Professional Documents
Culture Documents
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
270
ЈУЛИ 2018
90 ДЕНАРИ
ɉɈɅɂȿɌɂɅȿɇɋɄɂɂɉ
ɉɈɅɂɉɊɈɉɂɅȿɇɋɄɂ
ȼɈȾɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ȽȺ
ȺɋɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
.$ɇȺɅɂɁȺɐɂɋ
ɂɇɈȼȺɌɌɂȼɇȺɌȿɏɇɈɅɈȽɂȳȺ
ɉɈɋɂɌȿɂɇɌȿɊɇȺɐɂɈɇȺɅɇɂɋɌȺ
ȺɇȾȺɊȾɂ
Te
el:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hid
droplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA ПОРТА
ПОРТА
БРОЈ 270 ПЕТОК 27.7.2018 ГОДИНА XII
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Сања РАЃЕНОВИЌ-ЈОВАНОВИЌ
Годинава се одбележуваат 100 Скопје кои почнаа да ја користат оваа
години од раѓањето на професор услуга од ЕВН Македонија е едно уредник на порталот:
Борис Чипан. Тој е бележит учесник домаќинство во населбата Тафталиџе. Дејан БУЃЕВАЦ
во развојот на македонската култура Оваа година е во знакот на
новинар:
на просторот. Професорот Чипан сликарството и личноста на Петар
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
своето знаење го пренесуваше на Мазев, одбележани со ретроспективна Насловна страница
студентите во непосреден контакт изложба и со монографија која содржи ИНТЕРНАТСКО соработници:
низ јасен збор и коректен цртеж, голем број репродукции и стручни УЧИЛИШТЕ Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
покажувајќи карактеристики на текстови. Секој нов податок за животот Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
голем ерудит и близок соговорник. и творештвото на уметникот може КАНУАНА, БРАЗИЛ Владимир ВЕЛИЧКОВСКИ
Веројатно затоа, за присуство на да има значење за проучување на Горан МАРКОВСКИ
Даниела МЛАДЕНОВСКА
неговите предавања се бараше столче неговото дело. Овој пат тоа се однесува
Драган РИСТОВ
повеќе. Катастрофалниот земјотрес на едно непознато дело на Мазев. Душанка ШУЛОВИЌ
кој го погоди Скопје на 26 јули 1963 Студиото на Пол Сезан во Екс-ан- Ѓорѓе ЈОКИЌ (Србија)
година резултираше со 1.070 жртви, Прованс е скромна камена градба Љупка ДУКОВСКА
3.300 сериозно повредени, околу која не престанува да заведува. Не Натка ЌОСЕВА
10.000 извлечени од под урнатини, треба да се очекува во него да се Филип ФИЛИПОСКИ
околу 40.000 засолнети во привремени пронајде нешто посебно во музеолошка графички уредник:
живеалишта и околу 140.000 смисла. Тука постои само авторска Гоце ЦВЕТАНОСКИ
евакуирани жители. Во деновите атмосфера и лични предмети поврзани
после земјотресот, отпочна кампања со осамениот уметник од Екс. Постои фоторепортер:
Kиро ПОПОВ
насочена кон националните влади и само Сезан. И ништо друго.
интернационалните агенции со која ќе „Београд на води“ е името лектор:
се идентификуваат извори за помош на проектот за ревитализација, Дијана РИСТОВА
во напорите за обнова на Скопје. реконструкција и изградба на дел од
Издавачки совет:
Стапувањето на сила на новиот просторот на град Белград наречен Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
Закон за енергетика дава можност за „Савски амфитеатар“. Овој простор дипл.инж.арх. - претседател
поголема комерцијална употреба на долж десниот брег на реката Сава е Александра ПЕТРОВСКА
фотоволтаичните системи, бидејќи издолжен, рамничарски и обрабен дипл.инж.арх.
можноста да произведуваат електрична со ридови и височинки, што му доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
енергија преку нив веќе ја имаат и дава изглед на амфитеатар. дипл.град.инж.
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
домаќинствата. Затоа ЕВН понуди ваков
дипл.шум.инж.
тип на услуга за сите заинтересирани ОД РЕДАКЦИЈАТА
корисници. Меѓу првите објекти во Управител:
Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх.
ГРАДЕЖНИШТВО 12 Издавач:
СЕ ГРАДИ ПАТОТ ШТИП – РАДОВИШ „Биропрес“ ДОО Скопје
Aдреса на издавачот и редакцијата:
АРХИТЕКТУРА 18 „Биропрес“ ДОО Скопје
БЕЛЕЖИТ УЧЕСНИК ВО РАЗВОЈОТ НА Ул. Васил Ѓоргов број 21,
влез 2, локал 7, 1000 Скопје
МАКЕДОНСКАТА КУЛТУРА НА ПРОСТОРОТ
Тел: 3109 311; 3151 311;
АРХИТЕКТУРА ОД ДРВО 24 Факс: 3132 924
ДЕТСКО СЕЛО ВО САВАНА e-mail: porta3@porta3.com.mk
18 www.porta3.com.mk
УРБАНИЗАМ 28 Печати:
СРПСКАТА МЕТРОПОЛА ЌЕ ДОБИЕ 28 32 ул. Крижевска бр.52 П.Ф. 72,
2300 Кочани
„САВСКИ АМФИТЕАТАР“ НА ВОДА
Маркетинг:
ЕКСПЕРТ 32 biroproekt@biroproekt.com.mk
НЕПОЗНАТИОТ ВЕЛИКАН НА „ГОЛЕМАТА marketing@porta3.com.mk
ВОЈНА“ И ГРАДЕЖНИШТВОТО Тел: 3243 790; 3243 797
Fax: 3243 796
ЗЕМЈОТРЕСНО ИНЖЕНЕРСТВО 36 Моб: 072 248 796
СКОПСКИОТ ЗЕМЈОТРЕС ПОБУДИЛ ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.
ВИСОКО НИВО НА ЈАВНА СВЕСТ за физички лица: 600 ден.
жиро сметка: 300000001995035 во
ЕКОЛОГИЈА 42 42 58 Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
УСПЕШНО ПРОЧИСТУВАЊЕ ЗА ПОЧИСТА
И ПОЗДРАВА ЖИВОТНА СРЕДИНА Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ 48
ПОЧЕТНИ ЧЕКОРИ КОН ЕНЕРГИЈАТА НА ИДНИНАТА Датум на печатење: 26.7.2018
Број на примероци: 800
Материјални контури
Темата која ја разработуваше
зависноста помеѓу
територијалните истражувања и
архитектурата беше разгледувана
врз територијата на градот Охрид
на оската/аксијалата од село
Косел и неговото опкружување па
сè до точката на пенетрација на
оваа оска во езерото преку
главното градско пристаниште
В
о организација на Факултетот за Washington University во St. Louis. Својата методи на архитектонската илустрација при
архитектура и дизајн при кариера ја започнува во Сан Франциско во процесот на мапирање и територијално
Универзитетот Американ Колеџ - архитектонското биро SOM (Skidmore, Owings & документирање. Дел од неговите педагошки
Скопје и НУ Завод за заштита на Мerril). Пред основањето на DOMAIN OFFICE, истражувања со фокус на методите кои
спомениците на културата и Музеј Диксит соработува со Рем Колхас во OMA (Оffice последно ги разработува беа дел настанот
Охрид, во периодот од 30 јуни до 7 јули се for Metropolitan Architecture) како проект-лидер „Материјални контури / изложба на
реализираше шесттата по ред Меѓународна на многу меѓународни проекти меѓу кои се територијални истражувања“
летна школа за архитектура во Охрид. вбројуваат MahaNaKhon Tower во Банкок, (http://marh.mk/materijalni-konturi-2/) кој се
Праксата на учество на докажани гости, Commonwealth Institute во Лондон, Kuala одржа во киното на железничка зграда во
тутори од странство ја поддржа овогодинешниот Lumpur Financial District во Малезија. Скопје, минатиот месец.
професор гостин, раководител на школата, Во 2011 година се приклучува на Техничкиот ,,Материјални контури“ продолжува да
Митеш Диксит, професор по архитектура на универзитет во Делфт (TU Delft) во Холандија, опстојува и како официјален наслов на Летната
Syracuse University, New York и основач на како гостин професор на „Kатедрата за школа во Охрид, бидејќи оваа година таа не
архитектонското студио DOMAIN OFFICE од New архитектура, урбанизам и критичка теорија“, а од претставува автономен настан, туку има за цел да
York. 2013 до 2016 година станува и уредник на се надоврзе на едногодишниот процес на
Митеш Диксит го основал архитектонското „Катедрата за комплексни проекти“ (Chair for соработка инициран од заедничкиот интерес за
студио DOMAIN OFFICE во 2012 година. По Complex Projects) при TU Delft. Од 2017 година е територијалниот размер изразен во работата на
завршувањето нa основни и дипломски студии на професор по архитектура на Syracuse University, професор Диксит и кабинетот за Урбан дизајн
политичи науки и филозофија, Диксит завршува New York каде во својата работа со студенти се на Факултет за архитектура и дизајн при
мастер студии во областа на архитектурата при посветува на истражување и развивање на нови Универзитет Американ Колеџ - Скопје.
Темата која ја разработуваше зависноста
помеѓу територијалните истражувања и
архитектурата беше разгледувана врз
територијата на градот Охрид на
оската/аксијалата од село Косел и неговото
опкружување па сè до точката на пенетрација на
оваа оска во езерото преку главното градско
пристаниште. Оваа линија е поставена како
стартна позиција за создавање на понатамошни
стратегии на развој на регионот, во кои од неа ќе
произлезат идните методи на продуктивност,
генеративност и структурален раст на
контекстот. Со помош на аналогна картографија,
анализа и физичка документација се проучуваше
територијалната комплексност, преку сепарација
и испитување на слоевите/процесите, нивните
составни елементи и како тие можат да
информираат за тоа што следува (генерални
гестови или индивидуални обиди).
Работата на студентите беше структурирана
ПОРТА
инфо
Игрива шпекулација
за идниот развој на
Лазарополе
Студентите ги претставија единаесетте игри за
Лазарополе кои ги обмислија за време на Летната школа
проф. д-р Бојан КАРАНАКОВ, д. и. а. периодот од 7 до 15 јули 2018 година на нова разбрана како социјален настан, но и
М
локација, во село Лазарополе во прекрасниот и организациски модел кој истовремено ги
еѓународната Летна школа за драматичен пејзаж на националниот парк предизвикува и заедницата и поединецот
архитектура која ја Маврово во западна Македонија. Со неа изострувајќи ги сетилата и вештините на
организира Архитектонскиот раководеше проф. д-р Бојан Каранаков, а учесниците. Предмет на наш интерес беа
факултет при Универзитетот секретар беше доц. д-р Горан Мицковски од комплексната структура на играта, правилата,
„Св. Кирил и Методиј“ во Архитектонскиот факултет во Скопје при УКИМ. елементите, полето за игра, стратегијата и
Скопје е една од најстарите вонфакултетски Гости тутори беа еминентните германски елементот на случајност (среќа).
активности на Универзитетот. Таа во архитекти Јурген Пацак-Пор и Михаел фон Почетна точка ни беше планинското село
континуитет се одржува 27 години, во кои низ Матушка од архитектонското биро БАР Лазарополе, сместено во скриена долина,
Летната школа како студенти, тутори, секретари Архитекти од Берлин, професори на Мастер исполнето со куќи за живеење со слична
и раководители поминале над 500 архитекти од програмата на Институтот за архитектура во големина изградени од слични материјали, со
земјата и странство. Во овие, безмалку три Десау (ДИА) при Универзитетот за применети слични техники, а сепак сите различни. Постојат
децении постоење Летната школа постојано науки во Анхалт, во соработка со архитектот и доволно отстапки кај секоја куќа што ја прават
еволуира, се прилагодува и подобрува, урбанист Конор Молони од Лондон, кои сите единствена и уникатна, со сопствени релации и
неколкупати го менува својот формат, своето заедно работеа со 27 студенти по архитектура сопствен израз.
времетраење и својата локација. од земјата и странство. Во времетраењето на овогодинешната сесија
Овогодинешната сесија се одржа во Централната тема на школата беше „ИГРА“, Летната школа прогресираше низ неколку фази
8 ПОРТА 27 јули 2018
МЕЃУНАРОДНА ЛЕТНА ШКОЛА ЗА АРХИТЕКТУРА – СЕСИЈА 2018, АРХИТЕКТОНСКИ ФАКУЛТЕТ СКОПЈЕ
ПОРТА
инфо
Н
а островот Црес, почнува изградбата на
најголемата хрватска соларна електрична
централа. Се работи за СЕ Орлец тринкет
Исток со инсталирана моќност од 6,5 MW.
Инвеститор е хрватската државна енергетска
компанија ХЕП (Хрватска Електропривреда). Новата
електрична централа освен тоа што ќе биде
најголема во Хрватска од овој вид (дури шест пати
поголема од досегашната најголема), воедно ќе биде
и најголем таков интегриран систем и во рамките на
ХЕП и во Хрватска воопшто. Компанијата ХЕП веќе
има девет соларни централи на покривите на своите
деловни згради во Загреб, Осијек, Сплит, Задар,
Дубровник, Шибеник, Чаковец и Опатија.
Централата ќе се простира на површина од 17
хектaри и ќе се состои од 13 сегменти со
поединечна моќност од 500 kW.
А
ктивистите од организацијата за заштита на животната средина однос на денешната технологија достапна за потенцијалните
Greenpeace, испорачаа дрон во облик на легендарниот супер терористи. Мета на нападот била централата во Бужиј, на 30
херој Супермен, во француска нуклеарна централа со цел километри оддалеченост од Лион. Во енергетскиот микс на Франција,
свртување на вниманието на јавноста кон нискиот степен на нуклеарките учествуваат со 75 отсто.
безбедност во овие постројки. Беспилотното летало било безопасно На овој инцидент му претходеле и низа други слични упади во
по работата на централата и нејзиното функционирање, но акцијата е нуклеарките ширум Франција, а залагањата сепак вродиле со плод.
спроведена за да се покаже високиот степен на ранливост на Имено, во Франција неодамна е покрената парламентарна истрага за
нуклеарките изградени во седумдесеттите години од минатиот век, во безбедноста на нуклеарните постројки.
10 ПОРТА 27 јули 2018
Од 2019 година Светска банка
веќе нема да финансира
проекти со фосилни горива
З
емјите во развој кои се
потпираат на енергијата
од фосилните горива би
можеле да бидат исправени
пред сериозни економски
последици. Имено, Светската
банка неодамна најави дека
има намера да го прекине
финансирањето на сите
проекти во секторите нафта
и гас во 2019 година. Ова
соопштение е дадено на One
Planet Summit, настан кој се
одржа во чест на
двегодишнината од
историскиот Париски
договор за климата.
Е
дна од најновите истражувачки студиии од областа на загадувањето на
воздухот и ефектите врз човековото здравје, утврдила дека околу 3,2
милиони случаи на дијабетес ширум светот се предизвикани токму од
загадениот воздух. Студијата е изработена од страна на Washington University
School of Medicine од Сент Луис, во соработка со Veterans Affairs (VA) St. Louis
Health Care System. Заклучоците и наодите од студијата реферираат на уште
еден сериозен аспект во однос на една од најбрзорастечките болести во
светски рамки. Над 420 милиони луѓе во светот страдаат од дијабетес, од кои
само во САД околу 30 милиони. Извештајот од студијата може да се најде во
последното издание на списанието The Lancet Planetary Health.
Со години наназад постоеле многу истражувања кои идентификувале
поврзаност меѓу загадувањето и дијабетесот, но ова е прва студија која
успешно ја квантифицирала таа поврзаност меѓу овие два глобални проблеми.
М
агистралната
сообраќајница A4 (М-6)
Штип – Радовиш –
Струмица, претставува
основна патна врска меѓу
регионите од Источна и Југоисточна
Македонија со посебни обележја и различен Слика 2. Геометриски напречен профил на експресен пат
степен на економски развој.
Повлекувањето на трасата од патен јазол
Три Чешми до патниот јазол Радовиш е
направено на четири делници кои главно се
поделени према начинот на изградба.
Првата и четвртата делница се водат по Слика 3. Геометриски напречен профил на автопат
постојниот магистрален пат кој се
реконструира и проширува од пат со две
ленти на експресен пат со две проточни третата делница се водат како нова траса ПРОФИЛ НА ПАТОТ
ленти и две ленти за застанување. северно од постојниот пат над населените Патниот превец e на ниво експресен пат
Проширувањето е направено наизменично, места и главно по парцели на Република со ширина од 2x3.5 + 2x2.2 = 11.4 km која би
према страната каде има помалку Македонија. Ваквото повлекување на претставувала I фаза на идниот автопат
ограничувања и каде се остава и можност за осовината изнудува трасата да е со голем (фаза II) со вкупна ширина од 4x3.75 + 2x2.7
идно проширување до автопат. Втората и број на теренски ограничувања. + 4.0 = 25,4 м.
ЗАКЛУЧОК
Несомнено е дека со реализација на овој
патен правец се отвораат можности за подобро
поврзување на регионите, овозможување на
Слика 6. Денивелиран патен јазол „Лакавица“ побрз транспорт на луѓе и стока, што секако е
основа за поинтензивен економски развој.
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА
архитектура ЈУБИЛЕЈ: 100 ГОДИНИ ОД РАЃАЊЕТО НА ПРОФЕСОР БОРИС ЧИПАН
Бележит учесник во
развојот на македонската
култура на просторот
Животот покрај езерото и
историјата, сам по себе ги
оплеменува луѓето.
Младешкото нуркање во
историјата се случува во една
девствена природа на чист
воздух и бистра вода и во
амбиент на карпестиот брег
покрај ненадминливата црква
,,Св. Јован Канео“. Присуството
на Борис Чипан меѓу нас
придонесе на еден посебен
начин да бидеме духовно
побогати и од неговиот творечки
дух ќе се напојуваат уште многу
голем број генерации
проф. д-р Михаил ТОКАРЕВ, дипл. инж. арх. од минатото. Тој, на интелигентен начин архитект навидум случајно, но имаше нешто во
фото: Станко НЕДЕЛКОВСКИ сакаше да создаде пријателска мене кое во одреден момент се склопи во
коегзистенција меѓу старите и новите една идеја“. Тоа ,,нешто“ во него се има
Г
одинава одбележуваме 100 години вредности. Истражувањата на таа таложено долго време, уште од раното
од раѓањето на професор Борис проблематика резултираа со малата, но детство и годините поминати во стариот
Чипан, а јас со моите 75 сѐ уште се вредна книга Изразни средства на Охрид. Самиот истакнува дека животот покрај
напојувам од изворите на неговото современата архитектура во градови со езерото и историјата, сам по себе ги
творештво. историско наследство (1970). оплеменува луѓето. Неговото младешко
Тој своето знаење го пренесуваше на За професор Чипан секогаш ми се нуркање во историјата се случува во една
студентите во непосреден контакт низ јасен наметнуваат неколку прашања. Од каде девствена природа на чист воздух и бистра
збор и коректен цртеж, покажувајќи потекнува, како израсна, како се создаде и вода и во амбиент на карпестиот брег покрај
карактеристики на голем ерудит и близок како созреа таква величина, која долги години ненадминливата црква ,,Св. Јован Канео“. На
соговорник. Веројатно затоа, за присуство на даваше разновидни богати плодови во тој брег, потпрен на топлите карпи, младиот
неговите предавања се бараше столче повеќе. македонското културно поднебје? Одговорите Чипан поминува долги часови на
Чест ми е што тогаш бев негов студент, а на тие прашања би можел да ги даде еден просветлување, љубопитно читајќи безброј
подоцна и негов помлад соборец во интердисциплинарен тим, преку паралелна книги.
откривањето и соопштувањето на вистината за анализа на неговата активност, како архитект- Историјата на уметноста, архитектурата и
архитектонската проблематика. конзерватор, архитект-проектант, урбанизмот, професорот Чипан ги има
Движејќи се на релацијата традиција - универзитетски професор, истражувач во осознаено на самото место, во градот на
современост, својот поглед професорот повеќе области, па и како значаен учесник во неговото детство. Тој забележува дека
Чипан го имаше свртено пред сѐ кон развојот на македонската култура на урбаниот профил на Охрид наликува на
иднината, не заборавајќи да ги истражува и на просторот. двогрба камила, при што на едниот рид била
креативен начин да ги интерпретира поуките Професорот често истакнуваше: ,,Станав сместена државната власт, на другиот
ПОРТА
ПОРТА
aрхитектура од дрво
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, означена со рурални и домородни мемории, константно биле консултирани и лица кои
дипл. инж. по дрвна индустрија техники и естетики? директно работат со децата како учители,
Со овие почетни истражувања, проектот администратори и секако самите деца кои
Од архитектите: за вдомување на 540 деца кои учат во придонеле многу резултатот да биде
Големината на бразилската тропска интернатско училиште во Кануана, цели кон успешен. Процесот на креирање поминал
савана, бесконечноста на небото и трансформација, културно спасение, низ многу фази на истражување,
популарното знаење. охрабрување на локалните конструктивни елаборирање и соработка преку
Сè е во континуитетот, во големата тенка техники, домородното знаење и убавина, работилници каде биле изнаоѓани можни
имагинарна линија, во позадината која е заедно со градење на чувство за самосвест решенија на различни проблеми, кои
најпрепознатлива при посетување на и чувство на припаѓање, клучни во произлегувале од дијалог помеѓу модерните
централниот регион на Бразил. правилниот развој на децата. градители и богатото локално знаење и
Предложената архитектура не може да се Процес: искуство на локалните жители. Како
разликува премногу од оваа содржина. Во процесот на идејното решение за резултат на сето ова јасно станало дека има
Немерливата убавина на локалното проектот, архитектите од Rosenbaum + голем потенцијал и убавина во
население е тоа што нè трогнува најмногу. Aleph Zero работеле во тесна соработка со традиционалните конструктивни техники
Но, како да се твори во констелација каде локалното насление за да можат подобро каде се користи земја како материјал за
моменталната култура слепо се да ја разберат големината и комплексноста цигли. Токму овој материјал кој покрај
модернизира во потрага по сонот за на просторот каде треба да живеат деца чии своите естетски квалитети покажал одлични
масовна репродукција? Како архитектурата гледишта на животот се менуваат климатски перформанси бил предложен
да стане релевантна на оваа локација, која е секојдневно. Покрај обичното население, како конструктивен материјал.
24 ПОРТА 27 јули 2018
ИНТЕРНАТСКО УЧИЛИШТЕ ВО КАНУАНА, БРАЗИЛ
Резиденција:
Процесот на постојано архитектонско
подобрување на проектот, резултирал со
првиот чекор на поширока урбанизација и
организација на локацијата. Новата
конфигурација на теренот опфаќа две
големи детски „села“, едното за машки, а
другото за женски деца. Секој објект е
поставен на стратегиски точки, кои не се
позиционирани во центарот на градежната
локација, туку заземаат странична позиција
блиску до земјоделските површини,
овозможувајќи подобри просторни и
функционални поделби на училиштето како
целина.
Во овој контекст, студентските соби се
поделени на 45 простории за по шест
ученици, со кревети на кат, простор за
складирање и приватни делови за хигиена.
Овие простории се групирани во групи од
ПОРТА
Материјали:
Тенкиот бел лимен покрив, поставен на
лесна дрвна конструкција која е
проектирана во мрежа од 5,9 м на 5,9 м, го
покрива целото детско село. Покрај заштита
од атмосферски влијанија, оваа
конструкција прави дистинкција помеѓу
надворешниот и внатрешниот дел и покрај
тоа што нема никаде визуелна поделба.
Како конструктивен материјал е избрано
дрвото еукалиптус, кое го има во
изобилство во околината, слепено во
големи ламелирани елементи. Високиот
степен на префабрикување на
конструктивните елементи овозможува
драстично скратување на времето на
изградба со што не се нарушува нормалното
функционирање на училиштето. За изградба
на останатите простории употребени се
стабилизирани земјени цигли кои имаат
одлични термални карактеристики. Покрај
нивните добри градежни карактеристики, со
нивна употреба се потврдува
архитектонскиот контекст и естетика на
околината.
Дизајнот на новото детско село се
стреми да ја зголеми самодовербата кај
учениците, чувството на припаѓање,
одговорност кон природата и секако
подобар академски успех. Ова е постигнато
со тесна соработка помеѓу архитектите и
локалните градежници, со образовниот
кадар и секако со децата како директни
корисници на објектот. Сите овие напори
се препознаени и наградени со многу
награди како успешно архитектонско
решение, но како една од најголемите
награди е секако наградата RIBA (Royal
Institute of British Architects) за
интернационален проект и RIBA за млади
архитекти.
ПОРТА
урбанизам
Б
еоград на води“ е името на
проектот за ревитализација,
ПОРТА
поврзана со идниот трговски центар, а пред неа За да се пристапи кон реализација на каков 17.700 жители, само по себе наведува на восхит.
е предвиден голем пешачки плоштад. било план на оваа локација, и покрај тоа што Се добива впечаток дека тоа ќе биде една
Изградбата на трговскиот центар „BW просторот беше релативно празен и луксузна, елитна населба која обезбедува
Galerija“ (2Po+Pr+2) почна во април 2017 година неизграден, беа неопходни обемни квалитет на живот по највисоките светски
и е како една од централните точки на проектот. подготвителни работи и значајни стандарди. Според изјавите на главниот
Ќе се простира на површина од 250 илјади инфраструктурни зафати. Неопходно е проектант Алабар, следејќи го моделот на
квадратни метри од кои 93 илјади квадратни изместување на товарниот и патниот сообраќај, урбаниот развој на Дубаи, проектот „Београд на
метри ќе бидат за издавање, со богата понуда изградба на железнички друмски мост преку води“ навестува нов идентитет и некоја нова
на малопродажни објекти. Ќе располага со Дунав, дислокација на главната железничка и вредност на градот, но истовремено е
3.700 паркинг-места, а со пасарела ќе биде автобуска станица на друга локацијата, инспириран од културата и историјата на
поврзан со кулата Београд. Се предвидува интервенции на објекти од топловодната, Белград и со секој од проектите се настојува да
центарот да има многу забавни содржини, кина, гасоводната и електроенергетската мрежа. се покаже почит кон локалното опкружување,
кафулиња, ресторани, со што би станал Голем дел од овие работи се направени или се архитектурата и традицијата.
незаобиколна дестинација на жителите и во тек. Сепак, проект од овој вид не може да биде
посетителите на Белград. Проектот предвидува На оваа локација моментално се активни пет претставен само со компјутерска анимација,
голем дел од објектот да биде под масивна градилишта на простор од преку милион туку се потребни и технички и финансиски
стаклена купола, а дополнително, делови од квадратни метри. За изградбата на проектот ќе параметри. Проектот од самиот почеток го
објектот преку големи стаклени површини ќе бидат вработени околу 25 илјади луѓе, а кога ќе следат многу контроверзии. Тој ја подели
имаат отворен поглед кон реката Сава, со што биде завршен се очекува да се отворат 13 стручната, политичката и деловната јавност.
сликата на овој трговски центар делува повеќе илјади работни места. Се проценува дека Најжестока во критиките беше Академијата на
од атрактивна. Отворањето на трговскиот домашната градежна индустрија, која со години архитектите на Србија. Тие предупредија дека
центар е најавено за 2020 година. пропаѓа, би можела да добие една милијарда целиот проект е нестручно воден, му
Почната е изградбата и на две станбени евра за изведувачки работи. Сè се тоа причини недостасува јавна расправа и потполно се
згради „BW Vista“ и „BW Parkview“, високи 82 со кои се оправдува овој грандиозен потфат. исклучени претставниците на урбанистичко-
метри, со 23 ката, а во најава се уште пет големи Раководството на државата проектот го архитектонската струка од процесот на
згради, две станбени и три деловни. претставува како симбол на национална обнова планирање и реализација. Обврската за
Дополнително, проектот за новиот хотел по многу години политичка и економска криза и меѓународен конкурс за вакви зафати не е
„Бристол“ се најавува како ремек-дело на длабоки поделби. испочитувана. Расчистувањето и подготовката
современиот дизајн. Почнати се градежни Проектот „Београд на води“ претставен на на теренот во случајот Сава маала и рушењето
работи и по должината на целиот потег на макета, а подоцна и преку многу визуелни на улицата Херцеговачка, кон кои белграѓани
променадата покрај реката Сава, на две нивоа презентации и компјутерски анимации, на прв негуваат носталгични и емотивни чувства
со изградба на велосипедска патека и поглед фасцинира. Обемот на една нова предизвика бура од негодувања на струковите и
зеленило. футуристичка населба во срцето на Белград за граѓанските здруженија, како и на граѓанската
30 ПОРТА 27 јули 2018
иницијативата „Не да(ви)мо Београд“ (Името на
иницијативата „Не да(ви)мо Београд“
претставува игра на зборови која во себе ги
содржи пораките „Не го даваме Белград“ и „Да
не го удавиме Белград“). Ова движење на
граѓани во период од први мај 2016 година до
15 февруари 2017 година организираше осум
масовни улични протести.
Во 2014 година Српската академија на науки
и уметности (САНУ) испрати забелешки на
дваесет и две страници до Републичката
агенција за просторно планирање, но сите беа
отфрлени. САНУ цени дека ако нацрт-планот за
проектот „Београд на води“ не се измени, тој ќе
остане изолиран остров во центарот на
Белград, тешко пристапен и едвај прооден и ќе
предизвика сообраќајни проблеми и во другите
делови на градот. Останатите нивни забелешки
велат дека: станбениот и деловен простор од
висока класа ќе биде пренаселен, со сериозни
еколошки и социјални последици; помалите и
средни трговски дуќани ќе бидат загрозени од
изградбата на џиновскиот трговски центар; во
комплексот нема доволно паркови и плоштади,
а не е најсреќно решен ниту пристапот до
реката и шеталиштето. Комплексот, поради
кулата од 168 метри и солитери од 100 метри
височина, ќе претставува огромен ѕид од
стереотипна архитектура која ќе ги засолни
историските знаменитости на градот и
препознатливиот урбан профил на Белград. На
планот му недостасува анализа за економско-
општествена оправданост. САНУ наведува дека
без сето ова неизвесноста е голема, а основно
прашање е каква корист од сето тоа ќе има
Србија и Белград.
Критики стигнаа и од еминентни професори,
членови на Академијата на архитекти, меѓу кои и
архитект-урбанист Бранко Бојовиќ. Тој смета
дека со проектот е опфатен мал дел од
Савскиот амфитеатар, кој се третира како
фрагмент од вкупниот простор, што не е добро.
Тој алармира дека некои од интервенциите
предвидени во проектот битно го менуваат
карактерот на текот на реката Сава, што ќе
влијае на нејзиното користење како значаен
пловен пат. Позицијата на кулата ќе предизвика
пореметување на проточноста на водата.
архитектурата и урбанизмот и во однос на домашната стручна јавност.
Академијата на архитекти е
начинот на работа. Проекти со ваква големина Едно е сигурно, двата проекта на
најрепрезентативното здружение во Србија во
не може да поминат без контроверзии. Но, најексплицитен начин покажаа дека
доменот на архитектурата. Со декларација,
мора да се забележи дела заедничко за двата архитектурата и особено урбанизмот се
едногласно усвоена во март 2015 година,
проекта е што е нападнато централно градско исклучително комплексни домени, кои мораат
Здружението се обрати до сите институции на
подрачје и крајбрежната зона. Со „Скопје на легален и транспарентен начин да се
Република Србија и Град Белград, на стручната
2014“ прекршена е Повелбата на ООН за синхронизираат со социјалниот и општествен
и поширока јавност со барање за итно
градба во крајбрежната зона, а со проектот контекст во кој се случуваат. Притоа профитот
стопирање на проектот ,,Београд на води“,
„Београд на води“ прекршена е Декларацијата не смее да биде основната водилка, туку
истакнувајќи дека проектот изобилува со низа
која во име на ООН ја донесе УНЕСКО, а која одржливиот развој на заедницата.
прекршоци и злоупотреби и е во спротивност
дава препораки како се чува и управува Дали проектот кој ги подели граѓаните на
со јавниот интерес.
урбаниот пејзаж на старите градови. Во Србија и предизвика бројни контроверзии ќе
Не би можела да правам споредба со
двата проекта, на сличен начин се опстане - останува да се види, бидејќи, сепак,
проектот „Скопје 2014“, бидејќи тоа е
заобиколени сите законски процедури во пред Белград и белграѓани остануваат уште 30
неспоредливо и во однос на обемот на
нетранспарентни постапки и исклучена е години градба.
27 јули 2018 ПОРТА 31
експерт
Непознатиот великан на
„големата војна“
и градежништвото
Стогодишнината
од Првата
светска војна во
голема мерка го
има зголемено
интересот на
јавноста за овој
период од
историјата на
земјата, како
резултат на што
се прават напори
да се сочуваат и
реставрираат дел
од преживеаните
објекти од овој
вид
Д
(специјално за Порта 3 од Лондон)
ури и оваа година кога
се одбележува
стогодишнината од
крајот на Првата
светска војна или
„големата војна“ (како
што понекогаш се
нарекува во Британија), доколку направите
веб-пребарување за името „Бери Харолд
Оливер Армстронг“ (Bertie Harold Oliver
Armstrong) резултатите најчесто ќе ве
донесат до веб-страницата на Британскиот
национален архив каде ќе го најдете
следниот запис поврзан со преписка која се
чува во архивот:
Земјотресот побудил
високо ниво на јавна свест
К
атастрофалниот земјотрес кој
го погоди Скопје на 26 jули
1963 година резултираше со
1.070 жртви, 3.300 сериозно
повредени, ~10.000 извлечени
од под урнатини, ~40,000
засолнети во привремени
живеалишта и ~140.000 евакуирани жители.
Директните загуби предизвикани од овој
земјотрес длабоко ја погодиле економијата на
државата и се проценуваат на 1,2 билиони
американски долари (1963) односно 15 % од
БНД на СФРЈ за 1962 година.
Во деновите после земјотресот, 35 нации
побараа од Генералното собрание на
Обединетите нации (ОН) да се стави на агендата
помошта за Скопје и да отпочне кампања
насочена кон националните влади и
интернационалните агенции со која ќе се
идентификуваат извори за помош во напорите
за обнова на Скопје. Со донесувањето на
Резолуцијата 1882 на Генералното собрание
Вратена пораката од Тито после 17 години
36 ПОРТА 27 јули 2018
55 ГОДИНИ ОД КАТАСТРОФАЛНИОТ ЗЕМЈОТРЕС ВО СКОПЈЕ
6RQLFERDUGɟɩɨɫɥɟɞɧɚɬɚɧɨɜɨɫɬɨɞɄɧɚɭɮɩɪɨɢɡɜɨɞɫɬɜɨɬɨɜɨȾɟɛɚɪɬɟɲɤɚɝɢɩɫɟɧɚɩɥɨɱɚɫɨ
ɤɨɧɬɪɨɥɢɪɚɧɚɝɭɫɬɢɧɚɨɞɬɢɩ'ɫɩɨɪɟɞɆɄɋ(1ɤɨʁɚɜɨɫɟɤɨʁɄɧɚɭɮɫɢɫɬɟɦɜɨɤɨʁɚɭɱɟɫɬɜɭɜɚ
ɞɨɧɟɫɭɜɚɩɨɜɢɫɨɤɚɡɜɭɱɧɚɢɡɨɥɚɰɢʁɚ
ɂɫɤɨɪɢɫɬɟɬɟʁɚɜɨɩɪɟɝɪɚɞɧɢɾɢɞɨɜɢɜɨɫɬɚɧɨɜɢɡɚɡɚɲɬɢɬɚɧɚɫɩɚɥɧɚɬɚɫɨɛɚɨɞɡɜɭɰɢɬɟɤɨɢɞɨɚɼɚɚɬ
ɨɞɞɧɟɜɧɚɬɚɩɨɦɟɼɭɫɬɚɧɨɜɢɤɚɤɨɡɚɲɬɢɬɚɧɚɫɜɨʁɚɬɚɢɩɪɢɜɚɬɧɨɫɬɚɧɚɫɨɫɟɞɢɬɟɤɚɤɨɾɢɞɧɚɨɛɥɨɝɚ
ɡɚɫɚɧɚɰɢʁɚɧɚɫɥɚɛɚɡɜɭɱɧɚɡɚɲɬɢɬɚɜɨɫɩɭɲɬɟɧɢɬɚɜɚɧɢɤɨɢɬɪɟɛɚɞɚɧpɡɚɲɬɢɬɚɬɨɞɱɟɤɨɪɢɬɟɧɚ
ɝɨɪɧɢɬɟɫɨɫɟɞɢɜɨɾɢɞɨɬɤɨɧɛɚʃɚɬɚɡɚɞɚɫɟɡɚɲɬɢɬɢɦɟɨɞɲɭɦɨɬɢɡɜɭɤɨɬɧɚɜɨɞɚɬɚɢɬɧ
ɂɫɬɢɬɟɫɢɫɬɟɦɢɢɫɬɚɬɚɩɨɬɤɨɧɫɬɪɭɤɰɢʁɚɢɡɨɥɚɰɢʁɚɢɫɬɢɬɟɢɫɤɭɫɧɢɪɚɰɟɧɚɦɨɧɬɟɪɢɬɟɢɄɧɚɭɮ
6RQLFERDUGɡɚɫɨɫɟɦɚɧɨɜɩɨɜɢɫɨɤɠɢɜɨɬɟɧɤɨɦɮɨɪ
621,&%2$5'
621,&%2$5' ПОРТА
земјотресно инженерство
П
Сачево и Муртино. Планираниот и материи во суровата отпадна вода за која е
речистителната станица за реализиран капацитет за период до 2039 проектирана и изведена ПСОВ Струмица
отпадни води Струмица (ПСОВ) година на ПСОВ е 53.420 еквивалентни изнесуваат хемиски потребен кислород,
е лоцирана во атарот на селото жители. COD 6,410 kg/d, биолошки потребен
Дабиље, на оддалеченост од Според претходното, предвидениот кислород, BOD5 3,205 kg/d, вкупнo
околу 1,5 километар од планиран изграден хидраулички капацитет суспендирани цврсти материи, TSS 3,739
центарот на селото, источно од градот на СПОВ Струмица за експлотационен kg/d, вкупно азот, T-N 470 kg/d, вкупно
Струмица и сместена е на простор од 5.25 период до 2039 година е средно дневно фосфор, T-P 96 kg/d.
хектари. Покрај отпадните води од градот протекување од 9.458 m3/d, максималното Реципиент за пречистената отпадна вода
Струмица до ПСОВ се предвидува протекување на суво време е 619 m3/h и од ПСОВ Струмица е река Тркања, која е
приклучување и на отпадните води од максималното протекување на врнежливо притока на река Струмица. Реката Струмица
ПОРТА
вода, мерење на квалитет и квантитет на таложникот за песок и фаќачот на маснотии, станица поставена е соодветна мерно-
ефлуентот, пумпна станица за милта, за да понатаму преку другите објекти регулациона опрема за контрола и
резервоар за згуснување на милта, таложник пречистената вода гравитационо да се управување со помош на SCADA-систем.
за задржување на милта, постројка за испушти во реципиентот. Сите пумпи се со После пумпната станица предвиден и
обезводнување на милта, биофилтер, фреквентна регулација со што се реализиран е двокоморен хоризонтален
дезинфекција. овозможува работа со максимална аериран таложник за песок и отстранување
Со цел да се заштити целокупната ефикасност при различни услови на доток на маснотии.
механичка опрема и да се осигура на отпадна вода. Таложниците се поделени вертикално со
непречена работа, влакнестите материјали Влезната пумпна станица е проектирана и ламела за отстранување на масти, маснотии
како што е тоалетната хартија и грубите изведена како хидраулички најниска точка и пловечки честици. Отпадната вода втекува
материјали како што се камењата, лисја, во зоната на ПСОВ Струмица, така што во комората за отстранување на маснотии во
хартија, пластика, крпи и друго соодветно се целокупната внатрешна техничка и ламинарен режим, при што мастите,
издвојуваат на почетокот со две решетки технолошка вода која се создава во маснотиите и пловечките честици ќе
поставени во канали во внатрешноста на постројката може по гравитација да се испливаат на површината од каде со гребло
објектот за претходно механичко приклучи во црпниот базен на пумпната се прибираат во шахта за маснотии. Песокот
пречистување. Поставени се автоматски станица. Во црпниот базен на пумпната од дното се отстранува со потопна пумпа
груби решетки, по што следуваат автоматски
фини решетки. Грубите решетки се
предвидени со прачки на растојание од 20
милиметри, додека фините решетки се со
прачки на растојание од 5 милиметри. Двата
типа на решетки се проектирани при
максимален проток од 1,135 m3/h, така што
едната од решетките има капацитет да
прифати 100 отсто од максималниот проток
во случај кога другата решетка е надвор од
функција. Пред решетките предвиден е
резервоар за прием на мил од септички јами.
Низводно од решетките сместена е
пумпната станица со три пумпи (две работни,
а една резерва) со кои се подигнува
отпадната вода на доволна височина во
ПОРТА
енергетска ефикасност ФОТОВОЛТАИЧНИ ЦЕНТРАЛИ НА ИНДИВИДУАЛНИ КУЌИ
Ц
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА Новиот Закон за енергетика во Македонија цена на електричната енергија. Досега,
предвидува донесување на Акционен план за примената на системите за производство на
елите на европската обновливи извори на енергија и изготвување струја од сончева енергија кај нас засега е
политика за клима и на Извештај за реализација на планот на ограничена само на инсталации оперирани
енергија веќе се јасно секои две години. Воедно, со цел за масовно од страна на лиценцирани компании.
поставени – до 2050 користење на обновливите извори на Изградени се 102 фотоволтаични централи,
година, целосна енергија, а од аспект на заштита на со инсталирана моќност од 16,88 мегавати и
декарбонизација на животната средина се предвидува можност со учество од прескромни 0,32 отсто во
производството на за производство на електрична енергија од вкупното производство на електрична
електрична енергија (без емисии на обновливи извори на енергија наменето за енергија.
стакленички гасови, а тоа значи без фосилни сопствена потрошувачка, при што вишокот на Според новиот закон сите индивидуални
горива) и намалување на емисиите на произведената енергија се предава во резиденцијални објекти може да инсталираат
стакленички гасови од целокупниот електродистрибутивна мрежа. Од аспект на вакви системи до четири киловати, а ќе бидат
енергетски сектор за 80 отсто во однос на домаќинствата, соларните фотоволтаични субвенционирани со 500 евра од државата,
нивото во 1990 година. Според тоа еден од системи се одлична прилика, особено и при што постапките ќе почнуваат и
главните императиви е постојано поради фактот што во последниве години завршуваат во општините.
зголемување на уделот на обновливите цените на компонентите на фотоволтаичните Меѓу првите објекти во Скопје кои почнаа
извори на енергија наспроти оние од системи се значително намалени, што да ја користат оваа услуга од ЕВН
48 ПОРТА 27 јули 2018
Македонија е едно домаќинство во населбата
Тафталиџе. Станува збор за првата Можно е и електронско аплицирање за услугата
фотоволтаична централа која е поставена на Сите граѓани кои се заинтересирани да ја добијат оваа услуга од ЕВН Македонија, а со цел да ги
индивидуална куќа. намалат тековните трошоци за електрична енергија, тоа може да го направат на неколку места, а
„Инвестицијата за оваа фотоволтаична отворена е и опцијата за електронско аплицирање.
централа ја покрива сопственикот на објектот „Граѓаните можат да се информираат и да аплицираат за услугата на повеќе места и тоа во
Инфо центарот во Скопје во Градскиот трговски центар, во нашиот контакт-центар на 089 089 089,
и таа за овој конкретен случај изнесуваше
или пак на електронската адреса gosolar@evn.mk. Заинтересираните корисници аплицираат со
околу четири илјади евра. Оваа цена ги
пополнување на писмено барање во кое се наведуваат некои основни информации како што се
вклучува сите материјали и дополнителни
карактеристики на објектот односно локацијата каде што треба да се постави системот, број на
услуги за реализација на персонализираното членови во семејството, достапна површина и број на корисник на електрична енергија кој
решение. Токму тоа е и напомената, цената за соодветствува со сопственост на домот или локацијата. Со цел попрецизно дефинирање на
секој корисник би била различна и соодветна решението, на барањето можат да се прикачат фотографии од локацијата“, информираат од ЕВН.
на индивидуалните карктеристики и потреби
на корисникот. За да се постави ваков систем
процесот почнува со изработка на детален
скрининг на објектот или локацијата на
потенцијалниот корисник и неговите
специфики, по што се изработува предлог
оптимално решение. ЕВН на корисниците на
фотоволтаични системи им нуди целосно
решение „клуч на рака“ при што се
обезбедува целокупна правна документација
за поставување на опремата од соодветни
институции, согласно Законот за градба,
управување со целосниот проект и
известување за напредокот на истиот,
проектирање на фотоволтаичниот систем и
планирање на изведбата во согласност со
релевантните локални и меѓународни
стандарди и локални регулативи, набавка на
опремата и материјалот, инсталација,
каблирање, модули, инвертери, систем за
следење и контрола, планирање и
имплементација на монтажни системи,
вклучувајќи дизајн според статичките барања
и потреби. Исто така, вклучува и мерење,
тестирање и пуштање во работа на
фотоволтаичниот систем, прирачници и
документација за одржување на системот,
можност за склучување на договор за
редовно одржување и сервисирање на
фотоволтаичниот систем“, објаснуваат од
ЕВН Македонија.
Што се однесува до начинот и времето на
поставувањето на фотоволтаичната централа
од ЕВН објаснуваат дека нивните експертски
тимови составуваат персонализирани
решенија, зависно од потребите и
специфичните услови кај секој различен
корисник. „При аплицирање за услугата
корисникот ќе добие првична проценка за
деталите на услугата во рок од три работни
дена, и доколку оваа понуда соодветствува со
очекувањата на корисникот, се потпишува
договор, по што почнува изработка на
детален и персонализиран проект. Самото
инсталирање на фотоволтаичната централа
на едно домаќинство, во нормални услови
трае два дена, а истата почнува со
производство на струја веднаш. Во основа
роковите се разумни, а се работи на
технологија која релативно брзо се
27 јули 2018 ПОРТА 49
инсталира, врз основа на претходно проценува на 1.300 до 1.550 kWh/kWp, што
Вишокот енергија се изработена студија односно претставува јасна цел која треба да се
предава без надоместок персонализирано решение за конкретниот искористи во иднина“, велат од ЕВН. Оттаму
корисник“, додаваат од ЕВН. додаваат дека инвестицијата во соларни
Домаќинствата кои ќе се решат за панели во сончева земја како Македонија
Инаку, домаќинството во Тафталиџе е
поставување на фотоволтаична централа
првиот регуларен корисник на услугата за несомнено е исплатлива. Пред сè, со
енергијата што ќе ја произведуваат ќе ја
фотоволтаични системи на ЕВН. Кај користење на обновлив и неисцрплив тип
трошат за свои потреби. Онаа
корисникот се спроведени сите активности енергија како што е сонцето, директно се
произведена електрична енергија, а која ќе
биде неискористена ќе се предава во кои во иднина ќе се реализираат кај сите намалува експлоатацијата на необновливи
мрежата на ЕВН, но за неа засега нема да идни корисници. „ЕВН како лидер на пазарот енергетски ресурси и се придонесува кон
се дава никаков финансиски надоместок. на услуги поврзани со електричната енергија заштита на животната средина. Едно
„Цената на делот од произведената ги следи светските трендови за сè поголемо македонско домаќинство може да покрие или
електрична енергија која се троши во инвестирање во обновливата енергија, како и заштеди грубо околу 30 отсто од годишната
самото домаќинство е еднаква на цената развојот на технологијата во оваа област. употреба на електрична енергија со помош
по која домаќинството би ја платило Непосредно по стапувањето на сила на на соларната енергија. Повратот на
истата енергија, во истиот временски последните измени во Законот за енергетика инвестицијата многу зависи од вкупната
интервал доколку би ја преземало од кои дадоа можност за поголема потреба за енергија на корисникот, како и
дистрибутивната мрежа. За вишокот комерцијална употреба на фотоволтаичните специфичните навики на користење на
произведена, а неискористена електрична системи, ЕВН веднаш понуди ваков тип на истата, така што периодот за секој корисник е
енергија која се пласира во услуга за сите заинтересирани корисници – различен. Животниот век на соларните
дистрибутивната мрежа сè уште се чека на бизниси и домаќинства. Нашата цел е да панели може да биде и до 25 години,
доработка на регулатива опфатена во понудиме најдобри и иновативни услуги кои објаснуваат од компанијата.
подзаконските акти и правилници на водат кон одржлива иднина за целото Инаку, согласно европските директиви од
Законот за енергетика кои ќе бидат општество. Интересот во моментов е голем, и 2018 година сите новоизградени јавни
изработени во најбрзо време“, нагласуваат ние активно работиме на одговарање на објекти во надлежност на општините треба да
од компанијата и уверуваат дека додека растечките потреби на корисниците. бидат енергетски независни, односно nZEB
тоа да се случи ниту еден корисник нема
Македонија има огромен потенцијал за (nearly Zero Еnergy Building). Оваа практика
да биде оштетен.
искористување на соларната енергија што се веќе полека треба да почне да се применува
Придобивки од фотоволтаиците
Од економски аспект има многу придобивки од фотоволтаиците. Тука се субвенциите, кредити,
добивка од продажба, зголемена пазарна вредност на недвижноста (објектот) затоа што
енергетски независен објект односно објект со пониски оперативни трошоци за енергија е
поатрактивен за евентуален купувач.
Исто така и еколошките придобивки се оние на кои треба да се мисли. Тие подразбираат
чиста енергија бидејќи соларната енергија е обновлив извор кој не генерира емисии на
стакленички гасови и не ги исцрпува природните ресурси. Таа е достапна, чиста енергија без
бучава. И одржливоста во поглед на зафаќање на земјиште е исто така еколошка затоа што се
користи веќе постоечки објект: Соларната централа се поставува на веќе постоечки објект,
односно нема никакво негативно влијание врз животната средина и од аспект на измени на
теренот и зафаќање на нова површина на земјиште.
Производството на енергија е највисоко за време на најголема побарувачка на енергија.
Фотоволтаиците произведуваат највеќе енергија во средината на денот, токму тогаш кога
сончевото зрачење е најизразено, но исто така и побарувачката на енергија е најголема.
ПОРТА 51
најчудни градби на светот
ПЛОВНИ ГРАДОВИ
идеи за тоа како да живеат заедно.
Компанијата тврди дека градењето пловечки
градови ќе понуди алтернатива на
конвенционалните модели на владеење, со
ги освојуваат
неколку регулативи.
Владата на француската Полинезија веќе
потпишала договор со Институтот
водните простори
„Сестединг“ за соработка за создавање на
пилот-град во лагуната во близина на
Тахити. Тест-градот, насловен како проект
за Floating city („Пловечки град“), ќе делува
како доказ за концептот за планот на
организацијата за изградба на натамошни
Најновиот концепт доаѓа од Dezeen - MINI Living, кој населби на море. Институтот Seasteading
го претставува т.н. „аквакумент“ на Baca Architects, планира да го изгради градот користејќи ја
постоечката технологија за лебдечки
кој вклучува планови за пловечки куќи, села и други архитектури развиена од холандската
форми на одржлив живот инженерска фирма Deltasync.
Градот би бил изграден врз модуларна
мрежа на правоаголни и пентагонални
С
Драган РИСТОВ Таков е примерот со Институтот платформи, така што би можеле да се
Seasteading кој е непрофитна организација реконфигурираат според потребите на
ветот нема време за основана од политичкиот и економски нејзините жители. Армиранобетонските
чекање, архитектите знаат теоретичар Патри Фридман и коосновачот платформи ќе ги поддржат трикатните
дека секое парче земја се на PayPal, Питер Тил. Организацијата има за згради, вклучувајќи ги становите,
троши, па прашање на цел да изгради „почетнички земји“ на море, канцелариите и хотелите со можност за
време е кога ќе почне познати како „сестадиди“, кои нудат трајност и до 100 години, според
борбата за освојување на поголема слобода за иновации во науката, физибилити извештајот што веќе е објавен.
водата. Со осум милијарди технологијата и политиката. Според својата Се очекува дека помеѓу 250 и 300 луѓе ќе
жители и прогнози за следните неколку веб-страница, целта на Институтот е да живеат во населбата. Развојот на градот се
декади во поглед на експлозија на развие „отворени простори за очекува да почне на крајот на 2018 година.
популацијата, архитектонските студија низ експериментирање со нови општества со Но, ова е само еден аспект на концептот.
светот на големо работат на концепти за цел да ѝ овозможи на следната генерација Освен пловечкиот град, суштината на
изградба на цели градови на вода. на пионери мирно да ги тестираат новите концептот е и конструкција на пловечки
ПОРТА
зголемувањето на нивото на морето и
недостатокот на места за развој. Интересот
и предизвикот растат како бран за лебдечки
објекти низ целиот свет. Тоа ќе донесе и
нови концепти, но во архитектурата како и
во историјата важно е она старо правило,
кој прв ќе почне. Другите дизајни вклучуваат
концепти на пловечки училишта
дизајнирани од страна на нигерискиот
архитект Kunlé Adeyemi, па дури и цели
алтернативни градски управи и национални
парламенти.
По сè изгледа, светот не доцни со
климатските промени и многу добро знае
дека еден ден, иднината на човештвото
ќе бидат токму пловечките домови. И
токму затоа, не губат време и не
теоризираат со дилемата „има време,
рано е!“ За архитектите секогаш е време
за нешто ново, возбудливо и
предизвикувачко.
ПОРТА
ПОРТА
уметност НЕПОЗНАТО ДЕЛО НА ПЕТАР МАЗЕВ
Објаснение на сликарската
природа на сликарот
творештвото на уметникот може да има
значење за прочување на неговото дело. Овој
пат тоа се однесува на едно платно,
насликано со маслени бои кое по стилските
белези и потписот(набележан со молив,долу
на десната страна на платното) е дело на
Петар Мазев(кој почина во1993.). Потписот со
молив обично се применува за да не се
наруши белата подлога на сликата.Тоа е
особено важно кога станува збор за опусот на
еден од најзначајните уметници кој на еден
впечатлив авторски начин ги афирмираше
повоените текови на геометриска
фигурација,енформелот и над се новите
форми на полуфигуративниот и апстрактно-
асоцијативниот експресионизам во
Македонија. Сликата, дело кое предизвикува
радост на мало откривање содржи две стилски
карактеристики;станува збор за симбиоза на
фигуративен и апстрактен стилски пристап на
поврзаните мотиви, внесувајќи во нив лична
емоција. Сликата, датирана со 1959 година
ниту според одбраниот мотив ниту според
стилските белези не претставува дел од
Владимир ВЕЛИЧКОВСКИ , историчар на уметност серијата платна од истата година насликани
Сликата е необичен
О
во манир на цврста, геометриски стилизирана
осамен пример меѓу ваа година е во знакот на фигурација и употреба на придушени земјени
тонови. Во долниот дел на композицијата врз
две фази на Мазев, сликарството и личноста на
пиктуралната основа насликана со бели и сиви
Петар Мазев, одбележани со
конструктивистичката ретроспективна изложба,за придушени тонови претставен е стилизиран
и онаа на која Националната галерија на женски лик, со класични црти и лирска
Македонија “Даут пашин амам“ доби доживеаност на мотивот. На таква основа
пиктуралниот признание за најдобра поставка и со покрај добро организираните видливи траги
енформел кои монографија која содржи голем број на потезите со четка(некаде можеби и со
прсти)поспонтано се нанесени
претставуваат израз репродукции и стручни текстови.Мазев
карактеристични зелени пастелни тонови. На
оствари успешна педагошка дејност на
на талентирано Архитектонскиот факултет и почнувајќи од темната површина на косата, која е само
назначена се надоврзува имагинативно
сообразување со 1980 година до крајот на животот на
насликана површина, налик на расцветана
Факултетот за ликовни уметности во Скопје.
актуелните правци во Во некои (не толку бројни) приватни крошна со карактеристична енформелна
“југословенскиот колекции,создавани со љубов кон ликовната структура базирана на суптилни бели и сиви,
уметност може да се најдат непознати дела од окерести и светли земјени тонови. Потезите се
уметнички простор“ повеќе или помалку познати уметници со кои организирани во правоаголни површини без
се дополнува претставата за нивното остри рабови што претставува уште една
творештво. Секој нов податок за животот и карактеристика, всушност најава на
пиктуралното енформелно сликарство на
56 ПОРТА 27 јули 2018
Мазев во 60-тите на 20 век на т.н.“бела
фаза“(инспирирана од белите куќи во
Кавадарци или белите манастирски зидови).
Во нив на личен начин се споиле
спонтаноста, интуитивното сознание и
рационализираната постапка. Според Џон
Дјуи функционалната вредност на
уметноста не почива на некоја посебна цел,
туку на целокупното задоволство на
човечкото битие; тој ја отфрла
дихотомијата меѓу телото и духот, мислите
и чувствата, формата и материјата. Сликата
е необичен осамен пример меѓу две фази
на Мазев, конструктивистичката и онаа на
пиктуралниот енформел кои претставуваат
израз на талентирано сообразување со
актуелните правци во “југословенскиот
уметнички простор“. Сликата, што е
предмет на обработка има карактерстики
на издвоено дело со силен призвук на
интимно доживување кое можеби не
требало да биде изложено заедно со
делата кои манифестираат припадност на
поодделни историски валидни уметнички
правци. Токму таквата мотивираност и
специфичен сликарски пристап ова платно
го прави исклучително интересно и заради
објаснение на сликарската природа на
Петар Мазев.
ПОРТА
уметност СТУДИОТО НА ПОЛ СЕЗАН ВО ЕКС-АН-ПРОВАНС
Е
кс-ан-Прованс се наоѓа во срцето
на Прованса. Регион Прованса-
Алпи-Азурен Брег, југоисточна
Франција. Екс е на само 30 минути
од Марсеј.
И после толку изминати векови, децении и
години, и натаму го сметаат за светилиште
за душата, бидејќи не престанува да
заведува со лавиринтите на уметноста, со
миризбите од лаванда, со традиционалната
француска кујна, со секојдневните промени
на боите и со пулсирачката атмосфера на
градот.
Шетањето по главната улица „Мирабу“
која е „врамена“ со платани и збиени
софистицирани кафулиња и ресторани, и со
повеќе од 100 фонтани, не претставува
класична шопинг-тура типична за големите
градови и метрополи.
Тука додека се движите доволно е да се
препуштете на топлината и во уживањето на
сонцето. Ова е град со прекрасна клима, кој
има околу 300 сончеви денови во текот на
годината.
Кога ќе дојдете тука, ќе сфатите дека сте
на вистинското место. Ова е родното место
на Пол Сезан, кој во една прилика изјавил:
„Ако сте имале среќа да се родите во Eкс,
тогаш ништо друго не ви треба“. Реално,
целиот град е рај за љубителите на
уметноста.
Францускиот сликар Пол Сезан бил еден
од најзначајните претставници на
постимпресионизмот во сликарството, чие
дело се смета за врска меѓу правците на
импресионизмот и кубизмот, а со тоа и на
уметничките стилови помеѓу крајот на 19 и
Не очекувајте во студиото на Сезан да пронајдете почетокот на 20 век.
Сезан отсекогаш нагласувал дека
нешто посебно во музеолошка смисла. Тука постои само човечката перцепција во суштина е
авторска атмосфера и лични предмети поврзани со „нејасна“, и во писмото до Жоакен Гаске
зборува за „нејасните сензации што ги
осамениот уметник од Екс. Постои само Сезан. носиме на светот по раѓањето“. Но, тој
И ништо друго мислел дека уметникот треба да биде
способен да се концентрира и со
58 ПОРТА 27 јули 2018
истражување да внесе ред во таа конфузија,
и дека уметноста претставува суштинско
постигнување на тој структурен поредок во
полето на нашите визуелни сензации.
СТУДИО ВО ЕКС
Во 1899 година по смртта на неговата
мајка, Пол Сезан (1839), одлучил да го
продаде семејниот имот Жас де Буфан во
Екс-ан-Прованс и да купи ново место за
живот во неговиот роден град и секако ново
студио за сликање. Во тој период, тој
живеел во изнајмен стан на улицата
„Булгон“ во Екс.
Сезан во 1900 година купил парче земја
на брдо што се наоѓа северно од Екс,
комплетно опкружено со шумска вегетација
и е со директен поглед до неговиот
најголем мотив - планината „Сен-Виктоар“.
„Сен-Виктоар“ е варовна планина и симбол
на Прованса. На земјата што ја купил, тој
изградил скромна камена куќа на две нивоа,
според сопствената концепција. И во оваа
скромна куќа-студио, тој ги насликал некои
од неговите најпознати дела. Во оваа куќа,
тој останал до крајот на својот живот, до
1906 година.
Така, главниот простор што се наоѓа на
горното ниво има површина од 50 м2. На
северната страна, се наоѓа прозорец со
големина колку ѕидот и кој гледа кон
богатото зеленило, а на јужната, има два
големи прозорци кои овозможуваат полна
ПОРТА 59
светлина на студиото за да се создаде Тицијан и Рубенс. Споредби, исто така, МУЗЕЈ
природен вид на светлина што може да се често се прават и со друга славна Од 1906 до 1921 година студиото било
најде и почувствува на отворено. композиција на група голи жени од затворено, за да Марсел Прованс, научник
приближно истиот период, а тоа се од Екс го купи од синот на Сезан. Тој
ГОЛЕМИТЕ КАПАЧКИ „Госпоѓиците од Авињон“ на Пикасо. задржал сè што било во студиото (мебелот,
Во ова студио, Сезан ја завршил серијата На едниот крај од северниот ѕид имало предметите... ), во спомен на славниот
„Големите капачки“ од три дела, која ја изграден висок и тесен отвор кој бил уметник. Во 1954 година, ова место било
започнал во 1894 година, во време кога поврзан со горниот дел од градината, така спасено од уништување благодарение на
студиото што можел да го користи во Париз што кога сакал да работи на пејзажот за двајца американски научници, Џејмс Лорд
не било доволно функционално и своите „Капачки“, Сезан можел да го слика и Џон Ревалд, кои потоа формирале
просторно за слики со големи димензии. инспириран од својот мотив - планината Комитет и му го понудиле имотот на
„Големите капачки“ потсетуваат на дела на „Сен-Виктоар“. Универзитетот.
Денес, посетителите во ова студио може Во 1969 година, студиото станало градски
да ги видат материјалите на сликарот, како и музеј. Официјално е класифициран како
многуте едноставни и познати предмети историски споменик во 1974 година.
како што се очила, шишиња, чаши за шеќер, Денес тој е управуван од Туристичката
бокали... , кои биле дел од секојдневниот канцеларија на Екс-ан-Прованс.
живот на уметникот и коишто тој исто така, Студиото не изгледа како вообичаен
ги користел како модели во неговото музеј.
творештво. Од сликите со мртва природа ќе Не очекувајте да пронајдете нешто
ги препознаете зелениот бокал, шишето со посебно во музеолошка смисла, некаков
рум, маслиновиот сад... Тука можете да го современ пристап... Тука постои авторска
видите и палтото на уметникот што сѐ уште атмосфера и лични предмети поврзани со
виси на закачалка. осамениот уметник од Екс. Само Сезан. И
Градината што го опкружува овој објект е ништо друго.
вистински рај, и тука Сезан редовно доаѓал Творештвото кое произлегло од неговото
да се одмора или да најде инспирација и студио во Прованса еволуирало од
каде што тој насликал околу четириесет импресионистички кон таканаречениот
дела. конструктивен период, кога се појавуваат
На 16 октомври во 1906 година, болен и познатите пејзажи од неговата околина,
со висока температура (претходно неколку како што е и делото „Планината Сен-
дена „закачил“ пневмонија кога паднал на Виктоар“. Се верува дека формите на оваа
отворено во несвест и лежел неколку часа планина го инспирирале за откровението на
на пороен дожд), Сезан отишол во кубизмот во уметноста на Сезан, а и самиот
градината „Ле Лув“ за да работи на еден од кубизам како правец. Неговото дело се
портретите на г-дин Валије (неговиот смета за претходница на кубизмот, за што
градинар). Кога се вратил од градината, најмногу придонело неговото
Сезан починал. поедноставување на обликот и сведеноста
ПОРТА
ПОРТА
на пределот на геометриски форми, како и Клод Моне, но и тоа не му помогнало да се
употребата на необични техники на запише на Академијата.
сенчење. Кога имал 25 години, тој почнал да ги
приложува своите дела во Салонот, но
КРИТИКИ И ПОТСМЕВ комисијата која работела според
Денес е познат по своите слики на конзервативните принципи на академизмот
пејзажи, портрети и мртва природа, но Пол не ги прифатила.
Сезан за време на својот живот не бил Слично отфрлање, исто така, доживеале
сметан за голем уметник, и често пати се и други импресионисти што ги охрабрило
среќавал со критики и навреди, бидејќи да основаат свој Салон на независни
бил различен од дотогашните уметници. уметници.
Сезан природата не ја претставувал Сезан и други импресионисти се нашле
верно како неговите современици, туку ја заедно на изложбата на „Салон на
остварувал преку играта на светлината и независните“ во 1863 година, каде што
сенките, обрнувајќи големо внимание на неговите слики по прв пат биле изложени.
структурата на сликата. Пејзажите ги Во 1874 и 1877 година, тој изложувал на
поедноставувал на геометриски облици и изложби на импресионистите, но неговите
употребувал неочекувани сенки, додека дела и натаму останале неразбирливи и
неговите ликови се без движење, изрази и предмет на критики и потсмев од страна на
мимики. критичарите. Затоа, овој голем уметник се
Неговата уметност била нова, повлекол, се дистанцирал од своите
невообичаена и неразбирлива, а јавноста пријатели и се вратил дома во Екс-ан-
почнала да ги сака неговите слики кога го Прованс до крајот на својот живот.
надминале мислењето дека тие се
некомплетни дамки на сликите.
Бидејќи ги споил бојата и просторот на
нов начин, тој значително влијаел врз
сликарството на 20 век.
Познатиот уметник со гордост говорел:
„Сакам да го восхитам Париз со едно
јаболко“, бидејќи знаел дека и
едноставните теми без посебна естетска
содржина може да остварат големо
сликарство.
Голем број од неговите мртви природи
покажуваат обични кујнски чинии, вазни и
овошја. Тој сметал дека сликањето на
овошје е најлесниот начин да се
воспостави волумен, но исто така и да се
потенцираат суптилните градации на
боите.
Како млад, тој посетувал курсеви по
сликарство, но не бил примен во Школата
за убави уметности во Париз, но и покрај
тоа, тој потоа купил ателје во Париз и се
посветил на сликарството.
Во градот на светлоста, Сезан ги
запознал Алфред Сисли, Огист Реноар и
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА