈❡ ♣❡r✈❛❞❡❞ ❝♦♠✐♥❣ ❢r♦♠ t❤❡ ❜✉❧❧
✼ ❬✇❛t❡rs❪✱
t❤❡ ❧✐❢❡✲❢♦r❝❡ ❤❛s ♠❡t ✇✐t❤ ❬t❤❡❡❪✳
❆t ♦♥❝❡ ❛ ❢♦r♠❡r ♦♥❡
✽ s❤❛❧❧ ❜✉rst✱
✾
❛t ♦♥❝❡ ❛ ❧❛tt❡r ♦♥❡ s❤❛❧❧ ❜✉rst✦
❚✇♦ ❝♦✈❡rs
✶✵ s❤❛❧❧ ♥♦t ❝♦♥t❛✐♥ ❤✐♠ ✇❤♦ ❤❛s ❞♦♥❡ t❤❡ ✇♦r❦
♦♥ t❤❡ ♦♣♣♦s✐t❡ s✐❞❡ ♦❢ t❤❡ r❡❣✐♦♥ ❬♦❢ ✐♠♣❛rt✐❛❧✐t②❪✳
❬■♥❞r❛✿❪
✽✳ ❈♦♥❢✉s❡❞ ❝♦✇s
✶✶ ❝♦♥s✉♠❡ ❜❛r❧❡② ♦❢ t❤❡ r✐s✐♥❣ ✉♣✇❛r❞s ♦♥❡✶✷ ✖
✶✸
■ s❛✇ t❤❡♠ r♦❛♠✐♥❣ ✇✐t❤ t❤❡ ❝♦✇❤❡r❞ ✳
■♥✈♦❝❛t✐♦♥s ❝❛♠❡ t♦❣❡t❤❡r
✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ t❤❡ r✐s✐♥❣ ✉♣✇❛r❞s ♦♥❡✳
❍♦✇ ♠✉❝❤ ❤❡
✶✹ ✱ ✇❤♦ ✐s ❤✐s ♦✇♥ ♠❛st❡r✱
✇♦✉❧❞ ✐♠♣r❡ss ❤✐♠s❡❧❢ ✉♣♦♥ t❤❡♠❄
✾✳ ■❢ ■ ✇♦✉❧❞ ✐♥t❡r♠✐①
✶✺ ❢♦❞❞❡r✲❡❛t✐♥❣ ♦♥❡s✶✻ ♦❢ t❤❡ ❢♦❧❦s✱
❬❛♥❞❪ ❜❛r❧❡②✲❡❛t✐♥❣
✶✼ ✐♥ t❤❡ ♠✐❞❞❧❡ ♦❢ ✇✐❞❡ ✜❡❧❞✱
t❤❡♥ ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡ ❛ ❤❛r♥❡ss❡❞ ♦♥❡
✶✽ ✇♦✉❧❞ s❡❡❦ t❤❡ ❧✐❜❡r❛t♦r✶✾ ✳
❚❤❡♥ ❤❡✱ ✇❤♦ ❤❛s ♣❧❛❝❡❞ ❬♠❡✱ Indra✱❪ ✇✐t❤✐♥ ❬❤✐s❪ r❡❛❝❤✱
s❤❛❧❧ ②♦❦❡ ♥♦♥✲❤❛r♥❡ss❡❞ ♦♥❡✳
✶✵✳ ■♥ t❤✐s ♠❛tt❡r t❤♦✉ r❡❣❛r❞ ✇❤❛t ✐s s❛✐❞ ❜② ♠❡ ❛s tr✉❡✱
✏❲❤❡♥ ■ ✇♦✉❧❞ ❝❛st t♦❣❡t❤❡r ❛ t✇♦✲❢♦♦t❡❞ ♦♥❡ ❬❝r❡❛t✉r❡❪
❬❛♥❞❪ ❛ ❢♦✉r✲❢♦♦t❡❞ ♦♥❡✱
❬✐❢ ■ ❛♠❪ ♥♦t ❜❡✐♥❣ ❢♦✉❣❤t
✷✵ ❬❜② t❤❡ ❜✉❧❧❪✱
■ ✇♦✉❧❞ ❞✐str✐❜✉t❡ t❤❡ ♣r♦♣❡rt② ♦❢ ❤✐♠✱
✇❤♦ ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡ ✇♦✉❧❞ ✜❣❤t ❛❣❛✐♥st t❤❡ ❜✉❧❧
❬❥✉st❪ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❢❡♠❛❧❡s
✷✶ ✳✑
✼ Soma
✽ ❧❛❝❦✐♥❣ Indra✱ ❞r✐♥❦✐♥❣ ❜♦✐❧❡❞ ♠✐❧❦ ♦♥❡
✾ ♦♥❡ ✇❤♦ r✐❞✐❝✉❧❡❞
✶✵ ♣r♦❜✳ ✏❚❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤✑
✶✶ ❤❡r❡ ✏✐♥♥❡r ✇❛t❡rs✑
✶✷ ✐♥♥❡r Soma
✶✸ ❡✐t❤❡r Soma ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✵✳✷✺✳✼❜ ♦r Tvastr ♣❡r ✾✳✺✳✾❛
. ..
✶✹ ❛♥ ❛❞❡♣t Indra
✶✺ ❧✐t✳ ✏✐♥t❡r✇❡❛✈❡✑
✶✻ t❤♦s❡ ♦❢ ❧♦✇ s♦❝✐❛❧ st❛t✉s
✶✼ t❤♦s❡ ♦❢ ❤✐❣❤ s♦❝✐❛❧ st❛t✉s
✶✽ s✉❜s❡r✈✐❡♥t t♦ ♦t❤❡rs✬ ✇✐❧❧
✶✾ Indra
✷✵ t❤❛t ✐s✱ ✐❢ ✐t ✐s ♥♦t Indra ✐♥ t❤❡ ❣✉✐s❡ ♦❢ ②♦❦❡❞✲❛s✲❛✲❝❤❛r✐♦t ♠❛♥ ✇❤♦ ✐s
❜❡✐♥❣ ❢♦✉❣❤t ❜② t❤❡ ❜✉❧❧ ❜✉t ❥✉st ❛ ♠❛♥
✷✶ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✶✶✽✹
❬■♥str✉❝t♦r✿❪
✶✶✳ ❬■♠❛❣✐♥❡ ❛ ♠❛♥✱❪
✇❤♦s❡ ❞❛✉❣❤t❡r ❤❛s ❜❡❡♥ ✇✐t❤♦✉t ❡②❡s ❢r♦♠ ❜✐rt❤✳
❲❤♦✱ ❦♥♦✇✐♥❣ ❤❡r ❬❛s❪ ❜❧✐♥❞✱ ✇♦✉❧❞ ❤❛✈❡ ❞❡s✐❣♥s ♦♥ ❬❤❡r❪❄
❲❤✐❝❤ ♦❢ t✇♦ ✇♦✉❧❞ r❡❧❡❛s❡ ❛t t❤❛t ❬♠❛♥❪ ❞❡♥✐❣r❛t✐♥❣ ❬s♣❡❡❝❤❪✱
❤❡ ✇❤♦ ✇♦✉❧❞ ❝♦♥✈❡② ❤❡r ❬❤♦♠❡ ❛s ❛ ✇✐❢❡❪
♦r ❤❡ ✇❤♦ ✇♦✉❧❞ ❛s❦ ❤❡r ✐♥ ♠❛rr✐❛❣❡ ❬❢♦r ❤✐♠❪❄
✶✷✳ ❲❤❛t ❦✐♥❞ ♦❢ ❛ ❣✐r❧✱
♦♥ ❛❝❝♦✉♥t ♦❢ ❬❜❡✐♥❣ ♣✉rs✉❡❞ ❜②❪ ②♦✉♥❣ ♠❡♥✱
❬✐s❪ ❣r❛t✐✜❡❞ ❜② ❛ ♠♦r❡ ❛❞♠✐r❛❜❧❡ ✇❡❛❧t❤
♦❢ ❬♦♥❡❪ s❡❡❦✐♥❣✲❛✲❜r✐❞❡ ❬♠❛♥❪
❬❛s ❝♦♠♣❛r❡❞ t♦ ✇❡❛❧t❤ ♦❢ ♦t❤❡r s✉✐t♦rs❪❄
❆ ❜r✐❞❡ ❜❡❝♦♠❡s ❜❧❡ss❡❞✱ ✇❤❡♥✱ ❤❛♥❞s♦♠❡ ❜② ❤❡rs❡❧❢✱
s❤❡ ❛❧s♦ ♣❧❛❝❡s ✇✐t❤✐♥ ❤❡r r❡❛❝❤ ❛ ❜❡♥❡❢❛❝t♦r ✐♥ ❛ ♣❡rs♦♥✳
✶✸✳ ❍❡✷✷ ❤❛s ❜❡❝♦♠❡ ❛✇❛❦❡ ❛t t❤❡ ❢❡❡t✱
❤❡ ❝♦♥s✉♠❡s ✇❤❛t t✉r♥s ❛❣❛✐♥st ❬❤✐♠❪✱
✉s✐♥❣ ❤❡❛❞✷✸ ❤❡ ❤❛s ♣✉t ❛♥ ❛r♠♦r ✉♣♦♥ t❤❡ ❤❡❛❞✷✹ ✳
❘❡s✐❞✐♥❣ ❬t❤❡r❡❪✱ ❤❡ ✇❡❛❦❡♥s ❬t❤❡ ✐♥✢✉❡♥❝❡❪
❬♦❢❪ t❤❡ ✉♣♣❡r ❬♣❛rt ♦❢ ❜♦❞②❪ ❛t t❤❡ ♣❡❧✈✐❝ r❡❣✐♦♥✳
❚✉r♥❡❞ ✐♥t♦ ❬✐t✷✺ ❪✱ ❤❡ ❣♦❡s ❛❧♦♥❣s✐❞❡ ❬t❤❛t ♣❛rt ♦❢❪ t❤❡ ❜♦❞②
❬t❤❛t ✐s❪ str❡t❝❤❡❞ ✉♣✇❛r❞s ❬❢r♦♠ t❤❡ ♣❡❧✈✐❝ r❡❣✐♦♥ ❪✳
✶✹✳ ❚❤❡ ❝♦✉rs❡r✷✻ t❤❛t ✐s ✇✐t❤♦✉t s❤❛❞♦✇ ♦r ❧❡❛❢s ❬✐s❪ ❛❜✉♥❞❛♥t✳
❚❤❡ ♠♦t❤❡r✷✼ ❤❛✈❡ t❛❦❡♥ ✉♣ ❛ ♣♦s✐t✐♦♥✳
▲❡t ❧♦♦s❡✱ t❤❡ ❡♠❜r②♦✷✽ ❝♦♥s✉♠❡s
❬❜❡✐♥❣✲❛❜s♦r❜❡❞✲✐♥t♦✲t❤❡✲❜♦❞② Soma❪✳
▲✐❝❦✐♥❣ t❤❡ ❝❛❧❢ ♦❢ ❛♥♦t❤❡r✷✾ ✱ s❤❡✸✵ ❤❛s ♠❡t❡❞ ❬❤✐♠❪ ♦✉t✳
❚❤r♦✉❣❤ ❛r✐s✐♥❣ ♦❢ ✇❤❛t
t❤❡ ♠✐❧❝❤✲❝♦✇✸✶ ❤❛s ♣✉t ✐♥ t❤❡ ✉❞❞❡r ❬❢♦r ❤✐♠❪❄
✶✺✳ ❙❡✈❡♥ ❤❡r♦❡s ❝❛♠❡ ✉♣ ❢r♦♠ t❤❡ s♦✉t❤✱
t❤♦s❡ ❡✐❣❤t ❤❛✈❡ ❝❛♠❡ t♦❣❡t❤❡r ❢r♦♠ t❤❡ ♥♦rt❤✱
♥✐♥❡ ❤❛✈✐♥❣ s❛❝s ❝❛♠❡ ❢r♦♠ t❤❡ ✇❡st✱
t❡♥ ✐♥ t❤❡ ❡❛st tr❛✈❡rs❡ s✉r❢❛❝❡ ♦❢ t❤❡ r♦❝❦✳
✷✷ Brhaspati
.
✷✸ ♠❡♥t❛❧ ♣r❡s❡♥❝❡✴♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥s
✷✹ ❂ ♠❡♥t❛❧ ❢❛❝✉❧t✐❡s
✷✺ t❤❡ ♣❛rt ♦❢ t❤❡ ❜♦❞② t❤❛t ✐s ❛❜♦✈❡ t❤❡ ♣❡❧✈✐❝ r❡❣✐♦♥
✷✻ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma
✷✼ ♣r♦❜✳ t❤❡ ❊❛rt❤
✷✽ ♦❢ Indra
✷✾ t❤❛t ✐s✱ ♦❢ Prśni
.
✸✵ ♣r♦❜✳ t❤❡ ❊❛rt❤
✸✶ ♣r♦❜✳ Prśni
.
✶✶✽✻
p´ı̄vānam
. mes.ámapacanta vı̄rā´
nyuptā aks.ā´ ánu dı̄vá āsan |
dvā´ dhánum
. br.hat´ı̄mapsvantáh.
pavı́travantā caratah. punántā || 17 ||
✸✷ ❤❡❧♣✐♥❣✲t❤r♦✉❣❤
✸✸ Indra
✸✹ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ✜r❡
✸✺ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ✜r❡
✸✻ ❛s♣✐r❛t✐♦♥s✱ ②❡❛r♥✐♥❣s✱ ❞❛②❞r❡❛♠s✱ ❝❤❛r❣❡❞ ✇✐t❤ ❞❡s✐r❡s✴❡♠♦t✐♦♥s ✐❞❡❛s✱
❝❛♣t✐✈❛t✐♥❣ ♣❧❛♥s✱ ❢❛♥❝②✱ ❧✐❢❡✲❝❤❛♥❣✐♥❣ ✐♥t❡♥t✐♦♥s t❤❛t ♠❛❦❡ ♦♥❡ ❣♦ ♦♥ ❛
q✉❡st
✸✼ t❤❡ tr♦♦♣ ♦❢ Marut✲s
✸✽ ✐♥♥❡r Soma
✸✾ r❡s✐❞✉❛❧ ♠❡♠♦r✐❡s
✹✵ ❞❡❛t❤✬s
✶✶✽✽
♥♦✇ ♦♥ ❜❧✐♥❞ s❤❛❧❧ s❡❡✱ ❧❛♠❡ s❤♦✉❧❞ ♥♦✇ ❜❡ ✇✐t❤♦✉t ❤✐s ❧❛♠❡♥❡ss✑✮✳
❙t❛♥③❛s ✶✸ ❛♥❞ ✶✹ ❞❡s❝r✐❜❡ ❤♦✇ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢ Indra ✐♥ ❛ ❜♦❞②
✐s ❞❡✈❡❧♦♣✐♥❣✳ ❋✐rst✱ ✐t ❢❡❡❧s ❧✐❦❡ s✉❞❞❡♥ ✇❛r♠t❤ ✐♥ ❜♦t❤ ❢❡❡t ✭♦❢
❝❛✉s❡✱ s✉❝❤ ✇❛r♠t❤ ♠✐❣❤t ♦❝❝✉r ❢♦r ❞✐✛❡r❡♥t r❡❛s♦♥s✮✱ t❤❡♥ ✐t ♠✐❣❤t
s♣r❡❛❞ ✉♣✇❛r❞s t♦ t❤❡ ❤✐♣s✳ ❆t t❤❛t st❛❣❡ ✐t ✐s ✐♠♣♦rt❛♥t t♦ ❝♦♥✜❣✲
✉r❡ ♦♥❡✬s ♠✐♥❞ ❛♥❞ ♣❤②s✐♦❧♦❣② s♦ t❤❛t t❤❡ Indra ✇✐❧❧ ❜❡ s♣r❡❛❞✐♥❣
❢✉rt❤❡r ✉♣✇❛r❞s ❛❧♦♥❣ t❤❡ t♦rs♦✳ ❚❤❡ ❜♦❞② s❤❛❧❧ ❜❡ str❡t❝❤❡❞ ✉♣✲
✇❛r❞s ❛♥❞ ♦♥❡ s❤❛❧❧ ❛✈♦✐❞ ❜♦t❤ t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡ t♦ ❜❡♥t ❢♦r✇❛r❞s ❛♥❞
❜✉rsts ♦❢ ❡♠♦t✐♦♥❛❧ s♣❡❡❝❤ ♦r s❤♦✉t✐♥❣✳ ❱❛r✐♦✉s ✉♥❢♦❧❞✐♥❣ ♣❤②s✐✲
♦❧♦❣✐❝❛❧ ❝❤❛♥❣❡s ✐♥ t❤❡ ❜♦❞② ✐♥ t❤✐s ❝❛s❡ ❛r❡ r❡❢❡rr❡❞ t♦ ❛s ♠❛♥✐✲
❢❡st❛t✐♦♥s ♦❢ Br.haspati✳ ❚♦ ❝♦♥♥❡❝t ♣❤②s✐♦❧♦❣✐❝❛❧ ❝❤❛♥❣❡s t♦ ♦♥❡✬s
♠✐♥❞✱ ❛♥❞ t❤✉s t♦ ♠❛❦❡ Indra t♦ ❜❡ ♠❛♥✐❢❡st❡❞✱ ✐t ✐s ✐♠♣♦rt❛♥t t❤❛t
♦♥❡ ❜❡❝♦♠❡s ❢✉❧❧② ❛✇❛r❡ ♦❢ ✇❤❛t ❡✈❡♥ts✱ ✐❞❡❛s✱ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡s✱ ♠♦t✐✈❡s
✭Marut✲s✮ ❝❛✉s❡❞ ♦♥❡ t♦ t✉r♥ t♦ Indra✳ ❙t❛♥③❛s ✶✺✕✶✾ ❞❡s❝r✐❜❡ ❛
❝❛s❡ ♦❢ ♠❡♥ ♠❛❦✐♥❣ ♣❧❛♥s ❢♦r ❛ ♠✐❧✐t❛r② ❛❞✈❡♥t✉r❡✱ ❛♥❞ st❛t❡s t❤❛t
✐t ✐s ♥♦t ♣❛rt✐❝✉❧❛r ❞❡t❛✐❧s t❤❛t ❛r❡ ✐♠♣♦rt❛♥t ❛t t❤✐s st❛❣❡✱ ❜✉t ❛
❢♦r♠✉❧❛t❡❞✲❛s✲❛♥✲❡✈♦❝❛t✐✈❡✲❡①♣r❡ss✐♦♥ ✭✏❝♦✇✑ ✖ st❛♥③❛ ✷✷✮ ✐♥t❡♥t
t♦ ❛❝❤✐❡✈❡ t❤❡ ❣♦❛❧✱ ✇❤✐❝❤ ✇✐❧❧ ❜❡ ❧❡❛❞✐♥❣ t♦ s✉❝❝❡ss ✐❢ ✐t ❜❡❝♦♠❡s
✐♥♥❡r ✏✜r❡✲✐♥✲t❤❡✲❜❡❧❧②✑ ♦❢ ✇❤✐❝❤ ♦♥❡ r❡♠✐♥❞s ❤✐♠s❡❧❢ ❛♥❞ r❡♥❡✇s
✐t ✐♥ ❛♥ ❡✛❡❝t✐✈❡ ♠❛♥♥❡r ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ r✐t✉❛❧✐③❡❞ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣s✳ ❚❤✐s
✐♥♥❡r ✜r❡ ♠❛❦❡s ♦♥❡ ❣♦✐♥❣ ❡✈❡♥ ♦♥ ❛ ❧✐❢❡✲❧♦♥❣ q✉❡st ❞❡s♣✐t❡ ♦❜st❛✲
❝❧❡s ❛♥❞ ❞✐str❛❝t✐♦♥s✳ ❚♦ ❡①❝❡❧✱ ♦♥❡ ♥❡❡❞s t♦ ❦♥♦✇ ❛♥❞ t♦ ❛❞❤❡r❡
t♦ s✉✐t❛❜❧❡ ❝♦♥❝❡♣t✐♦♥s ♦❢ ✈❛r✐♦✉s deva✲s ✭✈❡rs❡s ✷✸❛❜✮✳
❊♥t✐r❡ ❤②♠♥ ✐s ❛ ❧❡❝t✉r❡✲❧✐❦❡ ✐♥str✉❝t✐♦♥ t♦ ✇❛rr✐♦rs ✐♥✲tr❛✐♥✐♥❣✳
✶✶✾✶
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✷✽
sá róruvadvr..sabhástigmáśr.ṅgo
várs.mantasthau várimannā´ pr.thivyā´h. |
vı́śves.venam
. vr.jánes.u pāmi
yó me kuks.´ı̄ sutásomah. pr.n.ā´ti || 2 ||
✶ Soma
✷ ♣r♦❜✳ ❝❛❧✈❡s
✸ ✧s❛❛♣❛❂✢♦ts❛♠ ✐s ❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✹✶✾❪
✹ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✼✳✶✵✹✳✽❛
✶✶✾✹
śaśáh. ks.urám
. pratyáñcam . jagārā´drim
.
logéna vyàbhedamārā´t |
br.hántam . cidr.haté randhayāni
váyadvatsó vr..sabhám . śū´śuvānah. || 9 ||
✺ Indra
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✸✷
nidhı̄yámānamápagū..dhamapsú
prá me devā´nām
. vratapā´ uvāca |
´
ı́ndro vidvām̃
. ánu hı́ tvā cacáks.a
ténāhámagne ánuśis..ta ā´gām || 6 ||
áks.etravitks.etravı́dam . hyáprāt.
sá práıti ks.etravı́dā´nuśis..tah. |
etádváı bhadrámanuśā´sanasyotá
srutı́m. vindatyañjas´ı̄nām || 7 ||
adyédu prā´n.ı̄dámamannimā´hā´pı̄vr.to
adhayanmātúrū´dhah. |
émenamāpa jarimā´ yúvānam
áhe..danvásuh. sumánā babhūva || 8 ||
✶✵ ✐♥♥❡r Soma
✶✶ t❤❡ s♣❛❝❡ ♦❢ t❤❡ s♣✐♥❡
✶✷ ❤❡r❡ ♣r♦❜✳ t❤❡ s♦✉♥❞s t❤❛t ❛r❡ t❤❡ s❡✈❡♥ ❡❧❡♠❡♥ts ♦❢ t❤❡ ♠✉s✐❝✱ s♦✉♥❞s
t❤❛t ❛r❡ ✐♥ t✉♥❡ ✇✐t❤ t❤❡ s❡✈❡♥ ❝❛❦r❛s
✶✸ ❡①tr❛❝t ♦❢ Soma ❜❡✐♥❣ ❛❜s♦r❜❡❞ ✐♥t♦ ❜♦❞②
✶✹ ♣r♦❜✳ ✐♥♥❡r Soma ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✼✵✳✹❝❞
✶✺ ✐♥♥❡r ✜r❡
✶✻ ✐♥♥❡r Agni
✶✼ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✻✳✻✾✳✷❜
✶✽ Indra
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✸✽
✶ ✐♥♥❡r Soma
✷ ✐♥♥❡r Soma ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✾✻✳✷❝
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✹✳✷✵✳✻❞
✹ Soma
✺ t❛❦✐♥❣ śiśaya ❛s ✏s❤❛r♣❡♥✐♥❣✑ ❢♦❧❧♦✇s ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✹✹✻❪
✻ Indra
✼ ❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✹✹✻❪
✽ ♣♦✇❡rs ♦❢ s❡♥s❡s
✶✷✵✽
góbhis..taremā´matim . durévām
.
yávena ks.údham . puruhūta vı́śvām |
vayám . rā´jabhih. prathamā´ dhánānyasmā´kena
vr.jánenā jayema || 10 ||
✶✳ ▼② ♠❡♥t❛❧ ❣❡st✉r❡s ✖
✜♥❞✐♥❣✲svar✱ ❛❧❧ ❞✐r❡❝t❡❞ t♦ t❤❡ s❛♠❡ ❬❣♦❛❧❪✱ ❡❛❣❡r ✖
❤❛✈❡ ❢♦✉♥❞ t❤❡✐r ✇❛② t♦ Indra✳
❚❤❡② ❡♠❜r❛❝❡ ✖ ❛s ✇✐✈❡s ❬t❤❡✐r❪ ❤✉s❜❛♥❞ ✖
❛s ✐❢ ❬❡♠❜r❛❝✐♥❣❪ s❡❡❦✐♥❣ t♦ ❜❡ ❢r❡❡ ♦❢ ❞♦✉❜ts ②♦✉♥❣ ♠❛♥ ✖
t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ ❢♦r ❛ ❢❛✈♦✉r✳
✷✳ ▼② ♠✐♥❞ ❞♦❡s ♥♦t t✉r♥ ❛✇❛② ❢r♦♠ t❤❡❡✱
♠❛❦❡ ❬♠②❪ ❧♦♥❣✐♥❣ ❢❛st❡♥❡❞ t♦ t❤❡❡✱ ❖ ♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞ ♦♥❡✦
❉♦ s✐t ❞♦✇♥ ❧✐❦❡ ❛ ❝❤✐❡❢t❛✐♥ ♦♥t♦ t❤❡ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❣r❛ss✱
❖ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤✐♥❣ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ❞❡❡❞s ♦♥❡✱ ✦
❆t t❤✐s Soma ❬♣r❡ss✐♥❣❪✱ ♠❛② ✐t ❜❡ ❢♦r t❤❡❡ ❛ ♣❧❛❝❡ t♦ ❞r✐♥❦✦
✸✳ Indra✱ ❬❜❡✐♥❣❪ ✐♥❞✐✛❡r❡♥t t♦ ✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss ❛♥❞ ❤✉♥❣❡r✱
♦♥❧② ❤❡✱ t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✱ ✐s t❤❡ ♠❛st❡r ♦❢ ❜❡♥❡✜❝✐❛❧ tr❡❛s✉r❡✳
❏✉st ❤✐s s❡✈❡♥ str❡❛♠s ♦♥ ❛ ❞♦✇♥✲s❧♦♣❡ str❡♥❣t❤❡♥
♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r ♦❢ ❛ ✜❡r② r❡s❡♠❜❧✐♥❣✲❛✲❜✉❧❧ ♦♥❡ ✳ ✶
✹✳ ▲✐❦❡ ❜✐r❞s ❬r❡❛❝❤ ❢♦r❪ ✇❡❧❧✲❡♥❞♦✇❡❞✲✇✐t❤✲❧❡❛✈❡s tr❡❡✱
s❡tt❧❡❞✲✐♥✲❜♦✇❧s ♣♦ss❡ss✐♥❣✲♦❢✲❞❡❧✐❣❤t Soma ❞r♦♣s
r❡❛❝❤❡❞ ❢♦r Indra✳
❖♥ t❤❡✐r ❛♣♣❡❛r❛♥❝❡✱ ✐t s❤❛❧❧ s❤✐♥❡ ❢♦rt❤✱ ✐t s❤❛❧❧ ✜♥❞ svar ✖
t❤❡ ❧✐❣❤t ✷
❬t❤❛t❪ ❢♦r ❛♥ ✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t ❬♠❛♥❪ ❬✐s❪ ❝♦♥❞✉❝t✐♥❣ ❬t❤❡♠❪ ✉♣✇❛r❞s✳
✺✳ ▲✐❦❡ ❛ ❣❛♠❜❧❡r ✇✐t❤ ❛ ✇✐♥♥✐♥❣ t❤r♦✇ ♦❢ ❞✐❝❡ ✸
❞✉r✐♥❣ t❤❡ ❣❛♠❡ ❧❡ts ❞✐❝❡ t♦ r♦❧❧ ♦✉t✱
t❤❡ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡ ✐s ✇✐♥♥✐♥❣ ♦✈❡r t❤❡ r❛✈❡♥♦✉s s✉♥ ✳ ✹
❆♥♦t❤❡r ❬deva❪ s❤❛❧❧ ♥♦t ❜❡ ❛❜❧❡ t♦ ✐♠✐t❛t❡
s✉❝❤ ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r ♦❢ t❤❡❡✱
♥❡✐t❤❡r ❛♥ ❛♥❝✐❡♥t ❬deva❪ ♥♦r ❛ ♠♦❞❡r♥ ♦♥❡✱
❖ ❣❡♥❡r♦✉s ♦♥❡✦
✶ ❛❞❡♣t ♦❢ Indra
✷ ❣♦❧❞❡♥ ❧✐❣❤t s❡❡♥ ❡✈❡♥ ✇✐t❤ ❡②❡s ❝❧♦s❡❞ ❞✉❡ t♦✱ ♣❡r❤❛♣s✱ s✉❞❞❡♥ ❤✐❣❤ ❧❡✈❡❧
♦❢ ❛❞r❡♥❛❧✐♥❡ ✐♥ ❜❧♦♦❞
✸ ❛ss✉♠✐♥❣ ❛❢t❡r ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✹✹✻❪ t❤❛t śvaghnin❂✏❛
❣❛♠❜❧❡r ✇✐t❤ ❛ ✇✐♥♥✐♥❣ t❤r♦✇ ♦❢ ❞✐❝❡✑
✹ manipūra ❝❛❦r❛
.
✶✷✶✷
vı́śam. viśam
. maghávā páryaśāyata
jánānām . dhénā avacā´kaśadvŕ..sā |
yásyā´ha śakráh. sávanes.u rán.yati
´ . sómaih. sahate pr.tanyatáh. || 6 ||
sá tı̄vraıh
góbhis..taremā´matim . durévām
.
yávena ks.údham . puruhūta vı́śvām |
vayám . rā´jabhih. prathamā´ dhánānyasmā´kena
vr.jánenā jayema || 10 ||
éndravā´ho nr.pátim
. vájrabāhum
ugrámugrā´sastavis.ā´sa enam |
prátvaks.asam. vr..sabhám. satyáśus.mam
émasmatrā´ sadhamā´do vahantu || 3 ||
gir´ı̄m̃. rájrānréjamānām̃
. adhārayad
dyauh ´ . krandadantáriks.ān.i kopayat |
samı̄cı̄né dhis.án.e vı́ .skabhāyati
vŕ..sn.ah. pı̄tvā´ máda ukthā´ni śam
. sati || 8 ||
góbhis..taremā´matim . durévām
.
yávena ks.údham . puruhūta vı́śvām |
vayám . rā´jabhih. prathamā´ dhánānyasmā´kena
vr.jánenā jayema || 10 ||
✺ ♣❡rs♦♥❛❧ str❡♥❣t❤s t❤❛t ♠♦❜✐❧✐③❡ ❛♥❞ ♦r❣❛♥✐③❡ ♠❡♥t❛❧ ❛♥❞ ❜♦❞✐❧② ✈✐❣♦✉r
✻ ♣❡rs♦♥❛❧ ✇❡❛❦♥❡ss❡s t❤❛t ♠❛❦❡ ♦♥❡ s✉❜❥❡❝t t♦ ❜❡ ♦✈❡rr✉♥ ❜② ❢❡❛rs
✼ ✈✐t❛❧ ❛✐rs
✽ Soma
✾ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✶✵ ♣r♦❜✳ manipūra ❝❛❦r❛
.
✶✶ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✻✸✳✼❞
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✹✼
sanádvājam
. vı́pravı̄ram . tárutram .
dhanaspŕ.tam. śūśuvā´m
. sam . sudáks.am |
dasyuhánam . pūrbhı́damindra satyám
asmábhyam . citrám . vŕ..san.am. rayı́m. dāh. || 4 ||
áśvāvantam
. rathı́nam. vı̄rávantam .
sahasrı́n.am. . vā´jamindra |
śatı́nam
bhadrávrātam. vı́pravı̄ram . svars.ā´m
asmábhyam . citrám. . . . am
vŕ s an . rayı́m . dāh. || 5 ||
✶✷✶✾
✶ ❧✐t✳ ❝♦✇s
✷ t❤✐s ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✻✳✶✾✳✽❜
✶✷✷✵
ahámetā´ñchā´śvasato dvā´dvéndram
.
′
yé vájram . yudháyé kr.n.vata |
āhváyamānām̃ . áva hánmanāhanam .
dr...dhā´ vádannánamasyurnamasvı́nah. || 6 ||
✶✷✷✸
ādityā´nām
. vásūnām
. rudrı́yān.ām
.
devó devā´nām. ná mināmi dhā´ma |
té mā bhadrā´ya śávase tataks.ur
áparājitamástr.tamás.ā..dham || 11 ||
✶✷✷✺
✼ Vrtra
.
✽ Vrtra
.
✾ Indra
✶✵ Soma
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✹✾
mā´m
. dhurı́ndram . nā´ma devátā
diváśca gmáścāpā´m . ca jantávah. |
ahám. hárı̄ . . . vı́vratā raghū´
vŕ s an ā
ahám. vájram . śávase dhr..sn.vā´ dade || 2 ||
ahám
. randhayam . mŕ.gayam . śrutárvan.e
yánmā´jihı̄ta vayúnā canā´nus.ák |
′
ahám
. veśám . namrámāyáve karam
. sávyāya pád.gr.bhimarandhayam || 5 ||
ahám
ahám
. saptá sraváto dhārayam . vŕ..sā
dravitnvàh. pr.thivyā´m . sı̄r ´
ā ádhi |
ahámárn.ām
. si vı́ tirāmi sukrátur
yudhā´ vidam . mánave gātúmis..táye || 9 ||
✸ manipūra ❝❛❦r❛
.
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✺✵
Indra
tā´m . maghavanmahitvā´
. sú te kı̄rtı́m
yáttvā bhı̄té ródası̄ áhvayetām |
prā´vo devā´m̃
. ā´tiro dā´samójah.
prajā´yai tvasyai yádáśiks.a indra || 1 ||
yádácarastanvā` vāvr.dhānó
bálānı̄ndra prabruvān.ó jánes.u |
māyétsā´ te yā´ni yuddhā´nyāhúr
nā´dyá śátrum
. nanú purā´ vivitse || 2 ||
yádus.a auchah
´ . prathamā´ vibhā´nām
ájanayo yéna pus..tásya pus..tám |
yátte jāmitvámávaram . párasyā
mahánmahatyā´ asuratvámékam || 4 ||
✶ Prśni
.
✷ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✶✵✳✷❝
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✺✳✸✽✳✺❛
✶✷✹✷
✹ Soma ❞r♦♣s
✺ ❛ ❢❛♥t❛s②
✻ ❝❛❦r❛
✼ Soma
✽ ❂ ✏t❤❡ ❜♦❞②✑
✾ ❂❢❛♥t❛s✐❡s
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✼✹
vásūnām
. vā carkr..sa ı́yaks.an
dhiyā´ vā yajñaırvā
´ ródasyoh. |
árvanto vā yé rayimántah. sātau ´
vanúm . vā yé suśrún.am. suśrúto dhúh. || 1 ||
iyámes.āmamŕ.tānām . g´ı̄h.
sarvátātā yé kr.pán.anta rátnam |
dhı́yam. ca yajñám . ca sā´dhantas
té no dhāntu vasavyàmásāmi || 3 ||
samānámasmā ánapāvr.darca
ks.mayā´ divó ásamam . bráhma návyam |
vı́ yáh. pr..s.théva jánimānyaryá
ı́ndraścikā´ya ná sákhāyamı̄s.é || 3 ||
ā´pāntamanyustr.pálaprabharmā
. .rjı̄s.´ı̄ |
dhúnih. śı́mı̄vāñchárumām̃
sómo vı́śvānyatasā´ vánāni
nā´rvā´gı́ndram. pratimā´nāni debhuh. || 5 ||
✶✷✹✼
✶ t❤❡ s❡♥s❡s
✷ ❂ ✢♦✇s ♦❢ s❡♥s♦r② st✐♠✉❧✐
✸ manipūra ❝❛❦r❛
.
✹ ✐♥♥❡r Soma
✺ ♣r♦❜✳ t❤❡ ♣❧❛❝❡ ✇❤❡r❡ ❧❛r②♥❣❡❛❧ ✈♦✐❝❡✲s♦✉♥❞s ❛r❡ ♣r♦❞✉❝❡❞
✻ Soma
✼ Indra
✶✷✹✽
tā´ vajrı́n.am
. mandı́nam. stómyam . máda
ı́ndram . ráthe vahato haryatā´ hárı̄ |
purū´n.yasmai sávanāni háryata
ı́ndrāya sómā hárayo dadhanvire || 6 ||
✶✷✺✸
háriśmaśārurhárikeśa āyasás
turaspéye yó haripā´ ávardhata |
árvadbhiryó háribhirvājı́nı̄vasur
áti vı́śvā duritā´ pā´ris.addhárı̄ || 8 ||
❖ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞✲❜②✲t❛✇♥②✲♦♥❡s ♦♥❡✦
st❛♥③❛ ❤❛s ❛t ❧❡❛st ♦♥❡ s✉❝❤ ✇♦r❞✳ ❍❡r❡ ✐s t❤❡ ❧✐st ♦❢ t❤❡♠✿
hári ❣♦❧❞❡♥✱
hárita ❡♥❝❤❛♥t❡❞✱
haryánt ❞❡❧✐❣❤t✐♥❣✱
√
hary t♦ ❜❡ ♣❧❡❛s❡❞✱
√
hr. t♦ ❡♥❝❤❛♥t t❤❡ ♠✐♥❞✳
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✾✾
sá vā´jam
. yā´tā´padus.padā yán
svars.ātā pári .sadatsanis.yán |
anarvā´ yáchatádurasya védo
ghnáñchiśnádevām̃ . abhı́ várpasā bhū´t || 3 ||
✶ Indra
✷ Tvastr
. ..
✸ Indra
✹ ✐♥♥❡r Soma
✺ ♣r♦❜✳ Indra
✻ ♣r♦❜✳ Marut✲s
✼ ♣r♦❜✳ Agni
✽ mūlādhāra ❝❛❦r❛
✾ ✐♥♥❡r Soma
✶✵ s♣✐♥❡ ❝♦❧✉♠♥
✶✶ ♣r♦❜✳ t❤❡ ❢♦r♠ t❤❛t ✐♥ ❧❛t❡r t❡①ts ✐s ❝❛❧❧❡❞ śivaliṅga
✶✷ ♠❡t❡r
✶✸ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs ❣❡♥❡r❛t❡❞ ❜② ✐♥❝❡ss❛♥t ❡♠♦t✐♦♥s
✶✹ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✶✺ ❞r♦♣s ♦❢ Soma ❥✉✐❝❡
✶✻ t❤❛t ✇❤✐❝❤ ❣✐✈❡s ❛ ♠♦♠❡♥t❛r② s❡♥s❡ ♦❢ ❤❡❛t ✐♥ t❤❡ ❜♦❞②
✶✼ t❤❛t ✇❤✐❝❤ ♠❛❦❡s ♦♥❡ ❢❡❡❧ ❝♦❧❞
✶✷✻✵
ayám . daśasyánnáryebhirasya
dasmó devébhirvárun.o ná māy´ı̄ |
ayám . kan´ı̄na .rtupā´ avedyámimı̄tārárum
.
yáścátus.pāt || 10 ||
✶✷✻✶
✺✳ ❍❡
✶✽ ✱ ❤❛✈✐♥❣ ✉♥t♦❧❞ ✇❡❛❧t❤ ❬②❡t❪ ♣r✉❞❡♥t ✇✐t❤ Rudra✲s
✶✾
❬❛s ✇✐t❤ s♦♥s❪ ✱
❤❛✈✐♥❣ ❛❜❛♥❞♦♥❡❞ ❬❤✐s❪ ❤♦✉s❡ ❬②❡t❪ ❢❛r✲❢r♦♠✲❜❡✐♥❣✲❜❧❛♠❡❞✱
❤❛s ❛♣♣r♦❛❝❤❡❞✳
■ t❤✐♥❦ ♦❢ ❛ ♣❛✐r ♦✉t✲♦❢✲❤✐❞✐♥❣✲♣❧❛❝❡ ❛♥ts
✷✵ ✿
✷✶
✻✳ ♦♥❧② ❤❡ ✱ t❤❡ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ t❤❡ ❤♦✉s❡✱ s❤❛❧❧ t❛♠❡
♠❛❦✐♥❣ ♠✉❝❤✲♥♦✐s❡✱ ❤❛✈✐♥❣ s✐① ❡②❡s✱ t❤r❡❡ ❤❡❛❞s s❛✈❛❣❡✳
Trita✷✷ ✱ ❤❛✈✐♥❣ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r t❤r♦✉❣❤ ❤✐s
✷✸ ✈✐❣♦✉r✱
s❤❛❧❧ str✐❦❡ t❤❡ ❜♦❛r
✷✹ ✇✐t❤ ✐r♦♥✲t✐♣♣❡❞✷✺ s❤❛❢t✳
✼✳ ❍❡✱ s❡❡❦✐♥❣✲t♦✲❡❧❡✈❛t❡✱ ❤❛s ❛ss✐❣♥❡❞ t❤❡ ❛rr♦✇
t♦ ❛ ❞❡❝❡✐t❢✉❧✱ s❡❡❦✐♥❣✲t♦✲❤❛r♠ ♠❛♥✳
❍❡✱ t❤❡ ♠♦st ♠❛♥❧② ❢❡❧❧♦✇❬✲✜❣❤t❡r❪✱ ♥♦❜❧② ❡♥❣❡♥❞❡r❡❞ ❜② ✉s✱
❛t ❦✐❧❧✐♥❣ ✐♠♣✉❧s❡s t♦ s✉✛❡r ✇❛♥t r❡♥❞s ❛s✉♥❞❡r str♦♥❣❤♦❧❞s✱
❜❡✐♥❣ ❛❧❧♦✇❡❞ ❬t♦ ❞♦ s♦❪✳
✽✳ ❬❆s ❡❛s✐❧②❪ ❛s ❛ ❝❧♦✉❞ ♦✈❡r ❛ ♣❛st✉r❡ ❬✐s❪ ✇❛t❡r✐♥❣ ❬✐t❪✱
❤❡ s❤❛❧❧ ✜♥❞ ❢♦r ✉s ❛♥ ✉♥✐♠♣❡❞❡❞ ✇❛② t♦ t❤❡ ❛❜♦❞❡ ✐♥ ✉s✳
❲❤❡♥ ❤❡ ✇✐❧❧ ♣❤②s✐❝❛❧❧② ❛♣♣r♦❛❝❤ t❤❡ ❞r♦♣ ♦❢ ♣✉r❡st Soma✱
❤❛✈✐♥❣ ✐r♦♥ ❝❧❛✇s ❤❛✇❦ ❬✇♦✉❧❞❪ s❧❛② t❤❡ ✐♠♣✉❧s❡✲t♦✲s✉✛❡r✲✇❛♥t✳
✾✳ ❲✐t❤ ❝❤❛♥❣✐♥❣ ♣♦✇❡r❢✉❧❧② ❬❞r♦♣s❪ ♦❢ t❤✐s r❡✐♥❢♦r❝✐♥❣ ❬Soma❪
❤❡ ❣❛✈❡ ❛✇❛② Śus.n.a t♦ ✐♠♣❧♦r✐♥❣ ❬❤✐♠❪ Kutsa✳
❚❤✐s ♦♥❡ ❣✉✐❞❡❞ t❤❡ ♣♦❡t t♦ ❜❡✐♥❣✲r❡❝✐t❡❞ ✏❛r♠♦✉r✑✱
❬t❤❡ ♣♦❡t❪ ✇❤♦ ✇✐❧❧ ♣r♦❝✉r❡ ❤✐♠ ❛♥❞ ♠❡♥✳
✶✵✳ ❚❤✐s ♦♥❡ ❬✐s❪ r❡♥❞❡r✐♥❣ s❡r✈✐❝❡ ✇✐t❤ ❤✐s ♠❛♥❧② ❬❧❛❜♦rs❪
✷✻ ✱
❛❝❝♦♠♣❧✐s❤✐♥❣ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ❞❡❡❞s t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ deva✲s✱
❧✐❦❡ Varun.a ❤❡ ❤❛s t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❢r❛♠❡
❬✐❞❡❛s ❛♥❞ ♣❡r❝❡♣t✐♦♥❪✳
❚❤✐s ♦♥❡✱ ②♦✉t❤❢✉❧✱ ✐s ❦♥♦✇♥ ❛s ❛ ❞r✐♥❦❡r ❛t ❛ ♣r♦♣❡r ♠♦♠❡♥t✱
❤❡ ♠❛r❦❡❞ ♦✛ ❛ ♥♦t✲❧✐❜❡r❛❧ ❬✇♦rs❤✐♣❡r❪
❬❛s❪ ❜❡✐♥❣ ❛ ❢♦✉r✲❧❡❣❣❡❞ ❬❝r❡❛t✉r❡❪✳
✶✽ Indra
✶✾ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✶✵✵✳✺❛
✷✵ ❤❡r❡ ✏❛♥t✑ ✐s ❛ ♣❛✐♥❢✉❧ ♠❡♠♦r② t❤❛t ❛s ✐❢ st✐♥❣s ♦♥❡ ✇❤❡♥ r❡❝♦❧❧❡❝t❡❞❀ t❤❛t
✏❛♥t✑ ✇❤✐❝❤ ♠❛❦❡s ♦♥❡ ✇❡❡♣✱ r♦❜s Indra ♦❢ ❤✐s ❢♦♦❞ ✖ ♣❡♥t ✉♣ r❛❣❡
✷✶ Indra
✷✷ ♣r♦❜✳ t❤❡ t❤✐r❞✱ ♦r t❤r♦❛t✱ ❝❛❦r❛
✷✸ Indra✬s
✷✹ ♣r♦❜✳ Visnu
..
✷✺ ♣r♦❜✳ ✏❡♥❞✐♥❣ ✇✐t❤ anusvāra s♦✉♥❞✑
✷✻ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✽✳✾✻✳✷✶❝
✶✷✻✷
úddhars.aya maghavannā´yudhānyútsátvanām .
māmakā´nām
. mánām . si |
. vā´jinānyúdráthānām
údvr.trahanvājı́nām .
jáyatām
. yantu . āh. || 10 ||
ghós
am´ı̄.sām . cittám
. pratilobháyantı̄
gr.hān.ā´ṅgānyapve párehi |
abhı́ préhi nı́rdaha hr.tsú śókair
andhénāmı́trāstámasā sacantām || 12 ||
prógrā´m
. pı̄tı́m. vŕ..sn.a iyarmi satyā´m .
prayáı sutásya haryaśva túbhyam |
ı́ndra dhénābhirihá mādayasva
dhı̄bhı́rvı́śvābhih. śácyā gr.n.ānáh. || 3 ||
sahásravājamabhimātis.ā´ham .
sutéran.am. maghávānam . suvr.ktı́m |
úpa bhūs.anti gı́ro ápratı̄tam
ı́ndram. namasyā´ jaritúh. pananta || 7 ||
✶✷✻✾
sácāyórı́ndraścárkr..sa ā´m̃
. upānasáh. saparyán |
nadáyorvı́vratayoh. śū´ra ı́ndrah. || 4 ||
prā´staudr..svaujā
´ .r.svébhistatáks.a śū´rah. śávasā |
r.bhúrná krátubhirmātarı́śvā || 6 ||
✶✷✼✸
✶ ♣r♦❜✳ ♦♥❡ ✐s t❤❡ ❛❝t✉❛❧ ♣❡♥✐s✱ ❛♥❞ t❤❡ ♦t❤❡r ✐s t❤❡ ❝♦❧✉♠♥ ♦❢ ❢✉❧❧✲♦❢✲t❡♥s✐♦♥
❡♥❡r❣② s♣r✐♥❣✐♥❣ ✉♣ ❢r♦♠ mūlādhāra ❝❛❦r❛
✷ ♣r♦❜✳ t❤❡ s✉♥ ❛♥❞ t❤❡ ♠♦♦♥
✸ ♦r✱ ✏❛s ✐❢ ❢r♦③❡♥✑✱ ✏❛s ✐❢ ♣❛r❛❧②③❡❞✑
✹ ❛❞❡♣t
✺ ♣r♦❜✳ t✇♦ Rodas✲❡s
✶✷✼✹
śatám
. vā yádasurya práti tvā
sumitrá itthā´stauddurmitrá itthā´staut |
ā´vo yáddasyuhátye kutsaputrám .
prā´vo yáddasyuhátye kutsavatsám || 11 ||
✶✷✼✺
✶ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
✷ ❙♣❡❡❝❤ ✖ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✶✷✶✳✷❝❞
✸ ❛♥ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥
✹ t❤❛t ✐s✱ t❤❡② ❛❞❛♣t t❤❡♠s❡❧✈❡s t♦ ❤✐s q✉❛❧✐t✐❡s
✺ ❧✐t✳ ✏❤❛s ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞✑
✻ manipūra ❝❛❦r❛
.
✶✷✼✽
sadhr´ı̄cı̄h. sı́ndhumuśat´ı̄rivāyan
sanā´jjārá āritáh. pūrbhı́dāsām |
ástamā´ te pā´rthivā vásūnyasmé jagmuh.
sūnŕ.tā indra pūrv´ı̄h. || 10 ||
✶✷✼✾
✼ ♣r♦❜✳ man
✏✇❤❡♥ ✐♥♥❡r st❛t❡ ♦❢ ❉❛✇♥ ♦❝❝✉rs ✐♥ s②♥❝ ✇✐t❤ ❛❝t✐✈❛t✐♦♥ ♦❢ . ipūra
❝❛❦r❛✑
✽ t❤✐s ❧✐♥❡ ✐s t❤❡ s❛♠❡ ❛s ✹✳✶✼✳✶❞
✾ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✶✳✻✷✳✶✶❝
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✶✷
yásya śáśvatpapivā´m̃
. indra śátrūn
anānukr.tyā´ rán.yā cakártha |
sá te púram . dhim. távis.ı̄miyarti
sá te mádāya sutá indra sómah. || 5 ||
✶ ❞r♦♣s ♦❢ Soma
✷ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✸✳✸✺✳✻❝
✸ Soma
✶✷✽✷
abhikhyā´ no maghavannā´dhamānān
sákhe bodhı́ vasupate sákhı̄nām |
rán.am. kr.dhi ran.akr.tsatyaśus.mā´bhakte
cidā´ bhajā rāyé asmā´n || 10 ||
✶✷✽✸
bhū´ri dáks.ebhirvacanébhirŕ.kvabhih.
sakhyébhih. sakhyā´ni prá vocata |
ı́ndro dhúnim . ca cúmurim. ca dambháyañ
chraddhāmanasyā´ śr.n.ute dabh´ı̄taye || 9 ||
✺ Soma
✻ r❤②t❤♠s
✼ ❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❬❏❛♠✐s♦♥ ❛♥❞ ❇r❡r❡t♦♥✱ ✷✵✶✹✱ ♣✳✶✺✽✶❪
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✶✻
idám
. havı́rmaghavantúbhyam . rātám
.
práti samrā..dáhr.n.āno gr.bhāya |
túbhyam . sutó maghavantúbhyam .
pakvò ′ddh`ı̄ndra pı́ba ca prásthitasya || 7 ||
préndrāgnı́bhyām. suvacasyā´miyarmi
sı́ndhāviva prérayam. nā´vamarkáıh. |
áyā iva pári caranti devā´
yé asmábhyam . dhanadā´ udbhı́daśca || 9 ||
✶✷✾✶
✹ ✐♥♥❡r Soma
✺ t❤❛t ✐s✱ ❧♦♦s❡♥✐♥❣ ❢✉❡❧✐♥❣ t❤❡♠ ❡♠♦t✐♦♥s✱ ❧✐❦❡ ❜♦✇✬s t❡♥s✐♦♥ ✐s ❧❡ss❡♥❡❞ ❜②
stus.éyyam . puruvárpasamŕ.bhvam
inátamamāptyámāptyā´nām |
ā´ dars.ate śávasā saptá dā´nūn
prá sāks.ate pratimā´nāni bhū´ri || 6 ||
✶✷✾✸
✶ ♣r♦❜✳ deva✲s
✷ ♣r♦❜✳ ❛ ❜r❡❛t❤✐♥❣ t❡❝❤♥✐q✉❡ ✐♥ ✇❤✐❝❤ ✐♥❤❛❧❛t✐♦♥ ❛♥❞ ❡①❤❛❧❛t✐♦♥ ❛r❡ ✈✐s✉✲
❛❧✐③❡❞ ❛s ♦r✐❣✐♥❛t✐♥❣ ✐♥ ❛ ♣❛rt✐❝✉❧❛r ❝❛❦r❛
✸ ❜❡t❛✲❡♥❞♦r♣❤✐♥s
✹ Soma
✺ ❜❡t❛✲❡♥❞♦r♣❤✐♥s
✻ Soma
✼ ♣r♦❜✳ ❝❛❦r❛s ♦r ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✶✷✾✹
✽ ❝❛❦r❛
✾ ♣r♦❜✳ prāna ❛♥❞ apāna
.
✶✵ t❤❡ ❊❛rt❤ ❛♥❞ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥
✶✶ Indra
✶✷ ❤❡r❡ ✏♠♦t❤❡r✑ ♠❡❛♥s ✏t❤❡ ❜♦❞②✑
✶✸ ✐♥♥❡r ✇❛t❡rs
✶✹ Atharvan Brhaddiva
.
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✸✶
putrámiva pitárāvaśvı́nobhéndrāváthuh.
kā´vyairdam. sánābhih. |
yátsurā´mam. vyápibah. śácı̄bhih.
sárasvatı̄ tvā maghavannabhis.n.ak || 5 ||
✶ ✇♦rs❤✐♣❡r
✶✸✵✵
✶ t❤❡ s❡♥s❡s
✶✸✵✹
✶ ✐♥♥❡r Soma
✷ Soma ❡①tr❛❝t
✸ ♦♥ t❤❡ ❜❛s✐s ♦❢ ✾✳✶✵✹✳✻❛❜
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✹✼
✶ Indra✬s
✷ Mitra
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✹✽
✶ Vrtra
.
✷ ✐♥♥❡r Soma
✸ ✐♥✈♦❦❡r
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✺✷
✶ ❂✏❜♦❞②✑
✷ t❤❡ ♣r❡ss❡r
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✻✼
′
. makhásya dódhatah. śı́ró va tvacó bharah. |
tvám
ágachah. somı́no gr.hám || 2 ||
. tyámindra sū´ryam
tvám . paścā´ sántam
. puráskr.dhi |
´ . cittiró váśam || 4 ||
devānām
✶✸✷✸
śrātám
. havı́ró .svindra prá yāhi
jagā´ma sū´ro ádhvano vı́madhyam |
pári tvāsate nidhı́bhih. sákhāyah.
kulapā´ ná vrājápatim. cárantam || 2 ||
✶ t❤❡ s✉♥
❘✐❣❱❡❞❛ ✶✵✳✶✽✵
t②♣❡s ♦❢ ❡①✐st❡♥❝❡✳
Indra ✐s ❛ ❣✉✐❞✐♥❣ s♣✐r✐t✳ ❍❡ ❣✉✐❞❡s ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ ❧♦✉❞ ❛✉❞✐t♦r②
✐♠♣r❡ss✐♦♥s✱ ❛♥❞ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡s ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ s♣❡❡❝❤✳ ❍❡ s❡❡❦s ✐♥s♣✐r✲
✐♥❣ ✇♦r❞s✱ ❡♠♣❧♦②s ❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥s✱ ❣✉✐❞❡s ✇✐t❤ ✈♦✐❝❡✱ r♦❛rs✱
❛♥❞ ✐s s♦♠❡t✐♠❡s ❧✐❦❡ ❛♥ ❛✉❞✐t♦r② ✐♠♣r❡ss✐♦♥✳ ❍❡ ✐s ❛ ❣✉✐❞❡ ✇❤♦
❣✐✈❡s ❞✐r❡❝t✐♦♥s ✐♥st❛♥t❧② ❛♥❞ ✐♥❞✉❝❡s ❛ r✉s❤❀ ❤✐s ❣✉✐❞❛♥❝❡ ✐s ♣♦✲
t❡♥t ❛♥❞ ❧❡❛❞s t♦✇❛r❞s ❢r❡q✉❡♥t ♠✉❧t✐t✉❞❡ ♦❢ ❜❡♥❡✜ts✳ ❍❡ ❣✐✈❡s ❛♥
❡❛s② ♣❛ss❛❣❡ ❛♥❞ ❛ ❝❤❛♥❝❡ t♦ ♠♦✈❡ ✉♣✇❛r❞s✳ ❍❡ ✐s ❛ ♣❛t❤✲♠❛❦❡r✱
❤❡ ❤❛s ❛ ♣❛t❤ ❢♦r✇❛r❞❀ ❤❡ s❡❡❦s ❛♥❞ ✜♥❞s ❛♥ ✉♥✐♠♣❡❞❡❞ ♣❛t❤✇❛②
✖ ❤✐s ♣❛t❤✇❛②s ❛r❡ ✉♥♦❜str✉❝t❡❞ ❧✐❦❡ t❤♦s❡ ♦❢ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✳ ❍❡ ✐s
❛ t❡❛❝❤❡r ♦❢ ♠❡♥ ❞✉r✐♥❣ ❝♦♥✢✐❝ts✱ ❛♥❞ ❤❛s ❛❜✉♥❞❛♥t ♣♦✇❡r t♦ ❡♥✲
❧✐❣❤t❡♥ ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs✳
✖✕
Indra ❣✉❛r❞s ❛♥❞ ♣r♦t❡❝ts ♠❡♥✳ ❍❡ ✐s t❤❡ ♦♥❧② ♦♥❡ ❛♠♦♥❣ deva✲
s ✇❤♦ ❞❡❢❡♥❞s ♠♦rt❛❧s❀ ❤❡ ✐s ❛ ✇❛♥❞❡r✐♥❣ ♣r♦t❡❝t♦r ♦❢ tr♦♦♣s✳ ❍❡
✐s ❛ str♦♥❣❤♦❧❞✱ ❤❡ ✐s ❛✛♦r❞✐♥❣ ❣♦♦❞ ♣r♦t❡❝t✐♦♥✱ ❤❡ s❤✐❡❧❞s str♦♥❣❧②✳
❍❡ ❝❛♥ ♣r♦t❡❝t ❢r♦♠ ❤❛tr❡❞✱ ❢r♦♠ ❛♥①✐❡t②✱ ❤❡ ❞❡❢❡♥❞s ❡♥❥♦②♠❡♥t
❛♥❞ t❤r✐✈✐♥❣❀ ❤❡ ✐s ❛❧s♦ t❤❡ ♣r♦t❡❝t♦r ♦❢ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥✳
Indra ❤❡❧♣s ✐♥ ❞✐r❡ str❛✐❣❤ts ✱ ❤❡ ✐s ❛ ❞❡❢❡♥❞❡r❀ ❛❧t❤♦✉❣❤ ❛♠❛ss✲
✐♥❣ ♦❜st❛❝❧❡s ❢♦r ❤✐♠s❡❧❢✱ ❤❡ ❝❛rr✐❡s ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs ❛❝r♦ss ♦❜st❛❝❧❡s✱
❤❡ ✐s ❛ ❞❡❧✐✈❡r❡r✳ Indra ♣r❛✐s❡s ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs ❜② ❛ss✐st✐♥❣ t❤❡♠✱ ❤❡
✐s ❜❡st ❛t ❛ss✐st✐♥❣✱ t❤❡ ♠❛st❡r ♦❢ ♠✐❣❤t② ❛ss✐st❛♥❝❡ ❛♥❞ ❛ ♠❛st❡r
♦❢ r❡✐♥❢♦r❝❡♠❡♥t✱ ❤❡ ✐s ❛ ❤❡❧♣❡r ✇❤♦ ✐s t♦ ❜❡ ❝❛❧❧❡❞ ✉♣♦♥ ✏✐♥ s❤❛❧✲
❧♦✇s✱ ❛♥❞ ✐♥ ❞❡♣t❤s✑❀ ❤✐s ❤❡❧♣ ❞♦❡s ♥♦t ❤♦❧❞ ❜❛❝❦ t❤♦s❡ ✇❤♦ ❛r❡
❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞ t♦ ❤✐♠✳ ❍❡ ✐s ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs ❛♥❞ ✐s
❡♠♣♦✇❡r✐♥❣✳ ❍❡ ❝❛♥ ❛❧s♦ ❜❡ ❞✐✣❝✉❧t t♦ ❡♥❞✉r❡✱ ♦♣♣r❡ss✐✈❡✱ ♦r ❡✈❡♥
❞❡♣r❡ss✐♥❣✳
✖✕
❤❡ ✐s t❤❡✐r ❞r✐✈❡r✱ t❤❡② ❛r❡ ❞❡❛r t♦ ❤✐♠✳ ❍❡ ✐s ❛❜❧❡ t♦ r✐✈❛❧ ❛❧❧ s❡✈❡♥
❝❛❦r❛s ❛♥❞ ♠❛❦❡ t❤❡♠ ❛❝❝❡♣t ❤✐♠✳
✖✕
Indra r❡❛❧❧② ❢❛✈♦rs t❤♦s❡ ✇❤♦ ❤♦♥♦r ❤✐♠✱ ✇❤♦ ❛r❡ ✇✐t❤ ❛♥ ♦✛❡r✲
✐♥❣✳ ❍❡ ❣✐✈❡s t♦ ❤✐s ✇♦rs❤✐♣❡rs s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ t❤❡✐r ❞❡s✐r❡s✱ ❛♥❞ ❤✐s
s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥ ♦❢ ♦♥❡✬s ❞❡s✐r❡ ✐s r❡❛❧✳ Indra ❣✐✈❡s ❢r✐❡♥❞s✱ ❛♥❞ ❝r❡❛t❡s
❧✐♥❡❛❣❡s ♦❢ ✇❛rr✐♦rs✳
Indra ✐s ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ♦r ❛tt❡♥❞❡❞ ❜② ❛ tr♦♦♣ ♦❢ Marut✲s ❛♥❞
❛❝ts ✐♥ ❤❛r♠♦♥② ✇✐t❤ t❤❡♠✳ ❍❡ ❛❧s♦ ♠✐❣❤t ❜❡ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜②
deva✲s✳ ❚♦ ❤✐s ❛❞❡♣ts✱ Indra ✐s ❛ ❞❡str♦②✐♥❣✲r❡❛❝t✐✈❡✲✐♠♣✉❧s✐✈❡♥❡ss
❝♦♠♣❛♥✐♦♥✱ ❛♥ ✐♥s♣✐r✐♥❣ t♦✲❜❡✲♣r❛✐s❡❞✲✐♥✲✈❡rs❡s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✱ ❛ ❜❡❛r✲
✐♥❣ ❢✉❧❧♥❡ss ②♦❦❡♠❛t❡ ✇✐t❤ ♠❡❛♥s t♦ ❤❡❧♣✳ ❍❡ ✐s ❛ ♣r♦♠♦t❡r ❛♥❞ ❛
❤❡❧♣❡r ♦❢ ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥s❀ ❤✐s ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ✐s ♥❡✐t❤❡r s❧❛②❡❞✱ ♥♦r ❡✈❡r
♦✈❡r♣♦✇❡r❡❞✳ Indra ✐s ✈❡r② s❡❧❡❝t✐✈❡ ✇❤♦s❡ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥ ❤❡ ❜❡❝♦♠❡s✳
❍❡ ❛✈♦✐❞s ♥♦♥✲♣r❡ss✐♥❣✲Soma ♠❛♥✱ s♦♠❡♦♥❡ ❡♥✈✐♦✉s✱ ❛ ✇❡❛❧t❤② ♥✐❣✲
❣❛r❞✱ ♦r s♦♠❡♦♥❡ ✇❤♦ ❣r❡✇ ❜✐❣ ✇✐t❤ s❡❧❢✲✐♠♣♦rt❛♥❝❡❀ ❤❡ ✐s ❛ ❝♦♠✲
♣❛♥✐♦♥ ♦❢ ❡♥t❤✉s✐❛sts✱ ♦❢ t❤♦s❡ ✇❤♦ ♣r❡ss Soma✱ ♦❢ ❡①t♦❧❧✐♥❣ ❤✐♠
♠❡♥✳ ❍❡ ❢❛✈♦✉rs ❧♦♥❡rs ✖ ❡✈❡♥ t✇♦ ♠❡♥ ✇❤♦ ♠♦✉♥t❡❞ t❤❡ s❛♠❡
❝❤❛r✐♦t ❝❛❧❧ ✉♣♦♥ ❤✐♠ s❡♣❛r❛t❡❧②✳ ■❢ ❛♥ ❛❞❡♣t ❞♦❡s ♥♦t ♣❡r❢♦r♠
❤❡r♦✐❝ ❞❡❡❞s ❢♦r ❛ ❧♦♥❣ t✐♠❡✱ Indra ♣❛ss❡s t♦ ❛♥♦t❤❡r✳
Indra ✐s ❛ ❧♦♥❡❧② deva✱ ❛♥❞ ❞♦❡s ♥♦t ✇✐s❤ ✏t♦ ❣❛✐♥ ❛ ❢♦♦t✐♥❣✑
t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤ ✜✈❡ ♦r t❡♥ ♦t❤❡r deva✲s✳ ❍❡ ❤❛s ♥♦ ❜r♦t❤❡rs✲✐♥✲❛r♠s
❛♥❞ ♥♦ ❛❧❧✐❡s❀ ❤❡ ✐s ❛♥ ♦✉t❝❛st✱ ❤❡ ✐s ❢♦r❡✈❡r ✇✐t❤♦✉t ❛ ♥❡st✳
✖✕
❣❡♥❡r♦✉s
❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✱ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡
❤❛✈✐♥❣ ❞✐r❡❝t ✐♠♣❛❝t
❜✉❧❧✱ ❛♣♣❡❛r✐♥❣ ❛s ❛ ❜✉❧❧✱ r❡s❡♠❜❧✐♥❣ ❛ ❜✉❧❧
t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✇✐❡❧❞❡r✱ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲❜❡❛r❡r✱ t❤✉♥❞❡r❜♦❧t✲✐♥✲❤❛♥❞
st♦♥❡✲✇✐❡❧❞❡r
❤❛✈✐♥❣ ❤✉♥❞r❡❞ ✇✐❧❡s✱ ❤❛✈✐♥❣ ❣♦♦❞ ❞❡s✐❣♥s
Soma✲❞r✐♥❦❡r
Vr.tra✲s❧❛②❡r
str♦♥❣❤♦❧❞✲❜r❡❛❦❡r
♣r❡✈❛✐❧✐♥❣
❤❡r♦
♠❛st❡r✱ ♦✈❡rs❡❡r
❝❤✐❡❢t❛✐♥
❢❡r♦❝✐♦✉s
❞❛r✐♥❣
♠✐❣❤t②
❛❝❝♦♠♣❧✐s❤✐♥❣ ✇♦♥❞❡r❢✉❧ ❞❡❡❞s
s❡❧❡❝t✐✈❡
❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② t❛✇♥② ♦♥❡s
❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② Marut✲s
❡♠♣♦✇❡r✐♥❣✱ ❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡rs
❤❡❧♣✐♥❣ ✐♥ ❞✐r❡ str❛✐❣❤ts
❜❡♥❡✜❝✐❛❧
❡①❛❧t✐♥❣
❧♦♥❣✐♥❣ ❢♦r ❛ ❝❤❛♥t
♠✉❝❤ ✐♥✈♦❦❡❞
♠✉❝❤ ❡✉❧♦❣✐③❡❞✳
✶✸✹✵
❇❡❧♦✇ ❛r❡ ♥❛♠❡s ❛♥❞ ❡♣✐t❤❡ts ♦❢ Indra ✭♠♦st ♦❢ t❤❡♠✮ ❣r♦✉♣❡❞ ✐♥t♦
s❡♠❛♥t✐❝ ❝❧✉st❡rs✳
deva✿ asura✱ ❛❧❧✲❞✐✈✐♥❡✱ ❞✐✈✐♥❡✱ t❤❡ ❜❡st✲❛♠♦♥❣✲♠❛♥② ♦❢ ♠❛♥②
deva✲s
✐♠♠♦rt❛❧✿ ❛♥❝✐❡♥t✱ ♣r✐♠♦r❞✐❛❧✱ ✉♥❛❣✐♥❣✱ ✉♥❞❡❝❛②✐♥❣✱ ❡♥❞✉r✐♥❣✱
②♦✉♥❣✱ ②♦✉t❤✱ ②♦✉t❤❢✉❧
Soma ❞r✐♥❦❡r✿ tr✉❡ Soma✲❞r✐♥❦❡r✱ ❜❡st ❞r✐♥❦❡r ♦❢ Soma✱ ✇✐s❤✐♥❣
t♦ ❞r✐♥❦
❛❝❝♦♠♣❛♥✐❡❞ ❜② Marut✲s✿ ❛tt❡♥❞❡❞ ❜② t❤❡ Marut✲s
Vr.tra✲s❧❛②❡r✿ ❜❡st s❧❛②❡r ♦❢ Vr.tra✱ t❤❡ ❜❡st ❛t s❧❛②✐♥❣ Vr.tra
s❧❛②❡r ♦❢ ❤♦st✐❧❡s✿ s♥❛❦❡✲s❧❛②❡r✱ ❞❡❢❡❛t✐♥❣ ❛❞✈❡rs❛r✐❡s
str♦♥❣❤♦❧❞✲❜r❡❛❦❡r✿ ❞❡♠♦❧✐s❤❡r ♦❢ str♦♥❣❤♦❧❞s✱ t❡❛r✐♥❣ ♦♣❡♥ t❤❡
str♦♥❣❤♦❧❞s✱ ✇❤♦ ❜r❡❛❦s ♦♣❡♥ str♦♥❣❤♦❧❞s✱ ❝❛✉s✐♥❣ t♦
❢❛❧❧ ✇❤❛t ✐s ✉♥s❤❛❦❛❜❧❡
❝❤✐❡❢t❛✐♥✿ ❦✐♥❣✱ ❧❡❛❞❡r✱ ❝❡❧❡st✐❛❧ ❝♦♠♠❛♥❞❡r✱ ❝♦♠♠❛♥❞✐♥❣✱ ❣♦✈✲
❡r♥✐♥❣✱ ❥♦✐♥t r✉❧❡r
♦✈❡rs❡❡r✿ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t ✐s ♦r t♦ ❜❡❝♦♠❡ r❡❛❧✱ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ Soma✱
♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ❜❡♥❡✜ts✱ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ❣✐❢ts✱ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✇❤❛t✬s
❜❡♥❡✜❝❡♥t✱ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ t❤❡ tr❡❛s✉r❡✱ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ❝♦✇s✱
♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ❤♦rs❡s✱ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ♠❡♥✱ ♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ✜❣❤t✐♥❣
♠❛t❝❤❡s
♠❛st❡r✿ ♠❛st❡r ♦❢ r✉s❤❡s ♦❢ ✈✐❣♦✉r✱ ♠❛st❡r ♦❢ t❛✇♥② ♦♥❡s✱ ♠❛st❡r
♦❢ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ♠❛st❡r ♦❢ ♠✐❣❤t② ❛ss✐st❛♥❝❡✱
♠❛st❡r ♦❢ ❡✈♦❝❛t✐✈❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s✱ ♠❛st❡r ♦❢ s♣♦♥t❛♥❡✐t②✱
♠❛st❡r ♦❢ q✉✐❝❦ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤♠❡♥t ♦❢ ♦♥❡✬s ❞❡s✐r❡s✱ ♠❛st❡r
♦❢ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤♠❡♥t ♦❢ ♦♥❡✬s ❞❡s✐r❡s
❛❣❡♥t ♦❢ ❝❤❛♥❣❡✿ ❤❛✈✐♥❣ ❞✐r❡❝t ✐♠♣❛❝t✱ ❞✐r❡❝t❧② ✐♠♣❛❝t✐♥❣✱ ♠❛❦✐♥❣
✐♠♣❛❝t
♠❛st❡r ♦❢ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✿ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♠♦st ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱
❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❡♥❞♦✇❡❞ ✇✐t❤ t❤❡ ♣♦✇❡r
t♦ ❝❤❛♥❣❡✱ ❝❤❛♥❣✐♥❣ ♣♦✇❡r❢✉❧❧②
s❡❧❢✲r✉❧✐♥❣✿ s❡❧❢✲❞❡t❡r♠✐♥✐♥❣✱ ❤❛✈✐♥❣ t❤❡ ♣♦✇❡r ♦❢ s❡❧❢✲❞❡t❡r♠✐♥❛t✐♦♥✱
♥♦t ❜❡♥❞✐♥❣ t♦ ♦t❤❡r✬s ✇✐❧❧✱ ♥♦t ❣✐✈✐♥❣ ✇❛②✱ s❡❡❦✐♥❣ ❤✐s
♦✇♥ ✇❛②✱ ❛❧♦♥❡
✶✸✹✶
♥♦t s❡♣❛r❛t❡❧②
❉✐✈✐♥✐t✐❡s ✶✸✹✼
❉✐✈✐♥✐t✐❡s
Índra ♣r♦♣❡r ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ deva❀ ❉❙✿ t❤❡ st❛t❡
♦❢ ❜❡✐♥❣ Indra✱ ✷✵✹✾✳
dyu ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥❀ t❤❡ s❦②❀ t❤❡ ❞❛②✱ ✸✶✵✳
dyā´vāpr.thiv´ı̄ ♥♦✉♥ ❢✳✱ ❞✉❛❧✱ ▼❲✿ t❤❡ ❍❡❛✈❡♥ ❛♥❞ t❤❡ ❊❛rt❤✱ ✶✷✳
Us.ás ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ❞❛✇♥✱ ♠♦r♥✐♥❣❀ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ devı̄ ❉❛✇♥✱ ✹✻✳
Mitrá ♣r♦♣❡r ♥♦✉♥ ♠✳✱ ❛ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ deva❀ ♥♦✉♥✱ ▼❲✿ ❢r✐❡♥❞✱
❛❧❧②❀ ❏❇✿ ❛❧❧✐❛♥❝❡❀ ❉❙✿ ❛ ♣❛tr♦♥✱ ❛ ❜❡♥❡❢❛❝t♦r❀ ❛♠✐t②✱
✹✹✳
❙❡♥s❡s ✏❛ ♣❛tr♦♥✱ ❛ ❜❡♥❡❢❛❝t♦r❀ ❛♠✐t②✑ ✇❡r❡ ❛❞♦♣t❡❞
❢♦❧❧♦✇✐♥❣ ❏❛♥ ●♦♥❞❛ ❛rt✐❝❧❡ ❬●♦♥❞❛✱ ✶✾✼✸❪ ✇❤❡r❡ ❤❡ ❛r✲
❣✉❡s t❤❛t mitrá ♠❡❛♥s ✏❛❝t✐✈❡ ❣♦♦❞✇✐❧❧✱ ❛♠✐t②✑✳
Vā´ta ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ t❤❡ deva ♦❢ ✏✇✐♥❞s✑ ✭✈✐t❛❧ ❛✐rs✮✱ ❛❧s♦
❝❛❧❧❡❞ Vāyú✱ ✻✳
Br.haspáti ♣r♦♣❡r ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ deva✱ ✶✻✳ ▲✐t✳ ✏t❤❡
♦✈❡rs❡❡r ♦❢ ❡①♣❛♥s✐♦♥✑✱ ✐t ❞❡♥♦t❡s ❛♥ ❡♥t✐t② t❤❛t ♠❛♥✲
✐❢❡sts ❤✐♠s❡❧❢ ❛s ❛♥ ❡①♣❛♥s✐♦♥ ♦❢ t❤❡ s♣❤❡r❡ ♦❢ ♦♥❡✬s
❛✇❛r❡♥❡ss ✐♥ ❛♥② ❛♥❞ ❡❛❝❤ ♦❢ t❤❡ s❡♥s❡s✱ ♠❛❦✐♥❣ ♦♥❡✬s
s❡❧❢ ❛s ✐❢ ✜❧❧✐♥❣ ❣r❡❛t s♣❛❝❡ ❜❡②♦♥❞ t❤❡ ♣❤②s✐❝❛❧ ❜♦❞②
❛♥❞ t❤✉s ❢❛❞✐♥❣ ❛✇❛②✳ ❚❤✐s ❡①♣❛♥s✐♦♥ ♣r♦✈✐❞❡s ❡①❝❡❧✲
❧❡♥t ❛✇❛r❡♥❡ss ♦❢ ♦♥❡✬s s✉rr♦✉♥❞✐♥❣s✳ ❆ t❡❝❤♥✐q✉❡ t♦ ❢❛✲
❝✐❧✐t❛t❡ ♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥ ♦❢Br.haspati ✐s ♣r♦❜❛❜❧② ❞❡s❝r✐❜❡❞
✐♥ ✈❡rs❡ ✹✸ ♦❢Vijñānabhairava t❛♥tr❛ ❛s
nijadehe sarvadikkam . yugapadbhāvayedviyat |
nirvikalpamanāstasya viyatsarvam . pravartate ||
✇❤✐❝❤ ❝❛♥ ❜❡ tr❛♥s❧❛t❡❞ ❛s
✏■❢ ♦♥❡ ✇❡r❡ t♦ ❢♦r♠ ✐♥ t❤❡ ♠✐♥❞ ❛♥ ✐♠❛❣❡ ♦❢ ❛❧❧ s♣❛❝❡
❞✐r❡❝t✐♦♥s s✐♠✉❧t❛♥✉♦✉s❧②✱ ❛s t❤❡② ❛r❡ ❣✐✈❡♥ ✐♥ t❤❡ s❡♥✲
s❛t✐♦♥s ♦❢ t❤❡ ❜♦❞②✱ ❬❛♥❞ s♣r❡❛❞ t❤❡ ❛tt❡♥t✐♦♥ ❡✈❡♥❧② t♦
❛❧❧ s✐① ♦❢ t❤❡♠ ✖ ✉♣✱ ❞♦✇♥✱ r✐❣❤t✱ ❧❡❢t✱ ❢r♦♥t✱ ❛♥❞ ❜❛❝❦✱❪
t❤❡♥✱ ✐♥ ❝♦♥s❡q✉❡♥❝❡ ♦❢ t❤❡ ♠✐♥❞ ❜❡❝♦♠✐♥❣ ❞❡✈♦✐❞ ♦❢
♣♦❧❛r✐③❛t✐♦♥s✱ ❡✈❡r②t❤✐♥❣ ✬❤✐s✬ ✇♦✉❧❞ ❜❡ ✈❛♥✐s❤✐♥❣✳✑
❉✐✈✐♥✐t✐❡s ✶✸✹✾
Savitŕ. ♣r♦♣❡r ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ deva❀ t❤❡ s✉♥ ❜❡❢♦r❡
❤✐s r✐s✐♥❣ ✭Sāyan
. a✬s ❝♦♠♠❡♥t t♦ ❘❱✳✺✳✽✶✮✱ ✺✳
Áditi ♣r♦♣❡r ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ❛ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ devı̄❀ ❧❡❢t ✉♥tr❛♥s❧❛t❡❞✳
❉❙✿ ✏●r❡❛t ❯♥r❡str❛✐♥t✑❀ ✉♥❝♦♥str❛✐♥❡❞ śakti✱ ✶✺✳
Tvás..t.r ♣r♦♣❡r ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ ♥❛♠❡ ♦❢ ❛ deva✱ ✶✸✳ ❍❡ ✐s t❤❛t
✇❤✐❝❤ s❤❛♣❡s ✇❤❛t ✐s ❜❡✐♥❣ ❢♦r♠❡❞✱ ♦r ❡♠❡r❣✐♥❣✱ ❛s ✐❢
❛❝❝♦r❞✐♥❣ t♦ ❛ s♣❡❝✐✜❝ ❞❡s✐❣♥✳
vr.trá ♥♦✉♥ ♠✳♥✳✱ ♠♦st ♦❢ t❤❡ t✐♠❡ ❧❡❢t ✉♥tr❛♥s❧❛t❡❞✱ ❉❙✿ ♦❜✲
st❛❝❧❡✱ ❞❡♣r❡ss✐♥❣ ❛♥①✐❡t②❀ ♠❡♥t❛❧ ♦❜s❝✉r❛t✐♦♥✱ ✶✺✵✳
■t s❤❛❧❧ ❜❡ ♥♦t❡❞ t❤❛t t❤✐s ✇♦r❞ ✐s ✉s❡❞ ✐♥ ♥❡✉t❡r ❛♥❞
✐♥ ♠❛s❝✉❧✐♥❡✳ ▲✐t❡r❛❧❧②✱ ✐t ♠❡❛♥s ✏✐♥str✉♠❡♥t❛❧ ✐♥ ❝♦✈✲
❡r✐♥❣✱ ❤✐❞✐♥❣✑✳
✖✖
❲❤♦♠ ❛♥❞ ✇❤❛t Indra ✜❣❤ts ✶✸✺✶
❡♥r❛❣❡❞ ❜❡❛st✳
´rya✱
Ā ♦r ✏❝♦♥❞✉❝t✐♥❣ ✐t ✉♣✇❛r❞s✑ ♦♥❡✱
s❦✐❧❢✉❧❧② ❝♦♥❞✉❝ts t❤❛t ❛♥❣❡r t♦ ✉♣♣❡r♠♦st ❝❛❦r❛s✱ t❤✉s
❛❝t✐♥❣ ✐♥ ❛♥ ✐♥t❡❧❧✐❣❡♥t✱ t❤♦✉❣❤ ♥♦ ❧❡ss ✈✐♦❧❡♥t✱ ♠❛♥♥❡r✳
dvı́s. ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ❤❛tr❡❞❀ ❛❞❥✳✱ ❤♦st✐❧❡✱ ❤❛t✐♥❣❀ ♥♦✉♥ ❢✳✱ ❉❙✿
❝♦♥✢✐❝t✱ ❡♥♠✐t②❀ ✷✸✳
√
dāś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❤♦♥♦r✱ ❉❙✿ t♦ ✇♦rs❤✐♣✱ t♦ r❡♥❞❡r
s❡r✈✐❝❡✱ ✺✼✳
√
yaj ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ♠❛❦❡ ❛ ✜r❡ ♦✛❡r✐♥❣✱ t♦ ❤♦♥♦r ✇✐t❤
s❛❝r✐✜❝❡s❀ ▼❲✿ t♦ s❛❝r✐✜❝❡✱ t♦ ❝♦♥s❡❝r❛t❡✱ ✺✼✳
yájatra ❛❞❥✳✱ ❉❙✿ ✐♥str✉♠❡♥t❛❧ ✐♥ ❛ s❛❝r✐✜❝❡✱ ✼✳
bráhman ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❏❇✿ ❛ s❛❝r❡❞ ❢♦r♠✉❧❛✱ ❢♦r♠✉❧❛✱ ❢♦r♠✉❧❛t✐♦♥✱
✶✸✹✳
.rtú ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ✜①❡❞ ♦r❞❡r❀ ❉❙✿ ✜①❡❞ s❡q✉❡♥❝❡❀ ♣r♦♣❡r
♠♦♠❡♥t✱ ✻✳
❘✐t✉❛❧s✱ s❛❝r✐✜❝❡✱ t❤❡✐r ♣❛rt✐❝✐♣❛♥ts ❛♥❞ ♠❡❛♥s ✶✸✺✸
√
vidh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❤♦♥♦r✱ t♦ ♦✛❡r✱ t♦ ✇♦rs❤✐♣✱ ✼✳
✖✖
kavı́ ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ ♣♦❡t❀ ❛❞❥✳✱ ❣✐❢t❡❞ ✇✐t❤ ✐♥s✐❣❤t✱ ✸✺✳
stotŕ. ♥♦✉♥ ♠✳✱ ❉❙✿ ❤②♠♥ s✐♥❣❡r✱ s✐♥❣❡r ♦❢ ❤②♠♥s❀ ❏❇✿ ♣r❛✐s❡r✱
✹✸✳
✳
s✐♦♥✑ ✇❤✐❝❤ ✐s ✭♠❡t❛♣❤♦r✐❝❛❧❧②✮ ❛ r❛② t❤❛t ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡s ♠❡❛♥✲
✐♥❣ ♦r ❞✐s♣❡❧s ✐❣♥♦r❛♥❝❡✱ ✉♥❝❡rt❛✐♥t②✱ ❡t❝✳
❘✐t✉❛❧s✱ s❛❝r✐✜❝❡✱ t❤❡✐r ♣❛rt✐❝✐♣❛♥ts ❛♥❞ ♠❡❛♥s ✶✸✺✺
śám
. sa ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ r❡❝✐t❛t✐♦♥✱ s♣❡❧❧✱ ❜❧❡ss✐♥❣❀ ❛❞❥✳✱ ❜❧❡ss✐♥❣✱
✶✾✳
śám
. sya ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ t♦✲❜❡✲r❡❝✐t❡❞❀ ♣r❛✐s❡✇♦rt❤②✱ ✾✳
✖✖
√
hūtá ♣❛ss✐✈❡ ♣❛st ♣❛rt✐❝✐♣❧❡ ♦❢ hve✱ ♦♥❧② ✐♥ ❝♦♠♣✳ puruhūtá✱
❉❙✿ ✐♥✈♦❦❡❞✱ ✻✼✳
vı̄tı́ ♥♦✉♥ ❢✳✱ ❉❙✿ ❛r♦✉s❛❧✱ ❛r♦✉s✐♥❣❀ ▼❲✿ ❛ ❢✉❧❧ ❞r❛✉❣❤t✱ ✶✵✳
✖✖
✖✖
vr.jána ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ❛ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❡♥❝❧♦s✉r❡✱ ❛♥ ❡♥❝❧♦s✉r❡❀ ❞❡✲
❝❡✐t✱ ✷✵✳
❚❤✐s ♠✐❣❤t ❞❡♥♦t❡ ❡♥❝❧♦s✉r❡ t❤❛t ✐s ❧✐❦❡ ❛ r✐♥❣ ❢♦r ✜❣❤t✲
✐♥❣✱ ❛ ♣❧❛❝❡ t♦ ♣❡r❢♦r♠✐♥❣✴❧❡❛r♥✐♥❣ s❛❝r✐✜❝❡s✱ ♦r ❛ ❝✐r❝❧❡
♦❢ ❧✐❦❡✲♠✐♥❞❡❞ ✜❣❤t❡rs✳
vrajá ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❡♥❝❧♦s✉r❡❀ ❉❙✿ s❛❝r✐✜❝✐❛❧ ❝✐r❝❧❡✱ ✷✻✳
✖✖
sávana ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❛❞❥✳✱ ♣r❡ss✐♥❣ ✭♦❢ Soma✮❀ ♣r❡ss❡❞ ♦✉t ❥✉✐❝❡s✱
✻✻✳
sótr. ♥♦✉♥ ♠✳✱ ♣r❡ss❡r ✭♦❢ Soma✮✱ ✼✳
sús.vi ❛❞❥✳✱ ♣r❡ss✐♥❣ Soma✱ ✼✳
ándhas ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ❛♥ ❤❡r❜✱ ❥✉✐❝❡✱ Soma ❥✉✐❝❡✱ ✺✼✳
❘✐t✉❛❧s✱ s❛❝r✐✜❝❡✱ t❤❡✐r ♣❛rt✐❝✐♣❛♥ts ❛♥❞ ♠❡❛♥s ✶✸✺✼
✖✖
√
dhr..s ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞❛r❡✱ t♦ ❜❡ ❜♦❧❞✱ ❉❙✿ t♦ ❛tt❛❝❦❀
✇✐t❤ prati✲ t♦ r✐✈❛❧❀ ▼❲✿ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❛tt❛❝❦❀ ✾✳
vı̄rá ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ ❤❡r♦❀ ❛❞❥✳ ❤❡r♦✐❝❀ ❉❙✿ ✈❛❧✐❛♥t ♦♥❡✱ ✼✹✳
v´ı̄rya ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❉❙✿ ❞❡❡❞ ♦❢ ✈❛❧♦r✱ ✈❛❧♦r✱ ❛s♣❡❝t ♦❢ ✈❛❧♦r❀ ▼❲✿
♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r❀ ❡✣❝❛❝②✱ ✺✹✳
❋♦✉r ❛s♣❡❝ts ♦❢ ✈❛❧♦r ❛r❡ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ ✐♥ ✷✳✶✻✳✷❝❞ ✖ ❝♦♥✲
s✉♠❡❞ Soma✱ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ str❡♥❣t❤ ♦❢ t❤❡ ❜♦❞②✱ t❤✉♥✲
❞❡r❜♦❧t ✐♥ ❤❛♥❞✱ ❛♥❞ r❡s♦✉r❝❡❢✉❧♥❡ss ✐♥ t❤❡ ❤❡❛❞✳
paum
´ . sya ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ♠❛♥❤♦♦❞✱ ♠❛♥❧② str❡♥❣t❤❀ ♠❛♥❧② ❞❡❡❞❀
❛❞❥✳✱ ♠❛♥❧②❀ ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❉❙✿ ♠❛♥❧② ♣♦✇❡r✱ ♠❛♥❧② ✈✐❣♦✉r✱
✸✺✳
indriyá ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❉❙✿ ♣♦✇❡r ♦✈❡r ❛✛❡❝t✐♦♥s✱ ♣♦✇❡r ♦✈❡r t❤❡
s❡♥s❡s✱ ✷✹✳
śácı̄ ♥♦✉♥ ❢✳✱ ❉❙✿ ❡♥❛❜❧✐♥❣ ♣♦✇❡r✱ ♣♦✇❡r❢✉❧ ❛✐❞✱ ♠✐❣❤t② ❛s✲
s✐st❛♥❝❡❀ ❡♥❛❜❧✐♥❣✱ s❦✐❧❧❢✉❧ ♠❛♥♥❡r✱ ✹✶✳
sam
. jı́t ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ ✇✐♥♥❡r✱ ✶✹✳
nad´ı̄ ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ✢♦✇✐♥❣ ✇❛t❡r✱ r✐✈❡r❀ ❉❙✿ str❡❛♠✱ ✸✶✳
nad´ı̄ ✐s s♦♠❡t❤✐♥❣ t❤❛t ❝♦♥t✐♥✉❛❧❧② ✖ ♦♥ t❤❡ s❝❛❧❡ ♦❢
❢r♦♠ s❡✈❡r❛❧ ♠✐♥✉t❡s t♦ ❞❛②s ✖ ❜r✐♥❣s t♦ ♠✐♥❞ ✐❞❡❛s✱
t❤♦✉❣❤ts✱ ✐♠❛❣❡s✱ ❢❡❡❧✐♥❣s✱ ❜❡❤❛✈✐♦rs t❤❛t ❛r❡ ♦❢ ❛ s✐♠✲
✐❧❛r ❝❤❛r❛❝t❡r ❛♥❞ ❛r❡ ♥♦t ♦✈❡r❧② ❞❡✜♥❡❞ ❜② t❤❡ ❡♥✈✐✲
r♦♥♠❡♥t✳ ❋♦r ❡①❛♠♣❧❡✱ ❢❡❛r✱ ✐❞❡❛s ♦❢ ❞❛♥❣❡r✱ ✐♠❛❣❡s
♦❢ ❞✐s❛st❡r✱ ♦❢ ❢❛✐❧✉r❡✱ ❡t❝✳ t❤❛t ♣r❡✲♦❝❝✉♣② ♦♥❡✬s ♠✐♥❞
✶✸✻✻ ❱♦❝❛❜✉❧❛r②
❛r❡ ❜r♦✉❣❤t ❜② ♦♥❡ nad´ı̄✱ ❢❡❡❧✐♥❣ ♦❢ ❝❧♦s❡♥❡ss t♦ ♦t❤❡r
♣❡♦♣❧❡✱ ♦❢ ❜❡✐♥❣ ♦♣❡♥ t♦ s♦❝✐❛❧ ✐♥t❡r❛❝t✐♦♥s✱ t❤✐♥❦✐♥❣
❛❜♦✉t r❡❧❛t✐♦♥s❤✐♣s ✇✐t❤ ❝❧♦s❡ ♣❡♦♣❧❡✱ ❡♥❣❛❣✐♥❣ ✐♥ ♣r♦✲
t❡❝t✐✈❡ ❜❡❤❛✈✐♦r ♦r ❜❡✐♥❣ ✉♥❝❤❛r❛❝t❡r✐st✐❝❛❧❧② ❣❡♥❡r♦✉s
❛r❡ ❜r♦✉❣❤t ❜② ❛♥♦t❤❡r nad´ı̄✳ ❯s❛❣❡s ♦❢ t❤✐s ✇♦r❞ ✐♥
Soma ❤②♠♥s ✐♠♣❧② t❤❛t t❤❡ ♠✐♥❞ ✐s ❝♦♠♣❛r❡❞ t♦ ❛♥
♦❜s❡r✈❡r ✇❤♦ s❡❛ts ♦♥ r✐✈❡r✬s ❜❛♥❦ ❛♥❞ ❛tt❡♥❞s t♦ ♦❜✲
❥❡❝ts ❝❛rr✐❡❞ ❜② t❤❡ ✇❛t❡rs✳ ❙♦♠❡t✐♠❡s t❤❡ r✐✈❡r ❤❛s ❛
✢♦♦❞✱ ❛♥❞ ✐t ♠❛❦❡s t❤❡ ♦❜s❡r✈❡r ❛✢♦❛t ✐♥ t❤❡ ✇❛t❡rs✳
Ps②❝❤♦❧♦❣✐❝❛❧❧② t❤✐s ✏❜❡✐♥❣ ❛✢♦❛t✑ ❝❛♥ ❜❡ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❞
❛s ❧♦s✐♥❣ ❢❛♠✐❧✐❛r t❤✐♥❦✐♥❣ ♣❛tt❡r♥s✱ ❢r❛♠❡✇♦r❦s✱ r❡❢❡r✲
❡♥❝❡ ♣♦✐♥ts✱ ❡t❝✳ ✇❤✐❧❡ ❜❡✐♥❣ ❝❛rr✐❡❞ ❛✇❛② ❜② ❛ ✢♦✇
♦❢ st✐♠✉❧✐ ✇❤❡t❤❡r ✇✐t❤✐♥ ♦r ✇✐t❤♦✉t❀ ♦♥❡ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡s
✏❜❡✐♥❣ ❛✢♦❛t✑✱ ❢♦r ❡①❛♠♣❧❡✱ ✇❤❡♥ ❜❡✐♥❣ ✐♥ ❧♦✈❡✱ ♦r ❜❡✐♥❣
✈❡r② ❛❢r❛✐❞✱ ✇❤❡♥ ❤❛✈✐♥❣ ♦✈❡r✇❤❡❧♠✐♥❣ ♣❛✐♥✱ ♦r ✐♥ ✈✐✈✐❞
❞r❡❛♠✐♥❣✱ ✐♥ s✐t✉❛t✐♦♥s ❡✈♦❦✐♥❣ ✜❣❤t✲♦r✲✢✐❣❤t r❡❛❝t✐♦♥
❧✐❦❡ ❢❛❧❧✐♥❣ ♦✛ ❛ ❝❧✐✛ ✭s❡❡ ❬❍✉❧✐♥✱ ✶✾✽✸❪ ❢♦r ❞❡s❝r✐♣t✐♦♥s✮✱
✐♥ s✉r❣❡s ♦❢ ❛♥❣❡r✱ ❛❣❣r❡ss✐♦♥ ❛♥❞ ❤♦st✐❧✐t②✱ ♦r ✇❤✐❧❡
❡①♣❡r✐❡♥❝✐♥❣ ❡❝st❛s②✳ ❲❤❡♥ t❤❡ ♠✐♥❞ ✐s ❝❛rr✐❡❞ ❛✇❛②
❜② t❤❡ ✢♦♦❞ ❛♥❞ ❝♦♥t✐♥✉❡s ✏t♦ ✢♦❛t ✇✐t❤ t❤❡ r✐✈❡r✑✱
t❤❡ ❝♦♥❞✐t✐♦♥ ✐s ❝❛❧❧❡❞ sam
. sāra✳ ❊❛❝❤ ♦❢ t❤❡ s❡✈❡♥
✭s❡❡ ✾✳✾✷✳✹❞✮ ✏r✐✈❡rs✑ ❝❛♣❛❜❧❡ ♦❢ ❝r❡❛t✐♥❣ t❤❡s❡ ✏❜❡✐♥❣
❛✢♦❛t✑ st❛t❡s ✐s ❛ nad´ı̄ ✐♥ ✢♦♦❞ ✭arn.as✮✳ ■t ✐s ♣♦ss✐❜❧❡ t♦
❝♦rr❡❧❛t❡ ❡❛❝❤ ♦❢ t❤❡ s❡✈❡♥ ♠❡♥t✐♦♥❡❞ nad´ı̄✲s ✇✐t❤ ❡①✲
♣r❡ss✐♦♥s ♦❢ ✈❛r✐♦✉s ❤♦r♠♦♥❡s ❛♥❞ ♥❡✉r♦tr❛♥s♠✐tt❡rs✱
♥❛♠❡❧②✱ ♦①✐t♦❝✐♥✱ ❛❞r❡♥❛❧✐♥❡✱ ❡♥❞♦r♣❤✐♥s✱ ♠❡❧❛t♦♥✐♥❡✱
♥♦r✲❛❞r❡♥❛❧✐♥❡✱ t❡st♦st❡r♦♥❡✱ ❛♥❞ s❡r♦t♦♥✐♥✱ ❜✉t t❤❡s❡
st❛t❡s ♦❢ ♣s②❝❤❡ ❛r❡ ♥♦t r❡❞✉❝✐❜❧❡ t♦ ♠❡r❡ ❡①♣r❡ss✐♦♥s
♦❢ ❤♦r♠♦♥❡s✳
árn.as ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ✢♦♦❞✱ ✇❛✈❡❀ ❉❙✿ ✢♦♦❞✐♥❣ ✇❛t❡r✱ ✶✽✳
rocaná ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ❧✉♠✐♥♦✉s s♣❤❡r❡❀ ❉❙✿ ❜r✐❣❤t ❣❧♦✇✱ ✶✾✳
Tritá ♣r♦♣❡r ♥♦✉♥✱ ♥♦✉♥✱ ♠✳✱ t❤❡ t❤✐r❞❀ ■t st❛♥❞s ❢♦r t❤❡ t❤✐r❞
❢r♦♠ ❛❜♦✈❡ ❝❛❦r❛ ✖ viśuddha✱ ✾✳
sū´ra ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ✐♥❝✐t❡r❀ ❉❙✿ t❤❛t ✇❤✐❝❤ ✈✐✈✐✜❡s❀ s✉♥r✐s❡✱
✶✻✳
√
tvis. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡ ✈✐♦❧❡♥t❧② ❛❣✐t❛t❡❞✱ t♦ ✐♥st✐❣❛t❡❀
❉❙✿ t♦ ❜❡ ❡♥❡r❣✐③❡❞✱ t♦ r❡❛❝❤ ❢❡✈❡r ♣✐t❝❤✱ ✻✳
puram
. dará ♥♦✉♥ ♠✳✱ ❉❙✿ str♦♥❣❤♦❧❞✲❜r❡❛❦❡r✱ ✽✳
vásyas ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ ❜❡tt❡r❀ ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❉❙✿ ✇❤❛t ✐s ❜❡tt❡r✱ ✶✷✳
nr.vát ❛❞✈✳✱ ▼❲✿ ❧✐❦❡ ♠❡♥❀ ❉❙✿ ♠❛♥✲❧✐❦❡✱ ❧✐❦❡ ❛ ♠❛♥❀ ❛❞❥✳✱
♠❛♥❧②✱ ❛❜♦✉♥❞✐♥❣✲✇✐t❤✲♠❡♥✱ ❝♦♥s✐st✐♥❣ ♦❢ ♠❡♥✱ ✾✳
√
dā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❣✐✈❡✱ t♦ ♦✛❡r✱ t♦ ②✐❡❧❞✱ t♦ ❣✐✈❡ ✉♣✱
t♦ ✐♠♣❛rt✱ t♦ ❜❡st♦✇✱ t♦ ❛❧❧♦✇✱ t♦ ❣r❛♥t✱ t♦ ♣r❡s❡♥t❀
✇✐t❤ ā✲ t♦ r❡❝❡✐✈❡✱ t♦ t❛❦❡✱ t♦ t❛❦❡ ❤♦❧❞ ♦❢✱ t♦ ❛tt❛✐♥✱
t♦ r❡❝❧❛✐♠✱ t♦ ♦❜t❛✐♥❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ②✐❡❧❞✱ t♦ ♦✛❡r❀ ✇✐t❤
parā✲ t♦ ❣✐✈❡ ❛✇❛②✱ t♦ ❜❡tr❛②❀ t♦ ❞❡❧✐✈❡r✱ ✶✸✾✳
√
day ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✐♠♣❛rt✱ t♦ ❛❧❧♦t✱ t♦ ❜❡st♦✇❀ ✇✐t❤
vi✲ t♦ ❞✐str✐❜✉t❡❀ t♦ s❡✈❡r❡✱ ✾✳
✖✖
bhāgá ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ s❤❛r❡✱ ❛ ♣♦rt✐♦♥❀ ❣♦♦❞ ❧✉❝❦✱ ❣♦♦❞ ❢♦r✲
t✉♥❡✱ ✶✼✳
sugá ❛❞❥✳✱ ❉❙✿ ❡❛s② t♦ tr❛✈❡rs❡❀ ❉❙✿ ❡❛s② ✢♦✇✐♥❣❀ ♥♦✉♥ ♥✳✱
❡❛s② ♣❛t❤✇❛②✱ ✼✳
√
ūh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❝♦♥s✐❞❡r✱ t♦ r❡❣❛r❞✱ t♦ ❝♦♠♣r❡✲
❤❡♥❞✱ t♦ ❞❡❧✐❜❡r❛t❡ ✉♣♦♥✱ t♦ ❛tt❡♥❞ t♦✱ t♦ ♦❜s❡r✈❡❀ ✇✐t❤
sam✲ t♦ ❜r✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r✱ ✾✳
√
jāgr. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡ ❛✇❛❦❡ ♦r ✇❛t❝❤❢✉❧❀ ✇✐t❤ abhi✲
t♦ ✇❛t❝❤ ♦✈❡r ✼✳
✖✖
vanas ♥♦✉♥ ♥✳✱ ♦♥❧② ✐♥ ❝♦♠♣✳ ▼❲✿ ❧♦♥❣✐♥❣✱ ❞❡s✐r❡❀ ❉❙✿ ♠♦✲
t✐✈❡✱ ✷✵✳
hı́ran.ya ❛❞❥✳✱ ❉❙✿ ❡♥❝❤❛♥t✐♥❣❀ ▼❲✿ ❣♦❧❞❡♥❀ ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❣♦❧❞✱ ✶✸✳
pánya ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ ❛st♦♥✐s❤✐♥❣❀ ❉❙✿ t♦ ❜❡ ❛❞♠✐r❡❞✱ ✼✳
vára ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ s✉✐t♦r❀ ❝❤♦✐❝❡❀ ❛ r❡q✉❡st❀ ❛❞❥✳✱ ❝❤♦✐s❡st✱
✷✶✳
vā´rya ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡ ❝❤♦s❡♥✱ ♣r❡❝✐♦✉s❀ ♥♦✉♥ ♥✳✱ ✇❤❛t ✐s t♦
❜❡ ❝❤♦s❡♥❀ ✇❡❛❧t❤✱ ✶✵✳
vā´ta ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ ❞❡s✐r❡❞✴❞❡s✐r❛❜❧❡✱ ✶✳
yáśas ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ✇♦rt❤✱ ❤♦♥♦✉r❀ ❛❞❥✳✱ ❡st❡❡♠❡❞✱ ✶✺✳
yātú ♥♦✉♥ ♠✳✱ ❉❙✿ ✐♥❢❛t✉❛t✐♦♥✱ ✶✺✳
nı́d ♥♦✉♥ ❢✳✱ ❉❙✿ ✐♠♣♦s❡❞ ❝♦♥str❛✐♥t❀ ❛♥ ♦❜❥❡❝t ♦❢ r✐❞✐❝✉❧❡✱
✾✳
bhiyás ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ❢❡❛r✱ ❛♣♣r❡❤❡♥s✐♦♥✱ ✶✵✳
niyút ✱ ♦♥❝❡ nı́yut✱ ❛❞❥✳✱ ❉❙✿ ✐♥♥❛t❡✱ ✐♥t❡r♥❛❧❧② ❝♦♥♥❡❝t❡❞❀
▼❲✿ ♥♦✉♥ ❢✳✱ t❡❛♠ ✭♦❢ ❤♦rs❡s✮❀ s❡r✐❡s ♦❢ ✇♦r❞s✱ ♦❢ ✈❡rs❡s✱
✈❡rs❡ ✶✸✳
√
vr. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❝❤♦♦s❡✱ ✇✐t❤ ā- t♦ ♣r❡❢❡r✱ t♦ r❡❧②
♦♥❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ♣r❡❢❡r✱ ✷✹✳
✶✸✽✷ ❱♦❝❛❜✉❧❛r②
√
mad ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❡①❤✐❧❛r❛t❡✱ t♦ ❣❧❛❞❞❡♥✱ t♦ ❡①✉❧t✱
t♦ ✐♥t♦①✐❝❛t❡✱ t♦ r❡✈❡❧✱ t♦ r❡❥♦✐❝❡❀ t♦ ✐♥✢❛♠❡✱ t♦ ✐♥s♣✐r❡❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ ✐♥❞✉❧❣❡❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ r❡❥♦✐❝❡ ♦✈❡r✱ ❏❇✿ t♦
❝❤❡❡r✱ ✶✵✶✳
√
mand ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✐♥✢❛♠❡✱ t♦ ❡①❤✐❧❛r❛t❡✱ t♦ ❣❧❛❞❞❡♥✱
t♦ ❣❡t ❞r✉♥❦✱ t♦ ❞❡❧✐❣❤t ✐♥❀ ✇✐t❤ abhi✲ t♦ t❛❦❡ ♣❧❡❛s✉r❡
✐♥❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❜❡ s♣♦rt✐♥❣✱ ❉❙✿ t♦ ✜r❡ ✉♣✱ ✻✷✳
√
mand ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ t❛rr②✱ t♦ ♣❛✉s❡✱ ✸✳
√
is. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❡❡❦✱ ❡♥❞❡❛✈♦r t♦ ♦❜t❛✐♥✱ ✷✽✳
√
nādh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❛s❦ ❢♦r ❤❡❧♣✱ ✼✳
śrus..tı́ ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ✇✐❧❧✐♥❣ s❡r✈✐❝❡✱ ❝♦♥✜❞❡♥❝❡✱ ✼✳
aśús.a ❛❞❥✳✱ ❉❙✿ ✉♥❛❜❛t✐♥❣✱ ✼✳
✖✖
bāhú ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛r♠❀ ❉❙✿ ✭♦♥❝❡✮ ❛ ❢♦♦t ✭❛s ❛ ♠❡❛s✉r❡ ♦❢
❧❡♥❣t❤✮✱ ✹✼✳
hásta ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ❤❛♥❞✱ ✸✾✳
gábhasti ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❛ ❤❛♥❞❀ ❛❞❥✳✱ ❉❙✿ r❛②✲❧✐❦❡✱ ✶✺✳
pád ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❢♦♦t❀ ❏❇✿ ❢♦r❡❢♦♦t✱ ✶✶✳
padá ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ❢♦♦t✱ ❢♦♦t♣r✐♥t✱ tr❛❝❦❀ st❡♣❀ st❛♥③❛✱ ✶✹✳
pā´da ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ❢♦♦t❀ ❉❙✿ st❡♣✱ ✼✳
bála ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ✭❜♦❞✐❧②✮ str❡♥❣t❤✱ ♣♦✇❡r✱ ✶✸✳
śı́ras ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ t❤❡ ❤❡❛❞✱ t❤❡ t♦♣✱ ✶✼✳
śı̄rs.án ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ t❤❡ ❤❡❛❞✱ t❤❡ s❦✉❧❧❀ t❤❡ t♦♣✱ ✶✷✳
śı́prā ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ t❤❡ ❧✐♣✱ ✻✳
hŕ.d ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ t❤❡ ❤❡❛rt✱ ✷✵✳
párvan ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ❥♦✐♥t✱ ❦♥♦t✱ ❧✐♠❜❀ s❡❝t✐♦♥✱ ✶✵✳
vána ♥♦✉♥ ♥✳✱ ❉❙✿ s♣✐♥❡✱ s♣✐♥❛❧ ❝♦r❞✱ ✷✳
pr..s.thá ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ❜❛❝❦❀ ❉❙✿ ❜❛s❡❀ ❛❞❥✳✱ ❢♦r♠✐♥❣ t❤❡ ❜❛s❡❡✱
✾✳
❙♦❝✐❡t② ❛♥❞ ❞✇❡❧❧✐♥❣ ✶✸✽✸
√
jı̄v ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❧✐✈❡✱ ✼✳
putrá ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ s♦♥✱ ❝❤✐❧❞❀ t❤❡ ②♦✉♥❣ ♦❢✱ ✷✽✳
Pr♦♣❡r ♥❛♠❡s
Atithigvá ♣r♦♣❡r ♥❛♠❡ ♠✳✱ ✶✷✳
R
. jı́śvan ♣r♦♣❡r ♥❛♠❡ ♠✳✱ ✾✳
❱❛r✐♦✉s
pathı́n ♥♦✉♥ ♠✳ ▼❲✿ ♣❛t❤✱ ❝♦✉rs❡✱ ✇❛②✱ r♦❛❞❀ ❉❙✿ ♣❛t❤✇❛②✱
✷✺✳
páyas ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ❥✉✐❝❡✱ ♠✐❧❦✱ ✢✉✐❞❀ ✈✐t❛❧ s♣✐r✐t✱ ✶✼✳
✖✖
sā´nu ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ s✉♠♠✐t✱ t♦♣✱ ❤❡❛❞✱ t♦♣ s✉r❢❛❝❡✱ ✶✶✳
bhū´mi ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ❡❛rt❤✱ ❣r♦✉♥❞✱ s♦✐❧✱ ❧❛♥❞✱ t❡rr✐t♦r②❀ ❉❙✿
❛ ❜♦❞②✱ ✶✺✳ ❙♦♠❡t✐♠❡s ✉s❡❞ ❛s ❛ s②♠❜♦❧ ♦❢ ♣❤②s✐❝❛❧
❜♦❞②✳
pā´rthiva ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ ❡❛rt❤❧②✱ t❡rr❡str✐❛❧✱ ❉❙✿ ♥♦✉♥ ♠✳✱ ❡❛rt❤❧② r❡✲
❣✐♦♥✱ ❡❛rt❤❧✐♥❣✱ ✷✶✳
śáśvat ✐♥❞❡❝❧✳✱ ▼❲✿ ❛❣❛✐♥ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥✱ t✐♠❡ ❛♥❞ ❛❣❛✐♥❀ ❛❞❥✳✱
♥✉♠❡r♦✉s❀ ❡♥❞❧❡ss✱ ✷✵✳
urv´ı̄ ❛❞❥✳✱ ❢✳✱ ❡①❝❡ss✐✈❡✱ ✇✐❞❡✱ ❧❛r❣❡❀ ♥♦✉♥ ❢✳✱ s♣❛❝❡✱ ✶✵✳
antár ❛❞✈✳✱ ▼❲✿ ❜❡t✇❡❡♥✱ ✐♥ t❤❡ ♠✐❞❞❧❡ ♦❢✱ ✇✐t❤✐♥✱❛♠♦♥❣st❀
❉❙✿ ✐♥❞❡❝❧✳ ✐♥s✐❞❡✱ ♠✐❞st✱ ✐♥✱ ✐♥✲❜❡t✇❡❡♥❀ ❛❞❥✳✱ ♠✐❞❞❧❡✱
✐♥t❡r♠❡❞✐❛t❡✱ ✺✽✳
ánta ♥♦✉♥ ♠✳✱ ▼❲✿ ♥❡❛r ❜②✱ ✐♥s✐❞❡✱ ❧✐♠✐t✱ ❜♦r❞❡r✱ ❜♦✉♥❞❛r②✱
❡♥❞✱ ✶✻✳
mádhya ♥♦✉♥ ♥✳✱ ▼❲✿ ♠✐❞❞❧❡✱ ♠✐❞st✱ ♠✐❞❞❧❡❀ ❛❞❥✳✱ ♠♦❞❡r❛t❡✱
✐♠♣❛rt✐❛❧✱ ✶✸✳
púnar ✐♥❞❡❝❧✳✱ ▼❲✿ ❜❛❝❦✱ ❛✇❛②✱ ✶✵✳
paścāt ✐♥❞❡❝❧✳✱ ▼❲✿ ❢r♦♠ t❤❡ ❜❛❝❦✱ ❢r♦♠ ❜❡❤✐♥❞✱ ❜❡❤✐♥❞❀ ❢r♦♠
t❤❡ ✇❡st✱ ✽✳
adharā´t ✐♥❞❡❝❧✳✱ ❏❇✿ ❢r♦♠ ❜❡❧♦✇✱ ❢r♦♠ t❤❡ s♦✉t❤✱ ✼✳
purástāt ✐♥❞❡❝❧✳✱ ❢r♦♠ t❤❡ ❢r♦♥t✱ ✐♥ ❢r♦♥t✱ ❜❡❢♦r❡✱ ✼✳
añc ❛❞❥✳✱ ♦♥❧② ✐♥ ❝♦♠♣✳✱ ▼❲✿ t✉r♥❡❞ t♦✱ ✾✳
sácā ✐♥❞❡❝❧✳✱ ▼❲✿ ✐♥ t❤❡ ♣r❡s❡♥❝❡ ♦❢✱ ❛t✱ ❛t ❤❛♥❞✱ ♥❡❛r✱ t♦✲
❣❡t❤❡r✱ t♦❣❡t❤❡r ✇✐t❤✱ ✐♥❀ ❉❙✿ ❜② ❛❝❝♦♠♣❛♥②✐♥❣✱ ✹✹✳
arvā´c ❛❞❥✳✱ ✐♥❞❡❝❧✳✱ ▼❲✿ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤❡r✇❛r❞✱ ❝♦♠✐♥❣ ❤✐t❤❡r✱
t✉r♥❡❞ ❤✐t❤❡r✇❛r❞✱ ✷✶✳
arvā´k ✐♥❞❡❝❧✳✱ ▼❲✿ ❤✐t❤❡r❀ ❢r♦♠ ❛ ❝❡rt❛✐♥ ♣♦✐♥t❀ ❉❙✿ ✐♥ t❤✐s
r❡s♣❡❝t✱ ✶✺✳
arvācı̄ná ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ t✉r♥❡❞ t♦✇❛r❞s✱ ❢❛✈♦✉r✐♥❣❀ ❉❙✿ t✉r♥❡❞ ❤✐t❤❡✲
✇❛r❞s✱ ✾✳
✖✖
✖✖
éka ♥✉♠❡r❛❧✱ ❛❞❥✳✱ ▼❲✿ ♦♥❡❀ s✐♥❣❧❡✱ ❛❧♦♥❡✱ t❤❡ ♦♥❧②❀ ❉❙✿
s♦❧❡✱ ♣r❡❡♠✐♥❡♥t✱ ✽✻✳
√
as ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ ✏t♦ ❜❡✑✱ ✹✹✶✳
√
bhū ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡❝♦♠❡✱ t♦ ❜❡✱ t♦ ❝♦♠❡ ✐♥t♦ ❜❡✐♥❣✱
t♦ ❝♦♠❡ t♦ ❜❡✱ t♦ t✉r♥ ♦✉t✱ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ♠❛♥✐❢❡st❡❞✱ t♦
❛r✐s❡✱ t♦ ❛ss✉♠❡ ✭❛ ❢♦r♠✮✱ t♦ ❞❡✈♦t❡ ♦♥❡s❡❧❢ t♦❀ ✇✐t❤
pari✲ t♦ ❛tt❡♥❞ t♦✱ t♦ ❡♥❝♦♠♣❛ss✱ t♦ ❝♦♥t❛✐♥❀ ✇✐t❤ abhi✲
t♦ ♦✈❡r❝♦♠❡✱ t♦ ♣r❡❞♦♠✐♥❛t❡❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ✉♥❞❡rst❛♥❞✱
t♦ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❜❡ ♣r❡s❡♥t✱ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ♣r❡s❡♥t✱
t♦ ❛ss✐st❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ♣❡r✈❛❞❡✱ ✷✺✾✳
√
han ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ str✐❦❡❀ t♦ s❧❛②✱ t♦ ❦✐❧❧✱ t♦ ❞❡str♦②✱ t♦
❜r❡❛❦✱ t♦ ❤✐t✱ t♦ ❤✉r❧✱ t♦ ❦♥♦❝❦❀ t♦ ✇❛r❞ ♦✛✱ t♦ ❛✈❡rt✱ t♦
❞✐s♣❡❧✱ t♦ r❡♣r❡ss✱ t♦ ❛ss❛✐❧❀ ❉❙✿ t♦ s♠❛s❤✱ t♦ s❤♦♦t✱ t♦
t❤✉♠♣✱ t♦ ❞✐s♣❡rs❡✱ t♦ r❡♠♦✈❡✱ t♦ ❡①t✐♥❣✉✐s❤✱ t♦ t❤r♦✇
❞♦✇♥✱ t♦ ❢❡♥❞ ♦✛✱ t♦ ❞r✐✈❡ ❛✇❛②✱ t♦ ♣✉r❣❡✱ t♦ r❡♣❡❧✱ t♦
❤✐♥❞❡r✱ t♦ ✜①❀ t♦ s✉❜❞✉❡❀ t♦ s❤❛tt❡r✱ ✷✹✽✳
han ✭♦r hā✮ ❛❞❥✳✱ ♦♥❧② ✐♥ ❝♦♠♣✳✱ ❉❙✿ s❧❛②✐♥❣✱ s❧❛②❡r❀ ❞❡str♦②✲
✐♥❣✱ ❞❡str♦②❡r❀ ❛✈❡rt✐♥❣✱ ❞✐s♣❡rs✐♥❣✱ ✶✷✶✳
√
pā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞r✐♥❦✱ t♦ ❛❜s♦r❜✱ t♦ ✐♠❜✐❜❡✱ t♦
❞r❛✇ ✐♥✱ t♦ q✉❛✛✱ t♦ ❤❛✈❡ ❛ ❞r✐♥❦✱ t♦ s✐♣✱ ✷✷✵✳
√
pā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♣r♦t❡❝t✱ t♦ ❛tt❡♥❞ t♦✱ t♦ ✇❛t❝❤
♦✈❡r✱ ✹✹✳
√
dhā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♣✉t✱ t♦ ♣❧❛❝❡✱ t♦ ♣♦s✐t✐♦♥✱ t♦ s❡t✱ t♦
s❡t ✉♣❀ t♦ ✜①✱ t♦ ❡st❛❜❧✐s❤❀ t♦ ❡✛❡❝t✱ t♦ ❝❛✉s❡✱ t♦ ❝r❡❛t❡✱
t♦ r❡♥❞❡r❀ t♦ ✐♥✢✐❝t✱ t♦ ✐♥st✐❧❧✱ t♦ ✐♠♣r✐♥t❀ t♦ ❤❡❧♣ t♦✱
t♦ ❜r✐♥❣✱ t♦ ❜❡st♦✇✱ t♦ ❣r❛♥t✱ t♦ ❛❧❧♦✇✱ t♦ ✐♠♣❛rt✱ t♦
♣r❡s❡♥t✱ t♦ ♠❛❦❡ ❛tt❛✐♥❛❜❧❡❀ t♦ ❦❡❡♣❀ t♦ ♦❜t❛✐♥✱ t♦ ❛❝✲
q✉✐r❡✱ t♦ t❛❦❡✱ t♦ s❡✐③❡✱ t♦ ❝♦♥❝❡✐✈❡✱ t♦ ❛❝❝❡♣t❀ t♦ str✐✈❡
❛❢t❡r❀ ✇✐t❤ adhi✲ ā✲ t♦ r❡❝❡✐✈❡❀ ✇✐t❤ pari✲
t♦ s❤❛r❡❀ ✇✐t❤
t♦ s✉rr♦✉♥❞❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ ♣r❡s❡r✈❡✱ t♦ ❞❡♣♦s✐t❀ ✇✐t❤ prati✲
t♦ ❞❡s✐❣♥❛t❡❀ ✇✐t❤ apa✲ t♦ ♠♦✈❡ ❛✇❛②✱ t♦ ♣r❡✈❡♥t❀ ✇✐t❤
vi✲ t♦ s♣r❡❛❞❀ t♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥❀ t♦ ❞✐r❡❝t ✭t❤❡ ♠✐♥❞✮❀ ✇✐t❤
❱❛r✐♦✉s ✈❡r❜❛❧ r♦♦ts ✶✸✾✾
√
i ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❣♦✱ t♦ ♠♦✈❡✱ t♦ ✢♦✇✱ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤❀
t♦ ❛s❦❀ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❬✐♥ s♦♠❡ st❛t❡❪✱ t♦ ❝♦♥t✐♥✉❡ ❬❞♦✐♥❣
s♦♠❡t❤✐♥❣ ♦r ❜❡✐♥❣ ✐♥ s♦♠❡ st❛t❡❪✱ t♦ r❡♠❛✐♥ ❬✐♥ s♦♠❡
st❛t❡❪✱ t♦ t❛❦❡ t♦✱ t♦ t❛❦❡ ✉♣✱ t♦ ❜❡t❛❦❡ ♦♥❡s❡❧❢ t♦✱ t♦
s❡t ♦✉t❀ t♦ ♦❝❝✉r❀ t♦ ❧❡❛❞ t♦❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❝♦♠❡✱ t♦ ❝♦♠❡
❤❡r❡❀ t♦ ♠♦✈❡ ❤❡r❡❀ ✇✐t❤ prati✲ t♦ r❡t✉r♥❀ t♦ ❛❝❝❡♣t✱ t♦
r❡❝❡✐✈❡❀ t♦ ♦♣♣♦s❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❞✐s♣❡rs❡✱ t♦ ❣♦ ✐♥ ❞✐✛❡r❡♥t
❞✐r❡❝t✐♦♥s❀ t♦ ❣♦ ❛♣❛rt❀ t♦ ❞❡♣❛rt❀ ✇✐t❤ abhi✲ t♦ ❝♦♠❡
♥❡❛r❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❝♦♠❡ ❢♦rt❤✱ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤✱ t♦ ❛rr✐✈❡✱ t♦
♣r♦❝❡❡❞❀ ✇✐t❤ adhi✲ t♦ ✉♥❞❡rst❛♥❞✱ t♦ ❧❡❛r♥✱ t♦ st✉❞②❀
t♦ ❝❛r❡ ❢♦r❀ ✇✐t❤ pari✲ t♦ ❣♦ ❛❜♦✉t❀ t♦ ❣♦ ✐♥ ❝✐r❝❧❡s❀ t♦
❝✐r❝❧❡ ❛r♦✉♥❞❀ t♦ s♣❛♥❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ r✐s❡❀ t♦ ❝♦♠❡ ✉♣❀ t♦
❣♦ ✉♣❀ ✇✐t❤ api✲ t♦ ❡♥t❡r❀ ✇✐t❤ ati✲ t♦ ♣❛ss✱ t♦ ♣❛ss ♦✈❡r❀
✇✐t❤ upa✲ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤❀ t♦ r❡❛❝❤❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ❜❡ ❣✉✐❞❡❞✱
t♦ ❢♦❧❧♦✇❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❝♦♠❡ t♦❣❡t❤❡r❀ ✇✐t❤ apa✲ t♦ ❣♦
❛✇❛②✱ ✷✷✷✳
√
yu ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ✇❛r❞ ♦✛✱ t♦ ❦❡❡♣ ❛✇❛②✱ t♦ ❞r✐✈❡
❛✇❛②❀ t♦ s❡♣❛r❛t❡❀ t♦ ❡①❝❧✉❞❡❀ t♦ r❡tr❡❛t✱ t♦ ❞❡♣❛rt✱ t♦
❜❡ ❛❧♦♦❢❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❞❡♣❛rt❀ t♦ ❞❡♣r✐✈❡❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦
s❡♣❛r❛t❡ ❢r♦♠✱ ✶✽✳
√
yu ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞r❛✇ ✭t♦✇❛r❞s ♦♥❡✬s s❡❧❢ ✮✑✱ t♦ t❛❦❡
❤♦❧❞ ♦❢✱ t♦ t❛❦❡ ✐♥t♦ ♦♥❡✬s s❡❧❢✱ t♦ ❜✐♥❞✱ t♦ ❤❛r♥❡ss✱ t♦
✉♥✐t❡✱ t♦ ❜❡st♦✇❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ✐♠♣❛rt❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❦❡❡♣
❛✇❛②✱ ✶✵✳
√
vr.dh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ str❡♥❣t❤❡♥✱ t♦ ❛✉❣♠❡♥t✱ t♦ ✐♥✲
❝r❡❛s❡✱ t♦ ❣r♦✇✱ t♦ ❣r♦✇ str♦♥❣❡r✱ t♦ ♠❛❦❡ str♦♥❣❡r✱
t♦ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣✱ t♦ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r✱ t♦ ❡❧❡✈❛t❡✱ ❉❙✿
t♦ ❣❛✐♥ str❡♥❣t❤✱ t♦ ❡①t❡♥❞ ♦♥❡✬s s❡❧❢✱ t♦ ❜❡ ❢♦rt✐✜❡❞✱
✶✼✽✳
√
yudh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✜❣❤t✱ t♦ ✇❛❣❡ ✇❛r✱ t♦ ♦♣♣♦s❡✱ t♦
❡♥❣❛❣❡ ✐♥ ❜❛tt❧❡✱ t♦ ♦✈❡r❝♦♠❡ ✐♥ ❛ ❜❛tt❧❡❀ ❉❙✿ t♦ ❛❝q✉✐r❡
❜② ✜❣❤t✐♥❣✱ ✹✵✳
✶✹✵✵ ❱♦❝❛❜✉❧❛r②
√
bhr. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡❛r✱ t♦ ❜r✐♥❣✱ t♦ ❝❛rr②✱ t♦ ❝❛rr②
♦✛❀ t♦ ❢♦st❡r❀ t♦ ❦❡❡♣✱ t♦ ✇❡❛r❀ t♦ ♠❛✐♥t❛✐♥✱ t♦ ❜❛❧❛♥❝❡✱
❤♦❧❞ ✐♥ ❡q✉✐♣♦✐s❡❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ♦✛❡r❀ ✇✐t❤ prati✲ t♦ ♦✛❡r❀
❉❙✿ ✇✐t❤ ni✲ t♦ ❞❡♠♦t❡✱ t♦ ❜r✐♥❣ ❞♦✇♥✱ ✶✼✷✳
√
yā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❥♦✉r♥❡②✱ t♦ ♠♦✈❡✱ t♦ ♠♦✈❡ ❢♦r✲
✇❛r❞s✱ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤✱ t♦ ♣r♦❝❡❡❞✱ t♦ ❝♦♠❡❀ t♦ ❛s❦ ✭✇✐t❤
t✇♦ ❛❝❝✳✮❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ s❡t ♦✉t✱ t♦ ♠♦✈❡❀ t♦ ❝♦♥t✐♥✉❡ ✭❞♦✲
✐♥❣ s♦♠❡t❤✐♥❣✮❀ ✇✐t❤ pari✲ t♦ s✉rr♦✉♥❞✱ t♦ ❣♦ ❛r♦✉♥❞❀
✇✐t❤ abhi✲ t♦ ❛tt❛❝❦❀ ❉❙✿ t♦ tr❛✈❡❧❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❝♦♠❡✱ t♦
❥♦✉r♥❡② ❤❡r❡❀ t♦ ❜❡❝♦♠❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ♣❛ss t❤r♦✉❣❤✱ t♦
tr❛✈❡rs❡❀ ✇✐t❤ ati✲ā✲ t♦ ❜②♣❛ss❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ st❡❡r t♦✱
✶✻✸✳
√
gam ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❡t ♦✉t✱ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤✱ t♦ ❝♦♠❡✱ t♦
❣♦✱ t♦ ♠♦✈❡✱ t♦ ❛tt❛✐♥✱ t♦ ❜r✐♥❣ ✐♥t♦✱ t♦ ❢❛❧❧ ✐♥✱ t♦ ❛s❦
✭✇✐t❤ t✇♦ ❛❝❝✳✮❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❝♦♠❡✱ t♦ ♠❛❦❡ ❛♥ ❛♣♣❡❛r✲
❛♥❝❡✱ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤✱ t♦ ❧❡❛r♥ ♦❢❀ ✇✐t❤ adhi✲ t♦ ♦✈❡rt❛❦❡❀
✇✐t❤ sam✲ t♦ ❝♦♠❡ t♦❣❡t❤❡r✱ t♦ ❝♦♠❡ ✐♥t♦ ❝♦♥t❛❝t❀ ✇✐t❤
ava✲ t♦ ❞❡s❝❡♥❞❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ❛tt❛❝❦✱ t♦ ✈✐s✐t❀ ✇✐t❤ pari✲
t♦ ❣♦ ✐♥ t✉r♥ t♦❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ❢♦❧❧♦✇❀ ✇✐t❤ api✲ t♦ ❥♦✐♥✱
t♦ t❛❦❡ ✭❛ ♣❛t❤✮❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ s❡t ❢♦rt❤✱ ✶✻✷✳
√
car ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ r♦❛♠ ❛❜♦✉t✱ t♦ ♠♦✈❡✱ t♦ ✇❛♥❞❡r✱
t♦ ❢♦❧❧♦✇✱ t♦ ❜❡❤❛✈❡✱ t♦ ❝♦♥❞✉❝t ♦♥❡✬s s❡❧❢❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦
♣r♦❝❡❡❞❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ r❛♠❜❧❡✱ t♦ s♣r❡❛❞❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ r✐s❡❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ ❛rr✐✈❡ ❛t❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ❛tt❡♥❞ t♦❀ ❉❙✿ t♦
❞r✐❢t✱ t♦ ❝❛rr② ♦♥❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ♣❛rt ✇❛②s ✇✐t❤❀ ✇✐t❤ sam✲
t♦ ❝♦♥❣r❡❣❛t❡❀ ✇✐t❤ pari✲ t♦ ❡♥❝♦♠♣❛ss✱ ✹✵✳
√
su ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♣r❡ss✱ t♦ ♣r❡ss ♦✉t✱ t♦ ❡①tr❛❝t❀ t♦
❞✐st✐❧❧✱
❉❙✿ t♦ ❡✛✉s❡ ✐ts❡❧❢✱ ✾✸✳
√
hū ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ✇❡❛❦ ❢♦r♠ ♦❢ hve✱ ▼❲✿ t♦ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥✱ t♦
❝❛❧❧✱ t♦ s✉♠♠♦♥✱ t♦ ✐♥✈♦❦❡✱ ✶✸✹✳
√
hve ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❝❛❧❧ ✉♣♦♥✱ t♦ ❝❛❧❧✱ t♦ ❝❛❧❧ ✉♣✱ t♦
s✉♠♠♦♥✱ t♦ ✐♥✈♦❦❡❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ✐♥✈✐t❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❝❤❛❧✲
❧❡♥❣❡✱ t♦ s✉♠♠♦♥❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ✈✐❡ ✐♥ ❝❛❧❧✐♥❣✱ t♦ ❝❛❧❧
s❡♣❛r❛t❡❧②✱ ✹✾✳
√
av ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞r✐✈❡✱ t♦ ❛♥✐♠❛t❡✱ t♦ ✐♠♣❡❧❧❀ t♦
❢❛✈♦✉r✱ t♦ ♣r♦t❡❝t✱ t♦ ❧❡❛❞ t♦✱ t♦ ❡♥❝♦✉r❛❣❡❀ ✇✐t❤ pra✲
❱❛r✐♦✉s ✈❡r❜❛❧ r♦♦ts ✶✹✵✶
√
śru ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❤❡❛r✱ t♦ ❣✐✈❡ ❡❛r t♦✱ t♦ ❧✐st❡♥✱ t♦ ♣❛②
❛tt❡♥t✐♦♥ t♦❀ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❢❛♠♦✉s❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ✐♥str✉❝t❀
♣❛ss✳ ❢❛♠❡❞✱ ✶✶✾✳
√
jan ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❆❯✿ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ♠❛♥✐❢❡st❡❞✱ t♦ ♠❛♥✐❢❡st s❡❧❢❀
▼❲✿ t♦ ❝♦♠❡ ✐♥t♦ ❡①✐st❡♥❝❡✱ t♦ ❜❡ ❜♦r♥✱ t♦ ❜❡❣❡t✱ t♦
♣r♦❞✉❝❡✱ t♦ ❝r❡❛t❡❀ ❉❙✿ t♦ ❤❛♣♣❡♥✱ t♦ ❡♠❡r❣❡✱ t♦ ❡♥✲
❣❡♥❞❡r❀ t♦ ❣✐✈❡ ❡①✐st❡♥❝❡✱ ✶✵✾✳
✏❜② t❤❡ ❜✐rt❤ ♦❢ t❤❡ ❣♦❞s ✐s ♠❡❛♥t ❛❧✇❛②s ✐♥ t❤❡ ❱❡❞❛ t❤❡✐r
♠❛♥✐❢❡st❛t✐♦♥✑ ❬❆✉r♦❜✐♥❞♦✱ ✶✾✾✽✱ ♣✳✼✼❪
√
bhid ✱ ▼❲✿ t♦ s♣❧✐t ❛s✉♥❞❡r✱ t♦ ❜r❡❛❦✱ t♦ ❜r❡❛❦ ♦♣❡♥✱ t♦
❜r❡❛❦ ✉♣✱ t♦ r❡♥❞ ❛s✉♥❞❡r✱ t♦ ♣✐❡r❝❡✱ t♦ s❤❛tt❡r✱ t♦ ❞✐s✲
✐♥t❡❣r❛t❡❀ t♦ ❜✉rst❀ ✇✐t❤ ava✲ t♦ ❞✐s♣❡rs❡✱ t♦ ♣✐❡r❝❡ ♦♣❡♥❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ s♣❧✐t ♦♣❡♥❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❝❧❡❛✈❡ ❛s✉♥❞❡r✱ t♦
s♣❧✐t✱ t♦ ❜r❡❛❦ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s✱ ✹✶✳
√
sthā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ st❛♥❞✱ t♦ st❛♥❞ ❜②✱ t♦ r❡♠❛✐♥✱ t♦
st❛②❀ t♦ ❡♠♣❧♦② ✭✇✐t❤ t✇♦ ❛❝❝✳✮✱ t♦ t❛❦❡ ❛ ♣♦s✐t✐♦♥✱ t♦
st❛t✐♦♥✱ t♦ ❛❞❤❡r❡ t♦❀ t♦ ❝♦♥t✐♥✉❡ ✭❞♦✐♥❣ s♦♠❡t❤✐♥❣✮❀
✇✐t❤ pari✲ t♦ s✉rr♦✉♥❞✱ t♦ ♦❜str✉❝t✱ t♦ ❤✐♥❞❡r❀ t♦ st❛②
❛r♦✉♥❞❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ❛ss✐st✱ t♦ s✉♣♣♦rt✱ t♦ st❛♥❞ ♥❡❛r✱
t♦ st❛♥❞ ❝❧♦s❡✱ t♦ st❛② ♥❡❛r❀ ✇✐t❤ adhi✲ t♦ ♠♦✉♥t✱ t♦
❛s❝❡♥❞❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ r❡s♦rt t♦✱ t♦ ♠♦✉♥t✱ t♦ st❛② ♦♥❀ ✇✐t❤
anu✲ t♦ st❛♥❞ ❜② ✭s♦♠❡❜♦❞②✮✱ t♦ ❛❜✐❞❡ ❜②❀ ✇✐t❤ vi✲
t♦ r❡♠❛✐♥ ❛♣❛rt✱ t♦ s♣r❡❛❞ ♦✈❡r❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❛❞✈❛♥❝❡
t♦✇❛r❞s✱ t♦ st❛♥❞ ✉♣❀ ✇✐t❤ ava✲ t♦ ❣♦ ❞♦✇♥ ✐♥t♦✱ t♦
st❛♥❞ ❞♦✇♥❀ ✇✐t❤ abhi- t♦ ❡①t❡♥❞ ♦✈❡r✱ t♦ st❛♥❞ ✉♣ t♦✱
✾✷✳
√
sah ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♦✈❡r♣♦✇❡r✱ t♦ ♦✈❡r❝♦♠❡✱ t♦ ♣r❡✈❛✐❧✱
t♦ ❞❡❢❡❛t✱ t♦ ✈❛♥q✉✐s❤✱ t♦ s✉❜❞✉❡✱ t♦ ❡♥❞✉r❡❀ t♦ ♦✛❡r
✈✐♦❧❡♥❝❡✱ t♦ ❜❡ ❛ ♠❛t❝❤ ❢♦r✱ ✹✷✳
√
san ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❛❝q✉✐r❡✱ t♦ ❣❛✐♥✱ t♦ ❜❡st♦✇✱ t♦
♣r♦❝✉r❡✱ t♦ ♦❜t❛✐♥❀ ❉❙✿ t♦ ❛tt❛✐♥✱ t♦ ❜❡ s✉❝❝❡ss❢✉❧✱ ✺✽✳
√
arc ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❤✐♥❡✱ t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡❀ t♦ s✐♥❣✱ t♦
r♦❛r❀ t♦ ♣r❛✐s❡✱ t♦ r❡❝♦♠♠❡♥❞❀ ✇✐t❤ abhi✲ t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡✱
t♦ ❝❡❧❡❜r❛t❡❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡❀ ❉❙✿ t♦ r❡❝✐t❡✱ t♦
♣r❛✐s❡ ✇✐t❤ s♦♥❣s❀ ✐❧❧✉♠✐♥❛t❡ ❜② ♠❡❛♥s ♦❢ s♣❡❡❝❤✱ ✻✷✳
√
tr̄. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❝❛rr② ❛❝r♦ss✒ t♦ ❝❛rr② ♦✈❡r✱ t♦ ♣❛ss
♦✈❡r✱ t♦ ❝r♦ss✱ t♦ s✉r♣❛ss✱ t♦ ♦✈❡r❝♦♠❡✱ t♦ ❣❡t t❤r♦✉❣❤❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ ♣r♦❧♦♥❣✱ t♦ ♣r❡s❡r✈❡✱ t♦ ❡①t❡♥❞ ✭❧✐❢❡✲❢♦r❝❡✮❀
t♦ s❡t ♦✉t❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ tr❛✈❡rs❡❀ t♦ ❢r✉str❛t❡❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦
❡❧❡✈❛t❡❀ ❉❙✿ t♦ tr❛♥s❢❡r✱ t♦ ♣❛ss t❤r♦✉❣❤✱ t♦ tr❛♥s❝❡♥❞✱
t♦ tr❛✈❡rs❡❀ ✇✐t❤ ava✲ t♦ ❞❡❣r❛❞❡❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ ❞❡❣r❛❞❡❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ ❣♦ ❜❡②♦♥❞✱ t♦ ❝❛rr② ❢♦rt❤✱ t♦ tr❛♥s❢❡r ❢♦rt❤❀
✇✐t❤ vi✲ t♦ ❝♦♠❡ ✈✐♦❧❡♥t❧②❀ t♦ tr❛✈❡rs❡❀ ✇✐t❤ ati✲ t♦ ❣♦
❜❡②♦♥❞✱ ✻✶✳
√
jus. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡ ❢❛✈♦r❛❜❧❡ t♦✱ t♦ ❡♥❥♦②✱ t♦ ❜❡
♣❧❡❛s❡❞❀ t♦ ❢r❡q✉❡♥t✱ t♦ ❞❡❧✐❣❤t❀ ❉❙✿ t♦ ❜❡ ❣r❛t✐✜❡❞✱ t♦
❢❛✈♦✉r✱ t♦ t❛❦❡ ♣❧❡❛s✉r❡ ✐♥❀ t♦ ❛❧❧♦✇✱ t♦ ❛❧❧♦✇ ♠✐♥❞ t♦
❞✇❡❧❧ ♦♥✱ ✻✵✳
√
sr.j ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♣♦✉r ❢♦rt❤❀ t♦ r❡❧❡❛s❡✱ t♦ ❧❡t ❣♦✱
t♦ ❧❡t ❧♦♦s❡✱ t♦ ❞✐s❝❤❛r❣❡✱ t♦ ❝❛st✱ t♦ ❧❡t ✢②❀ ✇✐t❤ ava✲ t♦
s❡♥❞ ♦✛✱ t♦ ❛❜❛♥❞♦♥❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❝♦♠❡ ✐♥t♦ ❝♦♥t❛❝t✱
✶✹✵✹ ❱♦❝❛❜✉❧❛r②
t♦ ✉♥✐t❡✱ t♦ ♠✐①✱ t♦ ♠✐♥❣❧❡❀ t♦ ♣r❡s❡♥t ✇✐t❤❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦
❞✐s❝❤❛r❣❡✱ t♦ ❧❡t ✢♦✇❀ ✇✐t❤ nis✲ t♦ ♣♦✉r ♦✉t❀ ✇✐t❤ pra✲
t♦ ❣✐✈❡ ❢r❡❡ ❝♦✉rs❡❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ ❝r❡❛t❡✱ t♦ ♣♦✉r ♦✉t✱ t♦
❧❛② ❛s✐❞❡❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ❡♠✐t✱ t♦ ❧❡t ❧♦♦s❡❀ ❉❙✿ t♦ ✢♦✇ ♦✛✱
t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❧♦♦s❡❀ t♦ ✉♥❧❡❛s❤❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ s❡♥❞ s✉r❣✐♥❣✱
✺✽✳
❆♥② ♠❡❛♥✐♥❣ ♦❢ t❤❡ r♦♦t sr.j ♣❛rt❛❦❡s ♦❢ ✏r❡♠♦✈✐♥❣ ♦❜✲
st❛❝❧❡s ❢♦r s♦♠❡t❤✐♥❣ t♦ ♠♦✈❡✑✳
√
dhr. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♠❛✐♥t❛✐♥✱ t♦ s✉♣♣♦rt✱ t♦ ❜❡❛r✱ t♦
❦❡❡♣✱ t♦ ❤♦❧❞✱ t♦ ♣r❡s❡r✈❡✱ t♦ r❡str❛✐♥✱ t♦ ❡♠♣❧♦②❀ t♦
❝♦♥❢❡r❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ s❡♣❛r❛t❡❀ ❉❙✿ t♦ ❡st❛❜❧✐s❤✱ t♦ ♣❡rs✐st❀
✇✐t❤ ni✲ t♦ ♣❧❛❝❡✱ ✺✶✳
√
van ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ♣❧❛❝❡ ✇✐t❤✐♥ r❡❛❝❤❀ ▼❲✿ t♦ ❜❡❝♦♠❡
♠❛st❡r ♦❢❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ♣r♦❝✉r❡❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❣❛✐♥ ❛❞✈❛♥✲
t❛❣❡✱ t♦ ❣❛✐♥✱ ✺✶✳
√
vr.t ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ t✉r♥✱ t♦ r♦❧❧✱ t♦ ✇❤✐r❧✱ t♦ ❜❡❝♦♠❡❀
✇✐t❤ ni✲ t♦ r❡tr❡❛t✱ t♦ t✉r♥ ❜❛❝❦❀ ✇✐t❤ prati✲ t♦ ✢✐♥❣
❛❣❛✐♥st❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ❢♦❧❧♦✇❀ ✇✐t❤ pari✲ t♦ ❜r✐♥❣ ❛r♦✉♥❞❀
✇✐t❤ sam✲ t♦ t❛❦❡ s❤❛♣❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❞r❛✇ ♥❡❛r✱ t♦ ❞r❛✇
❜❛❝❦✱ t♦ ❛ttr❛❝t✱ t♦ t✉r♥ ❤❡r❡✱ t♦ t✉r♥ ✉♣ ❤❡r❡✱ t♦ t✉r♥
r♦✉♥❞❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ t✉r♥ ✉♣❀ ❉❙✿ t♦ ❝✐r❝❧❡✱ t♦ ♠❛♥✐❢❡st✱
t♦ ❤❛♣♣❡♥✱ t♦ ❢❛❝❡❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ r♦❧❧❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❣♦
❤❛②✇✐r❡✱ ✺✸✳
√
viś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❡♥t❡r❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ t❛❦❡ ♣♦ss❡ss✐♦♥
♦❢✱ t♦ ❡♥t❡r❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ ❞❡s❝❡♥❞❀ ❉❙✿ ✇✐t❤ ā✲ ♣❡r✈❛❞❡✱
t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❛❜s♦r❜❡❞✱ ✶✻✳
√
vaś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✇✐s❤✱ t♦ ❝♦♠♠❛♥❞✱ t♦ ✇✐❧❧✱ t♦ ❞❡✲
s✐r❡✱ t♦ ❜❡ ❡❛❣❡r✱ t♦ ❧♦♥❣ ❢♦r✱ ✹✽✳
√
vac ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❛②✱ t♦ ✉tt❡r✱ t♦ t❡❧❧✱ t♦ s♣❡❛❦✱ t♦
❝❛❧❧✱ t♦ ❞❡❝❧❛r❡✱ t♦ ❞❡s❝r✐❜❡✱ t♦ r❡❣❛r❞ ❛s❀ ✇✐t❤ achā✲ t♦
✐♥✈✐t❡❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ♠❡♥t✐♦♥✱ t♦ r❡✈❡❛❧✱ t♦ ♣r♦❝❧❛✐♠✱ t♦
❛♥♥♦✉♥❝❡✱ t♦ ❝♦♠♠❡♥❞❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❡①♣❧❛✐♥✱ t♦ ❡①♣❧✐✲
❝❛t❡✱ t♦ ❞❡❝❧❛r❡✱ t♦ ❡①♣r❡ss✱ ✹✽✳
√
sac ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❛❝❝♦♠♣❛♥②❀ t♦ ❤❡❧♣ t♦✱ t♦ ❛❞❤❡r❡✱
t♦ ❛ss✐st✱ t♦ ❛ss♦❝✐❛t❡ ✇✐t❤❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ♣✉rs✉❡❀ ✇✐t❤
anu✲ t♦ ❢♦❧❧♦✇❀ ❉❙✿ t♦ ❜❡ ❛ ❝♦♠♣❛♥✐♦♥✱ ✹✷❀
❱❛r✐♦✉s ✈❡r❜❛❧ r♦♦ts ✶✹✵✺
√
śak ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡ ❛❜❧❡✱ t♦ ❤❡❧♣✱ t♦ ❡①❡rt ♦♥❡✬s
s❡❧❢❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❧❡t ♣❛rt❛❦❡✱ t♦ st✐♠✉❧❛t❡❀ ✇✐t❤ prati✲ t♦
❜❡ ❛ ♠❛t❝❤ ❢♦r❀ ❉❙✿ t♦ ❡♠♣♦✇❡r✱ t♦ ❜❡ ❡✛❡❝t✐✈❡✱ t♦ ❜❡
♣♦t❡♥t❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ❡♥❞❡❛✈♦✉r t♦ ❛❧❧✉r❡✱ t♦ ❡♥❞❡❛✈♦✉r
t♦ ❛ss✐st✱ t♦ s❡❡❦ t♦ ❡♥t✐❝❡❀ ✇✐t❤ pari✲ t♦ ♦✉t♠❛t❝❤✱ ✹✶✳
√
śiks. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ♣r♦❜✳ ❞❡s✐❞✳ ♦❢ śak ❉❙✿ t♦ ❜❡ ❡❛❣❡r t♦ ❤❡❧♣✱
t♦ s❡❡❦ t♦ ❤❡❧♣✱ t♦ ✇✐s❤ t♦ ❤❡❧♣❀ t♦ ❞❡s✐r❡ t♦ ❡♠♣♦✇❡r✱
t♦ ❡♠♣♦✇❡r✱ t♦ ✇✐s❤ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❡♠♣♦✇❡r❡❞✱ ✷✵✳
√
.rc ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ♣r❛✐s❡ ✐♥ ✈❡rs❡✱ t♦ r❡❝✐t❡✱ t♦ r❡❝✐t❡
♣r❛✐s❡s❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❝♦♠♠❡♥❞ ✇✐t❤ ❛ ✈❡rs❡✱ ✷✺✳
√
sad ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ t♦ s✐t❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ s✐t ❞♦✇♥❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ r❡❛❝❤
❢♦r✱ t♦ ♣r❡s✐❞❡✱ t♦ ❡♥❝♦✉♥t❡r✱ t♦ s✐t ♦♥✱ t♦ s❡tt❧❡❀ ✇✐t❤
upa✲ t♦ s✐t ♥❡❛r✱ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤❀ ❉❙✿ t♦ s❡tt❧❡✱ t♦ t❛❦❡ ❛
s❡❛t❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ s❡tt❧❡ ❞♦✇♥✱ t♦ s✉❜s✐❞❡✱ ✹✼✳
sad ❛❞❥✳✱ ♦♥❧② ✐♥ ❝♦♠♣✳✱ ❉❙✿ s❡tt❧❡❞✱ ✸✳
√
pr̄. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❢✉❧❧✜❧✱ t♦ s❛t✐s❢②✱ t♦ ♥♦✉r✐s❤✱ t♦ ✜❧❧❀
t♦ ❜❡st♦✇✱ t♦ ❣r❛♥t ❛❜✉♥❞❛♥t❧②❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ✜❧❧✱ t♦ ✜❧❧
✉♣✱ t♦ s❛t❡✱ ✸✾✳
√
prā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✜❧❧❀ ❉❙✿ t♦ ❛❝❝♦♠♣❧✐s❤✱ t♦ ❢✉❧❧✜❧✱
✶✻✳
prā ❛❞❥✳✱ ♦♥❧② ✐♥ ❝♦♠♣✳✱ ▼❲✿ ✜❧❧✐♥❣✱ ✻✳
√
aś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ r❡❛❝❤✱ t♦ ❛rr✐✈❡❀ t♦ ❣❛✐♥✱ t♦ ❛tt❛✐♥✱
t♦ ♦❜t❛✐♥❀ t♦ ❜❡❝♦♠❡ ❛ ♠❛st❡r ♦❢❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ t❛❦❡ ♣♦s✲
s❡ss✐♦♥ ♦❢✱ t♦ ♦❜t❛✐♥✱ t♦ ♣❡r✈❛❞❡❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ❡q✉❛❧❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ r❡❛❝❤✱ t♦ ❢❛❧❧ t♦ t❤❡ ❧♦t ♦❢❀ ❉❙✿ ✇✐t❤ vi✲ t♦
✐♥t❡rr✉♣t❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ r✐s❡ ✉♣ t♦✱ ✸✻✳
√
aś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❡♥❥♦②✱ ✶✳
√
naś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ r❡❛❝❤✱ t♦ ❛tt❛✐♥✱ t♦ ✜♥❞✱ t♦ ♠❡❡t
✇✐t❤❀ ❉❙✿ t♦ ❣❡t t❤r♦✉❣❤❀ t♦ s✉❝❝❡❡❞ ✐♥❀ t♦ ❡q✉❛❧❀ ✇✐t❤
pra✲ t♦ ❛✛❡❝t❀ ✇✐t❤ abhi✲ t♦ ♦✈❡rt❛❦❡❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ r❡✲
❛❧✐③❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ♣❡r♠❡❛t❡✱ ✷✷✳
√
naś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✈❛♥✐s❤❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ r❡♥❞❡r ✐♥❡✛❡❝✲
t✐✈❡✱ t♦ ❝♦♠❡ t♦ ♥♦t❤✐♥❣✱ t♦ ❝♦♠❡ t♦ ♥❛✉❣❤t✱ t♦ ❜❡ ❧♦st❀
t♦ ❞✐s❛♣♣❡❛r✱ ✼✳
✶✹✵✻ ❱♦❝❛❜✉❧❛r②
√
nı̄ ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❣✉✐❞❡✱ t♦ ❧❡❛❞✱ t♦ ❞✐r❡❝t❀ t♦ s✉❜❞✉❡❀
t♦ ❞r❛✇ ❢r♦♠❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❝♦♥♥❡❝t✱ t♦ ❜r✐♥❣ t♦❣❡t❤❡r✱
✸✼✳
√
nu ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ✜♥❞ ♦♥❡✬s ✇❛②✱ ✸✻✳
√
.r ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ r✐s❡✱ t♦ r❛✐s❡✱ t♦ r♦✉s❡✱ t♦ ❢❛❧❧ ✉♣♦♥✱
t♦ ❢❛❧❧ ✐♥t♦✱ t♦ ♠❡❡t❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❥♦✐♥✱ t♦ ❝♦♠❡ t♦ ❛ ❝♦❧✲
❧✐s✐♦♥❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❣♦ ❛s✉♥❞❡r❀ ✇✐t❤ nis✲ t♦ ❜❡ ❞❡♣r✐✈❡❞
♦❢❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ s❡t ✐♥ ♠♦t✐♦♥❀ ❏❇✿ t♦ ✜t❀ ❉❙✿ t♦ ❡♥✲
❝♦✉♥t❡r✱ t♦ ❝♦♠❡ ❛❝r♦ss❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ s✉❜s✐❞❡✱ t♦ t❛❦❡
❞♦✇♥❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ t❡♥❞ ✉♣✇❛r❞s✱ t♦ r♦✉s❡✱ ✸✺✳
√
dr̄. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜✉rst✱ t♦ ❞✐s♣❡rs❡✱ t♦ s♣❧✐t ♦♣❡♥✱
t♦ ❜r❡❛❦✱ t♦ ❜r❡❛❦ ♦♣❡♥✱ t♦ t❡❛r ♦♣❡♥✱ t♦ r❡♥❞✱ t♦ ♠❛❦❡
❛❝❝❡ss✐❜❧❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❧❛❝❡r❛t❡❀ ✇✐t❤ ā- t♦ ❢♦r❝❡ ♦♣❡♥❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ t❡❛r t♦ ♣✐❡❝❡s✱ ✸✺✳
√
brū ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s♣❡❛❦✱ t♦ s❛②✱ t♦ t❛❧❦✱ t♦ ❞❡❝❧❛r❡✱
t♦ ❝❛❧❧❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❛❣r❡❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❞✐s❛❣r❡❡❀ ✇✐t❤
pra✲ t♦ ✐♥❞✐❝❛t❡✱ t♦ ♣r♦❝❧❛✐♠✱ t♦ r❡❧❛t❡❀ ✇✐t❤ adhi✲ t♦
✐♥t❡r❝❡❞❡ ❢♦r❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ❛❞❞r❡ss✱ t♦ ✐♥✈♦❦❡✱ t♦ ❡♥tr❡❛t❀
✇✐t❤ prati✲ t♦ r❡s♣♦♥❞✱ t♦ r❡♣❧②✱ ✸✸✳
√
pat ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✢②✱ t♦ ❢❛❧❧❀ t♦ s♣❡❡❞✱ t♦ r✉s❤❀ t♦
❞❡s❝❡♥❞ ✉♣♦♥✱ t♦ ♦❝❝✉r❀ ❉❙✿ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤✱ ✷✺✳
√
pat ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❣♦✈❡r♥✱ t♦ r❡✐❣♥✱ t♦ ❝♦♥tr♦❧❀ t♦ ❜❡
✜t ❢♦r❀ ❉❙✿ t♦ ♦✈❡rs❡❡✱ ✽✳
√
duh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♠✐❧❦✱ t♦ ♠✐❧❦ ♦✉t✱ t♦ ❞r❛✇✱ t♦
❡①tr❛❝t❀ t♦ ②✐❡❧❞✱ ✸✷✳
√
gā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♣✉rs✉❡❀ t♦ ❝♦♠❡❀ t♦ ❣♦❀ t♦ ✇❛❧❦❀
t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤❀ t♦ ❝♦♠❡ ✐♥t♦ ❛♥② st❛t❡ ♦r ❝♦♥❞✐t✐♦♥❀ ✇✐t❤
abhi✲ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤❀ ✇✐t❤ anu✲ t♦
❢♦❧❧♦✇❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ r✐s❡❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ❛rr✐✈❡ ❛t❀ ✇✐t❤
pra✲ t♦ ♣r♦❝❡❡❞✱ t♦ ♠♦✈❡❀ ❉❙✿ t♦ ❞✐✈❡✱ ✸✵✳
❈♦♥tr❛st❡❞ ✇✐t❤ s❡♠❛♥t✐❝❛❧❧② ❝❧♦s❡ r♦♦t √gam✱ √✲
gā ✐♥❞✐❝❛t❡s ♠♦✈❡♠❡♥t ✇✐t❤ ✇❡❧❧✲❞❡✜♥❡❞ ❛♥❞ ❡♠♣❤✐✲
s✐③❡❞ ❡♥❞✲♣♦✐♥t✱ ✇❤✐❧❡ √gam ✖ ❛ ♠♦✈❡♠❡♥t ❢r♦♠ ✇❡❧❧✲
❞❡✜♥❡❞ st❛rt✐♥❣ ♣♦✐♥t✳
√
vad ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s♣❡❛❦✱ t♦ s❛②✱ t♦ t❡❧❧✱ t♦ ✉tt❡r✱ t♦
✐♥❞✐❝❛t❡❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❝♦♥✈❡rs❡❀ ✇✐t❤ prati✲ t♦ r❡♣❧②❀
❉❙✿ ✇✐t❤ anu✲ t♦ ❝♦♠♠❡♥t✱ ✸✵✳
❱❛r✐♦✉s ✈❡r❜❛❧ r♦♦ts ✶✹✵✼
√
śam
.s ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ r❡❝✐t❡❀ t♦ r❡♣❡❛t❀ t♦ ❛♥♥♦✉♥❝❡❀ t♦
❝♦♠♠❡♥❞❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ st✐♠✉❧❛t❡✱ ✸✻✳
√
paś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡❤♦❧❞✱ t♦ ♦❜s❡r✈❡✱ t♦ ❧♦♦❦✱t♦ ♣❡r❝❡✐✈❡✱
t♦ s❡❡❀ ❉❙✿ t♦ ❡①♣❡r✐❡♥❝❡ ❞✐r❡❝t❧②❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❢♦r❡s❡❡✱
✷✾✳
√
vr.j ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♣✉❧❧✱ t♦ t✇✐st✱ t♦ ✇r✐♥❣ ♦✛✱ t♦ ♣❧✉❝❦✱
t♦ ❜❡♥❞✱ t♦ t✉r♥❀ t♦ ❡①❝❧✉❞❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❜❡st♦✇❀ ✇✐t❤
pari✲ t♦ s❤✉♥✱ t♦ ❛✈♦✐❞✱ t♦ ♣❛ss ♦✈❡r❀ ❉❙✿ t♦ ✉♣r♦♦t❀ t♦
✈❡❡r❀ ✇✐t❤ pari✲ t♦ ♠✐ss❀ ✇✐t❤ api✲ t♦ ❜✉♥❞❧❡❀✇✐t❤ ni✲ t♦
♣✉t ✐♥t♦ ❛ ❜✐♥❞✱ ✷✾✳
√
bhaj ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❡♥❥♦②✱ t♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥✱ t♦ ♣❛rt❛❦❡✱ t♦
♦❜t❛✐♥✱ t♦ s❤❛r❡✱ t♦ ♣♦ss❡ss❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥✱ t♦
❞✐str✐❜✉t❡✱ t♦ ❞✐✈✐❞❡❀ ✇✐t❤ nis✲ t♦ ❡①❝❧✉❞❡✱
❉❙✿ t♦ ❤❛✈❡ ❛ s❤❛r❡ ♦❢✱ t♦ ♠❛❦❡ t♦ ♣❛rt❛❦❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦
♣❛rt❛❦❡✱ t♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥✱ ✷✽✳
√
bhı̄ ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡ ❛❢r❛✐❞✱ t♦ ❢❡❛r❀ ❉❙✿ t♦ ❜❡ ❢r✐❣❤t✲
❡♥❡❞❀ t♦ s❝❛r❡✱ ✷✷✳
bh´ı̄ ♥♦✉♥ ❢✳✱ ▼❲✿ ❛♣♣r❡❤❡♥s✐♦♥✱ ❞r❡❛❞✱ ❞r❡❛❞✱ ✻✳
√
gai ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ t♦ ❝❤❛♥t✱ t♦ ♣r❛✐s❡ ✐♥ s♦♥❣✱t♦ r❡❝✐t❡ ✐♥ ❛
s✐♥❣✐♥❣ ♠❛♥♥❡r✱ t♦ s✐♥❣❀ t♦ ♣r❛✐s❡❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ st❛rt
s✐♥❣✐♥❣✱ t♦ s✐♥❣ ❢♦rt❤✱ t♦ st❛rt ♣r❛✐s✐♥❣ ✐♥ s♦♥❣❀ ✇✐t❤
upa✲ t♦ ❥♦✐♥ ✐♥ s✐♥❣✐♥❣✳ ✷✼✳
√
tan ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s♣r❡❛❞✱ t♦ str❡t❝❤✱ t♦ ❡①t❡♥❞✱ t♦
✇❡❛✈❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ♦✈❡rs♣r❡❛❞❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ ♣❡♥❡tr❛t❡❀
✇✐t❤ ava✲ t♦ ❧♦♦s❡♥❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ♣❡r✈❛❞❡❀ t♦ str❡t❝❤ ✷✺✳
√
bādh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞r✐✈❡ ❛✇❛②✱ t♦ ❝❤❡❝❦✱ t♦ r❡♣❡❧✱ t♦
♣r❡✈❡♥t✱ t♦ r❡♣r❡ss✱ t♦ ❤❛r❛ss✱ t♦ ✈❡①❀ t♦ ❢♦r❝❡❀ ✇✐t❤ vi✲
t♦ ❞r✐✈❡ ❛♣❛rt✴❛s✉♥❞❡r❀ t♦ s❝❛r❡ ❛✇❛②✱ ✷✺✳
√
ric ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ r❡♠♦✈❡❀ t♦ ❡♠♣t②❀ t♦ s❡t ❢r❡❡✱ t♦
r❡❧❡❛s❡❀ t♦ ❧❡❛✈❡❀ t♦ ❛❜❛♥❞♦♥✱ t♦ s✉♣♣❧❛♥t❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦
❜❡ s✉r♣❛ss❀ ✇✐t❤ ud✲ t♦ st❛♥❞ ♦✉t❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❡①t❡♥❞
❜❡②♦♥❞❀ ❉❙✿ t♦ ❣❡t r✐❞ ♦❢❀ ✇✐t❤ ati✲ t♦ ❜❡ ❜❡②♦♥❞✱ ✷✻✳
√
vadh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞❡str♦②✱ t♦ ✈❛♥q✉✐s❤✱ t♦ ❞❡❢❡❛t❀ ❉❙✿
✇✐t❤ ni✲ t♦ str✐❦❡ ✐♥t♦✱ ✷✻✳
✶✹✵✽ ❱♦❝❛❜✉❧❛r②
√
ı̄ś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♦✇♥✱ t♦ ♣♦ss❡ss❀ t♦ ❜❡ ♠❛st❡r ♦❢✱
t♦ ❝♦♠♠❛♥❞✱ t♦ r❡✐❣♥ ♦✈❡r✱ t♦ r✉❧❡❀ ❉❙✿ t♦ ❜❡ ❛❜❧❡✱ ✷✺✳
√
ı̄r ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❛r✐s❡❀ t♦ ❛❣✐t❛t❡❀ t♦ ♠♦✈❡❀ ✇✐t❤
ud✲ t♦ ❛r✐s❡✱ t♦ r✐s❡ ✉♣❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❞❡✲❡♥❡r❣✐③❡✱ t♦ ❞❡s✲
♦❧❛t❡❀ t♦ ❞✐s♠❛♥t❧❡✱ t♦ ❜r❡❛❦ ✐♥t♦ ♣✐❡❝❡s❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦
st✐♠✉❧❛t❡❀ ❉❙✿ t♦ st✐r ✉♣❀ t♦ st✐♠✉❧❛t❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❞❡✲
❡♥❡r❣✐③❡✱ t♦ ❞❡s♦❧❛t❡❀ t♦ ❞✐s♠❛♥t❧❡✱ t♦ ❞❡❝❛②❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦
❝❛st❀ t♦ ❛r♦✉s❡❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❛❝t✐✈❛t❡✱ t♦ ❜r✐♥❣ t♦ ❧✐❢❡❀
✇✐t❤ pra✲ t♦ ❜r✐♥❣ ❢♦rt❤✱ ✷✺✳
√
mı̄ ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞✐♠✐♥✐s❤❀ t♦ ✈✐♦❧❛t❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❝✉r✲
t❛✐❧✱ t♦ ❞♦✇♥♣❧❛②❀ ✇✐t❤ pra✲ t♦ ❢r✉str❛t❡✱ t♦ ♥❡❣❧❡❝t❀ ❉❙✿
t♦ ♠♦❞❡r❛t❡❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❞♦✇♥♣❧❛②❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ♠♦❞✉❧❛t❡✱
✷✹✳
√
kan ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ t❛❦❡ ♣❧❡❛s✉r❡ ✐♥✱ t♦ ❡♥❥♦②✱ t♦
❜❡ s❛t✐s✜❡❞ ✇✐t❤✱ t♦ ❜❡ ♣❧❡❛s❡❞ ✇✐t❤✱ t♦ ✜♥❞ ♣❧❡❛✲
s✉r❡✴❡♥❥♦②♠❡♥t ✐♥❀ t♦ st✐✈❡ ❢♦r✱ t♦ ❞❡s✐r❡✱ t♦ ❜❡ ❧✐❦❡❞✱ t♦
❛❝❝❡♣t ✇✐t❤ s❛t✐s❢❛❝t✐♦♥❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❛❣r❡❡ t♦✱ t♦ str✐✈❡
❛❢t❡r✱ ✷✺✳
√
vas ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✇❡❛r✱ t♦ ❛ss✉♠❡ ✭❛ ❢♦r♠✮✱ t♦ ❝❧♦t❤❀
t♦ ❡♥t❡r ✐♥t♦✱ ✶✵✳
√
vas ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ st❛②✱ t♦ s♣❡♥❞ t✐♠❡✱ ✷✳
√
vas ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❣r♦✇ ❜r✐❣❤t✱ t♦ s❤✐♥❡✱ t♦ ❞❛✇♥❀
✇✐t❤ apa✲ t♦ ❞r✐✈❡ ❛✇❛② ✇✐t❤ ❜r✐❣❤t♥❡ss✱ ✶✶✳
√
vı̄ ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❛♣♣r♦❛❝❤✱ t♦ ❛❝❝❡♣t✱ t♦ s❡✐③❡❀ t♦
❛r♦✉s❡✱ t♦ s❡t ✐♥ ♠♦t✐♦♥✱ t♦ ❡①❝✐t❡❀ t♦ ❡❛❣❡r❧② s❡❡❦❀ ✇✐t❤
apa✲ t♦ t✉r♥ ❛✇❛② ❢r♦♠❀ ❉❙✿ ✇✐t❤ ava✲ t♦ s❡❡❦ t♦ s♥❛t❝❤✱
✷✷✳
√
śās ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❣♦✈❡r♥✱ t♦ ❝♦♥tr♦❧✱ t♦ r❡str❛✐♥✱ t♦
❞✐r❡❝t❀ ✇✐t❤ nis✲ t♦ ❡①♣❡❧❀ ✇✐t❤ ā✲ t♦ ❡①♣❡❝t✱ ✷✸✳
√
mā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♠❡t❡ ♦✉t✱ t♦ ❛♣♣♦rt✐♦♥✱ t♦ ♠❡❛s✉r❡
♦✉t✱ t♦ ♠❛r❦ ♦✛❀ t♦ ❢❛s❤✐♦♥❀ ✇✐t❤ upa✲ t♦ ❛ss✐❣♥✱ t♦
❛♣♣♦rt✐♦♥✱ t♦ ❛❧❧♦t❀ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ♠❛❦❡ ❡q✉❛❧❀ ✇✐t❤ ni✲
t♦ ❛❞❥✉st❀ ❉❙✿ t♦ ♠♦❞❡r❛t❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ♣❛❝❡✱ t♦ ❛tt✉♥❡❀
✇✐t❤ upa✲ t♦ ♠♦❞❡r❛t❡✱ ✷✻✳
√
mā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s♦✉♥❞ ✭❛s✮✱ ✶✳
❱❛r✐♦✉s ✈❡r❜❛❧ r♦♦ts ✶✹✵✾
√
muc ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❡t ❢r❡❡✱ t♦ ❢r❡❡✱ t♦ r❡❧❡❛s❡❀ t♦ ✉♥✲
❤❛r♥❡ss❀ t♦ ❧♦♦s❡❀ ✇✐t❤ prati✲ t♦ ❛ss✉♠❡ ❛ ❢♦r♠❀ ❉❙✿
✇✐t❤ pra✲ t♦ ✉♥❧❡❛s❤✱ ✷✸✳
√
pı̄ ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ✢❡s❤ ♦✉t❀ ▼❲✿ t♦ s✇❡❧❧❀ t♦ ❜❡ ❡①✉✲
❜❡r❛♥t❀ ✇✐t❤ prati✲ t♦ r❡✈✐❧❡✱ ✷✺✳
√
yat ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♠❛rs❤❛❧❧✱ t♦ ❝♦♥♥❡❝t❀ t♦ ❡①t❡♥❞❀ t♦
r✐✈❛❧❀ t♦ ❜❡ ❡❛❣❡r ❢♦r❀ ❉❙✿ ✇✐t❤ sam✲ t♦ ❛❧✐❣♥ ✇✐t❤✱ ✽✳
yat ❛❞❥✳✱ ♦♥❧② ✐♥ ❝♦♠♣✳✱ ❉❙✿ s❡❡❦✐♥❣✱ ✶✸✳
√
budh ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡ ❛✇❛❦❡✱ t♦ ✇❛❦❡ ✉♣❀ t♦ ❜❡ ❛✇❛r❡❀
t♦ ❤❡❡❞❀ t♦ ❛tt❡♥❞❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ ❧✐st❡♥ t♦✱ ✷✸✳
√
dr.ś ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❡❡✱ t♦ ❜❡❤♦❧❞✱ t♦ ♥♦t✐❝❡❀ t♦ ❝♦♥✲
s✐❞❡r✱ t♦ ❛♣♣❡❛r❀ ❉❙✿ t♦ ♣❡r❝❡✐✈❡✱ t♦ ♦❜s❡r✈❡✱ ✷✷✳
√
pr. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜r✐♥❣ ♦✈❡r✱ t♦ ❞❡❧✐✈❡r✱ t♦ r❡s❝✉❡❀
t♦ ❣❡t ♦✈❡r❀ t♦ ♣r♦t❡❝t❀ ✇✐t❤ ati✲ t♦ ❝r♦ss ♦✈❡r❀ t♦ ❝❛rr②
❛❝r♦ss✱ ✷✵✳
√
prath ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s♣r❡❛❞❀ t♦ ❡①t❡♥❞❀ t♦ ♠❛❦❡ ❧❛r❣❡r❀
✇✐t❤ vi✲ t♦ s♣r❡❛❞ ♦✉t❀ ❉❙✿ t♦ str❡t❝❤❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ s♣r❡❛❞
❛♣❛rt✱ ✷✷✳
√
ram ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ st♦♣✱ t♦ s❡t ❛t r❡st✱ t♦ ❝❛❧♠❀ t♦
st❛② st✐❧❧❀ t♦ ❡♥❥♦②❀ ✇✐t❤ ni✲ t♦ ✐♠♣❡❞❡✱ t♦ ❞❡t❛✐♥❀ t♦
❝♦♠❡ t♦ r❡st❀ ✷✷✳
√
sr. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✢♦✇✱ t♦ ❣❧✐❞❡✱ t♦ r✉s❤✱ t♦ r❛❝❡❀ t♦
♣✉rs✉❡❀ ❉❙✿ t♦ ❣✉s❤ ❢♦rt❤❀ ✇✐t❤ apa✲ t♦ s❧✐❞❡ ♦✛❀ ✇✐t❤
ati pra✲ t♦ ❛❞✈❛♥❝❡ ❜❡②♦♥❞✱ ✷✷✳
√
taks. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❢❛s❤✐♦♥✱ t♦ ❢♦r♠ ✐♥ ♠✐♥❞✱ t♦ ♣r❡✲
♣❛r❡❀ ✇✐t❤ vi✲ t♦ ❝❧❡❛✈❡❀ ❉❙✿ t♦ s❤❛♣❡✱ t♦ ❝❛r✈❡ ♦✉t✱
✷✷✳
√
vājay ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ❡♠♣❧♦②✴♣r❛❝t✐s❡ ❛ r✉s❤ ♦❢ ✈✐❣♦✉r❀ t♦
❡♥❡r❣✐③❡✱ ✷✷✳
√
cyu ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ st✐r✱ t♦ ❛❣✐t❛t❡✱ t♦ s❤❛❦❡❀ t♦ ❢❛❧❧❀
❉❙✿ t♦ ✐♥❞✉❝❡❀ t♦ r❛tt❧❡✱ ✶✷✳
√
inv ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✐♥❢✉s❡s str❡♥❣t❤✱ t♦ ✐♥✈✐❣♦r❛t❡✱ t♦
✐♠♣❡❧✱ t♦ s♣✉r✱ ✶✶✳
✶✹✶✵ ❱♦❝❛❜✉❧❛r②
√
ūrj ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ❉❙✿ t♦ ✐♥✈✐❣♦r❛t❡✱ ✶✳
√
vaks. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❣r♦✇❀ ❉❙✿ t♦ ❜❡❝♦♠❡ str♦♥❣❡r✱ t♦
√
śı̄ ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ r❡♣♦s❡✱ t♦ ❜❡ ❧❛♥❣✉✐❞✱ t♦ ❧❛② ❞♦✇♥✱
√
śo ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✇❤❡t✱ t♦ s❤❛r♣❡♥❀ ❏❇✿ ✇✐t❤ ni✲ t♦
√
śrı̄ ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ♠✐①✱ ✺✳
√
cud ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ✐♠♣❡❧✱ t♦ ✐♥s♣✐r❡✱ t♦ ✐♥❝✐t❡✱ t♦ ❝❛✉s❡
√
hā ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s♣r✐♥❣ ❢♦r✇❛r❞❀ t♦ ❜❡t❛❦❡ ♦♥❡✬s s❡❧❢
❞❡✈✐❛t❡✱ ✷✶✳
√
sic ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❡♠✐t✱ t♦ ♣♦✉r✱ t♦ ♣♦✉r ♦✉t✱ t♦
√
ah ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❛②✱ t♦ ❝♦♥s✐❞❡r✴ t♦ ❝❛❧❧✴t♦ ♥❛♠❡✴t♦
√
nam ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❜❡♥❞✱ t♦ s✉❜♠✐t t♦✱ t♦ ❣✐✈❡ ✇❛②❀
√
ran. ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ t❛❦❡ ♣❧❡❛s✉r❡ ✐♥✱ t♦ ❞❡❧✐❣❤t✱ t♦ ❜❡
√
ruj ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ s❤❛tt❡r✱ t♦ ❜r❡❛❦✱ t♦ ❜r❡❛❦ ♦♣❡♥❀
t♦ ❝r✉s❤✱ ✷✵✳
√
ks.i ✈❡r❜❛❧ r♦♦t✱ ▼❲✿ t♦ ❞✇❡❧❧ ♣❡❛❝❡❢✉❧❧②✴q✉✐❡t❧②✱ t♦ r❡s✐❞❡✱
✶✹✶✼
✶✹✶✽ ■◆❉❊❳
ā´yudha✱ ✶✸✼✸ ūtı́✱ ✶✸✻✾ Kuśiká✱ ✶✸✽✺
ā´yus✱ ✶✸✻✽ ūrj ✱ ✶✹✶✵ kr. ✱ ✶✸✾✽
√ √
√ √
pr̄. ✱ ✶✹✵✺ bhā ✱ ✶✸✼✺ marútvant✱ ✶✸✻✷
péya✱ ✶✸✺✼ bhāgá✱ ✶✸✼✼ márta✱ ✶✸✼✶
paum´ . sya✱ ✶✸✻✸ bhānú✱ ✶✸✼✺ mártya✱ ✶✸✼✶
√ √
prach ✱ ✶✹✶✷ bhid ✱ ✶✹✵✶ márya✱ ✶✸✼✷
√
prajā´✱ ✶✸✽✸ bhid✱ ✶✹✵✶ mah ✱ ✶✹✵✷
pratimā´na✱ ✶✸✻✺ bhiyás✱ ✶✸✽✶ máh✱ ✶✹✵✷
pratná✱ ✶✸✾✹ bh´ı̄✱ ✶✹✵✼ mahá✱ ✶✸✾✷
√ √
prath ✱ ✶✹✵✾ bhı̄ ✱ ✶✹✵✼ mahát✱ ✶✸✾✷
prathamá✱ ✶✸✾✹ bhı̄má✱ ✶✸✺✾ mahán✱ ✶✸✾✷
√
prathamám✱ ✶✸✾✹ bhuj ✱ ✶✹✶✷ mahás✱ ✶✸✾✷
pradı́vas✱ ✶✸✾✺ bhúj✱ ✶✸✼✹ máhas✱ ✶✸✼✶
prapitvá✱ ✶✸✾✺ bhúj✱ ✶✸✽✾ mahā´nt✱ ✶✸✾✷
prámati✱ ✶✸✼✾ bhúvana✱ ✶✸✻✻ máhi✱ ✶✸✾✷
√
prámati✱ ✶✸✻✾ bhū ✱ ✶✸✾✽ mahimán✱ ✶✸✻✵
práyas✱ ✶✸✽✶ ´man✱ ✶✸✽✾
bhū mahis.á✱ ✶✸✾✷
práyasvant✱ ✶✸✽✶ ´mi✱ ✶✸✽✾
bhū mah´ı̄✱ ✶✸✾✷
√
pravát✱ ✶✸✽✺✱ ´yas✱ ✶✸✾✶
bhū mam . h ✱ ✶✹✶✶
✶✸✽✻ ´ri✱ ✶✸✾✶
bhū mám.√his..tha✱ ✶✸✼✻
√
pravr.ddhá✱ ✶✸✺✾ bhūs. ✱ ✶✹✶✷ mā ✱ ✶✹✵✽
√ √
márta✱ ✶✸✼✶ bhr. ✱ ✶✹✵✵ mā ✱ ✶✹✵✽
prasavá✱ ✶✸✺✾ bhojá✱ ✶✸✼✵ mātŕ.✱ ✶✸✽✸
√
prā ✱ ✶✹✵✺ bhójana✱ ✶✸✽✶ mā´dhyam . dina✱
prā✱ ✶✹✵✺ bhrā´tr.✱ ✶✸✽✹ ✶✸✾✺
prātár✱ ✶✸✾✺ maks.ū ´✱ ✶✸✽✻ māna✱ ✶✸✼✽
priyá✱ ✶✸✽✶ maghá✱ ✶✸✼✺ māna✱ ✶✸✺✽
priyámedha✱ ✶✸✺✸ maghávan✱ ✶✸✼✺ mā´nus.a✱ ✶✸✽✹
barhán.ā´✱ ✶✸✾✼ maghónı̄✱ ✶✸✼✺ māyā´✱ ✶✸✼✽
barhı́s✱ ✶✸✺✻ majmán✱ ✶✸✾✷ māyı́n✱ ✶✸✼✽
bála✱ ✶✸✽✷ matı́✱ ✶✸✺✽ mā´hina✱ ✶✸✽✶
√
bahú✱ ✶✸✾✶ mad ✱ ✶✸✽✷ Mitrá✱ ✶✸✹✽
√ √
bādh ✱ ✶✹✵✼ máda✱ ✶✸✻✵ mih ✱ ✶✹✶✺
bāhú✱ ✶✸✽✷ mádhu✱ ✶✸✺✼ mih✱ ✶✸✻✽
√ √
budh ✱ ✶✹✵✾ mádhumat✱ ✶✸✺✼ mı̄ ✱ ✶✹✵✽
√ √
br.h ✱ ✶✹✶✻ mádhya✱ ✶✸✾✸ muc ✱ ✶✹✵✾
√ √
br.hát✱ ✶✸✾✶ man ✱ ✶✸✼✾ mus.āy ✱ ✶✹✶✺
br.hátı̄✱ ✶✸✾✷ mánas✱ ✶✸✼✼ múhur✱ ✶✸✽✻
Br.haspáti✱ ✶✸✹✽ manı̄s.ā´✱ ✶✸✺✽ mr.gá✱ ✶✸✽✼
√
brahmán✱ ✶✸✺✸ mánu✱ ✶✸✼✶ mr.n. ✱ ✶✹✶✻
√
bráhman✱ ✶✸✺✷ mánus✱ ✶✸✽✹ mr.dh ✱ ✶✹✶✷
√ √
brū ✱ ✶✹✵✻ mand ✱ ✶✸✽✷ mŕ.dh✱ ✶✸✺✶
√ √
bha✱ ✶✸✼✺ mand ✱ ✶✸✽✷ mr...d ✱ ✶✹✶✷
Bhága✱ ✶✸✹✾ mandasāná✱ ✶✸✻✵ médha✱ ✶✸✺✼
√
bhága✱ ✶✸✼✼ mandı́n✱ ✶✸✻✵ yaj ✱ ✶✸✺✷
√
bhaj ✱ ✶✹✵✼ mánman✱ ✶✸✼✽ yájatra✱ ✶✸✺✷
bhadrá✱ ✶✸✼✼ manyú✱ ✶✸✺✾ yajñá✱ ✶✸✺✷
bhára✱ ✶✸✼✷ Marút✱ ✶✸✹✽ yajñı́ya✱ ✶✸✻✺
✶✹✷✷ ■◆❉❊❳
yat ✱ ✶✹✵✾ rātı́✱ ✶✸✼✻ vaś ✱ ✶✹✵✹
√ √
rājan✱ ✶✸✽✹
´ várpas✱ ✶✸✼✺ viśvátas✱ ✶✸✾✵
rātá✱ ✶✸✺✻ valá✱ ✶✸✽✽ vis. ✱ ✶✹✶✷
√
■◆❉❊❳ ✶✹✷✸
❋✐rst t✇♦ ❛r❡ ❧✐sts ♦❢ ✈❡r❜❛❧ st❡♠s ♦r❞❡r❡❞ ❜② ❢r❡q✉❡♥❝② ❛♥❞ ❛❧✲
♥♦t ❝♦✉♥t❡❞ ✐♥ t❤✐s ❧✐st✱ ❜✉t ❛r❡ ✐♥❝❧✉❞❡❞ ✐♥ t✇♦ ♦t❤❡r ❧✐sts✳
ji ✼✺ vr. ✷✹ bhūs. ✶✹
tr̄. ✻✵ naś ✷✷ aj ✶✸
pr̄. ✸✾ ah ✷✵ radh ✶✷
nu ✸✻ pr. ✷✵ ad ✶✶
r. ✸✺ ruj ✷✵ grah ✶✶
samaran.a ✺ sam
. jit ✶✹ sayuj ✶
samarya ✼ sam
. tarām ✶ sara ✾
samasmin ✶ sam
. tasthāna ✶ saratha ✷
samaha ✶ sam
. dih ✶ saratham ✷
samāna ✶✽ sam
. dr.ś ✸ saramā ✸
samānam ✶ sam
. dhātr. ✶ sarayu ✶
samānā ✶ sam
. dhi ✶ saras ✼
samānı̄ ✶ sam
. naddha ✶ sarasvatı̄ ✺
samāśir ✶ sam
. paś ✶ sarasvatı̄vat ✶
samita ✶ sampāran.a ✶ sarūpa ✸
samitha ✻ sampis..ta ✶ sarga ✶✵
samiddha ✹ sampr.kta ✶ sarñjaya ✶
samidhāna ✷ sambādha ✶ sarpis ✶
samis. ✶ sambhara ✶ sarma ✶
samı̄ka ✺ sambharan.a ✶ sarva ✶✺
samı̄cı̄ ✶ sambhr.ta ✶✶ sarvatātā ✷
samı̄cı̄na ✸ sam
. bhr.ta ✶ sarvarathā ✷
samı̄jamāna ✶ sambhr.tāśva ✶ sarvā ✶
samı̄dha ✶ sammiśla ✸ salalūka ✶
samuks.ita ✶ samyañc ✺ sava ✷
samudra ✹✷ sam
. yat ✹ savana ✻✻
samudriya ✷ sam
. rarān.a ✶ savayas ✶
samudriyā ✶ samrāj ✶✷ savitr. ✶✵
samr.ta ✷ sam
. rihāna ✶ savya ✻
samr.ti ✸ sam
. vanana ✶ savyatas ✶
samokas ✷ sam
. varan.a ✷ savyā ✶
samoha ✶ sam
. varga ✶ saścat ✶
samoham ✶ sam
. varta ✶ sasa ✶
sam
. krandana ✷ sam
. vavr.tvat ✶ sasarparı̄ ✷
sam
. krośamānā ✶ sam
. vivye ✷ sasahi ✸
sam
. ga ✷ sam
. vr.j ✶ sasr.māna ✶
sam
. gata ✶ sam
. vr.ta ✶ sasthāvan ✶
sam
. gatha ✶ sam
. śiśvarı̄ ✶ sasni ✺
sam
. gama ✸ sam
. sad ✸ sasyat ✶
sam
. gir ✶ sam
. sr..s.ta ✶ sasri ✶
sam
. gr.bhı̄tā ✶ sam
. skr.ta ✶ sasrut ✶
sam
. gr.bhı̄tr. ✶ sam
. skr.tatra ✶ sasvar ✶
sam
. cakāna ✶ sam
. stha ✸ sah ✼✸
sam
. caran.a ✶ sam
. sras..t.r ✶ saha ✻
sam
. caranı̄ ✶ sam
. hita ✶ sahajānus.a ✶
sam
. carantı̄ ✶ sayāvan ✹ sahadānu ✶
sam
. caren.ya ✶ sayāvarı̄ ✶ sahadeva ✶
✶✺✶✵
❬●♦♥❞❛✱ ✶✾✼✸❪ ●♦♥❞❛✱ ❏✳ ✭✶✾✼✸✮✳ ▼✐tr❛ ❛♥❞ ♠✐tr❛ t❤❡ ✐❞❡❛ ♦❢ ✧❢r✐❡♥✲
s❤✐♣✧ ✐♥ ❛♥❝✐❡♥t ✐♥❞✐❛✳ ■♥❞♦❧♦❣✐❝❛ ❚❛✉r✐♥❡♥s✐❛✱ ■✿ ♣❛❣❡s
✼✶✕✶✵✼✳
✶✺✶✺
✶✺✶✻ ❇✐❜❧✐♦❣r❛♣❤②
❬●♦♥❞❛✱ ✶✾✼✺❜❪ ●♦♥❞❛✱ ❏✳ ✭✶✾✼✺❜✮✳ ❙❡❧❡❝t❡❞ ❙t✉❞✐❡s✱ ✈♦❧✉♠❡ ■■✱
❝❤❛♣t❡r ❚❤❡ ♠❡❛♥✐♥❣ ♦❢ ❱❡❞✐❝ ❦✠❛r✉✳✱ ♣❛❣❡s ✷✽✼✕✷✾✻✳
❊✳❏✳❇r✐❧❧✳