Vergi Kacirma Amacli Muhasebe Hileleri Uzerine Bir

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.
net/publication/330754213
Vergi Kaçırma Amaçlı Muhasebe Hileleri Üzerine Bir İnceleme
Article · January 2019
CITATIONS READS
3 1,787
1 author:
Münevver Katkat Özçelik

Artvin Coruh Universitesi
20 PUBLICATIONS 25 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
The Factors Affecting Information Technology Usage Behavior of Tax Office Employees in the Black Sea Region of Turkey View project
All content following this page was uploaded by Münevver Katkat Özçelik on 04 March 2020.
The user has requested enhancement of the downloaded file.

Münevver Katkat Özçeli̇ k
VERGİ KAÇIRMA AMAÇLI MUHASEBE HİLELERİ ÜZERİNE

BİR İNCELEME*
Dr. Öğr. Üyesi Münevver KATKAT ÖZÇELİK**
Muhasebe Bilim
Araştırma Makalesi / Research Article Dünyası Dergisi
Özel Sayı 2018; 20, ös493- ös517
ÖS
ÖZ 493
Bu çalışma, vergi kaçırma amacıyla yapılan muhasebe hilelerini ve bu konuda vergi

idaresi tarafından alınan önlemleri incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada, muhasebe
hilelerinin amaçları, yöntemleri ve vergi kaçırma amacıyla yapılan muhasebe hileleri literatür
taramasına, vergi idaresi tarafından alınan önlemler, vergi denetim teknikleri ve yöntemleri
de Gelir İdaresi ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlıklarının Faaliyet Raporlarına dayalı olarak
incelenmiştir. Araştırma sonucunda, Vergi İdaresinin, risk analizine dayalı denetim yöntemiyle
daha etkin bir denetimin yapılabilmesi amacıyla denetim yapısını değiştirdiği, yeni sistem ve
projeler geliştirdiği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Muhasebe, Vergi, Muhasebe Hileleri, Denetim
Jel Sınıflandırması: H26, M40, M42
AN INVESTIGATION ON TAX EVASION ORIENTED FRAUDULENT CASES

IN ACCOUNTING PRACTICE
ABSTRACT
This study was conducted to examine the accounting frauds committed for tax evasion and
the measures taken by the tax administration. In the study, the aims and methods of accounting
frauds as well as accounting frauds performed for tax evasion purposes have been examined
* Makale gönderim tarihi: 15.06.2018; Kabul tarihi: 31.07.2018

Bu çalışma, 13-15 Eylül 2018 tarihlerinde MODAV tarafından Nevşehir’de düzenlenen 15. Uluslararası Muhasebe
Konferansı’nda bildiri olarak sunulmuş ve alınan eleştiriler dikkate alınarak yeniden hazırlanmıştır.
** Artvin Çoruh Üniversitesi, Hopa İİBF, İşletme Bölümü, mkatkat@artvin.edu.tr, orcid.org/0000-0001-7299-
7952
Atıf: Özçelik, M. K. (2018). Vergi kaçırma amaçlı muhasebe hileleri üzerine bir inceleme. Muhasebe Bilim
Dünyası Dergisi, 20 (Özel Sayı), ös493- ös517
Vergi̇ Kaçırma Amaçlı Muhasebe Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ ne Bi̇ r İnceleme
based on the literature review. The measures taken by the tax administration, and techniques
and methods of tax audit were also examined based on the Activity Reports of the Revenue
Administration and Tax Inspection Board Presidencies. As a result of the research, it has been
determined that the Tax Administration changed the audit structure, developed new systems
and projects in order to be able to perform a more effective audit with an audit method based
on risk analysis.
Keywords: Accounting, Tax, Accounting Fraud, Audit
Jel Classification: H26, M40, M42
ÖS 1. GİRİŞ
494
İşletmelerin sahip oldukları varlık ve kaynaklardan yöneticiler, ortaklar, yatırımcılar,
çalışanlar ve devlet gibi işletme ile ilgili çıkar çevrelerinin farklı beklentileri karşılanmaya
çalışılmaktadır. Beklentilerin farklı olması işletmelerde hileli işlemlerin yapılması için ortam
oluşturmaktadır. İşletme yönetiminden sorumlu kişiler, işletme çalışanları veya üçüncü şahıslar
kasıtlı olarak adil veya yasal olmayan bir menfaat sağlamak amacıyla yanıltıcı veya aldatma
içeren davranışlarda bulunmaktadırlar (Okay 2011, 58).
İşletmelerin büyümesi, çalışan sayısının fazla olması ve otomasyonun artması hile

olaylarının tespit edilip ortaya çıkarılmasını ve önlenmesini güçleştirmektedir. Bu nedenle
işletme çalışanları tarafından yapılan muhasebe hileleri gün geçtikçe artmaktadır (Bayraktar
2007, 19).
Çoğunlukla işletme çalışanları üzerinde çeşitli nedenlerle “baskı” unsurunun ortaya

çıkması, hile yapılmasına imkân verecek bir yapı içerisinde “fırsat” unsurunun bulunması ve
yapılan hileleri “haklı gösterme“ çabaları hilenin doğmasına neden olmakta ve bu üç unsurun
bir araya gelmesiyle oluşan yapı “Hile Üçgeni” olarak adlandırılmaktadır. 2004 yılında Davit
T.Wolfe ve Dana R. Hermanson tarafından hilenin unsurlarına “yetkinlik” unsuru da eklenerek
“ Hile Üçgeni”, “Hile Karosu” halini almıştır. Fırsat unsuru kişinin hile yapması için bir kapı
açarken baskı ve haklı gösterme unsurları kişiyi hileye yönlendirmektedir. Ancak açık kapının
fırsat olarak fark edilebilmesi ve fırsatın değerlendirilebilmesi kişinin doğuştan yeteneklerine
ve sonradan kazandığı becerilerine yani yetkinliklerine bağlıdır.
Finansal zorlukların üstesinden gelinmesi veya yönetimsel amaçların gerçekleştirilmesi

gibi nedenlerle işletme hakkında bilgi kullanıcılarına sunulan bilgilerin gerçekçi bir şekilde
açıklanmasından kaçınmak için geçmişte muhasebe hilelerine başvurulmaktaydı. Günümüzde
ise büyük oranda yasalarla düzenlenmemiş hususlar, yoruma müsait hususlar, subjektif
(takdire bağlı) hususlar ve seçenekler arasında tercihler gibi illegal olmayan uygulamaların
kişiler tarafından bilinçli şekilde ve profesyonelce uygulanması şeklinde yaratıcı muhasebe
uygulamalarına başvurulmaktadır.
Yaratıcı muhasebe ile hilenin ortak noktaları; her ikisinin de kasıt unsurunu içermesi,
finansal tabloların olduğundan farklı sunulması veya gerçeği saptırma ve bir amaca hizmet

edilmesi nedeniyle yanlı sunumun mevcut olmasıdır. Amerikan literatüründe yaratıcı
muhasebenin hileyi içeren bir kavram olduğu yönünde genel bir kanaat mevcutken, İngiliz
edilmesi nedeniyle
literatüründe yaratıcı yanlı sunumun
muhasebenin mevcut
hileyi olmasıdır.
içermediği, Amerikan
düzenleyici literatüründe
sistemin yaratıcı
esnekliklerinden
yararlanılması şeklinde gerçekleşen uygulamalar olduğu savunulmaktadır (Artar 2016). İngiliz
muhasebenin hileyi içeren bir kavram olduğu yönünde genel bir kanaat mevcutken,
literatüründe yaratıcı muhasebenin hileyi içermediği, düzenleyici sistemin esnekliklerinden
yararlanılması şeklindeolarak
Kamuya yönelik gerçekleşen uygulamalar
işletmeler olduğu savunulmaktadır
tarafından yapılan hilelerin esas amacı (Artar
vergi2016).
matrahının
doğru tespitini engelleyerek ödenecek vergi tutarını eksiltmek veya mümkünse hiç vergi
Kamuya
İşletmeleri yönelik
vergi olarak
kaçırma işletmeler
eylemine sevk tarafından yapılan
eden nedenler hilelerin
olarak yüksekesas amacı
vergi vergivergilemede
oranları, matrahının
ödememektir. İşletmeleri vergi kaçırma eylemine sevk eden nedenler olarak yüksek vergi
doğru tespitini
adaletsizlik, engelleyerek
sıklıkla çıkan aflar,ödenecek vergi
işletmelerin tutarını
kimiaflar,
zaman eksiltmek mali
yaşadıkları veyasıkıntılar,
mümkünse vergi hiç vergi
inceleme
oranları, vergilemede adaletsizlik, sıklıkla çıkan işletmelerin kimi zaman yaşadıkları mali
ödememektir. İşletmeleri vergi kaçırma eylemine sevk eden nedenler olarak yüksek vergi
sıkıntılar, vergi inceleme
oranının vergilemede
düşüklüğü oranının
ve adaletsizlik,
politik düşüklüğü
nedenler ve politik nedenler sayılabilir.
sayılabilir.
oranları, sıklıkla çıkan aflar, işletmelerin kimi zaman yaşadıkları mali
sıkıntılar, vergi inceleme
Bu durumda kamununoranının düşüklüğü
en önemli gelirvekaynağı
politik olan
nedenler
vergisayılabilir.
gelirlerinin korunması ve
Bu durumda kamunun en önemli gelir kaynağı olan vergi gelirlerinin korunması ve arttırılması için
arttırılması için vergikamunun
matrahınıen
etkileyecek şekilde yapılanolan
muhasebe hilelerinin vekorunması
dolayısıylave
vergiBu durumda
matrahını etkileyecek şekilde önemli
yapılan gelir kaynağı
muhasebe vergi
hilelerinin ve gelirlerinin
dolayısıyla vergi kaçakçılığı ile
vergi kaçakçılığı ile mücadelede etkinliğin sağlanmasında vergi idaresine önemli görevler
arttırılması için vergi matrahını etkileyecek şekilde yapılan muhasebe hilelerinin ve dolayısıyla ÖS
mücadelede
düşmektedir etkinliğin
(Şevkin sağlanmasında vergi idaresine önemli görevler düşmektedir (Şevkin 2011, 225).
vergi kaçakçılığı ile2011, 225). etkinliğin sağlanmasında vergi idaresine önemli görevler
mücadelede 495
ÖS
düşmektedir (Şevkin
BuBuçalışma, 2011,
vergisel 225).yapılan muhasebe hilelerini ve bu konuda vergi idaresi tarafından
yönden 495
çalışma, vergisel yönden yapılan muhasebe hilelerini ve bu konuda vergi idaresi
tarafından alınan
alınanBuönlemleri önlemleri
çalışma,incelemek incelemek
vergisel amacıyla amacıyla
yapılmıştır.
yönden yapılan yapılmıştır.
Çalışmanın
muhasebe Çalışmanın
ilk bölümünde
hilelerini ilk bölümünde
muhasebe
ve bu konuda hileleri
vergi ve
idaresi
muhasebe
tarafından hileleri
yöntemleri alınan ve yöntemleri
önlemleri
açıklandıktan açıklandıktan
sonraincelemek sonra
muhasebe amacıyla muhasebe
hilelerinin yapılmıştır.hilelerinin nedenleri
Çalışmanın
nedenleri üzerinde üzerinde
ilk bölümünde
durulmuş, daha sonra
durulmuş,
muhasebe daha sonra
hileleri vergiden kaçınma
ve yöntemleri ve/veya
açıklandıktan vergimuhasebe
sonra kaçırma hilelerinin
amacıyla yapılan muhasebe
nedenleri üzerinde
vergiden
hileleri ve kaçınma
vergi ve/veya
idaresi vergi kaçırma
tarafından alınan amacıyla
önlemler, yapılan
vergi muhasebeteknikleri
denetim hileleri ve
ve vergi idaresi
yöntemleri
durulmuş, daha sonra vergiden kaçınma ve/veya vergi kaçırma amacıyla yapılan muhasebe
irdelenmiştir.
tarafından
hileleri ve alınan
vergi önlemler, vergi denetim
idaresi tarafından teknikleri
alınan ve yöntemleri
önlemler, irdelenmiştir.
vergi denetim teknikleri ve yöntemleri
irdelenmiştir.
2.2.LİTERATÜR
LİTERATÜRİNCELEMESİ
İNCELEMESİ
2. LİTERATÜR İNCELEMESİ
Muhasebe
Muhasebeliteratüründe muhasebe
literatüründe hatahata
muhasebe ve hilelerini konukonu
ve hilelerini alanalan
çok çok
sayıda çalışmaların
sayıda yer aldığı,
çalışmaların yer
ancakMuhasebe
aldığı, ancak literatüründe
bu hatabuvehata
hilelerin muhasebe
ve hilelerin
vergisel yönünü hata
vergisel ve hilelerini
yönünü
ele alan veele alankonu
muhasebe alan çokönlenmesi
ve hilelerinin
muhasebe sayıda çalışmaların
hilelerinin önlenmesi
amacıyla yer
vergi
aldığı, ancak
amacıyla vergibu hata tarafından
idaresi ve hilelerin vergisel yönünü
gerçekleştirilen eledenetimi
vergi alan veteknik
muhasebe hilelerinin
ve yöntemleri önlenmesi
konusunda
idaresi tarafından gerçekleştirilen vergi denetimi teknik ve yöntemleri konusunda çalışmaların az
amacıyla vergi
çalışmaların az idaresi
olduğu,tarafından
bu konunun gerçekleştirilen
daha çok maliyevergiliteratüründe
denetimi teknik ve yöntemleri
işlendiği konusunda
görülmüştür.
olduğu, bu konunun
çalışmaların az olduğu,dahabu
çokkonunun
maliye literatüründe işlendiği
daha çok maliye görülmüştür.işlendiği görülmüştür.
literatüründe
Muhasebe hilelerinin vergisel yönüne ve vergi denetimine değinen çalışmaların bazıları
Muhasebe
aşağıdaMuhasebe hilelerinin
Tablo 1’de vergisel
hilelerinin yönüne
vergisel
sunulmuştur. ve vergi
yönüne denetimine
ve vergi değinen
denetimine çalışmaların
değinen bazıları bazıları
çalışmaların aşağıda
aşağıda Tablo 1’de sunulmuştur.
Tablo 1’de sunulmuştur.
Tablo 1. Literatür Özeti Tablo 1. Literatür Özeti
Yazar (Yıl ) Çalışmanın Özeti
Yücelen Türkiye’deki vergi denetim teknikleri ve bilgisayar destekli vergi

denetimi konusu araştırılmış, dijital kaynaklardan faydalanılması, defter
(2009)
ve belgelerin kâğıt ortamından çıkarılarak elektronik ortama geçirilmesi
halinde denetimin daha etkin yapılacağı, böylece kayıt dışı ekonominin
önüne geçilebileceği, mükellefler arasında adil bir vergilemenin
sağlanacağı görüşü ileri sürülmüştür.
Rakıcı Türkiye’de kayıtdışı ekonominin önlenmesinde vergi denetiminin

etkinliği üzerinde durulmuştur. Vergi denetim yapısında değişiklik
(2011)
Yücelen Türkiye’deki vergi denetim teknikleri ve bilgisayar destekli vergi
denetimi konusu araştırılmış, dijital kaynaklardan faydalanılması, defter
(2009)
ve belgelerin kâğıt ortamından çıkarılarak elektronik ortama geçirilmesi
halinde denetimin daha etkin yapılacağı, böylece kayıt dışı ekonominin
önüne
Vergi̇ Kaçirma Amaçligeçilebileceği, mükellefler
Muhasebe Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ ne Bi̇arasında
r İncelemeadil bir vergilemenin
sağlanacağı görüşü ileri sürülmüştür.
Rakıcı Türkiye’de kayıtdışı ekonominin önlenmesinde vergi denetiminin

etkinliği üzerinde durulmuştur. Vergi denetim yapısında değişiklik
(2011)
incelenmiş, vergi denetiminin kayıtdışı ekonomi açısından daha
fonksiyonel hale gelebilmesi için denetim elemanlarının nitel ve nicel
olarak kapasitelerinin arttırılması gerektiği belirtilmiştir.
Okay Muhasebede hata ve hileler meslek etiği açısından irdelenmiştir. Yapılan

araştırma sonucunda, bağımsız muhasebe meslek mensuplarını etik dışı
(2011)
davranışlara ve hatalara yönelten gerekçelerin başında devletin adil bir
ÖS vergi sisteminin olmamasının geldiği tespit edilmiştir.
496ÖS
496 Şevkin Vergi matrahını etkileyen muhasebe hileleri ve denetimi konusu
araştırılmış, vergi kaçırmaya neden olan unsurlar belirtilmiş, bu konuda
(2011)
vergi idaresi tarafından alınabilecek önlemler hususunda öneriler
geliştirilmiştir.
Açık Muhasebede hata ve hileler vergi hukuku açısından incelenmiştir.

Ekonomi ve sosyal hayat üzerinde ciddi sorunlara yol açan muhasebe
(2012)
hilelerini engelleyecek veya ortaya çıkarabilecek önlemlerin alınması için
kullanılan yöntemlerin ve hilelere başvurmanın altında yatan amaçların
iyi bir biçimde analiz edilmesi halinde hileleri önleyebilecek veya ortaya
çıkarabilecek rasyonel adımların atılabileceği, bu konuya ilgililerin
özenle eğilmeleri gerektiği belirtilmiştir.
Bakar ve Gerçek Vergi denetiminde risk analizinin yeri konusunda bazı ülke uygulamaları
incelenmiş ve Türkiye için bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada
(2016)
incelenen ülkelerde uygulandığı tespit edilen ve önemli olduğu düşünülen
düzenlemelerin Türkiye’de de yapılması önerilmiştir.
Akalın TM 8 kapsamında muhasebede hata ve hilenin tespiti ve şirketlerin

bağımsız denetim raporlarının incelenmesi konulu çalışma yapılmıştır.
(2017)
Gelişen teknolojinin yardımıyla hile konusunda bilgi ağı oluşturulması,
kişiler, işletmeler ve devletin birbirine yardımcı olması halinde hilelerin
ortadan kaldırılması tamamen mümkün olmasa da en aza indirilebileceği
görüşü ileri sürülmüştür.
3. MUHASEBE HİLELERİ
Hile, işletme yönetimindekiler ile yönetimden sorumlu kişilerin, işletme çalışanlarının veya üçüncü
şahısların kasıtlı olarak adil veya yasal olmayan bir menfaat sağlamak amacıyla aldatma içeren
davranışlarda bulunmalarıdır (SPK 2006, Altıncı Kısım, md.4).
3. MUHASEBE HİLELERİ
Hile, işletme yönetimindekiler ile yönetimden sorumlu kişilerin, işletme çalışanlarının

veya üçüncü şahısların kasıtlı olarak adil veya yasal olmayan bir menfaat sağlamak amacıyla
aldatma içeren davranışlarda bulunmalarıdır (SPK 2006, Altıncı Kısım, md.4).
Muhasebe hileleri ise, muhasebe kayıtlarının değiştirilmesi, yanlış hesaplarda

gösterilmesi, muhasebe politikalarının yanlış uygulanması, finansal tablolarda önemli olay ve
işlemlerin yanlış beyan edilmesi veya kasıtlı olarak ihmal edilmesi, ispatlanmamış işlemlerin
olması şeklinde gerçekleştirilen faaliyetler olarak tanımlanabilir (Akalın 2017, 20).
Hile, varlıkların kötüye kullanılması ve hileli finansal raporlama olarak ayrıma tabi
tutulmaktadır. Varlıkların kötüye kullanılması daha çok işletme içinde alt kademede çalışanlar
tarafından gerçekleştirilirken, hileli finansal raporlama genellikle tepe yöneticiler tarafından, ÖS
işletmelerin mali tabloları ile oynanması şeklinde gerçekleştirilmektedir (Ocak ve Güçlü 2014, 497
126).
Varlıkların kötüye kullanılması, işletme varlıklarının çalınması eylemini içerir.

Çoğunlukla çalışanlar tarafından nispeten küçük ve önemsiz miktarlarda gerçekleştirilir.
Genellikle varlıkların kaybolduğunu veya izinsiz şekilde teminat olarak verildiğini gizlemek
amacıyla yanlış ya da yanıltıcı belge veya kayıtlar düzenlenir. Varlıkların kötüye kullanılması
aşağıdaki gibi çeşitli yollarla gerçekleştirilir.
- Tahsilatın zimmete geçirilmesi (örneğin, alacak hesaplarındaki tahsilatın kötüye

kullanılması veya kayıtlardan silinmiş alacaklardan gelen tahsilatın kişisel banka hesaplarına
aktarılması).
- Fiziki varlıkların veya fikri hakların çalınması (örneğin, kişisel kullanım veya satış
amacıyla stokların çalınması, satış amacıyla hurdaların çalınması, işletmeye ait teknolojik
verilerin rakip işletmelerle gizli anlaşmalar yapılarak menfaat karşılığı verilmesi).
- İşletmenin teslim almadığı mal ve hizmetler için ödeme yapmasına sebep olunması
(örneğin, hayali satıcılara ödeme yapılması, fiyatları olduğundan yüksek göstermeleri
karşılığında işletmenin satın alma birimi çalışanlarına tedarikçiler tarafından ödeme yapılması,
hayali çalışanlara ödeme yapılması).
- İşletme varlıklarının kişisel amaçlar için kullanılması (örneğin, işletme varlıklarının

kişisel kredi veya ilişkili taraf kredisi için teminat olarak kullanılması).
Hileli finansal raporlamada ise finansal tablo kullanıcılarını yanıltmak amacıyla, bazı tutar
veya açıklamalara finansal tablolarda yer verilmemesini, kasıtlı olarak yanlışlıklar yapılmasını
ve etkin şekilde işliyor görünen kontrollerin yönetim tarafından ihlal edilmesini içerir. Hileli
finansal raporlama aşağıdaki gibi çeşitli yollarla gerçekleştirilir (KGK, Bağımsız denetim
Standardı 240).
- Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan muhasebe kayıtlarının veya bu kayıtları

destekleyen belgelerin manipüle edilmesi, tahrif edilmesi (evrakta sahtecilik dâhil) veya
değiştirilmesi.
Vergi̇ Kaçirma Amaçli Muhasebe Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ ne Bi̇ r İnceleme
- Finansal tablolara yansıtılması gereken olay, işlem veya diğer önemli bilgilere kasıtlı
değiştirilmesi.
olarak yer verilmemesi veya bunların yanlış yansıtılması.
- Finansal tablolara yansıtılması gereken olay, işlem veya diğer önemli bilgilere kasıtlı
- Tutar, sınıflandırma, sunum biçimi veya açıklamaya ilişkin muhasebe ilkelerinin kasıtlı
olarak yer verilmemesi veya bunların yanlış yansıtılması.
olarak yanlış uygulanması.
- Tutar, sınıflandırma, sunum biçimi veya açıklamaya ilişkin muhasebe ilkelerinin kasıtlı
- Faaliyet sonuçlarını manipüle etmek veya başka hedeflere ulaşmak amacıyla, özellikle
olarak yanlış uygulanması.
muhasebe döneminin sonuna doğru gerçek olmayan yevmiye kayıtlarının yapılması.
- Faaliyet sonuçlarını manipüle etmek veya başka hedeflere ulaşmak amacıyla, özellikle
- Hesap bakiyelerini
muhasebe tahmin doğru
döneminin sonuna etmek gerçek
için kullanılan
olmayanvarsayım
yevmiye ve yargılarınyapılması.
kayıtlarının uygun olmayan
biçimde değiştirilmesi.
- Hesap bakiyelerini tahmin etmek için kullanılan varsayım ve yargıların uygun olmayan
- Raporlama döneminde meydana gelen olay ve işlemlerin finansal tablolara yansıtılmaması
biçimde değiştirilmesi.
ÖS ÖS veya zamanından önce ya da sonra yansıtılması.
498 498 - Raporlama döneminde meydana gelen olay ve işlemlerin finansal tablolara yansıtılmaması
- Geçerli finansalönce
veya zamanından raporlama çerçevesi
ya da sonra tarafından zorunlu kılınan veya gerçeğe uygun
yansıtılması.
sunumun sağlanması için gereken açıklamaların ihmal edilmesi, yanlış sunulması veya bunların
anlaşılmasının zorlaştırılması.
- Geçerli finansal raporlama çerçevesi tarafından zorunlu kılınan veya gerçeğe uygun
sunumun sağlanması için gereken açıklamaların ihmal edilmesi, yanlış sunulması veya bunların
- Finansal tablolarda
anlaşılmasının yer alan tutarları etkileyebilecek hususların gizlenmesi.
zorlaştırılması.
-İşletmenin finansal
- Finansal durumunu
tablolarda veya
yer alan performansını
tutarları olduğundan
etkileyebilecek farklı göstermek
hususların gizlenmesi.amacıyla
kurgulanmış karmaşık işlemlerin gerçekleştirilmesi.
-İşletmenin finansal durumunu veya performansını olduğundan farklı göstermek amacıyla
- Önemli ve karmaşık
kurgulanmış olağan dışı işlemlerin
işlemlerin şartlarının ve bunlarla ilgili kayıtların değiştirilmesi.
gerçekleştirilmesi.
Kamu- Önemli
Gözetim Kurumu
ve olağan (KGK) tarafından
dışı işlemlerin açıklanan
şartlarının ve hilelikayıtların
bunlarla ilgili finansaldeğiştirilmesi.
raporlama
yöntemlerini kasti hatalar, kayıt dışı işlemler, işlemden önce veya sonra kayıt, uydurma hesaplar,
Kamu Gözetim
belge sahtekârlığı, bilançonunKurumu (KGK)şeklinde
maskelenmesi tarafından açıklanan
altı grup altındahileli finansal
toplamak raporlama
mümkündür
yöntemlerini
(Yardımcıoğlu kasti hatalar,
ve diğerleri kayıt
2014, dışı işlemler, işlemden önce veya sonra kayıt, uydurma hesaplar,
178).
belge sahtekârlığı, bilançonun maskelenmesi şeklinde altı grup altında toplamak mümkündür
3.1. Muhasebe
(Yardımcıoğlu veHilelerinin Nedenleri
diğerleri 2014, 178).
Muhasebe hilelerininHilelerinin
3.1. Muhasebe yapılma nedenlerini
Nedenleri işletmelerin paydaşlarının durumları belirler.
Muhasebe hilelerinin nedenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir (Şevkin 2011, 13).
Muhasebe hilelerinin yapılma nedenlerini işletmelerin paydaşlarının durumları belirler.
Muhasebe hilelerinin
3.2. Vergisel Amaçlınedenleri
Muhasebe aşağıdaki
Hilelerişekilde özetlenebilir (Şevkin 2011, 13).
Tablo 2. Muhasebe Hilelerinin Tablo 2. Muhasebe Hilelerinin Nedenleri

Nedenleri
Hileleri Hilenin Muhatapları Hilenin Nedenleri

Gerçekleştirenler
Devlet Vergi kaçakçılığı veya teşviklerden yararlanma isteği
Ortaklar Kârın olduğundan farklı gösterilerek prim alınabilmesi

veya daha az kâr dağıtarak aradaki farktan yararlanma
isteği
Yatırımcılar Şirket performansını olduğundan iyi göstererek şirketi

yatırım için cazip gösterebilmek veya mevcut durumu
Gerçekleştirenler
Devlet Vergi kaçakçılığı veya teşviklerden yararlanma isteği

Ortaklar Kârın olduğundan farklı gösterilerek prim alınabilmesi
veya daha az kâr dağıtarak aradaki farktan yararlanma
isteği
Yatırımcılar Şirket performansını olduğundan iyi göstererek şirketi

yatırım için cazip gösterebilmek veya mevcut durumu
koruyabilmek
Yönetim Müşteriler Sahte çekler ve iadeler ile müşterilerden daha fazla

tahsilât yapabilmek
Satıcılar Sahte fatura veya iadeler ile daha az tediye

yapabilmek
Sigorta şirketleri Sahte uygulamalar ile daha fazla zarar tazminatı

alabilmek
ÖS
Diğer çalışanlar Kârı olduğundan düşük göstererek daha az prim veya
ÖS
499
ikramiye dağıtmak 499
Çalışanlar İşletme İşletmeden hırsızlık yaparak nakdi veya ayni menfaat

elde etmek
-İşletmede çalışanlar ile anlaşarak işletmeden sahte

belgeler veya tahrif edilmiş kayıtlar ile daha fazla
tahsilat yapabilmek,
-İşletmenin ticari sırlarına vakıf olabilmek,

Rakipler İşletme
-İşletme kayıtlarında sahte müşterilere satış
yaptırılarak gerçek müşterileri rakip şirkete çekmek.
Müşteriler İşletme İşletmede çalışanlar ile anlaşarak işletmeden sahte

çekler ve iadeler ile daha az tediye yapabilmek
Satıcılar İşletme Sahte fatura veya iadeler ile daha az tediye

yapabilmek
Vergi
3.2. matrahını azaltmak
Vergisel Amaçlı amacıyla
Muhasebe Hileleriyapılan muhasebe hileleri, vergiye tabi gelirin ve/
3.2. Vergisel Amaçlı Muhasebe Hileleri
veya ödenmesi gereken verginin kısmen veya tamamen azaltılması amacıyla, normal bir vergi
incelemesiVergi
sırasında ortayaazaltmak
matrahını çıkarılmasını güçleştirecek
amacıyla şekilde, muhasebe
yapılan muhasebe kayıt ve tabi
hileleri, vergiye tekniklerinin
gelirin ve/
kullanılması suretiyle
veya ödenmesi gizlemeye
gereken yönelik
verginin olarak
kısmen veyayapılan
tamamenmuhasebe işlemleridir
azaltılması (Oral
amacıyla, 2010,
normal bir37).
vergi
incelemesi sırasında ortaya çıkarılmasını güçleştirecek şekilde, muhasebe kayıt ve tekniklerinin
İşletmelerinsuretiyle
kullanılması muhasebe hilelerine
gizlemeye başvurma
yönelik olarak nedenlerinin başında
yapılan muhasebe vergi kaçırma
işlemleridir eylemi
(Oral 2010, 37).
gelmektedir. İşletmeler az olan giderlerini yüksek, fazla olan gelirlerini de düşük göstererek
daha az vergi ödemek muhasebe
İşletmelerin suretiyle vergi kaçırma
hilelerine eylemini
başvurma gerçekleştirmektedirler
nedenlerinin başında vergi (Akalın
kaçırma2017,
eylemi
23).gelmektedir. İşletmeler az olan giderlerini yüksek, fazla olan gelirlerini de düşük göstererek
daha az vergi ödemek suretiyle vergi kaçırma eylemini gerçekleştirmektedirler (Akalın 2017,
İşletmeler vergi matrahını azaltmak amacıyla vergiden kaçınma ve/veya vergi kaçırma
23).
yöntemlerini kullanırlar. Vergiden kaçınmaya yönelik uygulama yasal bir yol olup çoğunlukla
İşletmeler vergi matrahını azaltmak amacıyla vergiden kaçınma ve/veya vergi kaçırma
yaratıcı muhasebe uygulamaları ile eşit görülmektedir. Vergi kaçırma ise yasa dışı bir yol olup
hile ile eşit olarak algılanmaktadır (Aygün 2013, 57).
Vergi matrahını azaltmak amacıyla yapılan muhasebe hileleri gelir azaltıcı, gider ve
maliyetleri artırıcı fiiller olarak ayrıma tabi tutulur.
3.2.1. Gelir Azaltıcı Filler
Gelir azaltıcı filler aşağıdaki şekilde sıralanabilir; (Bayraktar 2007, 21-24)
- Defterlerde gelir toplamının olduğundan eksik hesaplanması, bazı tahsilat kayıtlarının

atlanması,
- Yapılan satışların karşılığında belge düzenlenmemesi, ya da düşük tutarlı düzenlenmesi,

ÖS
500
- Kapalı faturanın (bedeli peşin alınmış) açık fatura gibi kayıtlara yansıtılması,
- Üretilen mal miktarının gizlenmesi,
- Yüksek fiyattan satılan duran varlığın düşük bedelle satılmış gibi gösterilmesi,
- Hisse senedi ve tahvillerden sağlanan gelirlerin kayıt dışı bırakılması,
- Tahsil edilen alacakların tahsil edilmemiş gibi gösterilmesi,
- Düzenlenen belgelerin defterlere eksik tutarlarla kaydedilmesi,
- Cari döneme ilişkin gelirin gelecek döneme kaydırılması,
- Paravan firma ya da şahıslar kullanılarak hasılatın başkasına mal edilmesi,
- Satış hasılatının avans ya da teminat olarak kaydedilmesi; bazı sabit kıymet satışlarının
kiralama ya da bedelsiz kullanım gibi muhasebeleştirilerek gelirin gizlenmesi,
- Teminat maksadıyla verilen paranın, menkul kıymetlerin, üçüncü kişilerce tahakkuk

ettirilen faizlerin kaydedilmemesi,
- Hasılat ya da ciro primi gibi dolaylı gelir unsurlarının kayıt dışı bırakılması,
- Döviz mevcudu ya da döviz üzerinden bir alacaktan doğan kur farklarının hesaplanmaması
ya da eksik hesaplanması,
- Taksitli satışlar ya da geç ödemeler dolayısıyla müşterilerden alınan vade farklarının

kaydedilmemesi,
- İşletmelerin normal faaliyet konusu dışında, mali sektörden elde ettikleri arızi gelirlerin
yasal kayıtlar dışında tutulması,
- İşletmeye ait kaynakların ortaklar tarafından bedelsiz olarak kullanılması ya da gerçek

işlemlerin bu şekilde gizlenmesinin sağlanması.
3.2.2. Gider ve Maliyetleri Artırıcı Fiiller
Gider ve maliyetleri olduğundan yüksek göstermeye yönelik fiiller aşağıdaki şekilde

sıralanabilir: (Bayraktar 2007,22-24)
- Kârı düşük göstermek için kasten matematiksel hata yapılması,
- Defterlerin gider kısmı toplamının olduğundan fazla hesaplanması,
- Düzenlenen belgelerin muhasebe defterlerine fazla tutarlarla kaydedilmesi,
- Gelecek döneme ilişkin bir giderin cari döneme kaydırılması,

ÖS
- Belgelere dayanmayan muhasebe kayıtlarının (hayali kayıt) yapılması, 501
- Vadeli mal alımı olduğu halde peşin ödenmiş gibi kasadan çıkış yapılması,
- Gerçek bir mal akımını yansıtmayan sahte gider ya da maliyet belgeleri (naylon fatura)
temin edilerek, bunların kullanılması,
- Gerçek bir alış belgesi üzerinde tahrifat yapılarak, tutarının olduğundan fazla gösterilmesi,
- Ticari bir ilişki ya da ortaklık ilişkisi içinde bulunulan kişilere ait gider unsurlarının
işletmeye mal edilmesi,
- İşle ilgisi olmayan şahsi giderler ile yasaların kabul etmediği gider unsurlarının indirim
konusu yapılması,
- Tahsil edilen alacakların henüz tahsil edilmemiş gibi gösterilmesi,
- Döviz üzerinden bir borçtan dolayı kur farklarının fazla hesaplanması,
- Yasal şartları oluşmadığı halde bazı alacakların şüpheli ya da değersiz alacak gibi dikkate
alınması,
- Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin bedelinin doğrudan gider yazılması ya da bunlara

ilişkin amortismanların fazla hesaplanması,
- Ayrılması gereken amortisman tutarından daha fazla tutarda amortisman ayrılması,
- Alacak senetlerinin reeskont işlemleri sırasında yanlış hesaplanması suretiyle fazladan

gider indirimine sebebiyet verilmesi,
- Ortaklara ya da yakınlara hayali avans kaydı yapılması,
- Bilinçli olarak mükerrer kayıtlar yapılması,

- Alacak senetlerinin
- Ayrılması gereken reeskont işlemleri
amortisman sırasında
tutarından daha fazlayanlış hesaplanması
tutarda amortisman suretiyle
ayrılması, fazladan gider
indirimine sebebiyet verilmesi,
- Alacak senetlerinin
Vergi̇
reeskontAmaçlı
Kaçırma
işlemleri sırasında
Muhasebe Hi̇
yanlış
leleri̇
hesaplanması
Üzeri̇ ne Bi̇
suretiyle fazladan gider
rr İnceleme
-indirimine Vergi̇ Kaçirma Amaçli Muhasebe Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ ne Bi̇ İnceleme
-Ortaklara ya dafaaliyet
İşletmenin yakınlara
sebebiyet hayali avans
konusu
verilmesi, kaydıolmayan
ile ilgili yapılması,bazı harcamaların işletme kayıtlarına
yansıtılması,
- Bilinçli olarakyamükerrer
-- -Ortaklara
İşletmenin faaliyet kayıtlar
konusu yapılması,
ile
İşletmenin da yakınlara
faaliyet hayali
konusu ile ilgili
avans kaydıolmayan
ilgili yapılması,bazı
olmayan bazı harcamaların
harcamaların işletme kayıtlarına
işletme kayıtlarına
yansıtılması,
- Yıllara yaygın inşaat
yansıtılması,
- İşletmenin
- Bilinçli faaliyet
olarak konusuve
mükerrer ileonarım işlerinde
ilgili yapılması,
kayıtlar olmayan bazıamortisman
harcamalarınve genelkayıtlarına
işletme gider dağıtımının yanlış
yansıtılması,
yapılması suretiyle cari yıla fazladan gider yazılması,
- Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde amortisman ve genel gider dağıtımının yanlış
- Yıllara
- Yıllara yaygın
- İşletmenin yaygın
inşaat inşaat
faaliyet ve
konusu veileonarım
onarım işlerinde
ilgili işlerindebazıamortisman
amortisman
olmayan ve genel ve
harcamaların genel
gider
işletme gider dağıtımının
dağıtımının
kayıtlarına yanlış yanlış
yapılması
yansıtılması,
yapılması
- Temsil suretiyle
ve ilzam carigiderlerinin
yıla fazladan gider
olduğundan yazılması,
daha fazla gösterilmesi,
yapılması
suretiyle carisuretiyle
yıla fazladan cari gider
yıla fazladan
yazılması,gider yazılması,
- Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde amortisman ve genel gider dağıtımının yanlış yapılması
- -Mal
-
Temsil
Temsil
ve ilzam
ve hizmetin,
ve ilzam
giderlerinin
işletme ile olduğundan
giderlerinin ilgili olmayan
olduğundan
dahabirisi
daha
fazla
fazla
gösterilmesi,
adına alınmasına rağmen, belgenin
gösterilmesi,
-suretiyle
Temsil ve ilzam
cari yıla giderlerinin
fazladan gider olduğundan
yazılması, daha fazla gösterilmesi,
işletme adına
- Malalınması,
ve hizmetin, işletme ile ilgili olmayan birisi adına alınmasına rağmen, belgenin
- Mal
işletme - Mal
ve ve hizmetin,
hizmetin,
adına ve alınması, işletme işletme
ile ilgili ile ilgili birisi
olmayan olmayanadınabirisi adına rağmen,
alınmasına alınmasına rağmen,
belgenin belgenin
işletme adına
- -Götürü
işletme
Temsil
adınaişi
ilzam
altında,
alınması,
giderlerinin
adresi belliolduğundan
olmayan dahaşahıslara
fazla gösterilmesi,
gider pusulası düzenlettirilmesi,
alınması,
- Mal
Götürü işi altında, adresi belliolmayan
olmayan şahıslara gider pusulası düzenlettirilmesi,
- -Henüz
-
veödenmemiş
Götürü
hizmetin,
işi
işletme
altında,
ile ilgili
borçların
adresi ödenmiş
belli olmayan
birisi
gibi adına alınmasına
gösterilmesi,
şahıslara gider
rağmen,
pusulası
belgenin işletme adına
düzenlettirilmesi,
ÖS -alınması,
Götürü işi altında, adresi belli olmayan şahıslara gider pusulası düzenlettirilmesi,
502 - Henüz ödenmemiş borçların ödenmiş gibi gösterilmesi,
ÖS - Üretilen yaödenmemiş
da satın alınan değerlerin maliyet bedelinin yanlış hesaplanması suretiyle
- Henüz - Henüzödenmemiş borçların
borçların ödenmiş ödenmiş gibi gösterilmesi,
gibişahıslara
gösterilmesi,
ÖS dönem
502 -- Götürü
giderlerinin işi altında,
yüksek adresi belli
belirlenmesi. olmayan gider pusulası düzenlettirilmesi,
502 Üretilen ya da satın alınan değerlerin maliyet bedelinin yanlış hesaplanması suretiyle
dönem - Üretilen
giderlerinin
- Üretilen ya ya da
yüksek
da satın satın alınan
belirlenmesi.
alınan değerlerin
değerlerin maliyet maliyet
bedelinin yanlış yanlış
bedelinin hesaplanması
hesaplanması suretiylesuretiyle
dönem
- Henüz
3.2.3. ödenmemiş
Vergisel Amaçla borçların
Yapılan ödenmiş gibi
Hileli gösterilmesi,
Muhasebe Kayıtlarına İlişkin Örnekler
dönem giderlerinin yüksek belirlenmesi.
giderlerinin
3.2.3.yüksek
Vergisel belirlenmesi.
Amaçla Yapılan Hileli Muhasebe Kayıtlarına İlişkin Örnekler
- Üretilen
Yukarıda ya da satın alınan değerlerin maliyet amaçlı
bedelininmuhasebe
yanlış hesaplanması suretiyle
ilişkin dönem
3.2.3. Vergisel olarak
teorik Amaçlaaçıklanan
Yapılan Hileli vergiselMuhasebe Kayıtlarına hilelerine
İlişkin Örnekler olarak
3.2.3.
uygulamada Vergisel
Yukarıda
giderlerinin görülen Amaçla
teorik
yüksek Yapılan
hileli
olarakyevmiye
belirlenmesi. Hileli
açıklanan Muhasebe
kayıtvergisel Kayıtlarına
örnekleri
amaçlı İlişkin
ile muhasebe Örnekler
olması gerekenhilelerinekayıtlar
ilişkinaşağıda
olarak
gösterilmiştir.
uygulamada
YukarıdaYukarıda görülen hileli
teorikteorik
olarak olarak yevmiye
açıklanan açıklanan kayıt
vergisel
örnekleri
vergisel amaçlı
amaçlı muhasebe
ile muhasebe
olması gereken
hilelerine hilelerine
ilişkin
kayıtlar aşağıda
olarakilişkin olarak
uygulamada
3.2.3.
gösterilmiştir. Vergisel Amaçla Yapılan Hileli Muhasebe Kayıtlarına
uygulamada görülen hileli yevmiye kayıt örnekleri ile olması gereken kayıtlar aşağıda İlişkin Örnekler
görülenÖrnekhileli1.yevmiye kayıt örnekleri ile olması gereken kayıtlar aşağıda gösterilmiştir.
gösterilmiştir.
Yukarıda
Örnek 1.teorik olarak açıklanan vergisel amaçlı muhasebe hilelerine ilişkin olarak uygulamada
Örnek
İşletme,
görülen 1.hileli
gider ve maliyetleri sabitiletutup,
olmasıhasılatı
gerekenazaltarak ödenecek vergi miktarını düşük
Örnek 1.yevmiye kayıt örnekleri kayıtlar aşağıda gösterilmiştir.
İşletme, gider
tutmak istemiştir. ve maliyetleri
Bu nedenle, 10.000 sabit
+ %tutup,
18 KDVhasılatı
ile azaltarak
yapmış olduğuödenecek vergi miktarını
satışlarından eline düşük
geçen
İşletme,
tutmak Örnek gider
istemiştir.
1. veBu maliyetleri
nedenle, sabit
10.000 tutup,
+ %hasılatı
18 KDVazaltarak
ile ödenecek
yapmış olduğuvergi miktarını düşük
satışlarından tutmak
eline geçen
çekleri ortaklardan
İşletme, gider almış gibi göstererek
ve maliyetleri sabit aşağıdaki
tutup, hasılatışekilde hileliödenecek
azaltarak kayıt yapmıştır (Akalın düşük
vergi miktarını 2017,
çekleri
istemiştir. ortaklardan
Bu nedenle, almış gibi
10.000 +göstererek
% 18 KDV aşağıdaki
ile şekilde
yapmış olduğuhileli
21).tutmak istemiştir. Bu nedenle, 10.000 + % 18 KDV ile yapmış olduğu satışlarından eline geçen kayıt yapmıştır
satışlarından eline (Akalın
geçen 2017,
çekleri
21). İşletme, gider ve maliyetleri sabit tutup, hasılatı azaltarak ödenecek vergi miktarını düşük tutmak
çekleri ortaklardan
ortaklardan almış gibiaşağıdaki
almış gibi göstererek göstererek aşağıdaki
şekilde hileli şekilde hileli kayıt
kayıt yapmıştır yapmıştır
(Akalın (Akalın 2017,
2017, 21).
istemiştir. Bu nedenle, 10.000 + % 18 KDV ile yapmış olduğu satışlarından eline geçen çekleri
21).
101.ortaklardan
ALINAN ÇEKLER
almış gibi göstererek aşağıdaki şekilde hileli kayıt yapmıştır11.800,-
(Akalın 2017, 21).
331.ORTAKLARA BORÇLAR
101. ALINAN ÇEKLER 11.800,- 11.800,-
331.ORTAKLARA BORÇLAR 11.800,-

Olması gereken muhasebe kaydı;
Olması gereken
101. ALINAN ÇEKLERmuhasebe kaydı; 11.800,-
600. YURTİÇİ SATIŞLAR 10.000,-

101. ALINAN ÇEKLER 11.800,-
391. HESAPLANAN KDV
1.800,-
391. HESAPLANAN KDV
1.800,-
Örnek 2.
101. ALINAN ÇEKLER 600. YURTİÇİ SATIŞLAR 11.800,- 10.000,-
600.
391. YURTİÇİ SATIŞLAR
HESAPLANAN KDV 10.000,-
600.
391. YURTİÇİ SATIŞLAR
HESAPLANAN KDV 10.000,-
391. HESAPLANAN KDV
Münevver Katkat Özçeli̇ k 1.800,-
391. HESAPLANAN KDV
1.800,-
Örnek 2.
Örnek
Örnek 2.2.
Örnek 2.
Örnek
İşletme,2. 250.000 TL bedelle bir adet daire satışı yapmış, satış bedeli tahsil edilmiş ve
Örnek
İşletme, 2.250.000
250.000 TL TL bedelle birdaire
adetsatışı
daire satışısatış
yapmış,
bedelisatış bedeli
İşletme,
Örnek 2. bedelle bir adet yapmış, bedeli tahsil edilmiş vetahsil edilmiş
satın alan kişi ve
İşletme, 250.000
satın alan kişi tarafından TL bedelle bir adet
dairede daire
ikamet satışı yapmış,
edilmeye satış
başlanmıştır. tahsil
Fakat edilmiş ve satın
işletme alan kişi
dönem kârını
satıntarafından
alan kişi
İşletme, tarafından
250.000
dairede ikamet dairede
TL bedelle
edilmeye ikamet
bir edilmeye
adet
başlanmıştır. daire
Fakat başlanmıştır.
satışı
işletme yapmış,
dönem Fakat
satış
kârını işletme
bedeli
ötelemek dönem
tahsil
amacıyla kârını
edilmiş
fatura ve
ötelemek
İşletme,amacıyla
tarafından 250.000
İşletme,dairede
250.000 fatura
TL
ikamet
TL kesmemiş
bedelle bir adet
edilmeye
bedelle bir aşağıdaki
daire
başlanmıştır.
adet daire satışı şekilde
satışıFakat
yapmış,
işletme
yapmış, hileli
satış dönem
satış kayıt
bedeli
bedeli yapmıştır
tahsil
kârını
tahsil
edilmiş
ötelemek
edilmiş
ve(Yardımcıoğlu
amacıyla
ve satın
kişi ve
satın alanfatura
alan kişi
ötelemek
satın
kesmemiş
amacıyla
alan fatura
kişi tarafından
aşağıdaki şekilde
kesmemiş
dairede
hileli kayıt
aşağıdaki
ikamet şekildebaşlanmıştır.
yapmıştıredilmeye
(Yardımcıoğlu
hileli kayıt yapmıştır
Fakat işletme
ve diğerleri
(Yardımcıoğlu
dönem kârını ve
diğerleri
tarafından
kesmemiş
diğerleri
2014,184).
dairede ikamet
aşağıdaki
2014,184). edilmeye
şekilde başlanmıştır.
hileli kayıt yapmıştırFakat işletme dönem
(Yardımcıoğlu kârını 2014,184).
ve diğerleriötelemek
2014,184).amacıyla fatura
ötelemek
tarafındanamacıyla fatura
dairede ikamet kesmemiş
edilmeye aşağıdaki
başlanmıştır. şekilde
Fakat işletmehileli
dönemkayıt yapmıştır
kârını ötelemek(Yardımcıoğlu
amacıyla fatura ve
kesmemiş2014,184).
diğerleri aşağıdaki şekilde hileli kayıt yapmıştır (Yardımcıoğlu ve diğerleri 2014,184).
kesmemiş aşağıdaki şekilde hileli kayıt yapmıştır (Yardımcıoğlu ve diğerleri 2014,184).
102. BANKALAR 250.000,-
102. BANKALAR 250.000,-
102. BANKALAR
480. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 250.000,- 250.000,-
102. BANKALAR
480. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 250.000,- 250.000,-
480. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 250.000,-
480. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 250.000,-
Olması gereken muhasebe kaydı; ÖS
Olması gereken muhasebe kaydı; ÖS
503
503
ÖS
102.Olması gereken muhasebe kaydı;
BANKALAR 250.000,-
102.Olması gereken muhasebe kaydı;
BANKALAR 250.000,- 503
102. BANKALAR
600. YURT İÇİ SATIŞLAR 250.000,- 250.000,-
102. BANKALAR
600. YURT İÇİ SATIŞLAR 250.000,- 250.000,-
600. YURT İÇİ SATIŞLAR 250.000,-
600. YURT İÇİ SATIŞLAR 250.000,-
İşletme
İşletme ayrıca
ayrıca
İşletme ayrıca
dönemdönem
ayrıca dönem
başında
başında
başında
beşsüre
beş yıllık
beş beş
yıllık
ilesüre
yıllıkyıllık
süre ile
ile kiralamış
kiralamış
kiralamış
olduğu iş olduğu iş makinelerinin
makinelerinin
olduğu işolduğu
makinelerinin
kira
kira bedeli olan
kira bedeli olan
İşletme
bedeli olan 600.000 dönem başında
TL’yiödemiş
peşinveolarak ödemiş süre ile kiralamış
ve dönemsellik
kiralama işlemini iş makinelerinin
dönemsellik ilkesinekira
600.000
bedeli olan
İşletmeTL’yi
İşletme peşin
ayrıca
600.000
ayrıca olarak
dönem
TL’yi
dönem başında
peşin
başında olarak kiralama
beş
ödemiş
beş yıllık süre işlemini
yıllık süre
ileve iledönemsellik
kiralama
kiralamış kiralamış ilkesine
iş olduğu
işlemini
olduğu aykırı
dönemsellik
makinelerinin olarak
işaykırıkira aşağıdaki
makinelerinin
ilkesine
bedeli kira
aykırı
olan
600.000
aykırı TL’yi
olarak
İşletme peşin
aşağıdaki
ayrıca dönemolarak ödemiş
şekilde
başında beşveyıllık
kiralama işlemini
muhasebeleştirmiştir.
süre ile kiralamış olduğu işilkesine
makinelerinin olarak aşağıdaki
kira bedeli olan
bedeli
şekilde
olarak
600.000 olan
şekilde 600.000 TL’yi
aşağıdaki
TL’yi şekilde peşin olarak
muhasebeleştirmiştir. ödemiş ve kiralama işlemini dönemsellik
peşin olarak ödemiş ve kiralama işlemini dönemsellik ilkesine aykırı olarak aşağıdaki
muhasebeleştirmiştir. ilkesine
600.000
aykırı TL’yi
olarak peşin olarak
aşağıdaki ödemiş
şekilde ve kiralama işlemini dönemsellik ilkesine aykırı olarak aşağıdaki
şekilde
730. muhasebeleştirmiştir.
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 600.000,-
şekilde
730. muhasebeleştirmiştir.
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 600.000,-
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
102. BANKALAR 600.000,-
102. BANKALAR 600.000,-
102. BANKALAR 600.000,-
102. BANKALAR 600.000,-
600.000,-
600.000,-
730.Olması
GENEL gereken
ÜRETİMmuhasebe kaydı;
GİDERLERİ 10.000,-
730.
180. GENEL ÜRETİM
GELECEK GİDERLERİ
AYLARA AİT GİDERLER 10.000,-
110.000,-
180.
280. GELECEK AYLARA
YILLARAAİT
AİT GİDERLER
GİDERLER 110.000,-
480.000,-
280. GELECEK YILLARA AİT

102.GİDERLER
BANKALAR 480.000,-
102. BANKALAR
600.000,-
600.000,-
Bu türden işlemler raporlanan dönem gelirini düşük göstermeyi veya şirketin cari dönemdeki
gelirlerinin
Bu türden bir işlemler
kısmını raporlanan
gelecek dönemlere aktararakdüşük
dönem gelirini şirketin istikrarlı veya
göstermeyi biçimde seneler
şirketin cariitibariyle kâr
dönemdeki
102. BANKALAR

Vergi̇ Kaçırma Amaçlı Muhasebe Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ ne Bi̇ r İnceleme 600.000,-
600.000,-
Bu türden işlemler raporlanan dönem gelirini düşük göstermeyi veya şirketin cari
Bu
dönemdeki türden
Bu türden işlemler
gelirlerinin
işlemler birraporlanan
kısmını
raporlanan dönem
gelecek
dönem gelirini
gelirinidönemlere düşük göstermeyi
aktararak
düşük göstermeyi şirketinveya
veyaşirketin şirketin
istikrarlı
cari dönemdeki cari
biçimde
Bu
dönemdeki türden işlemler
gelirlerinin raporlanan
birizlenimini dönem
kısmını uyandırmayı gelirini
gelecek dönemlere düşük göstermeyi
aktararak veya
şirketin istikrarlı şirketin cari
biçimde
seneler itibariyle
gelirlerinin bir kâr ettiği
kısmını gelecek dönemlere aktararak amaçlayan
şirketin hileli
istikrarlı muhasebe
biçimde senelerişlemleridir.
itibariyle Aynı
kâr
dönemdeki
seneler gelirlerinin
Buitibariyle
türden işlemler
kâr ettiğibirizlenimini
kısmını
raporlanan gelecek
dönem gelirinidönemlere
uyandırmayı düşük aktararak
göstermeyi
amaçlayan veya
hileli şirketin
şirketin istikrarlı
muhasebe cari biçimde
dönemdeki
işlemleridir. Aynı
zamanda,
ettiği
raporlanan
izlenimini
dönem
uyandırmayı
gelirleri
amaçlayan
gelecek
hileli
dönemlere
muhasebe
aktarılarak
işlemleridir.
ve gelecek
Aynı zamanda,
dönemlere
raporlanan
ait
seneler
zamanda, itibariyle
raporlanan
gelirlerinin kâr
bir kısmınıettiği
dönem izlenimini
gelecek gelirleri
dönemlereuyandırmayı
gelecek amaçlayan
dönemlere
aktararak hileli
aktarılarak
şirketin azalmaya
istikrarlı muhasebe
ve gelecek
biçimde senelerişlemleridir.
dönemlere
itibariyle kârAynı
ait
giderler cari dönemde giderleştirilerek vergi matrahında neden olunmaktadır (Şevkin
zamanda,
giderler
dönem raporlanan
cari dönemde
gelirleri dönem
gelecek gelirleri
giderleştirilerek
dönemlere gelecek
vergi dönemlere
hilelimatrahında
aktarılarak ve aktarılarak
azalmaya
gelecekişlemleridir.
dönemlere aitvegiderler
neden gelecek caridönemlere
olunmaktadır ait
(Şevkin
dönemde
2011, 107).
ettiği izlenimini uyandırmayı amaçlayan muhasebe Aynı zamanda, raporlanan
giderler
2011, cari dönemde matrahında
107).
giderleştirilerek giderleştirilerek vergi matrahında azalmaya neden olunmaktadır (Şevkin
dönem gelirleri vergi gelecek dönemlere azalmaya neden
aktarılarak olunmaktadır
ve (Şevkin 2011,
gelecek dönemlere ait 107).
giderler cari dönemde
2011, 107).
Örnek 3.
Örnek 3. vergi matrahında azalmaya neden olunmaktadır (Şevkin 2011, 107).
giderleştirilerek
Örnek 3.
Örnek
İşletme3.40.000,- TL bedelli iş makinesi kiralama faturasını vergi beyannamesinde kârı
Örnek 3.40.000,-
İşletme
İşletme 40.000,- TLTL bedelli iş makinesi
bedelli kiralama faturasını vergi beyannamesinde kârı düşükkârı
düşük göstermek için 400.000,- TLişolarak
makinesi kiralama
kayıtlara faturasını
girmiştir. vergi beyannamesinde
düşük İşletme
göstermek 40.000,-
içinTL TL bedelli
400.000,- işolarak
makinesi kiralama faturasını vergi beyannamesinde kârı
göstermek
İşletme için 400.000,-
40.000,- TL
bedelli işTL
olarak kayıtlara
makinesi kayıtlara
girmiştir. girmiştir.
kiralama faturasını vergi beyannamesinde kârı düşük
düşükOlması
göstermek için 400.000,-
gereken muhasebeTL olarak kayıtlara girmiştir.
kaydı;
göstermek
Olması için
Olması 400.000,-
gereken
gereken TL olarak
muhasebe
muhasebe kaydı; kayıtlara girmiştir.
kaydı;
ÖS
ÖS
504 Olması gereken muhasebe kaydı;
ÖS
504 730.Olması
GENEL gereken
ÜRETİMmuhasebe kaydı;
GİDERLERİ 40.000,-
504
320. SATICILAR 40.000,- 40.000.-
320. SATICILAR 40.000.-
Hatalı kayıt;
730.Hatalı
GENEL kayıt;
ÜRETİM GİDERLERİ 400.000,-

320. SATICILAR 400.000,- 400.000.-
320. SATICILAR 400.000.-
Bu türden bir işlemin hata veya hile olarak değerlendirilmesinde, mükellefin bu işlemi yaptığı
Bu türden
dönemde bir
vergibir işlemin hataçıkmadığına,
ödemesi veya hile olarak
tür değerlendirilmesinde, mükellefin bu işlemi
Bu türden işlemin çıkıp budeğerlendirilmesinde,
hata veya hile olarak uygulamaların tekrarlarının
mükellefin buolup olmadığına
işlemi yaptığı
yaptığı dönemde vergi ödemesi çıkıp çıkmadığına, bu uygulamalara
tür uygulamaların tekrarlarının olup
Bu türden
bakılmalıdır.
dönemde vergi bir
Eğer işlemin
vergi
ödemesi hataçıkmadığına,
ödemesi
çıkıp veyadönemlerde
çıkan hile olarak değerlendirilmesinde,
bu türden
bu tür uygulamaların birdenmükellefin
tekrarlarınınfazla bu işlemi
oluprastlanıyorsa,
olmadığına
olmadığına bakılmalıdır. Eğer vergi ödemesi çıkan dönemlerde bu türden uygulamalara birden
yaptığı
buradadönemde vergi ödemesi
kasıt unsurunun aranması veçıkıp çıkmadığına,
işlemin hile olarak bu uygulamalara
kabul tür uygulamaların tekrarlarının buolup
fazla rastlanıyorsa,
bakılmalıdır. burada
Eğer vergi kasıtçıkan
ödemesi unsurunun
dönemlerde aranması
bu türdenveedilmesi
işlemingerekmektedir.
hile fazla İşletmenin
olarak
birden kabul edilmesi
rastlanıyorsa,
olmadığına bakılmalıdır. Eğer vergi ödemesi çıkan dönemlerde bu türden uygulamalara birden
gerekmektedir. İşletmenin bu işlemi tespit hile
etmesinin ardından yapması gereken,İşletmenin
giderin gerçek
fazlaburada kasıt unsurunun
rastlanıyorsa, aranması
burada kasıtveunsurunun
işlemin olarak kabul
aranması veedilmesi
işlemingerekmektedir.
hile olarak kabul edilmesi bu
tutarı kayıtlarda kalacak şekilde, fazla gider tutarını ters kayıt ile kapatmak olmalıdır (Şevkin
gerekmektedir. İşletmenin bu işlemi tespit etmesinin ardından yapması gereken, giderin gerçek
2011, 101).
tutarı kayıtlarda
işlemi kalacak şekilde,
tespit etmesinin ardından fazla
yapmasıgider tutarını
gereken, ters kayıt
giderin gerçekile kapatmak
tutarı olmalıdır
kayıtlarda (Şevkin
kalacak şekilde,
2011, 101).
Düzeltme
fazla kaydı;
gider tutarını ters kayıt ile kapatmak olmalıdır (Şevkin 2011, 101).
işlemi tespit etmesinin ardından yapması gereken, giderin gerçek tutarı kayıtlarda kalacak şekilde,
Düzeltme
fazla kaydı;
gider tutarını
Düzeltme kaydı;ters kayıt ile kapatmak olmalıdır (Şevkin 2011, 101).
Düzeltme
320. kaydı;
SATICILAR 360.000,-
320. 730.
SATICILAR
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 360.000,- 360.000.-
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 360.000.-
Örnek 4.
Örnek 4.almış olduğu bir ihalede yüksek kâr elde etmiştir. Kârını düşük gösterip vergiyi de az
İşletme
ödemek istemektedir.
İşletme İhale
almış olduğu birdevlet
ihaledeihalesi
yüksekolduğu için etmiştir.
kâr elde hasılatınıKârını
gizlemeyi başaramamaktadır.
düşük Sahte
gösterip vergiyi de az
belge düzenlenmesi halinde ağır bir ceza miktarı ile karşılaşacağını düşündüğünden elindeki gerçek
ödemek istemektedir. İhale devlet ihalesi olduğu için hasılatını gizlemeyi başaramamaktadır. Sahte
320. SATICILAR 360.000,-
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 360.000.-

Münevver
Münevver Katkat
Katkat Özçeli̇
Özçeli̇ kk
Örnek 4. kaydı;
Düzeltme
Örnek 4.
İşletme
Örnek 4.almış olduğu bir ihalede yüksek kâr elde etmiştir. Kârını düşük gösterip vergiyi de
az ödemek istemektedir.
İşletme almış olduğuİhale devlet ihalesi
bir ihalede olduğu
yüksek kâr elde için hasılatını
etmiştir. Kârınıgizlemeyi başaramamaktadır.
düşük gösterip vergiyi de az
Sahte İşletme
belge almış olduğu bir
düzenlenmesi ihalede
halinde yüksek
ağır bir kâr elde
ceza etmiştir.
miktarı ile Kârını düşük gösterip
karşılaşacağını vergiyi de
düşündüğünden
ödemek istemektedir. İhale devlet ihalesi olduğu için hasılatını gizlemeyi başaramamaktadır. Sahte
az ödemek
elindeki istemektedir.
gerçek İhale devlet
gider belgelerini ihalesi
fazla olduğu
tutarda için hasılatını
kaydetmeye karargizlemeyi
vermiş, bubaşaramamaktadır.
niyetle aşağıdaki
Sahtebelge
hileli kaydıdüzenlenmesi
belge yapmıştır halinde
düzenlenmesi ağır bir ceza
halinde
(Yardımcıoğlu ve miktarı
ağır bir ceza
diğerleriile karşılaşacağını
miktarı183).
2014, (düşündüğünden
İlk madde veelindeki
ile karşılaşacağını gerçek
düşündüğünden
malzeme tutarı
elindeki
5.000, KDV
gider gerçek
900)gider
belgelerini fazlabelgelerini fazla tutarda
tutarda kaydetmeye karar kaydetmeye
vermiş, bu niyetle karar vermiş,hileli
aşağıdaki bu niyetle aşağıdaki
kaydı yapmıştır
(Yardımcıoğlu ve diğerleri 2014, 183). ( İlk madde ve malzeme tutarı 5.000, KDV 900
150. İLK MADDE VE MALZEME 50.000,-
191. İNDİRİLECEK KDV 9.000,-
320. SATICILAR
ÖS
ÖS
59.000,- 505
505
710. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERİ 50.000,-
191. İNDİRİLECEK KDV 900,-
320. SATICILAR
5.900,-
710. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERİ 5.000,-
Örnek 5.
hileli Örnek 5.
kaydı yapmıştır (Yardımcıoğlu ve diğerleri 2014, 183). ( İlk madde ve malzeme tutarı
5.000, KDV 900)
İşletme 2.000 TL + % 18 KDV ile mal satmış, hasılatı ve KDV miktarını düşük göstermek
maksadıyla aşağıdaki gibi hileli kaydı yapmıştır.
İşletme 2.000 TL
Vergi̇+ Kaçirma
% 18 KDV ileMuhasebe
Amaçli mal satmış, hasılatı
Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ve KDV
ne Bi̇ miktarını düşük göstermek
r İnceleme
Örnekaşağıdaki
maksadıyla 5. gibi hileli kaydı yapmıştır.
191. İNDİRİLECEK KDV 360,-
120. ALICILAR
2.360,-
120. ALICILAR 2.360

ÖS
506 600. YURTİÇİ SATIŞLAR 2.000
ÖS
506 391. HESAPLANAN KDV
360
İşletme
Burada
Burada iki2.000
iki katlıTL
katlı +hile
bir
bir % 18
hile KDV ile2.000
yapılmıştır.
yapılmıştır. mal2.000
satmış,
TLhasılatı
TL olmasıolması ve KDV
hasılatmiktarını
gereken
gereken hasılat TLdüşük
ile 360 ile 360 göstermek
TL
olması olması
gereken
maksadıyla
gereken aşağıdaki gibi hileli kaydı yapmıştır.
KDV 2.000 TL ve 360 TL azalmıştır. Bu da hasılatta 4.000 TL, KDV’de 720 TL’lik bir farka TL’lik
KDV 2.000 TL ve 360 TL azalmıştır. Bu da hasılatta 4.000 TL, KDV’de 720 sebep
bir farka sebep olmaktadır. Hata mı, hile mi olduğunun tespiti zordur. Mükerrer olarak aynı
Burada iki
olmaktadır. Hatakatlı
mı,bir hile
hile miyapılmıştır. 2.000 zordur.
olduğunun tespiti TL olması gereken
Mükerrer hasılat
olarak aynı ile 360 TLyapılıp
işlemlerin olması
işlemlerin yapılıp yapılmadığı dikkatle incelenmelidir. Aynı işleme tekrar rastlanması halinde
gereken KDV 2.000 TL ve 360 TL azalmıştır. Bu da hasılatta 4.000 TL, KDV’de 720 TL’lik
hile yapılmadığı
olduğu anlaşılırdikkatle incelenmelidir.
(Akalın 2017,22).Aynı işleme tekrar rastlanması halinde hile olduğu anlaşılır
bir (Akalın
farka sebep olmaktadır. Hata mı, hile mi olduğunun tespiti zordur. Mükerrer olarak aynı
2017,22).
işlemlerin
4. VERGİyapılıpDENETİMİ
yapılmadığı dikkatle incelenmelidir. Aynı işleme tekrar rastlanması halinde
hile olduğu anlaşılır (Akalın 2017,22).
Bir vergi sisteminin başarısı, verginin yasal alt yapısının oluşturulmasının yanında
mevzuatın4. VERGİ DENETİMİve uygulamanın denetlenmesine bağlıdır. Vergi denetimi
uygulanmasına
mükelleflerin
4. VERGİ mevzuata uygun davranıp davranmadıklarını belirlemeye yönelik olarak vergi
idaresiBir vergi DENETİMİ
tarafından sisteminin başarısı, (Bakar
yapılan işlemlerdir. vergininve yasal
Gerçekalt2016,
yapısının
169). oluşturulmasının yanında
mevzuatın Bir vergiuygulanmasına
sisteminin başarısı,ve verginin
uygulamanın
yasal altdenetlenmesine bağlıdır.yanında
yapısının oluşturulmasının Vergi mevzuatın
denetimi
mükelleflerin
Vergi denetim
uygulanmasına
mevzuata uygun
ve faaliyetlerinin
davranıp davranmadıklarını
mali, ekonomik,
uygulamanın denetlenmesine sosyal
bağlıdır.
belirlemeye
ve hukuki
Vergi denetimi olmak
yönelik olarak
üzere belli
mükelleflerin
vergi
başlı
mevzuata
idaresi tarafından
amaçları yapılanVergi
bulunmaktadır. işlemlerdir. (Bakar ve
denetiminden Gerçek 2016,
beklenen 169). devletin gelir ihtiyacının
mali amaç,
uygun davranıp davranmadıklarını belirlemeye yönelik olarak vergi idaresi tarafından yapılan
karşılanmasıdır. Dolayısıyla, vergi denetimi kayıp ve kaçakların önlenmesinde rol üstlenerek
Vergi
işlemlerdir.
devletin fazladenetim
(Bakar faaliyetlerinin
ve 2016, mali,
Gerçekuğramasını
gelir kaybına ekonomik, sosyal
169). önlemektedir. Vergivedenetiminin
hukuki olmak en üzere
önemlibelli başlı
ayağını
amaçları
vergi bulunmaktadır.
incelemesi Vergi denetiminden
oluşturmaktadır (Rakıcı 2011, beklenen
347). mali amaç, devletin gelir ihtiyacının
Vergi denetim faaliyetlerinin mali, ekonomik, sosyal ve hukuki olmak üzere belli başlı amaçları
karşılanmasıdır. Dolayısıyla, vergi denetimi kayıp ve kaçakların önlenmesinde rol üstlenerek
bulunmaktadır.
devletinVergifazla gelirVergi
incelemesi, denetiminden
kaybına beklenen
uğramasını
mükelleflerin vemali amaç, devletin
işlemönlemektedir.
hesaplarınınVergi gelir ihtiyacının
denetiminin
muhasebe envekarşılanmasıdır.
ilkeleri önemli ayağını
vergi hukuku
vergi
yönündenincelemesi
eleştirisel
Dolayısıyla, oluşturmaktadır
vergi bir gözle,kayıp
denetimi (Rakıcı
yetkiliveuzman 2011, 347).
kişilerce
kaçakların denetlenmesi,
önlenmesinde hata, noksanlık
rol üstlenerek devletin ve hilelerin
fazla gelir
ortaya çıkarılması suretiyle ödenmesi gereken verginin doğruluğunun
kaybına uğramasını önlemektedir. Vergi denetiminin en önemli ayağını vergi incelemesi tespit edilmesine ve
Vergi incelemesi, mükelleflerin işlem ve
sağlanmasına yönelik bir denetim şeklidir (Abdioğlu 2007, 162). hesaplarının muhasebe ilkeleri ve vergi hukuku
oluşturmaktadır
yönünden eleştirisel (Rakıcı 2011, 347).
bir gözle, yetkili uzman kişilerce denetlenmesi, hata, noksanlık ve hilelerin
ortaya4.1.Vergi
çıkarılması Denetiminin
suretiyle Yapısı
ödenmesi gereken verginin doğruluğunun tespit edilmesine ve
sağlanmasına yönelik bir denetim şeklidir (Abdioğlu 2007, 162).
Vergi denetiminin en önemli ayağı olan denetim elemanlarını, vergi denetiminin
yapısı değişmeden önce; Bakana bağlı; maliye müfettişleri ve hesap uzmanları, Gelir İdaresi
4.1.Vergi Denetiminin Yapısı
Vergi denetiminin en önemli ayağı olan denetim elemanlarını, vergi denetiminin

yapısı değişmeden önce; Bakana bağlı; maliye müfettişleri ve hesap uzmanları, Gelir İdaresi
Başkanlığına bağlı gelirler kontrolörleri ve defterdarlık emrindeki yerel denetim birimi olan vergi
denetmenleri oluşturmaktaydı. Maliye Bakanlığı’na ve Gelir İdaresi Başkanlığı’na bağlı ikili
bir yapının denetimde çift başlılığa yol açtığı, denetim elemanları arasında var olması gereken
koordinasyonun sağlanamadığı, gerekli planlamanın yapılamadığı ve mükerrer incelemelere
neden olduğu, dolayısıyla denetim etkinliğinin azaldığı ileri sürülmekteydi (Rakıcı 2011,347).
Vergi denetim yapısında görülen aksaklıklar sonucunda, Maliye Bakanlığı bünyesinde

doğrudan Bakana bağlı olarak faaliyet gösteren Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, 10/07/2011
tarih ve 27990 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 646 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile
kurulmuştur. ÖS
507
Söz konusu Kararname ile, 10.07.2011 tarihi itibari ile “Maliye Başmüfettişi”, “Baş
Hesap Uzmanı” ve “Gelirler Başkontrolörü” kadrolarında bulunanlar “Vergi Başmüfettişi”
kadrolarına; “Maliye Müfettişi”, “Hesap Uzmanı” ve “Gelirler Kontrolörü” ile “Vergi
Denetmeni” kadrolarında bulunanlar “Vergi Müfettişi” kadrolarına; “Maliye Müfettiş
Yardımcısı”, “Hesap Uzman Yardımcısı” ve “Stajyer Gelirler Kontrolörü” ile “Vergi Denetmen
Yardımcısı” kadrolarında bulunanlar da “Vergi Müfettiş Yardımcısı” kadrolarına atanmıştır
(VDK 2012,1).
646 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile, Vergi denetim Kurulu Başkanlığına vergi
incelemelerinin yapılması, mükelleflerin faaliyetlerinin analiz edilerek risk alanlarının tespit
edilmesi, ihbar ve şikâyetlerin değerlendirilmesi, inceleme ve denetim sonuçlarının izlenmesi,
vergi inceleme ve denetimleri ile raporlamaya ilişkin standart, ilke, yöntem ve tekniklerin
geliştirilmesi, inceleme ve denetim rehberlerinin hazırlanması, etik kuralların belirlenmesi ve
Bakan tarafından verilen teftiş, inceleme, denetim, soruşturma ve benzeri görevlerin yapılması
gibi görev ve yetkiler verilmiştir (VDK 2012, 1)
Vergi denetim Kurulu Başkanlığı, vergi incelemesi, teftiş, denetim, soruşturma görev ve
yetkilerine haiz olup; kayıt dışılık ve yolsuzlukla mücadelede etkin bir rol üstlenmektedir.
Veri Denetim Kuruluna verilen görevlerin yerine getirilmesinde, uzmanlaşma ve

işbölümünün sağlanması amacıyla Bakanlık Makamının onayıyla doğrudan Başkanlığa bağlı
olmak üzere;
- 29 İlde (İstanbul’da 6, Ankara’da 4 olmak üzere) toplam 37 adet Küçük ve Orta Ölçekli
Mükellefler Grup Başkanlıkları (A Grubu),
- İstanbul, Ankara ve İzmir illerinde olmak üzere toplam 3 adet Büyük Ölçekli Mükellefler
Grup Başkanlıkları (B Grubu),
- İstanbul ve Ankara illerinde olmak üzere toplam 2 adet Organize Vergi Kaçakçılığı ile
Mücadele Grup Başkanlıkları (C Grubu),
- İstanbul, Ankara ve İzmir illerinde olmak üzere toplam 3 adet Örtülü Sermaye, Transfer
Fiyatlandırması ve Yurtdışı Kazançlar Grup Başkanlıkları (Ç Grubu) kurulmuştur (VDK 2017,
3).
Kurulun esas görevleri, Vergi Usul Kanunu ve diğer gelir kanunları kapsamında vergi
incelemeleri yapmaktır. Kurul, vergi denetimlerini objektif, risk analizine dayalı, gelir politikası
başta olmak üzere makroekonomik hedeflere uyumlu olarak gerçekleştirmektedir.
Kurul, vergi denetimlerinde verimlilik, etkinlik ve uzmanlaşmayı esas almak suretiyle

vergi denetim kapasitesinin güçlendirilmesini, kalitesinin ve verimliliğinin artırılmasını
amaçlamaktadır.
Kurul bünyesinde oluşturulan Risk Analiz Sisteminde; her türlü bilgi, veri ve istatistik
ÖS kullanılarak mükelleflerin faaliyetleri gruplar ve sektörler itibarıyla analiz edilmekte,
508 mukayeseler yapılmakta ve bu suretle risk alanları tespit edilmektedir.
Bu süreçte, mükellefler tarafından sunulan bilgi ve belgelerin yanında finans

kuruluşlarından, mükellefle iş ilişkisi olanlardan, Sosyal Güvenlik Kurumu, Tapu İdaresi,
Gümrük İdaresi gibi kamu kurum ve kuruluşlarından ve diğer her türlü kaynaktan elde edilen
veriler derlenerek nitelikli veri haline getirilmekte ve risk analiz programları kullanılarak
analize tabi tutulmaktadır.
Risk analiz programları kullanılarak yapılan analiz ve mukayeseler neticesinde riskli

sektörler ve mükellefler ile risk alanları ve dereceleri objektif olarak belirlenmekte, incelenecek
konu ve mükellefler Kurulun aktif işgücü ile risk alanları ve risk dereceleri dikkate alınarak
seçilmektedir.
Optimal zaman ve kaynak kullanımını sağlamak amacıyla Kurul, mevcut risk analizi
programlarının yetenek ve kapasitesini artırmakta ve bunlara yeni uygulamalar eklemektedir
(VDK 2012, 33-35).
Hem tüm kamuda, hem de Maliye Bakanlığında iş ve işlemlerin bilişim teknolojileri

(VEDOP, Say2000i, MEOP gibi) kullanılarak gerçekleştirilmeye başlanması ve bu sürecin
yaygınlaşması, bu iş ve işlemlerin teftiş yöntemlerinde de değişime gitmeyi zorunlu kılmaktadır.
Otomasyona dayalı sistemlerin bilişim teknolojileri kullanılarak teftiş edilmesi ve teftişe

ilişkin yeni yöntemlerin geliştirilmesi, bilişim teknolojilerinin yoğun kullanımının getirdiği yeni
risk alanlarının tespit edilmesi ve çözüm önerileri geliştirilmesi hususları da dikkate alınarak
“e-teftiş” çalışmalarına devam edilmektedir.
“E-teftiş” programlarını geliştirerek Türkiye çapında işlemlerin merkezden elektronik

denetime tabi tutulması, Kurulun temel öncelikleri arasındadır.
Böylece bilgi işlem sistemleri kullanılarak yapılacak “e-teftiş” uygulamalarıyla, teftişlerde

etkinlik sağlanmış ve verimlilik artırılmış olmaktadır (VDK 2012, 38).
E-devlet uygulamaları bilişim teknolojilerindeki gelişmelerin bir yansıması olarak

hızla yaygınlaşmaktadır. E-devlet uygulamaları ile kamunun sunduğu hizmetlerin daha hızlı
ve kaliteli olması amaçlanmaktadır. Gerek tüm kamuda gerekse Maliye Bakanlığında iş ve
işlemlerin bilişim teknolojileri kullanılarak gerçekleştirilmeye başlanması ve yaygınlaşması, bu
iş ve işlemlerin denetim ve teftişinde de benzer şekilde değişime gitmeyi zorunlu kılmaktadır.
“E-teftiş” uygulamalarının en az iki alanda yürütülmesi kaçınılmaz görülmektedir. Birinci

alan klasik olarak yürütülmesi zorunlu olan denetim faaliyetlerinin bilişim teknolojilerinin ve
otomasyonun sunduğu imkânlar kullanılarak daha verimli ve etkin halde sunulmasıdır. İkinci
alan ise bilişim teknolojilerinin yoğun kullanımının getirdiği yeni risk alanlarını tespit etmeyi
ve çözüm önerileri geliştirmeyi içermektedir.
Vergi Denetim Kurulu, bu gelişme ve ihtiyaçları göz önüne alarak “e-teftiş” çalışmaları
yapmaktadır. “E-teftiş” çalışmalarında klasik teftişlerde bilişim teknolojilerinin sunduğu
imkânların maksimum düzeyde kullanılması ile görev alanı itibarıyla bilişim teknolojilerindeki ÖS
gelişmelerin ortaya çıkardığı risk alanlarının belirlenmesi ve geliştirmeye açık alanların 509
geliştirilmesi hedefi esas alınmaktadır.
“E-teftiş” lerde teknolojinin en üst düzeyde kullanılması, merkezden teftiş yapılması, tek
tek olaylar yerine sistem üzerinde yoğunlaşılması, bilgi teknolojileri sistemlerinin ve bunlardan
elde edilen verilerin bütüncül bir yaklaşımla ve risk odaklı olarak değerlendirilmesi yöntemi
benimsenmiştir (VDK 2012, 51).
Vergi inceleme ve denetimleri ile raporlamaya ilişkin standart, ilke, yöntem ve teknikler
geliştirilerek inceleme ve denetim rehberleri hazırlanmakta, Vergi Müfettişlerinin uyacakları
etik kurallar belirlenmektedir. Böylece etkin, verimli, standart ve kaliteli vergi denetimi
yapılması amaçlanmaktadır (VDK 2012, 36).
“Vergi Denetim Standartları” yapılan denetim faaliyetinin kalitesini güvence altına almayı
amaçlayan çerçeve ilkeleri ifade etmektedir. Diğer bir deyişle, “standartlar” incelemelerde
kullanılacak yöntemleri değil “ana prensipleri” ifade etmektedir.
“Vergi Denetim Standartları” nın oluşturulması sırasında “Uluslararası Bağımsız

Denetim Standartları”, “Uluslararası Muhasebe Standartları”, “Türkiye Denetim Standartları”
ve “Türkiye Muhasebe Standartları” ndan yararlanılmaktadır (VDK 2017, 30).
Denetim gücünün etkin kullanılması, idari makamların gereksiz yere meşgul edilmesinin
önlenmesi ve uygulama birliğinin sağlanması amacı ile, Kurul Başkanlığınca hazırlanan
13/01/2012 tarihli “İhbar ve İnceleme Taleplerini Değerlendirme Komisyonu Çalışma
Esaslarına İlişkin Yönerge” uyarınca, Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlıkları
ve Büyük Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlıkları bünyesinde İhbarları ve İnceleme Taleplerini
Değerlendirme Komisyonları kurulmuştur (VDK 2012, 36).
Denetim yapısındaki değişikliğin denetimin etkinliğinin göstergelerinden olan inceleme

oranına etkisinin olup olmadığını anlamak amacıyla aşağıdaki tabloya yer verilmiştir.
Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlıkları ve Büyük Ölçekli Mükellefler Grup
ve İnceleme
ve İnceleme Taleplerini
Taleplerini Değerlendirme
Değerlendirme Komisyonu
Komisyonu Çalışma
Çalışma Esaslarına
Esaslarına İlişkin
İlişkin Yönerge”
Yönerge” uyarınca,
uyarınca,
Başkanlıkları
Başkanlıkları bünyesinde bünyesinde
İhbarları ve İnceleme İhbarları
Taleplerinive Değerlendirme
İnceleme Taleplerini Değerlendirme
Komisyonları Komisyonları kurulmuştur
kurulmuştur
Küçük
Küçük ve ve OrtaOrta Ölçekli
Ölçekli Mükellefler
Mükellefler GrupGrup Başkanlıkları
Başkanlıkları ve ve BüyükBüyük Ölçekli
Ölçekli Mükellefler
Mükellefler GrupGrup
(VDK 2012, 36). (VDK 2012, 36).
Başkanlıkları
Başkanlıkları bünyesinde
bünyesinde İhbarları
İhbarları ve İnceleme
ve İnceleme Taleplerini
Taleplerini Değerlendirme
Değerlendirme Komisyonları
Komisyonları kurulmuştur
kurulmuştur
Denetim Vergi̇
yapısındaki Kaçırma Amaçlı
değişikliğin Muhasebe
denetimin Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ ne Bi̇ r İnceleme
Denetim yapısındaki
(VDK değişikliğin
Vergi̇
(VDK2012, Kaçirma
2012, denetimin
Amaçli
36).36). Vergi̇
Muhasebe etkinliğinin
Kaçirma Amaçli
Hi̇ leleri̇ Üzeri̇ ne Bi̇ etkinliğinin
göstergelerinden
Muhasebe Hi̇ leleri̇
r İnceleme göstergelerinden
olanÜzeri̇
inceleme oranınaolan inceleme oranına
ne Bi̇ r İnceleme
etkisinin
etkisinin olup olmadığını olupamacıyla
anlamak olmadığını anlamak
aşağıdaki amacıyla
tabloya aşağıdaki tabloya yer verilmiştir.
yer verilmiştir.
Denetim
Denetim yapısındaki
yapısındaki Vergi̇değişikliğin
Kaçirma
değişikliğin denetimin
Amaçli
denetimin
Vergi̇ Kaçirma Amaçli Muhasebe Hi̇ Muhasebe etkinliğinin
etkinliğininHi̇ leleri̇
leleri̇ göstergelerinden
Üzeri̇
ne Bi̇ner İnceleme
göstergelerinden
Üzeri̇ olanolan
Bi̇ r İnceleme inceleme
inceleme oranına
oranına
Tablo 3. olup
etkisinin Türkiye Tablo
Genelindeki
olmadığını 3.Mükelleflerin
anlamakTürkiye Genelindeki
amacıyla İncelenme
aşağıdaki Mükelleflerin
Oranları
tabloya yer İncelenme
verilmiştir.Oranları
etkisinin olup olmadığını anlamak amacıyla aşağıdaki tabloya yer verilmiştir.
Mükellef Sayısı Mükellef Sayısı
İncelenen Mükellef İncelenen Mükellef
İnceleme Oranı İnceleme Oranı
Tablo
Tablo 3. Türkiye
3. Türkiye Genelindeki
Genelindeki Mükelleflerin
Mükelleflerin İncelenme
İncelenme Oranları
Oranları
Yıllar Yıllar Sayısı Sayısı
Mükellef
Mükellef Sayısı
Sayısı İncelenen
İncelenen Mükellef
Mükellef İnceleme
İnceleme Oranı
Oranı
2013 2013
2.460.281 2.460.281
71.352 71.352
% 2,90 % 2,90
Yıllar
Yıllar Sayısı
Sayısı
2014 2014
2.472.658 2.472.658 55.284 % 2,24
20132013 2.460.28155.284
2.460.281 71.352 % 2,24
71.352 % 2,90
% 2,90
2015 2015
2.527.084 2.527.084 58.676 % 2,32
20142014 2.472.65858.676
2.472.658 55.284 % 2,32
55.284 % 2,24
% 2,24
2016 2016
2.541.016 2.541.016 49.817 % 1,96
20152015 2.527.08449.817
2.527.084 58.676 % 1,96
58.676 % 2,32
% 2,32
2017 2017
2.636.370 2.636.370 44.182 % 1,68
20162016 2.541.01644.182
2.541.016 49.817 % 1,68
49.817 % 1,96
% 1,96
ÖS
ÖS
510 2017 Raporu.2017, 43 2.636.370 44.182 % 1,68
FaaliyetVDK
VDK510 VDK
2017 Faaliyet
Faaliyet
Raporu.2017, 43 Raporu.2017,
2.636.370 43 44.182 % 1,68
VDKÖSFaaliyet Raporu.2017, 43VDK Faaliyet Raporu.2017, 43
ÖS Denetimde yapılan değişiklik ve ve
yeni teknik gelişmelerin
Denetimde
510510
yapılan
VDK Denetimde
VDK değişiklik
Faaliyet
Faaliyet yapılan
ve yeni değişiklik
teknik yeni
43 43gelişmelerin
Raporu.2017,
Raporu.2017, teknik
inceleme oranınainceleme
gelişmelerin inceleme
etkisininoranına
oranınaetkisinin
etkisinin
olmadığı, incelemeolmadığı,
olmadığı,
oranının inceleme
inceleme
Denetimde
çok oranının
oranının
yapılan
düşük çok düşük
çok
değişiklik
olduğu düşük
ve olduğu
yeni olduğu
teknikgörülmektedir.
görülmektedir.
gelişmelerin inceleme oranına etkisinin olmadığı,
Denetimde yapılan
VDK değişiklik
VDK Faaliyet
Faaliyet ve yeni
Raporu.2017,
Raporu.2017, 43 görülmektedir.
teknik gelişmelerin
43 inceleme oranına etkisinin olmadığı,
inceleme oranının çok Denetimde
Denetimde
inceleme
düşük oranının
olduğu yapılan
yapılan değişiklik
çokdeğişiklik
düşük
görülmektedir. ve
yeniyeni
ve görülmektedir.
olduğu teknik
teknik gelişmelerin
gelişmelerin inceleme
inceleme oranına
oranına etkisinin
etkisinin
İnceleme sayısı İnceleme
olmadığı,
olmadığı, ve İnceleme
oranını
Denetimde
Denetimde inceleme
inceleme sayısı
yapılan ve
sayısı
etkileyen
oranının
yapılan
oranının oranını
ve oranını
en
çok
değişiklik
çok ve
değişiklik düşük etkileyen
önemli etkileyen
düşük
ve yeni
yeniolduğuunsur
olduğu en
teknik önemli
en
vergi önemli unsur
unsur
denetimini
görülmektedir.
gelişmelerin
teknik görülmektedir. vergi
vergidenetimini
denetimini
gerçekleştiren
inceleme oranına gerçekleştiren
etkisinin
gelişmelerin inceleme oranına etkisinin olmadığı, gerçekleştiren
olmadığı,
müfettiş
İnceleme müfettiş
ve müfettiş
sayısı müfettiş
ve ve
İnceleme
oranını
inceleme
müfettiş
ve
yardımcılarının müfettiş
sayısı
etkileyen
oranının
yardımcılarının
ve
en yardımcılarının
kadro sayısı
oranını
önemli ve
unsur kadro
kadro
hizmet
etkileyen
vergi en sayısı vegerçekleştiren
sayısı
süresidir.
önemli
denetimini unsurhizmet
ve Buhizmet
vergi süresidir.
nedenle Bu
süresidir. veBu
aşağıdaki
denetimini nedenle
nedenle
gerçekleştiren
müfettiş aşağıdaki
aşağıdaki
müfettiş ve
inceleme oranının çok çok düşük
düşük olduğu
olduğu görülmektedir.
görülmektedir.
tabloya tabloya
tabloya yer
İnceleme verilmiştir.
yer sayısı
verilmiştir.ve oranını etkileyen en önemli unsur vergi denetimini gerçekleştiren
ir. yeryardımcılarının
müfettiş verilmiştir.
İnceleme
ir.
müfettiş sayısıvevehizmet
kadro yardımcılarının
sayısı oranını
kadro etkileyen en önemli
sayısıBuvenedenle
süresidir. hizmet unsur
süresidir.
aşağıdaki Bu vergi
nedenle
tabloya denetimini
aşağıdaki
yer verilmişt gerçekleştiren
tabloya yer verilmişt
müfettiş
müfettiş vesayısı
İnceleme
ve müfettiş
İnceleme müfettiş
sayısı veyardımcılarının
oranını
veyardımcılarının
oranını etkileyen
etkileyen kadrokadro
en sayısı
en önemli sayısı
önemli ve
unsur ve vergi
unsur hizmet
hizmet
vergi süresidir.
denetimini
süresidir.
denetimini Bu Bu nedenle
gerçekleştiren
nedenle
gerçekleştiren aşağıdaki
müfettiş
ve ve
aşağıdaki
müfettiş
tabloya
tabloya
Tablo 4. Vergi yer
Tablo verilmiştir.
4. Vergi
yeryardımcılarının
Denetim
ir. verilmiştir.
Elemanlarının Denetim
Kadro Elemanlarının
Sayısı ve ve
Hizmet Kadro Sayısı
Süresine ve
Göre Hizmet
BuDağılımıSüresine Göre Dağılımı
ir.müfettiş
müfettiş yardımcılarınınkadrokadro sayısı
sayısı ve hizmethizmet süresidir.
süresidir. nedenle
Bu nedenle aşağıdaki
aşağıdaki tabloya
tabloya yer verilmişt
yer verilmişt
Hizmet 1-5 Yıl Hizmet 1-5 11-15
Yıl Yıl 6-1016-20
Yıl Yıl11-1521-25
Yıl Yıl16-20 Yıl 21-25Kadro
Yıl 26+ Kadro
Tablo
Tablo 4.6-10
4. Vergi
YılDenetim
Vergi
Denetim Elemanlarının
Elemanlarının Kadro
Kadro Sayısı
Sayısı ve Hizmet
ve Hizmet
26+
Süresine
Süresine GöreGöre Dağılımı
Dağılımı
Süresi Süresi Sayısı Sayısı
% Hizmet % 1-5 Yıl % % 6-10 Yıl % % 11-15 Yıl% % 16-20 Yıl % % 21-25 Yıl% 26+% Kadro
Hizmet 1-5 Yıl 6-10 Yıl 11-15 Yıl 16-20 Yıl 21-25 Yıl 26+ Kadro
2013 Süresi
45 2013
Süresi 23 45 8 23 4 8 9 4 11 9 5.550 % 11 SayısıSayısı
5.550
% % % % % % % % % % %
2014 64 2014 14 64 8 14 3 8 8 4 4 3 7 9 4 9.21411 11 7 9.214
20132013 45 45 23 23 8 4 9 5.550
5.550
2015 64 2015 16 64 7 16 3 8 7 4 3 3 6 4 4 9.2057 7 6 9.205
20142014 64 64 14 14 8 3 4 9.214
9.214
2016 59 2016 21 59 7 21 2 7 7 4 3 2 7 4 4 8.5026 6 7 8.502
20152015 64 64 16 16 7 3 4 9.205
9.205
2017 60 2017 20 60 7 20 2 7 7 4 2 2 7 4 4 8.2447 7 7 8.244
20162016 59 59 21 21 7 2 4 8.502
8.502
20172017 60 60 20 20 7 7 2 2 4 4 7 7 8.244
8.244
VDKFaaliyet
VDK Faaliyet VDK
Raporu
VDK
Raporu Faaliyet
2013, 2014,
Faaliyet
2013, 2014, Raporu
2015,
Raporu
2015, 2013,
2016,
2013,
2016, 2017 2014,
2015,2015,
2017
2014, 2016, 2017
2016, 2017
VDK Faaliyet Raporu 2013, 2014, 2015, 2016, 2017
Tablo4’te
Tablo 4’te kadro
kadro Tablo
Tablo
sayısında
VDK
sayısında
VDK
VDK VDK 4’te
4’te
2014 2014
Faaliyet
Faaliyet
Faaliyet
Faaliyet
kadro
kadro sayısında
sayısında
yılında
Raporu
yılında
Raporu
Raporu
Raporu
2014
önemli
2013,
önemli
2013,
2013,
2013, bir
2014,
2014,
2014,
2014
bir
2014, yılında
yılında
miktarda
2015,
2015,2015, önemli
miktarda
2015,
2016, artış
2016, önemli
bir
2016,
olduğu
2017
2016,
2017 2017 bir Tablo
2017
fakat miktarda
miktarda
artış olduğu artış
fakat
3’te artış
olduğu
Tablo olduğu
fakat
inceleme fakat
3’teTablo 3’teTablo 3’te
inceleme
inceleme Tablo
inceleme 4’te kadro
oranında sayısında
düşme 2014
olduğu yılında önemli
görülmektedir. Bubir miktarda
durum yeni artış
alınanolduğu fakat
denetim Tablo 3’te
birelemanlarının
oranındaoranında düşme
düşme olduğu olduğu
oranında düşme görülmektedir.
görülmektedir. olduğu
Bu durum Bualınan
yeni durum
görülmektedir. yeni
Budenetim
durum alınan
yeni denetim
alınan
elemanlarının elemanlarının
denetim
bir süre elemanlarının
eğitime süre eğitime
bir süre eğitimeinceleme
bir
tabi Tablo
Tablo
Tablo
Tablo süreoranında
4’te
4’te
tutulması,
tabi
4’te
4’te kadro
eğitime
kadro
kadro düşme
kadro
denetim
sayısında
sayısında
tutulması, tecrübeli
olduğu
sayısında
sayısında
tabi 2014
tutulması,görülmektedir.
2014
işlemlerinin
20142014
yılında
denetim işlemlerinin
yılında
yılında önemli
denetim
tecrübeli
yılında
önemli
tecrübeli
Bu
önemli
bir durum
bir
miktarda
işlemlerinin
önemli
bir elemanlarca
bir
miktarda
elemanlarca
yeni
miktarda
artış
tecrübeli
miktarda
artış alınan
artış
olduğu
yapılmasından
artış
olduğu denetim
olduğu
fakat Tablo
elemanlarca
yapılmasından
olduğu
fakat fakat
Tablo 3’teelemanlarının
fakat
3’te Tablo
3’te3’te
inceleme
yapılmasından
Tablo
inceleme
kaynaklanmış olabilir.
tabi tutulması, denetim
bir
incelemeişlemlerinin
süre eğitime
oranında tabi
düşme elemanlarca
tutulması,
olduğu yapılmasından
denetim
görülmektedir. kaynaklanmış
işlemlerinin
Bu durumtecrübeli
yeniolabilir.
elemanlarca
alınan denetim yapılmasından
elemanlarının
kaynaklanmışinceleme kaynaklanmış
olabilir.
oranında oranında
oranında düşme
düşme olabilir.
düşme
olduğu
olduğu olduğu görülmektedir.
görülmektedir.
görülmektedir. Bu durum
Bu durum Bu
yeni durum
yeni alınan
alınan yeni alınan
denetim
denetim denetimbirelemanlarının
elemanlarının
elemanlarının bir süre
süre eğitime
eğitime
2015 yılından
kaynaklanmış
bir
bir süre
sonra
süre
eğitime olabilir.
eğitime
2015 kadro
hem tabi
yılından tabi tutulması,
tutulması,
sonra
sayısında hem kadro
(Tablo
denetim
denetim sayısında
4)tecrübeli
hem
işlemlerinin
işlemlerinin
(Tablo oranında
deelemanlarca
inceleme
tecrübeli
4)tecrübeli
hem de(Tablo elemanlarca
elemanlarca
inceleme oranında
3) azalma
yapılmasından
yapılmasından
(Tablo 3) azalma
tabi tabi tutulması,
tutulması, denetim
denetim işlemlerinin
işlemlerinin tecrübeli elemanlarca yapılmasından kaynaklanmış olabilir.
2015 yılından sonra2015
kaynaklanmış
kaynaklanmış hem yılından
kadro
olabilir.
olabilir. sonra hem
sayısında kadro
(Tablo hem deyapılmasından
4)sayısında (Tablo
inceleme kaynaklanmış
4) oranında
hem (Tabloolabilir.
de inceleme oranında (Tablo
olduğu elemanlarının
olduğu ve vergi denetim ve vergi denetim elemanlarının
% 60’ının % 60’ının1-5hizmet
hizmet süresinin süresininolduğu
yıl arasında 1-5 yıl arasında olduğu
20152015 yılından
yılından sonra
sonra hemhem
kadrokadro sayısında
sayısında (Tablo
(Tablo 4) hem
4) hem de inceleme
de inceleme oranında
oranında (Tablo
(Tablo 3) azalma
3) azalma
20152015
görülmektedir. Denetimde yılından
görülmektedir.
yılından sonra
etkinliğin sonra
hemhem
Denetimde kadro
etkinliğin
kadro
sağlanmasında sayısında
sağlanmasında
ensayısında
önemli (Tablo
(Tablo
etken en 4) hem
önemli
4) denetim
vergi hem de inceleme
deetken
inceleme oranında
vergi denetim
oranında
elemanlarıdır. (Tablo
elemanlarıdır.
(Tablo
olduğu
olduğu ve ve vergi
vergi denetim
denetim elemanlarının
elemanlarının % 60’ının
% 60’ının hizmet
hizmet süresinin
süresinin 1-5 1-5
yıl yıl arasında
arasında olduğu
olduğu
Bunların görevde
Bunların görevde kalıcılığının kalıcılığının
sağlanamaması sağlanamaması
halinde halinde
denetim kadrosu hemdenetim kadrosu hem
sayıca azalacak, hemsayıca
de azalacak, hem de
2015 yılından sonra hem kadro sayısında (Tablo 4) hem de inceleme oranında (Tablo
3) azalma olduğu ve vergi denetim elemanlarının % 60’ının hizmet süresinin 1-5 yıl arasında
olduğu görülmektedir. Denetimde etkinliğin sağlanmasında en önemli etken vergi denetim
elemanlarıdır. Bunların görevde kalıcılığının sağlanamaması halinde denetim kadrosu hem
sayıca azalacak, hem de sürekli yenilenmesi nedeniyle tecrübesiz olacaktır. Bu durumda
denetim yapısındaki değişikliğin vergi denetiminde etkinlik sağlamasında tek başına yeterli
olması mümkün değildir.
4.2. Risk Analizine Dayalı Vergi Denetim Yöntemleri
Risk analizinde kullanılan kaynaklar aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir; (Bakar ve

Gerçek 2016, 170)
- Ekonomik ve vergiye yönelik bilgiler (ekonomik büyüme oranları, ortalama ücret vb.), ÖS
511
- Mükellefler tarafından verilen bilgiler (beyannameler, beyan edilen yüksek yönetim
giderleri, düşük kar marjları, şüpheli faturalar ve olağan dışı bilançolar, bilgi verme kapsamında
istenen veya düzenli verilen bilgiler vb.)
- İdarede tutulan vergisel bilgiler (vergisel ödevleri veya beyanname verme tarihlerine
uyum, mükelleflerin önceki denetim sonuçları vb.),
- Diğer idarelerden alınan bilgiler (Gümrük, SGK vb.),
- Üçüncü kişiler tarafından sağlanan bilgiler (bankalar, borsa, tapu kayıtları vb.),
- Seçilen bazı sektörler (alkol, tütün, akaryakıt, gaz vb.),
- İnternetten sağlanan bilgiler.
Risk analizinde kullanılan bu kaynaklara günümüz teknolojileri sayesinde daha kolay

ulaşımı sağlamak amacıyla Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı ve Vergi Denetim Kurulu
Başkanlığı tarafından hem mevzuat alt yapısı oluşturulmuş, hem de bilgisayarlı denetim
yapılabilmesi için sistem ve projeler geliştirilmiştir.
4.2.1. Risk Analizine Dayalı Vergi Denetimi İçin Geliştirilen Sistem ve Projeler
Türkiye’de Gelir idaresinde bilgisayar destekli sistemlerin kullanımı ilk kez 1998 yılında
VEDOP (Vergi Dairesi Otomasyon Projesi) ile başlamıştır. 2004-2006 yıllarında VEDOP-2 ile
otomasyon ağı yaygınlaştırılarak merkezi bir yapıya kavuşturulmuştur. Üçüncü aşama olarak
2007 yılında başlayan VEDOP-3 ve e-VDO (İnternet Tabanlı Vergi Dairesi Otomasyonu)
uygulamalarının; otomasyon kapsamında olmayan vergi daireleri ile mal müdürlüğü gelir
birimlerinin tümüne yaygınlaştırılması, eski yazılımlar ile çalışan vergi dairelerinin otomasyon
sisteminin değiştirilmesi çalışmaları tamamlanmıştır (GİB 2015, 66).
VEDOP- 2 ile kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması için merkezde kurulan
sistemlerle bilgisayarlı denetime başlanmıştır.
Bilgisayarlı denetimin yapılabilmesi için geliştirilen sistem ve projeler şunlardır;
- VERİA (Veri Ambarı) sistemi; 2005’te kurulan bu sistemde, Vergi İstihbarat

Merkezinden bankalardan ve diğer üçüncü kişilerden gelen bilgilerle mükellef beyanlarının
karşılaştırılabilmesi sağlanmıştır. Denetim ve Uyum Yönetimi Daire Başkanlığı bünyesinde
kurulan Risk Analizi Merkezi, vergi denetim ve incelemelerinin bilgisayar destekli, etkin ve
verimli olarak gerçekleştirilmesini sağlamak üzere faaliyetler göstermiştir. Bu tarihten sonra
VERİA’dan gelen bilgiler doğrultusunda Muhtasar ve Gelir Vergisi Beyanlarının Çapraz Analizi
Projesi, Serbest Meslek Erbabı Beyan Analizi Projesi, Sahte Belge Kullananların Tespiti Projesi,
Ba-Bs Form Analizine Dayalı 2006 B-101 Projesi, Kredi Kartı ile Yapılan (POS) Satışları İzleme
Projesi gibi projeler gerçekleşmiştir. Tedarikçi ve alt tedarikçilerin denetlenmesini sağlayan,
böylece sahte faturaların tespit edilmesi ihtimalini artıran en önemli uygulamalardan biri karşıt
inceleme imkânı veren Ba-Bs formları olmuştur.
ÖS
512
- Merkezi Risk Analizi ve Katmanlaştırma Modeli (MERAK); 2010 yılında pilot
proje olarak uygulanan bu model, işlemlerin etkinliğinin ve mükelleflerin vergiye uyumunun
artırılması ile incelenecek mükelleflerin nesnel ve risk analizine dayalı olarak seçilmesini
amaçlamaktadır. Mükellefler öncelikle sektörel ve/veya bölgesel düzeyde gruplara ayrılmış,
daha sonra mükelleflerin bilanço, gelir tablosu, beyanname ve e-VDO verileri ile üçüncü
taraf bilgileri esas alınarak büyüklükleri belirlenmiş ve buna göre katmanlara ayrılmaları
sağlanmıştır. Böylece ilgili sektör ve/veya bölgesel düzeyde mükellefler ’en büyük’, ‘büyük’,
‘orta’ ve ‘küçük’ katmanlara göre her biri kendi sınıfında analize tabi tutulmuş ve bütünüyle
matematiksel ve istatistikî yöntemler veya hesaplamalarla her mükellefe bir risk puanı atanmıştır
(Bakar ve Gerçek 2016, 182-184).
- KDV İadesi Risk Analiz Sistemi (KDVİRA); 2010 yılında uygulanan bu sistem
amacı, iadeyi yapan personelin sorgulamalar için harcadığı zamanın daha etkin bir şekilde
kullanılmasının, yapılan sorgulamalarda oluşabilecek hataların ortadan kaldırılmasının, vergi
dairelerinin kırtasiyecilikten kurtarılmasının, iade-mahsup işlemlerine hız kazandırılmasının,
KDV iade işlemlerine asgari bir standart getirilmesinin ve yurt çapında uygulamada birlik
olmasının sağlanmasıdır. Diğer taraftan, KDVİRA Sistemi, iade işlemlerinin bütün aşamalarının
idare tarafından takip ve kontrol edilebilmesini kolaylaştırmaktadır.
- KDV İadesi Makro Analiz Raporu (MAR); 2011 yılından itibaren KDV İade
Raporlarına eklenmiş olan Makro Analiz Raporu ile veri ambarında yer alan ülke genelindeki
mükelleflere ait çeşitli bilgilerden faydalanılarak, iade talep eden mükellefler, KDV Genel
Uygulama Tebliğinde yapılması gereken kontrol ve analizler haricinde faaliyette bulundukları
il ve sektör bazında daha detaylı analizlere tabi tutulmaktadırlar. Mükelleflerin bu raporlarda
belirlenmiş olan kriterlerden sapma göstermeleri durumu iadeyi sonuçlandıracak vergi dairesine
rapor edilmekte ve iadenin daha sağlıklı bir şekilde yapılmasına olanak sağlamaktadır.
- Sahte Belge Risk Analiz Programı (SARP); ülkemizdeki vergi sisteminin en ciddi
sorunlarından birisi olan sahte fatura düzenleme fiilini işleyen mükelleflerin risk durumlarını
sayısal olarak ölçme yöntemi ile analiz edebilen ve “Sahte Belge Risk Analiz Programı”
(SARP) olarak isimlendirilen bir bilgisayar programı geliştirilmiştir. Sahte Belge Risk Analiz
Programı, denetim bilgi ve tecrübelerinden hareketle oluşturulmuş olan risk kriterlerini ihlal
eden mükellefleri, belirli bir algoritma çerçevesinde puanlamaktadır. Böylece tüm KDV
mükellefleri aylık bazda, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMİYB) düzenleme
riski yönünden değerlendirilmekte ve detaylı bir şekilde analiz edilmektedir. Risk odaklı
denetim anlayışı ile ortaya konulan bu yeni sistemde, Program aracılığıyla belirlenen yüksek
riskli mükellefler ilgili uzman personel tarafından da değerlendirildikten sonra incelenmek
üzere Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına gönderilmektedir.
- Gelir ve Kurumlar Vergisi Standart İade Sistemi (GEKSİS); Bu sistem ile Gelir
ve Kurumlar Vergisi iade işlemlerine asgari bir standart getirilmesi ve yurt çapında uygulama
birliğinin sağlanması amacıyla iadelerin elektronik ortamda kontrol ve analizinin yapılarak
mükellef ve iade yapacak birimlere raporlanması amaçlanmaktadır (GİB 2016, 98-101).
- Riskli İade Takip ve Analiz Programı (RİTAP); KDV iadelerinde etkinliğin

artırılması ve haksız iadenin engellenmesi temel amacı doğrultusunda, veri ambarında yer alan ÖS
bilgilerin etkin bir şekilde kullanılması suretiyle, işlemleri devam eden ve sonuçlandırılan KDV 513
iade taleplerinin anlık olarak izlenmesine ve raporlanmasına imkân veren KDV iadelerinin
doğruluğunun kontrol edilmesine yönelik olarak mükellef, vergi dairesi, talep türü ve şekli,
talep tutarı ve diğer bir takım kriterleri içeren, riski sayısal olarak ölçebilen, aynı zamanda son
kullanıcı tarafından belirlenecek kriterlere göre analiz yapılmasına imkân veren Riskli İade
Takip ve Analiz Programı (RİTAP) bir risk analiz ve denetim uygulaması olarak geliştirilmiştir.
Risk odaklı denetim anlayışı ile ortaya konulan bu yeni sistemde, Program aracılığıyla belirlenen
yüksek riskli iade talepleri, ilgili personel tarafından da değerlendirildikten sonra, gerekli
görülen talepler incelemeye sevk edilmesi için bağlı oldukları il vergi dairesi başkanlığına/
defterdarlığa gönderilmektedir (GİB 2017, 96).
- VDK- BİS; 646 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Vergi Denetim Kuruluna
verilen görevlerin gerektirdiği bütün iş süreçlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla
hazırlanan VDK-BİS uygulaması, Şubat 2012 itibari ile tüm Vergi Müfettişlerinin kullanımına
açılmıştır (VDK 2012, 58).
- VDK-RAS; Kurul bünyesinde oluşturulan her türlü bilgi, veri ve istatistik kullanılarak
mükelleflerin faaliyetleri gruplar ve sektörler itibarıyla analiz edilmekte, mukayeseler
yapılmakta ve bu suretle risk alanları tespit edilmektedir.
Bu süreçte, mükellefler tarafından sunulan bilgi ve belgelerin yanında finans

kuruluşlarından, mükellefle iş ilişkisi olanlardan, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), Tapu
İdaresi, Gümrük İdaresi gibi kamu kurum ve kuruluşlarından ve diğer her türlü kaynaktan elde
edilen veriler derlenerek nitelikli veri haline getirilmekte ve risk analiz programları kullanılarak
analize tabi tutulmaktadır.
Risk analiz programları kullanılarak yapılan analiz ve mukayeseler neticesinde riskli

sektörler ve mükellefler ile risk alanları ve dereceleri objektif olarak belirlenmekte, incelenecek
konu ve mükellefler Kurulun aktif işgücü ile risk alanları ve risk dereceleri dikkate alınarak
seçilmektedir (VDK 2013,35).
Sahte belge düzenleme ve kullanma fiilleri ile etkin bir şekilde zamanında mücadele
edilebilmesi için özellikle cari dönemde faaliyet gösteren sahte belge düzenleyicilerinin
ve kullanıcılarının tespit edilmesi amacıyla VDK-RAS’a SABE-RAM eklenmiştir. 2016

yılında tam olarak faaliyete geçirilen bu modül ile 2017 yılında cari dönemdeki sahte belge
düzenleyicileri ve kullanıcıları etkin bir şekilde kontrol edilmektedir (VDK 2017, 29).
- Risk Analiz Merkezi (VDK-RAMER); Bu merkezde iş ve iş akışı yönetimini

elektronik ortamda sağlamak için, yapılan analizler sonucu belirlenen ve hakkında İnceleme
oluru alınan mükelleflerin elektronik ortamda Grup Başkanlıklarına sevki VDK-BİS sistemiyle
gerekli entegrasyon sağlanarak yapılmış ve Vergi Denetim Kurulu Risk Analiz Sistemi (VDK-
RAS) içinde yer alan Risk Analiz Programının ilk versiyonu tamamlanmıştır (VDK 2014,27).
- VDK-MERAM; Bu sistem ile her türlü bilgi, veri ve istatistik kullanılarak mükelleflerin
faaliyetleri; gruplar ve sektörler itibarıyla analiz edilmekte, mukayeseler yapılmakta ve bu
suretle risk alanları tespit edilmektedir.
ÖS
514 -VDK-SİGMA Sürekli Gözetim ve Denetim Ağı; Bu Proje kapsamında sürekli veri
verme yükümlülüğü altına alınan vergi mükellefleri ile Kurul’a ait bilgi sistemleri arasında veri
transferinde kullanılacak olan SigmaA Veri Aktarım Yazılımı tamamlanmıştır (VDK 2015, 37).
- VDK-VEDAS; Vergi incelemelerinin mükellefler tarafından üretilen e-defter,

e-fatura, kayıt saklama verileri gibi elektronik veriler kullanılarak daha etkin ve kısa sürede
tamamlanabilmesi amacıyla Vergi Denetim Kurulu bünyesinde VEDAS adı altında bir e-denetim
analiz sistemi geliştirilmiştir.
Başkanlık bünyesinde geliştirilen e-denetim altyapısının ve VDK-VEDAS yazılımının

test edilmesi amacıyla e-denetim teknikleri kullanılarak tamamlanabilecek vergi incelemeleri
planlanmış, incelemelerden elde edilecek geri bildirimler yoluyla VDK-VEDAS’ın
geliştirilmesini sağlayacak teknik altyapı oluşturulmuş ve bu amaçla inceleme görevlendirmeleri
yapılmıştır (VDK.2017;35).
4.2.2. Risk Analizine Dayalı Vergi Denetimi İçin Mevzuatta Yapılan Değişiklik
213 sayılı Vergi Usul Kanununun bazı maddeleri ile Maliye Bakanlığı’na değişiklik
yapma yetkisi tanınmıştır. Bu kanun maddeleri ile Bakanlığa verilen yetkiler şunlardır:
- Kanunun 175. maddesi ile muhasebe standartları, tek düzen hesap planı ve mali
tabloların çıkarılmasına ilişkin usul ve esasları tespit etme, bunları mükellef, şirket ve işletme
türleri itibariyle uygulatma ve buna ilişkin diğer usul ve esasları belirleme yetkisi.
- Kanunun 242. maddesi ile;
Mükelleflere, niteliklerini belirlediği elektronik cihazları kullandırmak suretiyle belge

düzenlettirme ve kullanılacak özel cihazlardan çıkarılan pulları belgelere ekletme,
Elektronik defter, belge ve kayıtların oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza

ve ibrazı ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve düzenlenmesi uygulamasına
ilişkin usul ve esasları belirleme, elektronik ortamda tutulmasına ve düzenlenmesine izin
verilen defter ve belgelerde yer alması gereken bilgileri internet de dahil olmak üzere her
türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında Maliye Bakanlığına veya Maliye Bakanlığının
gözetim ve denetimine tabi olup, kuruluşu, faaliyetleri, çalışma ve denetim esasları Bakanlar
Kurulunca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenecek olan özel hukuk tüzel kişiliğini haiz bir
şirkete aktarma zorunluluğu getirme, bilgi aktarımında uyulacak format ve standartlar ile
uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etme, bu Kanun kapsamına giren işlemlerde elektronik
imza kullanım usul ve esaslarını düzenleme ve denetleme yetkisi.
- Kanunun Mükerrer 257. Maddesi ile;
Mükellef ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etme, bu Kanuna
göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini
uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirleme,
bunlarda değişiklik yapma,
ÖS
Mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları 515
veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirme ve bu
zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme,
Tutulması ve düzenlenmesi zorunlu defter, kayıt ve belgelerin mikro film, mikro fiş veya
elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla yapılması veya bu kayıt ortamlarında saklanması hususunda
izin verme veya zorunluluk getirme, bu şekilde tutulacak defter ve kayıtların kopyalarının Maliye
Bakanlığında veya muhafaza etmekle görevlendireceği kurumlarda saklanması zorunluluğu
getirme, bu konuda uygulama usul ve esaslarını belirleme, ,
Bu Kanunun 149 uncu maddesine göre, devamlı bilgi vermek zorunda olanlardan
istenilen bilgiler ile beyanname, bildirim, yazı, dilekçe, tutanak, rapor ve diğer belgelerin, şifre,
elektronik imza veya diğer güvenlik araçları kullanılmak suretiyle internet de dâhil olmak üzere
her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında verilmesine, beyanname, bildirim, yazı,
dilekçe, tutanak, rapor ve diğer belgelerin yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişiler aracı kılınarak
gönderilmesi hususlarında izin verme, standart belirleme veya zorunluluk getirme, beyanname,
bildirim, yazı, dilekçe, tutanak, rapor ve diğer belgeler ile bilgilerin aktarımında uyulacak format
ve standartlar ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etme, bu zorunluluk veya standartları
beyanname, bildirim, yazı, dilekçe, tutanak, rapor ve diğer belgeler veya bilgi ve işlem çeşitleri,
mükellef grupları ve faaliyet konuları itibarıyla ayrı ayrı uygulatma ya da belirleme, kanuni
süresinden sonra kendiliğinden veya pişmanlık talepli olarak verilen beyannameler üzerine
düzenlenen tahakkuk fişi ve/veya ihbarnameler ile süresinden sonra verilen bildirim, yazı,
dilekçe, tutanak, rapor ve diğer belgelere istinaden düzenlenen ihbarnameleri, mükellefe, vergi
sorumlusuna veya bunların elektronik ortamda beyanname, bildirim, yazı, dilekçe, tutanak,
rapor ve diğer belgeleri gönderme yetkisi verdiği gerçek veya tüzel kişiye elektronik ortamda
tebliğ etme, bildirim, yazı, dilekçe, tutanak, rapor ve diğer belgelere ilişkin yapılan işlemlerin
sonuçlarını internet de dâhil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında
ilgili kişilere gönderme ve bunların uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi.
Maliye Bakanlığı 213 Sayılı Vergi Kanunu ile verilen bu yetkileri yayımladığı Genel
Tebliğler ile;
- Beyannamelerin elektronik ortamda gönderilmesinde,
- Mal ve hizmet alım- satımlarında Ba-Bs bildirim formlarının elektronik ortamda

gönderilmesinde,
- Elektronik defter kullanılmasında,
- Fatura ve fatura yerine geçen belgelerin elektronik ortamda düzenlenmesinde,
- Bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesinde kullanarak risk analizine dayalı

bilgisayarlı vergi denetimine zemin hazırlamıştır.
ÖS
5. SONUÇ
516
Bu çalışmada, muhasebe hilelerinin vergisel yönü ile bu amaçla yapılan hilelerin
önlenmesi için vergi idaresince geliştirilen yöntem ve teknikler araştırılmıştır.
Vergi idaresinin, risk analizine dayalı denetim yöntemiyle daha etkin bir denetimin
yapılabilmesi amacıyla denetim yapısını değiştirdiği, denetimi tek çatı altında topladığı,
uzmanlaşma ve iş bölümüne gittiği, risk analizine dayalı bilgisayarlı denetim yönteminin
uygulanabilmesi için mevzuat alt yapısını oluşturarak sistem ve projeler geliştirdiği tespit
edilmiştir. Fakat denetim yapısında yapılan değişiklik ve yeni teknik uygulamaların inceleme
oranına etkisinin olmadığı, inceleme oranının halen çok düşük olduğu görülmüştür.
Denetim için geliştirilen sistem ve projelerin vergi denetiminde etkinliği artırması için
zamana ve bu yeni teknikleri uygulayacak müfettiş kadrosuna ihtiyaç olduğu düşünülmektedir.
Diğer taraftan hile yapılmasına imkân verecek baskı, fırsat ve haklı gösterme çabalarının önüne
geçilmesi, bunun için vergisel yönden hile yapma nedeni olarak gösterilen yüksek vergi oranları
ve adaletsiz vergi sisteminin düzeltilmesi yönünde vergi hukukunda değişiklik yapılması
önerilmektedir.
KAYNAKÇA
Abdioğlu, H. 2007. “Vergi Denetiminde Kırmızı Bayrakların Kullanımı”, Muhasebe ve
Finansman Dergisi, 36.
Açık, S. 2012. “Muhasebede Hata ve Hilelerin Vergi Hukuku Açısından İncelenmesi”, Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3).
Akalın, S. E. 2017. TMS 8 Kapsamında Muhasebede Hata ve Hilenin Tespiti ve Şirketlerin
Bağımsız Denetim Raporlarının İncelenmesi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
Artar, Y. 2016. “Türkiye’de Yasal Boşluk ve Esnekliklerden Yararlanılarak Gerçekleştirilen
Yaratıcı Muhasebe Uygulamaları”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı: 418,
https://yusufartar.com/2016/06/01/turkiyede-yasal-bosluk-ve-esnekliklerden-
yararlanilarak-gerceklestirilen-yaratici-muhasebe-uygulamalari/ (Erişim Tarihi:
15.06.2018).
Aygün, D. 2013. “Yaratıcı Muhasebe Stratejileri”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 8 (2).
Bakar, F.ve A. Gerçek. 2016. “Vergi Denetiminde Risk Analizinin Yeri: Bazı Ülke Uygulamaları
ve Türkiye için Bir Değerlendirme”, International Journal of Public Finance, Cilt:1 (2).
Bayraktar, A. 2007. Türkiye’de Muhasebe Hileleri Tarihi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İşletme Ana bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
KGK, Türkiye Denetim Standartları, Bağımsız Denetim Standardı 240. 2013. Finansal
Tabloların Bağımsız Denetiminde Bağımsız Denetçinin Hileye İlişkin Sorumlulukları.
Ocak, M.ve F.C. Güçlü. 2014. “Muhasebe Manipülasyonu: Hile, Yaratıcı Muhasebe, Kâr ve ÖS
İzlenim Yönetimine İlişkin Kavramsal Çerçeve”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi 517
Dergisi, 6 (3).
Okay, S. 2011. Muhasebe Hata ve Hilelerinin Meslek Etiği Açısından İrdelenmesi, Karamanoğlu
Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı İşletme Bilim
Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Oral, H. 2010. Muhasebe Hileleri ve Vergi Usul Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İstanbul
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Mali Hukuk Bilim Dalı,
Yüksek Lisans Tezi.
Rakıcı, C. 2011. “Vergi Denetiminin Yeni Yapısı ve Denetimin Kayıtdışılığı Önleme
Fonksiyonu”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (14).
SPK, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ (Seri: X, No: 22).
2006.
Şevkin, S. 2011. Vergi Matrahını Etkileyen Muhasebe Hileleri ve Denetimi, Okan Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Yardımcıoğlu, M., N. Koca, Y. Günay ve H. Kocamaz. 2014, “Yolsuzluk, Muhasebe Hileleri ve
Örnekleri, KSÜ İİBF Dergisi, 4 (2).
Yücelen, İ. H. 2009. Türkiye’deki Vergi Denetim Teknikleri ve Bilgisayar Destekli Vergi
denetimi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Yüksek
Lisans Tezi.
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) Faaliyet Raporları. 2015, 2016, 2017. www.gib.gov.tr. (Erişim
Tarihi: 29.06.2018).
Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı (VDKB) Faaliyet Raporları. 2012, 2013, 2014, 2015, 2016,
2017. www.vdk.gov.tr. (Erişim Tarihi: 30.06.2018)
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu.
View publication stats

Vergi Kacirma Amacli Muhasebe Hileleri Uzerine Bir

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vergi Kacirma Amacli Muhasebe Hileleri Uzerine Bir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

Vergi Kaçırma Amaçlı Muhasebe Hileleri Üzerine Bir İnceleme

Article · January 2019

Münevver Katkat Özçelik

The user has requested enhancement of the downloaded file.

VERGİ KAÇIRMA AMAÇLI MUHASEBE HİLELERİ ÜZERİNE

Dr. Öğr. Üyesi Münevver KATKAT ÖZÇELİK**

Bu çalışma, vergi kaçırma amacıyla yapılan muhasebe hilelerini ve bu konuda vergi

Anahtar Kelimeler: Muhasebe, Vergi, Muhasebe Hileleri, Denetim

Jel Sınıflandırması: H26, M40, M42

AN INVESTIGATION ON TAX EVASION ORIENTED FRAUDULENT CASES

* Makale gönderim tarihi: 15.06.2018; Kabul tarihi: 31.07.2018

Keywords: Accounting, Tax, Accounting Fraud, Audit

Jel Classification: H26, M40, M42

İşletmelerin büyümesi, çalışan sayısının fazla olması ve otomasyonun artması hile

Çoğunlukla işletme çalışanları üzerinde çeşitli nedenlerle “baskı” unsurunun ortaya

Finansal zorlukların üstesinden gelinmesi veya yönetimsel amaçların gerçekleştirilmesi

Münevver Katkat Özçeli̇ k

Tablo 1. Literatür Özeti Tablo 1. Literatür Özeti

Yazar (Yıl ) Çalışmanın Özeti

Yücelen Türkiye’deki vergi denetim teknikleri ve bilgisayar destekli vergi

Rakıcı Türkiye’de kayıtdışı ekonominin önlenmesinde vergi denetiminin

Rakıcı Türkiye’de kayıtdışı ekonominin önlenmesinde vergi denetiminin

Okay Muhasebede hata ve hileler meslek etiği açısından irdelenmiştir. Yapılan

Açık Muhasebede hata ve hileler vergi hukuku açısından incelenmiştir.

Akalın TM 8 kapsamında muhasebede hata ve hilenin tespiti ve şirketlerin

Hile, işletme yönetimindekiler ile yönetimden sorumlu kişilerin, işletme çalışanlarının

Muhasebe hileleri ise, muhasebe kayıtlarının değiştirilmesi, yanlış hesaplarda

Varlıkların kötüye kullanılması, işletme varlıklarının çalınması eylemini içerir.

- Tahsilatın zimmete geçirilmesi (örneğin, alacak hesaplarındaki tahsilatın kötüye

- İşletme varlıklarının kişisel amaçlar için kullanılması (örneğin, işletme varlıklarının

- Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan muhasebe kayıtlarının veya bu kayıtları

Tablo 2. Muhasebe Hilelerinin Tablo 2. Muhasebe Hilelerinin Nedenleri

Hileleri Hilenin Muhatapları Hilenin Nedenleri

Devlet Vergi kaçakçılığı veya teşviklerden yararlanma isteği

Ortaklar Kârın olduğundan farklı gösterilerek prim alınabilmesi

Yatırımcılar Şirket performansını olduğundan iyi göstererek şirketi

Devlet Vergi kaçakçılığı veya teşviklerden yararlanma isteği

Yatırımcılar Şirket performansını olduğundan iyi göstererek şirketi

Yönetim Müşteriler Sahte çekler ve iadeler ile müşterilerden daha fazla

Satıcılar Sahte fatura veya iadeler ile daha az tediye

Sigorta şirketleri Sahte uygulamalar ile daha fazla zarar tazminatı

Çalışanlar İşletme İşletmeden hırsızlık yaparak nakdi veya ayni menfaat

-İşletmede çalışanlar ile anlaşarak işletmeden sahte

-İşletmenin ticari sırlarına vakıf olabilmek,

Müşteriler İşletme İşletmede çalışanlar ile anlaşarak işletmeden sahte

Satıcılar İşletme Sahte fatura veya iadeler ile daha az tediye

3.2.1. Gelir Azaltıcı Filler

Gelir azaltıcı filler aşağıdaki şekilde sıralanabilir; (Bayraktar 2007, 21-24)

- Defterlerde gelir toplamının olduğundan eksik hesaplanması, bazı tahsilat kayıtlarının

- Yapılan satışların karşılığında belge düzenlenmemesi, ya da düşük tutarlı düzenlenmesi,

- Üretilen mal miktarının gizlenmesi,

- Hisse senedi ve tahvillerden sağlanan gelirlerin kayıt dışı bırakılması,

- Tahsil edilen alacakların tahsil edilmemiş gibi gösterilmesi,

- Düzenlenen belgelerin defterlere eksik tutarlarla kaydedilmesi,

- Cari döneme ilişkin gelirin gelecek döneme kaydırılması,

- Paravan firma ya da şahıslar kullanılarak hasılatın başkasına mal edilmesi,

- Teminat maksadıyla verilen paranın, menkul kıymetlerin, üçüncü kişilerce tahakkuk

- Taksitli satışlar ya da geç ödemeler dolayısıyla müşterilerden alınan vade farklarının

- İşletmeye ait kaynakların ortaklar tarafından bedelsiz olarak kullanılması ya da gerçek

işlemlerin bu şekilde gizlenmesinin sağlanması.

3.2.2. Gider ve Maliyetleri Artırıcı Fiiller

Gider ve maliyetleri olduğundan yüksek göstermeye yönelik fiiller aşağıdaki şekilde