208

олафур елиасон
Од дискретни интервенции до
масивни амбиентални поставки
елпида хаЏи василева:
„Моите дела нема никого

да остават рамнодушен“
ГРАДЕЖНИШТВО Темните сценарија

АРХИТЕКТУРА
ЕКОЛОГИЈА
на технологијата
90 денари / БРОЈ 208 / ПЕТОК 31.05.2013 година IX

БРОЈ 208 ПЕТОК 31.05.2013 ГОДИНА IX
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
„Проектот со кој ќе го претставувам Олафур Елиасон е познат во светот Дејан БУЃЕВАЦ
нашиот павилјон на 55. Венециско по своите визуелни интервенции и
биенале го носи насловот ’Silentio амбиентални дела, во кои нематеријалните новинари:
Pathologia‘, наслов кој има повеќеслојна сензации како температура, светлина Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
и преносна детерминација, и со неговото и воздух стануваат скулптурални Насловна страница: надворешни соработници:
медицинско но и со преносно значење елементи, кои гледачите мошне силно „ОТВОРЕНА АКАДЕМИЈА“, Ангел СИТНОВСКИ
– кованица од англискиот збор path и ги доживуваат. Во последните неколку Александар ПЕТРОВ
латинскиот logia, апликативно во двете години архитектурата зазема позначајна
НОРФЛОК, Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
варијанти“, вели Елпида Хаџи Василева, позиција во неговите дела. Неговата
, ВЕЛИКА БРИТАНИЈА Александра ШЕКУТКОВСКА
Анастасија НИКОЛОВСКА
нашата претставничка на претстојното недамнешна, и можеби најамбициозна
Андреа ЈАМАКОСКА
55. Биенале на уметноста во Венеција. архитектонска интервенција е стаклената Билјана САВИЌ
Нејзината инсталација, која е поставена фасада за објектот Харпа, која во здружен
ОЛАФУР ЕЛИАСОН
Од дискретни интервенции до Бојана ФИЛИПОВИЌ

во Scuola dei Laneri, е направена со дизајн со данското архитектонско студио масивни амбиентални поставки Биљана СТОЈАНОВИЌ
ѕидови од метал, мрежа од кожурци, „Хенинг Ларсен“ ја освои наградата ЕЛПИДА ХАЏИ ВАСИЛЕВА:
Владимир Б. ЛАДИНСКИ (AНГЛИЈА)
„Моите дела нема никого Даниела МЛАДЕНОВСКА
мрежа од свила и канапи од кожи „Мис ван дер Рое“ за 2013 година. да остават рамнодушен“
Драган РИСТОВ
од бели лабораториски стаорци. „Отворена академија“ во Норфлок, Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
Темните сценарија
Доколку нашата земја ги следи Велика Британија, дело на архитектот ГРАДЕЖНИШТВО
АРХИТЕКТУРА на технологијата Ивана ГРУПЧЕ
ЕКОЛОГИЈА
препораките на ЕУ за енергетска Шепард Робсон, е еден од најголемите Кате АНТЕВСКА
ефикасност и користење обновливи и најмодерните едукативни објекти Михаил ТОКАРЕВ
Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА
извори на енергија, потребно е годишно изградени од дрво со капацитет за Сашо КУЗМАНОВСКИ
да реновира 1.157 милиони квадратни 950 студенти. Со префабрикување на Трајче СТОЈАНОВ
метри станбен фонд. За тоа, според градбените елементи - панели, објектот Филип ФИЛИПОСКИ
предвидувањата на Стопанската комора, во бил подигнат за само 10 недели, наместо Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)
градежниот сектор ќе треба да се вработат предвидените 18 недели, додека
графички уредник:
нови од 9.800 до 14.000 работници. Според придружните четири спортски сали Дејан ДАВИТКОВ
првичните пресметки, за обука по работник, биле поставени само за четири дена. 90 денари / БРОЈ 208 / ПЕТОК 31.05.2013 година IX
зависно од нивото на квалификации, се фоторепортер:

неопходни од 100 до 300 евра или 4,5 Кире ПОПОВ
Автор: ШЕПАРД РОБСОН
милиони евра за околу 1.500 лица. ОД РЕДАКЦИЈАТА лектор:
Костадинка СОЛЕВА
ГРАДЕЖНИШТВО 08 ПОЧИТУВАНИ ПРИЈАТЕЛИ И ВЕРНИ ЧИТАТЕЛИ Издавачки совет:

СЕ БАРА РАКАТА ШТО ЌЕ Љупчо АТАНАСОВСКИ,
ЈА НАПРАВИ МАКЕДОНИЈА НА „ПОРТА 3“ дипл.инж.арх. - претседател
ЕНЕРГЕТСКИ ЕФИКАСНА Сакаме да ве информираме дека нашето и ваше омилено проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА,
дипл.град.инж.
списание „Порта 3“ започнува нов период во своето постоење. Вања ДОНЧЕВА,
ЕНЕРГЕТИКА 12 Во време кога информатичката технологија брзо се менува, дипл.инж.арх.
ПОЧНА ИЗГРАДБАТА НА а следејќи ги истовремено светските медиумски трендови Александра ПЕТРОВСКА
ПВЕ „БОГДАНЦИ“ дипл.инж.арх.
и навиките на читателите, се одлучивме како редакција за проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА
неколку промени во издавањето на нашето списание. Така,
ДРВНА АРХИТЕКТУРА 17 од јуни 2013 година, „Порта 3“ како единствено списание
МУЛТИФУНКЦИОНАЛЕН „ФОРУМ“ Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје

за градежништво, архитектура и екологија кај нас, станува Ул. Васил Ѓоргов број 21,
месечник, кој ќе имате можност да го читате секој последен
АРХИТЕКТУРА И влез 2, локал 9, 1000 Скопје
УМЕТНОСТ 24 06 во месецот. Според нашите планови, новиот концепт

петок
Тел: 3109 311; 3151 311;
ќе биде насочен кон унапредување на професионалниот Факс: 3132 924
ОД ДИСКРЕТНИ ИНТЕРВЕНЦИИ ДО
квалитет на рубриките и содржините, за да креираме пред e-mail: porta3@porta3.com.mk
МАСИВНИ АМБИЕНТАЛНИ ПОСТАВКИ
вас еден врвен материјал, кој ќе го задржи вашето внимание www.porta3.com.mk
30 дена. Истовремено, се работи и на зголемување на
РЕПОРТАЖА 34 тиражот, од причина што постојано расте интересот за
Печати:
АРХИТЕКТ КОЈ ЈА ГЛЕДА
нашите теми и содржини, не само кај нас туку и во регионот. Маркетинг:
АРХИТЕКТУРАТА НА СВОЈ НАЧИН
Во меѓувреме, во текот на летниот период, ќе се biroproekt@biroproekt.com.mk
фокусираме на креирање на нешто ново – комплетно нов
ТЕХНОЛОГИИ 40 веб портал „Порта 3“, чија основна цел ќе биде зголемена
marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
ТЕМНИТЕ СЦЕНАРИЈА НА Fax: 3243 796
ТЕХНОЛОГИЈАТА и поинтензивна интеракција со вас драги читатели, и
Моб: 072 248 796
секојдневно пласирање на корисни и интересни информации
ЕКОЛОГИЈА 48 од областите што ги разработуваме и во самото списание. ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден.
жиро сметка: 300000001995035 во
ЗАШТИТЕНИ ПОДРАЧЈА - Земајќи го предвид фактот што публиката полека, но
Комерцијална банка АД Скопје
ПРОНАЈДЕТЕ КОЕ Е НАЈБЛИСКУ сигурно, се сели на интернет-просторот, веруваме дека ЕДБ: 4030004528485
ДО ВАС И ИСТРАЖЕТЕ ГО порталот ќе биде катче каде редовно ќе ги следите темите од
градежништвото, архитектурата, екологијата, енергетската Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
ИНТЕРВЈУ 56 ефикасност, дизајнот, ентериерите, уметноста, хортикултурата...
ЕЛПИДА ХАЏИ ВАСИЛЕВА: Отворени сме за ваши предлози и сугестии за нашето Редакцијата на Порта3, не
„МОИТЕ ДЕЛА НЕМА НИКОГО онлајн издание - porta3@porta3.com.mk. се согласува со сите ставови
ДА ОСТАВАТ РАМНОДУШЕН“ објавени во списанието.
инфо
ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ
- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ
- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ
- KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ
ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА
ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
4 ПОРТА3
MACEDONIA 31 мај 2013
инфо
3
31 мај 2013 ПОРТА 5
инфо Градежен факултет
Промовирани дипломирани
Дел од присутните на свеченоста
В
купно 56 дипломирани градежни инженери, Дипломите ги врачуваа деканот и
48 геодетски инженери и 17 геотехнички продеканот на Градежниот факултет,
Милорад Јовановски и Тодорка Самарџиоска
инженери, од кои дел се од Проектот 45 на
Владата на Република Македонија, како и
15 магистри на технички науки од областа
на градежништвото, и тројца магистри на
технички науки од областа на геодезијата, за периодот
од април 2012 до април 2013 година, беа промовирани
на свеченоста што се одржа на Градежниот факултет
при УКИМ. На свеченоста присуствуваа претставници
на Ректоратот на УКИМ, професори, претставници
на градежните компании, на Комората на овластени
архитекти и овластени инженери на Македонија, на
Инженерска институција на Македонија и други гости.
Деканот на факултетот Милорад Јовановски,
посакувајќи им успешна кариера на сите промовирани,
истакна дека пред нив е период во кој максимално
треба да ги искористат нивните потенцијали и знаења, а
Градежниот факултет секогаш е тука за секаква помош
и останува нивен втор дом. „Вреди да се спомене дека
кај нас во фаза на изведба или во најава за изведба се
голем број капитални објекти од инфраструктурата, како
автопатишта, гасоводи, железнички линии, големи брани,
згради и слично. Со нивната градба, Вие ќе бидете дел
од плејадата градители, која ќе ги изведе овие објекти
со кои заедно ќе се гордееме“, додаде Јовановски.
6 ПОРТА3 31 мај 2013

инфо
студенти и магистри
Најдобри Првиот човек на ИИМ,
Александар Димитров,
му ја врачи плакетата
Најдобриот дипломиран на најдобриот студент
Ристо Атанасов
студент за минатата
година, кој студиите ги
завршил со просек од
9,97 е Ристо Анастасов.
Нему му беше врачена
пригодна плакета
од Инженерската
институција на
Македонија и наградата
Инженерски прстен,
која ќе му се додели
на почетокот на
јуни во Охрид на
традиционалниот собир
под покровителство
на претседателот на
државата Ѓорѓи Иванов.
Традиционално,
претставник на еден од
најголемите поддржувачи
на Градежниот факултет,
реномираната фирма
АДИНГ, додели
награда за најдобра
дипломска работа каде
се третирани проблеми
на примена на различни
хидроизолациони
материјали или
материјали кои се
применливи за решавање Претставникот на
АДИНГ, Даниел Цеков
на проблеми поврзани со
енергетската ефикасност. Бојан Јаневски се
Оваа година изборот заблагодарува
за наградата
падна на студентката што му ја врачи
Љупка Танчева за Силјан Михалјовски
од ГИМ
темата со наслов
„Енергетска ефикасност
во градежништвото“.
Наградата за најдобра
дипломска работа од
областа на геотехниката,
која беше доделена од
страна на реномираната
фирма Градежен
институт Македонија, ја
доби Бојан Јаневски за
темата „Општи принципи
и пресметување на
почвени анкери“.
31 мај 2013 ПОРТА 3 7

градежништво Расте потребата од специјализирани работници
Се бара раката што ќе ја направи

Македонија енергетски ефикасна
Потребата од квалификувани работници е минимум 9.600, а максимум
16.200, а меѓу нив, за енергетска ефикасност се предвидени ѕидари, фасадери,
столари, покривачи на кровови, термоизолатери, инсталатери, електричари и
електромонтери Катерина Спасовска-Трпковска
Ѕ
идари, фасадери, столари, институции за испорака на обуки согласно Патоказот е да придонесе во остварувањето
покривачи на кровови, потребите за квалификувани работници на националните енергетски цели преку
термоизолатери, инсталатери, и идентификување и надминување на обезбедување квалификувани работници
електричари и електромонтери бариерите за реализирање на зацртаните во градежниот сектор за енергетска
се професиите што треба цели. Овие цели за напредокот на ефикасност и обновливи извори на енергија.
да се дообучуваат за да градежниот сектор се дадени во Документот ги презентира идентификуваните
може Македонија да има градби кои ќе Патоказот за развој на капацитетите потребни вештини за различните занимања
бидат енергетски ефикасни. Приоритет на градежниот сектор во областа на на градежните работници и бариерите што
е надградба на системот за образование енергетската ефикасност и обновливи треба да се надминат за обезбедување на
на возрасни, следење и трансфер на извори на енергија, а кој пред членките потребниот број квалификувани работници,
европските искуства за дизајнирање на Здружението на градежништвото, директно инволвирани во градба. Потребата
на програми за енергетска ефикасност индустријата на градежни материјали и од квалификувани работници е минимум
и обновливи извори на енергија за неметалите го презентираше Ристо Иванов, 9.600, а максимум 16.200. Меѓу нив, за
примена на сертификациони шеми, експерт во проектот ‘Buld up Skills’. енергетска ефикасност се предвидени
градење на капацитет на образовните Како што истакна Иванов, намерата на ѕидари, фасадери, столари, покривачи на
8 ПОРТА3 31 мај 2013

градежништво
кровови, термоизолатери, инсталатери, Компаниите ги истакнаа интересот да реновира 1.157 милиони квадратни
електричари и електромонтери. и потребата од обучен кадар, кој ќе метри станбен фонд. За тоа, според
Акциониот план за реализирање на може да биде вклучен во градбата, иако предвидувањата на Стопанската комора,
мерките за четирите приоритети е изработен самоиницијативно во повеќе компании во градежниот сектор ќе треба да
за периодот 2013-2016 година, а со него се врши едукација. Сепак, законската се вработат нови од 9.800 до 14.000
се опфаќа обука на 4.800 работници, кои регулатива, која сè уште во овој сегмент не работници. Најпотребни ќе бидат ѕидари,
се директно инволвирани во градбата, е целосно заокружена, засега претставува фасадери и инсталатери, како и за
кои би требало да имаат свое учество во пречка за постигнување на барањата за струки поврзани со инфраструктурата за
реализација на Националните енергетски квалитетна изградба и задоволување на енергија, електричари, изолатори. Според
цели во однос на ЕУ Стратегијата 20/20/20. барањата на енергетска ефикасност во првичните пресметки, за обука по работник,
Бидејќи високоградбата, односно објектите. Но компаниите сметаат дека зависно од нивото на квалификации, се
станбените објекти на домаќинствата се за обука на нивните работници во овие неопходни од 100 до 300 евра или 4,5
поголемите потрошувачи на енергија, сегменти се потребни многу финансиски милиони евра за околу 1.500 лица.
приоритетно е да се пристапи кон средства кои помалите градежни фирми Во согласност со новата директива на ЕУ,
зајакнување на потребните вештини на нема да може да си ги дозволат. од 2014 година секоја држава, вклучувајќи
градежните работници, било да се во Доколку нашата земја ги следи ја и нашата, ќе мора да спроведе најмалку
текот на образованието, а повеќе во препораките на ЕУ за енергетската три отсто енергетска ефикасност на
совладување на вештините преку дообука ефикасност и користење обновливи годишно ниво, а до 2018 година треба да
и преквалификација на возрасни. извори на енергија, потребно е годишно има имплементирано до девет проценти.
Спасот е во летно-зимско работно време ќе предложат мерки и решенија за реализирање на оваа

Градежниците се залагаат за распоредување на работното време одредба, која можеби ќе биде вградена и во законска одредба.
на годишно ниво, како би се избегнале празните одови во зимско Останува отворено прашањето, дали во најкраток рок ќе се
време, а на сметка на времето кога е најпогодно за градење и постигне некаков договор или, пак, преговорите ќе траат додека
производство на градежни и неметални материјали, наменети е лето, а потоа во зима повторно ќе затаат, сè додека не почне
за градење на објектите. За реализација на оваа одредба, се повторно екот на градежната сезона во која градежниците ќе мора
формира работна група, која заедно со Синдикатот во компаниите да работат само онолку време колку што им дозволува законот.
„Биро проект“ со
лиценца за вршење
процена од областа
на недвижен имот
„Б
иро проект“ е македонска компанија за проектирање, маркетинг
и хортикултура, која од неодамна се здоби со лиценца за вршење
на процена од областа на недвижен имот. Со тоа, „Биро проект“
стана овластена компанија за процена на пазарната вредност на
недвижнини: станбени куќи и згради, деловни згради и простории, административни
објекти и простории, згради за одмор и рекреација, како и други објекти (гаражи,
амбари, штали, плевни и шупи). Исто така, со оваа лиценца, компанијата е овластена
и за процена на градежно земјиште, земјоделско земјиште, шуми и пасишта.
Специјализираниот тим за процена стои на располагање на сите компании кои
имаат потреба од проценител на пазарната вредност на недвижен имот, како основ за:
- пренос на право на сопственост;
- определување на вредност на капитал во случаи во кои доаѓа до промена
на вредноста и структурата на капиталот и при статусни измени;
- стечајна постапка и ликвидација;
- финансирање и подигање на хипотекарен и заложен кредит;
- пребивање на побарување;
- постапка на експропријација;
- инвеститорски консалтинг и во други случаи предвидени со закон.
Повеќе информации можете да пронајдете на www.biroproekt.com.mk.
3
региони
DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
10 3
ПОРТА 31 мај 2013
региони
АТА ЗА ЛАДИЛНИЦИ
ЛИЗГАЧКА ВРАТА ЗА ЛАДИЛНИЦИ
9 75 80 77 00 тел: +389 75 80 77 00
3
енергетика Пилот проект Парк на ветерни електрани
Почна изградбата на
ПВЕ „Богданци“
Проектот се очекува да профункционира за неколку месеци. Во првата фаза е
предвидено да има 16 ветерници, моќност од 36,8 мегават-часови и годишно
производство од 100 гигават-часови ветерна енергија. Ќе снабдува 15.000
домаќинства или вкупно 60.000 граѓани.
Проектот ќе се реализира за време на периодот 2011 - 2013 година
С
о поставување камен- домаќинства или вкупно 60.000 граѓани. сигурен, обновлив, незагадувачки и
темелник неодамна и - Со почетокот на овој проект почнуваме долгорочен извор на енергија.
официјално беше означен ново поглавје во енергетската стратегија Според генералниот директор на ЕЛЕМ
почетокот на изградбата и портфолио на Република Македонија. г. Дејан Бошковски, турбините што ќе
на Паркот на ветерни Ваквата тенденција е неминовно потребна бидат вградени во ветерниот парк се меѓу
електрани „Богданци“. Овој ако се имаат предвид високите цени на најдобрите во својата класа. Инсталираната
прв од ваков тип капацитет во земјава нафтата како енергенс, ограниченоста моќност на секоја од нив е 2,3 мегавати,
ќе обезбеди чиста енергија од обновлив на природните енергетски суровини и висината на столбот изнесува 84 метри,
извор, користејќи го ветерот како делумно искористениот хидропотенцијал а дијаметарот на елисата 93 метри.
погонска сила. Проектот се очекува да во земјава, истакна претседателот на - Монтажата на овие ветерници ќе
профункционира за неколку месеци. Владата на Република Македонија г. обезбеди вкупна инсталирана моќност од
Во првата фаза е предвидено да има 16 Никола Груевски, пред поставувањето 36,8 мегавати со што ќе се заокружи првата
ветерници, моќност од 36,8 мегават-часови на камен-темелникот. Со изградбата на фаза од изградбата на паркот. Локацијата
и годишно производство од 100 гигават- вакви паркови на ветерници, додаде, нуди можност во иднина да се постават
часови ветерна енергија. Ќе снабдува 15.000 македонското стопанство ќе добие дополнителни ветерни турбини кои би
12 ПОРТА3 31 мај 2013
енергетика
го заокружиле проектот со инсталирана
моќност до 50 мегавати, рече Бошковски.
Моментно се работи на изведба
на потребната инфраструктура и на
придружните објекти преку договор со
конзорциумот „Терна Сименс“ за изведба
на патна инфраструктура, приклучен
далековод, командна зграда и 20/110
киловолтна трафостаница. Почната
е и подготовката на фундаментите
на конкретните локации планирани
за подигнување на ветерниците, како
и проширување на трафостаницата
„Валандово“ за поврзување на паркот
на електроенергетскиот систем.
На поставувањето камен-темелник
присуствуваше и германската амбасадорка
Гудрун Штајнакер, која во обраќањето
изрази убедување дека од овој ветерен парк
ќе произлезе значајна развојна енергетско-
политичка порака. - Преку овој проект
заеднички ќе докажеме дека ветерната
енергија е реална опција во Македонија и
дека може да се надминат сите логистички
и регулаторни предизвици, рече Штајнакер.
Мапа со локации на четири градежни места
Дел од средствата за изградба на
ветерниот парк „Богданци“ се обезбедени
преку кредит од Германската КФВ банка,
потпишан во април минатата година. За систем на Македонија и ќе почне со извори на електрична енергија, како и
проектот чија вредност е 55,5 милиони производство на електрична енергија. стратегијата на ЕУ за развој на овој вид
евра, КФВ обезбеди 32,9 милиони евра, Приказната за ветерните електрани капацитети. Изградбата на електрани на
а останатите 22,6 милиони се сопствени во земјава започна уште во 2004 година. ветер би имала позитивни импликации
средства на АД ЕЛЕМ. Согласно Се знае дека од сите обновливи извори за целиот електроенергетски сектор на
утврдената динамика, во наредните два највисока стапка на развој во светот во Македонија, како и за локалната економија.
месеца се очекува да пристигнат првите последните две децении има енергијата Одлуката за вклучување на енергијата
турбини и да почне нивната монтажа, на ветер. Овој тренд се совпаѓа со на ветерот како дел од портфолиото на АД
а во последниот квартал од годинава стратегијата на владата на Република ЕЛЕМ е донесена во јуни 2004 година, кога
паркот ќе влезе во електроенергетскиот Македонија за развој на обновливите Секторот за развој и инвестиции објави
Јавен повик за изработка на Прелиминарен
атлас на ветровите за Република
Македонија. Со атласот е утврдено дека
Приказ на 16 од вкупно 22-те турбини
најдобри ресурси на ветер во Македонија
има на планинските сртови, додека во
низините и долините има значително помала
просечна брзина на ветерот. Резултат од
Атласот беа 20 локации – кандидати ширум
земјата, со потенцијал за инсталирање на
постројки со капацитет од 25 MW до 33 MW.
Стратешката цел на ЕЛЕМ е изградба
на првиот ветерен парк во Република
Македонија за производството на
електрична енергија од ветерна
енергија и евалуација на нејзиниот
потенцијал во државата. Една од
главните цели на проектот уште од
самиот почеток, како пилот проект,
беше да ја помине целокупната законски
предвидена процедура за изградба и
да претставува позитивен сигнал за
сите заинтересирани инвеститори.
За достигнувањето на овие цели
беше изработен Генерален план 
31 мај 2013 ПОРТА3 13
програмата на Европска Унија CARDS.
Физибилити студијата, која е завршена
во 2010 година, нуди информации за
физичките карактеристики, економската и
финансиската изводливост, можностите за
финансирање и еколошките, социјалните и
другите влијанија на проектот, според кои,
оној што предложува би можел да донесе
одлука дали да продолжи со проектот или
не. Стратешката цел е воспоставување
на првиот ветерен парк во Република
Македонија со цел демонстрирање на
производството на електрична енергија
од ветерна енергија и евалуација на
нејзиниот потенцијал во државата.
За својот прв проект, ЕЛЕМ си постави
за цел минимално годишно производство
од 100 GWh од ветерна енергија или
приближно 2 отсто од моменталното
годишно производство. Пресметувањето
врз основа на широко употребуваните
турбини со инсталиран капацитет помеѓу
2 и 2,5 MW, ја одреди големината на
Мапа која ги покажува сите четири локации на кои би можело да се паркот на ветерни електрани од 50 MW,
изгради Парк на ветерни електрани (S/S: Трафостаница) за исполнување на претходната цел.
Деталната евалуација на локацијата покажа
дека оваа големина на паркот на ветерни
составен од три фази, и тоа: локации со доволен претпоставен
електрани ја оптимизира употребата на
1. Изработка на Атлас на ветрови енергетски потенцијал на ветерот.
достапниот простор и ветерните ресурси.
за Република Македонија Следниот чекор, односно третата фаза,
По прифаќање на Нацрт-физибилити
2. Обезбедување на висококвалитетни беше подготовка на Физибилити студија.
студијата, ЕЛЕМ во март 2010 година
мерни податоци од најповолни локации Од крајот на 2008 година, активностите
организираше конференција за проектот и
3. Изработка на Физибилити студија за ветерна енергија се поддржани од
ги објави резултатите од студијата. За време
за најповолните локации Канцеларијата за инфраструктурни проекти
на оваа конференција беа одредени првите
Првата фаза беше имплементирана за Западна Европа IPF (Western Balkan
контакти со потенцијалните финансиски
во 2005 година, и во јуни истата година Infrastructure Projects Facility), дел од
институции. KfW Entwicklungsbank од
американската компанија AWS Truewind
Германија го покажаа својот интерес
LLC го изработи Прелиминарниот атлас
за обезбедување финансии на Паркот
на ветровите за Република Македонија.
на ветерни електрани „Богданци“.
Користен е mesoscale модел за проценка
Обезбедувајќи иницијатива за нови
на ветерот и тој се користи како извор
инвестиции за употреба на достапна ветерна
на метеоролошки податоци кои се
енергија, како обновлив извор на енергија,
анализираат повторно. Треба да се
Регулаторната комисија за енергетика
напомене дека методата и извештајот
на Република Македонија донесе Одлука
може да се користат за идентификување на
за одредување на повластена тарифа за
потенцијалните области за понатамошни
продажба на произведена електрична
испитувања, но не можат да се користат
енергија и доставена од ветерниците,
за квантификација на потенцијалот на
која е одредена да изнесува 8,9 €cents/
ветерот на специфична локација.
kWh. Привилегираниот произведувач е
Втората фаза започна во април 2006
под обврска да користи привилегирана
година, со склучување на договор меѓу АД
тарифа во период од 20 години.
ЕЛЕМ, ФЕИТ (Факултет за електротехника
Една од главните цели на овој проект,
и информациски технологии) и NTE
уште од самиот почеток е, како Пилот
(Nordrondelag Electricitetsverk in Norway).
проект, тој да ја помине целокупната
Оваа фаза беше спонзорирана од
законски предвидена процедура за
норвешкото Министерство за надворешни
изградба и да претставува позитивен
работи и имплементирана од компаниите
сигнал за сите заинтересирани
NTE и КVT (Kjeller Vindteknikk). Проектот,
инвеститори. Од овие причини, а согласно
меѓу другото, опфаќа монтажа на четири
постојната законска регулатива, АД
мерни станици со висококвалитетна
ЕЛЕМ ја започна постапката за
мерна опрема, инсталирана во периодот
обезбедување на сите неопходни документи,
јуни/јули 2006 година на четири
Локација Богданци - Мерен столб како Анализа на влијание на ПВЕ Богданци
14 ПОРТА 3 31 мај 2013
Паркот на ветерни електрани ќе се инсталира во две фази
на мрежата до МЕПСО, изработена од фаза со 36,8 MW и нето годишното Шемата е прикажана на следниот начин:
страна на МЕПСО во февруари 2010, производство од 90 GWh и втората фаза Fichtner GmbH &Co. KG беше назначен
изработена е Геолошка проспекција на со останатите 13,8 MW и дополнително од страна на АД ЕЛЕМ со задача
теренот на идниот парк, Идеен проект за нето производство од 33 GWh. консултант за имплементација за време
Паркот на ветерни електрани „Богданци“, Шемата за паркот на ветерни електрани на инженеринг, наддавање и период за
како и Студија за оцена на влијанието врз се состои од вкупно 22 WECs кои се доделување на договор (Фаза I), и да помага
животната средина. Земајќи ги предвид наредени во една линија, до највисокиот за време на извршувањето на проектот,
достапните финансиски ресурси, беше дел на гребенот. Во првата фаза, треба да вклучувајќи надзор на локација (Фаза II).
договорено паркот на ветерни електрани се постават 16 ветерни турбини од околу Проектот ќе се реализира за време
да се инсталира во две фази: првата 80-95 метри дијаметар на секој ротор. на периодот 2011 - 2013 година. 
3
2,3 2,7 3,6
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4 3,0
плочи, 25 kg Малтер
Малтерзаза
лепење
лепењенана
стиропор
стиропор(EPS)
(EPS)
армирање
армирање и глетување,
и глетување,2525
kgkg Putzgrund
PutzgrundFassade
Fassade
Потрошувачка: 5 kg/m 2 Thermokleber Addi Подлога
Подлога
пред
пред
нанесување
нана
Putzgrund Fassade
Малтер за лепење стиропор (EPS)
плочи, 25 kg
Kati Потрошувачка:
Потрошувачка:
Акрилен фасаден
за за
Силикатен лепење:
лепење:
ca.ca.
5 kg/m
фасаден 5 kg/m
2 2
малтер, 25 kg
малтер, 25 kg
завршни
завршни
фасадни
фасаднималтери,
малтери,2020
kgkg
Подлога пред нанесување на Потрошувачка:

0,30,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
2 2
за за
армирање:
армирање:
Измазнета ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
структура 2 2
Загребана структура
Потрошувачка: 5 kg/m 2
1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm
Измазнета структура Загребана структура
завршни
рубрика фасадни малтери, 20 kg 2,3 2,7 3,6 2,4 3,0
архитектура
1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm
25
лтер,
kg 25 kgПотрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2 2,3 2,7Conni 3,6
Фасаден систем 2,4
со плочи3,0
од Малтер
Фасаден
Mosaic
Mosaic
цокле,
системцокле, 2525
соkgплочи
kg
од Кнауф
Кнауф
Минер
KlebeSpachtel Силиконски фасаден малтер, 25 kg
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор (EPS) M M Потрошувачка:
камена волна
0,30,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m 2 2
малтер
Малтер за лепење на стиропор (EPS) Малтер
Малтер заза
Измазнеталепење,
лепење,
структура армирање
армирање
Загребанаиструктура
и
Системи
Системисос
агребана
а структура
структура
армирање и глетување, Styrokleber
25 kg Putzgrund
1,5 mm Fassade
глетување
глетување нана
2 mm плочи
плочи
3 mm и ламели
и2 ламели
mm од
3од
mm
Малтер за лепење на стиропорни (EPS) камена
Подлога камена
пред
2,3 волна,
волна, 2525
2,7 3,6kgkg 2,4 на 3,0 и истиропор
стиропо
Преднос
Потрошувачка: плочи, 25 kg завршни фасадни малтери, 20 kg 1
mm3 mm 3за mm Mosaic
лепење: ca. 5 kg/m 2
Потрошувачка: 5 kg/m 2 за за
лепење:
лепење:
Kati
за за
ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
0,3ca.–ca.
армирање:
армирање: 70,5
2
kg/m
2
kg/m
7 kg/m
2 2 2 Кнауф
Кнауфдооел
дооелСкопје,
Скопје,
1
• Пароп
за армирање: ca. 6 kg/m Силикатен фасаден малтер, 25 kg 2
2
бул.
бул.
Александар
АлександарМакедонски
Македонски
бб,бб, 2 • Економ
3,0 Малтер за цокле, 25 kg
4 3,0
Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2
Кнауф фасаден систем
Измазнета структура
1,5 mm 2 mm 3 mm
2,3 2,7 3,6
2 mm
2,4
3 mm 3
3,0
1000
1000
Тел:
Тел:
Скопје,
Скопје,
0202
Македонија
3235750,
3235750,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk Knauf
Knauf
Macedonia 3
Macedonia
• Довер
• Едност
KlebeSpachtel Mosaic
Малтер за цокле, 25 kg
Малтер за лепење на стиропор (EPS)
армирање и глетување, 25 kg
Системи со плочи од Кнауф
Putzgrund Fassade
0,3 пред
Подлога – 0,5нанесување
kg/m2 на
камена волнафасаден систем
KlebeSpachtel M Потрошувачка:
завршни фасадни малтери, 20 kg 4
за лепење: ca. 5 kg/m2 и стиропор (EPS) 4
ер, 25 kgМалтер
малтер, 25 kg за лепење,
глетување на плочи и ламели од
армирање и
за армирање: ca. 6 kg/m2 Системи со плочи од камена волна
Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2
5
камена волна, 25 kg 5 и стиропор (EPS)
Потрошувачка: Thermokleber
Thermokleber
Thermokleber
Thermokleber Addi
Mosaic Addi Addi
Addi
агребана
а структураструктура
Кнауф дооелзаСкопје,
лепење: ca. 6Малтер
Малтер
kg/m 2
заза
лепење
Малтер
лепење
Малтерстиропор
застиропор
за
лепење
лепење
(EPS)
стиропор
(EPS)
стиропор (EPS)
(EPS) Малтер за цокле, 25
Акрилен
Акрилен kg
фасаден
Акрилен
фасаден
Акрилен малтер,
фасаден
малтер,
фасаден25Кнауф
25
малтер,
kgмалтер,
kg 25фасаден
25kgkg систем
6
за армирање: ca.плочи,
плочи,
7 kg/m22525
kg
плочи,
kgплочи,
2525
kgkg Кнауф дооел Скопје, Потрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2
mm бул. Александар Македонски

3 mm 3 mm Потрошувачка: бб,KlebeSpachtel M
бул.
и Александар Македонски бб,Измазнета
1. Styrokleber Измазнета
* структура
структура
Измазнета
Загребана
структура
Загребанаструктура
структура
Загребана
1.Загребанаструктура
структура
KlebeSpachtel
Малтер за лепење, армирање
Системи со плочи одMкамена волна
1000 Скопје, Македонија
5Потрошувачка:
kg/m
5 kg/m 5 kg/m
5иkg/m 2 2 2 2
глетување на плочи 1000
ламели од Скопје, Македонија
2. Stiropor (EPS)
1,51,5
mmmm2 mm
2 mm1,51,5
3mm
mm
3mm
mm
2 mm
22mmmm
2 mm
3 mm
3 mm 322.mm
2Камена
3стиропор
mm волна*
mm (EPS)
3 mm
3 mm
3,0Addi Addi камена волна, 25 kg Тел: 02 3235750, и
4Тел:
3,002 3235750,
АкриленАкрилен
фасаденфасаден малтер, малтер,25 kg 25 kg
3. KlebeSpachtel со мрежичка
info@knauf.com.mk, 4. Putzgrund2,3 2,3
Fassade
2,7
2,7 2,32,3
3,63,62,7
2,7
2,42,43,6
3,6 3,0
3. KlebeSpachtel M со мрежичка
3,0
2,42,4 3,03,0
4. Putzgrund Fassade
info@knauf.com.mk, за лепење: ca. 6 kg/m
за армирање: ca. 7 kg/m
www.knauf.com.mk 2
5. Addi
Кнауф дооел **
Скопје,
2 Knauf Macedonia 5. SP 260 **
www.knauf.com.mk
ИзмазнетаИзмазнета
структура структура Knauf Macedonia
ЗагребанаЗагребана
бул. Александар Македонски бб,
структура структура * За лепење
1000 Скопје, Conni
ЕРЅ
Македонија Conni
плочи Conni
може да се Conniи Thermok-
употреби
6. Егализациска (изедначувачка) боја
Тел: 02 3235750, Силиконски
Силиконски
leber. Kaj Styrokleber-от Силиконски
кај објекти фасаден
со фасаден малтер,
висина до 8m фасаден
малтер,
фасаден
25*25
малтер,
kgмалтер,
Кај kg од25
плочите 25
kgkg
камена волна неопходно е
1,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm3 mm 23mm
mm 3 info@knauf.com.mk,
mm нема потреба за типлување, додека при употреба на
www.knauf.com.mk типлувањето со типли со челично јадро
Thermokleber-от секогаш
Измазнета е потребно
Измазнета типлување.
структура
структура
Измазнета Knauf Macedonia
Загребана
структура
Загребана
структура
структура
Загребана
структура
2,3 2,7
2,3 3,6
2,7
Styrokleber
Styrokleber 2,4
3,6
Styrokleber
Styrokleber 2,4
3,0 3,0 32**mm
Наместо SP 260 и егализациска боја може да се
малтер,
р, 25 kg 25 kg Малтер
лепење
Малтер
лепење
Малтерна
зана
за
лепење
стиропорни
лепење
нана
(EPS)
(EPS) (EPS)
(EPS) 2,32,3 (Kati,2,7
фасадни нанесувања 2,72,3
Conni 2,3
3,6
или SP3,62,7односно
260, 2,7
2,42,43,63,6 3,03,0
2,42,4
1,51,5
силиконско
mmmm2 mm 2 mm
1,51,5
3mm
mm
3mm
mm
2 mm
22mmmm
2 mm
3 mm
** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни
3 mm
3 mm
3,03,0 нанесување Knauf Conni или RP
завршно
2 mm 3 mm
3 mm
употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati,
плочи,
плочи,
2525
kg
плочи,
kg
плочи,
2525
kgkg RP 240 со егализациска боја)
Фасаден систем со плочи од
240 во комбинација со егализациска боја.
Фаса
агребана
а структура ConniПотрошувачка:
структура ConniПотрошувачка:
5
kg/m
5 kg/m 5 kg/m
5 kg/m 2 2 2 2
Kati
Kati Kati
Kati
стиропор (EPS) каме
фасаденфасаден
малтер, малтер,
25 kg 25 kg Силикатен
Силикатен
Силикатен
фасаден
Силикатен
фасаден
малтер,
фасаден
малтер,
фасаден
2525
малтер,
kgмалтер,
kg 2525
kgkg
mm3 mm 3 mm
структура структура
ЗагребанаЗагребана
структура структура Измазнета
Измазнета
структура
структура
Измазнета
Загребана
структура
структура
Загребана
Загребана
структура
структура 1
2
4 3,0 3,01,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm
3 mm 23mm mm 3 mm
1,51,5
mmmm2 mm
2 mm1,51,5
3mm
2,32,3 2,72,72,32,3
mm
3mm
mm
2 mm
22mm
3,63,62,72,7
mm
2 mm
3 mm
3 mm3 mm
32 mm
2,42,43,63,6 3,03,0
2 mm
2,42,4
3 mm
3 mm
3,03,0
EPS) 2,3 2,7
2,3 3,6
2,7
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4
3,6
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel 2,4
3,0 3,0 3
Малтер
лепење
Малтер
лепење
Малтерна
зана
за
лепење
стиропор
лепење
стиропор
на(EPS)
на
стиропор
(EPS)
стиропор (EPS)
(EPS)
армирање
армирање армирање
и армирање
глетување,
и глетување,
и глетување,
и25
глетување,
25
kgkg 2525kgkg Putzgrund
Putzgrund
Putzgrund
Fassade
Putzgrund
FassadeFassade
Fassade
Addi Addi Подлога
Подлога
пред
пред
Подлога
Подлога
пред
преднанесување
на
на нана
eе(EPS)
стиропор (EPS) Kati
за за
Силикатен
Kati
АкриленПотрошувачка:
лепење:
лепење:
ca.ca.
Силикатен за
фасаден
5 за
фасаден
Акрилен
kg/m
лепење:
5 kg/m
лепење:
2 2
малтер,
фасаден
ca.ca.
фасаден5 kg/m
малтер, 5 kg/m
2 2
25 малтер,
kg
малтер,
25
25 kg
kg 25 kg
завршни
завршни
фасадни
завршни
фасадни
завршни
малтери,
фасадни
малтери,
фасадни
20
малтери,
20
kg
малтери,
kg 2020
kgkg
4
на
вање на Потрошувачка:
0,3
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
0,3
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
kg/m
2 2 2 2
за за
армирање:
армирање:
Измазнета за
ca.
за
ca.
армирање:
6 армирање:
kg/m
6 kg/m
структура 2 2
Измазнета ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
структура
Загребана 2 2
структура
m2
1,5 mm 2 mm 1,5 3mm mm 2 mm 2 mm 3 mm 3 mm 2 mm 3 mm
структура структура Загребана Загребана
структура структура
лтери,
, 20 kg 20 kg 2,3 2,7 2,3 3,6 2,7 2,4 3,6 3,02,4 3,0 5
1,5 mm 2 mm
1,5 mm3 mm
2 mm 2 mm3 mm 23mm mm 3 mm
Mosaic
Mosaic Mosaic
Mosaic
/m2 2,3 2,7
2,3
Conni 3,6
2,7 2,4
3,6
Conni со 2,4
3,0 3,0 Малтер
цокле,
Малтер
цокле,
Малтер 25
за
25
kg
за
цокле,
kg
цокле, 2525
соkg kg
Фасаден Фасаден
систем
систем
плочи
фасаден малтер,
со
фасаден
одплочи
25 малтер,
kg
од
25 kg
Фасаден Фасаден
систем
со
систем
0,3
0,3
– 0,5
– 0,5
kg/m
плочи
kg/m
0,30,3
– 0,5
од
плочи
1.kg/m
– 0,5
kg/mStyrokleber *
2
од
2Кнауф
Кнауф
Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
Минерални фаса
фас
Минерални
завршни зс
1. Kleb
2 2
KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор KlebeSpachtel
KlebeSpachtel
стиропор
(EPS) MM (EPS)MM каменакамена
волна волна 2. Stiropor (EPS) малтери
малтери 2. Кам
S) Малтер
Малтер заза
Измазнеталепење,
Малтер
лепење,
Малтер
структура за
Измазнетаармирање
за
армирање
лепење,
лепење,
структура
Загребанаармирање
иструктура
армирање
иЗагребанаиструктура
и 3. KlebeSpachtel Системи
соСистемисо
мрежичка Системи
со
Системи
плочи
плочиод
со
од
со
камена
плочи
камена
плочи од
во
3. Kleb
Putzgrund
Putzgrund
глетување
глетувањеFassadeFassade
глетување
наглетување
1,5 mm 2 mm наплочи
1,5плочи
mm 2иmm
3mm на
ламели
и2 на
ламели
плочи
mm плочи
3 mmоди
3од
ламели
и2 ламели
mm mm од3од
mm 4. Putzgrund Fassade 4. Putz
порни
е на стиропорни
(EPS) камена
Подлога
(EPS) камена волна,
Подлога
пред
2,3 волна,
камена
камена
25
2,7 пред
2,3 25
3,6kg
волна,
kgволна,
2,4 25 25
2,7 на
3,6kgkg
3,02,4 на 3,0 5. Addi ** и и
стиропор
стиропор
и
Предностии
стиропор
(EPS)
стиропор
(EPS)
Предности(EPS)
(EPS)
на минерални
на ми
5. SP 2
6. Егал
завршни завршни
фасадни
Потрошувачка: фасадни
малтери,малтери,
Потрошувачка: 20 kg 1 20 kg 1 * За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok-
m2 за за
лепење:
лепење:
ca.ca.
за
6 за
kg/m
лепење:
6 kg/m
лепење:
ca.ca.
6 kg/m
6 kg/m
2 2 2 2
1 Styrokleber-от кај
leber. Kaj 1 објекти со висина до 8m
Kati
за за 0,3за
армирање:
армирање:
ca. Kati
–за
70,5
ca. kg/m
армирање:0,3ca.–
армирање:
kg/m
7 kg/m
2 2
70,5
2ca. kg/mkg/m
7 kg/m
2 2 2 Кнауф
Кнауфдооел
дооелКнауф
Скопје,
Кнауф
Скопје,
дооел
дооелСкопје,
Скопје, • Паропропустливост
• Паропропустл
нема потреба за типлување, додека при употреба на
* Кај пло
kg 2 2Александар типлувањ
Силикатен Силикатен
фасаден малтер,
фасаден 25 малтер, 25бул.
бул.
kg Александар
бул.
бул.
бб,
бб,
бб,бб, 2 секогаш2е• Економичност • Економичност
kg
Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
систем
систем
Thermokleber-от потребно типлување.
1000
1000Скопје,
Скопје,
1000
1000
Скопје,
Скопје,
Загребана структура Тел:
Тел:
0202
Загребана структура 3235750,
3235750,
Тел:
Тел:
0202
3235750,
3235750, • Доверливост • Доверливост
** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни
** Намес
употреб
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk, фасадни нанесувања • Едноставна
(Kati, Conni или SP • Едноставна
260, употреба
односно упо
/m2 1,5 mm 2 mm 1,5 3mm
2,3 2,7
mm 2 mm
2,3 3,6
2 mm 3
2 mm 3 mm 3 mm 3 mm 3
2,7 2,4
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
3,6
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
3,02,4 3,0 Knauf
Knauf
RP 240 3
Macedonia
Macedonia
со егализациска 3
Knauf
Knauf
Macedonia
Macedonia
боја)
силиконс
240 во к
Mosaic Mosaic SP 260

МинераленМи
SP
за
Малтер за
Малтер
цокле, засистеми
25
цокле,
kg 25контактна
kg
пор
е на(EPS)
kg
Дозволете
стиропор
ување, 25 kg
(EPS)
дека "Изгор
им на
Системи
нашите
Putzgrund
лето-кочан
Потрошувачка: –
Системи
зима"
0,3 0,5
Подлога пред kg/m
0,3
Подлога
со плочи
Fassade за
Putzgrund
не
–
2
Fassade
е
0,5
нанесување опис
kg/m и
2
од Кнауф
со плочи
за
пред нанесување
на Вашиот
на
од Кнауф
камена
дом.
каменафасаден
волна фасаден
волна
фасада, трајно да Ви покажат
систем систем фасаден малт
фа
структура, стр
25
4 20 kg 4
2
/m2
Вдишете голема и стиропор
доза чист
завршни
и стиропор
и свеж
фасадни
завршни
Потрошувачка: (EPS) (EPS)Системи
воздух,
малтери,
фасадни20 kgовозможена
малтери,
0,3 – 0,5 kg/m0,3
2
од единствените Кнауф
Системи
со ѕид.
– 0,5 kg/m2
со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден плочи
системи 4
соод
плочи
камена
од камена
4
волна волна Гранулација Гра
1,5 mm 1,5
Конечно можете да го добиете посакуваниот5 квалитет5 на живот ивостиропор
и стиропор Вашиот
(EPS) дом.
(EPS) 5 5 2 mm 2m
Mosaic Mosaic 6 6
Малтер за цокле,
Малтер25
заkg
цокле, 25 kg
Кнауф дооел
Кнауф
Скопје,
дооел Скопје,
0,3 – 0,5 kg/m0,3 – 0,5 kg/m 2 2 Кнауф
Кнауф
фасаден
фасаден
систем
систем RP 240
МинераленМи
RP
за
M
бул.
ње
е, и Александар
армирањебул.
и Александар
Македонски Македонски
бб,
1. Styrokleber бб, *
1. Styrokleber
* 1. KlebeSpachtel
1. KlebeSpachtel
M M фасаден малт
фа
1000
очи
ли од Скопје,
1000
и ламели одМакедонија
Скопје, Македонија Системи со
Системи
плочи од
сокамена
плочи од
волна
камена волна структура, стр
25
2. Stiropor2.
(EPS)
Stiropor (EPS) 2. Камена2.волна*
Камена волна*
5Тел:
kg 02 3235750,
Тел: 02 3235750,
3. KlebeSpachtel
3. KlebeSpachtel
со мрежичка
со мрежичка и стиропор и стиропор
(EPS)
3. KlebeSpachtel (EPS)
3. KlebeSpachtel
M со мрежичка
M со мрежичка
info@knauf.com.mk,
info@knauf.com.mk,
4. Putzgrund 4. Putzgrund
Fassade Fassade 4. Putzgrund
4. Putzgrund
Fassade Fassade Гранулација Гра
2
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk
5. Addi
Кнауф дооел **дооел
Кнауф
Скопје, 5. Addi **
Скопје, Knauf Macedonia
Knauf Macedonia 5. SP 260 **5. SP 260 ** 2 mm 2m
/m 2
2,5 mm 2,5
бул. Александар
бул.Македонски
Александарбб,
Македонски бб, 6. Егализациска
6. Егализациска
(изедначувачка)
(изедначувачка)
боја боја
f Macedonia
Knauf Macedonia * За лепење
1000 Скопје, 1000 ЕРЅ
* Заплочи
Скопје, лепењеможе
ЕРЅда
Македонија плочи
се употреби
може да исеThermok-
употреби и Thermok-
16 ПОРТА
Тел: 0231
3
3235750,
leber.Тел:
Kaj 02
мај 2013 3235750,
Styrokleber-от
leber. Kaj Styrokleber-от
info@knauf.com.mk,
кај објекти сокај
немаinfo@knauf.com.mk,
потребанема
за типлување,
потреба задодека
висина
објекти
типлување,
до со
8mвисина до 8m * Кај плочите*од
при употреба
додека при на употреба на
Кајкамена
плочите
волна
од камена
типлувањето типлувањето
неопходно
со типли со челично
волнае неопходно е
со типлијадро
со челично јадро
www.knauf.com.mk
www.knauf.com.mk Силиконска
Си
Thermokleber-от
Thermokleber-от
секогаш е потребно
секогаш типлување.
е потребно типлување.
Knauf Macedonia Knauf Macedonia
егализациск
ега
** Наместо SP
**260
Наместо
и егализациска
SP 260 и егализациска
боја може дабоја
се може да се
„отворена академија“, норфлок, велика британија дрвна архитектура
Мултифункционален „форум“
Академијата во Норфлок претставува врвен израз во употреба на модерни методи
на дрвни конструктивни решенија. Со префабрикување на градбените елементи -
панели, објектот бил подигнат за само 10 недели, наместо предвидените 18 недели.
Исто така, придружните четири спортски сали биле поставени само за четири дена.
александар черепналКоСКи, дипл. инж. по дрвна индустрија
„О
творена
академија“
во Норфлок,
Велика
Британија,
е еден од
најголемите и најмодерните објекти
изградени од дрво со капацитет за
950 студенти. Проектот почнал со
изградба во 2009 година, а површината
на која се простира објектот
изнесува 9.000 метри квадратни.
Визијата на главниот архитект Шепард
Робсон (Sheppard Robson) за изградба
на академијата била да се создаде
едно живописно и привлечно место
за продлабочување на знаењето кај
младите, а во исто време да служи
и како простор за промовирање на
отворено општество. Главниот дел
од академијата е поставен на три
ката, а училниците се изградени
околу еден централен „форум” –
мултифункционален, социјален и
наставен простор. Овалниот простор
има три основни функции: 
3
дрвна архитектура
процесот на подготвување на тендерот за Брзото темпо на подигање на објектот
изградба. Оваа ревизија предложила да се отворила можност побрзо да се почне
изгради објектот со дрвна конструкција, со работите внатре во објектот, и да
употребувајќи лепени ламелирани носачи се изработувааат внатрешните работи
и попречно слепени дрвни плочи. Овалната како што се поставување на инсталации,
форма на објектот и големите распони подови, внатрешна столарија, санитарни
во училниците биле голем предизвик простории и друго. Брзото темпо на
за конструктивно решавање, но сепак изградба, исто така, значително заштедило
инженерите ангжирани на проектот во време и финансии за изведувачот.
успеале да го решат со употреба на Во ентериерот и екстериерот на објектот
дрвото како конструктивен материјал. може да се забележи голема употреба
Академијата во Норфлок претставува на дрвото. Фасадата е обложена со
врвен израз на употреба на модерни методи декоративното дрво кедар, додека во
на конструктивни решенија и изградба од ентериерот во некои делови можат
дрво. Со префабрикување на градбените да се забележат масивните дрвни
елементи – панели, објектот бил подигнат плочи. Природниот изглед на дрвните
за само 10 недели, наместо предвидените плочи може да се види во деловите
18 недели. Придружните четири спортски од зградата, како што се скалите,
сали биле поставени за само четири дена. внатрешните балкони, училниците и
надворешниот дел со прозорци предвиден

за наставните простории има најмногу
дневна светлина и вентилација, средниот
дел од овалот е предвиден за помошни
простории како складишта, канцеларии
и друго, додека внатрешниот дел во
срцето на овалот е со отворен простор
и со балкони и транспарентен кров.
„Отворената академија“ оригинално
била планирана да се изгради со
традиционална конструкција од армиран
бетон, но сепак била направена ревизија
за избраната бетонска конструкција во
18 3
дрвна архитектура
друго. Спортските сали однадвор архитектонски одржлив предлог. Со

се обложени со фасадна цигла, направените проценки од страна на
додека во внатрешноста, исто така, инженерите на Универзитетот Бат,
може да се видат дрвните плочи. употребата на дрво во самиот проект
Привлечните и декоративни детали во значително ќе влијае врз заштита
објектот се повторно изработени од на животната средина. Проценките
дрво, како на пример дел од гелендерите укажуваат на двојно помалку
на скалите, лизгачките дабови врати, загадување, во споредба со употреба на
кои ја затвораат главната рецепција традиционалните градежни материјали
на влезот и друго. Овалниот форум челик и бетон. За изградба на академијата
во внатрешноста го краси целина биле употребени приближно 3.500 м3
од прекрасни дрвни конструкции. дрво. Ова количество дрво употребено
Благо свиениот кров, изработен од во конструкцијата, во неговиот животен
префабрикувани дрвни панели, е налегнат циклус преработило приближно 2.700
на 12 масивни лепени ламелирани тона јаглероден диоксид. Огромното
носачи, кои исто така се благо свиени. количество на преработен јаглероден
Кај објектот на „Отворена академија“ диоксид на зградата и овозможува да
може да се забележи дека дрвните почне оперативно да функционира со
конструкции може да постигнат негативен баланс на јаглероден диоксид
финансиски остварлива програма и во времетраење од 10 години. 
ÑÎÎÏØÒÅÍÈÅ ÄÎ £ÀÂÍÎÑÒÀ
çà ïðîòèâïðàâíî êîðèñòå�å íà èìåòî íà
Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ� Êèðèë è �åòî�è¼� âî Ñêîï¼å
Èì ñå ñîîïøòóâà íà äåëîâíàòà è íà ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò äåêà Çàâîäîò çà è�ïèò�âà�å ìàòåðè¼àëè è

ðàçâî¼ íà íîâè òåõíîëîãèè Ñêîï¼å - Ñêîï¼å, îä 2009 ãîäèíà ïðîòèâïðàâíî âî íàçèâîò íà ñâî¼àòà ôèðìà
ãî êîðèñòè èìåòî íà Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäè¼� âî Ñêîï¼å. Íà îâî¼ íà÷èí ãè äîâåäóâà âî çàáëóäà
äåëîâíèòå è äðóãèòå ñóá¼åêòè âî Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à è ïîøèðîêî äåêà ñå ðàáîòè çà èíñòèòóöè¼à âî
ñîñòàâ íà Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäè¼� âî Ñêîï¼å.
Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è �åòîäè¼� âî Ñêîï¼å ñîîïøòóâà äåêà ñòàòóñîò ïðèäðóæíà ÷ëåíêà íà
Óíèâåðçèòåòîò, Çàâîäîò çà èñïèòóâà�å ìàòåðè¼àëè è ðàçâî¼ íà íîâè òåõíîëîãèè Ñêîï¼å - Ñêîï¼å ãî èìà
èçãóáåíî ñî Îäëóêà íà Óíèâåðçèòåòñêèîò ñåíàò è ñî ïðàâîñèëíà è èçâðøíà ïðåñóäà íà Îñíîâíèîò ñóä
Ñêîï¼å 2 - Ñêîï¼å, à ñî òîà ãî èìà èçãóáåíî è ïðàâîòî äà ãî êîðèñòè èìåòî íà Óíèâåðçèòåòîò.
Óíèâåðçèòåò �Ñâ� �èðèë è �åòîäè¼� âî Ñêîï¼å
3
Дом за гости
К
омплексот Nowhere but Sajima обезбедува привремен Андреа Јамакоска
дом за сопствените гости. Тој е сместен во мало
рибарско село во областа Канагава, Јапонија, и е дел
од програмата што вклучува неделно изнајмување на
вили. Се работи за идеја на архитектонското студио
"Yasutaka Yoshimura Architects", со која се предлага
еден нов урбан животен стил со претпоставка дека природата ќе се
приближи повеќе до урбаниот човек и неговото забрзано живеење.
Објектот е конципиран како триаголен блок со долги и тесни
простори налик на туби, кои се соединуваат во единствена станбена
единица. Целиот концепт е со отворени визури кон пејзажот на
океанското пространство, и додека опкружувањето директно се
20 ПОРТА3 31 мај 2013

пресретнува со океанските води и водниот
канал, истовремено е ориентиран и кон
објектите од спротивната страна на
каналот. Со цел да се овозможи адекватна
приватност без никаква употреба на
завеси или слични бариери, тесните и
издолжени единици се соединуваат меѓу
себе под одреден агол, отворајќи ги
погледите кон водната површина. Така,
самата ориентација на „тубите“, т.е.
станбените единици, природно ја спречува
линијата на визурите кон соседните
апартмани. Вака формираниот концепт
ја контролира и одржува приватноста,
но и општествената слика за комплексот.
Служејќи како простор за одмор, семејни
прослави, приватни изложби но и за работа
и бизнис, објектот е лесно адаптибилен
кон имагинацијата и намерата на
корисникот, и во тој контекст дозволува
безбројни редефинирања и менувања
на можните активности, кои би можеле
да бидат секојдневен дел од еден дом.
Неделниот сервис за изнајмување
на станбени единици претставува
релативно нов метод за управување
со јапонските недвижнини. Ваквиот
концепт, во споредба со стандардното
месечно изнајмување или пак со
хотелски престој, е вистинска можност
за „неделно живеење во дом“ за секого.
ПАРКИНГ
СИСТЕМИ
адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

1000 Скопје, п. фах: 356
тел./факс: +389 2 2465 467
e-mail: izgradba@gmail.com
www.parkingsistemi.com.mk
www.facebook.com/izgradba
3
архитектура вилата „Свети Леон“, Кејп Таун, Јужна Африка
Одбрани текстури на Ангел Ситновски, дипл.инж.арх.
В
илата на „Свети Леон“, се е заеднички проект на архитектонското Робен. Теренот е во пад и објектот со
наоѓа во предградието биро SAOTA (Stefan Antoni Olmesdahl својот заден дел е приближно 50% навлезен
Bantry Bay, каде што Truen Architects) и Antoni Associates. во косината на теренот. Горните нивоа
живеат побогатите слоеви Проектот е завршен во 2006 година. на куќата, кои се направени со големи
на граѓани од Кејп Таун, Објектот е проектиран за семејство стаклени површини, завртени кон југозапад,
во Јужна Африка. Од овој кое сака простор за опуштени и интимни лебдат преку сутеренот и ја зголемуваат,
дел на градот се пружа извонреден семејни средби, но и за поголеми средби на визуелно, висината на објектот.
поглед кон карпестиот морски брег. семејството со своите роднини и пријатели. Вилата е организирана на еден, би
Елегантниот ентериер на оваа куќа се Локацијата овозможува неповторливи рекле, линеарен начин на проектирање,
состои од смеса на вкусно одбрани погледи кон планините наречени „12 со сите простории насочени со поглед
текстури на материјали и дезени. Оваа куќа Апостоли“, плажата Клитон и островот кон морето. Задниот дел од куќата нуди
22 ПОРТА3 31 мај 2013

материјали и дезени
приватност, без многу отвори и погледи, каде што се наоѓаат спалните соби. Во Associates беа повикани да го изработат
освен стаклениот волумен, кој го оформува приземјето, од ниво на улицата од задната проектот за ентериерот на овој објект.
влезниот простор. Овој простор е заштитен страна на објектот, се пристапува преку Влезот во дневната соба се сведе на
за погледите од улицата и соседството истиот скалишен простор. Овде се наоѓа неутрална палета со суптилна игра на
со челични врамени лајсни. Двојниот базен свртен кон морето, простор за текстури и избрани материјали и ткаенини.
волумен на влезниот простор води кон забава во кој е поставен бар изработен Меко обработени кожи во крем боја
главното крило на куќата во која се од оникс, како и винарска визба. и дрвени обработки се завршници на
одвиваат секојдневните активности, а во Просторијата за вежбање со гимнастички овој едноставен, но луксузен ентериер.
него се вклучени два салони, трпезаријата справи, како и втората гостинска соба, Целото чувство кое го предизвикува
и кујната. Скулптурално поставените исто така, се сместени на ова ниво. ентериерот, е топлина и покана да дојдете
скали водат од влезот кон вториот кат, Професионалците од бирото Antoni и повторно да го посетите овој дом.
3
архитектура и уметност Олафур Елиасон
Од дискретни интервенции до м
Во неговите сè повеќебројни
„беспредметни“ дела, целта е
секогаш иста - активно учество
и поттикнување на луѓето да
размислуваат и чувствуваат
вон границите во кои се
навикнати да се движат
Бојана Филиповиќ, дипл.инж.арх.
О
лафур Елиасон е познат во светот
по своите визуелни интервенции
и амбиентални дела, во кои
нематеријалните сензации како
температура, светлина и воздух
стануваат скулптурални елементи,
кои гледачите мошне силно ги доживуваат. Наспроти
конвенционалната визуелна средба, настојувањето
на овој уметник е активно вклучување на публиката во
физичката природа на делото или инсталацијата. Роден
во Копенхаген, но од исландско потекло, тој денеска
работи во студиото за просторно истражување (Institut
fur Raumexperimente) на уметничкиот универзитет во
Берлин. Во своето дваесетгодишно искуство, Елиасон
креира скулптури и инсталации, во кои природата и
науката се спојуваат со фантазијата. Инспириран од
исландскиот пејзаж и атмосфера, неговата уметност „Харпа“, Рејкјавик, Исланд
реконтекстуализира елементи какви што се вода,
светло, лед, магла, арктичка мов или вулкански камен.
Целта на Олафур е секогаш иста - поттикнување
на свеста и чувство за простор кај гледачот.
КРИСТАЛЕН КАЛЕИДОСКОП
Во последните неколку години архитектурата зазема
позначајна позиција во делата на Олафур Елиасон.
Неговата недамнешна, и можеби најамбициозна
архитектонска интервенција е стаклената фасада за
објектот Харпа, која во здружен дизајн со данското
архитектонско студио „Хенинг Ларсен“ ја освои
наградата „Мис ван дер Рое“ за 2013 година.
Тродимензионалната фасада на концертната сала и
конференцискиот центар во Рејкјавик, како и другите
дела на Елиасон, укажуваат на неговата опседнатост
со атмосферата и светлото. Во случајов, разнобојното
фасадно стакло е инспирирано од исландските
предели и природното „северно“ осветлување.
Неговиот драматичен дизајн го рефлектира светлото
на градот, океанот и небото во заслепувачки ефект.
Обвивката на објектот е базирана на репетиција на
челични и стаклени модуларни системи кои теоретски
се повторливи (ad infinitum). Неговата дванаестстрана
24 ПОРТА3 31 мај 2013
архитектура и уметност
масивни амбиентални поставки геометрија е базирана на структурата на

„Спирални скали“, Минхен, Германија
квазикристал. Но, пред сè, овој елемент е
инспириран од базалтните кристали кои се
уникатен природен феномен на Исланд.
Вил Аретс, претседател на жири-
комисијата за наградата „Мис ван дер Рое“,
ќе изјави: „Иконичната и транспарентна
фасада на Харпа доловува постојано
менлива игра на обоена светлина,
промовирајќи дијалог меѓу градот и
внатрешниот живот на зградата. Со
создавање на идентитет на општество кое
долго време е познато по својата сага,
овој проект е порака за исполнување
на неговиот долгоочекуван сон“.
ДЕМАТЕРИЈАЛИЗАЦИЈА
Концептуализирањето на уметноста наспроти
препознатливиот уметнички објект, во
доцните 80-ти и почеток на 90-тите години на
минатиот век било, помалку или повеќе, ’idée
recu‘, кога Елиасон започнува да ја создава
својата уметност како студент на Кралската
академија на уметности во Копенхаген.
Иако неприфатена како формален естетски
предлог, „дематеријализацијата“ му дава
отворена задача за надминување на
ограничувањето на специфичните уметнички
интереси, како што неговите дела еволуираат
од дискретни интервенции во масивни
музејски поставки. Сите тие содржат менливи
рамки на референца, кои се споделени
со наука, психологија и архитектура.
"The Weather Project", Tate modern Во неговите сè повеќебројни
„беспредметни“ дела, искуството и
перцепцијата, наспроти објекти без
медијатор, стануваат негова недофатлива
тема. Внатрешниот динамизам на делата
е она поради што Елиасон ги проширува
своите рамки на презентација - од објекти
во изложби, од изложби во институции
и кон поголеми политички и социјални
рамки, како што е самиот град.
РЕФЛЕКТИРАЧКА УБАВИНА
Оние што го погледнале сонцето на Елиасон
од Weather Project во музејот Tate Modern
во Лондон, знаат дека данскиот уметник
ги создава своите инсталации со учество
на ум. The Weather Project ги повикува
посетителите на интеракција со уметничкото
дело преку рефлексија во огромно огледало.
Елиасон ја зема оваа универзална тема
како основа за истражување на идејата за
искуство, медитација и репрезентација.
Во инсталацијата, претставите
на сонце и небо доминираат во
големата сала на музејот. 
3
Магла го исполнува просторот, како да каде е присутна размена и движење; Сан Франциско во 2007 година, е збир од
навлегува однадвор и создава формации состојби кои секогаш создаваат внатрешни повеќе инсталаци, фотографии и скулптури
од облаци пред целосно да се изгуби. и надворешни изведби“, вели уметникот. поставени во серија на поврзани соби
Погледот нагоре открива дека плафонот е Размерот на ова дело го надминува она и коридори. И во овој случај, уметникот
исчезнат преку рефлексија на просторот што кој било го очекува од уметничкото креира визуелно привлечни амбиенти,
долу. Сонцето, поставено на самиот дело, вкрстувајќи го со идеја за архитектура, кои се во интеракција со гледачот.
крај на големата сала, е создадено од како древен храм со незастаклен кружен Елиасон го менува осветлувањето
илјадници еднофреквентни ламби кои светларник кој е отворен кон небото. во галериите, поставува огледала на
трансформираат визуелно поле околу И како во сон, овој нереален ефект ја плафонот, создава мал ефект на магла,
него во пејзаж со единствено жолта и брише границата помеѓу внатрешноста исполнува соба со воден базен и претвора
црна боја. Неговата форма, повторена во и надворешноста. Чувството е пријатно светларник во блескав диско калеидоскоп,
плафонското огледало, создава сфера регресивно - повторно поврзување со со цел да проникне во начинот на кој
со заслепувачки блесок, кој го поврзува нашите корени, со колективното, со го доживуваме просторот и светлото.
реалниот простор со рефлексијата. зачетокот на уметноста. Всушност, она на Преку физичко навлегување
Идејата за спонтана, социјална култура што оваа инсталација најмногу потсетува, во инсталациите, опкружувањето
во музејскиот простор е поддржана гледајќи ги луѓето што лежат под синтетичко ги вклучува сите човечки сетила
од 60 волонтери, кои со своите сонце, е модерен друидски собир. и ги поврзува сите елементи на
легнати тела на подот рефлектираат дизајнот во единствено значење.
големи човечки иницијали. ГЛЕДАЈЌИ СЕ СЕБЕСИ Инсталацијата, која Елиасон ја нарекува
„Мој интерес е субјектот во релација со КАКО ГЛЕДАШ „Еднонасочен колоритен тунел“, е
неговото социјално опкружување. Моите Изложбата Take Your Time, која првпат е атриумски мост оформен од призматични
дела ги поддржуваат менливите состојби, видена во Музејот на модерна уметност во разнобојни триаголници од акрил кои
„Еднонасочен колоритен тунел“
Павилјон на галеријата „Серпентин“ во Лондон
26 ПОРТА3 31 мај 2013

се шират во логороритамски образец.
Feelings are facts, Олафур Елиасон и Ма Јансонг
Природното светло кое навлегува во
тунелот создава фрагментиран колаж од
боја и светло додека гледачот поминува
низ него. Но, гледајќи од другиот крај на
тунелот, призмите стануваат непрозрачна
метална структура; своевидна мутирана
верзија на колоритниот калеидоскоп.
Ова сензитивно дело му овозможува на
гледачот да препознае како функционира
перспективата, како се прикажуваат
работите, и како често се различни
кога на нив гледаме од друга страна.
„Инсталациите се експериментални
поставки и се надевам дека посетителите
тоа го чувствуваат. Ако делата те
поттикнат да размислиш што си видел
и како го гледаш, мислам дека ја
имам постигнато целта. И ова е нешто
„Панорама од виножито“, музеј ARoS во Орхус, Данска
што можеш да го понесеш со себе
надвор од музејот“, вели Елиасон.
Елиасон го опишува овој феномен
како „гледајќи се себеси како гледаш“,
односно го принудува гледачот на
зголемена состојба на самосвест, што е
дел од неговата уметност колку и самите
објекти во галеријата. Уметноста веќе
не е само визуелна. Како што докажува
самата изложба, може да биде тактилна,
аудитивна и искуствена, сè додека е сè
уште ограничена на музејска поставка.
Оваа идеологија продолжува да се
провлекува во сите негови понатамошни
изложби: Your chance encounter и The body
as brain од 2009 година, Innen Stadt Aussen
од 2010 година или Your body of work и
Your emotional future од 2011 година.
САЛА НА ПЛАНИНСКИОТ КРАЛ

Со дизајнот на Олафур Елиасон, во
соработка со норвешкиот архитект Кјетил Патинираниот бронзен конус, кој ВО СИТЕ БОИ НА СПЕКТАРОТ
Торсен од студиото ”Snohetta“, летниот однадвор потсетува на планетариумот во „Панорамата од виножито навлегува во
павилјон на галеријата Серпентин во Гринич, во внатрешноста има извртена дијалог со постоечката архиектура и го
Лондон од 2007 година добива динамична, геометрија која креира илузија на огромна зајкнува погледот на градот. Креирав
театрална и космички димензија. пештера, која се крева кон небото. простор кој виртуелно ги брише границите
Кружниот подиум го обвиткува спирална помеѓу внатрешноста и надворешноста;
Павилјон на галеријата „Серпентин“ во Лондон пешачка рампа која е отворена кон каде луѓето сануваат малку несигурни
надвор, но ја обвиткува јато од најлонски дали влегле во поставка или во дел од
кабли. Движењето води кон малиот балкон, музејот. Оваа несигурност ги поттикнува
кој го надгледува централното место на луѓето да размислуваат и чувствуваат
средба или продолжува кон својот крај вон границите во кои се навикнати
- на врвот од планината од која се шират да се движат“, ќе каже авторот.
погледи кон градината Кенсингтон. Уникатната кружна патека поставена
Ова суптилно архитектонско дело, на кровот на данскиот музеј ARoS во
чиј ентериер и екстериер комбинира Орхус, Елиасон ја изведува во разнобојно
пештера и планина, се поигрува со стакло, кое потсетува на виножито. Под
просторната свест на посетителот. лебдечкото уметничко дело, кровната
Живата скулптура, како и во останатите градина е опремена како рекреативен
павилјони од серијата, е форум за простор и видиковец над градот.
настани и во оваа едиција кулминира со Видлива од голема дистанца и осветлена
дводневна маратонска лабораторија, која во вечерните часови, оваа панорама
ја истражува архитектурата на сетилата. станува своевиден компас на Орхос. 
31 мај 2013 ПОРТА 3 27
архитектура инфо
мијазаки, јапонија
Објект: хотелски комплекс
Garden Terrace Miyazaki
Архитектонско студио: Kengo Kuma and Associates
Лоциран на местоположба на некогашен индустриски
комплекс во близина на железничката станица, овој
хотелски комплекс е дефиниран како двокатна структура
која се карактеризира со обвивка од бамбусни прачки
и кровна покривка со голем наклон и надвиснати
настрешници. Функционалните содржини на хотелот
како соби за изнајмување, простории за банкети и
ресторан, се организирани така што го заобиколуваат
централниот атриум. Дизајн концептот е осмислен со
цел да го оформи просторот како една тивка и мирна
средина, каде пејзажното бамбусово опкружување и
базените обезбедуваат сценска слика во однос на целосно
транспарентната капела за свадби и јадрото на комплексот.
Гвадалупе, мексико
Објект:
екстензија на католичкиот универзитет на санта фе
Архитекти: Javier Mendiondo & Lucila Gómez
Проектот за проширување на универзитетот нуди можност за

ресоздавање на специфичните и препознатлви карактеристики на
Гвадалупе, како што се вегетацијата и начинот на креирање на јавните
простори. Новиот ојбект го менува енвиронменталистичкиот карактер
на уличните коридори од населбата, приближувајќи ги кон самиот
ентериер преку имплементација на вегетацијата, истовремено преку
фасадното обликување како природен филтер и со присуството
на розовото дрво Lapacho. Исто така, отвореното и транспарентно
приземје отвора можности за нов дијалог помеѓу објектот и градот,
како и поврзување помеѓу централниот коридор и улицата.
барселона, Шпанија
Објект: музејски комплекс Museu
del Disseny de Barcelona
Архитектонско студио: MBM Arquitectes
Седумкатниот музејски комплекс е сместен
на работ на плоштадот Plaça de les Glories до
административната кула Torre Agbar, проектирана
од архитектот Жан Нувел. Заради денивелациите
на локацијата, дел од објектот е вкопан во земја,
а пристапните влезови се позиционирани на две
различни катни нивоа. При оформувањето на
концептот, архитектонското студио ја поделило
формата на објектот на две пловини – долната секција
претставува масивен волумен со застаклена фасадна
обвивка и озеленета покривна обвивка, додека
пак горната секција е дефинирана како „тешка“
структура обвиткана со алуминиумски панели на
секоја страна. Музејот треба да се отвори на пролет во
2014 година, а изложбената поставка ќе претставува
комбинација на колекции од декоративна уметност,
керамика, текстил и графички дизајн од четири
веќе постоечки музеи кои се неодамна затворени.
28 ПОРТА3 31 мај 2013

архитектура инфо
трансофрмиран на начин да се постигне
природно осветлување во внатрешните
простори. Камената фасадна обвивка
како екстериерен детаљ е контрастирана
со нежна дрвена декоративна
обработка, постигнувајќи совршена
дефиниција за единство на просторот.
мексико сити, мексико внатрешната температура, истовремено

обезбедувајќи им на резидентите
Објект: куќа CorMAnca сопствена внатрешна градина.
Архитектонско студио: На тој начин, присутната вегетацијата
Paul Cremoux Studio не претставува само контролна направа
за регулација, создавајќи пријатна
Засегнати од недостатокот на глетка, туку таа истовремено служи и
самоодржливи конструкции во државата, како природна завеса. Изградена на 12
архитектите креирале објект кој се метри, од вкупно 13 колку што зафаќа
користи со растенија за регулација на парцелата, монолитниот волумен е
барселона, Шпанија
Објект: куќа Mediterrani 32
Архитект: Daniel Isern
Проектот на објектот произлегува од идеја

на едноставна премиса – да се изгради
архитектонска структура на стрмно парче
земја со косина, која достигнува скоро
100% со обезбедени извонредни визури и
примена на ограничен буџет. Редуцираните
и ограничени димензии на земјиштето
и комплексната топографија од една
страна, и желбата да се остави минимален
белег во однос на опкружувањето од
друга страна, довеле до создавање на
основа која соодветствувајќи со околната
вегетација се издигнува како масивно
стебло фиксирано за земјиштето, и
во облик на гранки се отвора на секој
кат, така што секоја „гранка“ добива
тераса во покривната зона, истовремено
создавајќи трем за подолниот кат.
подготви: андреа ЈамаКоСКа

31 мај 2013 ПОРТА3 29
50 ГОДИНИ ОБНОВА И ИЗГРАДБА НА СКОПЈЕ
1963 2013
Михаил Токарев ИСТОРИСКО-КРИТИЧКИ ПОГЛЕД НА АРХИТЕКТУРАТА (10)
Архитектурата во
90-тите години
и градежни претпријатија, а секој ден се регистрираат

нови помали фирми, кои се занимаваат со инженеринг.
Многубројните нови мали фирми настојуваат до максимум,
а честопати над законски дозволеното ниво, да ги искористат
Карактеристичен фрагмент од „урбаниот неред“ во Дебар Маало условите на локацијата. Новите објекти ги пренатрупуваат старите
На преминот од 80-тите во 90-тите години, градски квартови, чија инфраструктура има ограничени можности.
во тогашна СФР Југославија се случуваат На таков начин, настанува еден нов вид урбан хаос, што често
драматични промени на сите нивоа, што предизвикува граѓанско незадоволство и немири. Најнегативен
доведува до нејзино болно распаѓање.
Тоа е придружено со воени разорувања, Слободан Здравков.
Станбените објекти во
со големи човечки загуби, како и со населбата Вардар (1990)
многу влошена општествено-економска
состојба во сите конститутивни делови на
дотогашната заедничка држава. Република
Македонија успева на мирен начин во 1991
година да се раздружи од дотогашната
Федерација, но опасностите за нејзиниот
опстанок не се целосно отстранети.
Општествено-политичката транзиција
во 90-тите години создава речиси сосема
неповолни услови во градителството.
Со трансформацијата на сопственоста на
земјиштето целосно се менува претходното
социјалистичко самоуправно планирање на
просторот. Цената на градежното земјиште
бележи голем пораст, а реализацијата на
новите урбанистички планови станува сè
потешка. Во процесот на приватизација се
распаѓаат дотогашните големи проектантски
30 ПОРТА 3 31 мај 2013

Трифун Јанев. Станбено-деловниот
објект Б 12 во населбата архитектура
Ново Лисиче (1989)
за архитектура, како и соодветните
плакети доделувани на републичко ниво.
Наградата и плакетите за последен пат се
доделени во 1990 година. Тогаш, поимот
,,југословенска архитектура“ станува
анахрон, како и самиот поим југословенство.
Во такви услови, Сојузот на архитектите на
Македонија, се чини дека го почувствува
моментот за дефинитивна афирмација на
посебноста на македонската архитектура.
Во 1989 година, Сојузот на архитектите
на Македонија ја воспоставува наградата
за животно дело Андреја Дамјанов, која
е наречена Повелба за ред и развиток
на македонската архитектура. Нејзини
добитници се архитектите кои имаат
дадено најголем придонес за развојот
и афирмацијата на македонската
архитектура на практично и на теориско
пример од таа област во последната Рита Митревска-Стојческа и

деценија на ХХ век е Дебар Маало во Скопје. Г. Јорданова. Домот за постдипломци
Сепак, состојбата во македонската во населбата Тафталиџе (1990)
архитектура кон средината на 90-тите
години, во споредба со она што ќе
се случува кон крајот на деценијата,
од оваа временска дистанца изгледа
релативно поволна. За тогашната
афирмација на нашата архитектура, во
наметнатите неповолни општествено-
економски услови, придонесува Сојузот
на архитектите на Македонија. Тоа се
потврдува со сè подобрата организација
на Биеналето на македонската архитектура
во Скопје (БИМАС), со реафирмацијата
на институцијата „јавен конкурс“,
како и со напорите за реактивирање
на архитектонската публицистика.
Позитивната улога во афирмацијата
на домашната архитектура Сојузот на и во следниот период во услови на
архитектите на Македонија ќе ја продолжи константно влошување на општествено- ниво. Добитниците на таа награда го
економската состојба. Биеналните сочинуваат составот на Архитектонската
средби ќе бидат редовно одржувани академија при Асоцијацијата на
и во услови на релативно сиромашна архитектите на Македонија.
архитектонска продукција. Каталозите од Празнината што се појави со
одржаните биенални средби, придружени исчезнувањето на годишната Борбина
со стручни трибини, претставуваат награда за архитектура на извесен
најдобро сведоштво за состојбата на начин е надополнета со воведувањето на
македонската архитектура во тој период. Големата годишна награда за архитектурата
Својата улога Сојузот на архитектите за најуспешно реализиран објект. На
на Македонија ќе ја зачува и кога во текот предлог од Асоцијацијата на архитектите
на 90-тите години ќе дојде до негово на Македонија, почнувајќи од 1994 година
расцепување, реформа и преименување оваа награда ја доделува Претседателот
во Асоцијација на архитектите на на државата. Сепак, мора да се признае
Македонија (1999). Паралелно со дека има евидентни разлики во постапката
Асоцијацијата, а надвор од неа, ќе за доделување на нововоспоставената
продолжи да работи Здружението на награда, во однос на претходната.
архитектите на Скопје, формирано од Архитектонската јавност е целосно
претходното раководство на Сојузот. исклучена од постапката за кандидирање
Со распаѓањето на СФР Југославија, и одлучување, така што таа добива
ја снемува и 35-годишната традиција извесен масонски призвук, што ќе
Бистата на големиот градител Андреја Дамјанов,
наменета за добитниците на наградата за животно дело за доделување на Борбината награда потрае до 2002 година. 
31 мај 2013 ПОРТА 3 31
За зголемувањето на интересот на Ѓорѓи Банишки. Административно-управната
зграда на Пиварницата (1991)
културната јавност за случувањата во
областа на архитектурата, од средината
на 90-тите години придонесува и
новововедената годишна изложба
Архитектура Скопје, во организација на
главниот градски архитект. Наградите
што се доделуваат на таа манифестација
ја затоплуваат конкурентската клима
меѓу архитектите во Скопје. Посебен
придонес за таа манифестација
претставува организирањето на изложби
и трибини за архитектонските состојби
во одделни европски градови.
Напорите за реафирмација на
архитектонската теорија и практика во
македонската архитектура кон крајот
на ХХ век се потврдуваат со појавата на
списанието за архитектура, урбанизам и
Забележливо е дека во 90-тите години, меѓу

наведените релативно многубројни архитектонски
манифестации, институцијата ,,јавен конкурс“
претставува еден од битните услови за
разбистрување на архитектонската мисла. За
жал, оваа релативно поволна клима, речиси
целосно ќе се промени кон крајот на деценијата.
Недостигот од спротивставување на архитектонски
идеи придонесува за создавање на една голема
некохерентност во македонската архитектура, која
веќе не се труди доволно да го продолжи својот пат
чие трасирање го има започнато во 70-тите години.
Архитектонскиот факултет на крајот од 90-
тите години го одбележува својот 50-годишен
јубилеј, чиј резултат претставува продукцијата
на голем број архитекти кои ја прославуваат
Лидија Блажевска-Јовановиќ. Станбениот блок во населбата Козле (1991)
дизајн ,,Аршин“. Тоа започнува да излегува амбициозен настап, со мал

во 1995 година и нуди висок уредувачки и тираж тешко може да опстане на
технички квалитет. Како негови уредници осиромашениот и тесен пазар. За
се појавуваат наставници и соработници жал на архитектонската струка,
од Архитектонскиот факултет, кои ова списание веќе со третиот
обезбедуваат реномирани соработници број во 1996 година доживува
од Македонија и од странство. Таквиот слична судбина како и списанието
за култура на просторот ,,А:“
во претходната деценија.
Зрелоста на македонската
архитектура во втората половина
на ХХ век се потврдува и со
завршувањето на творечката
активност на авторите што го имаат
одбележано претходниот период.
Како резултат на тоа, започнуваат
да се организираат ретроспективни
изложби за животното дело на некои
од нив (Славко Брезоски, Трајко
Димитров, Јанко Константинов, Петар
Муличкоски), па и да се издаваат
монографски изданија за нивното
творештво (Трајко Димитров, 2004).
32 ПОРТА 3 31 мај 2013
Катарина Маџароска. Станбениот

објект Б 4 во населбата Тафталиџе I (1991-93)
Рита Митревска-Стојческа и Благородна Грозданова-Грчева. Станбената зграда се прикажани на изложбата БИМАС VI (1991), која тогашниот
на ул. Ленинова (1988-90). Основа и изглед
Сојуз на архитекти на Македонија наоѓа сили да ја организира
во времето на нагласени општествени и политички проблеми. На
изложбата е претставен континуитетот во развојот на македонската
архитектура, при што од ,,втор план“ на површината се појавуваат
архитектите кои дотогаш ја бараа својата афирмација.
Главната награда на Биеналето ја освојуваат Рита Митревска-
Стојческа (1942) и Благородна Грозданова Грчева (1946) со
станбената зграда на ул. Ленинова во Скопје (1988-1990). Преку
нејзиниот сензибилен архитектонски израз, тие ја дооформуваат
физиономијата на оваа улица, во која се спојуваат влијанијата
на европскиот интернационализам со карактеристиките на
традиционалната градска куќа меѓу двете светски војни.
архитектонската мисла на домашно и на меѓународно ниво. Креативната врска со минатото на регионот, Рита Митревска
Факултетот се наоѓа во постојано напрегање за реформирање и за Стојческа со Слободан Здравков (1931) ја истражуваат и преку
усовршување на архитектонското образование, меѓутоа состојбата Домот за примарна здравствена заштита во населбата Јане
во практикувањето на архитектурата тешко се менува. Наметнатите Сандански (1985-1991), каде што со просторно-волуменските
услови на нерегулирана пазарна конкуренција го прават своето. мери, со ритамот и пропорцијата настојуваат да се приближат
Бидејќи Факултетот и Асоцијацијата на архитектите не изнајдоа до квалитетите на т.н. традиционална архитектура. 
начин да ги здружат своите напори, трасирањето на сопствениот
пат на македонската архитектура
во иднина станува сè понеизвесно.
За регулирање на односите во
архитектонската струка во почетокот
на новиот милениум, е покрената
иницијатива за формирање на Комора
на архитектите на Македонија.
И покрај наведените тешкотии од
различен вид, во последната деценија
на ХХ век во македонската архитектура
се создадени многубројни објекти,
пред сè во областа на едносемејната
станбена архитектура. Исто така,
во почетокот на деценијата се
довршуваат некои објекти со поголема
програмска содржина, чија изградба
беше започната во 80-тите години.
Архитектонските дострели на
преминот од 80-тите во 90-тите години Рита Митревска-Стојческа и Слободан Здравков. Домот за примарна здравствена заштита во населбата Јане Сандански (1985-91)
31 мај 2013 ПОРТА 3 33

репортажа УМЕТНОСТА ВО ЈАВЕН ПРОСТОР, ВИЕНА
Архитект кој ја гледа

архитектурата на свој начин
Пример за
кохезија на
уметноста
со урбаната
градска
површина е
преубавиот
град Виена
во содејство
со големата
креативна
личност на
Хундертвасер
Биљана Стојановиќ,
Ликовната уметност на Хундертвасер
У
метноста во јавниот е ограничена само на музеи и галерии, сликата за еден град. Освен позитивното
простор подразбира поддржува различни погледи, го гради влијание врз идентитетот, овој начин на
уметничко дејствување на критичкото мислење и нуди запознавање прифаќање на уметноста ја зголемува и
отворено, кое ја зајакнува со сопствениот идентитет. Ваквиот пристап вредноста на имотот, директно влијаејќи
вредноста на заедницата ѝ ја брише улогата на заедницата како врз квалитетот на животниот простор.
и привлекува внимание. набљудувач, давајќи му на уметничкото дело Пример за кохезија на уметноста со
Присуството на уметноста, која веќе не единствен карактер, трансформирајќи ја урбаната градска површина е преубавиот
34 ПОРТА3 31 мај 2013

репортажа
град Виена во содејство со големата
креативна личност Хундертвасер.
Фриденстрејх Хундертвасер е еден
од најпознатите австиски современи
сликари на крајот од 20 век, роден
во Виена на 15 декември 1928
година. Освен со сликарство, тој
се занимавал и со вајарство, дизајн
на знамиња, поштенски марки,
парички, плакати, но во историјата
е забележан како „Архитект кој
ја гледаше архитектурата на свој
начин“. Стилот во чиј дух создаваше
е трансаутоматизам - делото
треба да го провоцира искуството
на гледачот, а не на уметникот.
Ваквиот став испраќа јасна порака
Музеј на
и јак израз кој ѝ се наметнува на
уметноста публиката. Поради тоа и ја избрал
во Виена фасадата како платно на кое сликал
неправилни облици, закривени
форми и природни карактеристики
на пејзажи, користејќи светли бои.
„Ние мораме да
склучиме мир
Тоалетот на модерната уметност во Виена со природата“
Неговото создавање се темели на
два постулати, првиот е враќање кон
природата, а вториот неправилната
форма. Разбирајќи ја архитектурата
како инструмент за повторна
материјализација на природата,
создал објекти кои претставуваат
уметничко дело на отворено, со
јасна порака до посетителите.
Во својата архитектура
Хундертвасер ја замени
Спа центарот Бад Блумау
монотонијата со разиграноста,
мрежниот систем со органски и
неконтролирани неправилности,
со што создал објекти во кои
дрвјата излегуваат од прозорците,
подните површини се без рабови,
а покривот е зелена кровна
површина со засадена вегетација.
Творел многу, творел секаде, а
меѓу најпознатите и најпосетуваните
објекти се: Музејот на уметноста,
резиденцијата и тоалетот на
модерната уметност во Виена,
железничката станица во Уелзен,
Зелената цитадела во Магдебург,
црквата Св.Барбара во Брнбах, спа
центарот Бад Блумау и многу други.

3
репортажа „Правата линија е
Реонска топлана
тотален вонземјанин
во Виена за човештвото,
Најнестандрадната топлотна
станица сигурно се наоѓа во
за животот и за сите
областа Спителау (Spittelau), суштества“
редизајнирана од Хундертвасер,
кој со својата магија овој типски
објект го претворил во замок од
бајка. Со неговата ексцентрична
фасада, декоративните
столбови со златни топки и
дизајниран фабрички оџак,
оваа градба претставува
повеќе оптичка илузија
отколку една инфраструктурна
урбана единица.
Реплика на оваа постојка,
со истиот дизајн е направена
Реонската топлана во Виена
и во Осака, Јапонија, позната
под името Маишима.
Шумската спирала во Дармстад
Шумска спирала
во Дармстад
Овој објект претставува
резиденцијален комплекс
со 105 станови, со форма на
спирала која расте од едно до
дванаесеткатница, за на крај да
заврши со кула видиковец од 41
метар. Фасадата е дизајнирана
како алегорија на земјиниот
состав, на седиментот што
бил создаван милиони години.
Кровната површина е засадена
со различни видови на цвеќиња,
дрвја и трева, издигната
како рампа во „у“ форма.
Овој објект има над 1.000
прозорци, сите со различна
форма и големина. Целосно
комплетирана во 2000 година,
спиралната зграда претставува
еден од најекстравагантните
станбени објекти во светот.
Црквата Св. Барбара Една од портите на

во Брнбах црквата Св.Барбара
Една од најголемите атракции,
кога станува збор за религиозен
објект, е црквата Св. Барбара
во Брнбах, Австрија, колоритно,
пријатно и позитивно место
за богослужење. Оваа црква
е изградена во педесеттите
години на минатиот век,
но во текот на 1987/1988
е предизајнирана од
Хундертвасер во уметничко
дело кое прерасна во позната
туристичка атракција. Со
проектирањето на дванаесетте
порти, кои ги претставуваат
36 ПОРТА3 31 мај 2013
Црквата Св.Барбара репортажа
сите светски религии и ги носат
нивните симболи, Хундертвасер
покажува гест на екуменизам
и верска толеранција.
Оригиналната и
нескротлива артистична
визија на Хундертвасер
создаде неповторливи дела
со биоморфични форми,
зелена архитектура и строг
индивидуализам. Екстравагантни
и незасенети од времето,
неговите градби опстојуваат,
украсувајќи го урбаниот простор
со неповторлив шмек на
слобода и разиграност. Затоа и
заслужено стои на пиедесталот
на најзаслужни архитекти кои
работеле на разубавување на
јавниот простор, на улиците, на
градовите. А град кој ја негува
уметноста и фантазира е град кој
сака да игра. Градот што сака да
игра, воедно мисли и чувствува
заедно со своите жители. 
3
ентериер Мансарда во Прага, Чешка
Чиста внатрешност
без вишок декорација
Ангел Ситновски, дипл.инж.арх.
В
о овој број пишуваме за една комбинација на промислени неутрални, од минатиот век. Основниот распоред на
мансарда во преубавата дрвени подови и изведени ѕидови концептот е во согласност со составот
чешка престолнина од тула. Проектот на ентериерот на на урбаното опкружување на средината.
Прага. Мансардата мансардата се стреми не само да ги Погледот од мансардата е кон паркот
се наоѓа на улицата задоволи желбите на инвеститорот, како Стромовка и зоолошката градина во
„Теронска“ во населбата и желбите и умешноста на архитектот, Троја. Високи стари дрвjа се наоѓаат
Бубенеч, а е проектирана од туку и да постигне видливи чувства на пред зградата креирајќи фина сенка, и
архитектот Далибор Хлавачек. сите сетила со помош на употребените придонесувајќи за пониски температури
Станот е елегантно декориран и создава материјали, бои и комбинации на форми. во просторот во топлите и летни денови.
удобен амбиент, надвор од рамките на Оваа мансарда се наоѓа во зграда, Целиот концепт при проектирањето
својот ограничен простор, со својата која е изградена во триесеттите години произлегол од две спротивставени
38 ПОРТА3 31 мај 2013
ентериер
барања; обид за поефективно користење функционира како родителска спална соба,

на ограничениот простор и во исто а сегашната спална соба да се пренамени
време, креирање на чист и богат простор. во детска спална соба. До галеријата се
Мансардата е замислена како двоен доаѓа преку скали и челичен „пешачки
стан; кујната – дневната соба е двокатна мост“, кој создава една одвоена и интимна
и нуди поглед на кровната конструкција. атмосфера и овозможува овој простор материјали во ентериерот создаваат дијалог
Мирниот дел од просторот (спална соба, да се гледа од поинаква перспектива. помеѓу постоечките грубо изведени оџак
бања и тоалет) се протега покрај отворена Целта на проектот била да се создаде и ѕидови од тули и чистите површини на
галерија која содржи работна соба. По чиста внатрешност во просторот без новите делови изведени од гипс картон
потреба, работната соба може веднаш да се вишок декорација. Секој сантиметар од конструкција. Санитариите се обложени
пренамени како гостинска соба. Исто така, просторот е искористен како простор за со сиви керамички плочки. Целиот простор
за во иднина се планирало галеријата да сместување на разни работи. Употребените одгоре е осветлен преку кровен прозорец.
3
технологии
Темните сценарија на
технологијата Темната страна на
технологијата е
онаа за која знаеме
дека постои,
слушаме за неа
секојдневно, но не
нè допира бидејќи
лошите работи
им се случуваат
на „другите“ луѓе,
оние што тоа го
„заслужиле“, таму
некаде далеку,
подалеку од нас...
Трајче Стојанов, дипл.инж.арх.
М
акедонија е мала земја, објаснети наодите, односно начините е можно да се одржи контрола над
па злоупотребите како FinFisher (FinSpy) функционира. Во користењето на ваквите алатки? Јасно е
на технологијата се извештајот се споменува и Македонија дека безбедносните служби во модерното
минимални. Дали оваа како една од дотогаш познатите 36 земји време имаат оправдана потреба од вакви
констатација не е во која овој софтвер оперира, односно специјализирани софтвери заради вршење
погрешно размислување каде што „се идентификувани FinFisher на посебни истражни мерки во борбата
од едноставна причина - технологијата командни и контролни сервери“. На листата со криминалот и тероризмот. Проблемот
денес не признава граници. Ако сте на земји кориснички се наоѓаат: Германија, лежи во евентуалната злоупотреба. Веќе
корисници на Интернетот, а интернет- САД, Австралија, Канада, Јапонија, има сомнежи за злоупотреба на FinFisher
статистиката (www.internetworldstats.com) Австрија, Велика Британија, но и земји кои за следење на политички неистомисленици
вели дека 2,4 милијарди луѓе низ светот потфрлаат во областа на демократските и новинари во Египет, Бахреин, Етиопија,
се, тогаш Вие сте потенцијална жртва. слободи: Египет, Бахреин, Туркмекистан, Малезија, Виетнам итн. Во текот на
Дека големината на државата не е важна, Брунеи, Бангладеш и многу други. Мора Арапската пролет во Египет, бунтовниците
говори и фактот што Македонија се најде на да се напомене дека FinFisher (FinSpy) се при освојувањето на просториите на
листата на корисници на FinFisher, светски продава легално како Governamental IT Тајната полиција, заплениле документ
озлогласениот софтвер за шпионирање, кој Intrusion and Remote Monitoring Solutions - договор со кој се докажува дека
веќе една година е предмет на критики и (владини ИТ решенија за пресретнување и режимот на Хосни Мубарак го користел
дискусии. На 30 април годинава, CitizenLab далечинско следење). Gamma International, софтверот за надомест од 287.000,00
(www.citizenlab.org) - истражувачка како дел од Gamma Group, е компанија која евра. Истражувачите од CitizenLab во
лабораторија при Munk School of Global е специјализирана за опрема, софтвери друга пригода откриле заразени меилови
Affairs, University of Toronto во соработка и тренинг за набљудување и мониторинг. на политички активисти во Бахреин. Од
со Canada Centre for Global Security Таа го продава софтверот, како што Gamma International демантираа дека
Studies, го издаде извештајот насловен вели, исклучиво на државни институции го продале својот производ во Бахреин,
„Само за нивните очи: Комерцијализација со цел истиот да не се злоупотреби. сомневајќи се дека можеби станува збор за
на дигиталното шпионирање“, во кој се Токму тука се лоцира проблемот. Колку украдена или модифицирана демо верзија.
40 ПОРТА3 31 мај 2013

Токму поради ова, но и поради начините меѓународна невладина организација е спомната како цена на софтверот) и
на кои FinFisher работи, беа доволна која ја штити приватноста на Интернет. не е така голема дури и за наши услови.
причина на 12 март годинава, органзацијата Сепак, проблемот е комплексен. Дополнително загрижува тврдењето на
„Репортери без граници“ да ја смести Citizen Lab, подвлекува дека не е во Gamma International дека откриената
Gamma International во групата на петте состојба да потврди дека токму владите верзија во Бахреин не е оригинална,
најголеми „Корпоративни непријатели на се оние што ги користат FinFisher што остава простор таа да се најде на
Интернетот“ заради продажба на производи серверите во спомнатите земји. Постои црниот пазар и да направи поголема
кои биле или се употребени од владите при голем страв дека бројката на корисници штета од очекуваната. Замислете, наместо
кршење на човековите права и слободата е многу поголема и дека меѓу нив не владините безбедносни институции да го
на информирање. Во таа насока, судски се само владини институции. Впрочем, користат софтверот против терористи и
спорови поднесе и Privacy International, цената од околу 287.000,00 евра (која криминалци, вториве да го користат 
3
против првите. Или пак компаниите да
го користат како алатка за индустриска
шпионажа. Мрачни сценарија има на претек.
И сега, најважното: Зошто е FinFisher
толку извикан? Пред сè поради неговиот
квалитет. Тоа е софистициран софтвер
кој е невидлив за 40 познати антивирус
пакети. Исклучително е способен инкогнито
и брзо да навлезе во уредите (компјутери,
телефони...) што се користат и да испрати
мноштво информации до серверите и
командните центри. На удар се поважните
апликации како имеил клиенти (Gmail,
Yahoo Mail), сервиси (iTunes), чет апликации
(Skype), веб прелистувачи (Mozilla Firefox,
Google Chrome) кои работат на Windows,
Mac OSX, Linux, Android, Blackberry.
На www.wikileaks.org/spyfiles се поставени
брошури и видео материјали кои Gamma
International ги користи како тренинг и
маркетинг средства. Во нив, претставени
се начините на кои органите на власта
со голема леснотија навлегуваат во
уредите. Гамата на софтвери предводени
од FinFisher се прикачуваат на уредот на
следеното лице откако тоа ќе прифати да
инсталира лажна надградба на некој од
познатите софтвери, без притоа да биде
детектиран од антивирус програмите.
Штом еднаш вгнезден, малверот (malware)
ги следи активностите на уредите и испраќа
информации до командниот центар. Тивко
го снима системот и пренесува податоци од
хард дискот, но податоците што ги испраќа
може да бидат и аудио и видео комуникации
во реално време. Дополнително, FinFisher
поседува напреден филтер на информации,
кој овозможува лоцирање и следење на
приоритетни активности/податоци. Поради
употреба на лажни надградби на познатите
софтвери во најава се судски спорови. Голем
број на експерти и безбедносни компании веќе

работат на разобличување на овој софтвер,
така што се очекува резултатите за негова
распространетост да бидат фрапантни.
Засега, FinFisher е изолиран и се детектира
како Win32/Belesak.D Trojan. Не е познато
дали и како се распространува, но се очекува
посочените софтвери, жртви на малициозниот
софтвер да добијат интни безбедносни закрпи.
Наивен е оној што верува дека тоа ќе го
спречи дигиталното шпионирање. За кратко,
многу веројатно е дека и самиот FinFisher ќе
добие надградби кои повторно ќе го направат
господар на дигиталните комуникации. На
крајот на краиштата, FinFisher е еден од
многуте шпионски софтвери во светот. За
многу се знае, но уште многу други софтвери
остануваат неоткриени, движејќи се тивко
по темната страна на технологијата. 
42 ПОРТА3 31 мај 2013
БРИТАНСКА НЕДЕЛА НА ЗАПОЗНАВАЊЕ СО ДЕМЕНЦИЈА експерт
Според британското Министерство

Проектирање за здравство, дури две третини
од лицата сместени во домови за
според нега имаат деменција, а во 25% од
акутните болнички кревети во земјата
потребите се сместени лица со деменција.
Затоа, веќе повеќе од една деценија
на лицата со се врши обука на архитектите,
внатрешните и пејзажните архитекти
деменција за тоа како да проектираат за

потребите на лица со деменција.
д-р Владимир Б. Ладински,
дипл.инж.арх. (Велика Британија)
О
д 19 до 25 мај оваа година во Обединетото
Кралство се одбележа Неделата
на запознавање со деменцијата,
организирана од страна на британското
Друштво за Алцхајмерова болест.
Станува збор за манифестација која
веќе подолго време се одржува, а преку која се обидува
населението во земјата да се запознае со оваа група на
заболувања, како и на заинтересираните да им се даде
можност подетално да се информираат за изворите
на помош и поддршка која е достапна во земјата.
Според британското Друштво за Алцхајмерова
болест, со терминот деменција се опишува група на
симптоми, кои вклучуваат губиток на памтење, промени
во расположението, како и проблеми со комуницирањето
и разбирањето, а кои се јавуваат како резултат на
оштетување на мозокот предизвикани од одредени
болести, како што е на пример Алцхајмеровата болест
и оштетувањата предизвикани од низа мали мозочни
удари. Станува збор за прогресивно заболување, каде што
симптомите постепено се влошуваат. Постојат лекарства
со кои само времено можат да се ублажат симптомите,
но не и да се излечат. Согледувањата на британското
Министерство за здравство укажуваат дека деменцијата
е еден од најзначајните предизвици со кои се соочува
земјата како нејзиното население старее. Според истиот
извор, се проценува дека во Англија има околу 670 илјади
лица заболени од деменција, а оваа бројка се очекува
двојно да се зголеми во текот на наредните децении.
Врз основа на извршените анализи, се проценува дека
демецијата го чини општеството околу 23 милијарди евра
годишно (околу 430 евра по жител годишно) со тенденција
да порасне до 60 милијарди евра годишно во наредните 30
години (DH, 2012; ONS, 2012). Од прикажаното јасно може
да се согледа големината на проблемот и зошто на оваа
проблематика треба да се посвети соодветно внимание. 
3
експерт
(2013) не успеа да дојде до локални податоци за бројот на лицата
заболени од деменција во земјата. Затоа е добро да се направи
барем некоја груба проценка за тоа колку лица боледуваат од
оваа болест во Република Македонија. Според податоците на
Државниот завод за статитика (2013) во Република Македонија
при последниот попис од 2002 година вкупното население во
земјата било 2.022.547 лица, од кои 89.822 биле на возраст од
60 до 64 години, а 213.712 на возраст од 65 или повеќе години.
Оттука произлегува дека во 2002 година 303.534 лица, или 15% од
вкупното насление на земјата, биле на возраст од 60 или повеќе
години. Доколку на оваа старосна група ги примениме податоците
на Организацијата за економска соработка и развој, ќе дојдеме
до податок дека во Република Македонија најверојатно имало
барем 14.266 лица заболени од деменција, што претставува
ВОЗНЕМИРУВАЧКИ БРОЈКИ
Според компаративна студија спроведена од страна на
Организацијата за економска соработка и развој (OECD, 2012),
во 2009 година просечната стапка на деменција во 27-те земји
на Европската Унија била 5,5% кај населението на возраст од 60
или повеќе години. За разлика од овој просек, во Обединетото
Кралство просечната стапка била околу 13% поголема и
изнесувала 6,6%. Наспроти ова, просечната стапка на деменција
во Република Македонија во 2009 година била проценета на
4,7%, што е помалку не само во однос на онаа од Обединетото
Кралство туку и од просечната за 27-те земји на Европската Унија.
Ваквата проценка на Организацијата за економска соработка
и развој, според која Република Македонија спаѓа во редот на
земјите со помала стапка на деменција во однос на поголемиот
број европски земји опфатени со ова истражување, иако
укажува на тоа дека ситуацијата е нешто подобра во земјата
во однос на другите анализирани земји, не дава можности за
поголем оптимизам со оглед на општите тенденции за стареење
на населението во Република Македонија во иднина.
МАКЕДОНИЈА
Неодамнешното истражување во рамките на оваа област од Крлиу
44 ПОРТА3 31 мај 2013

експерт
повеќе се налага потребата изградената
средина да се проектира и гради не само
на универзален начин кој ќе ги задоволи
основните потреби и определбите
за пристапност во објектите, туку и
специфичните потреби за проектирање
според потребите на лицата со деменција.
Врската на деменцијата и екологијата е
на едно пошироко ниво, кое се однесува
на одржливиот развој и неговите три
основни компоненети: социјалната,
економската и енвиронменталистичката.
Притоа, потребите на лицата со
демнција засегаат во сите три
компоненти на одржливиот развој.
БОЛНИЧКИ ПРОСТОРИИ
Компаративното истражувањето на Крлиу
(2013) јасно укажува на разлики во нивото
на пристап кон внатрешното уредување на
домови за лица со Алцхајмерова болест
во поразвиените земји на примерот на
Канада во споредба со оној во Република
Македонија. Ова наполно е разбирливо
со оглед на разликите во степенот на
социјален и економски развиток, како и на
релативно помалата стапка на деменција
во нашата средина. Според британското
Министерство за здравство (DH, 2012)
дури две третини од лицата сместени
во домови за нега имаат дименција, а во
25% од акутните болничките кревети во
околу 0,7% од вкупното население или од овие средини укажуваат на потребата земјата се сместени лица со деменција. При
седум на секои 1.000 лица. Секако, оваа покрај терапијата со лекови и негата, дека ова, болничките простори претставуваат
проценка во себе вклучува одредено ниво на овие лица им е неопходен простор особен предизвик за лицата со деменција,
на грешка, со оглед на тоа што станува кој ќе биде испроектиран и изведен на а што придонесува за полоши и фатални
збор за статистички податоци за население начин кој ќе одговори на специфичните исходи во однос на болничкиот престој
од 2002 година. За очекување би било потреби коишто произлегуваат од нивното на овие лица. Ова се проценува дека
дека оваа проценка е на конзервативната заболување. При ова, средината се јавува просечна британска болница ја чини по
страна зашто помеѓу 2002 и 2009 година како терапевтски фактор, кој може да го околу 7,2 милиони евра годишно. Затоа
веројатно вкупното насление во земјата продолжи независното живеење на оваа се разбирливи британските определби за
и на сегментот на лица на возраст од 60 категорија лица и да овозможи подобар подобрување на квалитетот на присториите
или повеќе години се имаат покачено. квалитет на живот, не само за нив, туку и во кои престојуваат лицата со деменција.
за нивното опкружување, без оглед на тоа Овогодишната британска Недела на
ПОТРЕБИ И ОБЈЕКТИ дали станува збор за негователите или запознавање со деменцијата, веројатно е
Веројатно се поставува прашањето домашните. Во Обединетото Кралство веќе добар повод за поттикнување на активности,
каква врска има стапката на деменција повеќе од една деценија се врши обука преку кои ќе се работи на подобрување на
со градежништвото, архитектурата и на архитектите, внатрешните и пејзажните просториите во кои престојуваат лица со
екологијата? Постои повеќеслојна врска архитекти за тоа како да проектираат за деменција во нашата средина, и тоа преку
помеѓу градежништвото, архитектурата потребите на лица со деменција. Ваквите согледување на најдобрите искуства од
и екологијата од една страна, и активности се пресликуваат и во други другите средини и нивно приспособување
деменцијата од друга страна. Од аспект на поразвиени земји во светот. Оттука, сè на нашиот локален контекст. 
градежништво и архитектура, сите лица со
деменција живеат во објекти без разлика
дали станува збор за стан, куќа, дом за нега
или болница. Во најголемиот број случаи
како напредува развојот на деменцијата,
така физичката средина која ги опкружува
почнува да станува ограничувачки фактор
за нивната самостојност и квалитет на
живот. Ваквата состојба е препознаена во
поразвиените западни земји. Искуствата
3
еко инфо
лондон
силна закана за
биодиверзитетот
Според научните сознанија објавени
во списанието Nature Climate Change,
до 2080 година како последица на
климатските промени, околу 57% од
растенијата и 34% од животните ќе
изгубат половина од сега расположливите
живеалишта со клима која им
одговара. Најтешко ќе биде погоден
биодиверзитетот во Субсахарска
Африка, Австралија, Амазонија и
Средна Америка. Научниците исто така
укажуваат дека прогнозираните загуби
може да се намалат за 60%, доколку
глобалните емисии на стакленички
гасови го достигнат својот максимум во
2016 година, и потоа почнат да паѓаат.
(HRT)
москва
европскиот пазар на природен

гас во лоша состојба
Европскиот пазар на природен гас е во катастрофална состојба,
поради намалената потрошувачка на електрична енергија, порастот
на производството од обновливи извори и конкуренцијата од
термоелектричните централи на јаглен. Од друга страна, историски
најниските цени на пазарот на сертифицирани намалувања на
емисиите на стакленички гасови, исто така не одат во прилог на
користењето на природниот гас. На пример во Велика Британија,
уделот на природен гас во вкупната потрошувачка на енергија
падна од 40% во 2011 година, на 25% во 2012 година, додека уделот
на јагленот забележува пораст од 30% на 42% во истиот период.
(Oil and Gas Eurasia)
анкара
нова нуклеарка во турција

Турција и Јапонија потпишаа спогодба за изградба
на нова нуклеарна електрана во Турција. Тоа ќе биде
втора турска нуклеарка, и ќе има капацитет од 4800
MW. Договорено е уделот на Јапонија во овој проект да
не надминува 51%, а со неговата реализација Турција
ќе стане земја извозник на електрична енергија.
(Energy observer)
46 ПОРТА3 31 мај 2013
еко инфо
москва
„росњефт“ и „фолксваген“
со заеднички проект
Најголемата руска нафтена компанија „Росњефт“ и
германскиот производител на автомобили „Фолксваген“
потпишаа спогодба за заеднички развој на пазарот
на компримиран природен гас (КПГ). „Росњефт“ ќе
ја развие неопходната инфраструктура на своите
бензиски пумпи, додека „Фолксваген“ ќе пласира
на пазарот поголем број возила на овој погон. Двете
компании се спонзори на зимските олимписки игри
2014 во Сочи, каде КПГ ќе биде промовирано како
еколошки и економски прифатливо гориво.
(energetika-net)
праГа
ČEZ ја тужи албанија за

надомест на штета
Чешката електроенергетска компанија ČEZ ја тужи Албанија за
надомест на штета поради одземањето на лиценцата за работа. Во
2009 година ČEZ го откупи мнозинскиот пакет акции од компанијата
Shp�rndarje. По судирот со албанската влада, и неможноста за
редовна наплата на сметките за испорачана енергија, во јануари 2013
година албанската регулаторна комисија (ERE) му ја одзеде на ČEZ
лиценцата за работа, со образложение дека не се исполнети условите
за модернизација на енергетската мрежа. Медиумите проценуваат
дека загубите на ČEZ во Албанија достигнуваат 190 милиони евра.
(Prague Monitor)
Њујорк
азиската индустрија
- најголем непријател
на животната
средина
Цената на сертифицираните
намалувања на јаглеродни емисии
на Лондонската берза падна на
историски најниското ниво од
2,63 евра за еден метрички тон
CO2. Ваквата состојба уследи
по одбивањето на Европскиот
парламент да го реши проблемот
со вишокот на дозволи за
загадување, поради стравувањето
дека раздвижувањето на пазарот
за јаглеродни емисии ќе доведе
до неминовно поскапување
на електричната енергија.
(energetika.ba)
подготви: даниела младеновСКа

3
екологија Биолошка разновидност
Заштитени подрачја -
пронајдете кое е најблиску до
вас и истражете го
Заштитените подрачја во Европа играат главна улога во одржувањето и

заштитата на биодиверзитетот. Уште позначајна е директната корист што
овие подрачја ја обезбедуваат за луѓето, за нивното здравје, обезбедувањето
чиста вода за пиење и чист воздух, развој на туризмот и рибарството и за
образованието, коментираат експертите Сашо Кузмановски
К
ањонот Матка, Маркови кули, Орлово брдо, до Европејците преку оваа мапа да откријат кој природен
Катлановскиот предел, Осогово, националните резерват или национален парк се наоѓа во нивна близина и да
паркови „Маврово“, „Галичица“ и „Пелистер“ и го посетат. Од Агенцијата потсетуваат дека во Европа има дури
Дојранското Eзеро се само дел од заштитените 105.000 заштитени подрачја, од арктичките поларни пустини
подрачја во нашата земја, кои можат да се пронајдат и бореалните шуми на северот до густите грмушести подрачја
на интерактивната мапа што деновиве ја објави и мозаикот на шумските стопанства на југот, што вреди да се
Европската агенција за животна средина (ЕЕА), преку линкот запознаат, истражуваат и многу подобро да се заштитат.
http://discomap.eea.europa.eu/map/EEABasicviewer/?appid=8c Некои од овие подрачја се единствени по својата појава
6ce24548b344ae852ab6308ac3c50a. Токму на Меѓународниот и недопреност. Други, пак, ја отсликуваат длабоката врска
ден на биолошката разновидност, 22 мај, ЕЕА упати апел меѓу луѓето и животната средина. Домаќини се на бројни
48 ПОРТА3 31 мај 2013

екологија
растителни и животински видови, од кои голем број ендемични.
Најголемиот дел од загрозените видови во Европа може
да се најдат во овие заштитени подрачја, велат од ЕЕА.
- Заштитените подрачја во Европа играат главна улога во
одржувањето и заштитата на биодиверзитетот. Уште позначајна е
директната корист што овие подрачја ја обезбедуваат за луѓето,
за нивното здравје, обезбедувањето чиста вода за пиење и чист
воздух, развој на туризмот и рибарството и за образованието.
Следењето на заштитените подрачја ни помага рано да ги
утврдиме промените што може да бидат критични за нашата
иднина - вели Жаклин Мекглејд, извршниот директор на ЕЕА.
Годинава, Меѓународниот ден на биодиверзитетот се
одбележува под мотото „Вода и биодиверзитет“, тема која Европската Унија се наоѓа во пределот на Медитеранот, кој
одговара на годината 2013 што од Обединетите нации е прогласена всушност е најбогатиот со биодиверзитет регион во Европа.
за Меѓународна година за соработка во областа на водите. Со цел Според објавената листа, Шпанија, Португалија, Грција, Италија
да се нагласи значењето на водата за одржливиот развој, темата на и Кипар бројат најмногу загрозени видови на европско ниво.
денот се фокусира на решенијата што ги нуди биодиверзитетот за Од 2.233 проценети видови во Шпанија, 21 отсто се сметаат
да се справиме со претстојните проблеми во врска со недостигот за загрозени на европско ниво. Петнаесет проценти од 1.215
од чиста вода. Водата го поддржува биодиверзитетот, коментираат европски видови што се сретнуваат во Португалија се загрозени,
експертите, а без доволно вода се зголемувз загубата на видовите. проценуваат од IUCN. Слатководните видови - рибите, мекотелите
и водоземците се под најголем ризик, а особено се нагласуваат
ОД ЕВРОПА СЕ БАРА ПОГОЛЕМА ЗАШТИТА европската јагула (Anguilla anguilla) и слатководната школка
Земјите членки на Европската Унија мора да ги засилат мерките (Margaritifera margaritifera). Видовите на европско тло, како
за заштита на видовите и целосно да ја имплементираат и секаде во светот, се под постојана закана од деградација
европската стратегија за биодиверзитет до 2020 година за или целосна загуба на своите живеалишта, како резултат
да спречи исчезнување на загрозените видови, апелираат на урбанизација, земјоделие или загадување на водите.
од Меѓународната унија за конзервација на природата Итна конзервација е особено потребна во пределот на
(IUCN) по последната анализа на европската Црвена листа Медитеранот, но во анализата на IUCN се повикуваат
на загрозени видови. Анализата што деновиве ја презентира сите земји членки на Европската Унија на здружена
IUCN покажува дека најголемиот број загрозени видови во акција за заштита на биодиверзитетот.
3
пејзажна архитектура Улица „Ломбард“, Сан Франциско, САД
НАЈКРИВАТ
А УЛИЦА ВО
СВЕТОТ
У
лицата „Ломбард“ во Сан
Франциско е најпознатата крива улица во светот.
Некои од најскапите имоти во Сан Франциско се
наоѓаат токму на оваа адреса. Во пролет и лето кога Филип Филипоски, дипл.шум.инж.
ќе расцветаат сите цвеќиња покрај улицата, таа
претставува вистински рај за очи.
За уникатниот пејзаж од колоритна разиграност придонесуваат
големиот број расцветани хидрангеи од двете страни на улицата.
Овие цвеќиња не се засадени само за да се подобри естетскиот
впечаток, туку и за да се спречи евентуалната ерозија на земјиштето.
Самата местоположба е одлична за раст и развој на хидрангеите,
бидејќи преку летото имаат потреба од постојан доток на
свеж воздух, а преку зимата овој вид одлично се справува и со
пониски температури. Друга нивна предност е тоа што немаат
особени барања во однос на одгледувањето, а исто така немаат
преголема потреба за полевање преку вегетациониот период.
Многумина често се прашуваат зошто оваа улица е толку
крива. Одговорот е едноставен, а тоа е од безбедносни причини.
Природната стрмнина по која се спушта улицата, во минатото
претставувала сериозен ризик по безбедноста на тие што
управувале со автомобилите, а и на пешаците. Првенствено,
улицата била права и изградена од калдрма. Луѓето што живееле
во таа област, заради потребата од автомобили почнале да
бараат најразлични решенија за тоа како би се движеле по неа,
50 3
рубрика
поради тоа што се протегала под агол од

27о. Во 1920 година е прифатен предлогот
на Карл Хенри, еден од локалните жители,
кој поседувал голема површина земја покрај
улицата, да го добие сегашниот изглед,
а деловите по кои не се движат превозни
средства да се уредат, со што би се зголемил
естетскиот изглед на улицата. Овој проект
бил поддржан и од градот, кој делумно ја
финансирал изградбата, а за таа цел бил
специјално ангажиран инженерот Клајд Хили.
Со завршување на овој проект се добила
побезбедна сообраќајница со пад од 16о. За
да се зголеми безбедноста во сообраќајот,
во 1939 година се воведува еднонасочен
сообраќај, додека движењето на тешки возила
во целост е забрането во 1980 година.
Денес, улицата е составена од осум кривини,
поплочена со павер елементи, протегајќи
се во еден блок, а за пешаците има посебни
скалести патеки од двете страни на улицата,
со должина од околу 250 стапки. Иако
улицата „Ломбард“ секаде се потенцира како
најкривата улица во светот, всушност таа дури
не е најкривата улица во Сан Франциско.
Таа чест ѝ припаѓа на улицата „Вермонт“.
Сепак, сета слава оди на адреса на улицата
„Ломбард“, пред сè поради целокупната
просторна организација околу улицата и
фотографиите што може да се направат, а
кои се особено атрактивни за туристите.
3
саеми Меѓународен саем за мебел iSaloni 2013, Милано
Впечатливи идеи и голем

ентузијазам Сандра Дончева Теохарова, дипл.инж.арх.
М
анифестацијата Salone од целиот свет, а е во состав на iSaloni. Самата селекција на дизајнерите и
Satellite за прв пат е Темата на 16. издание е поттикната претставниците од меѓународните
формирана во 1998 од двете клучни компоненти во светот училишта за дизајн се избрани од страна
година, како изложба на дизајнот и таквата индустрија - на компетентни личности од светот на
за најперспективните „дизајнот на предметите“ како и дизајнот, архитектурата и медиумите.
млади дизајнери „уметноста во начинот на изработката“. Овие млади креативци оставија толку
52 3
саеми
Yoy-idea
Funf
German Studios
Danielle Trofe
силен впечаток врз посетителите со покажат. Иако нивните решенија и Ќе ви ги претставиме годинешните
својата иновативност, што буквално не производи најчесто се претставени како победници на трите најдобри производи.
знаевме на кој штанд сакавме повеќе да прототипи, повеќето од нив стануваат Првото место го освои Tania da Cruz,
го поминеме времето. Секогаш полни дел од нечие производство, а самите дизајнерка од Португалија, која работи
со нови идеи и голем ентузијазам, овие автори важни креативни умови на како независен дизајнер во Милано.
млади автори навистина имаа што да големите дизајнерски компании... Наградата и припадна за нејзиниот 
31 мај 2013 ПОРТА3 53
саеми
Прво место - Tania da Cruz
производ ‘Braque’, акустични модуларни како и висечки лустер (со лед светилка), се состои во намерата да ги вратат
панели за звучна изолација, изработени изработени од експандирана плута. пластичните ќеси, кои се фрлаат или
од експандирана плута. Во состав на Второ место освоија Re Design злоупотребуваат во нов облик, со цел
нејзиниот штанд беа презентирани и Studio-Hadwa Omran, Hend Riad и да се вклопат во секојдневниот живот.
останатите производи, столче „2 во 1“, Mariam Hazem oд Египет. Нивната идеја Иновацијата лежи во материјалот,
Второ место - Re Design Studio, Hadwa Omran, Hend Riad и Mariam Hazem
54 ПОРТА3 31 мај 2013

саеми
повторната употреба на ќесите во како дизајнери во Лондон. Наградата ја и ја шири рефлексијата на ѕидот и
облик на ткаенина. Така, нивните добија за производот ‘Ripple’, ламба која опкружувањето. Другиот производ, кој го
производи се составени од тапацирот на се состои од стаклена капа, поставена на претставија беше ѕиден часовник, наречен
столчињата и корпи за нечисти алишта. база која има мотор кој ја ротира, и има „Сенка“. Зад металниот дел се наоѓа лед
Третото место го добија Hanhsi Chen и мал испакнат дел каде што е поставена светилка, која прави сенка на сказалките и
Shikai Tseng, двајцата од Тајван, а работат лед светилка. Светлото удира во стаклото го рефлектира времето на самиот ѕид. 
Трето место - Hanhsi Chen и Shikai Tseng Shadowclock
âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò
OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í,

èçðàáîòêà è ïðîäàæáà íà ¾èäíè ÷àñîâíèöè, êàêî è
çàñòàïíèê íà ðåíîìèðàíèîò øïàíñêè áðåíä çà ¾èäíè
÷àñîâíèöè Nomon.
Ñïî¼îò íà âðåìåòî, îáëèêîò è âèñîêèîò åñòåòñêè
èçðàç íà ÷àñîâíèöèòå ãî èñïîëíóâààò àìáèåíòîò ñî
ñâî¼àòà óíèêàòíîñò.
Ñåêî¼ ïðîèçâîä îä êîëåêöèèòå Nomon è Signum
ïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êðåàöè¼à, ïîìèíàòà íèç
ïðîöåñ íà ðà÷íà èçðàáîòêà, âî êî¼ ñå âãðàäåíè
íå÷ó¼íè ìåõàíèçìè ïðîèçâåäåíè âî Ãåðìàíè¼à.
*OnTime å äåë îä ìàêåäîíñêàòà êîìïàíè¼à ÒÍ - ÒÂ ïðèñóòíà www.ontime.mk contact@ontime.mk +389 75 431 135
íà ïàçàðîò óøòå îä 1992 ãîäèíà.
3
интервју ЕЛПИДА ХАЏИ ВАСИЛЕВА, ПРЕТСТАВНИК НА 55. БИЕНАЛЕ НА УМЕТНОСТА ВО ВЕНЕЦИЈА
„Моите дела нема никого

Некои уметнички дела не можат да се заборават. Токму такви се делата на Елпида
Хаџи Василева, нашата претставничка на претстојното 55. Биенале на уметноста
во Венеција. Нејзината инсталација, која е поставена во Scuola dei Laneri, е
направена со ѕидови од метал, мрежа од кожурци, мрежа од свила и канапи од
кожи од бели лабораториски стаорци. Кате АНТЕВСКА , историчарка на уметност
"Silentio Pathologia", фрагмет од делото што ќе ја претставува Македонија на Венециско биенале
Проектот „Кожата е идентитет и површина за - кованица од англискиот збор path и многу други мултислоевити дискурси се
проекција, репрезентација на душата“ ќе ја латинскиот logia, апликативно во двете провлекуваат во суштината на идејата
претставува Македонија на претстојното 55. варијанти. Проектот концепциски третира на проектот, кои опфаќаат различни
Биенале на уметноста во Венеција. Објаснете неколку аспекти: патот на транспортот дисциплини: историја, географија,
за што станува збор, идејно и физички. на свилата од Исток кон Запад, патот на биологија, економија, социологија,
 Проектот со кој ќе го претставувам пренесувањето на заразната болест чума медицина и друго. Визуелно, делото е
националниот павилјон на 55. Венециско по овој трговски пат, трансмијата како просторно специфична инсталација,
биенале го доби финалниот наслов „Silentio феномен (идеи, стоки, искуства, добра, разрешена во неколку слоеви, во облик на
Pathologia“, наслов кој има повеќеслојна информации, но и нуспојави како заразните лавиринт, за да се дојде до срцевината на
и преносна детерминација – и со неговото болести дури и во современ контекст), зададената патека на движење. Патеката
медицинско, но и со преносно значење кожата како заштита и идентитет, и уште ја чинат ѕидови од кородиран метал,
56 ПОРТА 3 31 мај 2013
интервју
да остават рамнодушен“
"Silentio Pathologia"
мрежа од кожурци, мрежа од свила, од причините за користење на кожи Затоа мошне често го користам како
канапи од кожи од бели лабораториски и органски елементи од животинско материјал за визуелна експлорација.
стаорци за на крајот да дојде моментот на потекло е концептот на создавање на
изненадување - живи црни глувци во кафези. една нова естетика со начелно грди Познато е дека користите органски
нешта, со отпад, со нешто што се третира материјали за создавање на
Делото е направено од органски за ѓубре. А кожата е мошне специфичен уметничките дела. Што значи да се биде
материјали, зошто баш кожа? медиум кој го користам, бидејќи кожата ја припадник на т.н. биоуметност?
 Делото е направено од четири перципирам како оклоп, контејнер кој го  Мојата уметност има одредени аспекти
различни типови на материјали, значи штити ткивото, ја чува сржта, содржината. според кои може да се класифицира
не само кожа, но кожата како медиум е Таа од друга страна е и елемент за делумно во биоуметноста, но јас во мојата
честопати присутна во моите дела. Една дефинирање на идентитетот, припадноста. уметност не останувам никогаш само на 
31 мај 2013 ПОРТА 3 57
интервју
Проект "Reoccurring Undulation"
експеримент. Соработувам со биолошки меѓудисциплинарна соработка, која досега која ја отелотворувам има нарација, има
институти, лаборатории, стручњаци неколкупати сум ја остварила. Кај мене специфична поврзаност со местото каде ја
во различни области од медицината, мануелната работа и личното третирање реализирам инсталацијата, има историја.
биологијата, фармакологијата, со кои на органскиот материјал е повеќе од
разговарам за додетерминирање на некоја пресудно. Јас со рачната работа создавам „Инхерентна убавина“, „Пеперутки во
зародишна моја идеја или пак со надеж за визуелна естетика. Физичката поетика стомакот“ и други ваши дела се составени
58 ПОРТА3 31 мај 2013

Проект "Butterflies in the Stomach"
интервју
Проект "Bad Hair Day"
од ципи од свински желудници, природата на материјалот. Често тој
коски и кожи од риба... Колку прв аспект на ужас и морбидност го
време одзема и колку е макотрпно заменува чувството на воодушевување
собирањето на овие материјали? и на почит кон мануелниот труд и кон
 Собирањето на материјали не е идејата, но не секогаш. Но и тој момент
толку макотрпно, бидејќи веќе имам е сосема дозволен во процесот на
остварено соработка со хотели, рецепција на моите дела. Сепак, никого
кланици, месарници кои ми ги нема да го остави рамнодушен, а тоа
набавуваат или ми го чуваат отпадот. Но е и една од улогите на уметноста.
работата е доста макотрпна, процесот
на презервација и препарација на Уметноста може да биде убава,
органски материјали е долготраен и грда, шокантна, да зборува, но
бавен. Бара голема концентрација и не и да биде рамнодушна. За вас,
многу внимание. Се работи како во каква треба да биде уметноста?
лабораторија, со ракавици, маски,  Да биде сето тоа што вие го
киселини, ножеви, скалпели и други напишавте, но и многу повеќе, да биде
алатки. Да се спречи процесот на возвишена, на едно посебно ниво,
распаѓање е клучниот аспект кон кој да има многу подслоеви, подфази,
приоѓам во тој процес на мануелна многу наративи кои се дел од големата
изработка, заедно со визуелизација нарација на самиот проект. Да има и
на естетскиот паноптикум. срж и душа и визуелен импакт, чиста
идеја за мене не е доволна. Затоа,
Како реагираат вегетаријанци во мојата уметност, иако третирам
на вашите дела? еден мошне современ визуелен јазик
 Моите дела на некого му се допаѓаат, и лексикон, сепак занаетчискиот
на некого не, секако предизвикуваат дел, работата со раце никогаш не
одреден вид на гадење, морбидност, изостанала. Посветено и пожртвувано
дури и ужас, по спознанието за се предавам на уметноста. 
3
најчудни градби „Вир кули“, Лас Вегас
Две златни возвишенија

во срцето на Вегас Драган Ристов
В
елат, ако сакаш да видиш „Цезарс Палас“ кој е во римски стил,
уникатна архитектура, тогаш па сè до „Екскалибур“, кој асоцира на
оди во Дубаи или во Лас средновековието, или хотелот „Луксор“ со
Вегас. Кога сме кај Вегас, легендарната стаклена пирамида. Без оглед
велат „сè што се случува во на оценката, никој не останал рамнодушен
Вегас, останува во Вегас“. на глетките на овие објекти. А сите тие, сами
Но, не и архитектурата, која е предизвик по себе заслужуваат да бидат дел од нашето
за око и предмет на контиунирана катче наречено најчудни градби на светот.
размена и воздишки. Таму најмногу доаѓа Градските власти во 2007 година почнаа
до израз комбинацијата на парите со да развиваат нов концепт во срцето на
архитектонскиот дизајн, иако понекогаш главната авенија Вегас-Стрип. Едноставно
уметничкото, трајното или вредното, го нарекоа „Градски центар“, кој вклучува
честопати е надминато од чистиот кич околу десетина облакодери со основна
и комерцијала. Но, други би рекле, каде намена: хотелски и казино комплекси. Како
има пари и масовна култура, тешко дека најкарактеристични во овој дел се сметаат
ќе најдете вредности, но искрено да ви т.н. „Вир кули“. Станува збор за две кули или
кажам, на оние што биле во Лас Вегас, згради, кои се високи по 37 ката, а секоја
воопшто не им е гајле дали градбите се од нив содржи апартмани со површина од
кич, дали е тоа архитектура на моментот 45 до 140 м². Карактеристично за двете
или вредност за паметење. Едноставно, кули (она што ги прави предмет на нашата
сето тоа се сведува на храна за очи. рубрика) е тоа што двете се навалени од
Тука, несомнено спаѓаат врвните својата основа за околу пет степени во
хотелски комплекси, какви што се „Париз, спореден правец, и така изгледаат како да
Лас Вегас“, во кој се вметнати и основите се разминуваат, формирајќи целина која
на репликата на Аејфловата кула, потоа се разликува од останатите комплекси
60 3
најчудни градби
во градот. Кулите се во непосредна близина на луксузниот
хотел „Мандарин Ориентал“, и првично биле наречени
„Собел Резидентс Кули“. На врвот на двете кули постои цел
систем од забавни комплекси како што се сауна, спа центар,
базени, фитнес центар, синџир забавни кина и друго.
Објектот е дизајниран од архитектот Хелмут Јан, кој има
своја канцеларија во Чикаго, Илионис. Што се однесува
до лобијата и јавниот простор, дизајнот е на Франциско
Гонзалес Пулидо, кој се погрижил основна компонента да
биде природната светлина. Дизајнерката Дијана Вонг и
нејзината агенција за внатрешен дизајн се погрижиле да ја
уредат внатрешноста на секој од апартманите на автентичен
начин без оглед на површината. На 20 ноември 2009 година,
комплексот добил „Златен медал“ (Leed gold certificate)
по што на 14 јули 2010 година „Вир кули“ беа официјално
отворени за јавноста и за продажба. Во декември минатата
година, сопственикот „Градски центар“ ги продал сите 427
апартмани на „Ледер Капитал Фајнанс“ за 119 милиони
долари. Според планот, во првиот период овие апартмани
само се издаваат, а во наредните години тие ќе бидат
продадени. Целиот компкекс е збогатен со уметнички центар,
продавници и голем трговски центар. Додека преостантите
згради се со сребрен тен, вклучително и големите прозорци,
„Вир кули“ се комбинација на кафеаво и жолто, заради што во
вечерните часови изгледаат како две златни возвишенија во
срцето на Вегас. Најимпресивен е базенот, кој е на самиот врв
на едната од двете кули, од каде Вегас има единствен поглед.
3
совети
Во можност сме да купиме

две гарсониери во градба од
по 20м2 кои се една до друга и
да ги адаптираме во двособен
стан. Бидејќи гарсониерите се
со издолжена форма и природно
осветлени само од предната
страна преку стаклените шибер
врати на терасата, уредувањето
на станот ни претставува
проблем. Дали треба да го урнеме
целиот ѕид меѓу становите или
има и друго решение?
Мирко и Слаѓана Ристови, Скопје
Ди
јаг
он
И
пред
ал
дејата за
спојување на
ак
двете гарсониери
во еден двособен
стан, кој е осветлен само
ак
од предната потесна страна,
наложува дневната и спалната соба да бидат во
ор
еден простор, но сепак спалната соба која има
своја специфична функција, на некој начин треба
да се оддели од дневната. Решението на овој потоа
проблем е во дијагоналното поставување на дел
од ѕидовите, со што ќе се скуси долгата влезна
комуникација, ќе се отворат долги визури и ќе се
создаде пријатно, комотно чувство во дневната соба. еш
ен
Така, влегувајќи во станот, десно се позиционира
мирната зона со бањата, дегажманот, гардеробата
ие
и спалната соба, која преку дијагонално
поставената шибер врата по потреба се отвора
и го проширува просторот на дневната соба.
Дијагоналната поставеност на креветот овозможува
формирање на голема триаголна гардероба
која е многу потребна во малите станови.
Со спојувањето на двете гарсониери,
наместо два одделни тоалети се прави еден
поголем, а и кујната се проширува и ориентира
кон трпезаријата и дневната соба.
Тркалезната маса во трпезарискиот
дел е практична бидејќи секогаш може да
се додаде уште едно столче повеќе.
Дневната соба има убав поглед преку
застаклените шибер врати на терасата.
Ѕидот меѓу терасите треба да се урне за
да се добие убава голема тераса.
При изборот на мебел, одлучете се за
лесен, негломазен и лесно подвижен.
Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ,
дипл.инж.арх.
bsavic@porta3.com.mk
62 3
"монте карло", монте карло, монако спортски храмови
Тесни улици и многу гламур

Сашо КузмановСКи
Г
радските улици на Монте Карло и
просторот околу пристаништето
на кнежеството Монако,
секоја година се вистинска
атракција за вљубениците во
Формула 1 натпреварувањето.
Идејата за градски трки во кнежеството
била на Ентони Ножес, кој како близок
пријател на семејството Грималди
ја инаугурирал првата авто-трка низ
градските улици уште во 1929 година.
Подготовката на патеката и објектите
потребни за одржување на Формула 1
трката низ улиците на Монте Карло трае
цели шест недели. Уште толку време е
потребно таа да се демонтира и сè да
дојде во нормална функција на градот.
Карактеристика на оваа трка е тоа што
станува збор за особено тесна патека, со
остри кривини, па оттука ја прават една затоа што при големи брзини тешко може главно во трката за место на подиумот.
од најсложените патеки во Формула 1. да се исконтролира ефектот на брзо Со оглед на концентрираната топлина
На неа се познаваат големите мајстори префрлување од темен простор на дневна на патеката и неможноста за доволен
зад воланите, велат познавачите на светлина. Освен проблемот со промената проток на свеж воздух, со години се прават
приликите во автомото спортот. на светлината, при излезот од тунелот посебни специфики во подобрувањето на
Иако низ годините има претрпено серија може да се загубат и 20 до 30% од влечната перформансите за ладење на моторите.
промени, сепак, Монте Карло ја задржа сила на моторот, поради уникатните Ова особено се однесува на сопирачките,
спецификата на патека со најостар агол аеродинамични својства на тунелот. Не кои поради посебните карактеристики на
во Формула 1, но и делница на која можат случајно, овде се регистрирани и бројни температурата на патеката често тешко
да се развијат и големи брзини. Особено незгоди на досегашните трки во Ф1. функционираат. За првпат во 1969 година
се специфични висинските промени на Низ улиците на Монте Карло тимовите се поставени заштитни бариери во одредени
повеќе делови, кои му даваат посебен шарм особено внимаваат на просецот на ладење делови и сегменти на патеката. Дотогаш
на целиот натпревар. Познатиот тунел под на моторите, затоа што низ историјата патеката се користеше комплетно отворена,
хотелот „Фермон“ е особено специфичен, се случуваше ова прашање да биде како што функционира секоја улица.
ФаКТи за "МОНТЕ КАРЛО“ - Монте Карло, Монако

должина на еден круг: 3340 метри
Капацитет: 120.000 места
во функција од: 1929 година
реконструкции: 1973, 1976, 1986, 1997 и 2002
3
излог 52.MEѓународен саем за мебел - SalonE inTERnaZionalE DEl MoBilE
1. „Фламинго“ е столна ламба од Friday

Project, изработена од челик чии линии
се едноставни и елегантни. Горниот
дел има отвори изработени на ласер
кои сценографски ја рефлектираат
светлината во просторот.
2. Група студенти од универзитетот Seconda
во Наполи ги дизајнирале „ротирачките
саксии“. Заедничката оска со која меѓусебно
се поврзани саксиите овозможува едноставно
движење и разигрување на цвеќињата во
просторот. Просторот до секоја саксија и
материјалот врз кој може да се пишува остава
голем простор за слободна креативност.
3. Најновите креации на DoCSTonE се
ламбите наречени "The mister boom"
и "little Miss Dynamite". Двете ламби
изгледаат и работат како традиционалните
експлозиви. Потисокот на рачката ја
зголемува или намалува светлината.
4. Подна ламба, лустер и масичка
од челик од Bomipark.
5. Прототип на маса и столче од
челик и стакло, претставени од
студентите од accademia italiana.
1 подготви: Сандра дончева Теохарова, дипл.инж.арх.
64 3
3
излог
3
јавни набавки
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. ЗАКОН ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА
67/2013 ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО
ЗАДОЛЖУВАЊЕ НА РЕПУБЛИКА ЗЕМЈИШТЕ ЗА ОДОБРУВАЊЕ
МАКЕДОНИЈА СО ЗАЕМ КАЈ СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН
ОДЛУКА ЕВРОПСКАТА БАНКА ЗА ОБНОВА 73/2013 ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА
ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ И РАЗВОЈ ПО ДОГОВОРОТ ЗА ПОВЕЌЕНАМЕНСКИ КОМПЛЕКС
ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗАЕМ ЗА ПРОЕКТОТ ЗА ИЗГРАДБА ВО КО ДОБРОШАНЕ, ОПШТИНА
ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО НА АВТОПАТОТ НА КОРИДОРОТ Х, ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА КУМАНОВО
ЗЕМЈИШТЕ, ЗА ОДОБРУВАЊЕ НА НА ДЕЛНИЦАТА ДЕМИР КАПИЈА – ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА
ПРОЕКТ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА СМОКВИЦА ОДЛУКА
ИЗГРАДБА НА РЕГИОНАЛЕН ПАТ БРОЈ: 34/2013 ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ
Р-2138, ВРСКА НА РЕГИОНАЛЕН ПАТ ЗАКОН Назив на договорниот орган: ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА
Р-2134 СО НАСЕЛБА СОНЧЕВ ГРАД ЗА ГАРАНЦИЈА НА РЕПУБЛИКА Министерство за образование и ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО
МАКЕДОНИЈА НА ОБВРСКИТЕ ПО наука, ул. “Св. Кирил и Методиј“ бр. ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА
ДОГОВОРОТ ЗА ЗАЕМ ЗА ПРОЕКТОТ 54, 1000, Скопје. УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. ЗА ИЗГРАДБА И ИНСТАЛАЦИЈА НА ПРЕДМЕТ: НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА
69/2013 ЕЛЕКТРОНСКИ СИСТЕМ ЗА НАПЛАТА Изработка на проектна “СПОРТСКО-РЕКРЕАТИВЕН
НА ПАТАРИНИ ДОЛЖ КОРИДОРОТ документација за градење на КОМПЛЕКС“ КО БОГДАНЦИ ВОН Г.Р.,
Х, КОЈ ЌЕ СЕ СКЛУЧИ МЕЃУ Студентски дом “Невена Георгиева ОПШТИНА БОГДАНЦИ
ОПШТИНА ПРОБИШТИП ЕВРОПСКАТА БАНКА ЗА ОБНОВА И Дуња“ – комплекс клинички центар.
ОБЈАВА број 16 РАЗВОЈ И ЈАВНОТО ПРЕТПРИЈАТИЕ Контакт тел/факс: 3222-038, 02
ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗА ДРЖАВНИ ПАТИШТА 3118-414, лице за контакт: Наташа ОПШТИНА КАРПОШ
ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА Хаџилега. ИЗВЕСТУВАЊЕ ЗА ПРОДОЛЖУВАЊЕ
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ЗАКОН Јавно отворање на понудите на ден НА ПОСТАПКА ПО ОБЈАВА БР.
ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО ЗА ПРОСТОРНО И УРБАНИСТИЧКО 10.06.2013 год. 08/2012
НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА ПЛАНИРАЊЕ (“Службен весник на
ПРОБИШТИП Република Македонија“ број 51/05, БРОЈ: 39/2013 ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО
137/07, 91/09, 124/10, 18/11, 53/11 и Назив на договорниот орган: ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА
144/12) Град Скопје, бул. Илинден 82, 1000, РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО
ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА (Пречистен текст) Скопје. ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО
ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА ПРЕДМЕТ: НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА
ЗАКОН Изработка на Проект за ОБЈЕКТИ ЗА ДОМУВАЊЕ ВО
БРОЈ: 02/2013 ЗА ГРАДЕЊЕ инфрастурктура за фекален СТАНБЕНИ КУЌИ ВО ОПШТИНА
Назив на договорниот орган: (“Службен весник на Република колектор Ф800 за дел од бул. КАРПОШ
Македонска акадамеска Македонија“ Бр. 130/09, 124/10, Србија со вклучена ревизија и
истражувачка мрежа МАР нет 18/11, 36/11, 54/11, 13/12, 144/12 и изработка на Основен проект
Скопје, бул. Партизански Одреди, 25/13) за инфраструктура за фекален ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА
бр. 17, 1000, Скопје. (пречистен текст) колектор Ф800 за дел од бул. ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА
ПРЕДМЕТ: Србија.
Набавка за изградба на Систем Контакт тел/факс: 3297-222, БРОЈ: 53/2013
сала за Македонската точка за ОПШТИНА ПЕТРОВЕЦ 3297-292, лице за контакт: Ирена Назив на договорниот орган:
размена на Интернет Сообраќај- Стоименова. Јавно претпријатие за државни
MatrIX. ИЗВЕСТУВАЊЕ Јавно отворање на понудите на ден патишта, ул. “Даме Груев“ бр. 1,
Контакт тел/факс: 02 3256-561, лице ЗА ПРОДОЛЖУВАЊЕ НА ПОСТАПКА 10.06.2013 год. 1000, Скопје.
за контакт: Александар Попоски. ВО ВРСКА СО ОБЈАВА БР. 09- ПРЕДМЕТ:
Јавно отворање на понудите на ден 1804/1 ОД 28.12.2012 ГОДИНА Изградба на мост на државен пат
01.07.2013 год. И ИЗВЕСТУВАЊЕ ЗА ПРЕКИН Р2434 (Р602) кај Рич.
НА ПОСТАПКА БР. 14-143/1 ОД СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. Контакт тел/факс: 02 3118-044,
БРОЈ: 01-81/2013 28.01.2013 ГОДИНА ЗА ОТУЃУВАЊЕ 74/2013 3220-535, лице за контакт: Жаклина
Назив на договорниот орган: НА ГРАДЕЖНО НЕИЗГРАДЕНО Стефановска-Богдановска.
АД Електрани на Македонија – ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА Јавно отворање на понудите на ден
Скопје, ул. “11-ти Октомври“ бр. 9, РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ОДЛУКА 13.06.2013 год.
1000, Скопје. ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ
ПРЕДМЕТ: НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА
Ангажирање на консултант за ПЕТРОВЕЦ ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО
избор на приватен партнер за ЗЕМЈИШТЕ. ЗА ОДОБРУВАЊЕ НА СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР.
развој, изградба, финансирање, ДРЖАВНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА 75/2013
користење, управување и ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА СТАНИЦА ЗА
одржување на скијачки центар СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. СНАБДУВАЊЕ СО ТЕЧНИ ГОРИВА И
Попова Шапка врз основа на 72/2013 ТЕЧЕН ГАС СО ПРОПРАТНИ ОБЈЕКТИ ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА
постапка за воспоставување на КО РЕЧАНЕ, ОПШТИНА ГОСТИВАР ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА
јавно-приватно партнерство како
концесија за јавна работа. ЗАКОН ОДЛУКА БРОЈ: 42/2013
Контакт тел/факс: 02 3149-171, 02 ЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ Назив на договорниот орган:
3111-309, лице за контакт: Катерина НА ЗАКОНОТ ЗА ПОСТАПУВАЊЕ СО ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА Град Скопје, бул. Илинден 82, 1000,
Буцевска. БЕСПРАВНО ИЗГРАДЕНИ ОБЈЕКТИ ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО Скопје.
Јавно отворање на понудите на ден ЗЕМЈИШТЕ ЗА ДОНЕСУВАЊЕ НА ПРЕДМЕТ:
28.06.2013 год. ОДЛУКА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА Изработка на инфраструктурни
ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА проекти со вклучена ревизија и
ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА НА БАЗНА СТАНИЦА ЗА МОБИЛНА изработка на основни проекти.
ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ТЕЛЕФОНИЈА “БУЧИН“ КО ПРЕСИЛ Контакт тел/факс: 3297-222,
СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. ЗЕМЈИШТЕ, ЗА ИЗМЕНА И ДОПОЛНА МИЛОШЕВО, ОПШТИНА КРУШЕВО 3297-292, лице за контакт: Ирена
70/2013 НА ГЕНЕРАЛЕН УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН Стоименова.
ЗА УЕ 2 БЛОК 12 КО БАШИНО СЕЛО ОДЛУКА Јавно отворање на понудите на ден
ОПШТИНА ВЕЛЕС ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ 12.06.2013 год.
66 ПОРТА 3 31 мај 2013

208

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

208

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

олафур елиасон

елпида хаЏи василева:

„Моите дела нема никого

ГРАДЕЖНИШТВО Темните сценарија

90 денари / БРОЈ 208 / ПЕТОК 31.05.2013 година IX

Од дискретни интервенции до Бојана ФИЛИПОВИЌ

зависно од нивото на квалификации, се фоторепортер:

ГРАДЕЖНИШТВО 08 ПОЧИТУВАНИ ПРИЈАТЕЛИ И ВЕРНИ ЧИТАТЕЛИ Издавачки совет:

МУЛТИФУНКЦИОНАЛЕН „ФОРУМ“ Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје

УМЕТНОСТ 24 06 во месецот. Според нашите планови, новиот концепт

Дел од присутните на свеченоста

6 ПОРТА3 31 мај 2013

31 мај 2013 ПОРТА 3 7

Се бара раката што ќе ја направи

8 ПОРТА3 31 мај 2013

Спасот е во летно-зимско работно време ќе предложат мерки и решенија за реализирање на оваа

Проектот ќе се реализира за време на периодот 2011 - 2013 година

Паркот на ветерни електрани ќе се инсталира во две фази

Подлога пред нанесување на Потрошувачка:

mm бул. Александар Македонски

Mosaic Mosaic SP 260

александар черепналКоСКи, дипл. инж. по дрвна индустрија

надворешниот дел со прозорци предвиден

друго. Спортските сали однадвор архитектонски одржлив предлог. Со

Èì ñå ñîîïøòóâà íà äåëîâíàòà è íà ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò äåêà Çàâîäîò çà è�ïèò�âà�å ìàòåðè¼àëè è

Óíèâåðçèòåò �Ñâ� �èðèë è �åòîäè¼� âî Ñêîï¼å

20 ПОРТА3 31 мај 2013

адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

Одбрани текстури на Ангел Ситновски, дипл.инж.арх.

22 ПОРТА3 31 мај 2013

масивни амбиентални поставки геометрија е базирана на структурата на

„Еднонасочен колоритен тунел“

Павилјон на галеријата „Серпентин“ во Лондон

26 ПОРТА3 31 мај 2013

САЛА НА ПЛАНИНСКИОТ КРАЛ

Проектот за проширување на универзитетот нуди можност за

28 ПОРТА3 31 мај 2013

мексико сити, мексико внатрешната температура, истовремено

Проектот на објектот произлегува од идеја

подготви: андреа ЈамаКоСКа

и градежни претпријатија, а секој ден се регистрираат

30 ПОРТА 3 31 мај 2013

пример од таа област во последната Рита Митревска-Стојческа и

Забележливо е дека во 90-тите години, меѓу

Лидија Блажевска-Јовановиќ. Станбениот блок во населбата Козле (1991)

дизајн ,,Аршин“. Тоа започнува да излегува амбициозен настап, со мал

Катарина Маџароска. Станбениот

31 мај 2013 ПОРТА 3 33

Архитект кој ја гледа

34 ПОРТА3 31 мај 2013

Црквата Св. Барбара Една од портите на

барања; обид за поефективно користење функционира како родителска спална соба,

40 ПОРТА3 31 мај 2013

број на експерти и безбедносни компании веќе

Според британското Министерство

деменција за тоа како да проектираат за

44 ПОРТА3 31 мај 2013

европскиот пазар на природен

нова нуклеарка во турција

ČEZ ја тужи албанија за

подготви: даниела младеновСКа

Заштитените подрачја во Европа играат главна улога во одржувањето и

48 ПОРТА3 31 мај 2013

поради тоа што се протегала под агол од