Badanie zależności współczynnika absorbcji promieniowania termicznego

od temperatury i odległości
Kamil Abendroth
12 kwietnia 2023

1 Streszczenie
W doświadczeniu zbadano promieniowanie termiczne. Potwierdzono postwioną hipotezę o zależności strumienia mocy
od temperatury do 4 potęgi i promienia do -2. Wyznaczono współczynniki absorbcji dla różnych rodzajów powierzchni,
na podstawie stosunków między tymi współczynnikami i założenia, że dla powierzchni czarnej wyniósł 0, 95.

2 Wstęp
Doświadczenie składało się z dwóch części. W pierwszej wyznaczyłem postać zależności strumienia mocy promieniowania
termicznego od temperatury i odległości (J ∝ T 4 /r2 ), korzystając z lampy Stefana-Boltzmanna zasilanej generatorem
prądu stałego oraz detektora promieniowania termicznego(termostosu). Następnie zbadałem wzajemne stosunki współ-
czynników absorbcji dla czterech powierzchni kostki Lesliego, również przy użyciu detektora promieniowania.

3 Model teoretyczny
W doświadczeniu badałem układy złożone z ciała w równowadze termicznej z otoczeniem oraz ciała podgrzewanego.
Drugie z nich, zgodnie z prawem Stefana-Boltzmanna absorbuje promieniowanie o mocy[1]:
4
Pabs = ASσTot (1)

gdzie A jest współczynnikiem absorbcji, σ = 5, 67 · 10–8 mW

2 K 4 to stała Stefana-Boltzmana, S jest polem powierzchni

ciała zaś Tot to temperatura otoczenia. Równocześnie emituje ono promieniowanie o mocy:

Pem = εSσT 4 (2)

gdzie T jest temperaturą ciała, a ε względną zdolnością emisyjną. Zakładając, że ε = A możemy napisać wzór na
efektywny strumień mocy w odległości r od ciała:
ASσ(T 4 − Tot
4
)
J= 2
(3)
4πr
Napięcie mierzone przez woltomierz podłączony równolegle do termostosu zależy od J liniowo:

U = αJ + β (4)

stała β zależy głównie od temperatury otoczenia, która była w przybliżeniu stała podczas wykonywania pomiarów,
zatem można ją wyeliminować odejmując od U wskazania termostosu dla tzw. tła. Mamy zatem:
ASσ(T 4 − Tot
4
)
U ′ = αJ = α (5)
4πr2
Przy pomocy tej zależności można wyznaczyć stosunki współczynników absorbcji dla ścian kostki Lesliego.
Temperaturę lampy Stefana-Boltzmana wyznaczyłem znając zależność oporu od temperatury:

R − Rref = α(T ) · Rref · (T − Tref ) (6)

gdzie zależność α(T ) oraz Rref dla Tref = 300K są znane 1 [1].
1 R

0.11778
Przyjęto Rref = 0, 277Ω oraz zależność α = 0, 00407 Rref
[SI] [1]

1
4 Układ doświadczalny
4.1 Lampa Stefana-Boltzmana

Rysunek 1: Układ pomiarowy do pomiaru promieniowania termicznego w zależności od odległości i zakresu wysokich
temperatur[1]

W części pierwszej umieszczam detektor promieniowania termicznego na szynie z taśmą mierniczą w jednej linii
z lampą Stefana-Boltzmana w układzie z generatorem oraz woltomierzem i amperomierzem do pomiaru oporu (patrz
rysunek 1).

4.2 Kostka Lesliego

Rysunek 2: Układ pomiarowy do pomiaru promieniowania termicznego dla różnych powierzchni i zakresu niskich tem-
peratur [1]

W tej części umieszczam detektor promieniowania możliwie blisko kostki Lesliego, skierowany prostopadle na jedną
z jej ścian. Wyprowadzenia detektoru łączę z miliwoltomierzem (patrz rysunek 2).

2
 Rysunek 3: Wyniki pomiarów zależności napięcia na termostosie od temperatury lampy

5 Wyniki pomiarów
Poniżej przedstawiono wyniki pośrednie oraz dopasowane do nich odpowiednie krzywe na wykresach. Wyniki bezpo-
średnie znajdują się w suplemencie.

5.1 Część I
Pomiary wykonano w zakresie od 929K do 2527K, w odległości ??? od lampy.
Dopasowanie wykonano w języku python wykorzystując bibliotekę scipy, zadając funkcję U ′ = aT 4 + b. Spełnia ono
test χ2 nawet dla poziomów istotności poniżej 0.001. Parametery dopasowania:
mV
a = (6, 87 ± 0, 13) · 1013 b = (−0, 8 ± 0, 3)mV (7)
K4
Z powodów opisanych w części II warto również rozpatrzeć dopasowanie dla największych temperatur (poniżej parametry
dopasowania dla pięciu największych)

mV
a = (7, 03 ± 0, 08) · 1013 b = (−1, 5 ± 0, 2)mV (8)
K4

5.2 Część II
Poniżej wyniki pomiarów dla odpowiednich ścianek wraz z dopasowaniami. Dopasowywano liniowe funkcje U ′ = aT 4 +b.
Poniżej parametry dopasowań:
Biała:
mV
a = (8, 07 ± 0, 08) · 10−10 4 b = (−5, 35 ± 0, 15) · mV (9)
K
Metalowa błyszcząca:
mV
a = (3, 8 ± 0, 3) · 10−11 4 b = (−0, 28 ± 0, 06) · mV (10)
K

3
Rysunek 4: Wyniki pomiarów napięcia dla różnych temperatur w funkcji temperatury do 4 potęgi dla 4 ścianek kostki
Lesliego

4
Rysunek 5: Wyniki pomiarów napięcia dla różnych temperatur w funkcji temperatury do 4 potęgi dla białej ścianki

Rysunek 6: Wyniki pomiarów napięcia dla różnych temperatur w funkcji temperatury do 4 potęgi dla czarnej ścianki

5
Rysunek 7: Wyniki pomiarów napięcia dla różnych temperatur w funkcji temperatury do 4 potęgi dla metalicznej
błyszczącej ścianki

Rysunek 8: Wyniki pomiarów napięcia dla różnych temperatur w funkcji temperatury do 4 potęgi dla metalicznej
matowej ścianki

6
Metalowa matowa:
mV
a = (1, 91 ± 0, 03) · 10−10 b = (−1, 30 ± 0, 05) · mV (11)
K4
Czarna:
mV
a = (8, 41 ± 0, 07) · 10−10
b = (−5, 67 ± 0, 12) · mV (12)
K4
Stąd przyjmując, że czarna ściana ma współczynnik absorbcji równy 0, 95 i korzystając z prawa propagacji małych
błędów otrzymuję:

Abiala = 0, 911 ± 0, 013 Amet. matowa = 0, 215 ± 0, 004 Amet. blyszczca = 0, 043 ± 0, 004 (13)

Ale przyjęto założenie ε = A, które nie sprawdza się dla ścianki białej. Zamiast mechanizmu absorbcji i emisji odbija
ona padające na nie promieniowanie w sposób chaotyczny. Powierzchnia błyszcząca odbija je w przybliżeniu zgodnie z
prawem Snella, co wyjaśnia małą wartość współczynnika
Pod koniec doświadczenia umieszczono pomiędzy czarną ścianą kostki rozgrzanej do maksymalnej temperatury, de-
tektorem szybę szklaną i odczytano ??? mV . Pokazuje to, że dla małych temperatur szkło absorbuje znaczną część
promieniowania termicznego, z czym wiąże się decyzja o ponownym dopasowaniu dla wysokich temperatur w części I.

Podczas wykonywania pomiarów temperatura otoczenia zawirała się w zakresie ???.

6 Podsumowanie
Stosunki ab współczynników w dopasowaniach dla części z kostkami Lesliego zawierają się w zakresie [6, 5·109 , 7, 5·109 ]K 4 .
Czynnik odpowiadający temperaturze otoczenia powinien mieć wartość około 7, 5 · 109 K 4 . Teen fakt w połączeniu ze
sprawdzoną liniowością odpowiednich dopasowań potwierdza słuszność przyjętej hipotezy.
Odjęcie wartości napięcia dla tła w obu częściach spowodowało jedynie zmianę współczynnika b, więc mogłem zastosować
metodę najmniejszych kwadratów.
Uzyskany wyniki, po uwzględnieniu komentarza na temat współczynnika absorbcji są wiarygodne.

Literatura
[1] Instrukcja do zadania ”Badanie promieniowania termicznego” — A. Drabińska, lipiec 2021 r.

7
7 Suplement
7.1 Surowe dane

10 V U r 1/r2̂ U’
84,5 27,67 27,77 27,55 5,5 0,03305785124 27,98
74,5 3,97 3,96 3,95 15,5 0,004162330905 4,22
64,5 1,48 1,48 1,47 25,5 0,00153787005 1,736666667
54,5 0,8 0,8 0,8 35,5 0,0007934933545 1,056666667
44,5 0,44 0,43 0,45 45,5 0,0004830334501 0,7166666667
34,5 0,27 0,28 0,28 55,5 0,0003246489733 0,5566666667
24,5 0,19 0,19 0,2 65,5 0,00023308665 0,4733333333
14,5 0,14 0,14 0,14 75,5 0,0001754309022 0,41
84,5 szkło 19,6 19,44 19,49 19,82666667

Tabela 1: Lampa Stefana-Boltzmana dla rónych odległości 10V

84,5 cm
U[V] I[A] Ud et[mV ] śr R bez tła alpha T T4̂
1,03 0,926 0,4 0,37 0,34 0,37 1,112311015 0,6866666667 0,004794062243 929,0204588 744
2,05 1,214 1,14 1,21 1,21 1,186666667 1,688632619 1,503333333 0,005035681281 1312,007384 296
3,05 1,459 2,77 2,75 2,76 2,76 2,090472927 3,076666667 0,005163896687 1567,808802 604
4 1,681 4,9 4,94 4,99 4,943333333 2,37953599 5,26 0,005243272178 1747,642308 932
5 1,883 7,63 7,65 7,7 7,66 2,655337228 7,976666667 0,005311436069 1916,522323 134
6 2,07 10,83 10,88 10,91 10,87333333 2,898550725 11,19 0,005366545415 2063,533392 181
7 2,246 14,51 14,52 14,54 14,52333333 3,116651825 14,84 0,005412597699 2193,998262 231
8 2,411 18,42 18,39 18,44 18,41666667 3,318125259 18,73333333 0,00545267852 2313,467603 286
9 2,567 22,37 22,38 22,41 22,38666667 3,506038177 22,70333333 0,005488171143 2424,055032 345
10 2,715 27,67 27,77 27,55 27,66333333 3,683241252 27,98 0,005520135407 2527,644599 408

Tabela 2: Lampa Stefana-Boltzmana dla różnych napięć 84,5cm

tła
84,5 -0,31 -0,32 -0,32 -0,32
74,5 -0,26 -0,26 -0,26 -0,26
64,5 -0,26 -0,26 -0,26 -0,26
54,5 -0,26 -0,25 -0,26 -0,26
44,5 -0,27 -0,28 -0,28 -0,28
34,5 -0,28 -0,28 -0,28 -0,28
24,5 -0,28 -0,28 -0,28 -0,28
14,5 -0,27 -0,27 -0,27 -0,27

Tabela 3: Odczyty tła dla różnych odległości

8
T(st. C) T4̂(K4̂) biała1 biała2 biała 3 biała śr srebrna1 srebrna2 srebrna3 srebrna sr metalow
wył grz 0,05 0,06 0,06 0,05666666667 0,28 0,28 0,27 0,2766666667 0,21
50 10884540241 3,43 3,4 3,39 3,406666667 0,45 0,46 0,47 0,46 0,96
57 11859210000 4,07 4,14 4,19 4,133333333 0,46 0,45 0,44 0,45 1,16
64 12897917761 5,16 5,18 5,17 5,17 0,55 0,52 0,53 0,5333333333 1,35
71 14003408896 6,12 6,11 6,13 6,12 0,41 0,42 0,42 0,4166666667 1,51
78 15178486401 7,02 7,04 7,04 7,033333333 0,6 0,56 0,56 0,5733333333 1,8
85 16426010896 8,07 8,07 8,06 8,066666667 0,64 0,63 0,64 0,6366666667 2,13
92 17748900625 9,22 9,21 9,2 9,21 0,71 0,69 0,69 0,6966666667 2,33
99 19150131456 10,31 10,32 10,33 10,32 0,74 0,75 0,75 0,7466666667 2,53
106 20632736881 11,39 11,4 11,4 11,39666667 0,81 0,8 0,79 0,8 2,81
113 22199808016 12,57 12,56 12,57 12,56666667 0,86 0,84 0,87 0,8566666667 3,12
120 23854493601 13,86 13,86 13,87 13,86333333 0,9 0,9 0,9 0,9 3,45

Tabela 4: Pomiary z kostką Lesliego

T[st. C] T4̂[K4̂] biała srebrna matowa czarna

50 10904773290 3,35 0,1833333333 0,7533333333 3,336666667
57 11880786906 4,076666667 0,1733333333 0,96 4,276666667
64 12920896749 5,113333333 0,2566666667 1,15 5,24
71 14027849426 6,063333333 0,14 1,34 6,24
78 15204449168 6,976666667 0,2966666667 1,603333333 7,083333333
85 16453557830 8,01 0,36 1,93 8,26
92 17778094890 9,153333333 0,42 2,12 9,433333333
99 19181037452 10,26333333 0,47 2,33 10,46
106 20665420241 11,34 0,5233333333 2,62 11,77333333
113 22234335609 12,51 0,58 2,923333333 12,96333333
120 23890933531 13,80666667 0,6233333333 3,246666667 14,32666667

Tabela 5: Wstępnie obrobione pomiary z kostką Lesliego