ПОРТА

Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
225
ОКТОМВРИ 2014

Ким Херфорт Нилсен: Архитектурата како еволуција

Добре Тасевски: Најискрено уживам кога се

А РХ И Т Е К Т УР А надминува некој вистински проблем
Е КО ЛО Г И Ј А
Македонски домови: Вила со поглед, Елшани, Охрид

90 ДЕНАРИ
 Connecting Global Competence

The future of building

MK DEinternational DOOEL Skopje · tomova@ahk.mk

Tel. +389 2 3228 824 · Fax +389 2 3296 790
ПОРТА 31 октомври 2014
БРОЈ 225 ПЕТОК 31.10.2014
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
Прашањето на перцепцијата
нè охрабрува да ја доживуваме
архитектурата како постоење
во објектот со поглед, со допир
и со слух. А за да се отвори
архитектонската перцепција, треба
да се застане пред хоризонтот и
да се препушти на претопувањето
на екстериерот и ентериерот. Се
создава архитектура која вклучува
јасна мисла формирана на самиот
терен. Таква е вилата Елшани,
крај Охрид. Овој проект на „Радо
инженеринг“, е првиот што го
претставуваме во новата серија на
„Порта 3“ - Македонски домови.
- Отсекогаш сум имал желба да
работам со предизвици. Да работам
нешто што на другите не им паднало
на памет никогаш. Така се отвора
голем простор за докажување.
Тоа значи дека, за да се докажеш
треба голем ангажман поврзан со
многу труд, - вели Добре Тасевски,
градeжен инженер, и додава дека
најискрено ужива кога се надминува
некој вистински проблем.
На неодамна одржаната
Белградска недела на дизајн,
гостуваа многу еминентни експерти
од различни области на дизајнот.
Од архитекти, преку графички
дизајнери сè до дизајнери на
Инвестирајте во
„енергетска ефикасност“
СОВРЕМЕНИ МАКЕДОНСКИ
ГРАДИТЕЛИ 22
ДОБРЕ ТАСЕВСКИ, ГРАДЕЖЕН ИНЖЕНЕР
ИНТЕРВЈУ 32
КИМ ХЕРФОРТ НИЛСЕН:
АРХИТЕКТУРАТА КАКО ЕВОЛУЦИЈА
АРХИТЕКТУРА 36
КУЌА НА КАРПА
МАКЕДОНСКИ ДОМОВИ 40
ВИЛА СО ПОГЛЕД
АРТ 62
НАЈГОЛЕМИОТ ПРОИЗВОДИТЕЛ
НА КИЧОТ ВО СВЕТОТ
Рубриката „енергетска ефикасност“ е иницирана
од ПроКредит Банка во партнерство со Порта3.
Со Еко Кредитите од ПроКредит Банка по
повластени услови можете да ги реализирате
сите Ваши проекти кои заштедуваат енергија и
имаат помала емисија на CO2 во атмосферата.
ГОДИНА X
Редакција:
главен и одговорен уредник:
храна. Архитектонскиот дел го Дејан БУЃЕВАЦ
збогати со своето предавање и новинари:
данскиот архитект Ким Херфорт Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
Нилсен од познатото архитектонско
студио 3XN, кој даде ексклузивно надворешни соработници:
интервју за нашето списание. Насловна страница: Ангел СИТНОВСКИ
Во Музејот на американската Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА)
ТУРИСТИЧКИ ЦЕНТАР Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
уметност „Витни“ во Њујорк,
беше организирана изложба ТСИНГТАО, Александра ШЕКУТКОВСКА
Анастасија НИКОЛОВСКА
насловена Jeff Koons: A КИНГДАО, КИНА Андреа ЈАМАКОСКА
Retrospective, посветена на Џеф Билјана САВИЌ
Кунс - олицетворение на ексцесот Биљана СТОЈАНОВИЌ
на 21 век, гуру на механизмите ПОРТА 225
ОКТОМВРИ 2014
Ким Херфорт Нилсен: Архитектурата како еволуција
Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
Даниела МЛАДЕНОВСКА
за поврзување на парите,
Г Р А ДЕЖНИШ ТВ О
Добре Тасевски: Најискрено уживам кога се
Драган РИСТОВ
А Р Х ИТЕКТУР А надминува некој вистински проблем
ЕКОЛОГ ИЈА
уметноста, култот на сексот, кичот,
Македонски домови: Вила со поглед, Елшани, Охрид
Драгица ФАРРЕН (В.Британија)
баналноста и грдоста. „Порта Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
3“ автентично ви пренесува Ивана ГРУПЧЕ
впечатоци од оваа изложба. Кате АНТЕВСКА
Михаил ТОКАРЕВ
„Куќа на карпа“ е интересно и Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА
уникатно решение на архитектите Сашо КУЗМАНОВСКИ
од студиото Dualchas, на чело Трајче СТОЈАНОВ
со архитектот Daniel Bar, кое е Филип ФИЛИПОСКИ
номинирано од Кралскиот институт Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)
на британски архитекти (RIBA) за графички уредник:
престижната годишна награда за Дејан ДАВИТКОВ
индивидуално домување (Manser
award 2014), како дизајн со особена 90 ДЕНАРИ
фоторепортер:
вредност и иновативност. Нашиот Кире ПОПОВ
соработник од Велика Британија
лектор:
се потруди да ви го доближи овој Автори: Костадинка СОЛЕВА
проект со сите негови доблести. FAST+EPP и
STRUCTURECRAFT Издавачки совет:
ОД РЕДАКЦИЈАТА Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх. - претседател
проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА,
дипл.град.инж.
Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
22 дипл.инж.арх.
Александра ПЕТРОВСКА
дипл.инж.арх.
проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА
дипл.град.инж.
Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
Ул. ВаСил Ѓоргов број 21,
влез 2, локал 7, 1000 Скопје
Тел: 3109 311; 3151 311;
Факс: 3132 924
32 36 e-mail: porta3@porta3.com.mk
www.porta3.com.mk
Печати:
Маркетинг:
biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
Fax: 3243 796
Моб: 072 248 796
40 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.000 ден.
жиро сметка: 300000001995035 во
Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
62 Редакцијата на Порта3, не
се согласува со сите ставови
објавени во списанието.
 градежништво

4 ПОРТА 31 октомври 2014

4
 градежништво

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ
- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ
- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ
- KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ

ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА
ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226

Fax:
00 389 034 211 964

e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA 31 октомври 2014 ПОРТА 5

5
 инфо КОАОИ и ИЗИИС СЕДНАА НА ЗАЕДНИЧКА МАСА, НО БЕЗ КОНКРЕТНИ РЕШЕНИЈА

Мислењата за отпорност,
сеизмика и стабилност,
дилема во недоглед
Додека од ИЗИИС го нагласуваат бенефитот од мислењата, од
Комората велат дека не треба да се бара мислење од ИЗИИС за
проектираниот и изведениот степен на механичка отпорност,
стабилност и сеизмичка заштита Катерина СПАСОВСКА ТРПКОВСКА

С
тавови, мислења и заклучоци
произлегуваат од секоја
средба меѓу Комората на
овластени архитекти и
овластени инженери на
Република Македонија
и ИЗИИС, но недоразбирањата околу
издавањето одобренија-мислења за
објектите и натаму продолжуваат. На
последната средба што се одржа на
Градежниот факултет падна договор
еден месец да се собираат сите мислења,
за после тоа да се донесе заклучок како
понатаму ќе се дејствува и чие мислење ќе
преовлада. Темата „Размена на искуства
по однос на мислењето за проектираниот
и изведениот степен на механичка
отпорност, стабилност и сеизмичка заштита“
предизвика интерес кај градежниците
да ги слушнат ставовите на двете страни,
иако повеќето од нив натежнуваат кон
6 ПОРТА 31 октомври 2014
оние на Комората. Сепак, претставниците
од ИЗИИС цврсто го бранеа својот став
дека тие треба да го имаат последниот
збор при издавањето одобрение-мислење
за објектите околу нивната механичка
отпорност, стабилност и сеизмичка заштита.
Мислењето на ИЗИИС е дека за
издавање на Мислење за проектираниот
степен на механичка отпорност,
стабилност и сеизмичка заштита на
градбата се потребни, во просек, седум
дена за мислење без забелешки или
18 дена за одговор со сугестии.
„Најчесто, сугестиите што ги даваме
се однесуваат на нејасни товарни
комбинации, неприложена анализа
на товари, на пример земање предвид
ветер и снег, непрегледни извештаи
од анализата, непотребно испечатени
нумерички вредности кои не можат да
се контролираат, некомплетни извештаи
од анализата, без комплетен преглед на
статичките големини, деформации на
потребната и усвоената арматура. Исто така,
во генерални забелешки се и непостоење
на пресметка за темелна конструкција
или некоректна пресметка, не е извршена,
или темелната плоча не ја задоволува
контролата од пробивање, неземање
предвид на заклучоците и препораките
дадени во геомеханичкиот елаборат,
непочитување на принципите на асеизмичко
проектирање, како и многу други кои се
од особено значење“, велат од ИЗИИС.
Најчестите укажани технички
забелешки, пак, се однесуваат на
усвојување на погрешна сеизмичка зона,
несоодветен третман на надградби,
доградби и реконструкции, неправилно
пресметување на сеизмичката сила во
основата, проектирање според прописи
кои не се на сила во Македонија,

6

неадекватно растојание меѓу узенгиите
во столбовите и нивно несоодветно
затворање, непроверување на анкерите
на конструкцијата и опремата што е
инсталирана на зградите на сеизмички сили.
Според претставниците на ИЗИИС,
доколку се воспостави оваа интеракција
меѓу нив и проектантите, ефектите ќе
бидат промена на пресеци на одредени
носечки елементи, промена на распоред
на вертикални елементи, уфрлување на
столбови, греди, платна, промена на вид
на темелна конструкција, темелење врз
основа на геомеханички проект. Бенефитот
од сето тоа е имање градби со зголемен
проектиран степен на сеизмичка сигурност,
подобрување на проектантската практика,
постепено намалување на објекти со
„забелешки“, редукција на потребното
време и забрзување на МПС процесот.
Наспроти ставовите на ИЗИИС
стојат оние на Комората на овластени
архитекти и овластени инженери, кои
велат дека не треба да се бара мислење
од институција за проектираниот и
изведениот степен на механичка отпорност,
стабилност и сеизмичка заштита.
Претседателот на Комората Блашко
Димитров, цврсто стои на ставот и се надева
дека констатираните недоследности и
предлози за подобрување на законското
решение ќе бидат земени предвид од
надлежните органи. Димитров вели
дека досега до надлежните органи
имаат испратно неколку реакции
во врска со законските измени, но
досега не добиле никаков одговор.
„Најновите законски измени
предвидуваат одземање лиценца на
пет години, доколку правното лице
завери извештај за ревизија на проектна
документација спротивно на законските
прописи. Доколку се констатира дека
одредено мислење е направено спротивно
на законските прописи, лиценцата на
ИЗИИС би требало да се одземе за
период од пет години, а со тоа и Законот
за градење би станал нефункционален,
зошто ако нема мислење од ИЗИИС,
нема и одобренија за градење, нема ни
градби. Исто така, Комората достави
мислење по однос на Ценовникот за
изработка на мислењата, со конкретни
укажувања за неговата недоследност
и висината на цената за изработка на
мислењето, што изнесува скоро како и
ревизија на проектната документација.
Укажавме на неприфатливоста на
ценовникот и висината на цената што за
некои видови на објекти изнесува и до
5,22 пати, од објавените почетни цени
во ценовникот“, објаснува Димитров.
Препораките што ги дава Комората се
однесуваат на тоа, мислењето да се бара
само за објекти со особено значење за
државата и сложени инвестициони објекти,
кои ќе бидат дефинирани во Законот за
градење. Мислењето да биде од експерти
по струки кои се вклучени во проектирањето
на проектот, а не од неколку специјалности.
Инспекторите треба да се од повеќе струки,
а не само од архитектура и градежништво,
со право да оценуваат работа на
инженери од други струки дали работат по
законските прописи, а самите инспектори
не се стручни од тие области. Со ваквото
законско решение УКИМ во чиј состав е
ИЗИИС, а потоа и државата, ги преземаат
одговорностите за штетите, со што се
претворат во бесплатна осигурителна
компанија, за период од 60 до 100 години.
Не е дефиниран критериум за
изготвување мислење во текот на
изградбата, ниту како и што ќе содржи
ова мислење, а трошоците за мислењето
се дополнителен товар за изведувачите
на работите, вели Димитров, додавајќи
дека воведувањето на мислењето како
неопходен документ за секој објект ги
усложни работите, го намали интересот на
инвеститорите и ги отежна процедурите
за добивање на одобрение за градење.
Од Комората им препорачуваат на
Министерството и на ИЗИИС да размислат
околу законитоста и одговорностите од
МИС1 и МИС2 во однос на одговорноста
на овластените инженери и лиценцираните
фирми за дејностите што ги извршуваат.
Димитров предлага да се формира
заедничка работна група од претставници
од Министерството за транспорт и
врски, Градежниот факултет, ИЗИИС,
инфо
Архитектонскиот, Машинскиот, ФЕИТ и
останатите технички факултети, Комората
на овластени архитекти и овластени
инженери, Сојузот на стопански комори,
Стопанска комора на Македонија и
други релевантни фирми и институции,
со задача да се изготви нов предлог
на текстот на Законот за градење.
Истиот подоцна да биде предмет на
јавна расправа, додава Димитров.
Свој став околу мислењето за
проектираниот и изведениот степен
на механичка отпорност, стабилност и
сеизмичка заштита, даде и професорот
Горан Марковски. Според него, не постои
заштитен механизам од овој закон.
„Државата си ја истресе правта од својата
облека и ѝ ја пренесе на ИЗИИС. Државата
се обиде да направи неинженерска
категорија, ниски критериуми за добивање
овластувања, монополско однесување“,
нагласува Марковски. Генерални забелешки
на законското решение, според него, се
презаситеност, потпирање на почетници,
притисоци, техно корупција, со ова се
формира авторитарна дестимулативна
пирамида на знаење. Досегашните
искуства, објаснува Марковски, велат дека
позитивно во целата ситуација е тоа што е
избегнато предавање нецелосна проектна
документација, нема самоволни промени во
тек на градба, неисполнување на одредени
барања од правилниците. Негативно е тоа
што има асиметричност во комуникацијата,
недоречени, подзастарени, недовршени
и неусогласени прописи, станува збор
за жива материја која е подложна на
различно толкување. Практично, не се
возможни позначителни подобрувања на
конструктивниот систем. Често контролата
се сведува на формални забелешки.
Решението, Марковски го гледа во
почнување на целиот процес од
почеток. „Треба да има инженерска
категоризација на објектите, да постојат
соодветни критериуми за овластувањата
кои ќе бидат строги, да има соодветни
лиценци за ревизија, да постои систем
на постојано учење и регулирање на
дејноста“, вели Марковски. Тој додава
дека само ефикасниот систем носи
квалитетен производ. Значи, нема
квалитетен објект без добар проектант,
квалитетен ревидент, искусен и технички
едуциран надзор, способен и совесен
изведувач, изграден систем за контрола
на материјалите и процесот на изградба.
Од расправата произлегоа повеќе
ставови, мислења и заклучоци, кои заедно
со дополнителни забелешки ќе треба да се
достават до КОАОИ и во текот на еден месец
да се утврдат и да бидат презентирани.
31 октомври 2014 ПОРТА 7
7
 инфо
Расадник на ценети кадри
С
о свеченост и доделување
признанија за соработка и
стипендии на најдобрите
студенти, пред повеќе гости
од земјава и од странство,
Градежниот факултет во
Скопје одбележа 65 години постоење.
- Од основањето до денес, на Градежниот
факултет дипломирале 3.608 градежни,
343 геодетски и 90 геотехнички инженери.
Тоа е инженерската сила која е подготвена
да даде значаен придонес за развојот
на Република Македонија и нејзината
афирмација во светот, сега и во иднина,
- рече деканот Милорад Јовановски.
Во моментот на факултетот има
над 1.500 студенти во прв циклус на
студирање, над 250 постдипломци
8 ПОРТА 31 октомври 2014
8
и повеќе од 35 докторанти.
Изминатите 65 години поминати во
работа, за ректорот на Универзитетот „Свети
Кирил и Методиј“ Велимир Стојковски, се
значаен период вреден за спомнување.
Денес, нагласи тој, Градежниот факултет
при УКИМ претставува високообразовна
институција која постојано ги следи и
применува современите достигнувања во
образованието и науката, а инженерите
не се ценети само во државата, туку
и надвор од нејзините граници.
Долгогодишната соработка на Градежниот
факултет и Министерството за животна
средина и просторно планирање ја поздрави
ресорниот министер Нурхан Изаири, а
за значењето на Градежниот факултет
во развојот на градот Скопје говореше
НАЈДОБРА
ДИПЛОМСКА РАБОТА
Традиционално, на денот
на Градежниот факултет,
се доделува и награда
за најдобра дипломска
работа од областа на
челичните конструкции.
Оваа награда ја доделува
ФАКОМ АД. Овој пат
добитник е Емил Кочовски,
кој неа ја работеше под
менторство на професорот
Петар Цветановски.
ЈУБИЛЕЈ НА ГРАДЕЖНИОТ ФАКУЛТЕТ
Од основањето
до денес, на
Градежниот
факултет
дипломирале
3.608 градежни,
343 геодетски и
90 геотехнички
инженери
градоначалникот Коце Трајановски.
Градежниот факултет негува долга
традиција на плодна и пријателска
соработка со сите градежни компании со
кои заеднички ги поминува и живее сите
тешкотии и убавини на градителската
дејност. Како резултат на оваа соработка,
беше и формирањето на Фондацијата за
стипендирање на најдобрите студенти. Во
име на Фондацијата присутните ги поздрави
Благоја Дончев, директор на АДИНГ.
Заедно со стипендиите што се доделуваат
од Факултетот, оваа година им 43
стипендисти. Студентите од втората, третата
и четвртата година се со просек над 9,4.
Покрај нив, факултетот стипендира и околу
20 стипендисти на постдипломски студии
и 10 стипендисти на докторски студии.
НЕДЕЛА НА ДИЗАЈН ВО СКОПЈЕ инфо

Полигон
за гаење
креативност

Н
На настанот еделата на
дизајнот во
поминаа Скопје, како и
секоја претходна
повеќе од година, помина

200 учесници со голем интерес

кај посетителите, кои ги имаше
и имаше не само од Македонија туку
и од соседните земји, со што
изложби кои се покажа дека настаните од
овој тип се особено привлечни.
опфаќаа Автентичниот простор на
Куршумли ан од 23 до 28
продукт, септември беше обвиткан со

графички уметноста и дизајнот. Повторно,

посебен белег даде тоа што
и модерн манифестацијата за најновите
достигнувања во дизајнот се
дизајн. одржа во еден од најстарите
објекти во Скопје. На настанот,
Се одржуваа кој од година во година си добива
свој посебен идентитет, поминаа
работилници повеќе од 200 учесници, и имаше
изложби кои опфаќаа продукт,
за дизајн на графички и модерн дизајн.

мебел, стакло, За време на одржувањето

на настанот постојано, по
велосипедска цели денови, се одржуваа
работилници за дизајн на
опрема, а се мебел, стакло, велосипедска
опрема, а вечерните часови беа
претставија резервирани за концерти на
диџеи. И годинава се претставија
дизајнери дизајнери од Хрватска, Србија,

од Хрватска, Босна и Херцеговина, Грција,

Романија, Бугарија и од Франција.
Србија, Оваа година земја во фокусот
беше Франција, од каде
Босна и дојдоа десет дизајнери кои на
своите македонски колеги и на
Херцеговина, публиката им објаснија како
нивната земја успева да создаде
Грција, производи кои се светски бренд.
Пионерските достигнувања
Романија, на современиот француски

Бугарија и од дизајн се помеѓу најблескавите

примери кои го промовираат
Франција нивниот дизајн, како еден 

31 октомври 2014 ПОРТА 9

9
 инфо
од водечките национални дизајнерски
движења. Иако тежнее кон функционалност,
едноставност и достапност, францускиот
дизајн има поставено стандарди на
квалитет, луксуз и ексклузивност, давајќи
одговор на вечната дизајнерска дилема
- како да се постигне совршен баланс
меѓу нив. Гостите од Франција, задоволни
од она што ги пречека во Скопје, со
задолволство на секој заинтересиран
посетител му раскажуваа за своите дела.
Студиото ГГСВ постои од 2011 година
и е основано од Гаел Габие и Стефан
Вилар. Токму Вилар ги задоволи нашите
интереси за нивните дела, давајќи детални
објаснувања дека од азбесните плочи
прават плочки кои може да бидат и грејни

тела, и кои исто така се безбедни за повторно пронаоѓање на дневните рутини.

користење. „Целата наша филозофија е на Главната активност на „Саар Фемури
Никола Радељковиќ, дизајнер
отпадните материјали во градежништвото, дизајн студио“ е продукт дизајн.
кои инаку би биле фрлени, да им се Нејзините дизајни се фокусирани
ЛУЃЕТО ПРИФАЌААТ И
најде нова намена, да се употребат за на основите и се инспирирани од
НАДРЕАЛНИ ДИЗАЈНИ
нешто корисно. Во Франција постои едноставни линии и благи лакови, со
висока култура и свест за реупотреба и цел да се создаде елегантен дизајн кој
За време на скопската Недела на дизајн
рециклирање на материјалите за да има лесно би се вклопил во секојдневието.
се одржа и работилницата со интересен
што помалку отпад“, објани Вилар. Амондин Кор и Аиса Ложеро
наслов „Пост-трауматски стрес дизајн“, а
Вилијам Бужон и Жулиен Бенајун се дизајнираат предмети и мебел кои се
која беше водена од Никола Радељковиќ,
креативното дуо на „Болд-дизајн“, на кои во хармонија со функцијата и формата,
дизајнер од групата „NUMEN/For Use“
знаењата од индустрискиот дизајн им трајноста и секојдневната примена.
кој воедно се смета и за експерт за
помагаат да развијат проекти каде што Модната куќа „Жонжик“ од Париз е
просторниот сет и за продукт-дизајнот.
декоративното станува функционално, а посветена на креација на иновативни
Радељковиќ на предавањето го покри
нивните предмети и форми често имаат и уникатни модни и стилски производи
описот на работата на дизајнерите во
наративен контекст. Тие сакаат да го кои ги претстави и на македонската
транзициското опкружување, кои се
пренесат „сценариото“ зад секоја нивна јавност. Колекциите се дефинирани
обидуваат да најдат стратегии и алати
креација, а секое од тие „сценарија“ со поврзување на традиционалната
за реализација на кретаивниот импулс
има структура. Владеењето на техниките уметност со современиот дизајн,
во непријателска средина. Првичните
и материјалите, „Болд-дизајн“ ги со акцент на кројот и употреба на
иницијативи на групата „NUMEN/For Use“
остварува преку мебел, предмети, специјално создадени ткаенини.
се карактеризираат со експерименти со
поставки и просторни замисли или И македонските дизајнери оставија
безличен дизајн и радикални намалувања
уметнички инсталации. Нивните креации впечаток кај присутните. Накитот на Јана
на формата, длабоко вкоренети во
се инспирирани од нашето постојано и Ацевска послужил како инспирација по која
традицијата на високиот модернизам
и главно применливи на различни
синергетски тотал-дизајн проекти во
Хрватска. На презентацијата Радељковиќ
ги пренесе и искуствата на групата, што
ги имале во процесот на создавање
на идеите, развивање на концептот и
комуникацијата со клиентите во процесот
на реализација на некој производ.
Според него, луѓето многу лесно може да
прифатат надреален дизајн, ако покрај
нив стои дизајнер кој ќе ги убеди во
неговата функционалност и безбедност.
На прашањето што е пресудно за
добар дизајн, Радељковиќ вели дека
тоа е подготвеноста на дизајнерот да
биде отворен за сите проблеми кои
настануваат во самиот процес, а од пост-
трауматскиот стрес дизајн клучно е да се
извлече најдоброто од тој стрес.

10 ПОРТА 31 октомври 2014

10
 инфо
потоа се направиле маски за радијатори
од страна на „Завар дизајн“, а кои беа
изложени во Куршумли ан. Колекцијата се
вика „Капка“ и е насловена по истоимениот
бренд на накит од Ацевска. Оваа година со
Сивус е развиена веб апликација за лична
нарачка на дизајнираните радијатори на
„Завар дизајн“. „На овој начин клиентите
имаат можност преку користење на
својата имагинација да креираат различни
комбинации на радијатори. Апликацијата
му дава слобода на крајниот корисник да
ги комбинира елементите со што постои и
флексибилност во изборот на димензиите и
дизајнот“, вели Марта Наумовска Грнарова.
„Он тиме“ е специјализирано студио за
дизајн, изработка и продажба на ѕидни
часовници. Спојот на времето, обликот и
високиот естетски израз на часовниците Армано Линта, која на Неделата на дизајн“ го направи скелетот на штандот, а
го исполнува амбиентот со својата дизајнот се претстави со Table Yourself, учесниците во работилницата имаа задача
уникатност. Секој производ е единствена серија на маси направени од една да ја дизајнираат неговата обвивка, така
креација, помината низ процес на рачна плоча. Станува збор за маси направени што ќе можат да бидат сместени и изложени
изработка, во кој се вградени многу тивки со минимален отпаден материјал, без книги и поврзани производи и опрема.
механизми произведени во Германија. „Со дополнителни поврзувања. Едноставно се Bookbox треба да биде лесно, трајно,
нашите часовници времето е претворено поврзуваат, се користат и се расклопуваат, едноставно да се витка или составува и
во уметност“, велат од „Он тиме“. се складираат или транспортираат. расклопува за да може да се турка.
Како ново дизајнерско студио се Работилниците беа битен дел во Поддржувачите на вело-културата на
претстави и „Ринока“ кое е посветено на составот на Недела на дизајнот во Скопје. работилницата „Дизајн на велосипедска
оние што сакаат да создадат свој свет кој Под менторство на Анита Гај се одржа опрема“, под менторство на Јасна
ќе ги одвлекува од секојдневието. Катерина работилница за млади дизајнери и уметници Шоптрајанова, ги претставија дисагите,
Трпковска е дизајнер кој создава подни кои сакаат да го научат процесот за навлаките за дожд за седиштето и за
светлечки тела кои не следат никакви создавање на 3Д декорации од рециклиран целиот велосипед и другите додатоци,
трендови и не се дел од некој шаблон. материјал. Исто така, имаше и работилница како опрема која ќе го направи
„За изработка на секое парче производ на млади дизајнери на мебел, продукт возењето практично и креативно.
користиме квалитетни материјали од дизајнери и уметници од балканскиот Меѓународниот консултант за мебел
типот на масивно дрво, конструкции регион кои сакаат да го научат процесот Џејмс Келин, на работилница ги претстави
направени од челик, штофови. Затоа на брзо конструирање и изработка на трендовите, дизајнот, фактите и бројките
тие немаат рок на траење. Едноставно столици од рециклиран материјал. од пазарот на мебел во Европа.
се безвременски и приспособливи на На Неделата на дизајнот беше претставена Во рамките на скопската Недела на дизајн
секаква околина“, вели Трпковска. и добро познатата интернет-кутија со беше организиран и меѓународниот повик
Како македонски бренд се појави и „Ние најдобрите книги, со што од виртуелниот за креативно решение за етикета на виното
и природата“, кои нудат најдобар еколошки свет се влегува во реалниот. „Завар „Шардоне“ на ВВ „Тиквеш“. К.С.Т. 
мебел. Сетот на производи се состои од
уникатни парчиња мебел кои се пренесуваат
од генерација на генерација. „Станува
збор за рачно собирана дрвена граѓа од
најоддалечените места во Македонија, што
со одлично познавање, врвна технологија
и мајсторство на столарот дава високо
естетски безвременски модуларен мебел“,
велат луѓето од „Ние и природата“.
Италијанска керамика и санитарна
опрема за домашниот пазар нуди
„Конструкта“ кој е познат бренд
за инженеринг и дизајн на мебел и
ентериери. „Нашите идеи и креативност,
како и искуството, нудат решенија
дури и за најпребирливите клиенти
со префинет вкус и око за дизајн“,
велат од тимот на „Конструкта“.
Дека целиот материјал може да се
искористи при работата, истакна Ана
31 октомври 2014 ПОРТА 11

11
 градежништво

Акустика во објекти
Кристина ПЕТРОВСКА,
дипл.инж. за животна средина и ресурси,
ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје

Б
ез разлика од каде
потекнува бучавата,
дали од патен сообраќај,
железничка пруга,
аеродроми, индустриски
објекти, дали би било
тоа бучава продуцирана од музика во
концертни сали или различни настани,
таа е насекаде околу нас. Околината
околу нас е „бучна“ 24 часа на ден. Седум
дена во неделата ние сме изложени на
звуци кои не ги сакаме, немаме потреба
од нив ниту пак некаква корист. Останаа
уште само неколку места на планетата
каде што можеме да се ослободиме од
непотребните звуци. Зголемената бучава
може да нè фрустрира и да ја спречи
нашата говорна комуникација. Може да нè
загрози додека шетаме по улиците или
додека возиме. Исто така во голема мера
влијае и врз нашето здравје: изложеноста
на високо ниво на бучава може да
предизвика перманентно губење на
слухот. Покрај тоа што негативно влијае
врз здравјето на луѓето, зголемената
бучава влијае и врз квалитетот на звукот
што го слушаме во концертни сали,
филхармонии, спортски сали и слично.
Изворите на бучава може да бидат
надворешни и внатрешни. Џагорот,
шумот од луѓето, бучавата предизвикана
од различни машини, уреди за греење
и ладење спаѓаат во внатрешни извори
на бучава. Во надворешните спаѓаат
сите останати кои доаѓаат од надвор
како и вибрациите што се пренесуваат
преку конструкциите на дадени објекти.
Сите материјали низ кои поминува
звукот се акустични материјали. Само
што едните се подобри од другите.

Преносот на бучава е преку отвори односно порозноста на материјалот, вибрирањето на ѕидот односно
преградата, со што се формира ефект на мембрана, и преку простирање низ градежните конструкции.

12 ПОРТА 31 октомври 2014

12

Способноста на некој материјал или
конструкција да пропушти низ себе
дел од звучната енергија ја дефинира
неговата пропустливост на звук, односно
неговата способност за звучна изолација.
Звучната изолација го изразува степенот
до каде патува звукот низ воздухот
и се намалува кога се пренесува низ
даден материјал или компонента.
Технологијата за контрола на бучавата
од внатре и надвор е добро развиена во
денешно време. Проблемот е во тоа што
таа многу ретко се користи. И најдобрата
акустика на просторијата не вреди ако
бучавата е голема. Затоа е потребно да се
изведе соодветна звучна изолација со која
ќе се намали бучавата во просторијата
и ќе се доведе до задоволително ниво.
За да се направи добра звучна
изолација на дадени објекти, потребно
е да се изведат серија на мерења на
нивото на бучава која е продуцирана.
Мерењата се клучен предуслов во изборот
на добра заштита од непријатните
звуци кои постојано нè опкружуваат.
Одделението за испитувања во животна
средина, кое е во склоп на компанијата
Геинг Кребс унд Кифер, врши мерења на
звучна изолација на згради и градежни
елементи според препораките дадени во
стандардот ISO 140 – 4:2010. Мерењата
се вршат со помош на мерен инструмент
букомер класа 1 во согласност со
барањата на дадениот стандард. Нивото
градежништво
на звучен притисок се мери користејќи
1:3 октава со фреквенција од 100 – 3150
Hz. Во одредени случаеви фреквенцијата
може да се зголеми и до 5000 Hz.
Со вршење на мерењата според
препораките дадени во ISO
стандардите, може да се даде реална
слика за нивото на звучен притисок
како и спектарот на адаптација за
последователно да произлезат и
соодветни мерки за заштита од бучава
и изведба на соодветна акустика.
Нема добра и лоша акустика, постои
само соодветна и несоодветна акустика.
Суштински елемент за постигнување
на успех при контрола на бучавата е
самата желба таа да се постигне.
31 октомври 2014 ПОРТА 13
13
 градежништво
Инфрацрвена термографија
Изградба на градежни објекти без топлински мостови е
речиси невозможно, меѓутоа со правилно проектирање
на деталите од топлинската заштита, влијанието на
топлинските мостови може да се сведе на минимум
Е
ден од главните проблеми
со кој се среќаваме при
изградба на нови и санација
на постоечки објекти, се
топлинските мостови кои e
најдобро да се решат при
самата градба (со добро проектирање),
отколку подоцна да се санираат.
Топлински мост е поим кој најчесто се
користи во градежништвото и машинството.
Во градежништвото, топлинските мостови
претставуваат помали области во обвивката
на објектот (обично фасадата) низ кои
е зголемен протокот на топлина поради
промена на материјалот, дебелината или
геометријата на градежниот елемент. Во
зависност од причините за зголемениот
проток на топлина, разликуваме
два вида на топлински мостови:
• конструктивни топлински мостови
– настануваат при комбинирано
користење на материјали со различна
топлинска проводливост;
• геометриски топлински мостови
– настануваат поради промена
на геометрискиот облик на
градежната конструкција.
Во практика, на местата каде што се
појавуваaт топлинските мостови, најчесто
доаѓа до заемно дејство на двата вида.
Бидејќи топлината секогаш излегува
по најлесниот пат од загреаниот простор
(пат со најмал отпор), топлинските мостови
се места низ кои ќе имаме поголеми
загуби на топлина. Исто така, доколку
имаме подобра топлинска заштита,
повторно повеќе топлина ќе се губи преку
незаштитените топлински мостови.
Изградба на градежни објекти без
топлински мостови е скоро невозможно,
меѓутоа со правилно проектирање
на деталите од топлинската заштита,
влијанието на топлинските мостови
може да се сведе на минимум.
14 ПОРТА 31 октомври 2014
14
ТОПЛИНСКИ МОСТОВИ КАЈ ГРАДЕЖНИТЕ ОБЈЕКТИ
Јован ИВАНОВСКИ, дипл.град.инж.
Томе ИВАНОВСКИ, дипл.ел.инж. за енергетика и енергетски контролор
Александар ИВАНОВСКИ, ел. инж. за автоматика и роботика и сертифициран термографист
Места каде што се појавуваат
топлинските мостови
Најчести места на појавување
на топлинските мостови кај
градежните објекти се:
• аглите на објектите;
• споевите на внатрешните и
надворешните ѕидови;
• испадите на балконите и еркерите;
• споевите на армирано-бетонските
меѓукатни конструкции и
надворешните ѕидови;
• стреите на крововите и споевите
на ѕидовите со кровот;
• хоризонталните и вертикалните серклажи;
• споевите на ѕидовите со
прозорците и вратите;
• надворешните шпалети на
прозорците и вратите;
• кутиите за ролетни;
• нишите за радијатори и слично.
Еден од најчестите примери на
топлински мост е армирано-бетонската
балконска плоча, односно местото
каде што балконската плоча (која е
продолжение на армирано-бетонската
меѓукатна конструкција) излегува од
рамнината на објектот. Кај поголемите
станбени објекти, со повеќе станови,
имаме поголем број на балкони кои
дејствуваат по принципот „разладни
ребра“, слично како кај електромоторните
погони и други уреди кои користат
пасивно ладење. Во ваков случај, преку
балконските плочи, во зимскиот период,
имаме континуирано пасивно ладење,
односно зголемено одведување на
топлината од армирано-бетонските
меѓукатни конструкции, кои во градежните
објекти се најголеми акумулатори на
топлинската енергија, бидејќи најголемиот
дел од топлината, од просторот каде што
престојуваме, оди нагоре и се акумулира
во меѓукатната конструкција. За разлика
од ова, во летниот период топлината преку

армирано-бетонските балкони и меѓукатната
конструкција се внесува во внатрешниот
простор и приморани сме повторно да
трошиме енергија, но сега за ладење.
Последици од појавата на топлинските
мостови во градежните конструкции
Последиците од појава на
толински мостови се:
• зголемени загуби на
топлинската енергија;
• пониска температура на внатрешните
површини на надворешните ѕидови;
• појава на површинска кондензација
на водената пареа;
• појава на мувла и колонии
на црни габички;
• оштетување на целокупната
градежна конструкција.
Методи за откривање на
топлинските мостови
Бидејќи претходно кажавме дека
изградба на градежни објекти без топлински
мостови е скоро невозможно да се изведе,
потребно е по завршување на градбата или
санацијата на објектите, стручни лица да
извршат визуелен преглед на објектите.
Со прегледот може да се откријат некои
видливи недостатоци направени при
градбата, додека последиците од помалку
видливите недостатоци, како топлинските
мостови и слично, може да се појават
после една година (после првата зима,
при ниски температури), или можеби и
подоцна. За ова да се спречи (превенира),
потребно е после завршување на градбата
или санацијата, според МАКЕДОНСКИОТ
СТАНДАРД МКС EN 13187: 2006, да се
изработи „Квалитативна детекција на
топлинските неправилности на обвивките
на зградите - Инфрацрвена метода“. Со ова
ќе се детектираат сите неправилности и
се што е технички можно ќе се отстрани.
Оваа квалитативна детекција се извршува
со една од најчестите методи за откривање
на топлинските неправилности, односно
СТАНБЕНО-ДЕЛОВЕН ОБЈЕКТ НА УЛ. НИКОЛА ТЕСЛА БР.18 ВО БИТОЛА
Северна страна - топлинска слика
Повеќекатниот објект е изграден во
1968/1969 година, и е изведен со два
основни волумени. Долниот волумен
(деловниот) висински е вклопен со старите
градежништво
со ИНФРАЦРВЕНАТА ТЕРМОГРАФИЈА.
Ова е безконтактна метода за мерење и
бележење на температурата и нејзина
распределба на површината на објектот.
Методата се базира на сознанијата дека
секое тело со температура над апсолутната
нула (-273°С ) емитира електромагнетно
зрачење (топлинско зрачење) кое спаѓа
во инфрацрвениот спектрален појас, а се
наоѓа на границата на видливиот спектар.
Ова зрачење може да биде видливо за
човечкото око ако температурата на телото
достигне приближно 500ºС. Интензитетот
на топлинското зрачење зависи од
температурата на објектот и се зголемува со
пораст на температурата, а се намалува со
снижување на температурата на објектот.
Инфрацрвената термографија се
реализира со инфрацрвени камери со
сензори за детекција на интензитетот на
инфрацрвеното зрачење кое го емитира
објектот што се снима. Ова зрачење
понатаму се претвора во електричен сигнал
и се пренесува во програмот на камерата.
Програмот овие сигнали ги претвора
во температурни информации и со
користење на различни бои формира
температурна распределба во
слика која се вика термограм.
Во понатамошниот текст ќе бидат
прикажани три објекти (згради) со
нивните топлински карактеристики.
околни објекти, а горниот (станбениот)
е со висина од единаесет (11) катови.
Конструктивниот систем е
армирано-бетонски скелетен, 
31 октомври 2014 ПОРТА 15
15
 градежништво
исполнет со ѕидарија од ќерамички
блокови, а фасадата е малтерисана
со продолжен малтер. Објектот е без
надворешна топлинска изолација.
На топлинските слики на полните ѕидни
платна јасно се издвојуваат армирано-
бетонските елементи: меѓукатните
плочи, серклажите, столбовите,
надпрозорниците и слично. На сите
бетонски елементи, кои пртставуваат
топлински мостови, се забележува
зголемена надворешна температура
во споредба со деловите исполнети со
ѕидарија. Исто така, големи загуби на
топлина се забележуваат и на светларникот
што го затвора скалишниот простор.

Термограм-Р1
- Топлински мостови

НАСЕЛБА КАРПОШ - БИТОЛА

Термограм – Р1 – Топлински мостови

Станбен комплекс изграден во осумдесеттите години
од минатиот век, со висина на објектите од пет ката.
Станбена зграда во населба Карпош – Топлинска слика Конструктивниот систем е монтажен крупно-панелен со
фасадата од двослојни армирано-бетонски фасадни
панели со изолациски слој ЕРЅ 6 см во средината.
Вкупната дебелина на ѕидовите е 25 см (14+6+5 см).
Бидејќи ваквиот систем има голем број топлински
мостови, крајните ефекти од топлинската изолација
кај овие објекти се многу мали, па поради ниските
внатрешни површински температури доаѓа до појава на
внатрешна површинска кондензација и појава на мувла.
Спомнатите топлински мостови можат добро да се видат
на топлинските слики направени со термо камера. 
Забелешка:
Авторите на овој напис работат со професионална
термовизиска камера со која за шест месеци (од ноември
2013 г. до април 2014 г.) имаат реализирано снимање и
анализа на повеќе од сто (100) градежни објекти со повеќе
од илјада и двеста (1200) топлински слики. Поголем дел од
нивната работа беше презентиран на МЕЃУНАРОДНОТО
СОВЕТУВАЊЕ - ЕНЕРГЕТИКА 2014 во организација на ЗЕМАК
што се одржа од 16 до 18 октомври во Струга.
16 ПОРТА 31 октомври 2014

16
31 октомври 2014 ПОРТА 17

17
 градежништво
Нејзиното височество -
НЕИСЦРПЛИВ ПРИРОДЕН РЕСУРС
Плутата несомнено е дар од природата на
човекот. Широкиот дијапазон на области
во коишто плутата е навлезена, како што
се модата (апликации на модни детали,
дамски чевли, накит, чанти, гардероба),
дизајнот и внатрешната архитектура (ѕидни
и подни облоги, светилки, разни украсни
предмети), здравјето (деривати од дрвото
плута даб како суровина во фармацевтската
индустрија), производството на вино
(незаменливи затворачи на шишиња
- тапи), производството на енергија,
авионската и авто индустријата итн.
Имајќи го предвид сето ова, плутата
како производ добиен од дрвото
плута даб (видете ги претходните две
продолженија), ја чини уникатна како
неисцрплив природен ресурс, голем
пријател на човекот во зачувување на
животната средина, пред сè поради енормно
количество апсорпција на CO2 во текот на
животниот век на дрвото, но исто така, и
во заштеда на енергија кога производите
од плута се употребуваат како изолациски
материјали во градежните објекти.
Не постои градежна конструкција
во која плутата не може да се употреби
како мерка за топлинска, звучна и
антивибрациска изолација. Широката
палета на полупроизводи или финални
производи од плута, како самостоен
материјал или употребен во комбинација
со други материјали, ја најавува
плутата како материјал на иднината.
ИЗОЛАЦИСКИ МАТЕРИЈАЛ
НА ИДНИНАТА
Глобалните климатски промени, несомнено
причинети од енормната емисија на т.н.
стакленички гасови, го запали „црвеното
светло“ во светот и во Европа. Земјите од
Европската Унија, меѓу другото, реагираа
со усвојување на познатата Енергетска
Слика 3
18 ПОРТА 31 октомври 2014
18
тријада (Trias energetica), што всушност е
концепт за заштеда на енергија, заштита
на животна средина и намалена зависност
од необновливи извори на енергија. Овој
концепт е симболизиран со три бројки
20:20:20, коишто значат: обврска на
земјите членки до 2020 година за 20% да
ја намалат потрошувачката на енергија,
за 20% да ја намалат емисијата на CO2
и за 20% да ја зголемат употребата на
обновливи извори на енергија (Слика 1).
Плутата е кандидат бр. 1 за исполнување
на овие критериуми. Зошто токму кандидат
бр. 1? И со други изолациски материјали
може да се задоволат барањата за намалена
потрошувачка на енергија и намалена
емисија на CO2. Но, многу важен факт,
кој денес треба да се земе предвид, е
односот помеѓу потрошена енергија за да
се произведе единица некој изолациски
материјал и количество енергија што ќе ја
заштеди истата единица од тој изолациски
материјал, по неговата употреба. Во овој
факт лежи потенцијалот за лидерска
позиција на плутата како изолациски
материјал на иднината. Како последица на
ова, зголемената потрошувачка на плутата
како изолациски материјал автоматски
повлекува и зголемување на површините
со дрвото плута даб, кое ќе биде голем
„уништувач“ на CO2 во текот на животниот
му век (видете ПОРТА 3, број 223, „Нејзиното
височество плута -1“ - Еколошки аспекти).
Вообичаени се градежните конструкции
во кои плутата се употребува како
д-р Петар НИКОЛОВСКИ, дипл.инж.арх.
Слика 1
Слика 2
изолациски материјал. Тоа се надворешни
фасадни ѕидови со изолација однадвор
(КСиНТИ фасада), во средина („сендвич“
ѕид) и од внатрешна страна, со декоративни
и естетски облоги, преградни ѕидови
внатре во зградите за обезбедување звучна
изолација помеѓу двајца корисници, потоа
меѓукатни конструкции помеѓу греани
простории како звучна изолација од ударен
звук, покривни конструкции (рамни топли
и студени покриви) и мансардни простори
со закосени покриви, конструкции над
негреани (подруми, гаражи) или отворени
простори (еркери), подни конструкции
на терен и, како особено интересна
и уникатна примена во подовите, во
функција на топлинска изолација,
естетика и механичка отпорност против
негативни влијанија од типот притисок и
пенетрација, триење, абење (Слика 2).
ГРАНУЛАТ ОД
ЕКСПАНДИРАНА ПЛУТА
Гранули од експандирана плута се
субпроизвод добиен за време на
 градежништво

- плута (3)
Слика 4 Слика 5

Димензиите на плочите се 900 х 300 mm,

а вкупната дебелина е 3,5-4,5 mm.
Декоративниот газечки слој на
вакви панели од плута може да има
различни текстури, тонови и бои, со што
се овозможува креирање на различни
амбиенти во функција на удобност -
квалитет својствен на плутата (Слика 8).

НАДВОРЕШНИ ФАСАДНИ ЅИДОВИ

Како изолација на надворешни фасадни
Слика 6 Слика 7 ѕидови, производите од плута можат
да се користат на неколку начини:
производството на плочи од експандирана се обезбедува со лепило од двете страни 1. Топлинска изолација по систем
плута (Слика 3). Гранулите се со големина на средишниот слој, и ваков „сендвич“ КСиНТИ (ETICS) - Композитни системи за
од 0-3 mm, 3-5 mm, 3-10 mm и 3-15 mm. потоа се става под преса меѓу две метални, надворешна топлинска изолација (External
Коефициентот на топлинска спроводливост ладни или загреани плочи. Како финална Thermal Insulation Composite Systems) -
им е λ= 0,040 W/m•K. Основна примена им е операција, панелите може површински да се со употреба на плочи од експандирана
во подовите како звучна изолација од ударен обработуваат и естетски да се дизајнираат, плута (Слика 9), при проектирањето,
звук (Слика 4), но и за подготовка на лесен а рабовите по сите четири страни да се изведбата и функционирањето во ништо
естрих, со подобрени топлинско-изолациски оформат за монтажа на „перо и жлеб“ не се разликува од системите на база на
својства (Слика 5). Пред мешањето со (Слика 6) или со клинаеста врска (Слика 7). експандиран (EPS) или екструдиран 
цемент и песок, гранулите треба да се
навлажнат со потопување во вода.
Слика 8
ПЛИВАЧКИ ПОДОВИ
За топлинска и звучна изолација на
меѓукатни конструкции во употреба се
панели за пливачки подови, во трослојна
комбинација со средишен слој од
агломерирани влакна со средна или
голема густина и со дебелина 6-7 mm,
како основа од долната страна е слој од
агломерирана плута со дебелина 1-3 mm
и завршниот површински носечки слој од
горната страна од агломерирана плута со
висока густина и со дебелина 2,5-3,2 mm.
Компактна врска помеѓу трите слоја

31 октомври 2014 ПОРТА 19

19
 градежништво
(XPS) полистирен (стиропор) или на база на минерална волна.
За овие два системи постојат македонски стандарди, идентични
со европските (EN) и меѓународните (ISO). Но, во рамките на
Европскиот комитет за стандардизација (CEN), Техничкиот
комитет 88 (TK88) и работната група 18 (WG18), во подготовка
е стандард за КСиНТИ на база на експандирана плута, којшто
набргу по објавувањето, во рамките на Македонскиот институт
за стандардизација (ИСРМ) и неговиот соодветен Технички
комитет, ќе биде усвоен како македонски стандард.
КСиНТИ (ETICS) фасада со плочи од експандирана плута
поседува документ за Eвропска техничка усогласеност
(European Technical Approval - ETA 12/0619).
2. Топлинска изолација со видливи плочи од експандирана
плута од надворешна страна на ѕидот, позната како MD
фасада (Слика 10). Ова е уникатен случај изолацискиот
материјал, поставен директно од надворешна страна, без
проблеми успешно да може да се спротивстави на сите
Слика 9a надворешни (механички влијанија, температурни промени,
ветар, влага, зрачење од сонцето итн.) и внатрешни

Слика 9b

Слика 10

Слика 11 (дифузија на влага) влијанија. Но, пред

сè, атрактивниот изглед на вакви фасади
е единствен и неповторлив (Слика 11).
Технички карактеристики на MD фасада се:
- Густина на плочи од експндирана
плута: 140/160 kg/m3
- Топлинска спроводливост
λ: 0,040/0,042 W/m•K
- Отпорност на притисок при
10% деформација: 180 kPa
- Апсорпција на вода со делумно
натопување: 0,30 (kg/m2)
- Работна температура помеѓу
-180ºC и +120ºC
Овие резултати се од тестирање
според EN 13170
Специјалната MD фасада е
развиена од страна на португалската
фирма Amorim Isolamentos S.A. и се
препорачува за надворешни ѕидови како
видлива изолација, без каква и да било
дополнителна обработка. Плочите од
20 ПОРТА 31 октомври 2014

20
 градежништво

Слика 12 Слика 13

експандирана плута се прицврстуваат Карактеристика КСиНТИ MD фасада „Сендвич“

на подлогата механички (со анкери) Густина (kg/m3) 110 - 120 140 – 160 110 – 120
или со водоотпорно лепило.
Топлинска спроводливост l (W/m·K) 0,037 - 0,040 0,040 - 0,042 0,037 - 0,040
Прва примена на ваква фасада е на
Температурен опсег на примена -180 до +120 -180 до +120 –
Светската изложба во Хановер 2000
година, проектирана од страна на Отпор на притисок при 10% деформација (kPa) ≥ 100 180 –
архитектите Алваро Сиза и Едуардо Отпор на свиткување (kg/m2) ≥ 1,8 x 106 – –
Соуто де Моура, а како референца Димензии (mm) 1000 x 500 1000 x 500 1000 x 500
се зема португалскиот павилјон Перпендикуларна сила на одлепување (kPa) 50 – –
во Коимбра (Coimbra) од мај 2002 Пожарна отпорност (Евро класа) E – E
година, кој до денес е без каков било Пожарна отпорност на системот (Евро класа) B – –
вид на функционални, технички и Трајност (во години) 50 - 60 50 – 60 50 – 60
естетски проблеми. Од тие причини,
Апсорпција на вода (kg/m2) – 0,30 –
Amorim Isolamentos S.A. преземa
гаранција од минимум 10 години. Изолација од воздушен звук (Rw dB) – – 53
3. Топлинска изолација со плочи
од експандирана плута поставени на топлинската изолација од плочи од пливачки подови при подно греење,
помеѓу два ѕида, т.н. сендвич ѕид, експандирана плута се стандардни (Слика 13). еркери на фасада, зелени покриви итн.
коишто истовремено имаат функција Покрај набројаните градежни конструкции, Во Табела 1 се дадени технички
и како звучна изолација (Слика 12). производите од агломерирана експандирана карактеристики на производи од
плута наоѓаат соодветна примена и во агломерирана експандирана плута
ПОКРИВНИ КОНСТРУКЦИИ други конструкции, како што се преградни за трите начини на изолирање на
Во косите покривни конструкции над ѕидови помеѓу двајца корисници, со надворешни фасадни ѕидови. 
греан простор, детаљот и местоположбата добри звучно-изолациски карактеристики, (Крај)

РАЗМИСЛУВАЈТЕ ДОЛГОРОЧНО, ИЗБЕРЕТЕ ПОДАРОК ОД ПРИРОДАТА!

ТИШИНА • ТР
НА • АЈН
ЛИ

Одлична димензионална стабилност, неограничена трајност

ТОП

ОС
Т

задржувајќи ги техничките карактеристики.

ПОДОВИ ОД ПЛУТА
* Широк избор на бои, дизајни и структури
за уредување на ентериерот по ваша желба

ЕНЕРГЕТСКИ ЕФИКАСНИ * ДОБРИ ТЕРМИЧКИ И ЗВУЧНИ ИЗОЛАТОРИ * АПСОРБИРААТ ВИБРАЦИИ И ВЛИЈАНИЈА

АНТИАЛЕРГИСКИ, АНТИСТАТИЧНИ * ВОДООТПОРНИ И ОГНООТПОРНИ * ЛЕСНИ ЗА ЧЕКОРЕЊЕ

ЕКСПАНДИРАНА ПЛУТА ДИВАЈН Официјален застапник и дистрибутер

ЗА ИЗОЛАЦИЈА И ФАСАДА Ул. Борис Трајковски 316, 1000 Скопје, Македонија
T: + 389 2 2785 905 | 3214 612 | F: 2785 930
*Наоѓа широка примена во градежништвото, E: divajn@divajn.com | www.divajn.com
во форма на табли и гранули (само за изолација) ISO319001:2008
октомври | ISO2014
14001:2004
ПОРТА
ПОР
ПО РТА 21
OHSAS 18001:2007 СЕРТИФИЦИРАНА КОМПАНИЈА

21
 современи македонски градители ДОБРЕ ТАСЕВСКИ, ГРАДЕЖЕН ИНЖЕНЕР

Најискрено уживам
кога се надминува некој
вистински проблем Дејан БУЃЕВАЦ

Отсекогаш сум имал желба

да работам со предизвици.
Да работам нешто што на другите
не им паднало на памет никогаш.
Така се отвора голем простор
за докажување. Тоа значи дека,
за да се докажеш треба голем
ангажман поврзан со многу труд.

Зајакнување со
карбонски ленти

Д
обре Тасевски завршил
средно техничко
училиште во учебната
1964/1965 година,
насока високоградба.
Се запишал и завршил
Архитектонско градежен факултет,
конструктивна насока, во 1970 година.
Веднаш се вработил во КГК-инженеринг
(сегашен Адинг) и првите три години
работел во проектантско биро, на
објекти од високо и ниско градба.
За краток временски период неговата
визија се насочува кон нова креативна
област поврзана со хемијата во
градежништвото, во тој период
малку или воопшто непозната.
Улогата на хемиските елементи
22 ПОРТА 31 октомври 2014
е директно давање придонес кон
подобрување на физичко-механичките
карактеристики на цементни, варовни,
битуменски и глинени композити,
а воедно ја продолжува и нивната
трајност, како во новоградбата
така и при санацијата.
Идејата поддржана од раководниот
тим на Адинг (во тој период Охис-
инженеринг) и во меѓувреме формираниот
стручен тим во производствениот,
развојниот и маркетиншкиот дел вродија
позитивни резултати во и вон Југославија
(Русија, Чехословачка, Ирак, Иран, Кувајт,
Алжир и Либија). Покрај редовните
обврски како координатор (Институт,
Производство и Комерцијала), работи и на
едукативен план на клиентите на Адинг.
Во 1984 година добива Првомајска
награда на Македонија, за технолошки
процес за адитив за зимско бетонирање.
Примен е за член на претседателството
на Југославија во Сојуз на инженери
и техничари за заштита на материјали
и конструкции. Формира Друштво за
заштита на материјали и конструкции во
Македонија и е избран за претседател
на друштвото. Активно учествува на
советувања, конгреси, симпозиуми
и со теми во стручни списанија.
Од 1988 година, се вработува во
новоформираната фирма Синтек, се
ангажира во санационата област за
заштита на конструкции од агресивни
средини, високи температури, подземни
и атмосферски води итн. 

22
современи македонски градители

Авионска снимка на мост B 64, Сопот

Мелнички мост, Дебар

31 октомври 2014 ПОРТА 23

23
 современи македонски градители
Вие, за разлика од колегите од вашата
генерација, сте одбрале сосема друг
правец на докажување. Зошто?
 Отсекогаш сум имал желба да работам
со предизвици. Да работам нешто што
на другите не им паднало на памет
никогаш. Така се отвора голем простор
за докажување. Тоа значи дека, за да се
докажеш треба голем ангажман поврзан
со многу труд. Од тоа не сум се плашел и
со работа и работа, со секоја искористена
минута од слободното време успеав да
се докажам во делот на непознатото.
Најискрено уживам во успехот кога се
надминува некој вистински проблем.
Што беше пресудно да се преориентирате
од проектирање во сосема нова област,
хемија во градежништвото?
 Работев неполни три години, главно
на статика со ревидент од ИЗИИС,
кој ми понуди да преминам во таа
институција. Емотивната поврзаност
со моите претпоставени надвладеа да
останам таму каде сум. Но, после краток
временски период сфатив дека во
тогашното мало претпријатие јас не можам
да изборам рејтинг меѓу 15 најуспешни
конструктори во Македонија, и решив да
се преориентирам кон нова област, која
веќе една година добро ја запознав и
која ќе ми пружи можност да бидам меѓу
првите во Југославија, и тоа го остварив.
Дали беше ризична Вашата одлука
за премин во нова област, која нема
допирни точки со Вашето образование?
 Јас имав визија за нешто ново. Ново,
што е актуелно, а не е познато или малку
познато. За да се зафатиш за нешто ново,
а тоа да се реализира и да се остварат
позитивни резултати, потребна е добра
база, претходно сознание и познавање
на градежните материјали, нивните
Мост 130, Миравци
24 ПОРТА 31 октомври 2014
24
врзивни и придружни елементи. И сето
тоа треба целосно да се компонира при
додавање на некој хемиски додаток и да
се спроведе анализа на позитивни или
негативни реакции, потребен е голем
труд. Секој труд направен во нешто
што не е целосно докажано и познато,
е ризик, а пак без ризик нема успех.
Јас го искористив периодот кога
хемијата во градежништвото беше
непозната, со голем труд мојата визија,
благодарение на разбирањето на моите
претпоставени и мојот тим, ја остварив.
Од Вашиот одговор можеме да заклучиме
дека за успех во кој било правец, голем
придонес има тимскиот ангажман?
 Јас секогаш сум настојувал, дали
идејата е моја или на моите соработници,
таа да биде тимски остварена. Самостојна
реализација на сопствена идеја бара
време, времето чини пари, а ненавремена
реализација во однос на конкуренцијата
однесува финансиски ефект од идејата.
Кој е Вашиот херој?
 Во 1972 година се градеше најголемиот Пласница, Црна Гора, пред санација
објект во Југославија, Шарски води.
Проектанти на објектот беа професор
Гаревски и професор Микле Серафимовски,
а раководител Благоја Гошев, градежен
инженер вработен во ГП Маврово. Мене,
како млад инженер, ми се зацрта мисла која
и ден-денес не можам да ја одречам, дека тој
тим е најуспешен во тој период. Тоа не значи
дека не треба да споменеме и многу други
наши стручњаци, кои слободно може да се
наречат македонски гении од практичен
и теоретски дел во различни области
од градежништвото. Мислам, можеби Опточен тунел на Саска река
пристрасно или реално, дека во тој период,
пред транзицијата, според бројот на жители,
македонското градежништво беше технички
најпотковано во Југославија и вон неа.
 Кула на кале
современи македонски градители
Набројте, според Ваше согледување,
неколку атрактивни објекти од
македонското градежништво
во последните 15 години.
 Ме ставате во големо размислување
од причина што сите атрактивни објекти
во смисла на инженерски предизвик во
последните 15 години беа препуштени
на странски фирми. Тие фирми пред
нашата транзиција воопшто не беа
препознатливи, нити во нивните држави,
нити кај нас или нашето опкружување.
Само проектите на нашата оператива во
Југославија и надвор од неа, во Русија,
Ирак, Иран, Алжир, Чехословачка итн.,
во чија изведба сум учествувал и јас,
можат да ги пополнат сите страници на
„Порта 3“, а сега не можам да најдам
ни за три реда. Би ги издвоил објектите
од браната Злетовица, заради промена
на материјалот за изведба на јадрото
- дијафрагмата од насипната брана,
што првпат се вградува во Македонија,
браната Козјак и браната Света Петка.
Каков е односот на младите
кон градежништвото?
 Сметам дека изгубениот интерес на
младите за приклонување кон градежната
насока постепено се враќа. Интересот
за создавање само интелектуален кадар
техничари и инженери не го решава
проблемот. Паралелно, нас ни треба
поттикнување интерес за директни
извршители со КВ и ВКВ квалификација,
мајстори и палири, обучени за владеење
со проекти и методологии за изведба.
Ваши идни планови во градежништвото?
 Се обидувам заразниот вирус, поврзан со
санација, зајакнување и заштита на градежни
објекти, да го уфрлам во сите или барем во
оние што имаат директен контакт со мене.
Многу е лесно да се изгради ново, лесно е
да се користи подолг период ако редовно
се одржува, но многу е тешко да се поправи
ако се занемари. На крај би препорачал:
редовното одржување е единствен лек за
долговечно користење на создаденото. 

Пласница, Црна Гора, по санација
Набројте на кои објекти во последните
15 години, преку Вашата методолошка
постапка по која Вие сте препознатлив,
директно сте учествувале.
Ангажман од хидроизолациони проблеми:
- Водна комора од капацитет 32.000 м3
ХЕЦ Гостивар, Тунел ДУФ во должина
од 3 км, опточен тунел Завој 3км,
изолација на кров од челичен покривач
на четири хали на Скопски саем,
Санација, зајакнување и
заштита на мостови:
- 19 мостови Куманово - Деве
Баир, инвестиција на КФОР,
- 44 мостови делница Блаце -
Гевгелија, инвеститор НАТО,
- 5 мостови делница Генерал
Јанковиќ - Качаник,
- 28 мостови Јадранска магистрала
Рожај - Подгорица , Црна Гора
- 39 мостови Чоп - Лвов - Украина
Мелиоративни системи:
- Обработка на дилатациони фуги Полог -
Тиквешко поле, Брегалница преку 100 км,
- Санација на опточен тунел САСА во
должина од 950 м, и изработка на
нова делница во должина од 88 м.
Санација, зајакнување и заштита
на културно историски објекти:
- Четири џамии во Пеќ и една во Приштина
- Амами во Пеќ и Вучитрн
- Кули во Кратово, Пеќ
- Костурница во Велес
- Објект од Отоманскиот период
на Кале - Скопје итн.

Скопски саем

31 октомври 2014 ПОРТА 25

25
 урбанизам
Просторен план
- стратегија за
просторен развој
ПРОСТОРНО ПЛАНИРАЊЕ
Потребата за просторно планирање
произлегува од планското
предвидување на идните активности
во сите сфери на човековото живеење,
а особено во делот на организирање
на просторот, како ограничен ресурс.
Со примена на просторно планирање,
со изработување и донесување на
соодветни просторни планови со
кои се планира фундаменталната
организација на просторот , се
истражуваат и утврдуваат насоки за
организирање на просторот на ниво
на држава, а со разработување на
утврдените насоки за развој на ниво
на региони во рамки на државата,
на ниво на општини или специфични
просторни целини, со што сите
субјекти во конкретниот простор имаат
основна рамка на идната организација
на базичните сегменти на просторот
на државата. Планирањето треба да
се одвива во континуитет и со нивна
синхронизирана поврзаност се добива
оптимална целина на просторот.
26 ПОРТА 31 октомври 2014
26
Приказ 1. Просторно планирање и просторни планови.
ЗАКОН ЗА ПРОСТОРНО И УРБАНИСТИЧКО ПЛАНИРАЊЕ
ПРОСТОРНО ПЛАНИРАЊЕ
ПРОСТОРНИ ПЛАНОВИ (ПП)
Нацрт и Предлог план
ПП на Р. МАКЕДОНИЈА
ПП на РЕГИОН
ПП на ПОДРАЧЈЕ
ПП на ГРАД СКОПЈЕ
ПП на ОПШТИНА
ПРОСТОРНИ ПЛАНОВИ
Просторното планирање е различно
уредено во разни земји бидејќи
тоа е тематика која се регулира на
национално ниво, во зависност од
вкупните општествени состојби.
Во рамки на Европската Унија се
утврдуваат соодветни насоки за
организирање на просторот на
Европа, со нагласка на заедничките
АГЛИ НА ПЕРЦЕПЦИЈА (2)
С
истемот на просторно
планирање во Македонија
се развива со различен
интензитет во време и
простор. Резиме на развојот
низ времето: прифаќање и
аплицирање на процесот на просторно
планирање; развој на кадровска основа
и оформување стручна организација;
оптимизам во можностите на просторното
планирање; изработка на просторни
планови за различни подрачја со доза
на поголем оптимизам кој резултира со
делумно реализирање на поставките
на плановите; одвивање на период на
транзиција на општеството; акцент на
Прострорниот план на Македонија;
недоволно ефикасна контрола на
изградбата во просторот и недоволно
заштитување на просторите на планираните
инфраструктурни коридори, што е битен
сегмент на планирањето; недоволна
имплементација на поставките од
Просторниот план од страна на субјектите
во просторот. Се презентираат некои
аспекти на просторното планирање.
проф. д-р Мирче КОКАЛЕВСКИ, дипл.инж.арх.
аспекти како инфраструктурните
коридори, заштитата на околината,
користењето на енергијата,
полицентричниот развој и слично.
За одбележување е Европската
просторно-развојна перспектива
(ESDP- European Spatial Development
Perspective, Stockholm, Sweden, 2006),
како битен концепт на политиката на
просторно планирање. Системот на
просторно планирање е организиран
на национално ниво, со различни
начини на нормативно регулирање и
институционална организација, но во
основа со просторното планирање се
утвдуваат планерските политики од
заеднички интерес. Исто така и во
Република Македонија просторното
планирање е на национално ниво, а се
регулира со одредбите на Законот за
просторно и урбанистичко планирање.
 урбанизам
Приказ 2. Видови на просторни планови во Република Македонија

Закон Видови на просторни планови (ПП) Донесувач на просторни

Закон за просторно и
урбанистичко планирање
(Сл. весник на СРМ, бр.
15/1973)
Закон за системот
на просторното и
урбанистичкото планирање
(Сл.весник на СРМ, бр.
38/1985)
Закон за просторно и
урбанистичко планирање
(Сл.весник на РМ, бр. 4/1996)
Закон за просторно и
урбанистичко планирање
(Сл.весник на РМ, бр.
51/2005)
планови (ПП)
Член 9: Член 24:
-просторен план на Републиката -Собрание на СРМ
-просторен план на регион -собранија на општини
-просторен план на општина -собрание на општина
Член 13: Член 24:
-просторен план на Републиката -Собрание на СРМ
-просторен план на регион -собранија на општини
-просторен план на општина -собрание на општина
-ПП на градска заедница -градска заедница
-ПП на подрачје со посебна намена -собранија на општини
Член 7: Член 22:
-Просторен план на Републиката -Собрание на РМ
Член 8: по потреба се изработува:
-просторен план на регион -Влада на РМ
-ПП на национален парк -Влада на РМ
-ПП на подрачје на Град Скопје -Влада на РМ
-просторен план на општина -Влада на РМ
Член 7: Член 26:
-Просторен план на Р. Македонија -Собрание на РМ
Член 8: ППРМ се разработува со:
-просторен план на регион
-ПП на подрачје од посебен интерес

ДИНАМИКА НА ИЗРАБОТУВАЊЕ Приказ 3. Просторен план на СР Македонија

Изработувањето на просторните планови
во Македонија датира од седумдесеттите Просторен план на СР Македонија
години на минатиот век, со оформување Изготвувач Институт за просторно планирање - Охрид
на соодветни сознанија преку искуства од
Консултативен совет на Планот 17 експерти
други земји и надградување на системот на
едукација и оформување на стручни кадри Работен тим на Планот 11 + 4 консултанти на тимот + 4 соработници
и стручна организација за изработување Соработници (институции) 16 институции
на просторни планови, и тоа Институтот за Институции (потребни податоци) 26 институции
просторно планирање - Охрид (директор Тематски карти 17
д-р Пантелеј Митков). Потоа следи
Донесување на планот Собрание на СРМ, април 1982 година.
изработување на Просторниот план на СР
Македонија кој е донесен во 1982 година. Плански период 2000 год.

31 октомври 2014 ПОРТА 27

27
 урбанизам
Приказ 4. Донесени просторни планови во период до 1995 година во Р. Македонија
(Според Информација на Министерството за урбанизам, градежништво и заштита на животната средина од септември 1995 година):
Просторни планови (ПП)
ПП на Републиката
ПП на регион
ПП на подрачје со посебна намена
ПП на општина
Ако се анализира динамиката на
донесување просторни планови во периодот
на осумдесеттите години на минатиот век, се
констатира дека динамиката е соодветна и
дека се донесени најголем број просторни
планови за конкретни подрачја. Но, тоа
темпо на изработување на просторни
планови не продолжи и во следниот
период, а акцентот во деведесеттите
години беше во основа насочено кон
изработување на нов Просторен план на
РМ (во натамошниот текст – ПП РМ) - со
оглед на тоа што планскиот период на
постојниот ПП беше до 2000 година.
Во однос на ПП РМ има континуитет
на планирањето и се пристапува кон
изработување на нов ПП на Републиката во
1995 година, а со донесување на Програма
за изготвување и донесување на ПП на
РМ (Сл. весник на РМ бр. 17/95 од 28 март
1995 година) започнаа подготвителни
работи за изработка на планот. Во 1997
година е донесена Одлука за формирање
28 ПОРТА 31 октомври 2014
28
Донесени просторни планови
1982
-Охридско- Преспански регион
-Регион Источна Македонија
-Полошки регион
-Регион Мариово
-ПП на Национален парк Маврово
-ПП на Национален парк Галичица
-ПП на Национален парк Пелистер
-ПП на сите општини, освен Неготино и Свети Николе
Приказ 5. Просторен план на Република Македонија
Просторен план на Република Македонија
Изработка
Координативно тело
Работен тим
Консултанти на Работниот тим
Секторски елаборати
Картографски прилози-Тематски карти
Донесување на планот
Плански период
Координационо тело за следење и
насочување на изработката на одделни
фази на Просторниот план на Република
Македонија (Сл. весник на РМ бр. 61/97) .
Во функција на насочување на
изработката на просторниот план, а
во организација на Министерството за
урбанизам, градежништво и заштита на
Јавно претпријатие за просторни и
урбанистички планови
Претседател, секретар и 20 членови
18 експерти
19 експерти
20
24
Собрание на РМ, 11 јуни 2004 година.
2020 год.
животната средина, се одржа Меѓународен
научен симпозиум во Охрид во март
1998 година. На собирот во 10 сесии
беа презентирани 90 реферати со теми
за различни аспекти на просторното
планирање, објавени во Зборник на
трудови (на 668 страни). Сето тоа говори
за третманот на просторниот план, со кој
се утврдува стретегијата за просторен
развој на Републииката, што е вреден
пример кој треба да се следи.
После реализирање на законски
утврдените процедури се донесе нов
Просторен пан на Република Македонија
во 2004 година . Значи, во доменот на
Просторниот план на државата нема
застој на континуитетот на планирање.
Со оглед на концентрацијата кон ПП на
РМ, односот кон другите просторни планови
е на пониско ниво, со оглед на тоа што
нема законска обврска за задолжително
изработување и донесување на просторни
планови за помали просторни целини.
Но, во ПП на РМ се утврдени соодветни
одредби за Спроведување на ПП на
РМ (дел 3). Поконкретно во делот 3.3.
Изработка на планови од приоритетно
значење, утврдени се подрачјата од
посебен државен интерес и значење за
кои е потребно да се изготват просторни

планови, во функција на разработување
на ПП на РМ, како: план за подрачјето
на коридорот 8 и 10; за Охридско-
Преспанскиот и Дојранскиот туристички
регион; за подрачја на водни акумулации;
за пошироки заштитни зони на споменици
од меѓународно и национално значење;
за Скопскиот регион, Полошкиот регион;
за сливното подрачје на реката Треска и
други планови, и се утврдени конкретни
рокови за реализација до 2007 година.
Секако, тоа е резултат на амбициозните
плански предвидувања, со оглед на тоа
што изработувањето на тие делови на
ПП на РМ е далеку од реализација, а се
работи за витални простори за државата.
Во ПП на РМ утврдени се одредби во
делот 3.4. Одредби за спроведување на
планот по области, каде се наведени
плански одредби по области (со мин. 4 точки
- за област Минерални ресурси до максимум
23 точки за област - Животна средина).
Разработени се одредби за следните
области: Земјоделско земјиште, Шуми
и шумско земјиште, Минерални ресурси,
Заштита на природното наследство,
Процес на урбанизација, населени
места и селски подрачја, Јавни функции,
Население и стопанство, Водостопанство,
Енергетика, Сообраќај и врски,
Животна средина и Културно-историско
наследство. Тоа значи дека е неопходно
да се направи согледување на степенот на
спроведувањето на одредбите по сите точки
од областите и да се добие слика за нивото
на спроведувањето на планските одредби.
Во врска со следењето на реализацијата
на ПП на РМ, а со оглед на тоа што од
донесувањето поминаа 10 години, потребно
е да се изработи соодветен аналитички
материјал и да се организира јавна
презентација и низа стручни расправи, со
цел да се согледа степенот на спроведување
на Просторниот план, и да се презентира
нивото на реализација и во кои дејности има
примена на планските поставки, а во кои
области има недоволна реализација (дури
и неповолни состојби) и да се трасираат
следните активности во насока кон
оптимално организирање на просторот, за
квалитетен долгорочен просторен развој.
Согледувањето ќе предизвика потреба од
интензивирање и насочување на примена
во одделни сегменти на просторот и
евентуални потреби од дополнување и
измени (корекции) на некои сегменти
на планот, што може да се реализира
според законски пропишана постапка.
Особен акцент во аналитичкото
согледување на спроведувањето на ПП на
РМ треба да се насочи кон сензитивните
простори и состојбата во тие подрачја
(сливови на реки, инфраструктурни
коридори, подрачја на рудници, депонии
за комунален отпад и депонија за опасен
отпад, туристички подрачја и слични
специфични подрачја) со цел поефикасно
организирање на просторот на државата.
ПРИМЕНА НА ПЛАНОТ
Со оглед на тоа што најголемиот број на
просторни планови се донесени врз основа
на стариот ПП на СРМ и нема одвивање
на процес на усогласување на досега
донесените просторни планови (особено
на општините), со планските поставки
на постојниот ПП на РМ, се констатира
дека нема употреблива примена на тие
просторни планови односно нема соодветен
континуитет на просторните планови.
Од досегашниот период на примена
на стариот и новиот ПП на РМ, може
да се констатира дека на сите нивоа се
согледува недоволна посветеност за
примена преку натамошна разработка на
планските одредби, како од одделните
дејности кои имаат влијание врз развојот
на просторот, па сè до помалите субјекти
на локално ниво. Во основа планот НЕ СЕ
ПРИМЕНУВА ДОВОЛНО во активностите
на субјектите, односно сè се сведува на
формално консултирање на планските
одредби, без суштинска надградба и
разработка со вклучување на предизвиците
на конкретните просторни особености,
на пример: проценка на развојот на
еко туризмот и предвидување развој на
индустрија во ист простор; или лоцирање
на индустрија и промоција на производство
на грозје за квалитетни вина со географско
потекло во ист простор; потреба од
ефикасна разработка на микро локалитети
предвидени за регионални депонии со цел
урбанизам
поефикасно справување со загадувањето
на средината; разработка на подрачја за
производство на здрава храна; национална
стратегија за зачувување на квалитетот на
водата како ресурс и за идните генерации
и слични аспекти. Појавите треба да се
разработуваат интегрално со согледување
на сите меѓусебни влијанија. Според
искуствата на многу земји, за одделни
аспекти на организацијата на просторот
има суштински расправи на различни нивоа,
со цел да се согледаат сите влијанија
од планираната активност на другите
сегменти на средината, како принцип
на разработка на планските насоки.
Активности за развој на
просторно планирање.
- За поефикасна разработка на ПП на
РМ се наметнува потреба од итна
изработка на просторни планови
за одделни подрачја утврдени со
планот (според дел 3.3 на ППРМ);
- При изработка на просторни планови,
треба да се согледуваат повеќе
сценарија на развојот со примена
на принципите на одржлив развој
и избор на оптимално решение;
- Потребна е поголема примена
на планските поставки на ПП
на РМ од сите субјекти;
- Одржување на континуитетот на
изработка на просторни планови;
- Суштинско вклучување на научната
и стручната јавност при изработка
на просторните планови, особено
во текот на расправите по одделни
развојни предвидувања, со почитување
на различни агли на гледање, за
повисок квалитет на просторот. 
(Продолжува)
31 октомври 2014 ПОРТА 29
29
 градежништво

30 ПОРТА 31 октомври 2014

30
градежништво

31 октомври 2014 ПОРТА 31

31
 интервју КИМ ХЕРФОРТ НИЛСЕН

Архитектурата како еволуција

Н
а неодамна одржаната Белградска
недела на дизајн, гостуваа
многу еминентни експерти од
различни области на дизајнот.
Од архитекти, преку графички
дизајнери сè до дизајнери на
храна. Архитектонскиот дел го збогати со
своето предавање и данскиот архитект Ким
Херфорт Нилсен Kim Herforth Nielsen) од
познатото архитектонско студио 3XN. Ова студио
претставува собир на креативни поединци кои
заедно со сопствениот огранок GXN работат на
најразлични проекти во Данска и надвор од неа.
Нилсен ги претстави битните проекти кои
ја дефинираат работата на ова архитектонско
биро, како и принципите по кои настанале тие
проекти. Во центарот на нивната архитектура
е ставен самиот корисник. Со своите
архитектонски решенија, од една страна ги
поттикнуваат корисниците на приспособување
на однесувањето, а од друга страна се грижат
за можностите на интеракција на корисникот.
Заради сето ова, двата основни елементи на
архитектурата на ова биро се преклопувачките
нивоа на атриумскиот простор; првиот - каде
корисниците водат сметка за тоа да не им
пречат на другите со својата појава, и вториот
- карактеристичниот елемент на вертикална
комуникација, скалите, каде што се извршуваат
најсрдечните разговори. Комплексната форма
на градбите и ентериерските решенија ја
следат функцијата на објектот, кој во фокус
го става корисникот, на чие однесување
влијае а на барањата се приспособува.

Bella Sky м-р Ѓорѓе ЈОКИЌ, дипл.инж.арх. (Србија)

Можете ли да ни кажете кој е Вашиот

дел од работата, со оглед на тоа што сте
единствен од четворицата партнери кој
е креативен директор во студиото?
 Јас имам генерална одговорност за
архитектурата, немам своја посебна
канцеларија туку седам заедно со
партнерите и нашите бироа се споени.
Така, сите знаат што работат сите. Секогаш
имаме три или четири конкурси на кои
работиме, и тоа секогаш се повикувачки
конкурси. Понекогаш работиме и јавни
конкурси, но многу ретко. Не ми се допаѓа
кога на конкурс ќе пристигнат преку илјада
трудови, тоа едноставно не функционира.
Со задоволство работиме мали конкурси
каде има неколку повикани и за кои сме
платени. Еден од таквите конкурси беше
и нашиот проект во Сиднеј, каде што беа
избрани шест студија од цел свет. Ние
заедно ја развиваме идејата, а за тој проект
32 ПОРТА 31 октомври 2014

32
 интервју
во Сиднеј ја имав идејата во старт. Секако,
Swedbank
имаме и тим од неколку луѓе кои ги читаат
условите, ги работат скиците и макетите.
Тогаш расправаме за тоа. Потоа, долго
време работиме на два или три правци,
додека не избереме еден правец во кој ќе
работиме. Никогаш не зборуваме лошо за
идеите, туку единствено за добрите работи
кај нив. Ако работите не се добри да се
зборува за нив, тогаш не зборувајте за нив.
Важно е да не зборувате лошо за идеите
бидејќи, ако се обидете да ги убедите
останатите зборувајќи лошо за другите
идеи, никогаш нема да успеете. Некогаш
одите многу напред и на крај сфаќате
дека почетната идеја била најдобра. Не
верувам во принципот главниот архитект да
ја направи скицата, и потоа останатите од
скицата да направат проект. Архитектурата
доаѓа од анализите, што ќе се случува
во зградата, како луѓето ќе работат или
живеат таму, тоа не може да биде една
скица, тоа мора да биде анализа.

Денес сте во Белград, за пет дена

сте во Сиднеј, дали е тоа нормален
работен ритам за Вас?
 Преку осумдесет отсто од нашите
проекти се надвор од Данска, па затоа
патувам многу често. Понекогаш тоа
е проблем, но моите соработници
комуницираат со мене секој ден, ми ги
праќаат работите и јас им давам коментари.
Тоа на некој начин е пинг-понг, но е многу
важно да бидете присутни. На некој начин
ментално сум присутен а физички не сум.
На патувањата добивам инспирација.
Следниот пат кога ќе одам во Сиднеј, ќе
имам повеќе време и можеби ќе одам да
ронам и да ги видам коралните гребени.
Таму сега почнува лето, и тоа е добро.
Можете ли да го дефинирате
методот по кој работите?
 Секако, може да се каже дека правиме
многу физички модели, макети. Имаме
два ласери кои работат нонстоп. Прво
почнуваме да работиме мали и потоа
сè поголеми макети, а правилото е да
ги чуваме сите. Ние ништо не фрламе,
и тоа е една од причините што наскоро
ќе мораме да ја промениме локацијата.
Многу може да се научи од макетите, како
фукционира проектот. Сето тоа може
да се нарече една еволуција, па дури и
кога нема да победите на конкурс, некои
од идеите можат да се искористат на
следниот конкурс. Затоа е многу битно
да се сочува она што го работиме.


Stadshuis Nieuwegein

31 октомври 2014 ПОРТА 33

33
 интервју
Вие не сте глобална компанија која има
архитектонско студио во Европа и друго во
Кина, како што е тоа денес популарно?
 Јас тоа не го разбирам, како може тоа
да фукционира. Ние имаме архитектонски
студија кои работат обработка на проекти,
имаме едно во Стокхолм, ќе имаме едно
во Сиднеј заради новиот проект. Ако
добиеме работа во Њујорк, што може
да се случи, ќе отвориме и таму студио.
Креативниот дел, првите скици и идеи
ќе бидат направени во Копенхаген.

На кои проекти работите моментално,

освен проектот во Сиднеј што го
прикажавте на конференцијата?
 Го работиме седиштето за ИРЦ, тоа е
проект кој не можев да го презентирам. На
него работиме веќе три месеци. Секако,
тука е и големиот проект во Сиднеј. Освен
тоа има многу проекти кои доаѓаат, а
и многу проекти во Стокхолм. Од 2008
година почнавме да работиме надвор од
Данска, и оттогаш имаме најдобра деловна
година. Последнава година беше апсолутно
најдобра досега. Ние моментално растеме.

Како би го дефинирале Вашиот пристап,

Вашиот стил ако воопшто постои?
 Постои одреден вид на стил кога
работите на начин на кој ние работиме,
учиме од моделите што претходно сме
ги направиле. Секако, постојат некои
основи како работиме со просторот, како
работиме со формата или фасадата. Не
дека сакаме да бидеме ограничени со
стилот, туку повеќе начинот на кој работиме
создава одредена идеја. Формите на
нашите проекти се многу разновидни, а
тоа е многу важно бидејќи барањата на
клиентите се секогаш различни, па ако се
обидете тоа да го решите на ист начин, Ørestad College
нема да можете да го постигнете она што
јас сакам да го постигнам. Јас сакам да
му додадам нешто на просторот во кој се
гради, да биде подобар од тоа што бил.
Постојат некои правила како го тестираме
просторот, тоа се преклопувачките
нивоа како и скалите во средина, тоа е
начинот на кој работиме, и тогаш може
да ја видите синергијата на сето тоа.

Што ќе кажете за архитектурата во

осумдесеттите, кога Вие почнувавте,
и архитектурата денес?
 Постои голема разлика. Ние, пред сè,
многу научивме од случувањата со текот на
времето. Пред да дојдат странски архитекти
во Данска, сè беше некако покоцкесто,
сега работите се променија. Мораме
постојано да еволуираме, ако се заглавиме
во начинот на кој функционираме, утре
34 ПОРТА 31 октомври 2014

34
 интервју
нема да бидеме тука. Тоа е еволуција,
Museum of Liverpool
не сме скокнале и не сме почнале да
ги работиме работите поинаку.

Постои едно прашање кое луѓето обично

го поставуваат - што е архитектура?
 Го сакам тоа прашање, постои голема
разлика помеѓу архитектура и скулптура.
Архитектурата мора да функционира со
луѓето, кои се во неа или покрај неа. Некои
архитекти тоа не го разбираат. Јас тоа го
земам како многу сериозна работа. Градиме
за луѓето, тука да живеат, работат или што
било друго. Архитектурата може да биде
многу скулптурна, но таа скулптурност
мора да има значење. Ако нема, тогаш за
мене тоа е безвредна архитектура. Може
да биде убава за гледање, но тогаш тоа е
повеќе скулптура отколку архитектура, а
архитектурата е многу покомплексна.

Видов дека имате работно време од

понеделник до четврток пола час подолго, а
во петок работното време завршува два часа
порано. Дали е тоа честа појава во Данска?
 Веруваме дека луѓето мора да имаат
слободно време за да можат во текот
на работното време да се посветат на
работата. Ако немаме слободно време за
себе, тогаш ја губиме креативноста. Секако,
кога е рокот за предавање на работите,
може да се случи да бидеме во студиото по
цел ден. Кога почнав да работам, работев
по цел ден па дури и за викендите. Сè е во
одлуките што ги носите. Кога работите ноќе,
кога работите предолго, вашата креативност
опаѓа, станувате само некој што ги врши
работите. Никогаш не сме биле подобри
од сега, ние не седиме во студиото за да
бидеме таму. Се бориме да имаме нормална
недела, слободни викенди, бидејќи пред сè
сме луѓе кои имаат семејства. Кога премногу
работите можете да „прегорите“. И
со нормално работно време можат
да се постигнат значително добри
резултати. Во Данска е често да
имате во петок пократко работно
време. Данска е креативно општество
кое ја поттикнува креативноста,
постои силна културна политика
како да се подобрат работите и да
функционираат подобро. Гледајте,
нас не има само пет милиони, а
во Германија има осумдесет, и
размислите колку познати и добри
архитекти доаѓаат од Германија
а колку од Данска. Слично е и во
Холандија, ние имаме многу сличности
со таа земја. Нивото на културата таму
е многу високо. Малите земји мора
да преживеат на поинаков начин и
Middelfart Savings Bank тоа е нешто што нè определува. 

The Blue Planet

31 октомври 2014 ПОРТА 35

35
 архитектура МИСТИЧЕН ДЕЛ НА СВЕТОТ

Куќа на карпа
Ова интересно и уникатно решение на архитектите од студиото
Dualchas, на чело со архитектот Daniel Bar, е номинирано од
Кралскиот институт на британски архитекти (RIBA) за престижната
годишна награда за индивидуално домување (Manser award
2014), како дизајн со особена вредност и иновативност

Драгица ФАРРЕН, дип.инж.арх.

К
уќата на карпа е оригинално
архитектонско решение на
дом сместен во изолирано
и драматично опкружување,
на работ од стрмна карпа, со
погледи вперени кон езерото
Дунвеган во Шкотска. Решението на овој
објект се манифестира со очигледни
контрадикторности. Долги отворени погледи
на североисток кон езерото, и затвореност
од југозапад поради јаките ветрови.
Хоризонтот е единствена константа.
Ова интересно и уникатно решение на
архитектите од студиото Dualchas, на чело
со архитектот Daniel Bar, е номинирано
од Кралскиот институт на британски
архитекти (RIBA) за престижната годишна
награда за индивидуално домување
(Manser award 2014), како дизајн со
особена вредност и иновативност.
Вистинското позиционирање на куќата
е од круцијално значење за овој проект. Во
една средина која е речиси празна, пуста
и остра, каде што секоја изградена педа
прави масивен импакт на целокупниот
пејзаж, само вешт архитект може да оствари
дизајн кој би се втопил во совршеноста
на природата. Поради јаките ветрови
од јужната страна, оваа куќa е сместена
малку пониско, следејќи го природниот
пад на теренот, на работ на карпа со
величествени погледи кон темносиното
езеро. Почетокот на пристапната патека
е акцентирана со една урнатина којашто
симболично ја претставува историјата
и безвременоста на ова место.
Самиот објект за домување е составен од
два волумена, еден отворен и еден затворен.
Затворениот волумен се наоѓа на јужната 

36 ПОРТА 31 октомври 2014

36
 архитектура

Архитекти:
Dualchas architects
Локација:
Остров Скај (Island of Skye), Шкотска, Велика Британија
Изградени: 115 м2
Завршена: Јуни 2013

31 октомври 2014 ПОРТА 37

37
 архитектура
страна и го штити објектот од острите
ветрови, додека во отворениот волумен
се сместени сите простори за живеење
збогатени со светлина и отвореност.
Заедно, овие два волумена формираат
засолниште и приватност, додека
фокусот во внатрешноста е концентриран
38 ПОРТА 31 октомври 2014
38
на природата што ги опкружува.
Куќата прво се забележува како мал
фронт во доминантно опкружување.
Понатаму, додека полека се спуштаме кон
неа, односот се менува и куќата станува
доминантна точка на нашиот поглед кој
е насочен кон влезниот затворен фронт.
Кога сме внатре, одново нашата перцепција
се менува, затоа што одеднаш се наоѓаме
пред отворена дневна соба со масивни
визулени застаклувања од подот до
плафонот, со чувство дека сме на работ од
карпа со величествена природа пред нас.
Геометријата на објектот се манифестира
 архитектура

не само во должина, туку и во вертикала.
Отворениот волумен е подигнат низ
целата должина и овозможува внесување
на светлина низ целиот објект. Додека
формата и типологијата на објектот се
втопуваат глатко во околината, исто така и
материјалите што се употребени за негово
градење се со потекло од опкружувањето,
давајќи уште поблиска конекција помеѓу
внатрешноста и надворешноста.
Архитектот Даниел Бар, објаснува за
исконската релација помеѓу човекот и
природата, и одговорноста на архитектот
кон овозможување на истата: „Да се живее
некаде е одлука дефинирана од место. Оваа
куќа бара одговор преку специфичните
алатки на архитектурата, да дојде до
квалитетите на едно место и како тие
би можеле да се преточат во изградена
материја, во денешна рамка. Идејата на
контрадикција преплетена во дизајнот,
не е само потсетник на изолацијата и
мистеријата на оваа локација, туку е и
показател на ретката способност да се
живее помеѓу оваа драма, заедно со
постојаната временска промена на пејзажот
во овој мистичен дел на светот. И ова е
една од причините зошто клиентите се
одлучија да го купат ова земјиште. Оваа
куќа им ја обезбедува само рамката“. 

Покрив на столетието
ВАШИОТ TOХДАХ®-ПАРТНЕР ГО ИМА:

Секогаш
НАЈДОБРОТО
РЕШЕНИЕ
за Вашиот покрив!
ТОНДАХ Македонија АД | MK - 2310 Виница | Тел.:+389(0)33/361332
Факс: +389(0)33/361780 | office@tondach.com.mk | www.tondach.com.mk
31 октомври 2014 ПОРТА 39

39
 македонски домови ВИЛА ЕЛШАНИ, ОХРИД

Вила со поглед

40 ПОРТА 31 октомври 2014

40

П
рашањето на перцепцијата нè
охрабрува да ја доживуваме
архитектурата како постоење
во објектот со поглед,
со допир и со слух.
За да ја отвориме
архитектонската перцепција, треба да се
застане пред хоризонтот и да се препушти
на претопувањето на екстериерот и
ентериерот. Создаваме архитектура
која вклучува јасна мисла формирана
на самиот терен. Овде се постигнува
рамноправност на полното и празното, со
архитектонска промисленост и сведеност
на применентите материјали. Објектот
се интегрира во теренот, кој со нагиб
од 45°, маната ја претвора во доблест.
Мимикријата е фасцинантна. Поради
местоположбата и обликот на теренот,
објектот не може да се согледа од ниту
македонски домови
една блиска позиција, освен од воздух
и од езеро, а од самиот објект може да
се гледа сè - пред, покрај, под и над.
Во идејниот план и проектот е даден
приоритет на физичко и визуелно искуство,
нераскинлива врска помеѓу планината и
езерото. Положбата на оската исток-запад ја
потврдува позитивната енергија на објектот.
Сообраќајниците не ја тангираат
локацијата, со што објектот е заштитен
од бучавост и загадување.
Поради стилот на живеење на
сопствениците, објектот изобилува со
пространи внатрешни и надворешни
простори, кои овозможуваат
групно доживување на убавината
која сопствениците сакаат да ја
споделат со пријателите.
Трите фасади од приземјето на
објектот се делимично вкопани, 
31 октомври 2014 ПОРТА 41
41
 архитектура
Тип Викенд куќа
Локација
Елшани – Охрид
Површина 350 м2
Година 2012
Автори Пако Радовановиќ , Маја Кириќ Радовановиќ
Фирма Радо инженеринг

42 ПОРТА 31 октомври 2014

42
 македонски домови
што освен природната
Пако и Маја
композиција на теренот и
објектот овозможува и додатна
термичка изолираност.
Големите стаклени површини
кон езерото се комбинација на
трослојно стакло, ламелирано
4+4 мм ниско емисионо +
аргон + 6 мм стакло, со кои
се спречува влегувањето
на студот и топлината, а се
овозмозува прекрасен поглед
на зајдисонцето. На горниот
кат, каде се поставени спалните
соби, се употребени истите
стаклени површини на кои
ниту оградата од стакло не ја
прекинува глетката - кога се
будите имате впечаток дека
сте на душек на сред езеро.
Локацијата на базенот, преку
преливот го спојува хоризонтот
на езерото со базенот и објектот.
Објектот е проектиран и
граден во постојана корелација
со проектантот и инвеститорот и
е плод на добрата соработка. 

фото: Румен ЌАМИЛОВ

НОВА ЕНЕРГИЈА ЗА ВАШИОТ ДОМ Дознајте повеќе на:

КРЕДИТ ЗА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ pcb.com.mk/ekokredit

31 октомвридознај
2014 повеќе
ПОРТА 43

43
 архитектура

44 ПОРТА 31 октомври 2014

44
ОБЈЕКТИ ЗА НАУКА И ВИСОКИ ТЕХНОЛОГИИ архитектура

Институт за вино,
лозарство и енологија

Преку детектирање на проблемот и негово детално истражување и

солуција, се отвора палета на можности не само во градот Кавадарци
туку низ целата територија на Република Македонија, каде
институтот ја шири својата дејност, давајќи едно ново значење на
виното во земјата. Воедно, овој истражувачки центар би претставувал
магнет за туристи, посетители, студенти, чиј главен интерес е виното.
м-р Анастасија НИКОЛОВСКА, дипл.инж.арх.

М
агистерскиот труд на
Кристина Јордановска,
работен под менторство
на професор д-р Анета
Христова Поповска,
од катедрата за
проектирање општествени згради, се
однесува на активностите и видовите
објекти кои влегуваат во стратегијата
за развој на „Винскиот пат“, усвоени од
Сообранието на Општина Кавадарци
за Тиквешкиот регион, со посебен
акцент на истражувачките капацитети
кои го испитуваат квалитетот на
продуктите од лозарството, поточно
појава на т.н. „Вински институт“.
Градот Кавадарци, како средиште на
настани од областа на виното и лозарството,
има потенцијал да прерасне во центар на
образованието и науката од оваа област со
појавата на Институт за вино, лозарство и
енологија. Преку детектирање на проблемот
и негово детално истражување и солуција,
се отвора палета на можности не само
во градот Кавадарци туку низ целата
територија на Република Македонија, каде
институтот ја шири својата дејност, давајќи
едно ново значење на виното во земјата.
Воедно, овој истражувачки центар би
претставувал магнет за туристи, посетители,
студенти, чиј главен интерес е виното.
ПРОСТОРНА ОРГАНИЗАЦИЈА
Содржините на Институтот за вино,
лозарство и енологија се сублимирани
во три објекти: истражувачки дел,
администрација и образование кои се
испреплетуваат во два објекти со подрумски
простории, приземје и кат, и третиот објект
е објектот со сместувачки капацитети, кој
зафаќа приземен дел и два ката како и
мостовска врска со образовниот оддел.
АРХИТЕКТОНСКИ КОНЦЕПТ
Проектот претставува просторно
организирана низа на објекти кои ги
пратат природните правци на локацијата
и нејзината околина, формирајќи трактови
кои го „прегрнуваат“ просторот и даваат
завршен потег на претходно започнатата
композиција од слободностоечки структури.
Објектите од комплексот се поврзани со
систем на платформи подигнати од теренот
на одредена висина, така што се 
31 октомври 2014 ПОРТА 45

45
 ±0.00 2

архитектура
ОСНОВА НА ПРИЗЕМЈЕ ЛЕГЕН
ОСНОВА НА ПРИЗЕМЈЕ
±0.00 25 2 2 1 ИСТР
3
24 3
2 ОБРА
ОСНОВА НА ПРИЗЕМЈЕ
9 8 9 8
7 6 7 6
5 4 2 5 4 22 3 БЛОК
27
2 2 23
17 17 3
19 19 18 18 2 2

3
13 3 ±0.00
2 20
2
±0.00
±0.00 ±0.00
16
16 15
15
14
14 13 13 3 ±0.00
13
20 3 26 3 7 6
5
1 ±0.00 9 8 4 2
1 3 12 ±0.00
2
21 17
12 19 3 18 12 11 2
21 22
12 13 11 3 10 ±0.00
22 2 ±0.00 16 15 14
13
20 10 1
1
3
2 13 3 12 3
±0.00
3 21 2
±0.00 12 11
22 3 2
2 3
1
1
ЛЕГЕНДА:
7 62 10
9 8 5 4
±0.00 23
2

1
7 3 1
1. ПРИЕМ НА МУСТРИ 23 6. ДИЈАГНОСТИЧКА
3 ЛАБОРАТОРИЈА 11. ВЛЕЗЕН ХОЛ 16. САЛА ЗА СОСТАНОЦИ
9 8 20. КОПИРНИЦА
6 5 425. ФИТНЕС
2 3 3
2. ХОДНИК 7. ХЕМИСКА
±0.00
ЛАБОРАТОРИЈА 12. СЛОБОДЕН ХОЛ 17. ПОДВИЖНА ПЛАТФОРМА 21. КНИЖАРА 2 26. ГАРДЕРОБИ
3 И САНИТАРИИ
2
3. КОМУНИКАЦИИ КОНТРАМУСТРА 18. ТОАЛЕТ ЗА 2ЛИЦА СО 27. БАР
8.±0.00 13. КАНЦЕЛАРИИ 8 АУДИТОРИУМ
1
22. 7 6 1
9 5 4
23
4. ЕВИДЕНЦИЈА 9. ГАРДЕРОБИ 14. СЕКРЕТАР ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ 23. РЕЦЕПЦИЈА
±0.00 2 ГЛАВЕН ВЛЕЗ 3
5. ОПШТА АНАЛИЗА 10. САНИТАРИИ 15. ДИРЕКТОР 19. САНИТАРИИ 24. ДНЕВНА СОБА
ВОЗДУШЕН ПРОСТОР
ЛЕГЕНДА:
±0.00 2
1 ИСТРАЖУВАЧКИ БЛОК
±0.00 25
24 2 ОБРАЗОВЕН БЛОК
ЛЕГЕНДА:
3 БЛОК ЗА ПРИВРЕМЕН ПРЕСТОЈ
23 27 1 ИСТРАЖУВАЧКИ БЛОК
±0.00 25
ЛЕГЕНДА:
±0.00
3 3 26 24
3 2 ОБРАЗОВЕН БЛОК ИСТРАЖУВАЧКИ БЛОК
1
±0.00 25
3 БЛОК ЗА ПРИВРЕМЕН ПРЕСТОЈ
24 2 ОБРАЗОВЕН БЛОК
23 27

3
±0.00 3 БЛОК ЗА ПРИВРЕМЕН ПРЕСТОЈ
3 26 23 27
ЛЕГЕНДА: 3
1. ПРИЕМ НА МУСТРИ
2. ХОДНИК
6. ДИЈАГНОСТИЧКА ЛАБОРАТОРИЈА
7. ХЕМИСКА ЛАБОРАТОРИЈА
11. ВЛЕЗЕН ХОЛ
12. СЛОБОДЕН ХОЛ
±0.00
3
16. САЛА ЗА СОСТАНОЦИ
17. ПОДВИЖНА ПЛАТФОРМА
3
20. КОПИРНИЦА
26
21. КНИЖАРА
25. ФИТНЕС
3
26. ГАРДЕРОБИ И САНИТАРИИ
3. КОМУНИКАЦИИ 8. КОНТРАМУСТРА 13. КАНЦЕЛАРИИ 18. ТОАЛЕТ ЗА ЛИЦА СО 22. АУДИТОРИУМ 27. БАР
4. ЕВИДЕНЦИЈА 9. ГАРДЕРОБИ 14. СЕКРЕТАР ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ 23. РЕЦЕПЦИЈА
ГЛАВЕН ВЛЕЗ
5. ОПШТА АНАЛИЗА 10. САНИТАРИИ 15. ДИРЕКТОР 19. САНИТАРИИ 24. ДНЕВНА СОБА ВОЗДУШЕН ПРОСТОР
ЛЕГЕНДА:
1. ПРИЕМ НА МУСТРИ ЛЕГЕНДА:
6. ДИЈАГНОСТИЧКА ЛАБОРАТОРИЈА 11. ВЛЕЗЕН ХОЛ 16. САЛА ЗА СОСТАНОЦИ 20. КОПИРНИЦА 25. ФИТНЕС
2. ХОДНИК 7. ХЕМИСКА ЛАБОРАТОРИЈА
1. ПРИЕМ НА МУСТРИ 12. СЛОБОДЕНЛАБОРАТОРИЈА
6. ДИЈАГНОСТИЧКА ХОЛ 17. ПОДВИЖНА ПЛАТФОРМА
11. ВЛЕЗЕН ХОЛ САЛА
16. 21. КНИЖАРА
ЗА СОСТАНОЦИ ГАРДЕРОБИ
26. 20. И САНИТАРИИ
КОПИРНИЦА 25. ФИТНЕС
3. КОМУНИКАЦИИ 8. КОНТРАМУСТРА
2. ХОДНИК 13. КАНЦЕЛАРИИ
7. ХЕМИСКА ЛАБОРАТОРИЈА 18. ТОАЛЕТ ЗА ЛИЦА ХОЛ
12. СЛОБОДЕН СО АУДИТОРИУМ
ПОДВИЖНА
17. 22. БАР
ПЛАТФОРМА 27. 21. КНИЖАРА 26. ГАРДЕРОБИ И САНИТАРИИ
4. ЕВИДЕНЦИЈА 3. КОМУНИКАЦИИ
9. ГАРДЕРОБИ 8. КОНТРАМУСТРА
14. СЕКРЕТАР ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ
13. КАНЦЕЛАРИИ ТОАЛЕТ
18. 23. ЗА ЛИЦА СО
РЕЦЕПЦИЈА 22. АУДИТОРИУМ 27. БАР
ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ ГЛАВЕН ВЛЕЗ
5. ОПШТА АНАЛИЗА 4. ЕВИДЕНЦИЈА
10. САНИТАРИИ 9. ГАРДЕРОБИ
15. ДИРЕКТОР 14. СЕКРЕТАР
19. САНИТАРИИ 24. ДНЕВНА СОБА 23. РЕЦЕПЦИЈА
ВОЗДУШЕН ПРОСТОРГЛАВЕН ВЛЕЗ
5. ОПШТА АНАЛИЗА 10. САНИТАРИИ 15. ДИРЕКТОР 19. САНИТАРИИ 24. ДНЕВНА СОБА
+10.18 ВОЗДУШЕН ПРОСТОР

+7.70
+6.04

+3.20

+10.18
8 ±0.00 9.75
+7.70 +7.70
+6.04
-2.88 +3.72
+3.20

-0.48 ±0.00 ±0.00 -0.48

-2.88 -2.88

+10.18
+10.18

+7.70
+7.70
+6.04
ПРЕСЕК 1-1
+6.04
+3.20
+3.20
-0.48 ±0.00

-0.48 ±0.00 -2.88 ±0.00

+10.18 +10.18
-2.88 +7.67 +7.67 појавуваат две платформи кои остваруваат
врска помеѓу објектите и врска на
+6.04 +6.04
+10.18 +10.18
+3.20 +3.20 ПР
+7.67 ±0.00 ±0.00
+7.67 објектите со партерот и околината, и две ПРЕСЕК 1-1
-0.48 -0.48
+6.04 -2.88 -2.88
+6.04 платформи кои претставуваат висински
+3.20 +3.20 премин од еден во друг објект. Објектите се
+10.18 +10.18 одликуваат со различна висина соодветна
ПРЕСЕК 2-2
-0.48 +10.18 ±0.00 +7.67
+6.04 +10.18
±0.00 +7.67
+6.04-0.48 на функционалните потреби на секоја од
-2.88+7.67 +3.20 +7.67 +3.20
-2.88 содржините, притоа создавајќи смирен
+6.04
-0.48 ±0.00
+6.04
±0.00 -0.48
обликуван ритам кој се вклопува во
+3.20
-2.88
+3.20
-2.88 градската силуета на градот Кавадарци.
-0.48 ±0.00 ±0.00 -0.48 Вака поставени, објектите формираат
-2.88
ПРЕСЕК
-2.88
внатрешен двор, кој, иако претставува јавен
ПРЕСЕК 2-2
2-2
простор, сепак, има доза на приватност која
ја одржува границата на индивидуалност
ПРЕСЕК 2-2
во однос на околните објекти.
46 ПОРТА 31 октомври 2014

46

ОБЛИКУВАНА ПОСТАПКА
Во однос на обликуваната постапка,
движењата на теренот создаваат ритам
совладувајќи ги висинските разлики.
Овие движења формираат специфична
траекторија која ги поврзува котата
на теренот и котата на подрумските
простории, кои се од функционално
значење за истражувачкиот дел
на институтот, па се простираат
под целиот комплекс создавајќи
мистичен архитектонски простор.
Денивелацијата на теренот создава
прекрасни глетки кои овозможуваат
комплексот да се доживее од различни коти
на теренот, што ја дополнува возбудливоста
на самиот простор. Денивелацијата е
овозможена преку рампи и скали кои се
вкопани во теренот, притоа создавајќи
отворени простори, еден вид „џебови“,
кои ја збогатуваат оваа урбана средина и
претставуваат точки на настани и дружење
на посетителите со вработените, студентите
и другите корисници на институтот.
Рампите што се јавуваат во подрумските
простори на истражувачкиот објект, покрај
тоа што имаат улога за пренесување
на грозје во складот, во одреден
период служат и како места каде што
посетителите би можеле да го искусат
и осознаат процесот на производство
на виното. Ваквата отвореност на
рампите и просторите што се создаваат,
сочинуваат поинаква атмосфера на
настани и социјални активности.
ОДРЖЛИВА АРХИТЕКТУРА
Уште еден важен аспект кој треба да се
има предвид е потребата од создавање
посебни услови во кои може да се одвива
истражувачката дејност, истовремено
водејќи сметка за енергетската
ефикасност и издржливост на проектот.
Стаклените панели од обликувањето
на фасадата на институтот се предвидени
со двојно застаклување со високи
перформанси. Главна цел на ваквите
стаклени панели е да се искористат
изолациските својства на просторот
со воздух или гас за намалување на
коефициентот на пренесување на
топлината. Акумулираната енергија
од сончевото зрачење е неисцрпен
потенцијал кој постојано природно се
обновува. Геотермалните топлински
пумпи, предвидени како систем за
архитектура
греење и ладење во склоп на институтот,
работат со најефикасна природна
размена на енергија, пренесувајќи ја
енергијата од сонцето, акумулирана во
земјата, директно во самиот објект.
Истражувањето на историскиот пат на
виното во Кавадарци и неговиот одраз
во културата и традицијата на овој град,
како и анализирањето на конкретната
проблематика на предметната локација
беа клучни во поврзувањето на комплексот
со опкружувањето и формирањето
на научно-образовна и истражувачка
институција која отвора нова етапа во
областа на науката, производството,
образованието, културата и туризмот.
Новопроектираниот институт целосно
се вклопува во околината и функционално
и обликувано, така што создава чувство
како секогаш да припаѓал на таа локација.
Комплексот вклучува нови високи
технологии во одделот за истражување,
производство и образование, надоврзувајќи
се на постоечките образовни центри на
самата локација и создава една целосна
приказна за историјата, традицијата и
културата на грозјето и виното и нивното
огромно значење на овие простори. 
31 октомври 2014 ПОРТА 47
47
 архитектура АВТОБУСКИ ПОСТОЈКИ ВО РУРАЛНИ ОБЛАСТИ ОД СВЕТСКИ ПОЗНАТИ АРХИТЕКТИ
Успешно поврзување на
Е
дна година по изработката,
седум необични автобуски
постојки го ставија во
фокусот на вниманието на
светската архитектонска
сцена малото село Крумбах
(Krumbach) во Австрија. Постојките беа
дизајнирани од страна на меѓународно
реномираните архитекти Ванг Шу (Wang
Shu), Соу Фуџимото (Sou Fujimoto) и
Смиљан Радиќ (Smiljan Radic), кои работеа
во соработка со локални архитекти и
48 ПОРТА 31 октомври 2014
48
занаетчии. Чудните структури на овие
седум автобуски постојки го ставија
селото, кое има 1.000 жители, на картата
со интересни архитектонски остварувања.
Кураторот Дитмар Штајнер (Dietmar
Steiner) ја пофали посветеноста и
имагинацијата на оние што беа вклучени
во проектот, велејќи дека „целиот проект
успеа поради тоа што беше поддржан
од повеќе од 200 дарежливи луѓе“.
Тука се вклучени и архитектите што ги
изведоа нивните проекти, земајќи слободни
 архитектура

инфраструктурата и Ангел СИТНОВСКИ,

дипл.инж.арх

мобилноста

денови од нивните секојдневни обврски,

без да бараат за тоа парична надокнада.
Ова беше нивна шанса да се вклучат во овој
необичен и несекојдневен архитектонски
предизвик. Сепак, проектите за автобуските
постојки не беа само заради задоволување
на некакви суети; Верена Конрад (Verena
Konrad), директор на VAI (Vorarlberger
Architektur Institut), истакна дека
проектот е важен за успешно поврзување
на инфраструктурата и мобилноста во
руралните области во овој дел на Австрија.
31 октомври 2014 ПОРТА 49

49
 експерт
Нови технички стандарди за
Британската влада очекува дека, преку примената на овие
нови стандарди ќе се постават не само темелите за изградба на
висококвалитетни станбени објекти, туку и дека ќе се обезбеди
намалување на цената на градење
Б
ританскиот оддел
(министерство) за заедници
и локална власт (Department
for Communities and Local
Government) на почетокот
од месецов ја почна новата
јавна Техничка консултација за преглед на
стандардите за домување (Housing standards
review: technical consultation), која ќе
трае до првата недела на ноември. Преку
консултацијата ќе се соберат мислењата на
јавноста за предлозите за воведување на
Housing Standards Review
стандарди за домување со особен акцент на
техничките стандарди. Оваа консултација
е последователна на јавната консултација
од 2013 година, чиишто резултати беа
објавени во март годинава. Британската
Technical Consultation
влада очекува дека, преку примената на
овие нови стандарди ќе се постават не само
темелите за изградба на висококвалитетни
станбени објекти, туку и дека ќе се обезбеди
намалување на цената на градење.
Со предлог-стандардите за домување
по првпат во рамките на Градежните
прописи (Building Regulations) се воведуваат
стандарди за сигурност на објектите,
со цел тие подобро да се заштитат од
криминални дејствија. Така, меѓу другото,
се пропишува сигурносните дрвени
врати по поединечна нарачка да бидат
изработени од полно или ламинирано
дрво со минимална густина од 600 кг/м3 и
со минимална дебелина од 44 мм, и тие да
бидат опремени со систем за заклучување во
повеќе точки, изработен според локалните
стандарди или алтернативни одобрени
системи. Исто така, вратите треба да бидат
опремени со синџирче од внатре за да
можат делумно да се отворат без некој да
може од надвор наполно да ги отвори кога
50 ПОРТА 31 октомври 2014
50
Housing Standards Review
Technical Consultation
се подотворени, и со магично око преку
коешто ќе може да се види, без отворање
на вратата, кој се наоѓа пред влезот.
Во однос на застаклувањето во близина
на врати каде преку кршење на стаклото
може да се дојде до кваката и на тој
начин да се отвори вратата од внатре,
се воведува барање стаклото во вакви
позиции да биде ламинирано со минимална
дебелина од 6,4 мм (3+0,4+3) во согласност
со класата P1A на EN356:2000. Во случаи
кога застаклувањето е со двојно или
тројно стакло, барем едно од стаклата во
системот треба да биде ламинирано.
Сè поголемата популарност на
сувомонтажните системи на градба
налага поголема внимателност во однос
на сигурноста на вратите, со оглед на тоа
што и да се има сигурносна врата постои
можност преку кршење на гипс картонскиот
ѕид да се допре до кваката и бравата од
внатре, и на тој начин да се влезе. За да
се спречи ова, се налага лево и десно по
целата висина на вратата да се вгради во
конструкцијата на зидот заштитен слој
изработен од најмалку 9 мм дебела дрвена
градежна плоча, експандиран метал или
пак друг сличен отпорен материјал.
Новопредложените стандарди за
домување носат и нови изборни Градежни
прописи за потребите на лицата во години
и корисниците на инвалидски колички,
коишто ќе можат да се применат во
услови кога постои потреба и економска
оправданост за нивна примена, а со цел да
се задоволат потребите на повозрасните
и лицата со посебни потреби. Како
резултат на ова, во рамките на поглавјата
за градежните прописи за санитарни
Department for Communities
простории во станбени единици, и пристап
и користење на станбената единица, покрај
основните се воведуваат и два изборни
прописи. При ова прописите воведуваат
три категории на станбени единици:
• Прва категорија - станбени единици
кои можат да се посетат. Ова е

домување во Англија?
основната задолжителна категорија и
која овозможува, најмалку, станбената
единица да биде посетена од широк
дијапазон лица, вклучително со одредени
корисници на инвалидски колички;
• Втора категорија - пристапни и
адаптибилни станбени единици. Ова е
примарната изборна опција преку која се
очекува станбените единици да обезбедат
повисоко ниво на пристапност, кое ќе
биде од полза на поголем спектар луѓе
кои ќе живеат или ќе ја посетат единицата,
и која ќе понуди особени придобивки
за постарите и лицата со посебни
потреби, вклучително со одредени
корисници на инвалидски колички; и
• Трета категорија - станбени единици за
корисници во инвалидски колички. Ова
е втората, највисока, изборна опција
која се однесува на станбените единици
коишто се соодветни или потенцијално
соодветни преку адаптација, за користење
од страна на лица во инвалидски колички.
Во контекст на овие Градежни прописи
за пристапност, особено се истакнуваат
некои од предложените решенија во
однос на Трета категорија на станбени
единици. Така, во однос на главниот влез
во станбената единица, се очекува од
надворешната и внатрешната страна на
влезот да се обезбеди рамен и непречен
простор со димензија 1,5 м на 1,5 м за да
се овозможи лицето во инвалидска количка
да може да се сврти за 360 степени пред
и по влезната врата. Со прописите 85 см е
минимално пропишаната светла ширина
на вратата, со тоа што 30 см растојание
треба да се обезбеди од страничниот ѕид
до почетокот на отворот од страната на
кваката, и 20 см на спротивната старна.
Исто така, во близина на главниот влез на
станбената единица, треба да се обезбеди
ниша за полнење батерии на две инвалидски
колички. Нишата треба да биде со широчина
од 1,7 м и длабочина од 1,1 м, и да биде
отворена кон 1,2 метри широк влезен хол.
Градежните прописи, исто така, ги
пропишуваат минималните површини на
вградени простори за складирање, и тоа
во зависност од бројот на спалните соби,
во распон од 2 м² за станбени единици со
две соби до 4 м² за станбени единици со
шест спални соби. Исто така, во рамките на
куќите треба да се обезбеди шахта за лифт
која ќе ги поврзува сите катови во куќата
со минимални светли димензии од 1,1 м
експерт
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ,
дипл.инж.арх. (Велика Британија)
на 1,65 м, која ќе овозможи вградување
на лифт по потреба во иднина, а пред
лифтот на секој кат треба да се овозможи
простор за вртење на инвалидската количка
од 1,5 м во дијаметар кој нема да биде
попречен од отворената врата на лифтот.
Дополнително со прописите се
пропишува минималната комбинирана
заедничка подна површина на дневната
соба, трпезаријата и кујната во зависност
од бројот на спалните соби во станбената
единица, коишто се движат од 25 м²
за станбени единици со две спални
соби до 37 м² за станбени единици со
осум спални соби. Слично на ова, со
прописите се пропишуваат минималните
димензии на работните плочи во кујните,
вклучително со електричните уреди, и тоа
во зависност од бројот на спалните соби
и дали станува збор за станбени единици
од Втора или Трета категорија, итн.
Со предлог на стандардите за
домување се воведуваат и Градежни
прописи за зголемена ефикасност во
искористувањето на водата и складирање
на смет за новоизградените станбени
единици да бидат одржливи.
Веројатно од најголемо значење е
објавувањето на национални просторни
стандарди за новите станбени единици, од
кои се очекува да им овозможи на локалните
власти, заедници и соседства да влијаат
врз големината на станбените единици
коишто ќе се градат на нивната територија.
Со оглед на тоа што во Обединетото
Кралство градежните прописи се носат на
ниво на поединечни конститутивни единици,
преку оваа консултација се разгледуваат
само стандардите за домување во Англија.
По завршување на консултацијата и
разгледување на коментарите и сугестиите,
се очекува дека верзијата од предложените
измени на градежните прописи ќе
стане задолжителна за примена.
31 октомври 2014 ПОРТА 51
51
 in memoriam
Тихомир
Арсовски
(1929-2014)
И
нженер Тихомир Арсовски, еден од
плејадата неуморни визионери и творци на
постземјотресно Скопје, почина по долго
боледување во Скопје. Замина авторот на
забележителни теориски студии за урбано
планирање и креаторот на одделни компоненти
за комплексните решенија за обновата на нашиот главен град
по катастрофалниот земјотрес од 26 јули 1963 година.
Земјотресот е пресвртна точка за целата негова генерација
урбанисти, архитекти и градежници. Тие се најдоа пред
предизвик кој не бил изучуван во текот на студиите, да се крене
од урнатините жестоко погоден град. Арсовски го исползува
својот осет за богатото културно наследство на Скопје, што го
беше изградил во себе уште во детството како роден чаирчанец,
за да се обезбеди цврста комуникација меѓу старото градско
јадро, во прв ред Скопската чаршија, со центарот на градот што
беше најмногу погоден од стихијата. Затоа, логичен чекор беше
соработката со повеќе странски и домашни експерти (А. Алто, А.
52 ПОРТА 31 октомври 2014
52
Циборовски, К. Танге) и со меѓународни агенции во изработката
на комплетната урбанистичка и техничка документација за
Генералниот урбанистички план на Скопје од 1965 година. Оттука
потекнуваат неговите студии и решенија за комплексот на стариот
град, Скопската чаршија и решението за нивна хоризонтална
поврзаност со Камениот Мост преку брзата соообраќајница којашто
не постоеше пред земјотресот, а денес води од Скопскиот саем
и Судската палата кон новоизградениот мост Гоце Делчев.
Негово архитектонско дело е Стоковната куќа „Мост“, лоцирана
покрај традиционалната патека што постоела со векови од Камениот
Мост кон чаршијата. Член е на тимот што го проектираше Градскиот
трговски центар, објект кој го отвори патот за слични градби во
поранешна Југославија. За овие две дела ги доби републичките
награди на „Борба“ за најдобро архитектонско остварување во
1974 и 1978 година, а е носител и на Наградата 11 Октомври.
Неговото познавање на урбанистичката теорија, смислата за
поврзување на архитектонското наследство со концептите на
модерното градителство го квалификуваа да учествува во различни
стручни тела формирани во неколку европски културни центри и
да дава свои видувања. Одржал едногодишен циклус предавања
на Универзитетите Columbia во Њујорк и UCLA во Лос Анџелес на
тема Конзервација и реконструкција на историски комплекси, а како
вонреден професор на Институтот за земјотресно инженерство и
инженерска сеизмологија при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“
работел на урбано планирање во сеизмички активни подрачја.
Стручната јавност го запозна како ликовен уметник кога со
графичките илустрации на најмаркантните објекти вдолж пешачката
зона од Старата скопска чаршија преку Вардар до старата
железничка станица ја образлагаше својата визија. Двете изложби
на цртежи (Скопје 2003 и Охрид 2004 година) понудија увид во
студиозното бележење на богатата стратиграфија на културно-
историски вредности од античката, средновековната, византиската,
словенската и османлиската култура, од Скупи до Скопје.
Тихомир Арсовски остави зад себе богат опус од над 170 стручни
трудови и неколку книги, најчесто посветени на комплексната
обнова на Скопје. Неговата оставнина, којашто за жал не
остана комплетно зачувана, содржи драгоцени сведоштва за
развојот на урбанистичката визија за постземјотресно Скопје.
ТУРИСТИЧКИ ЦЕНТАР ТСИНГТАО дрвна архитектура

Успешен експеримент
на Западот и Истокот
Со увозот на идеи и технологии, кинеските компании инсиситраат
објектите да бидат изградени од нив, со што честопати архитектите
од Западот наидувале на проблеми со целосното реализирање на
нивните проекти и идеи

Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, инженер по дрвна индустрија

В
о последните дваесетина
години, Кина покажува
зголемен интерес за
искористување на вештините
на архитектите од Западот. Со
увозот на идеи и технологии,
кинеските компании инсиситраат
објектите да бидат изградени од нив, со
што честопати архитектите од Западот
наидувале на проблеми со целосното
реализирање на нивните проекти и идеи.
Проектот за туристичкиот центар
Тсингтао, изграден во областа Кингдао,
бил експеримент за тоа како западните
архитекти ќе можат да ги надминат
овие предизвици и нивните проекти,
кои се со софистициран дизајн и
градежен материјал подзаборавен од
локалните градители, да бидат изведени
во целост до последниот детаљ.
Клучот за надминување на овие
предизвици е во методата за комуникација
и изведба. Компанијата Fast+Epp ги
здружила силите со градежната компанија
специјализирана за дрвени конструкции
StructureCraft, во соработка со кинеските
клиенти, и изготвиле методологија за 
31 октомври 2014 ПОРТА 53

53
 дрвна архитектура
парцијално градење на објектот,
со тоа што комплексните
компоненти ќе се изработат во
Канада, додека составувањето
на елементите на градилиштето
ќе се извршува од странска
работна сила во соработка со
локалните работници. Овие
планови се изработени со
врвни техники кои се нови во
целиот свет, но сепак доволно
сигурни за да обезбедат успех.
Инспирирани од идејата за
креирање на свиени кровни
плочи од масивно дрво,
проектантскиот тим разви 39
ламелирани кровни панели
од дрво, кои можат да се
фабрикуваат на градежната
локација со обични дрвени
продукти. Инженерскиот тим
создаде комплексна идеја
која може да биде едноставно
конструирана - извитоперен
дрвен панел кој се состои
од прави канадски дрвени
продукти и обични фурнирани
плочи. Истовремено, во Канада
биле изработени 93 дрвени
столбови со различни должини
заедно со специјални метални
врски и челични кабли кои
биле испорачани во Кина.
Секоја кровна панел плоча е
димензионирана и израборена
така што може лесно да се
подигне и постави на кровот.
Овие детални подготовки
и планирања ја обезбедија
успешноста на изработката и
задржување на временскиот
рок од осум месеци за
изградба на целиот објект.
Кровната конструкција на
некои места има распони од 40
метри, кои биле премостувани
со помош на дрвените
столбови. За проектирање на
комплексниот кров, инженерите
изработувале најразлични
прелиминарни шеми за
поставување на столбовите.
Покрај тоа, сите столбови се
искосени со одреден агол
со цел да се избалансираат
силите од сите страни. За да се
проектира кровот со слободна
форма, инженерите користеле
напреден компјутерски
софтвер за моделирање на
закривените панели, начинот
на кој се поврзуваат една
54 ПОРТА 31 октомври 2014

54

со друга и системот на кабли кои
треба дополнително да обезбедат
сигурност на целата конструкција.
За проектот Тсангтао е
употребено дрвото како главен
конструктивен материјал, материјал
кој е обновлив и еколошки. Покрај
носечката конструкција, дрвото
може да се забележи и за многу
други намени. Зелениот кров е
насаден со зелена трева која е
автохтона за тие простори. Обемното
застаклување од сите страни на
објектот дозволува навлегување на
многу дневна светлина и топлина
со што ја зголемува енергетската
ефикасност во целост.
Во првичните преговори за
изградба на туристичкиот центар,
дрвото било отстрането како
материјал за градба заради
сомнежите во конструктивниот
капацитет на дрвото како и трошоците
за изградба на таков објект. Но
подоцна, инженерската куќа Fast+Epp
заедно со изведувачите StructureCraft
и архитектите елаборирале на
предностите за користење на дрвени
дрвна архитектура
конструкции во однос на цена и време
на изградба, како и на сигурноста и
енергетската ефикасност на објектот.
Овој објект промовира градење со
дрво во област која одамна го заборавила
поимот за одржливо градителство.
Дел од интенциите за изградба на овој
објект е презентирање пред кинеските
градители и архитекти на големиот
потенцијал на дрвото како градежен
материјал, не само за едноставни семејни
куќи туку и за покомплексни објекти.
Покрај промовирање на одржливото
градителство и потенцијалот на дрвото,
со изградба на објектот се остваруваат
и други бенефити како социјални и
економски. Еден од клучните социјални
бенефити е пренесување на искуствата
на канадските инженери и архитекти
на локалните експерти, посебно со
нагласување на областа на заштита
при работа. Компанијата StrustureCraft
оствари повеќедневни обуки за
локалните работници за практики за
заштита при работа. Овие обуки наидоа
на отвореност од страна на кинеската
работна сила и резултирање во
беспрекорна изградба на објектот. 
31 октомври 2014 ПОРТА 55
55
 ентериер

DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360

56 ПОРТА 31 октомври 2014

56
 ентериер

31 октомври 2014 ПОРТА 57

57
 хортикултура

Кактуси

Филип ФИЛИПОСКИ, дипл.шум.инж.

К
актусите се растенија кои Северна, Средна и Јужна Америка, растенија кои имаат сочно и месесто
припаѓаат на фамилијата поточно во пустинските предели. ткиво, кое има способност да задржи
Cactaceaе, која ја Кактусите се главно бодликави поголема количина на влага за нормален
претставуваат повеќе од сукулентни растенија, кои одлично развој на растението во сушните периоди.
1.600 видови. Природниот вегетираат во сушни месторастења. Кактусите најчесто имаат дебело стебло
ареал им се простира на Поимот сукулент ги претставува сите видови кое содржи хлорофил, додека листовите се
58 ПОРТА 31 октомври 2014

58
 хортикултура
модифицирани во трње. Корењата
им се плитки и широко разгранети
со цел да можат полесно да ја
апсорбираат површинската вода.
Цветовите најчесто им растат
поединечно, а се карактеризираат
со многу живописни бои. Поради
својата атрактивност и малите
потреби во поглед на одгледување,
многу често се користат како собни
растенија. Може да се размножуваат
вегетативно и генеративно.
Најголемите кактуси се среќаваат
во пустинските предели на границата
помеѓу САД и Мексико. Станува
збор за Сагуаро, кактуси кои се од
видот Carnegiea gigantea. Тие имаат
релативно долг век на живот. Имаат
право стебло, во форма на ракета,
а по 75-тата година од животот
може да почнат да формираат
странични „раце“. Некои единки од
овој вид може да живеат и по 150
години, и да достигнат до 15 метри
во височина. Најголемиот виден
Сагуаро кактус е Шампионскиот
Сагуаро, кој вегетира во Аризона и е
со вртоглави 13,1 метри во височина
и дијаметар на стеблото од 3,1 метар.

КАКТУСИ И ВО МАКЕДОНИЈА
Иако звучи неверојатно, и во
Македонија може да се сретнат
предели обраснати со кактуси.
Најпозната е Долината на кактусите
што се наоѓа во село Клисура, во
близина на Демир Капија каде
кактусите во подолг период
од годината пленат со своите
жолтеникави цветови. Според
биолозите, џуџестиот кактус кој го
населил тој предел успеал да се
приспособи на конкретните услови
на месторастење, благодарение
на влијанието на медитеранската
клима од Белото Море. Се
претпоставува дека птиците од
југ го имаат пренесено семето. Со
оглед на тоа што станува збор за
многу спорорастечки вид, а во овој
крај го има во изобилие, тоа дава
индикации дека првите единки кои
се појавиле, таму се присутни уште
пред повеќе од десетина години.
Освен во селото Клисура,
површини населени од кактуси може
да се сретнат и во пробиштипското
село Барбарево, како и во
околината на Велес, поточно кај
манастирот Св. Димитрија. Според
многумина, кактусот во овој дел од
Македонија е автохтоно растение.
31 октомври 2014 ПОРТА 59

59
 совети
Работно
катче во
дневната
соба
За нашиот син кој штотуку тргна на
училиште, сакаме да креираме работно
катче. Станот е мал, со заеднички простор
за дневната соба, трпезаријата и кујната
и мала спална соба во која нема место и
за работна маса. Каде да го организираме
работното катче за нашето дете?
Владо и Милка Николовски, Скопје
И
во вашиот мал стан може да
се најде место каде ќе учи
првачето.Тоа не мора да
е посебна соба, туку може
да биде еден мирен агол
од дневната. Работната
60 ПОРТА 31 октомври 2014
60
„A“
маса ќе биде пофункционална доколку е
направена по порачка кај некој столар.
Вие можете да ја сместите меѓу кујната и
трпезаријата. Пожелно е аголната маса која
ќе содржи орманче, полици и фиоки да има
заоблени рабови. Поставувањето на масата
„A“
во близина на прозорецот ќе обезбеди
доволно количество на природна светлина,
која со квалитетна ламба ќе обезбеди добра
осветленост на работната површина.
Покрај масата, важен е и
изборот на работното столче.
Потпирката за грбот што е доволно висока
и широка ќе го потпре грбот и рамениците
на детето, а потпирките за раце ќе го
олеснат товарот на вратот. Височината
на работното столче треба да се подеси
така што натколениците ќе бидат во
хоризонтална положба, а колениците
свиткани под прав агол во однос на подот.
Изборот на неутрални тонови (бела, сива
и умерени пастелни бои) кои го следат
колоритот на останатиот дел од станот
би бил најдобар за работното катче.
Во случај мебелот во дневната соба
да е од дрво, подобро е да се задржите
на истиот вид дрво и за изработка на
работната маса, наместо да комбинирате
неколку различни видови дрво.
Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ,
дипл.инж.арх.
bsavic@porta3.com.mk

„Новиот музеј“ на Њујорк
изгледа како шест кутии
поставени еднoнадруго
В
о Њујорк постојат многу
музеи, од кои некои имаат
планетарна слава, како
препознатливиот Гугенхајм
или Метрополитен. Но има
и такви, во кои навистина
има богати содржини и културно-
изложбени настани, ама нивниот објект
од градежен аспект е навистина чуден.
Во случајов, пишуваме за „Новиот музеј“
(така е именуван) кој се смета за доста
посетено место на културните работници.
Лоциран на Принс стрит, „Новиот музеј“
е дизајниран од Казујо Сеџима, архитектка
од Токио. Бидејќи станува збор за странец,
можеби многумина ќе помислат дека со
оглед на местото од каде доаѓа, ќе имаме
некоја неверојатна градба со големи
иновации. Но, не е така. Овој музеј е толку
најчудни градби
Драган РИСТОВ
Некои велат - да, музејот го нуди тоа,
додека други велат дека немаат поим
дека таа зграда која наликува на
наредени картонски кутии е музеј !?
И точно е - вели авторката, музејот е
базиран на расфрлани кутии, и токму тие
ја доловуваат таа идеја на отвореност
на ваква институција, во стилот - кутиите
можат да се разместуваат во зависност од
желбите, а со ваквиот дизајн, токму тоа се
случува и со уметноста. Надворешниот дел
на стаклениот објект, дополнително, го
дизајнирал нејзиниот колега, архитектот
Нишизава. Екстериерно, естетски е украсен
со еден вид на алуминиумска мрежа,
која од далеку не остава впечаток и дека
постои, но со наближувањето се гледаат
структурите и изгледа како зградата да
е облечена во некаква заштитна фолија.
Тоа дава мал спас и го вади дизајнот од
страшна депресивност и монотоност.
На 1 декември 2007 година, официјално
се отворени вратите на „Новиот музеј“ на
Њујорк. Вредноста на објектот била 50
милиони долари, и за само една година
добил епитет на светско чудо?! И тоа
од вкупно 180 музеи во Њујорк! По која
основа и од кој, тоа никој не го кажува.
обичен, што изгледа како кутии поставени
еднoнадруго. Ја нема ни класичната
препознатливост, кога се во прашање музеи,
врвот секогаш да дава поглед на лобито
и влезот, па затоа не само што е чуден, на
некој начин е и, најтешко кажано, грд.
Музејот има седум ката и е сместен во
некогашна празнина меѓу два пониски
објекта. Иако музејот постои од 1977
година, немал свој дом, често се селел
на времени локации, па во 2002 година
токиската архитектка добила задача да
направи дизајн токму за оваа локација.
Самата кажала дека сакала да направи
нешто што нема да се разликува многу од
околината, но и да ја претстави отвореноста
на музејот преку неговата едноставност.
Некои велат дека изгледот на зградата
е комбинација на елегантното и урбаното.
31 октомври 2014 ПОРТА 61
61
 арт

Најголемиот производител

П
Во Музејот на ред неколку дена во Музејот на
американската уметност „Витни“
американската во Њујорк, официјално се затвори
најголемата ретроспективна
уметност „Витни“ изложба посветена на творештвото
во Њујорк, беше на Џеф Кунс, еден од најпознатите
и најплатените живи уметници на денешнината.
организирана Исто така, оваа изложба за која се претпоставува
дека ја посетиле стотици илјади луѓе, имаше
изложба и своја посебна карактеристика, бидејќи оваа
насловена поставка е воопшто и последната изложба
поставена во „Витни“, оти музејот во 2015
Jeff Koons: A година се сели на друга локација, во нов
објект во Meatpacking District во Њујорк.
Џеф Кунс, најголемиот производител на
кичот во светот, кралот на нео-поп артот, вешт
манипулатор со традиционалните вредности
од многу области на 20 век... Во негова чест
беше организирана голема ретроспективна
изложба, која, веднаш по своето отворање на 27
јуни годинава, предизвика невиден публицитет
не само во Њујорк туку и во целиот уметнички
свет. Џеф Кунс во стилот на поп-ѕвезда ја
отвори ретроспективната изложба и повторно
предизвика хаос во уметничкиот свет.
Кунс - олицетворение на ексцесот на 21 век,

Retrospective,
посветена на
Џеф Кунс -
олицетворение
на ексцесот на
21 век, гуру на
механизмите
за поврзување
на парите,
уметноста,
култот на
сексот, кичот,
баналноста
и грдоста
62 ПОРТА 31 октомври 2014

62

на кичот во светот
гуру на механизмите за поврзување
на парите, публицитетот, уметноста,
култот на сексот, кичот, баналноста и
грдоста. Големиот интерес за изложбата
го покажува фактот што за време на
неколкумесечното траење на поставката,
деноќно имало редици луѓе, кои
стрпливо чекале да ги видат делата на
Кунс во музејот „Витни“ на Менхетн.
Оваа изложба, едноставно насловена Jeff
Koons: A Retrospective, се карактеризира со
идејата на организаторите на едно место
да бидат изложени сите негови најзначајни
дела работени во текот на три децении
долгата кариера, а меѓу нив и најпознатите
дела кои претставуваат предимензионирани
ликови од цртаните филмови и разни
играчки. На изложбата беше поставена
и три метри високата скулптура
"Play-Doh", која е завршена непосредно
пред отворањето на самата ретроспектива.
Заради монументалните скулптури,
организаторите морале да бидат многу
креативни за да ги пренесат на горните
катови. За овој херкуловски подвиг било
потребно за првпат вратите на Музејот
арт
Дејан БУЃЕВАЦ
да бидат привремено отстранети со цел
делата да бидат внесени. Изложбата
распоредена на три ката ги вклучува сите
негови славни дела во форма на џиновски
црвени и златни срца, розовото куче на
дување и сребрено геометрискиот зајак.
Впечатливо изгледа големата скулптура
Baloon Dog од обоен, хромиран метал,
која минатата година беше продаденa за
рекордни 58,4 милиони долари. Со тоа, овој
глобално реномиран американски уметник
стана најскапиот жив автор во светот! На
ова банално, шематско обликувано куче
- кое стана и главен декоративен мотив
на H&М женските чанти - му претходеле
бројни дела кои Кунс ги нарекол баналии.
Секако, посетителите ги привлекува и
најпознатата порцеланска фигура на Мајкл
Џексон кој седи на простирка од рози и
во скутот држи шимпанзо. Сè е златно и
бело, а Џексон и мајмунчето се облечени во
идентично бела и златна облека. Делото е
создадено во 1988 година, и тоа на аукција
достигнало рекордна сума. Кунс, без
разлика колку бил банален неговиот живот
и дело, ужива репутација на крал на новата
уметничка сцена, на пост-ворхоловско
време, кој ги радикализирал идеите на
Ворхол и новата авангарда, и на тој начин
животот на Кунс стана уметничко дело.
Некои од овие дела со своите огромни
димензии, бои и материјалот сугерираат
на претераност, настаната во периодот
додека Кунс бил во брак со 
31 октомври 2014 ПОРТА 63
63
 арт
поранешната италијанска порно ѕвезда
и парламентарка Чичолина. Сета нивна
поврзаност, овековечена во скулптура
и огромни фотографии со експлицитни
сцени од нивниот живот, е сместена
во затворен простор на третиот кат од
музејот, во кој се влегува еден по еден.
На изложбата се поставени и гигантскиот
рак од црвен алуминиум, сината
месечина направена од полиран челик,
препознатливиот „Пинк Пантер“, мермерниот
автопортрет на уметникот, големата вазна
64 ПОРТА 31 октомври 2014
64
со букет цвеќе во полихромирано дрво,
скулптурата на монументалното бикефално
животно (половина коњ во галоп, половина
диносаурус), скулптурата на Мајкл Џексон, ...
Делата на Кунс имаат силно симболичко
значење - ја глофицира Америка, нејзиниот
култ кон новото и богатството. Кунс се
служи со кодовите на Холивуд, рекламата,
популарниот кич и денешното потрошувачко
општество. Тој е уметник на кого влијаеле
дадаизмот, надреализмот и поп-артот, и
кој твори во духот на времето, инспириран
од предметите од секојдневниот живот и
од симболите на денешнината. Ликовната
критика во едно се согласува - неговите
полирани уметнички скулптури зрачат
свежина и невообичаена „мудрост“.
Секако, тие не се просветителски, но
се слика на светот во кој живееме.
Џеф Кунс имал осумнаесет години кога
во еден хотел во Њујорк се сретнал со
Салвадор Дали, својот идол. Тогаш бил
срамежлив и не знаел дека еден ден и тој
ќе доживее иста популарност. Дали во таа
 арт
прилика го однел младиот Кунс во старата
реномирана галерија Knoedler & Company,
и му ги покажал неговите дела за коишто
претходно дискутирале. Ова засекогаш
го променил животот на Кунс, и во едно
интервју признал дека фотографиите
што таму биле направени и ден-денес се
наоѓаат во неговата спална соба и дека
секое утро кога ќе се разбуди гледа во
нив. Тој не го крие фактот дека неговите
идоли се Пабло Пикасо и Енди Ворхол.
Искреноста е доблест што го краси педесет
и двогодишниот уметник, а можеби и таа
му помогнала да постигне ваков успех, без
преседан во историјата на уметноста.
Меѓу уметниците конформисти Џеф
Кунс предизвикува интелектуална
хистерија и потсмевање, а неговото име
судбински се поврзува со кичот. Колку
што има етимолошки несогласувања во
интерпретацијата на овој феномен, толку ги
има и кога станува збор за анализирање на
делата од овој Американец. Ако се повикаме
на одредени самоуверени мислења дека
кичот е стар колку и самата уметност, а дека
е составен дел на човековите гени, тогаш
лесно може да ја разбереме и креативноста
на Џеф Кунс, најголемиот производител на
кичот во светот. Неговите дела со години
достигнуваат нереални цени, перверзни
колку и маслените платна од серијата
„Made in Heaven”, со кои дебитирал на
Венециското биенале на уметноста во 1990
година. Замислете го целиот тој блазиран
свет кој ги гледа еротските уживања на
уметникот со неговата тогашна сопруга,
италијанската порно дива Чичолина.
Посетителите се обидувале да направат или
најдат смисла во сето тоа, односно допирни
точки на уметноста и кичот, а шокот,
гадењето и неприфаќањето биле избрзани
ставови на раздразнетите моралисти.
Смислата на кичот не е да се предизвика
ренесансни чувства, но да предизвика и
да доведе до интелектуална протест, така
што Џеф Кунс веднаш по Венециското
биенале почна да се движи по естетските
„патишта“ кои ќе го однесат до најугледните и искрени чувствени задоволства. популарноста на Џеф Кунс е во стил на
музеи во светот и аукциски куќи. Неговите Познатиот професор Лудвиг Гиц од музичките поп ѕвезди и дека тој е кралот
подоцнежни дела ќе покажат дека, за Хајделберг за ова ќе каже: „Без стереотипи на нео-поп артот. По Њујорк, изложбата
разлика од евтината уметност, скапиот нема ниту кич“. Независно каков заклучок се сели во Париз во месец ноември, а
кич предизвикува поголем ентузијазам да се донесе, не постои сомнеж дека следната дестинација е Шпанија. 

Dekada na uspe[no rabotewe

31 октомври 2014 ПОРТА 65

65
 инфо

66 ПОРТА 31 октомври 2014

66
 рубрика

31 октомври 2014 ПОРТА 67

67
Собрание на Р.Македонија - Скопје Спортски центар „Јане Сандански“ - Скопје Проект „100 спортски сали“