214

ПОРТА
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
214
НОЕМВРИ 2013
Михаил Токарев, добитник на „Андреја Дамјанов“ за 2013:

Мора да се приспособиме, бидејќи времето ќе нe` прегази
А РХ И Т Е К Т УР А
Падот и подемот на високите објекти
Е КО ЛО Г И Ј А
Станбен комплекс „Актер Галакси“, Сочи
90 ДЕНАРИ
БРОЈ 214 ПЕТОК 29.11.2013 ГОДИНА IX
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Асоцијацијата на архитекти на на затегнување, утврдено е дека Дејан БУЃЕВАЦ
Македонија го додели најголемото подобрувањата се најголеми во однос
еснафско признание, наградата за на жилавоста, дуктилноста и развојот новинари:
животно дело „Андреја Дамјанов“. на пукнатините. А со намалувањето Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
Овогодишен лауреат е професорот на широчината на пукнатините
надворешни соработници:
Михаил Токарев. Наградата му беше значително се зголемува трајноста на Насловна страница: Ангел СИТНОВСКИ
врачена за особени дострели и личен армирано-бетонските конструкции. СТАНБЕН КОМПЛЕКС Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА)
придонес во развојот на архитектурата Британски искуства, македонски „АКТЕР ГАЛАКСИ“, Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
во Македонија. Заради својата предизвик. Последниве неколку години, Александра ШЕКУТКОВСКА
СОЧИ, РУСИЈА Анастасија НИКОЛОВСКА
работа врз заштитата на културното жителите на Североисточна Англија
Андреа ЈАМАКОСКА
наследство, на врачувањето на се сведоци на значителни промени во Билјана САВИЌ
наградата тој беше наречен - Чувар
на делото на големите мајстори.
силуетата на урбаната средина во која
живеат. Иконите на минатото, високите
ПОРТА
Г Р А Д Е Ж Н И ШТВ О
214
НОЕМВРИ 2013
Михаил Токарев, добитник на „Андреја Дамјанов“ за 2013:

Мора да се приспособиме, бидејќи времето ќе нe` прегази
Бојана ФИЛИПОВИЌ
Биљана СТОЈАНОВИЌ
Владимир Б. ЛАДИНСКИ (AНГЛИЈА)
А Р Х И ТЕ КТУ Р А
Во пресрет на Зимските олимписки објектите според кои жителите и

Падот и подемот на високите објекти
Е КО Л О Г И ЈА
Станбен комплекс „Актер Галакси“, Сочи
Даниела МЛАДЕНОВСКА
игри во Сочи, градот доби нови посетителите се ориентираат во Драган РИСТОВ
обележја. Едно од нив е станбениот прoсторот, по само половина век Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
комплекс „Актер Галакси“. Тој е еден полека почнаа да исчезнуваат. Кај Ивана ГРУПЧЕ
од најнеобичните, најлуксузните и нас ситуацијата е поинаква. Без Кате АНТЕВСКА
најатрактивните станбени комплекси да се навлегува во оправданоста Михаил ТОКАРЕВ
Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА
во најголемиот туристички центар и потребата за високи објекти во Сашо КУЗМАНОВСКИ
во Русија, а се наоѓа директно земјата, нивната изградба сама по Трајче СТОЈАНОВ
на брегот на Црното Море. себе налага уште подобро решавање Филип ФИЛИПОСКИ
Темата за влијанието на челичните на меѓусебните односи и обврски не Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)
влакна врз граничната состојба само во овие објекти, туку и во сите
графички уредник:
на пукнатини кај армирано- повеќестанбени објекти воопшто. Ова Дејан ДАВИТКОВ
бетонските греди привлече големо е особено важно кога станува збор за 90 ДЕНАРИ
внимание на годинешниот собир повисоките објекти, каде безбедноста фоторепортер:

на градежните конструктори во на објектот зависи од редовното Кире ПОПОВ
Струга. Иако се претпоставувало одржување на системите за заштита Автори: лектор:
дека најголемата придобивка од на објектот, но и други фактори. SPEECH Костадинка СОЛЕВА
додавањето на челичните влакна
ќе биде зголемувањето на јакоста ОД РЕДАКЦИЈАТА ЧОБАН & КУЗНЕЦОВ Издавачки совет:
Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх. - претседател
проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА,
ГРАДЕЖНИШТВО 10 10 22 дипл.град.инж.
СТАНБЕН КОМПЛЕКС Вања ДОНЧЕВА,
дипл.инж.арх.
„АКТЕР ГАЛАКСИ“, СОЧИ
Александра ПЕТРОВСКА
ГРАДЕЖНИШТВО 16 проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА
ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ТРАЈНОСТА дипл.град.инж.
НА АРМИРАНО-БЕТОНСКИТЕ
КОНСТРУКЦИИ Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
Ул. Васил Ѓоргов број 21,
ИНТЕРВЈУ 22 влез 2, локал 9, 1000 Скопје
МИХАИЛ ТОКАРЕВ: МОРА ДА Тел: 3109 311; 3151 311;
СЕ ПРИСПОСОБИМЕ, БИДЕЈЌИ 28 Факс: 3132 924
ВРЕМЕТО ЌЕ НÈ ПРЕГАЗИ e-mail: porta3@porta3.com.mk
www.porta3.com.mk
АРХИТЕКТУРА 28
УМЕТНОСТА ГРАДИ УМЕТНОСТ Печати:
Маркетинг:
ДРВНА АРХИТЕКТУРА 34
НАУКА И ГРАДБА ВО ЕДНО biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
РЕПОРТАЖА 40 Тел: 3243 790; 3243 797
ГРАД ПО МЕРКА НА ЧОВЕКОТ Fax: 3243 796
Моб: 072 248 796
ЕКСПЕРТ 44 50 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден.

ПАДОТ И ПОДЕМОТ НА жиро сметка: 300000001995035 во
ВИСОКИТЕ ОБЈЕКТИ Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
ТЕХНОЛОГИИ 46 Првиот број на списанието Порта3
AUTODESK UNIVERSITY 2013 излезе на 29.12.2004 година
ЕКОЛОГИЈА 50 Редакцијата на Порта3, не

ЧОВЕШТВОТО СЕ ДАВИ ВО се согласува со сите ставови
СОПСТВЕНИОТ ОТПАД 46 објавени во списанието.
инфо МИХАИЛ ТОКАРЕВ ДОБИТНИК НА НАГРАДАТА „АНДРЕЈА ДАМЈАНОВ“ ЗА 2013
Чувар на делото на
големите мајстори
Професорот Токарев е Учител кој благодарение на своето творештво и својот
начин на поимање и пренесување на вистинските архитектонски вредности
создаде армија од генерации, кои научија дека архитектурата е секогаш онаква
каква што е градителската заедница
А
рхитектот и професор во 2013 година, се случува во еден мошне место таа драгоцена лабораторија за
пензија Михаил Токарев е деликатен и осетлив миг во формирањето продуктивни архитектонски и уметнички
24-от лауреат на наградата на архитектонската свест и оди токму во истражувања, и да ни овозможи сите во
„Андреја Дамјанов“, што ја рацете на професорот Михаил Токарев, рака да држиме една цврста основа која
доделува Асоцијацијата на токму кај оној што умее да го чува, почитува нè воспитува во насока на формирање
архитекти на Македонија. и штити од заборав делото на големите на современа креативна мисла. Ви
Наградата му беше врачена за особени мајстори, во рацете на професорот, каде благодарам, професоре, за основата
дострели и личен придонес во развојот ќе најде мир и спокој, кај својот чувар“. и Ви честитам на храброста. Бидејќи,
на архитектурата во Македонија. Според Раѓеновиќ-Јовановиќ, како што и самиот велите, покрај
Пред многубројните гости, колеги професорот Токарев е на некој начин многу работа и знаење, потребна е и
и поклоници на делото на Токарев, Џорџо Вазари во Македонија. „Чест ми е храброст за да се соочиме со делата на
за неговото творештво зборуваше што конечно во Македонија можеме да се големите творци, дела кои претставуваат
претседателката на ААМ Сања пофалиме дека и ние имаме издаваштво највозвишени творби на човечкиот
Раѓеновиќ-Јовановиќ, која истакна во областа на архитектурата. Професорот ум и раце, пред кои запира здивот“,
дека „доделувањето на наградата за Токарев успеа да ја собере на едно рече претседателката на ААМ.
4 ПОРТА3 29 ноември 2013
инфо
Во своето понатамошно обраќање до нашето недвижно културно наследство,

присутните, таа нагласи: „Професорот издавачки проекти реализирани за
Токарев е Учител кој благодарение на потребата од неговата стручно-научна и
своето творештво и својот начин на педагошка дејност, успешно учество во
поимање и пренесување на вистинските бројни јавни и анонимни архитектонски
архитектонски вредности создаде урбанистички конкурси и друго.
армија од генерации, кои научија дека „Во оваа пригода не смееме да ја
архитектурата е секогаш онаква каква заборавиме серијата, што во подолг
што е градителската заедница; научија период излегува во списанието ‘Порта 3‘,
дека ако станат подобри луѓе тоа воедно како негов личен прилог во сферата на
значи подобра заедница и квалитетна поширокото перманентно едуцирање
архитектура; научија да ги препознаваат на архитектите и бројните читатели на
големите архитектонски имиња и дела; ова списание“, нагласи Димитров.
научија дека историјата е учителка на Заблагодарувајќи се на наградата,
животот; научија како во еден деликатен Михаил Токарев изјави: „Доделувањето на
и неблагодарен момент безрезевно и наградата ‘Андреја Дамјанов‘, за мене има
храбро се брани архитектурата со знаење, големо значење бидејќи таа ми е доделена
умеење, научен аргумент; научија дека од колеги архитекти, кои се своевидни
убавата архитектура никој не може да ни ја мајстори на просторното творештво. Таа
земе, а дека другата не е ни важна; научија е признание за мојата 45-годишна работа
да ги почитуваат големите мајстори; и активност во областа на архитектурата.
научија да го бараат она што навистина А, архитектурата јас ја практикувам
го сакаат. Во спротивно, ќе нè натераат како широка област на дејствување,
да го сакаме она што ни го даваат“. и тоа истовремено и подеднакво
Образложувајќи ја одлуката на во четири насоки, како професор,
комисијата што му ја додели наградата, истражувач, проектант и публицист“.
членот на Академијата на ААМ, Токарев упати и порака и апел до ААМ
архитектот Трајко Димитров, ги нагласи и до нејзината Академија, енергично
најмаркантните и, по мислење на да го поддржуваат и практикуваат
Комисијата, најважните постигања на слободното архитектонско
Токарев. Неговиот личен капитален и творештво, создадено во духот на
издавачки проект „100 години модерна настапувачкото високо развиено
архитектура“ во три тома, бројните технолошко информатичко општество,
проект - елаборати од широката сфера притоа не заборавајќи ги искуството и
на заштитата и ревитализацијата на поуките од нашето градителско минато.
3
29 ноември 2013 ПОРТА 5
www.kingspan.com
Опис на објектот: СП Маркет, населба Тафталиџе, Скопје

Користени материјали:
Сендвич панел со огноотпорна термоизолациона исполна IPN, модел на панел за фасадно обложување AWP100 mm боја RAL 9006,
Сендвич панел со огноотпорна термоизолациона исполна IPN, модел на панел за кровно обложување RW100 mm
6 www.kingspan.mk
ПОРТА3 29 ноември 2013 тел: +389 75 80 77 00
НОВ ТРГОВСКИ ЦЕНТАР ВО ШТИП региони
Косовски „Елкос“ гради

голем трговски центар
Градежните работи на овој проект се очекува да завршат до Нова година.
Инвестицијата значи и комунален надоместок за уредување на градежното
земјиште од над 12 милиони денари, средства кои се многу важни за општината.
Драган РИСТОВ
Н
а штипскиот пазар влегува пушти во употреба новиот супермаркет. на инвеститорот му е издадено на 5
„Елкос груп“ од Скопје, која Што се однесува до техничките детали, септември, кога и отпочна со градба.
купи градежно неизградено инвеститорот, друштвото за трговија и Во текот на постапката за издавање на
земјиште во Штип, во услуги „Елкос груп“, располага со доволно електронско одобрение за градење,
сопственост на Република површина која освен објектот вклучува и општина Штип склучи договор за
Македонија со вкупна голем паркинг простор и урбано зеленило: утврдување на комунален надоместок за
површина од 13.857 м² во КО-Штип 3. - Со цел целосно да се оформи уредување на градежното земјиште за
Станува збор за фирма од Косово која има градежната парцела, инвеститорот корисна површина со вкупна вредност
искуство во конструкцијата и работата иницираше постапка за отуѓување на на комуналниот надоместок во висина од
со супермаркети и синџири на трговски градежно земјиште по пат на непосредна 12.739.340 денари, кој износ инвеститорот
центри во Косово и во Албанија. Веќе два спогодба за површина од 19 м², со што го има подмирено во целост – изјави Ана
месеци на терен е работна механизација се оформи целосно парцелата. Сега Деспотовска, соработник во секторот за
која има за цел да ги исполни сите инвеститорот има во сопственост 13.857 градежно земјиште во општина Штип.
рокови и од новата 2014 година да го м². Правосилно одобрение за градење Градежното земјиште се наоѓа во 
3
региони
урбанизам, бевме комплетно посветени на
Илчо Захариев
проектот со цел на инвеститорот да му се
овозможи да го купи градежното земјиште
и да го изгради супермаркетот, бидејќи
многу добро знаеме дека продажбата
на градежно земјиште е главен извор
на средства по основ на комуналии за
локалната самоуправа. Од друга страна,
со законските измени, имаме нов момент
во комуникацијата со потенцијалните
инвеститори. Развиваме комуникација
и односи кои ќе значат и привлекување
на нови интересенти – вели Тања
Николова од одделнието за урбанизам.
Трговскиот центар е дел од синџирот
на ETC маркети на инвеститорот, во кој
продажбата главно ќе биде концентрирана
на прехранбени производи, со доста
прифатливи и прилично ниски цени на
производите изложени во маркетот, и
достапни за сите. Според инвеститорот,
постои голем интерес за изнајмување на
деловни простори кои ќе бидат наменети
за кафе-барови, мини-ресторани и друго.
Оваа локација во населбата Сењак во Штип,
вонцентрално населено место со основна на супермаркет од втора категроија. со години беше запуштена, иако нуди голем
намена комерцијални и деловни намени, а Архитект на инвеститорот е Валдет потенцијал за градот. По изградбата на
компатибилни класи на намена домување Гаши од Пеќ, Косово, додека изведувач двете станбени социјални згради, дојде
во станбени згради и компатибилна е фирмата „Вединг“ од Косово, со која до уредување на дел од земјиштето. Низ
класа на намена групно домување. инвеститорот соработува долги години. локацијата поминува улицата „Борис
Основниот проект го изработи „Развоен Основачи на „Елкос груп“ од Скопје се Крајгер“ која ја дели површината на два
инженеринг“ - Штип, со што на инвеститорот Фатос Ислами и Рамиз Келеменди. дела. На десната страна се гради новиот
му беше дадено одобрение за градба - Ние, како општина и како одделение за трговски центар, додека на левата страна
СЕ УРЕДУВА
ДЕСНАТА СТРАНА НА
РЕКА БРЕГАЛНИЦА
По уредувањето на дел
од левата страна на
река Брегалница, која
вклучуваше изготвување
на патека на потег од
камениот мост кон горниот
тек на реката, поставување
на клупи и осветлување,
општина Штип во
соработка со Дирекцијата
за заштита и спасување
започна со утврдување
на десниот брег на река
Брегалница. Зафатот
вклучува зацврстување на
брегот на реката, со цел
тој да биде приспособен
за прифаќање на
поголеми количини вода
и таа да биде регулирана
со утврден насип или
регулација на брегот.

региони
земјиштето го зеде Агенцијата за млади и дополнително разубавување на новата спортска сала „Јордан Мијалков“,
и спорт. Тука веќе се градат спортски просторот со локација за детски зони Универзитетот „Гоце Делчев“ работи на
терени, со што некогашната запуштена со лулашки и други реквизити. проект за нов модерен студентски дом, што
површина ќе се претвори во едно од - Не треба да заборавиме дека на значи имаме вистинска модерна урбана
најубавите места на Штип. Во завршна фаза околу 300 метри подолу е продадено целина која многу значи за Штип – вели
е мултифункционален спортски терен за земјиште за уште еден трговски објект, штипскиот градоначалник, Илчо Захариев.
фудбал, ракомет и кошарка, а ќе следи и кој најверојатно ќе се дооформи со Освен ова, како што додава Захариев,
конструкција на две тениски игралишта. дополнителни содржини. Тоа значи дека крајниот дел на улицата, од спротивниот
Локалната самоуправа ќе преземе овој дел на Штип доживува процут. Имаме крај вклучува локации за уште најмалку
активности за конструкција на паркови нов гигантски приватен станбен комплекс, осум станбени единици кои наскоро
површини со клупи и шетачки патеки тоа е зградата на „Топ инвест“, тука е ќе бидат пуштени на продажба. 
3
градежништво ВО ПРЕСРЕТ НА ЗИМСКИТЕ ОЛИМПИСКИ ИГРИ ВО СОЧИ,
ГРАДОТ ДОБИ НОВИ ОБЕЛЕЖЈА
Станбен комплекс „Актер Галакси“
Непрекинатите линии на архитектурата на „Актер Галакси“ како да ги

повторуваат морските бранови и ги оцртуваат терасите, а силуетата на
коплексот ја продолжува линијата на планинските врвови и создава хармоничен
незаборавен акцент меѓу постојните објекти. Објектот е со уникатна каскадна
форма и го привлекува вниманието на прв поглед. Тој е еден од најнеобичните,
најлуксузните и најатрактивните станбени комплекси во најголемиот туристички
центар во Русија, а се наоѓа директно на брегот на Црното Море.
Предраг КОЧОВСКИ, дипл.инж.арх.
Н
еколку месеци пред на спортски комплекси, олимписки објекти во јуни 2011 година, а завршувањето на
почетокот на Зимските и хотели се дел од она што е вложено. проектот е предвидено за декември 2013
олимписки игри во Сочи, Токму олимписките игри беа повод за година. Интересно е дека при изведувањето
работите на подготвките за инвестирање и во други области, како на армирано-бетонската конструкција на
нив привршуваат. Сочи и што е инфраструктурата, но и приватни објектот се користени адитиви за бетон,
околината за неколку години инвестиции во изградбата на станови. пластификатор Флуидинг-М и додаток
се видоизменија. Инвестициите од околу Еден од нив е станбениот комплекс „Актер за зимско бетонирање Хидрозим-Т,
50 милијарди долари само во изградбата Галакси“. Неговата изградба започнала производи на „Адинг“, Скопје.

градежништво
Основа на 9 кат
ПОДАТОЦИ ЗА ПРОЕКТОТ 674 апартмани. Минималната површина дестинација за секој што ја цени удобноста,
Автор на проектот е архитект Сергеј Чобан, на апартманите е 87 м², а максималната спокојството и убавината на модерната
партнер на проектантското биро „SPEECH – 516 м². Апартманите се одликуваат архитектура и прекрасната еколошка
Чобан & Кузнецов“, основано во 2006 година со слободно планирање на просторот, животна средина. Комплексот е сместен
како резултат на долга соработка на чело со оставајќи максимум можност за креативност на локација со површина од 2,25 хектари.
Сергеј Чобан од Берлинската канцеларија и имагинација при проектирање на Целиот комплекс е живописен парк
„NPS tchoban voss“ и нејзиното московско ентериерот, со панорамски поглед на Црно со суптропска вегетација и поглед на
претсавништво „Чобан и партнери“, со Море. На горните катови од комплексот бескрајните морски простори, а од
проектантското биро „С.П. Проект“, кое се расположени дуплекси со големи друга страна, со величествен поглед на
беше предводено од Сергеј Кузнецов. станбени површини и големи отворени планинските врвови на планината Кавказ.
„SPEECH Чобан & Кузнецов“ денес е тераси наредени во каскада. Локацијата на Дуплексите со тераси, пространите
една од водечките архитектонски фирми комплексот е идеална, се наоѓа во близина апартмани со балконски лоџи, големите
во Русија. Проектантското биро се на морето, со убава, добро одржувана прозорци, многу светлина и воздух – даваат
фокусира на дизајн на згради и комплекси плажа, приватна инфраструктура, идеални квалитет на едно современо живеење.
со различни функции, изработка на услови за одмор и рекреација. Сето Архитектите на „Актер Галакси“ му подарија
урбанистички концепти, како и создавање тоа го прави „Актер Галакси“ омилена на секој жител на комплексот 
на внатрешни дизајн решенија. Успешната
реализација на проекти на Сергеј Чобан
и Сергеј Кузнецов е резултат на стекнато
искуство во Германија и Русија, кое им
овозможува примена на најновите западни
материјали и градежни технологии
за специфичната имплементација во
проектите за руските услови. Важна
улога, исто така, игра рационалната
организација на процесот на проектирање,
професионалноста на вработените и
техничката опременост на бирото.
За својот проект архитект Чобан вели:
„Непрекинатите линии на архитектурата
на „Актер Галакси“ како да ги повторуваат
морските бранови и ги оцртуваат
терасите, а силуетата на коплексот ја
продолжува линијата на планинските
врвови и создава хармоничен незаборавен
акцент меѓу постојните објекти“.
Објектот има 30 ката и се состои од Карактеристичен апартман
3
Тој е еден од најнеобичните, најлуксузните
и најатрактивните станбени комплекси во
најголемиот туристички центар во Русија,
а се наоѓа директно на брегот на Црното
Море, недалеку од хотелот со четири ѕвезди
од ланецот „Радисон САС“ на најпознатата
и најдолга улица во Сочи – Курортни
проспект 105а, само пет минути возење
со автомобил од центарот на градот, 15
минути од аеродромот. Тоа е и главната
предност на локацијата на зградата -
удобен превоз, близината на градската
инфраструктура, а истовремено се наоѓа
на плажа на брегот на Црното Море.
ИНФРАСТРУКТУРА НА
КОМПЛЕКСОТ
Бидејќи комплексот е класифициран како
елитен, неговата инфраструктура нуди се
што е потребно за едно навистина удобно
и релаксирано живеење: сопствена плажа,
затворени и отворени базени со морска
вода, добро опремени детски игралишта,
спа центар со салон за убавина, спортски
терени за деца и возрасни, бутици, фитнес
ШИПОВИ
Фундирањето на објектот е изведено на шипови со дијаметар 1.200 мм , и должина клуб, две тениски игралишта, бар и
од 25 до 30 м, вкупно се изведени 600 шипа, бушени, армирани и бетонирани во тлото ресторан, зимска бавча, сервисни служби,
од аргилит и песочни слоеви. Шиповите се поставени на средно растојание од подземен паркинг, а во парковската зона
3,5 м. Бушењето на шиповите е изведувано со машина Bauer BG36, а изработката на комплексот има и патеки за џогирање.
на арматурниот кош на шиповите е изработуван со машина MEP.
Проектот „Актер Галакси“ е прогласен
за најдобар туристички комплекс
прекрасен поглед од нивните апартмани исклучителните мали архитектонски во Русија за 2012 година.
и максимум сончева светлина. Добро форми – сето тоа хармонично го вклопува
одржуваните алеи, суптропските дрвја комплексот во околниот природен пејзаж. РЕАЛИЗАЦИЈА
од ретки видови, пејзажното уредување, Објектот е со уникатна каскадна форма Во реализацијата на проектот учествува
декоративните тревници и цветните леи, и го привлекува вниманието на прв поглед. компанијата ЗАО „МР Групп“, носител на
работите и главен инвеститор, која има
статус на водечки инвеститор во Русија.
Квалитетот на изградба на комплексот
„Актер Галакси“ ги задоволува домашните
и меѓународните стандарди. Главен
изведувач на работите е српската компанија
АО „Путеви“ од Ужице, филијала во
Сочи - еден од лидерите во изградбата
на технички сложени објекти, присутна
на рускиот пазар од 1994 година.
Со оглед на сеизмичката активност
во регионот, при изградбата на
комплексот „Актер Галакси“ се извршени
сите неопходни противлизгачки
работи со примена на иновациски
технологии кои овозможуваат
објектот да издржи максимални
сеизмички потреси од 9 степени.
АРХИТЕКТОНСКО РЕШЕНИЕ
Основата на објектот претставува
една затворена издолжена форма,
која асоцира на капка, солза.
Приземните катови содржат влезна
вестибилна група, заедничка
Армирање и бетонирање на темелна плоча општествена зона, зона на фитнес,
ресторан со 100 места, кафе-бар,
административни и помошни простории.
Секој кат во однос на претходниот
под него е повлечен и на тој начин се
формирани скалести (каскадни) тераси.
Брановидната форма на терасите и лоџите
го заобиколуваат основниот обем на
објектот, а така пресечените катови се
шират кон врвот и создаваат неповторлив
изглед на леснотија на волумени.
Објектот има 30 ката, 26 надземни и
четири подземни. Вкупната површина на
изведениот објект изнесува 132.000 м².
Висината на објектот е 116 м. Објектот
содржи две изолирани секции групирани
околу атриумот и внатрешниот двор.
Атриумот се протега од четвртиот до
десетиот кат на предниот дел на објектот
и ограничен е со заеднички коридори.
Просторот на внатрешниот двор се
протега по цела височина на надземниот
дел на објектот од кота 0.00 до покривот
или околу 100 метри, единствен од ваков
вид покриен со проѕирна конструкција ИЗВЕДБА НА АРМИРАНО-БЕТОНСКАТА КОНСТРУКЦИЈА НА ОБЈЕКТОТ
што овозможува природно осветлување АБ конструкцијата е изведена со користење на шест крана и четири стационирани бетонски
на внатрешниот простор на објектот. пумпи со распределени стрели. Согласно проектот, АБ конструкцијата, плочите и гредите се
Во објектот се предвидени четири изведени со бетон со јакост на притисок марка В30 (одговара на наша марка МБ40), а ѕидовите
и столбовите се изведени со бетон В30 и бетон В40, водонепропустливост W8 и отпорност
технички ката, на -4, -3, -2 и +11 кат. Објектот
на мраз F100. За изработка на бетонот се користени следните материјали: портланд цемент
рсполага со подземна гаража расположена марка 500 Д0, кварцен песок со Мкр=2,5-3,0, чакал со фракции 5-20 мм со марка на јакост
на -2 и -3 кат, со капацитет за 111 возила. не помала од 1000, вода и адитиви за бетон, производи на АДИНГ Скопје, пластификатор
Врската помеѓу надземниот и подземниот Флуидинг-М (со дозирање 1%) и додаток за зимско бетонирање Хидрозим-Т (со дозирање 1%).
дел на објектот се одвива со помош на Во армирано-бетонската конструкција на објектот се вградени вкупно 90.000 м3 бетон.
одделни скали и лифтови. Предниот
дел на објектот – носот е ориентиран
кон морето и има одделен вестибил, со
што се овозможува посебен излез кон
морето и зоната на паркови за станарите
на комплексот. Излезот е обезбеден со
посебна група на лифтови. Горните катови
подразбираат организација на апартманите
околу четири јадра. Во центарот на секое
јадро се наоѓаат скали, лифтови и технички
јазел. Јадрата содржат лифтовски хол со
панорамски лифтови (вкупно 10), скали
за евакуација, лифт за пожарни отсеци и
технички простории. Влезот во апартманите
се одвива преку заедничките коридори и
галерии, отворени кон внатрешниот двор на
објектот. Катната височина на станбениот
дел изнесува 360 см. Покривот на објектот
е рамна проодна тераса која се користи.
КОНСТРУКТИВНО РЕШЕНИЕ
Разработката на проектната документација
е направена врз основа на СТУ – Специјални
технички услови бидејќи објектот отстапува
од постојните стандарди и нормативи
СНиП, обусловени од техничката задача
– проектираниот објект отстапува по
својата висина и катност, и по должината
на еден од блоковите, разделени со
антисеизмички дилатации. 
29 ноември 2013 ПОРТА3 13
АТРИУМ
Објектот содржи два атриума, мал и голем. Внатрешниот двор, односно големиот
а максималното количество на вграден
атриум е единствен по својата форма и големина. Има димензии во основа 87м х 22 м, бетон во конструкцијата на ѕидови и плочи
висина 100 м, со површина од 1.700 м2. Атриумот e покриен со проѕирна конструкција што изнесуваше 7.000м³ бетон месечно.
овозможува природно осветлување на внатршниот простор на објектот. Атриумот
ги обединува функционално сите движења и комуникации. Во него се сливаат шест јадра (Авторот е директор на реализација
со десет панорамски и седум стандардни лифта. Од галериите и коридорите што го на проектот Станбен комплекс
обвиткуваат атриумот се остварува и врската до становите, глетката од галериите
„Актер Галакси“ - Сочи). 
кон дворот и обратно, од дворот кон високите катови е восхитувачка и импресивна.
Носечката конструкција на објектот е греден систем, кој се состои од вертикални

изведена од монолитна армирано-бетонска елементи (ѕидови, јадра на крутост,
конструкција. Конструктивниот систем столбови) поврзани во просторен систем
на подземниот дел на објектот се состои на хоризонтални носечки конструкции
од подолжни и попречни носечки ѕидни (меѓукатни плочи и покриви).
армирано-бетонски платна, со јадра Објектот е пресечен по вертикала
на крутост, изведени преку скалесто- на два блока со сеизмички дилатации.
лифтовски јазли, делумно комбинирани Широчината на дилатацијата, т.е.
со армирано-бетонски скелет во одделни растојанието помеѓу блоковите е
зони. Вертикалните носечки конструкции променливо и изнесува од 100 до 500
се изведени од монолитен армиран бетон мм. Должината на едниот блок изнесува
и имаат променлива дебелина, од 400 до 55,8 м, а на другиот 105,1 м. Пресметката
800 мм, која се намалува со покачување на носивоста на конструкцијата на
на височината на објектот. Меѓукатните објектот е извршена со Модел на објектот
конструкции се монолитни армирано- како просторна конструкција, при што
бетонски континуирани плочи со конзоли на е земен коефициент на сеизмичност
двете страни по целата должина, со дебелина од 9 степени по скалата МЅК-64.
од 250 мм. За обезбедување на крутоста Во армирано-бетонската конструкција
на меѓукатната конструкција во зоните на на објектот се вградени 90.000 м³
концетрација на напрегањата, дебелината бетон и 20.000 т арматура, или средно
на плочата е зголемена на 400 мм. вградено е 222 кг арматура на 1м³
Надземниот дел на објектот е изведен бетон. Внатрешните неносечки ѕидови
од конструктивен систем со носечки и прегради се изведени од лесни
надворешни армирано-бетонски сипорекс блокови и од гипс картон.
конструкции. Овој систем се состои од
столбови – пилони и армирано-бетонски РОКОВИ
греди по периметарот на објектот. Армирано-бетонските работи се започнати
Скалиштето е од монолитни армирано- во јули 2011, а се завршени во декември
бетонски конструкции, кои работат заедно 2012 год., односно во рок од 18 месеци.
со вертикалните при сеизмички дејствија. Во овој период работеа просечно 350
Во објектот е применет крстест - ѕиден работници месечно. Максималниот број
контруктивен систем во комбинација со на работници достигаше до 650 месечно,
ФАСАДИ НА ГОТОВ ОБЈЕКТ
3
градежништво ВЛИЈАНИЕ НА ЧЕЛИЧНИТЕ ВЛАКНА ВРЗ ГРАНИЧНАТА СОСТОЈБА НА
ПУКНАТИНИ КАЈ АРМИРАНО-БЕТОНСКИТЕ ГРЕДИ
Зголемување на
трајноста на армирано-
бетонските конструкции
ас. м-р Дарко НАКОВ, проф. д-р Горан МАРКОВСКИ, УКИМ, Градежен факултет – Скопје, Катедра за бетонски и дрвени конструкции
Сл.1
Б
етонот е материјал кој се Така, уште од почетокот на минатиот век, и за утврдување на неговото влијание врз
добива со мешање на цемент, кратки парчиња од челик биле додавани однесувањето на разни армирано-бетонски
ситен и крупен агрегат, вода и во бетонот во обид да се подобри неговата елементи. Иако се претпоставувало дека
евентуално хемиски додатоци, јакост, дуктилност, трајност и да се најголемата придобивка од додавањето на
a настанува како резултат на надмине типичната карактеризација на челичните влакна ќе биде зголемувањето
стврднување на цементната бетонот како крт материјал. Но, поголема на јакоста на затегнување, утврдено е дека
паста. Покрај многуте позитивни својства, заинтересираност ниту од научните подобрувањата се најголеми во однос
тој се карактеризира и со неколку негативни. организации, ниту од градежната индустрија на жилавоста, дуктилноста и развојот
Едно од неговите негативни својства, малата немало се до 1963 година, кога Romualdi и на пукнатините. Со намалувањето на
јакост на затегнување, делумно е надминато Batson ги објавиле резултатите од своето широчината на пукнатините значително
со пронаоѓањето на армираниот бетон кој испитување на бетон, микроармиран со се зголемува трајноста на армирано-
претставува еден од првите успешни обиди челични влакна. Веќе во 1964 година бетонските конструкции, која моментално
на меѓусебно спрегање на два сосема Broms и Shah детално ги проучуваат е една од најзначајните истражувачки
различни материјали, бетонот и челикот, неговите механички карактеристики. области во градежништвото.
во една целина. Се уште малата јакост на Оттогаш започнува зголемениот интерес Во моментов се употребуваат повеќе
затегнување и појавата на пукнатини биле за микроармираниот бетон, попознат видови на влакна за микро армирање:
предизвик за научниците дополнително да како фибер армиран бетон. Започнуваат челични, карбонски, стаклени, азбестни,
ја истражуваат можноста за подобрување интензивни истражувања ширум светот не полипропиленски, полиетиленски,
на својствата на овој материјал. само за својствата на новиот материјал, туку арамидни, целулозни, акрилични и др.

Сите претходно наведени влакна варираат, утврдување на влијанието на челичните reinforced concrete) кои содржеа 30 и
како во механичките карактеристики, така влакна врз развојот на пукнатините кај 60 kg/m3 челични влакна, соодветно.
и во нивната ефикасност и цена на чинење. шест армирано-бетонски греди кои беа Затегнатата и притиснатата арматура беа
Изборот на вистинскиот микроармиран армирани и со обична ребреста арматура. исти со цел да се утврди влијанието на
бетон за одредена проблематика зависи Беа користени три типа на бетон, сите од челичните влакна. Беа користени челични
од тоа кои својства би сакале да ги класа на бетон C30/37 и со ист процент влакна со свиткани краеви од типот
подобриме со неговото користење. на ребреста арматура, а со различен HE1/50, произведени од Arcelor Mittal со
Челичните влакна кои се користеле процент на челични влакна. Гредите се дијаметар 1 mm, должина 50 mm и јакост
на почетокот при првите обиди за микро со димензија на попречен пресек 15/28 на затегнување 1100 N/mm2. Составот на
армирање биле прави и глатки. Оттогаш cm и вкупна должина l=300 cm, Сл. 1. бетонот и експерименталната програма
па се до денес, со цел да се подобри
механичкото анкерување на самите влакна Состав на бетонот (kg/m3)
во цементната смеса, развиени се повеќе
типови на челични влакна: полигонални, Цемент CEM II/A-M 42.5N 410
со свиткани краеви, со копчести краеви, Вода 215
со променлив дијаметар, спирални и др.
Со произволната ориентација и Водоцементен фактор, w/c 0.524
распространетост на челичните влакна во Агрегат:
бетонот се добива материјал кој е многу 0-4 mm (речен), 50% 875
поотпорен на најразлични влијанија. Со 4-8 mm (варовник), 20% 350
вметнувањето на челичните влакна во 8-16 mm (варовник), 30% 525
самовградливиот и високојакостниот
бетон, уште повеќе се подобруваат, Тип на Серија Ознака Челични Зат. Прит.
истакнуваат и нагласуваат нивните бетон влакна арматура арматура
позитивни својства. Затоа, се наметнува (kg/m3)
прашањето, дали со додавање на само мал
RC A A11, A12 0 2Ø10 2Ø8
процент на челични влакна во армираниот
SFRC1 B B11, B12 30 2Ø10 2Ø8
бетон се постигнува толку многу во
подобрување на неговите најчувствителни SFRC2 C C11, C12 60 2Ø10 2Ø8
карактеристики. Дали најупотребуваниот Табела 1. Состав на бетонот и екпериментална програма
градежен материјал во светот, бетонот, ја
пронајде својата идеална модификација Заедно со секој тип на бетон, беа земени заедно со ознаките на гредите се прикажани
и ја доби својата конечна форма? и контролни тела за испитување на јакоста во Табела 1. Геометријата, користената
на притисок, јакоста на затегнување арматура и начинот на товарење на микро
ЕКСПЕРИМЕНТАЛНА ПРОГРАМА при свиткување со контролирана армираните греди е прикажан на Сл.1.
За да се добие одговор на дел од деформација, јакоста на затегнување при Сите шест греди од трите серии на
погоре поставените прашања, обемна цепење, модулот на еластичност, како и бетон беа испитани до лом во вкупно
екпериментална програма во текот на деформациите од собирање и течење. 29 чекори на товарење (Сл.2). Систем за
2011 и 2012 година беше реализирана Составот на бетонот беше идентичен аквизиција, производство на Hottinger
на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ за трите типа на бетон. Трите типа на Baldvin-HBM, Германија, беше користен за
на Градежниот факултет во Скопје. Дел бетон беа именувани како RC (reinforced континуирано меморирање со фреквенција
од експериментот беше наменет токму за concrete), SFRC1 и SFRC2 (steel fiber f=1Hz на големиот број на податоци за 
Сл.2а Сл.2б
нанесената сила, деформацијата во средина на гредите и дилатациите во притиснатата и затегнатата арматура, како и дилатациите
во притиснатиот и затегнатиот раб на бетонот. Пресата, дигиталниот угибомер и мерните ленти за регистрирање на дилатациите беа
производ на фирмата Kyowa, Јапонија. Во секој чекор на товарење, дилатациите во средниот пресек на гредите, како и во притиснатиот
раб на бетонот беа мерени со механички деформетар, производство на Hugenberger, Швајцарија, со база од 250 mm. Деформациите
долж гредата беа мерени и со механички угибомери на пет позиции и дополнително два угибомери над потпорите, производство на
Stopani, Италија. Широчините на пукнатините беа мерени во секој
чекор на товарење во областа со константен момент на свиткување, Растојание
со микроскоп за пукнатини, произведени од Controls, Италија. Средна
меѓу
Точноста на мерењата на микроскопот за пукнатини е 0,02 mm. Тип на Греда вредност
пукнатини
бетон srm (cm)
srm (cm)
РЕЗУЛТАТИ
Местоположбата на пукнатините, нивната форма и широчина беа A11 13.10
регистрирани во сите 29 чекори на товарење при испитувањето RC 13.90
A12 14.70
до лом. Резултатите од експерименталното истражување
ќе бидат прикажани преку растојанието меѓу пукнатини и B11 11.99
широчината на пукнатините. Експерименталните резултати SFRC1 12.84
B12 13.68
се споредени со предлогот на RILEM TC 162 за микроармиран
бетон со челични влакна, кој е базиран на Eurocode 2. C11 9.14
SFRC2 11.82
C12 14.50
РАСТОЈАНИЕ МЕЃУ ПУКНАТИНИ Табела 2. Растојание меѓу пукнатини
Измереното растојание меѓу пукнатини е прикажано во Табела 2.
RILEM TC 162 има предложено израз (Израз 1) базиран на Eurocode 2, во кој челичните влакна се земени предвид преку односот Lf/
df (должина/дијаметар на челичните влакна) и коефициент 50, кој е добиен како резултат на линеарна регресиона анализа на
експериментални резултати. Останатите коефициенти се исти како и за армиран бетон: k1 ги зема предвид атхезионите карактеристики на
арматурата (0.8 за ребреста и 1.6 за глатка арматура), k2 ја зема предвид формата на дијаграмите на распределба на дилатациите (0.5 за
затегнување при свиткување и 1.0 за аксијално затегнување), ρr е ефективниот процент
на армирање. За армирано-бетонските греди, предложениот израз во Eurocode 2, значи
изразот 1 без делот во вторите загради, дава резултат за растојанието меѓу пукнатини
од 13.36 cm. Истиот резултат се добива и за гредите што содржат челични влакна,
со оглед на тоа што односот должина/дијаметар на челичните влакна е токму 50
Конечната форма на пукнатините и растојанието

меѓу пукнатините е прикажана на Сл.3.
ШИРОЧИНА НА ПУКНАТИНИ
Широчината на пукнатините беше мерена на делот од гредата
со константен момент на свиткување, а добиената зависност
сила – широчина на пукнатина како средна вредност од две
греди за трите типа на бетон RC, SFRC1 и SFRC2 е прикажана
на Сл. 4. Широчината на пукнатините на нивото на силата при
експлоатационен товар која е еднаква на моментот на свиткување
(Mg+q=9.1kNm), се прикажани во Табела 3. Широчината на
пукнатините е пресметана според Eurocode 2 како производ
на растојанието меѓу пукнатини и измерената дилатација
во експериментот и се прикажани исто така во Табела 3.
Широчина на пукн. Широчина на

(Eксп.) пукн. (EC2)
Тип на бетон
wm (mm) wm (mm)
RC 0.121 0.106
SFRC1 0.118 0.095
SFRC2 0.024 0.051
Табела 3. Широчина на пукнатини Сл. 3

ЗАКЛУЧОЦИ добијат помали широчини на пукнатини. која е значително поголема во овој
- Со експерименталната програма беше Додавањето на 30 kg/m3 челични влакна случај, не е земена предвид.
потврдено дека растојанието меѓу до нивото на експлоатационен товар - Со предлогот на RILEM за пресметка
пукнатини се намалува со додавање не влијаеја значително на намалување на растојанието меѓу пукнатини, кој е
на челични влакна. Додавањето на 30 на широчината на пукнатините, додека валиден за однос Lf/df ≥ 50, за однос
kg/m3 челични влакна резултираше пак додавањето на 60 kg/m3 ја намалија од точно 50, што беше случај во ова
во намалување на растојанието широчината на пукнатините за пет истражување, не би требало да има
меѓу пукнатини за 7,6%, додека пати во однос на обичниот армиран разлика во растојанието меѓу пукнатини
додавањето на 60 kg/m3 челични бетон. EC 2 дава добри резултати за кога ќе се спореди со обичниот
влакна резултираше во намалување на обичниот армиран бетон RC и првиот армиран бетон. Се чини дека треба
растојанието меѓу пукнатини за 15%. тип на микроармиран бетон SFRC1, да се земат предвид и други фактори
- Имајќи ги предвид намаленото додека за вториот тип на микроармиран кои влијаат на растојанието меѓу
растојание меѓу пукнатини и измерените бетон со 60 kg/m3 челични влакна дава пукнатини, како и да се предложи нов
помали дилатации во затегнатата зона за преголеми вредности заради тоа што израз кој би соодветствувал со новата
микроармираниот бетон, логично е да се остаточната јакост на затегнување верзија на Eurocode 2 (2004). 
Сл. 4
ПАРКИНГ
СИСТЕМИ
адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

1000 Скопје, п. фах: 356
тел./факс: +389 2 2465 467
e-mail: izgradba@gmail.com
www.parkingsistemi.com.mk
www.facebook.com/izgradba
3
Реконструкција - замена на
водоводни цевки на улица
Шишка во Кавадарци
Љубенка СТОЈАНОВА ТРЕНДАФИЛОВА, дипл.град.инж., ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје
Тања РИДОВА, дипл.град.инж., ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје
Ѓорѓи СОКОЛОВСКИ, дипл.град.инж., ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје
В
о рамките на македонската Во втората фаза е планирано mm, NP10 бари. Со хоризонталното
програма за водовод и да се изведат следните улици: решение е обезбедена реконструкција на
канализација, ГЕИНГ Кребс - Преостанат дел од улица Шишка водоводните линии, а за дел се усвоени
унд Кифер Интернешнл, со должина 0+000,00 - 0+100,00 поголеми дијаметри бидејќи со тек на
за ЈП „Kомуналец“ од и 1+850,00 - 2+284,09 време е променет бројот на жители па
Кавадарци, изработи Основен - Улица Охридска со должина од 355,87 m и потребите за вода се поголеми.
проект за реконструкција – замена на - Улица Горски венец со Водоводните линии по улиците Горски
водоводни цевки со нови материјали. должина од 107,6 m венец, Пелагонија, Питу Гули и Раштани
Поради дотраeност на поголемиот дел од - Улица Пелагонија со се поврзани на водоводната линија
дистрибутивните цевководи на водоводната должина од 109,75 m на улица Максим Горки, а со нивната
мрежа, кавадаречки „Kомуналец“ одлучи - Улица Питу Гули со реконструкција и приклучување на
да изврши замена на цевководи на кои должина од 113,74 m водоводната линија на улица Охридска ќе
се јавуваат најголем број дефекти. - Улица Раштани со должина од 111,27 m се добие циркулационо кружење на водата.
Со овој проект во првата фаза, по Раководејќи се од решението за На секој приклучок посебно е предвиден
барање на инвеститорот, е предвидена хидротехнички услови за изработка на вентил и во случај на хаварија на еден од
реконструкција на дел од цевководот на техничка документација од ЈП „Комуналец“ доводните цевководи снабдувањето со
улица Шишка со должина од 0+100,00 – Кавадарци, предвидено е водоводните вода ќе се врши преку другиот приклучок.
- 1+850,00, со што ќе бидат опфатени и линии да бидат од дуктилно железни На улица Шишка се предвидени приклучоци
поголем дел од приклучните шахти. цевки со дијаметри DN 400 mm и DN100 за цевководите од приклучните улици.
Предвидени се и нови противпожарни на работите беше градежниот инженер од предвиденото со правата фаза, а е
хидранти за обезбедување на Маријан Прескакулев, вработен како овозможена од фондот за непредвидени
противпожарна заштита на објектите раководител во ОЕ Водовод Кавадарци. работи што беше составен дел на буџетот.
долж трасата на цевководот. Изведбата на сите градежни работи заврши Изведени се сите пет приклучоци на улица
Главен изведувач на работите беше во рок и во рамките на предвидениот „Шишка“, како и преминот под реката Луда
ЦМЦ од Скопје во конзорциум со Градба буџет. Стварно изведената должина на Мара со шахти на двете страни од реката и
- Промет од Кавадарци, а координатор цевководот е 2.025 м што е за 275 м повеќе бетонски праг за заштита на цевководот.
3
интервју МИХАИЛ ТОКАРЕВ
Мора да се приспособиме,
бидејќи времето
ќе не` прегази
Крајно време е да најдеме начин како да вметнеме
барем едно наше камче во мозаикот на скорешниот
глобализиран свет, во спротивно ќе се обезличиме
Дејан БУЃЕВАЦ
Наградата „Андреја Дамјанов“ ја тоа практично не сум го докажал преку

добивте заради Вашето практикување бројни реализирани проекти, пред сè од
на архитектурата во четири насоки, областа на заштитата и ревитализацијата
односно како професор, истражувач, на градителското наследство.
проектант и публицист. Во која од овие
области, Вие себеси најмногу се наоѓате? На врачувањето на наградата,
 Тешко би можел да одлучам кое од претседателката на ААМ, Сања Раѓеновиќ-
овие четири мои „деца“ најмногу го Јовановиќ Ве спореди со големиот
сакам, бидејќи на сите нив им посветив Џорџо Вазари во однос на развојот
големо внимание и љубов, придружени со на архитектонското издаваштво на
многу, многу труд. Секое од нив има свој македонски јазик. Од каде овој поттик
карактер, значење, вредности и убавини, најголемиот дел од својата професионална меѓународно ниво, како што е Дипломата
кои мислам дека душевно ме исполнуваат активност да го посветите токму на овој од Светското триенале на архитектурата
и придонесуваат да се чувствувам како сегмент од архитектонската наука? во Софија (2006), а некои од нив се
комплетна професионална личност.  Не би рекол дека најголемиот дел сум препорачани како универзитетска учебна
Како професор, среќен сум што голем го посветил на овој сегмент, туку дека тој литература, на пример во Нови Сад.
број мои бивши студенти жнеат редица се има спонтано развивано, паралелно
професионални успеси и што деновиве ми со сите останати. Практикувањето на Заштитата и ревитализацијата на
испраќаат пораки дека се гордеат со тоа просветната и проектантската дејност, градителското наследство и нивната
што сум бил нивен професор, ментор и без претходни соодветни истражувања на современа интерпретација претставуваат
слично. Како истражувач, јас се гордеам со нивните теориски основи, едноставно не би препознатлив белег на Вашето творештво.
тоа што дел од моите научно-истражувачки можеле да застанат на нозе. Секако дека е Колку ова Ви помогна да се реализирате
трудови се објавени во неколку зборници значајно тоа што моите поголеми издавачки и како архитект во практична смисла?
од значајни меѓународни симпозиуми. проекти се објавени на македонски  Не многу, бидејќи не сум добар
Се разбира, претходните достигнувања јазик, но сметам дека е позначајно тоа менаџер за добивање апликативни
би останале само на хартија доколку што тие имаат добиено признанија на задачи, туку речиси сите мои проекти
Реконструкција и ревитализација на дел од улицата „Маршал Тито“ во Струмица

интервју
се изработени по нарачка. Од друга на неколку поединечни објекти и проектите таканаречените општинари. Од архитект
страна, мојата соодветна иницијатива за ревитализација на цели улични Кубеш научив како тие проблеми се
во почетокот на 80-тите години не потези со таканаречената староградска надминуваат со помош на трпение,
беше доволно широко прифатена. архитектура од првата четвртина на XX век. бистар ум и храбро срце, за на крај да
Основната идеја се состоеше во нема ниту победници ниту поразени. Во
создавањето на архитектонски По завршувањето на факултетот, работата со него ме импресионираше
идентитет на нашиот регион со Вие продолживте да ја практикувате тоа што ме прифаќаше не како обичен
помош на таканаречената метода на струката во ателјето што го водеше соработник туку и како рамноправен
инвенција, која содржи инспирација од архитектот и урбанистот Лудјек Кубеш. соговорник. Значи, тоа за мене навистина
наследените архитектонски вредности Во тоа време, на нашиот факултет сè претставуваше големо училиште.
и нивна современа интерпретација уште не постоеше предмет современа
според принципите на аналогија или архитектура. Колку за Вас како млад Вашата трилогија за модерната архитектура
асоцијација. Во таа насока, тогаш веќе архитект имаше значење и влијание останува лектира за наредните генерации
беа реализирани неколку значајни соработката со афирмираниот Кубеш? студенти - идни архитекти. Сега кога
објекти, како што се: зградата на МАНУ,  Лудјек Кубеш потекнува од Прага, повторно би се зафатиле со ваков голем
Универзитетската библиотека, ГТЦ во една многу значајна средноевропска проект, што би додале или одзеле од него?
Скопје и други, но наскоро повторно се културна средина. Тој ги познаваше  Ништо не би одвоил од вонвременските
врати „безличниот“ интернационален стил вредностите на афирмираната вредности на архитектонската историја
и така иницијативата постепено згасна. функционалистичка школа Баухаус, на и теорија сместени во тие три книги.
Доколку продолжеше таа развојна линија авангардниот руски конструктивизам, Сметам дека ниту би додал нешто
во нашата современа архитектура, сметам но и на бескомпромисниот германски посебно, туку едноставно би седнал
дека во почетокот на втората деценија од експресионизам. Работата со него и би напишал четврти том, во кој би ја
XXI век немаше да се постави прашањето: значеше настап во првите „борбени“ анализирал и презентирал архитектурата
Каде оди македонската архитектура? редови кога се водеа тешки разговори на прагот и на почетокот на XXI век.
со инвеститори, како и борба на идеи со Него би го именувал Архитектура 
Реставрација на Античкиот театар во Охрид
Велите дека сте израснале покрај татко

градител преку кого сте ги запознале
радостите и маките на градителскиот занает.
Колку овие семејни искуства од младоста
и соочувањето со стари вредни објекти на
регионалната архитектура се провлекуваа
во Вашата долгогодишна работа?
 Би рекол цело време, бидејќи речиси
сите мои научно-истражувачки проекти
се наоѓаат на релацијата старо-ново,
вклучувајќи ги магистерскиот труд,
хабилитацијата и докторската дисертација.
Во апликативна смисла, секогаш се трудев
тоа да го применам и на одредени објекти,
некогаш целосно, а некогаш само делумно,
што зависеше од голем број надворешни
фактори. Тоа го покажуваат реализациите
3
интервју
Новите потреби бараат

лесна, транспаретна,
брзо приспособлива и
одржлива архитектура,
чии градежни
елементи би можеле
Проект за спомен-обележје за семејството Ататурк во с. Коџаџик, Центар Жупа
да се рециклираат
на информатичкото општество, која во светот веќе се

развива, а кај нас можеби ќе пристигне по 10-ина години.
Наспроти нашата сегашна реалност, би било добро да се
отвори Интернет и да се види кои светски архитекти со
какви објекти учествуваат на меѓународни натпревари,
вклучуваќи го и главниот град на нашиот западен сосед.
Автор сте на 30 архитектонски проекти од кои повеќето се

реализирани. Најчесто станува збор за проекти кои се однесуваат
на реконструкција, ревитализација и реставрација на објекти од
културно и историско наследство. Кој од овие проекти можете да
го сметате како Ваше најголемо професионално достигнување?
 На ова прашање претходно ви одговорив делумно, но еве
поконкретно: реставрација на Античкиот театар во Охрид (прва
фаза, заедно со Јасмина Алексиевска) и негово претворање во
спектакуларно гледалиште; изградба на нови конаци и уредување
на ансамблот „Св. Петнаесет тивериополски свештеномаченици“
во Струмица; проект за конзервација, реконструкција и
доградба на спомен-обележје за семејството Ататурк во с.
Коџаџик, Центар Жупа (заедно со Јасмина Алексиевска, како Конзервација, реставрација и реконструкција на Махмуд ага џамија
основа за изработка на модифициран изведувачки проект); во село Радање, Карбинци
реконструкција и ревитализација на дел од улицата „Маршал
Тито“ во Струмица, со реставрација и реконструкција на  Сакале или не, мора да се приспособиме, бидејќи времето ќе
стари, како и интерполација на нови соодветни објекти; нè прегази. Архитектонските епохи и нивните стилови отсекогаш
конзервација, реставрација и реконструкција на Махмуд ага произлегуваат од општествените производствени односи. Во
џамија во село Радање, Карбинци (во тек на реализација). денешниот свет времето на индустриската епоха, од која произлезе
и т.н. модерна архитектура, веќе е на замирање. Во овој свет
Ги повикувате ААМ и нејзината Академија да се практикува кој забрзано се глобализира силно настапуваат општествено-
слободното архитектонско творештво, создадено во духот на производствените односи базирани на информатичките
настапувачкото високо развиено технолошко информатичко технологии. Новите потреби бараат лесна, транспаретна, брзо
општество, и притоа да не се заборават искуствата и поуките приспособлива и одржлива архитектура, чии градежи елементи би
од нашето градителско минато. Колку и дали македонските можеле да се рециклираат. Крајно време е да најдеме начин како
архитекти се подготвени да се соочат со овие предизвици? да вметнеме барем едно наше камче во мозаикот на скорешниот

интервју
глобализиран свет, во спротивно ќе се
обезличиме. За жал, нашите архитектонски
факултети кои имаат недостиг на соодветен
наставен кадар, недоволно брзо ги
едуцираат студентите во таа насока.
Основоположник сте и прв претседател

на Движењето на екологистите на
Македонија (ДЕМ). Како гледате на развојот
на еколошката мисла во Македонија,
нејзиниот спој со архитектурата, и колку
Нови конаци и уредување на ансамблот
„Св. Петнаесет тивериополски
сте сè уште активен на овој план?
свештеномаченици“ во Струмица  По своето формирање, во 1990 година,
ДЕМ одигра значајна улога за подигање
на еколошката свест кај граѓаните,
стручњаците и владеачките структури. ДЕМ
одржа неколку меѓународни симпозиуми за
заштита на трансграничните и домашните
природни богатства, езера, реки, шуми
и друго. По негова иницијатива најпрво
се формира Комитет, а потоа посебно
Министерство за заштита на животна
средина со кадар кој потекнуваше од
наши редови. Сите тие активности ги
извршувавме доброволно и многу успешно,
но откако започнаа да доаѓаат европски
Приградска резиденција, Бардовци пари, се појавија нови интересни групации
кои изгреваат и заоѓаат, а резултатите
на терен одвај се забележуваат. Што се
однесува до мене лично, јас останав 10 до
12 години активен во ДЕМ, за последната
деценија од својот работен стаж да ја
посветам речиси целосно на сумирање,
разработка и објавување на моите
долгогодишни истражувања. Меѓутоа, во
душата и понатаму останувам екологист,
така што честопати можете да ме најдете
како со членови од моето семејство
доброволно садам и го уредувам паркот
пред станбената зграда во која живееме.
Наш сте долгогодишен соработник. Што

за Вас значи да се пишува за „Порта 3“?
 „Порта 3“ кај нас е единствено
тематско стручно списание, во кое се
наоѓаат интересни и поучни написи
Проект за реконструкција и ревитализација на ул. „Максим Горки“, Скопје за архитектурата, градежништвото и
екологијата. Неговиот понатамошен
развој е од битно значење за нашата
професија, каде секој „архитект од перо“
со јасна мисла може да ги презентира
своите идеи за да помогне во развојот на
архитектонската теорија и практика. Ги
повикувам сите архитекти, да издвојат
барем само мал дел од своите дневни
активности и да ги покажат своите
истражувања, искуства, идеи и предлози.
Таквиот пристап кон архитектонската
струка е многу битен, па затоа
мојата доброволна соработка со Вас
продолжува понатаму и се приближува
до бројката од 200 написи. 
архитектура НОВО ЧИТАЊЕ НА УРБАНОТО ТКИВО ВО СКОПЈЕ
Простор кој
одделува и
соединува
Бојана Корошевска во својот
магистерски труд создава работен
модел за самоорганизиран начин на
живеење во Маџир Маало - модел кој
ќе ги комбинира индивидуалноста,
различноста и колективноста
паралелно со потребата за згуснување
на станбената структура во градот
Анастасија НИКОЛОВСКА
М
агистерскиот труд на Бојана Корошевска со морфологија и архитетонска типологија. Се поставува прашањето:
наслов „Учење од Маџир Маало - прототип Kако повторно да се воспостави дијалектичкиот однос помеѓу
на новата колективна форма“ е работен под архитектонскиот концепт и човековите конкретни потреби, а
менторство на проф. д-р Минас Бакалчев во истовремено да се задржат и развијат постојните квалитети?
рамки на темата за воведување на тактики на Предмет на ова истражување е станбената текстура во Маџир
трансформирање на станбената текстура, и се Маало. Се предвидуваат тактики на трансформација кои ќе
обидува да понуди едно ново читање на урбаното ткиво во градот се применат врз станбената текстура на овој традиционален
и колективната форма во него. Процесот на истражување тргнува урбан фрагмент, кој во налетот на новите просторни и
од дефинирањето на колективната форма и нејзините импликации социјални процеси неконтролирано се видоизменува.
врз градот, ги проследува трансформативните процеси низ Што е тоа што ја карактеризира една здрава заедница? Таа
кои минува градот Скопје и Маџир Маало, и се насочува кон е жива, интимна и различна. Го комбинира човековиот размер
воспоставување на прототип на новата колективна форма. со критичната маса и густина, истовремено овозможувајќи
Јапонскиот архитект и теоретичар Фумишико Маке ја индивидуална слобода и кохерентност. Истражувајќи ја
дефинира колективната форма како група од објекти, која сепак природата на колективната форма, Корошевска се повикува
не е колекција од неповрзани и одделни објекти, туку „објекти на квалитети кои се препознаваат во делови од текстурата
кои имаат причина да опстојуваат и функционираат како едно“. на маалото, кои во суштина ќе ги постават принципите на
Во потрага по идеалната главна форма, односно соодветниот новата колективна форма. На тој начин, преку процесот
просторен јазик со коj би можеле да го организираме просторот, на учење, од Маџир Маало создава работен модел за
ги следиме урбаните трансформации низ кои минува нашиот самоорганизиран начин на живеење - модел кој ќе ги
град низ динамичниот процес на неговото постоење. комбинира индивидуалноста, различноста и колективноста
Денешната слика на Скопје е хетерогена, сложена и паралелно со потребата за згуснување на станбената структура
противречна. Урбаниот пејзаж доживува континуирана во градот. Модел кој би можел да генерира вертикална
трансформација, и токму оваа состојба на градот повикува структура, која ќе воспостави дијалог со препознаената
на аналитички пристап кон ефектите и феномените на хоризонтална структура во маалото и во процесот на
модернизацијата и современите архитектонски зафати. интеракција ќе сочинуваат едно ново просторно искуство.
Некогашните препознатливи делови на градот ја губат јасната Процесот започнува со рекомпонирање на постојната
архитектура
ќе ги трасираат новите патеки за движење на жителите во
границите на блокот. Овој принцип на расекување на блокот ја
прави новата структура порозна и овозможува придвижување
во внатрешноста на блокот, која во суштина ќе биде носител на
социјалната содржина. На позициите каде се сретнуваат повеќе
правци се формираат проширувања. Јадрото на блокот добива
јавен карактер, а жителите внатрешни дворови - простори за
средба, кои се чини дека ќе ги одржуваат навиките на старите
маџирмаалци за социјализација во рамки на дворот/улицата.
Во однос на содржината, во новопланираната структура се
воведува хетерогена програма. На тој начин се дефинира модел
на интегрирано домување за луѓе со различни потреби и животни
стилови. Се јавуваат три волуметриски фигури и тоа: П/П+1 во
кои се застапени јавни содржини, П+1/П+2 во станбените куќи за
времено домување на одредени целни групи и П+8 во станбените
кули за домување. Овие содржини се именуваат како соба за
кафе, соба за занает и повеќенаменска соба, додека вторите,
зависно од луѓето што ги населуваат, се куќа за уметници, куќа
за гости, куќа за деца, куќа за студенти и куќа за стари лица.
Притоа, содржините на пониските нивоа добиваат јавен карактер
(делумно или во целост), додека вертикалните извишувања - кулите
добиваат индивидуален карактер во колективната форма.
Овој проект претставува обид да се создаде архитетонски
добро обликуван простор, кој ќе обезбеди хармонично
дополнување на индивидуалниот и колективниот домен на
живеењето. Со други зборови, се создава простор кој треба да
одделува, но истовремено и да соединува. Поимот на колективната
форма не го вклучува во себе само домувањето во рамки на
станот, туку во поголем дел и домувањето во поширокиот контекст,
најпрво на ниво на блокот, а понатаму и на ниво на маалото.
Преку понудениот концептуален модел се репрезентира
перманентноста и променливоста на станбената текстура во Маџир
Маало на два начини: во морфолошка смисла, како симултано
присуство на хетерогени дистинктивни облици на колективната
форма, и во временска смисла, како серија на епизоди кои ја
трасираат трансформацијата на просторниот систем во неа.
традиционална основа. Редефинирање
на урбаниот блок, каде паралелно со
елиминирање на постоечките објекти
потребно е да се задржи карактерот на
традиционалната архитектура. На тој
начин архитектурата станува предмет на
историскиот континуитет, што треба да се
дистрибуира во новата колективна форма.
Методот на интервенција врз станбената
текстура во Маџир Маало се истражува
врз сегмент од повеќе блокови, кој се
протега во деформираната зона на
ортогоналната решетка на маалото,
односно во појасот кон реката Вардар
како природна граница на маалото.
Понудениот концепт се разгледува на
ниво на блокот како една одредена
просторна организација. Имајќи ги
предвид постојните граници на парцелите
во блокот, Корошевска разработува
идеја со која ќе се обиде да ја задржи
врската со историската рамка преку
нејзино редефинирање. Се повторува
линеарната матрица во рамки на блокот,
меѓутоа, овој пат, со пропуштање на
правци помеѓу секоја од овие парцели кои
3
архитектура КАКО ДО МУЗЕЈ ЗА СОВРЕМЕНА УМЕТНОСТ?
Уметноста гради уметност
Критикуваниот проект на Државниот центар за современа уметност во Москва
Музеите во последните децении се изменија до непрепознатливост.

Концепцијата на музеите како збир на прашливи реткости во стаклени витрини
е фрлена во депонија. Културните институции сега себеси се ориентираат кон
публиката, изучување на нејзините потреби и потеснa интеракција со неа.
Практично, музеите врз себе си ја земаат функцијата на културни центри.
В
о Москва и по 12 години Државниот центар за современа развој, за низок квалитет на архитектурата
никако да се стави крај на уметност беше основан во Москва уште во и отсуство на колекција од светско
историјата со изградбата далечната 1992 година. Оттогаш наваму ниво, при постоење претензии Центарот
на Државниот центар беа направени дури и проекти за Центарот, да има широка музејска функција.
за современа уметност. но конечно решение не беше донесено. Токму сето ова беше повод за
Најновата вест што Дури беа предвидени во државниот буџет објавување на новиот конкурс и одлуката
доаѓа оттаму е дека ќе се распише околу 200 милиони долари. Но ништо не за градење на Центарот на ново место,
меѓународен конкурс за концепција ислезе ни од тоа. Се менуваа локациите на сосема друга локација. Идејата е
на Музејот за современа уметност, кој каде што требаше да се гради Центарот, па околу него да почне да се гради целиот
ќе треба да биде јадро на Државниот проектот беше критикуван како прескап, реон, односно Центарот да биде основа
центар за современа уметност. па за лошо разработена концепција за на еден хотелско-деловен квартал.
Можеше ли сето ова да се избегне?
Центарот Помпиду во Мец
Зошто работите толку се одолговлекуваа?
Одговори на овие прашања побараа
новинарите на „Газета.ру“, и ѝ ги
претставија на јавноста. Тие анализираа
како се спроведуваат архитектонски
конкурси за нови музеи на современа
уметност, и како странското искуство
во таа област може да помогне во
создавањето на новото здание во Москва.
ЗОШТО СЕ ГРАДАТ НОВИ МУЗЕИ?

Според истражувачите, музејскиот
бум во последните децении е резултат
на коренитата промена во светската
културна политика. Во 80-тите и 90-тите
години на минатиот век се појавила
концепцијата „културата како ресурс на
развојот“. Неа најдобро ја формулирал
британскиот урбанист, специјалист
за градско планирање, Чарлс Лендри:
„Ако порано културата се сметаше
како област која само троши, сега таа се спомене „ефектот Билбао“, односно реони се обединети мноштво бизниси,
е ресурс за развој на територијата“. практиката за преобразба на градот поврзани со уметноста, музиката, науката
Оттука, изградбата на нов музеј во со помош на изградба на впечатлив и други слични области на активност.
едно или друго место, по правило, не архитектонски објект, кој привлекува Стратегијата на развој на реоните дозволува
подразбира прецизно вградување на туристи и крупни инвестиции. Во случајот зданијата да се градат етапно, а во текот на
новото здание во веќе постојана средина, со веќе споменатиот град во Шпанија, работата да се бара финансирање на тие
туку таа е дел од процесот на економска во Земјата на Баските, таков објект или други објекти. Во случајот со кинеските
и социјална регенерација на реонот, стана познатиот Музеј на Гугенхајм. Хонгконг и Шенжен, грандиозните
па дури и целиот град. Проект на музеј замисли се финансираат од владата.
или културен центар се смета успешен ПОМПИДУ - НЕ САМО ВО ПАРИЗ Новите зданија на музеите можат да
само во случај кога тој со текот на Центарот Помпиду во францускиот Мец бидат и движечка сила за развој на цели
времето предизвикува или поттикнува на припаѓа на типот мрежни институции, чиј реони, кои не се носители на исклучително
територијата што го опкружува, процеси на најпознат пример е Музејот Помпиду. културна функција. Историскиот музеј
обновување, заемни дејства и акумулирање Сега таа стратегија се качува на повисоко MAS („Музеј на река“) во Антверпен бил
на важни урбанистички тенденции. ниво: музеите често стануваат составен дел изграден во рамките на реставрирањето
Стратегијата за развој на територијата на нови големи културни реони, какви што се и реконструкцијата на целиот град, и
со потпирање на културните функции, Kowloon Culture District во Хонгконг, Futian посебно делот на старите пристаништа.
понекогаш предвидува зафаќање на District во Шенжен или постариот пример Филијалата на Музејот Викторија и
значителни територии. Доволно е да на Arts District во Далас. Во културните Алберт во Данди, Шкотска, се гради во
рамките на големиот проект за развој на
Музејот Гугенхајм во Билбао
крајбрежната зона. Проектот се оценува
на една милијарда фунти и ќе се гради
30 години, од 2001 до 2031 година.
КАКО СЕ ОПРЕДЕЛУВА
СПЕЦИЈАЛИЗАЦИЈАТА
НА МУЗЕЈОТ?
Иницијативата за изградба на ваков или
онаков музеј може да потекне од самата
уметничка институција, односно од фонд
или центар на современа уметност, но и од
локалните власти. На пример, изградбата
на музејот Гугенхајм во Билбао, како
важен елемент за развој на регионот, беше
решение на регионалната власт. Притоа им
било многу јасно дека музејот на современа
уметност ќе има комуникациска функција,
односно дека токму тој ќе му раскаже на
целиот свет дека е неопходно да се дојде во
Билбао. Исто така, на властите им било 
јасно дека изградбата на филијалата на
Зданието на музејот M+ во Хонгконг
познатиот музеј ќе чини многу поевтино,
отколку купувањето колекции, и токму
затоа се согласиле со музејот Гугенхајм, кој
токму во тоа време барал град - партнер.
КАКО СЕ ОДБИРААТ
ПРОЕКТИТЕ НА МУЗЕИТЕ НА
СОВРЕМЕНА УМЕТНОСТ?
Вообичаен механизам за одбирање на
проектите за новите музејски заданија
се архитектонските конкурси, но не сите
конкурси се покажуваат како успешни.
Самото спроведување на конкурсот
е операција која, по правило, бара
вложување многу труд и е поврзана со
многу формалности. За спроведување
на конкурс неопходно е да се направи
квалитетна конкурсна задача – документ
кој ја опишува стратегијата за развој партнери, а исто така и градски чиновници. кон развој на креативен почеток кај
на објектот, функционалниот состав, Победникот на конкурсот не секогаш посетителите и локалното население.
економските показатели и други барања е единствен реализатор на својата Во врска со ова, архитектонската
од конкурсот. Потоа, таа се разгледува со идеја. Организаторот на конкурсот концепција на музеите се формира
експерти кои се претходно избрани. Потоа може нему да му даде статус консултант уште при процесот на составувањето на
претпоставената стратегија се разгледува во или партнер во работата над проектот, проектната задача (се разбира доколку
печатот и на јавни расправи. И дури потоа како што беше во случајот со конкурсот таа не е составена доста „разводнета“).
се разработува конкурсната документација. за М+ во Хонгконг. Овие работи се Експертите, а потоа и јавноста, ги
По правило, конкурсите за значајни огласуваат уште од почетокот на определуваат целите и задачите на идниот
објекти се спроведуваат во две етапи. Во конкурсот за да се избегнат некои проект, а по добивањето на резултатите од
првата се избираат учесниците. Критериуми евентуални недоразбирања во иднина. расправите се разработува функционалното
за изборот се, меѓу другото, дали има тим и семантичкото полнење на зданието.
артхитекти кој има искуство во градот каде КАКО СЕ СОЗДАВА Како по некое непишано правило,
што ќе се изведува проектираниот објект АРХИТЕКТУРАТА НА МУЗЕЈОТ? иницијаторите на конкурсот се стремат да
(како што беше во случајот на конкурсот Музеите во последните децении се изменија создадат здание „архитектонска икона“,
на новиот музеј М+ во Хонгконг) или дали до непрепознатливост. Концепцијата на односно такво здание кое ќе биде симбол
во портфолиото на архитектонското биро музеите како збир на прашливи реткости на градот или на реонот. Повисоката
постојат крупни општествени зданија. во стаклени витрини е фрлена во депонија. цел на таквото градење се состои во тоа
Во втората фаза, тимовите – финалисти Културните институции сега себеси се да се подобри имиџот и престижот на
пристапуваат кон разработка на ориентираат кон публиката, изучување на територијата, да се привлечат посетители
концепцијата, што по неколку месеци нејзините потреби и потесна интеракција и соодветно, внатрешни инвестиции.
се оценува од страна на жири. Во со неа. Практично, музеите врз себе си ја На градот или реонот да му се создаде
неговиот состав влегуваат меѓународни земаат функцијата на културни центри. познато име и неговото создавање
специјалисти во различни области. Можат Во кој било музеј кој држи до себе да се поврзе со културен настан.
да бидат архитекти, експерти за уметност, сега е преполно со настани, односно Разбирливо е дека за остварување
раководители на културни институции, има културна и образовна програма. на такви цели се неопходни градби
претставници на компании кои го Современиот музеј треба да биде со уникатна архитектура - за повеќето
спроведуваат конкурсот, претставници на отворен, интерактивен и да придонесува современи музејски конкурси тоа, како по
правило, е едно од основоположничките
Здание на комплексот MOCAPE, кој ги соединува Хонгконг и Шенжен
правила. На крај, на конкурсите победуваат
познатите архитекти. Доволно е да се
видат резултатите од неодамна завршените
конкурси за музеи на современа уметност.
Нивни победници се Шигеру Бан, Кенго
Кума, бирото Coop Himmelblau, Herzog & de
Meron и други ѕвезди на архитектурата. Тој
избор е и логичен – тој е поврзан со вербата
во способноста на таквите архитекти да
создаваат уникатни симболични зданија.
За вера на вистината, во Европа се
стремат зданијата да ги вклопат во
оригиналната архитектура на локалниот
пејзаж, за да се задржи карактерот

Музејскиот бум во на ансамблот културни објекти. На

конкурсот, покрај сите оние што сакаа да
културното здание од 60-тите години.
Но проблемите поврзани со конкурсните
последните децении е учествуваат на него, беа повикани шест
познати архитектонски бироа. Конкурсот
процедури ги има не само во Русија. Таков
пример кај нас е конкурсот за Куќата на
резултат на коренитата мина во две етапи. Четири тима-финалисти
ги разработуваа своите проекти во вториот
мајка Тереза. И покрај тоа што победија
странци, со една недоквакана одлука тој
промена во светската круг. Заземајќи цел блок од реонот во
кој доминираат облакодери, зданието
беше поништен, па повторен, и го имаме она
што го имаме. Исто така, на конкурсот за
културна политика. Во на музејот, според проектот на Coop проектирање на музеј за современа уметност
80-тите и 90-тите години Himmelblau, создава контраст кој го

привлекува вниманието со својата необична
во Варшава имаше скандал со обвинувањата
за дискриминација на странските учесници.
на минатиот век се форма. Музејот на современа уметност и

изложбениот центар, вклучени во зданието,
Со конкурсот тие требаше да бидат
регистрирани во националната комора
појавила концепцијата се обединети во едно цело со помош на
огромна метална скулптура, создавајќи на
на архитекти, што беше проблем за нив.
Освен тоа, се бараше да се има искуство
„културата како ресурс на тој начин таканаречен градски монолит. Со
задачата исто така беше предвиден голем
од градење на не помалку од три големи
по размер јавни зданија во последните
развојот“. Неа најдобро ја отворен јавен простор пред влезот. Шенжен
граничи со Хонгконг, така што зданието
три години. А тоа беше оценето како
дискриминација во однос на малите полски
формулирал британскиот MOCAPE, кое настапува како важен дел архитектонски бироа. На тој начин, од
урбанист, специјалист од градскиот центар, може да се смета и

како симбол на размена меѓу Хонгконг и
551 тим, колку што се јавија на конкурсот,
останаа само 76. Тоа ја вознемири
за градско планирање, останатиот дел од Кина. Победничкиот
проект, патем кажано, се разработуваше и
меѓународната архитектонска јавност и
целото жири си даде оставка. Правилата
Чарлс Лендри: „Ако со учество на локално архитектонско биро. на конкурсот одново беа разгледани,
а конкурсот се распиша повторно.
порано културата се НЕ МОЖЕ БЕЗ СКАНДАЛИ!
Рускиот систем за распишување
Друг скандал е поврзан со конкурсот за
новиот Музеј на Едвард Мунк во Осло. Во
сметаше како област конкурси, кој не успеа да прерасне во 2009 година на конкурсот победи шпанецот
која само троши, сега стабилна практика, честопати многу се

дискредитираше себеси. Прво, јавните
Хуан Херерос, но изградбата на музејот
беше одложена поради разногласијата
таа е ресурс за развој конкурси во Русија за значајни објекти

до неодмна ретко се распишуваа.
меѓу членовите на разни политички партии
во градската влада. Беше спорна дури
на територијата“. Второ, конкурсите од почетокот на 21
век беа одбележани со многу скандали,
и локацијата на објектот. Споровите
меѓу политичарите толку се завлекоа
на локалниот контекст, додека како на пример, во случајот со новото што граѓаните организираа протестно
најмногу значење на „архитектонска здание на Мариинскиот театар во Санкт движење „Крик за поддршка на Крик“,
икона“ му придаваат во Кина. Петербург. Или пак целта на некои име кое е поврзано со знаменитата слика
Тоа може да се види од примерот на современи конкурси не е јасна. На пример, на Мунк „Крик“. Поминаа уште неколку
конкурсот за комплексот MOCAPE, што е вложување пари во конкурс за измена години дебати, и на крај сепак се одлучи
дел од проектот за развој на градскиот на фасадата на киното „Пушкински“, да се изгради проектот на победникот,
центар на Шенжен и најважна компонента наместо квалитетна реставрација на и тоа на првоизбраното место. 
Музеј на Едвард Мунк во Осло

DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
32 3
ПОРТА 29 ноември 2013
in memoriam
Василка
Ладинска
(1928-2013)
З
амина последниот корифеј од е на Орден на труд со сребрен венец. За состојбите во Скопје, уште во
белградската архитектонска Таа е добитничка и на наградата за 2005 година таа велеше: „Мислам дека
школа. Архитектката Василка архитектура „Андреја Дамјанов“ во 2005 состојбата е исклучително жална и
Ладинска зад себе остави година, што ѝ ја додели Асоцијацијата хаотична и едновремено претставува
видлива творечка трага, пред на архитектите на Македонија за големо нарушување на изградената и
сè преку нејзиниот авторски особени достигнувања во областа на животната средина како за сегашните,
опус во станбената архитектура. Василка архитектурата и градителството. така и за идните генерции. Во надлежност
Ладинска спаѓа во редот на првите повоени Иако проектирала објекти од школски, на органите на власта е да ги бара
генерации кои го оформиле факултетското општествен и здравствен карактер, виновниците за ваквата состојба. Но,
образование надвор од Република Ладинска ќе остане запаметена како мислам дека сите ние сносиме, условно
Македонија и со невиден ентузијазам и еден од авторите што дале свој најголем речено, како граѓани на Скопје и на
творечка енергија почнале со своите дела придонес во создавањето на станбената Македонија, делумна одговорност за
да ја менуваат и обогатуваат материјалната архитектура. Нејзиниот придонес во ситуацијата во која се наоѓаме. Се разбира,
основа и стандард во нашите урбани создавањето на современата архитектура некои повеќе, а некои помалку. Некои
простори. Таа преку три децении успешно на овие простори опфаќа и учество бидејќи биле алчни инвеститори, други
и предано работеше, пред сè, на решавање на осум анонимни архитектонски бидејќи биле премногу услужни урбанисти,
на проблемите на станбената изградба. конкурси, на кои освоила четири први прокетанти, изведувачи и инспектори, трети
Ладинска е родена на 2 октомври награди и на 12 повикани конкурси на биле соседи кои не сакаат да се замерат.
1928 година во Куманово. Во 1954 година кои таа ги зела сите први места. Освен А, резултатите ги гледаме и ги чувствуваме
дипломирала со натпросечен успех на проектирањето, Ладинска во својата сите во секојдневното живеење“.
Архитектонскиот факултет при Високата работа била и ревидент на поголем број Василка Ладинска не беше само
техничка школа во Белград. Кариерата, до идејни и главни проекти. Публикувала архитект. Таа покрај тешката проектанска
пензионирањето во 1987 година, ја минува и текстови во стручни списанија. работа се справуваше и со обврските
во Македонија како проектант, консултант Василка Ладинска во едно интервју за како сопруга, мајка и баба. И секогаш
и ревидент на голем број проекти. „Порта 3“, зборувајќи за својот начин на го истакнуваше големото разбирање од
Во својата долгогодишна проектантска работа ќе изјави: „При проектирањето страна на семејството, прво од сопругот, а
практика Ладинска проектирала, како отсекогаш најмногу внимание посветував подоцна и од синовите, кое ѝ овозможило
автор или коавтор, повеќе од 130 на функцијата на објектот, доследното да учествува на голем број конкурси и да
архитектонски проекти и изведени објекти. почитување на прописите, како и изборот работи надвор од работното време. По
Учесник е на повеќе изложби и добитник на на градежните материјали. Најголем пензионирањето, архитектурата, покрај
повеќе стручни и општествени признанија, предизвик ми беше до го обликувам најголема преокупација, ѝ стана и хоби
меѓу кои: наградата „13 Ноември“ на град објектот на начин кој ќе ја интегрира главно преку следење списанија, читање
Скопје, специјалната награда на Второто соодветната функција, но ќе резултира стручни книги, па дури и задавање на
биенале на македонската архитектура, во интересна архитектура. Дали ова е она самата себе проекти на кои работела, како
главната награда на Четвртото биенале на што ги одвојува моите објекти од другите, и изработка на концептуални решенија
македонската архитектура и други. Носител веројатно другите може да кажат“. по програми за архитектонски конкурси.
3
дрвна архитектура УНИВЕРЗИТЕТ „ВОЛОНГОГ“, НОВ ЈУЖЕН ВЕЛС, АВСТРАЛИЈА
Наука и
градба во
едно
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, дипл. инж. по дрвна индустрија
А
встралија има веќе докажана репутација на
квалитетно изведени објекти со конструктивни
решенија од разни материјали изработени
од дрво. Еден од најдобрите примери во
создавањето добра репутација е новиот објект
во иновацискиот центар на Универзитетот
„Волонгонг“. Во дворот на кампусот, збиена помеѓу три
бетонски згради, се наоѓа дрвена градба во која е сместен
најмоќниот телескоп во Австралија. Универзитетот „Волонгог“
се наоѓа во Нов Јужен Велс, Австралија, и претставува еден од
најдобрите универзитети во регионот. Архитектот Sinclair Knight
Mertz го избра дрвото како примарен градежен материјал за
изградба на истражувачкиот центар заради неговата функција,
односно заради високата чувствителност на микроскопите на
електромагнетни попречувања, и сите конструктивни материјали
во објектот задолжително треба да бидат со најмало можно
количество на железо во нивниот состав. Овој услов е успешно
задоволен со конструктивните решенија избрани во објектот.
ЕКСТЕРИЕР
Дрвената фасада веднаш го задржува вниманието на
набљудувачите со контрастот што го доловува помеѓу
бетонските згради, а воедно има и иновативни елементи во
нејзината конструкција. Заради посебните климатски услови
во тој регион, и близината на морето до објектот, дрвен вид кој
е избран за конструкција на фасадата е дрвото од видот Тика
(Tectona sp.). Овој тропски дрвен вид се карактеризира со висока
издржливост на надворешните атмосферски влијанија и често
се користи во услови на повремени сушни и влажни периоди во
текот на годината. Исто така, еден од квалитетите на Тиката е
секако и интензивната и рамномерна кафена боја која веднаш
се забележува во бетонската околина. При набљудување на
фасадата може да се забележат и контрасни бои во пониските
делови од фасадата. Архитектот Mertz на некои делови
од фасадата употребил друг дрвен вид за доловување на
подобро визуелно и функционално решение. Во пониските
делови на фасадата употребува дрво од видот Еукалиптус
(E. Maculata), кој претставува ендемски вид на територијата
на Австралија. Дрвото употребено во надворешните
делови е заштитено со маслен премачкувач со благо
сива нијанса за доловување на патиниран изглед. За да
го задржи својот изглед и функција, фасадата треба
да се одржува со премачкување секој две години.
ВНАТРЕШНОСТ
Дрвото во внатрешноста на објектот е употребено во духот
на целиот објект. Но, исто така, дрвото и во ентериерот ја
дрвна архитектура
надополнува главната функција на материјалот во објектот - што помалку
електромагнетни пречки при работата со моќните микроскопи. Во
ентериерот како основен материјал кој може да се забележи на сите
вертикални повшини се фурнираните плочи изработени од австралиски
бор (Araucaria sp.). На таваните, исто така, се поставени истите фурнирани
плочи, кои покрај естетските квалитети, ја извршуваат и функцијата
на апсорпција на звуците, што е еден од критериумите за добро
функционирање на истражувачкиот сектор. Подот во објектот е покриен
со плочки изработени од линолеум, а некои делови се покриени со килим.
КОНСТРУКЦИЈА
Главната конструкција на објектот е изработена од дрвниот вид со
народно име „австралиски даб“, кој спаѓа во фамилијата на Еукалиптус
(Eucalyptus sp.). Од овој дрвен вид се изработени ламелираните носачи
со димензија на попречниот пресек 900x130 мм од кои се направени
рамките на конструкцијата. Конструктивните врски помеѓу дрвените
елементи се изработени од метални плочки и метални навртки. Сепак,
за намалување на материјалите со содржина на железо, дел од врските
се конструирани со дрвени типли од најразлични димензии.
Кровот е проектиран од решеткаста конструкција и изведен со
димензии на дрвните елементи 140x45 мм. Бенефитот од употребата
на дрвни кровни решетки е голема. Дрвните решетки се еколошки и се
економичен избор во споредба со традиционалните дрвни кровови.
При проектирање на решетките се искористува помал волумен на дрвна
маса со тоа што со елементи кои се помали во димензија можат да се
премостат поголеми распони. Исто така се намалува и нивната тежина,
а со тоа и вкупната тежина на објектот, се монтираат брзо и лесно и
естетски го збогатуваат просторот. Дрвото употребено во конструкцијата
е заштитено со задолжителни премази против термити и останати инсекти,
а исто така овозможува и заштита од влага и димензионални промени.
Објектот претставува одличен иновациски центар во кој
младите студенти имаат можност да истражуваат со најмоќните
микроскопи во Австралија без никакви технички пречки.
âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò
OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í,

èçðàáîòêà è ïðîäàæáà íà ¾èäíè ÷àñîâíèöè, êàêî è
çàñòàïíèê íà ðåíîìèðàíèîò øïàíñêè áðåíä çà ¾èäíè
÷àñîâíèöè Nomon.
Ñïî¼îò íà âðåìåòî, îáëèêîò è âèñîêèîò åñòåòñêè
èçðàç íà ÷àñîâíèöèòå ãî èñïîëíóâààò àìáèåíòîò ñî
ñâî¼àòà óíèêàòíîñò.
Ñåêî¼ ïðîèçâîä îä êîëåêöèèòå Nomon è Signum
ïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êðåàöè¼à, ïîìèíàòà íèç
ïðîöåñ íà ðà÷íà èçðàáîòêà, âî êî¼ ñå âãðàäåíè
íå÷ó¼íè ìåõàíèçìè ïðîèçâåäåíè âî Ãåðìàíè¼à.
*OnTime å äåë îä ìàêåäîíñêàòà êîìïàíè¼à ÒÍ - ÒÂ ïðèñóòíà www.ontime.mk contact@ontime.mk +389 75 431 135
íà ïàçàðîò óøòå îä 1992 ãîäèíà.
3
50 ГОДИНИ ОБНОВА И ИЗГРАДБА НА СКОПЈЕ
1963 2013
Михаил Токарев ИСТОРИСКО-КРИТИЧКИ ПОГЛЕД НА АРХИТЕКТУРАТА (16)
Објекти на
општествениот стандард метални скали и санитарни уреди, овој
простор го прават функционален.
Во почетокот на векот е започната
иницијатива за изработка на
репрезентативен повеќенаменски
затворен спортски објект, кој подоцна
ќе биде именуван како спортска сала
Борис Трајковски (2003), во чест на
трагично загинатиот претседател на
државата. Автор на овој проект е Лилјана
Дубровска, која создава величествен
Анета Христова-Поповска и др. Проект за обнова и реконструкција на Старата железничка објект со еден елегантно извиткан
станица. Изглед и пресек распон, направен од челична решеткаста
лачна конструкција. Салата може да
собере 6.000 гледачи, а вкупната нето
површина изнесува 20.000 м2. Овој
објект станува јадро, околу кое подоцна
ќе се придодаваат и други содржини,
претворајќи го во голем спортски центар.
Реконструкцијата и надградбата на
Градскиот стадион се одвива во повеќе
етапи. Најпрво, уште во далечната 1980
година е направена реконструкција со
Дека реконструкцијата и адаптацијата на едното решение е Анета Христова- делумно покривање на јужната трибина,
на старите вредни објекти за нова Поповска, а на другото Виктор Михајлов според проектот на Д. Крстев и Т. Мавкова.
намена може да претставува многу со Александар Наумчески. Оваа, како и Во 2007 година Е. Јовановска-Зафирова,
ретка но племенита архитектонска претходната иницијатива за добивање на В. Жежељ и В. Будимовска-Скаричева
вештина, се потврдува на конкурсот за Градска куќа не заживува, така што овој прават проект за реконструкција на
обнова и реконструкција на Старата простор подоцна добива друга намена. северната трибина. Најпосле, според
железничка станица за потребите на Спротивно на претходното, идејата на проектот (2008/2009) на Љубиша
Градска куќа (2005), Градска управа и М. Радоњиќ, Р. Христов и Б. Вељановски Ѓорѓевиќ се преземаат најопсежните
Градски музеј. И двата првопласирани за реконструкција и адаптација зафати, и тоа: реизградба на источната
труда нудат реконструкција на урнатата на магацинскиот простор Мала и западната трибина со просторот под
ѕидна обвивка и застаклена надградба станица (2002) во изложбен простор нив, повторна реконструкција на јужната
на два нивоа, со цел да ги задоволат заживува. Пробивањето на трем со трибина, уредување на просторот под
опширните програмски барања. Автор метална натстрешница, додавките на северната трибина, како и целосна
Лилјана Дубровска и др.

Универзалната спортска сала Борис
Трајковски. Изглед и внатрешност

методата на целосна реставрација,
која поминува и во реконструкција. Тоа
не е вообичаена постапка во светска
теорија, која во практиката за обнова на
такви големи потези најчесто применува
фрагментарна реставрација со кратки
т.н. нагледни реконструирани потези.
Подоцна е покрената иницијатива
и за „возобновување“ на црквата Св.
Константин и Елена, која пред земјотресот
се наоѓала во просторот на сегашниот
Градски трговски центар. За таа цел беше
предвидена локацијата на југо-источниот
страничен дел од плоштадот „Македонија“,
каде што некогаш се наоѓала родната куќа
Група автори. Реконструкција и надградба
на спортската арена Филип II Тодор Паскали и Константин Димитров.
Црквата Рождество на Св. Богородица.
Изглед и внатрешност
реконструкција на фудбалското игралиште

и на атлетските терени со сета потребна
техничка подструктура. Така целосно
комплетираниот најголем спортски објект
кај нас, во 2012 година е отворен под името
Во првото десетлетие на XXI век се на Мајка Тереза. На распишаниот конкурс
Спортска арена Филип II. На неа може да
одвива голема активност и во рамките на не се бара реплика на исчезнатиот објект
се одвиваат натпревари од највисок ранг,
Горниот град - Кале, каде најпрво се прават туку „ново решение“, но познато е дека
бидејќи заедно со помошните простории,
опсежни археолошки истражувања, а православната догма не им дозволува
таа ги исполнува сите меѓународни
позначајниот дел од наодите е презентиран на архитектите „ниту да смислуваат,
критериуми за таков вид објекти.
на голема изложба. Паралелно со тоа ниту да измислуваат“ (Отец Стефан
Во овој период, иницијативата
се врши и обнова на ѕидините според Санџакоски), па затоа тие се принудени 
за подигање на верски објекти во
централното градско подрачје се потпира
врз меморијата на одамна исчезнатите Реставрација и реконструкција на Горниот град-Кале
истоимени светилишта. Така, со поддршка
на ктиторот и градоначалник Т. Костовски,
започнува „возобновувањето“ на
црквата Рождество на Св. Богородица,
разурната во Втората светска војна.
Врз конзервираните темелни ѕидови од
првобитната црква (1835) направена од
тајфата на големиот градител Андреја
Дамјанов, се издига реконструирана
реплика на некогашниот објект (2004-2006).
Овој сложен проект го прават Тодор
Паскали и Константин Димитров, под
координација на академик Крум Томовски.
3
да се покоруваат на традиционалната Фрагмент од „урбаната
византиска архитектонска композиција. пренатрпаност“
Под такви услови конкурсот не резултира на падините на
ниту со прва, ниту со втора награда, па планината Водно
наместо да се распише нов конкурс,
донесена е одлука да се гради според
модифицираниот третонаграден (!) проект
(2008-2009) на Искра и Владимир Лековски.
Со зафаќањето на дел од јавниот простор
на плоштадот „Македонија“ не се согласува
добар дел од архитектонската и културната
јавност, особено помладите, кои се креваат
на протест. Настанатата клима уште повеќе
се заострува со „спонтан контрапротест“ и
со барањето на Исламската верска заедница
за „возобновување“ на Бурмали џамија,
која била разурната за време на Кралството
Југославија, за да се подигне некогашниот
Офицерски дом. После долготрајни
размислувања и премислувања за
судбината на спорната локација, одлучено падините на Водно, со што се одзема дел од градското подрачје. Така на пример
е црквата да се гради на ул. „Македонија“ од парк-шумата. Често пати при изградбата група автори од проектантската фирма
врз платото пред Домот на АРМ. недоволно се почитува конфигурацијата и Тетрактис, меѓу останатите ги создава:
Архитектурата во првата деценија на составот на земјиштето, така што понекогаш - Комплексот Ми-Да Форд (2004-2005), кој
XXI век најголема продукција бележи во се јавуваат и свлечишта, кои ги загрозуваат со два „Г“ деловни објекти, осмислено
изградбата на станбени и деловни објекти претходно подигнатите објекти. создава полуотворен двор, кој постепено
или комбинација од двете. Карактеристично Безобѕирната трка за профит доведува до станува привлечен простор за седенки.
е тоа, што за нивна изградба се зафаќаат освојување и на атрактивни локации, на кои Со едниот од објектите достојно се
нови терени во периферијата на градот, не би требало да се гради. Таков е случајот обликува аголот меѓу два булевари;
кои првенствено би требало да имаат друга со станбениот ансамбл покрај р. Вардар, - Ансамблот на Скопски пазар во
намена. Така на пример, за подигање на источно од Градскиот стадион. Поради населбата Ѓорче Петров, кој исто така
деловни објекти се зафаќа земјоделско неговата поставеност, јавноста го нарече го оформува аголот меѓу две улици,
земјиште долж Јадранската магистрала, „Кинески ѕид“, а поради пречекорување на маркирајќи го со еден вид испакната
односно т.н. Качанички пат. Од друга страна височината, градежната инспекција презеде и надвишена „летачка чинија“. Сепак,
се создава голема станбена населба на акција за уривање на последното ниво. За оваа храбра конструктивистичка
пошироката јавност остана непознато по кои концепција во изведбата е направена
Искра и Владимир патишта се зацрта локација за овој комплекс. со поскромна динамичност;
Лековски. Црквата
Св. Константин
Со административно-деловни и со Карактеристично е тоа што и двата
и Елена. станбени објекти се пополнуваат и одредени објекти со помош на најновите градежни
Фрагмент од локации во веќе дефинираните четврти материјали добиваат висок технолошки сјај.
проектот
Станбениот ансамбл во Градскиот парк

Група автори.
Комплексот Ми-Да Форд.
Панорамски изглед и
полуотворениот двор
Група автори. Ансамблот Скопски пазар во Ѓорче Петров.

Изглед од проектот и од реализацијата
Мишо Арсов се јавува како плоден и креативен

творец во првата деценија на векот, покажувајќи
дека знае умешно да ги интерпретира идеите на
неомодерната, поврзани пред сè со неопластицизмот.
За таквиот пристап најпрво сведочи деловниот објект
извиткана транспарента обвивка меко го оформува аголот
во Визбегово (2002-2006), каде во композицијата доминираат
меѓу два булевари. Композицијата е нагласена со трем и
коцката и цилиндарот нагласени со нивните живописни бои.
еден вид технолошка птица, која лебди над покривот. 
Мето Стојчески и Шенол Ислам, преку нивната фирма
ГЕММА инженеринг, исто така редовно продуцираат
интересни објекти со висок технолошки сјај секогаш
вметнувајќи по некој специфичен обликовен елемент
за идентификација на објектот. Нивниот станбено-
деловен објект (2005-2007) во кој денес е сместено
претставништвото на Европската Унија, со својата
Мишо Арсов. Деловниот објект во Визбегово Мето Стојчески и Шенол Ислам. Станбено-деловниот објект „на агол“
3
репортажа РОТЕРДАМ, ХОЛАНДИЈА
Град по мерка на човекот Ивана ГРУПЧЕ, дипл. инж. арх.

Панорама на Ротердам направена од Мостот Еразмус
О
д моментот кога стапнав на тлото на Освен, ако тоа од вас не го побара вашата имагинација и желба,
Холандија, бев маѓепсана од чудесното како што беше мојата да проталкам по уличките и да откријам
урбано милје на нејзините градови и села. уште повеќе новости од оваа земја полна со изненадувања.
Таму ме пречекаа ред, дисциплина, чистота, Навидум здодевните станбени квартови за живеење, составени
организираност, урбанистичко уредување од типски куќи, ја откриваат токму тенденцијата на холандските
практично до милиметар, големи зелени архитекти за еднаков третман на секој свој жител и обезбедување
површини со езерца, урбана опрема, модерни скулптури, на добри квалитети за живеење. Интересно е што во квартовите
детски игралишта, модерни ветерници, милион велосипеди ниту една куќа не се издигнува со својата висина над другите.
во замена на загадувачките автомобили, одлична сообраќајна Почит кон урбанистичките закони, почит кон соседите, како и
инфраструктура, блескаво осветлени автопати, знаци и обезбедување на добра инсолација, растојанија и визури.
дигитални табли со напојување од соларни панели, кои нема Самиот факт што 40% од земјиштето на Холандија е под нивото
да ви дозволат ниту во еден момент да заталкате како странец. на морето, сушено со помош на пумпи како плодно земјиште,
Centraаl Station, Ротердам Мостот Еразмус

(Erasmusbrug)
40 ПОРТА 3 29 ноември 2013

репортажа
ни открива колку принципиелен, упорен и работлив народ се Gebouw Delftse Poort
холанѓаните. Како ехо одѕвонува изреката што постои за нив:
„Господ го создал Светот, но Холанѓаните ја создале Холандија“.
Сепак, фокусот на мојата репортажа ќе го задржам на
најразвиениот и ултрамодерен град, едно од најголемите
европски пристаништа - Ротердам. Наречен уште европски
Менхетен на реката Маас, Ротердам топло го пречекува секого
со своите силуети на облакодери. Причината за урбаниот бум
и развојот на овој град, се наоѓа во неговото несреќно минато
да биде бомбардиран и разрушен од Германија во Втората
светска војна. Лошата карма во минатото создава плодна
почва за урбан раст на овој град и издигнување од почеток,
во тек на повоениот период до сега, со зацртани планови и за
иднина. Не случајно, тука е подигнат и Холандскиот институт
за архитектура (Netherlands Architecture Institute), а Ротердам
е уточиште на многу архитектонски фирми и студија.
Холандскиот институт за архитектура, сместен во Паркот
на музеите (Museumpark), дизајниран од Jo Coenen, со својот
импресивен дизајн и со најзначајните
колекции за дизајн на ентериери, NAI (Netherlands Architecture Institute)
урбан развој и пејзажна архитектура
го држи приматот во светот.
Разоткривајќи ги просториите
на овој културен институт и
музеј, убедливо се потвдрува
сознанието дека архитектурата
е во нераскинливо единство со
уметностите, науката и текниката, но
и со конкретниот природен пејзаж.
Веднаш, во неговото соседство
се наоѓа и Куќата на Соненвелд
(The Sonnenweld House), еден
ултрамодерен дизајн на дом,
полн со светлина, просторност и
изненадувачки ентериерски колорит.
Проектиран од Brinkman & Van der
Vlugt во 1933 година, овој објект
претставува еден од најдобрите
сочувани примери на архитектонскиот
стил Ново движење (Nieuwe
Bouwen), кој претставува холандски
огранок на функционализмот од
Интернационалната школа. Со својот
Модерна станбена архитектура чист, пуристички изглед, лентовидните прозорци, терасите-

градини, конструкцијата што го ослободува внатрешниот
простор, скулптуралните скали, модерниот дизајн на мебел,
колоритот, и многуте хај-тек уреди, претставува исклучителен
сведок за авангардноста да се живее во неа во тоа време.
Можеби најрепрезентативна икона на Ротердам е Мостот
Еразмус (Erasmusbrug), еден од најпознатите холандски
мостови, официјално отворен во 1996 година од холандската
кралица Беатрикс, како важна врска меѓу северниот и јужниот
дел на Ротердам. Ben van Berkel e името на архитектот што
го дизајнирал овој елегантен мост, со вкупна должина од
802 метри и 139-метарски пилон, затегнат со 32 кабловски
затеги, а поради белата боја и грациозната форма од
локалните жители го добива името „Лебед“ (The Swan).
Секако, уште една препознатлива икона на Ротердам
претставуваат Кубусните куќи или т.н. Kubuswoningen. Создадени
од архитектот Piet Blom, тие се една крајно неконвенционална
замисла на мала населба во голем град. Неговиот концепт се 
29 ноември 2013 ПОРТА 3 41
репортажа
Кубусни куќи (Kubuswonningen)
Kunshtal - ОМА & Rem Koolhaas

Необични агли на перцепција,
ентериер на Кубусната куќа-mузеј
состои од куќа-кубус, ротирана за соработка, архитектот сосем
за 45 степени и поставена на успешно ги вткајува со отварање
повеќеаголен постамент, каде е на кубусите од објектот кон својата
сместено скалишното јадро, така околина преку својата скапа
што симболизира дрво. Концептот стаклена транспарентност. Изборот
мултиплициран 40 пати, создава на различни стаклени панели
збир од куќи, како логична метафора од кобалтносини и зеленкасти
на населба од мултиплицирани принтови со чисто стакло,
дрвја-шума. Ентериерот на различните игри со хоризонтални
кубусите е исклучително возбудлив, елементи на стаклените завеси
овозможувајќи неверојатна, како и извонредното партерно
збунувачка игра со вас, менувајќи ја уредување со дрво и зеленило,
вообичаената претстава на правите совршено го претопува овој објект
агли во куќата, со возбудливи, во природниот пејзаж, што за
ротирани ѕидови и агли кои се момент ќе се запрашате дали стоите
крајно функционално решени. пред објект или во некоја шума.
Препознатлив симбол крај За Ротердам може толку многу да
каналите, реализиран во 2000 се раскажува, но најубаво е лично
година, е Универзитетот INHolland, да се почувствува неговиот ритам и
од архитектот Erick van Egeraat. урбан дух. Холандија е земјата што
Програмските барања за дизајн ќе ве остави без здив, но и место кое
на училиште на 21 век по високи и ќе ви одржи неверојатна лекција за
Универзитет INHolland флексибилни стандарди, отворено животот по мерка на човекот. 
Куќата на Соненвелд,
парадигма на Nieuwe Bouwen архитектурата

експерт
3
експерт
ПАДОТ И ПОДЕМОТ НА
ВИСОКИТЕ ОБЈЕКТИ
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл.инж.арх. (Велика Британија)
Демолирање на Derwent Tower
П
оследниве неколку години, среќаваат и станбените кули и блокови во се изградиле нови пониски станбени
жителите на Североисточна комплексот „Чандлерс естејт“ (Chandlers објекти или, пак, како празни парцели
Англија се сведоци на Estate). Скоро истовремено на северниот да се продадат на градежни или сродни
значителни промени во брег на реката Тајн, во Њукасел, пет од организации заинтересирани за изградба
силуетата на урбаната станбените кули по должината на улицата на нови објекти на таа локација. Причините
средина во која живеат. „Скотсвуд“ беа, исто така, „изгрицкани“ за ваквата состојба се комплексни,
Иконите на минатото, високите објектите додека преостанатите реновирани. но веројатно во најголема мерка се
според кои жителите и посетителите Нешто поцентрално во Њукасел, во последица на појдовните определби за
се ориентираат во прoсторот, по само близина на паркот „Сент Џејмс“ (St. изградба на висококатни објекти, кои се
половина век полека почнаа да исчезнуваат. James Park), седиштето на фудбалскиот исклучително скапи за одржување, а во
Повеќекатната гаража во Гејтсхед, клуб „Њукасел јунајтед“, дел од високите кои ќе се сместат најмалку економски
овековечена во култниот филм „Гет деловни објекти наспроти стадионот моќните слоеви на населението. Релативно
Картер“ од 1971 година со Мајкл Кејн во заедно со објектот на пиварницата послабиот квалитет на градба на овие
главната улога, заедно со „Данстон рокет“ во Њукасел, исто така исчезнаа. објекти (особено сегментот со крупно
(официјално, Derwent Tower), 29-катна Ова е дел на трендот во Велика Британија панелна монтажна конструкција) во
станбена кула, отидоа во заборав кога во кој голем дел од социјалните станбени комбинација со ниското ниво на одржување
до нивото на почвата беа „изедени“ од објекти, а особено оние висококатните во текот на ескплоатацијата, придонесле
механички кршачи за бетон и тоа кат по полека исчезнуваат. Причините се или објектите што биле наменети да го заменат
кат од кровот надолу. Со иста судбина се создавање на нови парцели на кои би субстандардното индивидуално домување,

експерт
најчесто манифестирано како куќи во низа, број на станбени единици да се изградат кога станува збор за повисоките објекти,
со текот на времето и самите да станат во релативно краток рок во комбинација каде безбедноста на објектот зависи од
субстандардни. Состојбата веројатно со замислената слика за обновениот редовното одржување на системите за
дополнително е усложнета со воведувањето град. Амбициите за изградба на високи заштита на објектот. Истовремено, треба
на Програмата за пристојни стандарди објекти се намалија во последните две да се надминат некои од сегашните
во домувањето (Decent Homes Standards) децении на минатиот и првата деценија слабости поврзани со интервенции на
од 2000 година, според која се бараше на овој век, за значително да се појават во носечки конструктивни елементи во
постојните социјални станови во земјата почетокот на втората декада на овој век. рамките на становите, како на пример да се
да се доведат на некое минимално ниво Веројатно дел од овие определби повеќе отвори нова врата во постојно армирано-
на квалитет. Според аналитичарите, ова е сврзан со амбициите за изразување на бетонско платно, поединечното градежно
резултираше во подобрување на стандардот престиж и приоритет на заедницата во осигурување на становите во рамките
на дел од постојните социјални објекти, која објектот се наоѓа, отколку на реална на еден објект и слично. Интервенција
но главно фокусирани на поновите и потреба да се градат високи објекти. во носечки елемент на објектот, може
пониски станбени објекти, кои полесно Она што е веројатно добро во оваа да ја наруши стабилноста на објектот; а
и поевтино можеа да се реконструираат. новонастаната ситуација е дека фокусот поединечното градежно осигурување на
Истовремено, се смета дека оваа програма од изградба на општествени или социјални дел од становите и тоа преку различни
доведе до состојба во која е економски станови во високи станбени објекти се осигурителни друштва да го остави објектот
пооправдано да се испразнат и срушат дел рефокусира на изградба на високи деловни, како градежно неосигуран во целина.
од објектите, особено оние повисоките но и високи екслузивни станбени објекти. Имплементацијата на подобрувања
и поскапи за реконструкција, отколку Економското раслојување во земјата во во оваа смисла изискува дополнителни
да се реконструираат. Се разбира, периодот на транзицијата, веројатно материјални средства, кои со оглед на
ова резултираше во намалување на има создадено доволно критична маса тешката економска ситуација во земјата,
социјалниот станбен фонд особено на добро ситуирани домаќинства, кои веројатно многумина не можат да си
во северниот дел на Англија, каде не само што ќе можат да си дозволат ги дозволат. Затоа, во иднина ќе треба
што во одредени средини постоеше и да ги купат скапите станови во овие да се има предвид не само колку чини
вишок на вакви станбени единици. новоизрадени објекти, туку она што е многу квадратниот метар во станот, туку и колку
Од урнатините на овие срушени објекти поважно, да си дозволат да ги покријат е цената на станот по квадратен метар за
почнаа да се издигнуваат нови објекти, долгорочно високите трошоци за тековно целиот животен век на станот, изразена,
како на пример Факултетот за деловни и инвестиционо одржување на објектите. барем делумно, преку месечните или
студии при универзитетот „Њукасел“, на Без да се навлегува во оправданоста годишните надоместоци за долгогодишното
локацијата спроти паркот „Сент Џејмс“, кој и потребата за високи објекти во земјата, тековно и инвестиционо одржување
веројатно ќе има поперспективна иднина нивната изградба сама по себе налага на објектот. Само на ваков начин може
од претходните објекти на овој локалитет. уште подобро решавање на меѓусебните да се осознае не само вистинската
Новите трендови во изградба на високи односи и обврски не само во овие цена на она што се купува, туку и во
објекти низ Британија укажуваат дека тие објекти, туку и во сите повеќестанбени колкава мерка, долгорочно гледано,
се фокусираат на изградба на деловни објекти воопшто. Ова е особено важно купеното е финансиски издржливо.
простори или екслузивно домување,
каде што постои посолидна економска
база која ќе го овозможи нивното скапо
тековно и инвестиционо одржување.
МАКЕДОНИЈА
Состојбата во Република Македонија
укажува на одредени сличности, но и
разлики во однос на состојбата во Велика
Британија. Гледано од историски аспект,
првите повисоки објекти се јавуваат во
периодот по Втората светска војна, кои
особено во помалите градови на земјата
повеќе се одраз на самодокажувањето
на статусот на заедницата. Доколку во
минатото статусот на град во Велика
Британија се одредувал врз основа на
тоа дали во градот има катедрала или
не, така веројатно статусот на градот
како современо и напредно место за
живеење се определувал според тоа
дали во него има висок објект.
Поголемата изградба на високи станбени
објекти, особено на оние во Скопје по
земјотресот од 1963 година, веројатно
може да се објасни со потребата голем
3
технологии
Autodesk
University
2013 Трајче СТОЈАНОВ, дипл.инж.арх.
С
е бројат деновите до 2013 година. Поговорката вели: Она што професионалците од повеќе области.
Autodesk University (AU 2013), се случува во Вегас, останува во Вегас, Autodesk University е внимателно
настан кој на едно место наговестувајќи незаборавно доживување осмислен и организиран настан, кој се
собира илјадници архитекти, за оние што планираат да го посетат одржува еднаш годишно и кој опфаќа
инженери и дизајнери. Како (некако се подразбира дека Вегас е град предавања, презентации, нетворкинг и
по традиција, повторно полн со енергија, забава и возбуда). дружење за корисниците на софтверите на
место на собирање е Лас Вегас, Невада, Во тој контекст, Autodesk University Autodesk. Намерата на компанијата е да им
САД. Терминот е од 3 до 5 декември е Лас Вегас на техничкиот развој на овозможи на своите корисници, клиенти

технологии
и партнери да стекнат или да разменат се стекнат со конкурентска предност преку предавањето New Reality (Нова реалност)
знаења и информации со цел лично бесплатно полагање на официјалните на г-ѓа Татјана Џамбазова, Македонка, која
технолошко усовршување. Централниот Autodesk испити и стекнување со е сениор продукт менаџер во Autodesk,
настан се одржува во САД, додека на сертификати. Цените за учество се движат одговорна за апликацијата Reality Capture.
неколку локации на различни континенти од 75 долари за еднодневна влезница која Нејзиното предавање е закажано за
и вообичаено во различни термини се важи само за една хала, до 2.175 долари 3 декември на полноќ по македонско
одржуваат локализирани верзии на за тридневна влезница без ограничувања. време. Со оглед на нејзиното претходно
настанот. Годинава, покрај централнот Нормално, во цената не е вклучено искуство во развој на нови продукти,
настан во Лас Вегас, Autodesk University се сместувањето во хотел кое изнесува ќе биде интересно да се слушне што
одржува и во Москва, Русија (2-3 oктомври), околу 178 долари по ноќевање. Со оглед ново се „крчка во кујната“ на Autodesk.
Токио, Јапонија (13 септември), Сао на скапите трошоци, оддалеченоста, Џамбазова всушност е најавена како една
Паоло, Бразил (10 октомври), Пекинг, Кина процедурите за виза, па и јазичната од главните предавачи на конференцијата.
(5-6 ноември), Дармштад, Германија (27 бариера, овој светски настан и не е баш Настанот традиционално ужива огромна
ноември), Јоханесбург, Јужна Африканска популарен во Македонија. Единствено ни поддршка кај голем број технолошки
Република (22 октомври), Мексико Сити, преостанува да ги следиме информациите гиганти како што се DELL, HP, INTEL,
Мексико (7 ноември), Дубаи, Обединети и случувањата околу AU 2013 по Интернет. NVIDIA, LENOVO, AMD, CANON, кои воедно
Арапски Емирати (17 декември) и Мумбаи, Годинава, како „жешки теми“ на AU се спонзори на настанот. Интересот за
Индија (19 декември). На централниот 2013 најавени се 3D printing, BIM (Building AU 2013 кај производителите на хардвер
настан во Лас Вегас, предвидено е да Information Modeling), CAM (Computer е дотолку голем што учесниците имаат
се одржат околу 650 предавања, над Aided Manufacturing), Cloud Services, PLM можност да се запознаат со технолошките
150 комерцијални презентации, голем (Product Lifecycle Management), Reality новини, врвните продукти и начините
број свечености и нетворкинг настани. Capture. Во делот на архитектурата, како да се извлече максимум од нив.
И сето тоа во три дена. Може да се годинава се предвидени 192 предавања и Повеќе информации за AU 2013, може
очекува дека настанот ќе биде прилично 65 предавачи. Како една од најинтересните да се добијат на au.autodesk.com, како
напорен за учесниците. Па сепак, бројот теми, BIM технологијата ќе биде разгледана и на социјалните мрежи како што се:
на заинтересирани се мери во илјадници. низ вкупно 175 предавања, од кои 88
Зошто? Бидејќи присутните ќе можат ќе се однесуваат на архитектурата. • LinkedIn,
од прва рака да добијат информации Предавањата вообичаено траат околу 60 • Twitter (twitter.com/AutodeskU) и
за идните трендови во полето во кое минути, додека оние подолгите траат и • Facebook (www.facebook.
работат, да добијат напредна обука, да повеќе од четири часа. За оние што не com/AutodeskUniversity)
учат од најпознатите светски експерти и се во можност да присуствуваат физички • Блог на Autodesk University
едукатори, да се запознаат со најновите во Лас Вегас, Autodesk нуди бесплатно (au.typepad.com), на кој може да се
технологии во индустријата, да се вмрежат онлајн следење на некои предавања. најде и архива од минати предавања
со професионалци од целиот свет, но и да Меѓу нив веројатно најинтересно ќе биде со материјали за преземање.
3
енергетска ефикасност „ДЕНОВИ НА ПАСИВНИ КУЌИ“ ВО СЛОВЕНИЈА
Куќи на иднината
Во периодот помеѓу мај 2008 и декемви 2011 година, биле доделени финансиски
стимулации во вкупна вредност од околу четири милиони евра за 300 куќи
изградени по пасивен или ниско-енергетски стандард Ели ВАСИЛЕСКА (Словенија)
Н
а факултетот за архитектура "Eko sklad", како и дел од банките
при Универзитетот во "Gorenjska" и "Sparkasse" во Словенија.
Љубљана, Словенија, по На пример, "Sparkasse d.d." заедно со
четврти пат се одржа претпријатието "Аrhem" нудат бесплатно
манифестацијата „Денови пресметување на енергетскиот биланс
на пасивни куќи“. Настанот на објектот според програмата PHPP
беше во организација на Факултетот за и советување за купување или градење
архитектура, Конзорциумот за пасивни на ниско енергетски објекти. "Gorenjska
куќи кој е во рамките на факултетот и d.d. Kranj" на присутните им понуди
словенечкиот Јавен фонд за животна Европа беа отворени за посета. информации за различни кредити
средина. Оваа година, настанот „Денови „Денови на пасивни куќи“ започнаа со со период на отплаќање од 15 до 30
на пасивни куќи“ се одржуваше во предавање од проф. д-р Мартина Збашник години и каматна стапка околу 2,70%.
соработка со Институтот за градење Сенегачник и маг. Миха Празник, кои За време на настанот, заинтересираните
и градежно инженерство (ЗРМК), кој е пред присутните експерти, инвеститори можеа бесплатно да посетат 26 пасивни
координатор на проектот „Речиси нула и проектанти го претставија концептот куќи кои користат многу малку енергија
енергетски куќи: посетете ги куќите на на пасивна куќа и можностите за нивно и четири „нула енергетски“ објекти во
иднината“, а финансиски е поддржан од финансирање. Подоцна на оваа тема за разни делови од Словенија. Паралелни
„Програмата за интелигентна европска можностите за финансирање и поволни случувања беа организари од фирмите
енергија“ во рамките на којашто околу еко кредити за инвестирање во пасивни во овој сектор на кои беа понудени
1.250 нискоенергетски објекти во цела куќи, учествo зедоа и претставници од дополнителни информации, советувања и

енергетска ефикасност
анализи. Така, "Velux Slovenija" одржа советување и анализирање
на дневната светлина во идните објекти, претпријатието
"Arhem" отвори панел дискусија со стручњаци на самата тема,
претпријатието "M Sora" претстави и тестираше различни видови
на прозорци, "Agregat" одржа предавање за проветрување и
искористување на отпадната топлина, додека фирмата "Hera
Probeton" ги претстави новите материјали Ytong и Multipor.
ИСТОРИЈА
Првите пасивни куќи во Словенија беа изградени во 2005 година,
десет години подоцна од појавувањето на стандардот за пасивни
куќи во Германија. Според зборовите на професорката Збашник-
Сенегачник, пресвртна точка во градењето на енергетско ефикасни
објекти во Словенија претставувале неповратните финансиски
стимулации што словенечкиот Јавен фонд за животна средина
започнал да ги доделува во 2008 година. Од мај 2008 до декемви
2011 година биле доделени финансиски стимулации во вкупна
вредност од околу четири милиони евра за 300 куќи изградени
по пасивен или ниско-енергетски стандард. Така, 38% од тогаш
изградените куќи употребуваат 25 kWh/m2 енергија за затоплување,
31% употребуваат 20 kWh/m2 и 31% до 15 kWh/m2. Во споредба со
куќите изградени во минатите 10 години, пасивната куќа употребува
десет пати помалку енергија. На пример во Словенија, во пасивна
куќа со 160 m2 грејна површина, просечната месечна сметка
за електрична енергија на годишно ниво изнесува 50 евра и ги
вкучува трошоците за греење, ладење, проветрување, и работата
на сите домаќински апарати за едно четиричлено семејство.
Кога е во прашање инвестирање во пасивните куќи и објекти,
како најпривлечен за финансирање останува словенечкиот
Јавен фонд за животна средина, којшто освен неповратните
финансиски стимулации нуди и кредити за инвестиции
во животната средина на претпријатија и граѓани.
3
екологија НАЈГОЛЕМИОТ ПРОБЛЕМ НА НАШАТА ЦИВИЛИЗАЦИЈА
Човештвото се дави во
Цврстиот отпад е повеќе урбан проблем. Еден жител од град произведува

двапати повеќе отпад отколку еден жител на село. Количеството создаден отпад
во светот расте како што расте бројот на жители во градовите. Сашо КУЗМАНОВСКИ
Д
алеку од очи, далеку кружи дури и околу нашата планета... Лаоганг во Шангај, Кина; Судоквон во Сеул;
од срце - споредниот Магазинот Nature деновиве потсети дека во сега преполнетата Жардим Грамачо во
продукт на нашата последниов век, со порастот на светската Рио де Жанеиро, Бразил и Бордо Пониенте
цивилизација, отпадот, популација и брзата урбанизација, во Мексико Сити се тркаат за местото
има токму таква судбина. производството на отпад се зголемило најголема депонија во светот. Секоја од
Луѓето едноставно се десеткратно. До 2025 година количеството нив прима повеќе од 10.000 тони ѓубре
ослободуваат од ѓубрето и повеќе не создаден отпад повторно ќе се зголеми, секој ден. Кога ќе се достигне врвот во
помислуваат на него. Но, глетката во и тоа двојно. Ѓубрето се создава побрзо количеството создаден отпад е тешко да
светски рамки е застрашувачка. Цели маала отколку другите загадувачки материи се предвиди, но тоа најверојатно нема да
се дават во ѓубре, без разлика дали станува во средината, вклучувајќи ги тука и се случи во текот на овој век. Човештвото
збор за големи или за мали градови, за стакленичките гасови, а неговиот третман ќе продолжи да создава сè поголеми
богати или за сиромашни држави, диви троши најмногу пари од општинските количества отпад. Цврстиот отпад е повеќе
депонии насекаде околу нас, ѓубре плови буџети, коментираат експертите. урбан проблем. Во селските средини се
во морињата и во океаните, отпадоци ги „Проблемот со отпадот е акутен во сретнуваат помалку пакувани производи
нагрдуваат зелените површини, отпад градовите во развој. Депониите од типот на и помалку отпад од храна. Еден жител од
екологија
сопствениот отпад
град произведува двапати повеќе отпад
Депонија Дрисла
од еден жител на село. Ако се согласиме

дека граѓаните се обично побогати, тогаш
тие може да произведат и до четирипати
повеќе отпад. Во 1900 година светот
броеше 220 милиони жители во градовите
(13 проценти од целата популација). Тие
произведуваа помалку од 300.000 тони
ѓубре (скршени предмети од домаќинствата,
пепел, отпадоци од храна и пакувања)
дневно. Во 2000 година во градовите веќе
живееја 2,9 милијарди луѓе (49 проценти
од полулацијата) и создаваа повеќе од 3
милиони тони цврст отпад дневно. До 2025
година оваа бројка ќе се зголеми двојно
- доволно да се наполни колона камиони
за ѓубре со должина од 5.000 километри,
секој ден“, анализира магазинот ‘Nature’. на OECD се соочува со трендовите што Франциско во Калифорнија постави цел
Во коментарот на Nature понатаму се ги наметнува источна Азија, особено за „нула отпад“ (100 отсто искористување
вели дека земјите членки на Организацијата Кина. Создавањето цврст отпад во Кина на ѓубрето преку негово намалување и
за економска соработка и развој (OECD), се очекува да се зголеми од 520.550 тони рециклирање) до 2020 година. Во овој град
заедно, се најголемите генератори на дневно во 2005 година на 1,4 милиони тони сега се рециклираат и реупотребуваат
отпад во светот и произведуваат околу 1,75 дневно во 2025 година. Во источна Азија дури 55 проценти од отпадот. Јапонскиот
милиони тони ѓубре дневно. Ова количество сега најбрзо расте создавањето отпад град Кавасаки ги подобри индустриските
се очекува да расте до 2050 година, како во светот, кон 2025 година тежиштето процеси да пренаменат 565.000 тони
резултат на порастот на жителите во ќе се пренесе во Индија, а потоа и во потенцијален отпад годишно, што е
градовите, а потоа полека да почне да субсахарска Африка, околу 2050 година. повеќе од целокупниот комунален отпад
опаѓа поради напредокот на технологијата Во земјите членки на OECD врвот во со кој се справува овој град. Повторната
што ќе ги направи производите помали, количеството создаден отпад се очекува употреба на материјалите ги поврзува
полесни и со можност за повторно да се постигне во 2050 година. Што компаниите за челик, цемент, хемикалии
користење на употребените суровини. можеме да направиме за да се подобри и хартија во индустриски екосистем.
„Намалувањето на отпадот и напорите моменталната ситуација? Некои земји Северна Америка и Европа воведоа такси
за негова разградба во земјите членки и градови веќе го предводат патот. Сан за депонирање на отпад и утврдија дека
како што растат таксите, количеството
создаден отпад се намалува“, се вели
во коментарот на магазинот ‘Nature’.
МАКЕДОНИЈА
Република Македонија не е исклучок од
светските трендови, кога се зборува на
темата отпад. Лоцирана во југоисточниот
дел од Скопје, на оддалеченост од
14 километри од центарот на градот,
депонијата „Дрисла“ е единствениот
современ објект за депонирање на
цврст отпад во Република Македонија.
Според Извештајот за работењето на
ЈП Депонија Дрисла – Скопје, за 2011
година, што е достапен на интернет-
порталот на ова јавно претпријатие
(drisla.mk/wp-content/uploads/2011/05/
Godisen-izvestaj-za-2011.pdf) вкупното
количество депониран отпад на „Дрисла“
во 2011 година изнесува 151.791,43 тони
и е за 7% поголемо во однос на вкупниот
депониран отпад во 2010 година.
3
хотикултура WORLD ARCHITECTURE FESTIVAL 2013
„Австралиска градина“
- најдобар пејзажен
проект во свет Филип ФИЛИПОСКИ, дипл. шум. инж.
Н
аградата за најдобар по ботаника Пол Томсон. Оваа градина милиони долари, иако постојат голем број
пејзажен проект во светот, е исклучиво посветена на автохтоната дискусии околу реалната цена, па се оди и
што секоја година ја австралиска флора. Нарачател на проектот дотаму што таа сума е само за втората фаза
доделува Светскиот фестивал е Royal Botanic Gardens од Кранбурн. на изградба, додека првата фаза чинела
на пејзажна архитектура, Севкупната површина на која се неколкупати повеќе, па дури и се шпекулира
оваа година ја доби проектот простира ова ремек-дело е 40 хектари. со суми повисоки од 40 милиони долари.
„Австралиска градина“. Се работи за Ботаничката градина е работена во две Оваа градина е претставена преку моќта
ботаничка градина сместена на простор на фази. Првата е остварена во 2005 година, на пејзажната архитектура, спојувајќи
поранешен каменолом во местото Кранбурн, додека втората фаза, а со тоа и нејзиното ги во една целина хортикултурата,
на 45 км југоисточно од Мелбурн. Дизајнот комплетирање, е завршена во 2012 година. аритектурата, екологијата и уметноста.
е дело на познатиот австралиски архитект Официјалната цена, што ја обелодени Овој пејзаж зрачи со оригиналност
Тејлор Кулити, во соработка со експертот инвеститорот, за целокупниот проект е 11 на австралискиот идентитет. Секое
дизајн
растение има своја „лична карта“, со основни врсти кои претставуваат важен чинител во
информации. Основна цел која си ја зацртал одржувањето на билошкото население на светот.
архитектот при нејзиното проектирање е да Во грмушестиот дел од „Австралиската
ги поттикне посетителите да се запознаат со градина“ има 10 километри пешачки патеки и
големиот број австралиски автохтони видови посебни плацови за семејни излети, одмор и
на растенија, но на еден поинаков начин. рекреација. Гледано од птичја перспектива,
Инаку, ова е една од најголемите ботанички главен фокусен елемент во градината претставува
градини во светот за австралиската флора, која пространата пустина од црвен песок. Таа се
со својата огромна збирка на билки претставува одликува со еден живописен релјеф, на којшто
вистински научен и едукативен центар. Таа се изработени песочни и растителни „кругови“
опфаќа голем биодиверзитет и затоа има и „полумесечини“ во облик на могила, со
потреба од заштита на одредени растителни што се симболизира брановитиот океан.
3
најчудни градби
НАЈОТКАЧЕНИОТ ХОТЕЛ НА СВЕТОТ
Драган РИСТОВ
К
ога би избирале најоткачен уште што ли не, е една од најинтересните
дизајн на хотел за сите конструкции на словачката метропола.
времиња, без сомнение, Самите, уметнички го нарекуваат
првото место би го добил „Виножито“ бидејќи надворешноста е
хотелот „Спирит“ од еден вид на микс од куп бои, кои даваат
Братислава, Словачка. Овој ефект на колоритна бајка. Велат дека
хотел, чие име во превод значи „Дух“, во него никогаш не е досадно ниту пак
сигурно ќе ве фрли во размислување може да имате непријатно расположение,
за спојот на хотелиерството со она што бидејќи самиот сопственик насликал
пред вас стои како објект. Насекаде низ куп живи слики кои дополнително
светот, големите богаташи се обидуваат даваат душа на колоритните ѕидови.
да направат што поубав, луксузен и Во хотелот има и мали атракции,
гломазен хотел, расфрлајќи се со пари, каква што е собата-пирамида која може
обезбедувајќи градежни материјали од да биде достапна за вкупно осум лица;
најнов датум па се до ексклузивен ентериер големата тераса со ограда од ковано
кој само покажува моќ и богатство. железо составена од стотина форми
Но хотелот „Спирит“ има една чудна и фигурки. Хотелот има 12 соби, и во
компонента која го прави уникатен. А како него може групно или поединечно да се
што веќе напишавме, тоа е откаченоста. биде резидент во зависност од парите и
Хотелот се наоѓа во центарот на намерите. Речиси секој добронамерник
Братислава, во непосредна близина на кој навратил во Братислава, поминал
железничката станица. За домаќините, тоа покрај хотелот „Спирит“ за да се увери во
е најчудната градба на светот. За жал, и неверојатното архитектонско виножито, да
самите не знаат многу за неговата историја ја ѕирне барем внатрешноста и да се увери
или за архитектот што го осмислил, но дека сè што се говори за најоткачениот
знаат дека тој куп од бетон, железо и хотел на светот е жива вистина.
54 3
ПОРТА 29 ноември 2013
спортски храмови
ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ
- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ
- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ
- KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ
ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА
ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA 3
совети
Секогаш модерна бања

Основата на бањата во нашата куќа е со неправилна форма, па за нас е малку тешко
да го организираме и правилно да го искористиме просторот. Бањата зафаќа вкупно
6м2. Наспроти влезот има и прозорец со димензии 60х120 см и нормален парапет од
90 см. Многу би ни помогнале со вашиот предлог за уредување на оваа бања.
Радмила и Владо Илиевски, Битола
В
ашата бања со неправилна форма нуди можности за заедно со ѕидното огледало,
добро и функционално организирање на просторот. формираат агол за сместување
Поширокиот дел, десно од влезот, е идеален за на мијалникот. Во ист стил
сместување на голема хидромасажна када, која како и над кадата, во ѕидот до
заедно со жардиниерата од импрегнирано дрво мијалникот се прават ниши за
со тропско зеленило и ниши во ѕидот за пешкири пешкири и тоалетен прибор.
и керамички садови со сапун, шампони, сунѓери и миризливи Целата палета на тонови е
соли, создава мини релакс зона. Воедно, неправилната форма смирена, инспирирана од
на бањата изгледа и помалку сценографски. Жардиниерата со природата. Преовладува
зеленилото и огледалото го дели просторот со када од другиот бојата на светло пред
дел на бањата. Тука комуникацијата е по дијагонала, а во аголот импрегнирано дрво со кое се обложени вградената када,
наспроти преградната жардиниера се поставува друга аголна жардиниерите и нишите. Подните плочки се теракотни, а
на која се потпира тоалетната шолја. Двостраното огледало ѕидните бели каква што е и санитарната керамика.
монтирано на задната страна од преградната жардиниера,
Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ,
bsavic@porta3.com.mk
потоа
АРЕНА „ФИЛИПИНИ“, МАНИЛА, ФИЛИПИНИ спортски храмови
Спортски или верски храм? Сашо КУЗМАНОВСКИ
К
он средината на следната една од најголемите христијански цркви да ги следат случувањата во внатрешноста
година, Филипини треба на Филипините. Зад потписот на арената на арената. Претпоставките се дека арената
да го претстави своето „Филипини“ стои компанијата Populous во добар дел, освен за спортски, ќе биде
ново, супермодерно и од Мелбурн, која најчесто е вклучена користена и за црковни настани, па затоа
мултифункционално здание, во дизајнот на големите и најмодерни проектантите и изведоа голем плоштаден
арената „Филипини“. Со спортски храмови низ целата планета. простор на површината од близу 100.000
капацитет од близу 55.000 места, оваа Дизајнот на новата убавица на Филипините м2 на којшто се гради целиот комплекс.
арена ќе биде најголемиот покриен е поттикнат од дрвото Нара, кое се Првите претпоставки се дека
фудбалски стадион на Филипините но смета за дрвото-мајка на Филипините. комплетната изградба на проектот ќе
и пошироко, во споредба со спортските Интересно е тоа што проектот опфаќа и чини околу 215 милиони американски
стадиони во соседните островски земји. голем плоштаден простор пред самата долари, но по последните проблеми
Станува збор за проект кој треба да го арена, кој треба да има капацитет од 50.000 во изведбата и зголемените цени на
прослави 100-годишното постоење на места за оние што не ќе можат да обезбедат градежните материјали, предвидениот
христијанската црква „Иглесиа ни Кристо“ место на големите настани на стадионот, да буџет за изградба на арената
(Христова црква), која функционира како бидат пред него и на големи видео бимови „Филипини“ ќе биде надминат.
ФАКТИ за АРЕНА „ФИЛИПИНИ“, Манила, Филипини

Површина на градба: 99.200 м2
Цена на изградба: 215 милиони долари
Капацитет: 55.000 места
Плоштаден простор: 50.000 места
Период на изградба: 2011 - 2014
Дизајн: Populous, Melbourne
Проект менаџер: Generations Design Asia Inc.
3
2,3 2,7 3,6
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4 3,0
плочи, 25 kg Малтер
Малтерзаза
лепење
лепењенана
стиропор
стиропор(EPS)
(EPS)
армирање
армирање и глетување,
и глетување,2525
kgkg Putzgrund
PutzgrundFassade
Fassade
Потрошувачка: 5 kg/m 2 Thermokleber Addi Подлога
Подлога
пред
пред
нанесување
нана
Putzgrund Fassade
Малтер за лепење стиропор (EPS)
плочи, 25 kg
Kati Потрошувачка:
Потрошувачка:
Акрилен фасаден
за за
Силикатен лепење:
лепење:
ca.ca.
5 kg/m
фасаден 5 kg/m
2 2
малтер, 25 kg
малтер, 25 kg
завршни
завршни
фасадни
фасаднималтери,
малтери,2020
kgkg
Подлога пред нанесување на Потрошувачка:

0,30,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
2 2
за за
армирање:
армирање:
Измазнета ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
структура 2 2
Загребана структура
Потрошувачка: 5 kg/m 2
1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm
Измазнета структура Загребана структура
артзавршни фасадни малтери, 20 kg 2,3 2,7 3,6 2,4 3,0
1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm
25
лтер,
kg 25 kgПотрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2 2,3 2,7Conni 3,6
Фасаден систем 2,4
со плочи3,0
од Малтер
Фасаден
Mosaic
Mosaic
цокле,
системцокле, 2525
соkgплочи
kg
од Кнауф
Кнауф
Минер
KlebeSpachtel Силиконски фасаден малтер, 25 kg
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор (EPS) M M Потрошувачка:
камена волна
0,30,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m 2 2
малтер
Малтер за лепење на стиропор (EPS) Малтер
Малтер заза
Измазнеталепење,
лепење,
структура армирање
армирање
Загребанаиструктура
и
Системи
Системисос
агребана
а структура
структура
армирање и глетување, Styrokleber
25 kg Putzgrund
1,5 mm Fassade
глетување
глетување нана
2 mm плочи
плочи
3 mm и ламели
и2 ламели
mm од
3од
mm
Малтер за лепење на стиропорни (EPS) камена
Подлога камена
пред
2,3 волна,
волна, 2525
2,7 3,6kgkg 2,4 на 3,0 и истиропор
стиропо
Преднос
Потрошувачка: плочи, 25 kg завршни фасадни малтери, 20 kg 1
mm3 mm 3за mm Mosaic
лепење: ca. 5 kg/m 2
Потрошувачка: 5 kg/m 2 за за
лепење:
лепење:
Kati
за за
ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
0,3ca.–ca.
армирање:
армирање: 70,5
2
kg/m
2
kg/m
7 kg/m
2 2 2 Кнауф
Кнауфдооел
дооелСкопје,
Скопје,
1
• Пароп
за армирање: ca. 6 kg/m Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2
2
бул.
бул.
Александар
АлександарМакедонски
Македонски
бб,бб, 2 • Економ
3,0 Малтер за цокле, 25 kg
4 3,0
Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2
Кнауф фасаден систем
Измазнета структура
1,5 mm 2 mm 3 mm
2,3 2,7 3,6
2 mm
2,4
3 mm 3
3,0
1000
1000
Тел:
Тел:
Скопје,
Скопје,
0202
Македонија
3235750,
3235750,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk Knauf
Knauf
Macedonia 3
Macedonia
• Довер
• Едност
KlebeSpachtel Mosaic
Малтер за цокле, 25 kg
Малтер за лепење на стиропор (EPS)
армирање и глетување, 25 kg
Системи со плочи од Кнауф
Putzgrund Fassade
0,3 пред
Подлога – 0,5нанесување
kg/m2 на
камена волнафасаден систем
KlebeSpachtel M Потрошувачка:
завршни фасадни малтери, 20 kg 4
за лепење: ca. 5 kg/m2 и стиропор (EPS) 4
ер, 25 kgМалтер
малтер, 25 kg за лепење,
глетување на плочи и ламели од
армирање и
за армирање: ca. 6 kg/m2 Системи со плочи од камена волна
Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2
5
камена волна, 25 kg 5 и стиропор (EPS)
Потрошувачка: Thermokleber
Thermokleber
Thermokleber
Thermokleber Addi
Mosaic Addi Addi
Addi
агребана
а структураструктура
Кнауф дооелзаСкопје,
лепење: ca. 6Малтер
Малтер
kg/m 2
заза
лепење
Малтер
лепење
Малтерстиропор
застиропор
за
лепење
лепење
(EPS)
стиропор
(EPS)
стиропор (EPS)
(EPS) Малтер за цокле, 25
Акрилен
Акрилен kg
фасаден
Акрилен
фасаден
Акрилен малтер,
фасаден
малтер,
фасаден25Кнауф
25
малтер,
kgмалтер,
kg 25фасаден
25kgkg систем
6
за армирање: ca.плочи,
плочи,
7 kg/m22525
kg
плочи,
kgплочи,
2525
kgkg Кнауф дооел Скопје, Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2
mm бул. Александар Македонски

3 mm 3 mm Потрошувачка: бб,KlebeSpachtel M
бул.
и Александар Македонски бб,Измазнета
1. Styrokleber Измазнета
* структура
структура
Измазнета
Загребана
структура
Загребанаструктура
структура
Загребана
1.Загребанаструктура
структура
KlebeSpachtel
Малтер за лепење, армирање
Системи со плочи одMкамена волна
1000 Скопје, Македонија
5Потрошувачка:
kg/m
5 kg/m 5 kg/m
5иkg/m 2 2 2 2
глетување на плочи 1000
ламели од Скопје, Македонија
2. Stiropor (EPS)
1,51,5
mmmm2 mm
2 mm1,51,5
3mm
mm
3mm
mm
2 mm
22mmmm
2 mm
3 mm
3 mm 322.mm
2Камена
3стиропор
mm волна*
mm (EPS)
3 mm
3 mm
3,0Addi Addi камена волна, 25 kg Тел: 02 3235750, и
4Тел:
3,002 3235750,
АкриленАкрилен
фасаденфасаден малтер, малтер,25 kg 25 kg
3. KlebeSpachtel со мрежичка
info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund2,3 2,3
Fassade
2,7
2,7 2,32,3
3,63,62,7
2,7
2,42,43,6
3,6 3,0
3. KlebeSpachtel M со мрежичка
3,0
2,42,4 3,03,0
4. Putzgrund Fassade
info@knauf.com.mk, за лепење: ca. 6 kg/m
за армирање: ca. 7 kg/m
www.knauf.com.mk 2
5. Addi
Кнауф дооел **
Скопје,
2 Knauf Macedonia 5. SP 260 **
www.knauf.com.mk
ИзмазнетаИзмазнета
структура структура Knauf Macedonia
ЗагребанаЗагребана
бул. Александар Македонски бб,
структура структура * За лепење
1000 Скопје, Conni
ЕРЅ
Македонија Conni
плочи Conni
може да се Conniи Thermok-
употреби
6. Егализациска (изедначувачка) боја
Тел: 02 3235750, Силиконски
Силиконски
leber. Kaj Styrokleber-от Силиконски
кај објекти фасаден
со фасаден малтер,
висина до 8m фасаден
малтер,
фасаден
25*25
малтер,
kgмалтер,
Кај kg од25
плочите 25
kgkg
камена волна неопходно е
1,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm3 mm 23mm
mm 3 info@knauf.com.mk,
mm нема потреба за типлување, додека при употреба на
www.knauf.com.mk типлувањето со типли со челично јадро
Thermokleber-от секогаш
Измазнета е потребно
Измазнета типлување.
структура
структура
Измазнета Knauf Macedonia
Загребана
структура
Загребана
структура
структура
Загребана
структура
2,3 2,7
2,3 3,6
2,7
Styrokleber
Styrokleber 2,4
3,6
Styrokleber
Styrokleber 2,4
3,0 3,0 32**mm
Наместо SP 260 и егализациска боја може да се
малтер,
р, 25 kg 25 kg Малтер
лепење
Малтер
лепење
Малтерна
зана
за
лепење
стиропорни
лепење
нана
(EPS)
(EPS) (EPS)
(EPS) 2,32,3 (Kati,2,7
фасадни нанесувања 2,72,3
Conni 2,3
3,6
или SP3,62,7односно
260, 2,7
2,42,43,63,6 3,03,0
2,42,4
1,51,5
силиконско
mmmm2 mm 2 mm
1,51,5
3mm
mm
3mm
mm
2 mm
22mmmm
2 mm
3 mm
** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни
3 mm
3 mm
3,03,0 нанесување Knauf Conni или RP
завршно
2 mm 3 mm
3 mm
употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati,
плочи,
плочи,
2525
kg
плочи,
kg
плочи,
2525
kgkg RP 240 со егализациска боја)
Фасаден систем со плочи од
240 во комбинација со егализациска боја.
Фаса
агребана
а структура ConniПотрошувачка:
структура ConniПотрошувачка:
5
kg/m
5 kg/m 5 kg/m
5 kg/m 2 2 2 2
Kati
Kati Kati
Kati
стиропор (EPS) каме
фасаденфасаден
малтер, малтер,
25 kg 25 kg Силикатен
Силикатен
Силикатен
фасаден
Силикатен
фасаден
малтер,
фасаден
малтер,
фасаден
2525
малтер,
kgмалтер,
kg 2525
kgkg
mm3 mm 3 mm
структура структура
ЗагребанаЗагребана
структура структура Измазнета
Измазнета
структура
структура
Измазнета
Загребана
структура
структура
Загребана
Загребана
структура
структура 1
2
4 3,0 3,01,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm
3 mm 23mm mm 3 mm
1,51,5
mmmm2 mm
2 mm1,51,5
3mm
2,32,3 2,72,72,32,3
mm
3mm
mm
2 mm
22mm
3,63,62,72,7
mm
2 mm
3 mm
3 mm3 mm
32 mm
2,42,43,63,6 3,03,0
2 mm
2,42,4
3 mm
3 mm
3,03,0
EPS) 2,3 2,7
2,3 3,6
2,7
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4
3,6
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4
3,0 3,0 3
Малтер
лепење
Малтер
лепење
Малтерна
зана
за
лепење
стиропор
лепење
стиропор
на(EPS)
на
стиропор
(EPS)
стиропор (EPS)
(EPS)
армирање
армирање армирање
и армирање
глетување,
и глетување,
и глетување,
и25
глетување,
25
kgkg 2525kgkg Putzgrund
Putzgrund
Putzgrund
Fassade
Putzgrund
FassadeFassade
Fassade
Addi Addi Подлога
Подлога
пред
пред
Подлога
Подлога
пред
преднанесување
на
на нана
eе(EPS)
стиропор (EPS) Kati
за за
Силикатен
Kati
АкриленПотрошувачка:
лепење:
лепење:
ca.ca.
Силикатен за
фасаден
5 за
фасаден
Акрилен
kg/m
лепење:
5 kg/m
лепење:
2 2
малтер,
фасаден
ca.ca.
фасаден5 kg/m
малтер, 5 kg/m
2 2
25 малтер,
kg
малтер,
25
25 kg
kg 25 kg
завршни
завршни
фасадни
завршни
фасадни
завршни
малтери,
фасадни
малтери,
фасадни
20
малтери,
20
kg
малтери,
kg 2020
kgkg
4
на
вање на Потрошувачка:
0,3
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
0,3
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
2 2 2 2
за за
армирање:
армирање:
Измазнета за
ca.
за
ca.
армирање:
6 армирање:
kg/m
6 kg/m
структура 2 2
Измазнета ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
структура
Загребана 2 2
структура
m2
1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 mm
структура структура Загребана Загребана
структура структура
лтери,
, 20 kg 20 kg 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 3,02,4 3,0 5
1,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm3 mm 23mm mm 3 mm
Mosaic
Mosaic Mosaic
Mosaic
/m2 2,3 2,7
2,3
Conni 3,6
2,7 2,4
3,6
Conni со 2,4
3,0 3,0 Малтер
цокле,
Малтер
цокле,
Малтер 25
за
25
kg
за
цокле,
kg
цокле, 2525
соkg kg
Фасаден Фасаден
систем
систем
плочи
фасаден малтер,
со
фасаден
одплочи
25 малтер,
kg
од
25 kg
Фасаден Фасаден
систем
со
систем
0,3
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
плочи
kg/m
0,30,3
– 0,5
од
плочи
1.kg/m
– 0,5
kg/mStyrokleber *
2
од
2Кнауф
Кнауф
Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
Минерални фаса
фас
Минерални
завршни зс
1. Kleb
2 2
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор
(EPS) MM (EPS)MM каменакамена
волна волна 2. Stiropor (EPS) малтери
малтери 2. Кам
S) Малтер
Малтер заза
Измазнеталепење,
Малтер
лепење,
Малтер
структура за
Измазнетаармирање
за
армирање
лепење,
лепење,
структура
Загребанаармирање
иструктура
армирање
иЗагребанаиструктура
и 3. KlebeSpachtel Системи
соСистемисо
мрежичка Системи
со
Системи
плочи
плочиод
со
од
со
камена
плочи
камена
плочи од
во
3. Kleb
Putzgrund
Putzgrund
глетување
глетувањеFassadeFassade
глетување
наглетување
1,5 mm 2 mm наплочи
1,5плочи
mm 2иmm
3mm на
ламели
и2 на
ламели
плочи
mm плочи
3 mmоди
3од
ламели
и2 ламели
mm mm од3од
mm 4. Putzgrund Fassade 4. Putz
порни
е на стиропорни
(EPS) камена
Подлога
(EPS) камена волна,
Подлога
пред
2,3 волна,
камена
камена
25
2,7 пред
2,3 25
3,6kg
волна,
kgволна,
2,4 25 25
2,7 на
3,6kgkg
3,02,4 на 3,0 5. Addi ** и и
стиропор
стиропор
и
Предностии
стиропор
(EPS)
стиропор
(EPS)
Предности(EPS)
(EPS)
на минерални
на ми
5. SP 2
6. Егал
завршни завршни
фасадни
Потрошувачка: фасадни
малтери,малтери,
Потрошувачка: 20 kg 1 20 kg 1 * За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok-
m2 за за
лепење:
лепење:
ca.ca.
за
6 за
kg/m
лепење:
6 kg/m
лепење:
ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
2 2 2 2
1 Styrokleber-от кај
leber. Kaj 1 објекти со висина до 8m
Kati
за за 0,3за
армирање:
армирање:
ca. Kati
–за
70,5
ca. kg/m
армирање:0,3ca.–
армирање:
kg/m
7 kg/m
2 2
70,5
2ca. kg/mkg/m
7 kg/m
2 2 2 Кнауф
Кнауфдооел
дооелКнауф
Скопје,
Кнауф
Скопје,
дооел
дооелСкопје,
Скопје, • Паропропустливост
• Паропропустл
нема потреба за типлување, додека при употреба на
* Кај пло
kg 2 2Александар типлувањ
Силикатен Силикатен
фасаден малтер,
фасаден 25 малтер, 25бул.
бул.
kg Александар
бул.
бул.
бб,
бб,
бб,бб, 2 секогаш2е• Економичност • Економичност
kg
Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
систем
систем
Thermokleber-от потребно типлување.
1000
1000Скопје,
Скопје,
1000
1000
Скопје,
Скопје,
Загребана структура Тел:
Тел:
0202
Загребана структура 3235750,
3235750,
Тел:
Тел:
0202
3235750,
3235750, • Доверливост • Доверливост
** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни
** Намес
употреб
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk, фасадни нанесувања • Едноставна
(Kati, Conni или SP • Едноставна
260, употреба
односно упо
/m2 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm
2,3 2,7
mm 2 mm
2,3 3,6
2 mm 3
2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 3
2,7 2,4
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
3,6
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
3,02,4 3,0 Knauf
Knauf
RP 240 3
Macedonia
Macedonia
со егализациска 3
Knauf
Knauf
Macedonia
Macedonia
боја)
силиконс
240 во к
Mosaic Mosaic SP 260

МинераленМи
SP
за
Малтер за
Малтер
цокле, засистеми
25
цокле,
kg 25контактна
kg
пор
е на(EPS)
kg
Дозволете
стиропор
ување, 25 kg
(EPS)
дека "Изгор
им на
Системи
нашите
Putzgrund
лето-кочан
Потрошувачка: –
Системи
зима"
0,3 0,5
Подлога пред kg/m
0,3
Подлога
со плочи
Fassade за
Putzgrund
не
–
2
Fassade
е
0,5
нанесување опис
kg/m и
2
од Кнауф
со плочи
за
пред нанесување
на Вашиот
на
од Кнауф
камена
дом.
каменафасаден
волна фасаден
волна
фасада, трајно да Ви покажат
систем систем фасаден малт
фа
структура, стр
25
4 20 kg 4
2
/m2
Вдишете голема и стиропор
доза чист
завршни
и стиропор
и свеж
фасадни
завршни
Потрошувачка: (EPS) (EPS)Системи
воздух,
малтери,
фасадни20 kgовозможена
малтери,
0,3 – 0,5 kg/m0,3
2
од единствените Кнауф
Системи
со ѕид.
– 0,5 kg/m2
со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден плочи
системи 4
соод
плочи
камена
од камена
4
волна волна Гранулација Гра
1,5 mm 1,5
Конечно можете да го добиете посакуваниот5 квалитет5 на живот ивостиропор
и стиропор Вашиот
(EPS) дом.
(EPS) 5 5 2 mm 2m
Mosaic Mosaic 6 6
Малтер за цокле,
Малтер25
заkg
цокле, 25 kg
Кнауф дооел
Кнауф
Скопје,
дооел Скопје,
0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m 2 2 Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
систем
систем RP 240
МинераленМи
RP
за
M
бул.
ње
е, и Александар
армирањебул.
и Александар
Македонски Македонски
бб,
1. Styrokleber бб, *
1. Styrokleber
* 1. KlebeSpachtel
1. KlebeSpachtel
M M фасаден малт
фа
1000
очи
ли од Скопје,
1000
и ламели одМакедонија
Скопје, Македонија Системи со
Системи
плочи од
сокамена
плочи од
волна
камена волна структура, стр
25
2. Stiropor2.
(EPS)
Stiropor (EPS) 2. Камена2.волна*
Камена волна*
5Тел:
kg 02 3235750,
Тел: 02 3235750,
3. KlebeSpachtel
3. KlebeSpachtel
со мрежичка
со мрежичка и стиропор и стиропор
(EPS)
3. KlebeSpachtel (EPS)
3. KlebeSpachtel
M со мрежичка
M со мрежичка
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
4. Putzgrund 4. Putzgrund
Fassade Fassade 4. Putzgrund
4. Putzgrund
Fassade Fassade Гранулација Гра
2
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
5. Addi
Кнауф дооел **дооел
Кнауф
Скопје, 5. Addi **
Скопје, Knauf Macedonia
Knauf Macedonia 5. SP 260 **5. SP 260 ** 2 mm 2m
/m 2
2,5 mm 2,5
бул. Александар
бул.Македонски
Александарбб,
Македонски бб, 6. Егализациска
6. Егализациска
(изедначувачка)
(изедначувачка)
боја боја
f Macedonia
Knauf Macedonia * За лепење
1000 Скопје, 1000 ЕРЅ
Македонија* Заплочи
Скопје, лепењеможе
ЕРЅда
Македонија плочи
се употреби
може да исеThermok-
употреби и Thermok-
58 ПОРТА
Тел: 0229
3
3235750,
Тел:
leber. Kaj 02
ноември 3235750,
Styrokleber-от
leber. Kaj Styrokleber-от
2013
info@knauf.com.mk,
кај објекти сокај
немаinfo@knauf.com.mk,
потребанема
за типлување,
потреба задодека
висина
објекти
типлување,
до со
8mвисина до 8m * Кај плочите*од
при употреба
додека при на употреба на
Кајкамена
плочите
волна
од камена
типлувањето типлувањето
неопходно
со типли со челично
волнае неопходно е
со типлијадро
со челично јадро
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk Силиконска
Си
Thermokleber-от
Thermokleber-от
секогаш е потребно
секогаш типлување.
е потребно типлување.
Knauf Macedonia Knauf Macedonia
егализациск
ега
** Наместо SP
**260
Наместо
и егализациска
SP 260 и егализациска
боја може дабоја
се може да се
51. БЕЛГРАДСКИ МЕЃУНАРОДЕН САЕМ НА МЕБЕЛ, ОПРЕМА И ВНАТРЕШНА ДЕКОРАЦИЈА саеми
Без преголема иновативност

и различност во понудата
Ако некој дошол на саемот да види производи со иновативен дизајн, веројатно
останал разочаран зашто иновативност речиси и да немаше, освен неколку
компании кои отскокнаа од основната тема, додека штандовите на дизајнерите,
друштвата и институциите што изложуваа на саемот беа некако недоволно
впечатливи за да привлечат повеќе внимание м-р Ѓорѓе ЈОКИЌ , дипл.инж.арх. (Србија)
Н
а Белградскиот саем од 11 носи неслужбена титула на најголема Германија, Бугарија, Романија, Полска,
до 17 ноември се одржа манифестација во областа на дрвната Чешка, Словачка, Словенија, Турција,
Саемот на мебел, опрема индустрија во Југоисточна Европа. Како Хрватска, Босна и Херцеговина и други.
и внатрешна декорација. потврда за ова се наведува членството во Во шест хали на Белграскиот саем
По 51. пат на едно место Меѓународната унија на саеми - УФИ. беше рспоредено сè што изложувачите
своите производи и услуги ги На површина од 35.000 квадратни претставија оваа година на публиката,
изложија производителите и продавачите метри изложувачки простор учествуваа распоредено по логички распоред, па
на мебел, опрема за производство како над 400 изложувачи, од кои околу така мабелот за опремување на станови и
и одреден број уметнички здруженија и 100-ина од 15 земји, па така, покрај канцеларии се најде во халата 3. Она што
образовни институции. Според зборовите на домаќинот Србија, на саемот беа спаѓа во осветлување, декорација, теписи,
организаторот, Саемот на мебел во Белград присутни и компании од Италија, Австрија, подни и ѕидни облоги, се наоѓаше 
29 ноември 2013 ПОРТА 3 59
саеми
„Виторог“, Србија
„Квадра“, Хрватска
во продолжение на халата 3, т.е. во саем, халата 1, беше централен простор за многу од изложувачите даваа значителен
халата 3А. Концептуално најинтересна најзначајните изложувачи каде што беше попуст кој достигнуваше и до 40 отсто во
беше халата 2, која има три нивоа и во изложен тапациран, стилски и масивен однос на регуларните цени, што воедно е
нив беа сместени на едниот дел машини мебел. Тоа беше и најпосетената хала во и практика на саемските манифестации.
за индустрија на мебел, на другиот дел текот на манифестацијата. Тука изложуваа Минувајќи низ штандовите, првиот впечаток
купатила, кујни, трпезарии, бела техника и некои од најголемите компании на беше дека мебелот изгледа многу слично
мебел од плочкасти материјали. Посебен српскиот пазар, како генералниот спонзор без разлика кој е производител, и дека
дел од халата 2 беше резервиран за „Атлас мебел“ од Тутин, „Кика мебел“ на потенцијалните купувачи им беше
неколку изложувачи од областа на дизајнот австриски бренд со локално седиште во многу тешко да направат избор. Голем
и образование во полето на дизајнот Нов Белград, „Тапетарија Нумановиќ“ и дел од изложувачкиот простор беше
како Академијата на убави уметности, „Мебел Тахировиќ“ од Нови Пазар, „Синкро“ пополнет со троседи, фотелји и кревети
Шумарскиот факултет и други институции. од Сараево и други. Во продолжение на со многу конвенционален изглед, без
Она што го карактеризираше овој простор главната хала се наоѓа хала 4, каде беа некоја претерана различност. Многу мал
е премалиот број изложувачи и изложениот сместени изложувачите на мебел за спални број изложувачи имаа производи кои
материјал за површината на просторот и детски соби, и национални павилјони кои отстапуваа по својот дизајн од истите
што го зафаќаа. А кога ќе се земе предвид имаа заедничко изложување на компании типови мебел на другите производители.
и тоа што се наоѓа на повисокото ниво, од Турција, Словенија и Хрватска. Едноставно, Саемот изгледаше како еден
а таму ретко кој наминуваше, тогаш се Оваа година Саемот на мебел остави огромен салон за мебел без преголема
доаѓа до слика на голем но прилично впечаток на добро организиран настан иновативност и различност во понудата.
неискористен и празен простор. со солиден број на изложувачи. За оние Ако некој дошол на саемот да види
Најголемата хала на Белградскиот што сакаа да го опремат својот простор, производи со иновативен дизајн, сигурно

саеми
бил разочаран бидејќи иновативност за купатила и им помагаат на клиентите во

речиси и да немаше, освен неколку морето од слични производи да го одберат
компании кои со изразот малку отскокнаа токму тоа парче кое се продава кај нив.
од основната тема, додека штандовите на Наместо молив и програма за цртање и
дизајнерите, здруженијата и институциите моделирање, тие користат програми за
присутни на саемот, беа некако по страна фактурирање, читаат царински декларации
и недоволно впечатливи за да привлечат и им помагаат на клиентите да изберат
повеќе внимание. Во тој дел можеше да се права нијанса на плочки за купатило. Не би
видат интересни предмети, парчиња мебел, требало така да биде затоа што дизајнерите
како и неколку добро направени скици на се школувани да создаваат и преку дизајнот
штандовите на образовние установи. Ретко професионално да се исполнат, а не да
кој, што размислувал да биде дизајнер бидат професионални трговци на туѓи
можеше да биде привлечен со понудата производи. Дизајнерите, авторите но и
на дизајнерски мебел или предмети за самите посетители заслужуваат повеќе од
ентериер. Ништо тука не создаваше слика она што денес претставува најзначајниот
дека дизајнерот на мебел или ентериер е настан во Југоисточна Европа во областа на
една дорба, почитувана и ценета професија. дрвната индустрија, повеќе од седумдневна
Една од компаниите што се истакнуваше зголемена симулација на еден обичен
со своите производи беше компанијата салон за мебел каков што постои во секој
„Квадра“ од Хрватска, основана во 2010 поголем град, каде луѓето главно бираат
година. Таа се занимава со изработка на мебел за себе само на основа на разликата
тапациран мебел дизајниран главно од во цената помеѓу неколку производители
млади дизајнери. Уште една компанија и квалитетот на изработка. 
која се извојуваше е „Виторог“, со
перници и табуретки инспирирани од
традиционалните слатки. Тоа се производи
кои можат да бидат интересни, посебно
за децата, и различни се од мебелот
за деца на каков сме навикнати.
Недостигот на иновативен дизајн тесно
е поврзан со состојбата на пазарот, како
и односот што општеството го има спрема
дизајнот во глобала. Тоа е проблем кој се
јавува во земји каде дизајнот нема значајно
место во општеството и спаѓа во многу
неисплатлива професија, бидејќи Србија
денес е земја каде голем број дизејнери
и архитекти преживуваат работејќи во
салони, продаваат мебел, плочки, опрема
3
арт "EUROPALIA", БРИСЕЛ
Индија - почесен гостин

на престижниот фестивал
В
о Брисел по 24 претседател Пранаб Мукарџи и
пат се одржува новиот белгиски крал Филип.
фестивалот Застапени се сите видови
"Europalia" на на уметности – од сликарство,
којшто секоја скулптура, музика, театар,
втора година, филм, балет, литература, па
почнувајќи од 1969 година, се до фотографија. Исто така,
слави културата на една земја. организирани се бројни
Оваа година како почесен активности во врска со
гостин на овој фестивал, еден индиската кујна, филозофија,
од најпрестижните во светот, јога. Меѓу нив треба да се
беше Индија. Досега, помеѓу споменат Аламел Вали, Капила
останатите држави, на овој Вену - ѕвезди на индискиот
важен настан биле претставени традиционален танц, Катаколи,
Италија, Полска, Бугарија, Русија, музички театар од Индија
Кина, Бразил... Манифестацијата, кој се наоѓа на листата на
што се отвори неодамна, ќе УНЕСКО и многу други.
трае до крајот на јануари Сепак, како најпосетени
2014 година. Во текот на овие настани во белгиските медиуми
месеци посетителите ќе можат се истакнуваат две изложби во
да уживаат во 26 изложби и 92 бриселскиот културен центар
концерти ширум Белгија. Инаку, "Bozar". На првата од нив,
овогодишното претставување насловена „Тело во индиската
на Индија, надвор од нејзината уметност“, се изложени
територија, претставува дела кои се во контекст на
најголема промоција на оваа важноста на телесното во
древна култура, а на отворањето индиската филозофија, бидејќи
биле присутни индискиот начинот на размислување

арт
во Индија е нераздвоен дел од пренесуваат фасцинациите од овој

нивното поимање на телото. нов свет на европскиот континент.
Претставени се преку 300 експонати, Основната идеја на „Индоманија“
кои потекнуваат од педесет музеи е на посетителите да им ги покаже
и археолошки збирки. Поделена влијанието што го извршиле овие
на осум делови, изложбата преку средби од почетокот на 16 век до
скулптури, накит, ткаенина или ден-денес. Интересно е сознанието
верски документи изразува цел дека Рембрант правел цртежи на
еден свет во кој посетителот гледа основа на индиските минијатури,
експонати, од кои некои се изложени дека Дирер работел гравури според
за првпат не само во Европа туку и индиските цртежи и дека накитот на
воопшто. Телото во оваа изложба не многу крунисани глави на европските
е само тема и предмет на уметнички дворови бил инспириран токму
израз, туку и начин преку кој со со Индија. На изложбата може да
векови се пренесувале индиски се видат објекти од Ле Корбизје,
вредности, стремежи, традиции, филмови од Роселини и Пазолини,
интерпретации и верувања. дела од Моравија или да се слушне
Втората изложба „Индоманија - од музика од Вагнер или Битлси.
Рембрант до Битлси“ го покажува Сите овие уметници и автори во
влијанието на индиската уметност некој момент биле инспирирани
врз западната култура. Познато е од Индија и нејзиното неисцрпно
дека Васко де Гама во 1498 година културно наследство. Исто така, на
го отвори морскиот пат до Индија. изложбата за првпат е изложена
Језуитите и трговците во голем број огромна скулптура на светски
се интересирале за Могулското познатиот британски и индиски вајар
царство и со нив почнале да се Аниш Капур „Голема планина“.
3
излог
1. Комода од масивно дрво, изработена на ЦНЦ машина, рачно

составувана. Дизајнот е на Addy Putra Mohamed Zulkifli.
2. Скулптурална серија на ламби од дизајнерката Mari Isopahkala
oд Хелсинки, која ги претставува скандинавскиот минимализам и
апстрактните форми. Изработени се од борово дрво, природно или
обоено, во комбинација со челична обоена рамка. Лустерот Viikari се
состои од светлечки хоризонтали (на кои има лед светилки) кои може
да ротираат 360 степени, што овозможува давање светлина онаму каде
што е потребно, а воедно и обликување во која било сакана форма.
3. Хумористични држачи за книги - The Family, изработени од
челична плоча исечена на ласерска машина. Фамилијата ја
претставуваат мудар був, паметен професор, кул Африканец и
страшен каубој. Дизајнот е на Норвежаните Morten&Jonas.
подготви: Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА, дипл.инж.арх.
64 ПОРТА 3 29 ноември 2013

излог
3
јавни набавки
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 143/2013 СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 150/2013 ИЗГРАДБА НА МАЛА АКУМУЛАЦИЈА Тетово.
НА ЛУКОВИЧКА РЕКА КО ЛУКОВИЦА ПРЕДМЕТ:
ОПШТИНА МАКЕДОНСКА КАМЕНИЦА Услуги за изработка на урбанистички
МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ ПРАВИЛНИК планови.
ЗА НАЧИНОТ НА СПРОВЕДУВАЊЕ Контакт тел/факс: 044 378-030, лице за
ОБЈАВА БРОЈ 129 (18.10.2013) НА ПОСТАПКИТЕ ЗА ОДОБРУВАЊЕ СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 154/2013 контакт: Ебип Јахиу.
ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО НА ИДЕЕН ПРОЕКТ, ЗА ИЗМЕНИ ВО Јавно отворање на понудите на ден
ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА ТЕКОТ НА ИЗГРАДБАТА, ЗА ПРОМЕНА 20.12.2013 год.
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА НА ИНВЕСТИТОР, ЗА ИЗДАВАЊЕ НА ОДЛУКА
ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ОДОБРЕНИЕ ЗА ПОДГОТВИТЕЛНИ ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА
ИЗГРАДБА НА ЛЕСНА И НЕЗАГАДУВАЧКА РАБОТИ, ЗА ИЗДАВАЊЕ НА РЕШЕНИЕ ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 155/2013
ИНДУСТРИЈА (СТОПАНСКИ КОМПЛЕКС ЗА ГРАДБИТЕ ОД ЧЛЕН 73 ОД ЗАКОНОТ ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА
ЗА ОТКУП, СКЛАДИРАЊЕ, ПРЕРАБОТКА ЗА ГРАДЕЊЕ, ЗА РЕКОНСТРУКЦИЈА, ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН
И ДИСТРИБУЦИЈА НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРЕНАМЕНА, АДАПТАЦИЈА И ЗА ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА ОГЛАСИ
ПРОИЗВОДИ) ВО ОПШТИНА РЕСЕН ИЗДАВАЊЕ НА ОДОБРЕНИЕ ЗА НА Г2-ЛЕСНА ИНДУСТРИЈА КО ГРУПЧИН ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА
УПОТРЕБА ЗА ГРАДБИТЕ ОД ПРВА ОПШТИНА ЖЕЛИНО ЈАВНА НАБАВКА
КАТЕГОРИЈА СОГЛАСНО ЧЛЕН
57 ОД ЗАКОНОТ ЗА ГРАДЕЊЕ НА ОДЛУКА Број: 33/2013
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 146/2013 ЕЛЕКТРОНСКИ НАЧИН ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ Податоци за договорниот орган:
ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА Служба за општи и заеднички работи
ОПШТИНА КУМАНОВО ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО на Владата на Република Македонија,
ПРАВИЛНИК ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ бул. Кузман Јосифовски Питу, бр. 17,
ЗА НАЧИНОТ НА КОРИСТЕЊЕ НА ОБЈАВА БРОЈ 02/2013 ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА 1000 Скопје.
ИНФОРМАЦИСКИОТ СИСТЕМ ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО НА ДАЛНОВОД 10(20)/0,4 КВ КО ПРЕДМЕТ:
Е-ОДОБРЕНИЕ ЗА ГРАДЕЊЕ ОД СТРАНА ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА ЧАЛАКЛИ (ОТЦЕП ОД ПОСТОЕЧКИ Изведување на градежни и градежно
НА ВТОРОСТЕПЕНИОТ ОРГАН НАДЛЕЖЕН РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ДАЛНОВОД БАШИБОС) ДО СТОЛБНА занаетчиски работи за изградба на
ЗА ПОСТАПУВАЊЕ ПО ЖАЛБИ ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ТРАФОСТАНИЦА 10(20)/0,4 КВ КО административен објект.
ПРОТИВ УПРАВНИТЕ АКТИ ИЗДАДЕНИ ИЗГРАДБА НА СТОПАНСКИ КОМПЛЕКСИ СОБРИ ОПШТИНА ВАЛАНДОВО Контакт тел/факс: 2465-225, лице за
ВО ПОСТАПКАТА ЗА ИЗДАВАЊЕ НА ВО АТАР НА С.ГОРНО КОЊАРЕ, контакт: Соња Полизовска.
ОДОБРЕНИЕ ЗА ГРАДЕЊЕ, УПРАВНИОТ М.В. “НОВИНЕ“ И М.В. “РЕЧИЦА“ ВО ОДЛУКА Јавно отворање на понудите на ден
СУД И ВИШИОТ УПРАВЕН СУД ПРИ ОПШТИНА КУМАНОВО ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ 27.12.2013 год.
ПОСТАПУВАЊЕ ПО ПОДНЕСЕНА ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА
ТУЖБА И ЖАЛБА ВО ПОСТАПКАТА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО Број: 107/2013
ЗА ИЗДАВАЊЕ НА ОДОБРЕНИЕ ЗА СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 151/2013 ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ Податоци за договорниот орган:
ГРАДЕЊЕ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА НА Јавно претпријатие за државни
МАЛА ХИДРОЕЛЕКТРИЧНА ЦЕНТРАЛА патишта, ул. “Даме Груев“ бр. 14, 1000
ОПШТИНА ИЛИНДЕН СО РЕФ.БР.3 СО ПРОПРАТНИ ОБЈЕКТИ Скопје.
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 147/2013 КО ВАТАША ОПШТИНА КАВАДАРЦИ ПРЕДМЕТ:
ОБЈАВА Надзор над изградба на автопат А4,
ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ОДЛУКА делница Миладиновци – Свети Николе
ЗАКОН ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ОДЛУКАТА – Штип.
ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ Контакт тел/факс: 02 3118-044,
НА ЗАКОНОТ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА 3220-535, лице за контакт: Жаклина
ОТПАДОТ ЗА ИЗГРАДБА НА А1 – ДОМУВАЊЕ ВО ЗЕМЈОДЕЛСКО ЗЕМЈИШТЕ ВО Стефановска-Богдановска.
СТАНБЕНИ КУЌИ СО КОМПАТИБИЛНИ ГРАДЕЖНО ЗА ИЗРАБОТКА НА Јавно отворање на понудите на ден
ОДЛУКА КЛАСИ НА НАМЕНИ Б1, В1 И Д3 ДРЖАВНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА 27.12.2013 год.
ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА
ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ОПШТИНА КОЧАНИ БИОГАСНА ЦЕНТРАЛА СО ПРИДРУЖНИ
ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО СОДРЖИНИ КО МОГИЛА ОПШТИНА
ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОЕКТ ИСПРАВКА НА ОБЈАВА БР. 37-2468/1 ОД МОГИЛА СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 157/2013
ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА 29.10.2013 ГОДИНА ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА
НА ПРИСТАПЕН ПАТ ДО ПРОФИЛОТ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ, СОПСТВЕНОСТ
БРАНА РЕЧАНИ НА ОРИЗАРСКА РЕКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ ПРОГРАМА МИНИСТЕРСТВО ЗА ТРАНСПОРТ И ВРСКИ
ОПШТИНА КОЧАНИ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ, ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ГОДИШНАТА
ОБЈАВЕНА НА 30.10.2013 ГОДИНА ПРОГРАМА ЗА ИЗГРАДБА И ОБЈАВА БРОЈ 131 (12.11.2013)
ОДЛУКА ОДРЖУВАЊЕ НА СТАНБЕНИОТ ПРОСТОР ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО
ЗА КОРИСТЕЊЕ НА ПОВЛАСТЕНА ВО СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА
ТАРИФА НА ЕЛЕКТРИЧНА ЕНЕРГИЈА СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 153/2013 МАКЕДОНИЈА ЗА 2013 ГОДИНА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА
ПРОИЗВЕДЕНА ОД ОБНОВЛИВИ ИЗВОРИ ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО
НА ЕНЕРГИЈА ОПШТИНА АЕРОДРОМ
ОДЛУКА АГЕНЦИЈА ЗА МЛАДИ И СПОРТ
ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ДАВАЊЕ
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 148/2013 ПОД ДОЛГОТРАЕН ЗАКУП НА ГРАДЕЖНО ОГЛАС СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 158/2013
ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА ЗА СКЛУЧУВАЊЕ НА РАМКОВНА
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА СПОГОДБА СО ПРИМЕНА НА
ОДЛУКА НЕПОСРЕДНА СПОГОДБА НА ДРУШТВО ОТВОРЕНА ПОСТАПКА БР. III-10/2012 ЗА ОГЛАСИ
ЗА ДАВАЊЕ НА ПРАВО НА ТРАЈНО ЗА ПРОИЗВОДСТВО НА ЕЛЕКТРИЧНА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА
КОРИСТЕЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЕНЕРГИЈА “АКВА ЕЛЕКТРО МАВРОВО НАБАВКА ЗА РАБОТИ СО ПРЕДМЕТ: ЈАВНА НАБАВКА
СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА ДОО СКОПЈЕ“ ДОВРШУВАЊЕ НА ЗАПОЧНАТИОТ
МАКЕДОНИЈА НА МИНИСТЕРСТВОТО ЗА ПРОЕКТ ЗА “ИЗГРАДБА НА 100 (СТО) Број: 61/2013
ВНАТРЕШНИ РАБОТИ ОДЛУКА ТЕНИСКИ ТЕРЕНИ ВО РЕПУБЛИКА Податоци за договорниот орган:
ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ МАКЕДОНИЈА АД МЕПСО, ул. “Максим Горки“ бр. 4,
ОДЛУКА ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА 1000 Скопје.
ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ПРЕДМЕТ:
ПРОГРАМАТА ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА ОГЛАСИ Изработка на Физибилити Студија и
ДОПОЛНУВАЊЕ НА ГОДИШНАТА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА Мастер План за развој и изградба
ПРОГРАМА ЗА ИЗГРАДБА, ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА Е2- ЈАВНА НАБАВКА на скијачкиот центар на планината
РЕКОНСТРУКЦИЈА, РЕХАБИЛИТАЦИЈА, ПОЛИГОН ЗА ОБУКА НА ВОЗАЧИ ВО КО Јабланица преку јавно приватно
ОДРЖУВАЊЕ И ЗАШТИТА НА КАВАДАРЦИ 2 ОПШТИНА КАВАДАРЦИ Број: 85/2013 партнерство.
ДРЖАВНИТЕ ПАТИШТА ЗА 2013 ГОДИНА Податоци за договорниот орган: Контакт тел/факс: 3149-085, 3111-160,
ОДЛУКА Министерство за здравство, ул. “50-та лице за контакт: Јовица Саздовски.
ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАНОСТ ЗА ТРАЈНА Дивизија“ бр. 6, 1000, Скопје. Јавно отворање на понудите на ден
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 149/2013 ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ПРЕДМЕТ: 18.12.2013 год.
ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА Воспоставување на јавно приватно
НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА партнерство за изградба на две катни
ЗАКОН ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА гаражи во склоп на Комплекс клиники
ЗА РЕАЛИЗАЦИЈА НА СТОПАНСКИ КОМПЛЕКС – Г2 ЛЕСНА Мајка Тереза Скопје СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 159/2013
ИНФРАСТРУКТУРНИ ПРОЕКТИ ЗА И НЕЗАГАДУВАЧКА ИНДУСТРИЈА КО Контакт тел/факс: 3112-500, 02
ИЗГРАДБА НА ПАТНА ДЕЛНИЦА КАРАСЛАРИ, ОПШТИНА ВЕЛЕС 3113-014, лице за контакт: Ангелчо
МИЛАДИНОВЦИ – ШТИП И ПАТНА Трајановски. ПРАВИЛНИК
ДЕЛНИЦА КИЧЕВО – ОХРИД ОДЛУКА Јавно отворање на понудите на ден ЗА ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ ЗА ПОСЕБНИ
ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ ЗА 23.12.2013 год. НАМЕНИ
ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО
ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА Број: 26/2013
ИЗРАБОТКА НА УРБАНИСТИЧКИ Податоци за договорниот орган:
ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА Општина Желино, с. Желино, 1226,

porta3.mk
Читајте не` онлајн!

214

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

214

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

Михаил Токарев, добитник на „Андреја Дамјанов“ за 2013:

Михаил Токарев, добитник на „Андреја Дамјанов“ за 2013:

Во пресрет на Зимските олимписки објектите според кои жителите и

внимание на годинешниот собир повисоките објекти, каде безбедноста фоторепортер:

ЕКСПЕРТ 44 50 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден.

ЕКОЛОГИЈА 50 Редакцијата на Порта3, не

Во своето понатамошно обраќање до нашето недвижно културно наследство,

Опис на објектот: СП Маркет, населба Тафталиџе, Скопје

Косовски „Елкос“ гради

8 ПОРТА3 29 ноември 2013

Станбен комплекс „Актер Галакси“

Непрекинатите линии на архитектурата на „Актер Галакси“ како да ги

10 ПОРТА3 29 ноември 2013

Носечката конструкција на објектот е греден систем, кој се состои од вертикални

ФАСАДИ НА ГОТОВ ОБЈЕКТ

16 ПОРТА3 29 ноември 2013

Конечната форма на пукнатините и растојанието

Широчина на пукн. Широчина на

SFRC1 0.118 0.095

SFRC2 0.024 0.051

Табела 3. Широчина на пукнатини Сл. 3

адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

Наградата „Андреја Дамјанов“ ја тоа практично не сум го докажал преку

22 ПОРТА3 29 ноември 2013

Реставрација на Античкиот театар во Охрид

Велите дека сте израснале покрај татко

Новите потреби бараат

на информатичкото општество, која во светот веќе се

Автор сте на 30 архитектонски проекти од кои повеќето се

24 ПОРТА3 29 ноември 2013

Основоположник сте и прв претседател

Наш сте долгогодишен соработник. Што

Уметноста гради уметност

Критикуваниот проект на Државниот центар за современа уметност во Москва

Музеите во последните децении се изменија до непрепознатливост.

ЗОШТО СЕ ГРАДАТ НОВИ МУЗЕИ?

30 ПОРТА3 29 ноември 2013

Музејскиот бум во на ансамблот културни објекти. На

80-тите и 90-тите години Himmelblau, создава контраст кој го

на минатиот век се форма. Музејот на современа уметност и

урбанист, специјалист од градскиот центар, може да се смета и

која само троши, сега стабилна практика, честопати многу се

таа е ресурс за развој конкурси во Русија за значајни објекти

Музеј на Едвард Мунк во Осло

29 ноември 2013 ПОРТА3 31

âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò

OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í,

Лилјана Дубровска и др.

36 ПОРТА3 29 ноември 2013

реконструкција на фудбалското игралиште

Станбениот ансамбл во Градскиот парк

Група автори. Ансамблот Скопски пазар во Ѓорче Петров.

Мишо Арсов се јавува како плоден и креативен

Град по мерка на човекот Ивана ГРУПЧЕ, дипл. инж. арх.

Centraаl Station, Ротердам Мостот Еразмус

40 ПОРТА 3 29 ноември 2013

Модерна станбена архитектура чист, пуристички изглед, лентовидните прозорци, терасите-

Kunshtal - ОМА & Rem Koolhaas

42 ПОРТА3 29 ноември 2013

Демолирање на Derwent Tower

44 ПОРТА3 29 ноември 2013

46 ПОРТА3 29 ноември 2013

48 ПОРТА3 29 ноември 2013