Professional Documents
Culture Documents
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
288
ЈАНУАРИ 2020
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
СОДРЖИНА
6 18
ИНФО 6
ЌЕ И ДОНЕСАТ ЛИ ОСКАР ДИВИТЕ
ПЧЕЛИ НА „МЕДЕНАТА ЗЕМЈА“?
ИНФО 10
ШАНСА ДА СЕ ПЛАНИРА НА ПОСТРУЧЕН,
ПОХУМАН И ПОКРЕАТИВЕН НАЧИН
ИНФО 12
НА 13 ФЕВРУАРИ SHARE SKOPJE 2020
ИНТЕРВЈУ 18
ДЕНЕШНИТЕ ПРОЕКТИ СЕ САМО ФОТОГРАФИИ
24
И 3Д АНИМАЦИИ, ТИЕ СЕ „EMPTY“
АРХИТЕКТУРА 24
КУЌА ОД ПЛУТА – СО ИНОВАЦИИ
ДО ПОДОБРА ЖИВОТНА СРЕДИНА
АРХИТЕКТУРА 28
ДАЛИ МОЖЕ(ШЕ) СО ПРЕНАМЕНА НА САЕМОТ
ДА СЕ НАПРАВИ НОВ ШОПИНГ МОЛ?
АРХИТЕКТУРА ОД ДРВО 32
СОЦИЈАЛНИ И ЕКОНОМСКИ БЕНЕФИТИ
ОД ОБЈЕКТИ ИЗГРАДЕНИ ОД ДРВО
УРБАНИЗАМ 36
УРБАНИЗМОТ ДА ПРЕСТАНЕ ДА БИДЕ ПРОТОКОЛ 40
ЗА ПОКРИВАЊЕ НА ПРОЦЕДУРА
УРБАНИЗАМ 40
ДЕНЕШНАТА АРХИТЕКТУРА НОСИ
РИЗИЦИ ОД ПОЖАРИ
ИНТЕРВЈУ - СООБРАЌАЈ 44
ЌЕ СТАНЕ ЛИ КОНЕЧНО ЈАВНИОТ
АВТОБУСКИ ПРЕВОЗ ВО СКОПЈЕ ОДРЖЛИВ?
ЗЕМЈОТРЕСНО ИНЖЕНЕРСТВО 48
ПОДОБРУВАЊЕ НА СЕИЗМИЧКИТЕ 44
КАРАКТЕРИСТИКИ НА МОСТОВИ СО
ВИСКОЗНИ ПРИГУШУВАЧИ 52 56
EКОЛОГИЈА 52
КАТАКЛИЗМА НА „ОГНЕНИОТ КОНТИНЕНТ“
НАЈЧУДНИ ГРАДБИ 56
ОД МУЗЕИ ПОД ПЕСОК, ДО ГИГАНТСКИ
ХОТЕЛИ СО ДУПКИ ВО СРЕДИНАТА
УМЕТНОСТ 60
ДИГИТАЛНА ИЗЛОЖБА MONET,
THE IMMERSIVE EXPERIENCE
Сузанe Хефти. Во слободен превод насловот на книгата Ако се запали една зграда брзо може да се запалат и лектор:
е, согласно објаснувањето на авторите, „Скопје одиме и соседните. Цели блокови и згради се без можен пристап Дијана РИСТОВА
разговараме“. Во книгата е презентирано долгогодишното на противпожарни возила. Нашиот соработник говори Издавачки совет:
истражување на авторите на урбаниот простор во Скопје и за важноста на урбанизмот во заштитата од пожарите. Вања ДОНЧЕВА-РАЈАТОСКА,
дипл.инж.арх. - претседател
неговата трансформација гледано од политички и уметнички Параметрите на јавниот автобуски превоз во Скопје Александра ПЕТРОВСКА
аспект во периодот 2008-2018, проектот „Скопје 2014“ и се влошуваат, а патниците одбираат други форми дипл.инж.арх.
обновата на постземјотресно Скопје во периодот 1960-1970. за реализација на мобилноста. Ќе стане ли конечно вон. проф. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
дипл.град.инж.
Областа архитектура ја отвораме со интервју со јавниот автобуски превоз во Скопје одржлив? Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
Миодраг Митровиќ, архитект, добитник на наградата Во делот за земјотресно инженерство експертите дипл.шум.инж.
за животно дело „Андрејa Дамјанов“ за 2019 година. даваат објаснување за тоа како да се подобрат Управител:
Тој дава одговор на прашања за тоа што значи оваа сеизмичките карактеристики на АБ мостовски Љупчо АТАНАСОВСКИ,
награда за него, ја оценува ситуацијата во областа на конструкции со користење на вискозни пригушувачи. дипл.инж.арх.
проектирањето денес, за тоа дали имаат денес младите Во областа екологија пренесуваме за ситуацијата Издавач:
архитекти од кого да научат, што е тоа што треба да се во Австралија која се соочи со разорни пожари и „Биропрес“ ДОО Скопје
стори за да се врати достоинството на професијата, огромни поплави. „Огнениот континент“ доживеа Aдреса на издавачот и редакцијата:
„Биропрес“ ДОО Скопје
може ли сè уште да се направи нешто за „Скопје 2014“. катаклизма. Изгорени се преку 11,8 милиони хектари Ул. Васил Ѓоргов број 21,
Нашиот дописник од Лондон зо овој број на Порта 3 површина, во пожарите досега животот го загубија влез 2, локал 7, 1000 Скопје
дава опис на годинашниот добитник на наградата RIBA повеќе од 20 лица, вклучувајќи и неколку пожарникари, Тел: 3109 311; 3151 311;
South Award 2019 - куќа од плута која со иновации води уништени се повеќе од две илјади домови, а во пожарите Факс: 3132 924
до подобра животна средина. Сите компоненти од кои е загинале половина милијарда диви животни. e-mail: porta3@porta3.com.mk
www.porta3.com.mk
изграден овој објект можат повторно да бидат употребени Овој број го завршуваме со репортажа за
по нивната демонтажа или пак да бидат рециклирани. Барселона, за убавините и уметностите! Нашиот Печати:
ул. Крижевска бр.52 П.Ф. 72,
Студентите по архитектура од Меѓународниот балкански соработник ја посети дигиталната изложба Monet, 2300 Кочани
универзитет одговорија на прашањето дали може(ше) со the immersive experience која е отворена од ноември
пренамена на саемот да се направи нов шопинг мол? па сè до крајот на февруари 2020 година. Маркетинг:
biroproekt@biroproekt.com.mk
Социјални и економски бенефити од објекти marketing@porta3.com.mk
изградени од дрво. Дрвото е хипоалергично и нетоксично, ОД РЕДАКЦИЈАТА
Тел: 3243 790; 3243 797
Fax: 3243 796
Моб: 072 248 796
ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
288
ЈАНУАРИ 2020
90 ДЕНАРИ
инфо
ПОРТА
ПОРТА
инфо
ПОРТА 15
ПОРТА
ПОРТА
интервју
Д
обитник сте на повеќе
награди и признанија, но
наградата за животно дело
„Андреја Дамјанов“ е како
круна на целиот Ваш
професионален ангажман. Што Ви значи
наградата?
n Со прашањето го определивте
одговорот. Оваа награда, награда за
животно дело е сублимат на сите мои
претходни награди и им даде повисока
вредност од онаа што ја имаа. Со
наградата „Андреја Дамјанов“ тие се
обединети и валоризирани. Но како што се
вели „првата љубов нема заборав“, ја
истакнувам наградата за Станбено –
деловен комплекс во Зајечар, Србија
добиена на општ југословенски конкурс во
далечната 1972 година. На овој конкурс
освоив втора награда, прва не беше
доделена, во тој момент бев сè уште
студент, апсолвент на Архитектонскиот
факултет! Со парите од наградата си купив
магнетофон, стерео грамофон, адидас
патики и со Љ. поминавме незаборавно
лето на Пелопонез со москвичот на татко години. Како ја оценувате ситуацијата во А вториот е „цакистички“, цака до цака,
ми. Тоа беше тоа време, тој простор и областа на проектирањето денес? „копи пејст“, одбирање секвенци, матење,
мојот влез во светот на архитектурата. n Ве интересира архитектонското матење, мешање, па истурање, па што
проектирање, задачата на архитектот. биде. Изборот може да биде интересен,
Како ја доживувате Вашата кариера? Како одговор ќе го парафразирам доволно се паметни да одберат што е
Би промениле ли нешто или би направиле познатиот српски режисер Александар добро и понудат бела, мазна и слатка
сè исто? Петровиќ, неговиот одговор даден во едно „пуслица“, а внатре е празно.
n Мојата кариера е исполнета со љубов интервју во 1989 година на прашањето Погледнете ги презентациите на
кон секој проект и реализација, со како се прави филм? На два начина. проектите и изградените објекти. Ретко кој
признанија и безгранична поддршка од Првиот е авторски, тргате од поетското се осмелува да го претстави планот, а уште
моите родители и сестри, од мојата чувство и доживување, го поретко да се обрати со пишан збор.
животна сопатничка Љ. и моите деца. материјализирате во некој карактер, Нудат само фотографии и 3Д анимации.
Не би променил ништо. приказна што се развива и расте, Зошто? Затоа што е „empty“.
зајакнува, а останува на основната
Активно, речиси без прекин, се замисла. Резултатот е авторско компактно На доделувањето на наградата
занимавате со проектирање повеќе од 40 дело. изразивте задоволство дека сте во
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл. инж. арх. Стразбург ја изгласа симболичната затоплување на 1,5 °С, да се намали
(Специјално за Порта 3 од Лондон) декларација со која прогласува вонредна емисијата на штетните гасови во
В
состојба во однос на климата на својата атмосферата за 55 % до 2030 година и да
о деновите непосредно пред територија. Според оваа декларација се достигне ниво на јагленородна
почетокот на Самитот за Парламентот на ЕУ бара од Европската неутралност до 2050 година. Последново
климата на Обединетите комисија да донесе соодветни законски значи дека од 2050 година веќе нема да
нации (UN COP25 Climate мерки и да одвои наменски буџетски може да се испуштаат повеќе штетни
Summit) на 2.12.2019 во средства во ЕУ врз основа на кои ќе се гасови во атмосферата од количеството
Мадрид, во четврток, 28.11.2019 овозможи исполнување на определбата за коешто атмосферата природно може да ги
Парламентот на Европската Унија во ограничување на нивото на глобалното апсорбира.
Дали може(ше) со
пренамена на саемот да се
направи нов шопинг мол?
Дали треба само да бараме виновници за состојбата на негрижа кон нашите
етаблирани вредности или треба да инсистираме за поставување и на сериозни
мерки за заштита на македонското архитектонско наследство од минатиот век?
вон. проф. д-р арх. Александар АНДОВСКИ,
шеф на Катедра по архитектура при
Меѓународниот балкански универзитет
В
о рамки на наставата на Одделот за
архитектура на Факултетот за
инженерство при Меѓународниот
балкански универзитет во Скопје се
постави еден интересен предизвик
поврзан со пренамена на објект којшто веќе не
постои! Имено, менторирани од вон. проф. д-р
Александар Андовски, во склоп на предметот
Архитектонско проектирање 6, оваа учебна
година студентите добија задача за пренамена
на објектот на поранешниот скопски саем. Иако
зградата е разрушена неодамна поради
изградбата на нов шопинг мол и комплекс на
деловно-станбени објекти, сепак предизвикот да
се акцентира направената грешка преку оваа
студентска задача беше од големо
екпериментално, но и од општествено значење.
Всушност и основната идеја на оваа задача беше
да се докаже тезата дека не беше потребно
рушење на шесте саемски хали со цел да се
добие нов шопинг мол во источниот дел од
градот Скопје. Тука се наметнува и прашањето
дали можеше на местото на новопланираниот
деловно-станбен комплекс да се лоцира новиот
шопинг мол, а стариот саем да остане на истото
место каде што и беше? Или пак, втората опција
ќе беше да се направи нова зграда за нов саем
на местото на новопланираниот станбено-
деловен комплекс, а внатрешниот простор на
стариот саем само да се пренамени во шопинг
мол. Се чини дека и двете опции содржат повеќе
желба за зачувување на вредните архитектонски
творби отколку актуелното решение коешто е во
фаза на реализација. Покрај фактот што не се
зачува вредното архитектонско наследство,
дополнителен, но и не помалку важен проблем е
што сега главниот град на Македонија не
поседува објект наменет за саем!
А, всушност, од каде потреба за нов станбено-
деловен комплекс покрај поранешното
О
инженер по дрвна индустрија повисоки социјални и економски вредности. објектот.
бјекти коишто се Луѓето претпочитаат да живеат, работат,
проектирани со употреба на учат и играат во добро проектиран и ПРИДОБИВКИ ОД ПРИРОДНИ ЕЛЕМЕНТИ
материјали кои се сметаат за визуелно привлечен објект. Исто така, Студија изработена од канадската
добар избор за животната испраќа порака дека инвеститорот е истражувачка куќа FPInovations откри дека
средина честопати се одговорен за животната средина и се грижи луѓето се посреќни, поздрави и
МИНИМИЗИРАЈТЕ ГИ ПОТРЕБИТЕ ЗА
ГРЕЕЊЕ И ЛАДЕЊЕ
Eнергетски ефикасни згради се
направени со материјали кои се
спротивставуваат на протокот на топлина
односно изолатори. Дрвото има милиони
ситни клетки со воздухот, што го прават
Придобивките од користење на природни мазните површини не дозволуваат
природен термички изолатор и губи помалку
материјали не ги чувствуваат само таложење на честички и нечистотија што
топлина од другите градежни материјали.
пациентите, туку и посетителите и можат да се појават на други ѕидни
Со користење на вакви материјали може да
здравствените работници. површини. Покрај визуелните
се достигне и стандардот за пасивна куќа
Пријатната внатрешна околина влијае карактеристики дрвото има способност да
каде се бара 90 отсто помалку енергија за
на здравјето и благосостојбата на луѓето. апсорбира и ослободува влага за
греење и ладење во споредба со
Дрвото е хипоалергично и нетоксично, а одржување рамнотежа во затворено
конвенционални објекти.
Урбанизмот да престане да
биде протокол за покривање
на процедура
Архитектите и урбанистите на овој град во следната декада ќе имаат пионерска
улога и одговорност да направат исчекор во секој сегмент на професијата и да
излезат од сегашната матрица на даватели на услуги
Душанка ШУЛОВИЌ, дипл. инж. арх. архитектурата на градот. Но, она што постоечките навики и препознатливите слики?
вообичаено се подразбира како прототип на Стојам на брегот на реката Вардар и
„Градовите се градат врз духовни столбови. град - структура и изграден град, се само дел од несвесно изговарам: „Мојот град има сѐ што го
Како џиновски огледала ги одразуваат срцата градското битие. Градот го претставуваат и прави привлечен и што посебно вознемирува:
на своите жители. Ако тие срца станат случувањата предизвикани од граѓаните кои река, камен мост, тврдина, стара чаршија, топли
мрачни и ја изгубат верата и градовите ќе го живеат во него, од оние кои владеат со градот и лета, кочан зими, изглед за чии делови интимно
изгубат својот сјај.“ ШЕМС ОД ТАБРИС оние што ги следат, како и од оние кои само сум врзана и мир кој најчесто доаѓа од водата“.
минуваат низ него. Што му се случи на мојот Но, набрзо сфаќам дека таа слика веќе ја нема.
Г
о изгуби ли Скопје својот сјај? Генерации град во дводеценискиот раст и развиток кога Реката е претворена во депонија на галии и
градители оставиле незанемарлива трага општествените околности се сменија и креираа жални врби. Исчезнати се препознатливите
на урбаната матрица, содржината и пасивност на граѓаните, ги избришаа дотогаш места на градот и речните брегови врежани во
ПОРТА
меморијата на граѓаните. Најголемиот дел од
зелениот појас долж реката е претворен во
зона на сервисни објекти, складишта и ситни
стопанства. Излетничките места Сарај и езерото
Младост се напуштени и деградирани.
Единственото позитивно нешто што му се случи
на крајбрежјето е изградбата на пешачката и
велосипедска патека, која стана омилено место
на граѓаните од сите возрасти.
На нашиот град му се случи несреќното
Скопје 2014 направено по диктат, што го
промени центарот на градот. Под налетот на
градежната активност и урбаното цунами,
урбаните станбени населби проектирани и проблемот со паркирање, придружни училиште, поликлиника, спортски објекти,
изведени по мерка на човекот и според содржини и јавни објекти. Дали сега излезот црква, две катни гаражи, плоштад, а под
принципите на модерниот урбанизам го го бара на несоодветен начин? пешачката улица јавен паркинг. За да ги
променија ликот. Се уништија слободните Деновиве низ медиумите се врти дискусија реализира овие објекти потребни му се парите
зелени простори, детски игралишта, за Детален урбанистички план на населбата од комуналиите на станбените објекти. Сѐ е
скопските маала и концептот на соседство Расадник, една од ретките празни и познато, функционира познатиот модел кој го
толку карактеристичен за Скопје. Ни се случи неизградени површини на четири километри деградира градот и го донесе во состојба на
Дебар Маало, Карпош, Кисела Вода, од централното градско подрачје. Со колапс. На повидок е ново станбено гето како и
Аеродром. Се изградија урбани гета со децении поголемиот дел од површината се претходно посочените. Кисела Вода не ги реши
енормно зголемен број на жители и користеше за одгледување на расад. Денес е инфраструктурните проблеми и од претходните
неадекватна инфраструктура и придружни последната тревната површина во населбата градежни активности на нејзина територија. Не
содржини. Скопје стана задушен и со бројни зимзелени дрвја. Но, голем дел од ми е намерата да се впуштам во анализа на
најзагаден град во светот. ова земјиште е деградирано и се користи за Предлог-урбанистичкит план за локалитетот
Кисела Вода е населба блиску до складишта и продажба на дрва за огрев. Расадник од аспект на стручност. Тој е правен
централното подрачје. Под налетот на Јасно е дека овој простор треба да доживее по нарачка од Општина Кисела Вода според
градежната инвазија енормно се зголеми некаков тип на урбанизација. Според конфекциски модел и е во тек на процедура.
бројот на жители без да се реши соодветно истражувачката сторија на Радио МОФ на Но, убедена сум дека тоа нема да биде населба
празниот простор на локалитетот Расадник за хумано живеење според потребите и
предвидена е станбена населба со 100 нови стандардите на човекот од 21-виот век. Ќе
станбени згради со вкупна бруто-површина следува трендот на урбанистички сообраќаен
од 550 илјади квадратни метри и 20 илјади хаос, а зеленилото ќе биде привилегија. После
нови жители. Со ДУП на дел од постојните сѐ што му се случи на градот прашувам дали
станбени куќи предвидена е надградба по треба да се продолжи на истиот погрешен
еден кат и заедно со постојните станбени начин да се третира и пополни и последниот
згради во таа станбена единица бруто- празен простор во градот. Ваквиот начин на
површината ќе изнесува 837 илјади планирање и проектирање ќе се повторува сѐ
квадратни метри. Со новиот Предлог- додека урбанистичкото планирање е
урбанистички план предвидени се станбени расцепкано и доверено на општините. Ќе имаме
згради со катност П+6,П+9, П+13 ката, а станбени населби со случајна серија од
некаде растојанието меѓу зградите е само 12 станбени блокови, а архитектурата ќе биде
метри. Според Генералниот урбанистички диктирана од договорот на сопствениците на
план максимално дозволена густина на овој градежните парцели. Анахроно е да се оди по
простор е 194 жители на хектар. Со овој пат. Во светот и Европа пристапот и
предложеното решение густината ќе биде методологијата на планирање и проектирање
пет пати поголема (илјада жители на хектар), на населби е поинаков. Иако
што претставува директен упад и децентрализацијата на власта е моментален
непочитување на препораките од ГУП како тренд и интенцијата е општините да имаат
законски акт од повисок ранг. Градежните поголеми ингеренции и независност, сепак
фирми гледаат голема градежна активност и урбаното планирање на еден град мора да
профит во овој дел на Скопје. Наголемо се подлежи на повисоки стандарди и системски
откупуваат парцели од сопствениците и секој решенија кои ги надминуваат границите на една
од нив се бори за зграда или кат повеќе. општина и водат кон планска изградба на
Градоначалникот на Општина Кисела Вода општеството во целост.
објаснува дека е сè во склад со ГУП и Врз база на темелни анализи на
постојните урбанистички прописи. На опкружување, инсолација, осветлување и
површините кои се во сопственост на државата вклучување на целокупниот општествен
предвидени се објекти од јавен карактер: диверзитет никнуваат прекрасни населби и
детска градинка, основно училиште, средно живи локални заедници. Затоа мислам дека е
ПОРТА
ПОРТА
урбанизам
Косто ГРАОРКОСКИ, дипл. инж. арх. Рим, Лондон, Москва, Чиле, Чикаго, Сеул, Денешната архитектура со современите
В
Саоло Паоло и многу други. конструкции, со своите гигантски размери,
Поучени од овие и други примери од 21 употребата на нови градежни материјали во
о историјата на цивилизацијата
век и под влијание на научноистражувачките градежништвото, примената на нови
еден од главните проблеми низ
работи од областа на заштитата на човекот технолошки процеси во индустријата,
сите епохи, кој се појавува
од пожари, природни и воени катастрофи, постојаното зголемување на потрошувачка
постојано, е заштитата на
во поново време забележан е значаен на електрична енергија и природниот гас и
животот и имотот на луѓето во
напредок во оваа област. Но, и покрај ова користењето на секоја педа во градовите за
услови на пожари. Познати ни се многу
многу законски мерки, начела и препораки, изградба предизвикуваат и понатаму ризици
пожари во кои исчезнувале цели градови,
недоследно се почитуваат при од пожари. Затоа е потребно доследно
при што поедини никогаш не се ни
урбанистичкото планирање и при изградбата применување на сите мерки и искуствени
обновени. Посебно големи пожари, со
на градовите и населбите. препораки при просторното и
катастрофални последици се случиле во
40 ПОРТА 31 јануари 2020
УРБАНИЗМОТ ВО ЗАШТИТАТА ОД ПОЖАРИТЕ
ризици од пожари
урбанистичкото планирање. Ако денес се
прошетаме низ поедини населби на нашето
Скопје ќе наидеме на фрапантни слики кои
упатуваат на една голема негрижа за
опасностите кои се надвиснати на главниот
град во државава од несоодветно
планирање и проектирање. Наидуваме на
изградени објекти без минимално
растојание меѓу себе - таканаречена домино
архитектура. Се запали ли една зграда брзо
може да се запалат и соседните. Цели
блокови и згради се без можен пристап на
противпожарни возила, противпожарни
скали и друга противпожарна опрема, како и
непостоење на надворешна противпожарна
хидрантска мрежа.
Во ваквите современи услови, борбата
против пожарите и покрај тоа што е сè
покомплицирана и интердисциплинарна, превентивните и оперативно-тактичките заштита;
стручните лица кои треба да ги решаваат мерки. Првата фаза во планирањето е - доследно спроведување зонирање на
прашањата од противпожарна заштита се примарна и со неа се диференцирани градските површини и сепарирање на
обврзани првенствено планирањето и следните насоки и урбанистички мерки: индустријата од станбените блокови со
проектирањето на противпожарна заштита - категоризација на градовите и населбите тампонски зелени површини;
да го прават во две фази. Првата фаза се според нивната големина, важноста и - одредување на граници на густината на
однесува на урбанистичките мерки, а посебните услови на земјиштето, климата, населеноста на жителите и густината на
втората на планските мерки со анализа на водоснабдувањето и индустријата, заради изграденоста, според категоријата на
состојбите и опасностите од пожар, конкретизација на основните мерки за градските зони;
ПОРТА
- децентрализација на градот односно појаси за итни противпожарни За одредување на безбедносното
населбата со интерполирање на интервенции; растојание помеѓу објектите потребно е да се
рекреативни зелени површини и -концентрација на индустријата на едно почитуваат и земат предвид следните
предвидување на широки и брзи место, како посебна зона издвоена со елементи: просечното пожарно
противпожарни комуникации; слободен простор од станбените и јавните оптоварување, огноотпорноста и степенот на
- форсирање на сателитски населби за објекти; запаливост на градежните материјали,
дисперзија на жителите; - индустријата која може да предизвика технолошките процеси, временско траење на
- безбедно снабдување со вода, пожар и експлозија, бензиски и плински пожарите, положбата и поставеноста на
електрична енергија, природен гас и сл. и станици треба да се лоцираат низ ветер, објектите, оддалеченоста на ПП пункт,
тоа по принципот на самостојно односно овие објекти треба да се најдат огноотпорноста и степенот на запаливост на
снабдување од градската мрежа; последни во насока на ветерот; градежните материјали и други параметри.
- правилно трасирање на железничките Сепак, во просторното и урбанистичко Но сепак идеално би било кога растојанието
пруги од аспект на опасностите од пожар планирање од аспект на заштита од пожари, помеѓу два објекта би се пресметувало врз
на шумите и посевите; најголемо значење имаат деталните основа на критериумот растојание при
- предвидување на противпожарни урбанистички планови (ДУП). Со овие планови рушење на објектите, односно во тој случај
препреки формирани како ликовни всушност се решаваат поединечните растојанието помеѓу два соседни објекти се
естетски елементи во урбанистичките урбанистички блокови и единици, а во пресметува према висините на објектите и
композиции; нивните рамки се дефинираат и се утврдуваат изнесува половина од висината Н1/2 на
- спортски аеродроми за мали и лесни условите за проектирање и за изградба на едниот објект плус половина од висината на
авиони, како и хеликоптери, сите погодни поединечните објекти. Во оваа фаза на другиот објект Н2/2 плус константа која
за интервенции при евентуални пожари; урбанистичко планирање, непосредно и изнесува четири метри и тоа е всушност
- пристап на противпожарни цистерни за конечно се дефинираат и најважните минимална широчина за слободна површина
полнење вода до сите водени објекти, елементи што се значајни од аспект на и пожарна патека при евентуално рушење на
природни извори, реки, езера и заштита од пожари. Со овие планови се објектите. Ова растојание е од посебна
рекреативни водни зони; одредуваат градежни линии, се одредуваат важност за високите објекти во услови на
- планирање изградба и рамномерен површините, висините на објектите и нивното пожар кога се рушат материјали и предмети и
распоред на противпожарни пунктови за неопходно меѓусебно минимално растојание. паѓаат во околниот простор на објектите и
гаснење на пожар врз основа на бројот на Поточно со ДУП се утврдува и дефинира претставуваат реална опасност за луѓето кои
жителите и противпожарно оптоварување максималната катност на објектот, се евакуираат и за противпожарните екипи
на населбата; потребната оддалеченост од соседите што кои интервенираат. Соодветното растојание
- водење на примарната патна мрежа по непосредно го диктира проектирањето на исто така игра голема улога за намалување на
можност низ контакните зони – зелени правите мерки за заштита од пожар. штетите и при земјотреси и други опасности.
ПОРТА
При изготвувањето на ДУП посебно треба да
се внимава на одредување на урбанистичките
услови за високите објекти над 22 метри. За
секој објект треба да се предвидат и решат
потребните оперативни површини за
противпожарни скали и друга опрема, како и да
се обезбеди кружно движење на
противпожарни возила и пристапни патеки.
Мерките за заштита од пожари со
урбанистичките планови можат да се третираат
и применуваат како дел од комплексот на
критериумите на функционалниот,
технолошкиот, економскиот и естетскиот
карактер, а не само како голи мерки. Така на
пример ако доследно се почитува минималното
потребно растојание помеѓу соседните објекти
во градот Скопје, покрај заштита од пожари ќе
имаме далеку подобра вентилација и
циркулација на воздухот, со што ќе се даде
голем придонес во борбата за почист воздух.
Затоа мерките и условите за заштита од пожари
секогаш треба да се вклопуваат во техничките,
функционалните, естетските, и другите начела во
планирањето на населбите и градовите. Ова
треба да се однесува на работната и на
станбената зона, заштитното зеленило
поврзаноста на комуналното опслужување и
слично.Тоа значи дека принципиелни препреки за
усогласување ќе нема, но потребно е многу да се
работи за остварување на конкретните
урбанистички решенија. Ваквите пристапи при
урбанистичкото планирање ќе значи, повисок -
похуман степен и безбеден развиток на нашите
населби и градови. n
ПОРТА
интервју - сообраќај
Даниела МЛАДЕНОВСКА автобуси кои ќе користат природен гас, како и загрижи надлежните, но и да ги поттикне на
И
најавата за имплементација на сосема нов акција, односно спроведување на конкретни
ако Јавното сообраќајно концепт кај нас на т.н Bus Rapid Transit (BRT), но анализи и истражувања со цел лоцирање на
претпријатие во Скопје датира се чини дека сето ова стигнува помалку проблемите и одговорностите.
уште од годините веднаш по задоцнето, некоординирано и што е уште Во врска со актуелните состојби со јавниот
Втората светска војна, за жал се поважно првенствено во функција на превоз во Скопје, како и алтернативите за
чини дека и неговата флота, како политиката. Експертите од поодамна неговиот одржлив равој, во овој број на Порта
и фреквенцијата и квалитетот на услугата не предупредуваат дека инвестициските циклуси 3 разговараме со м-р Горан Танчевски, дипл.
покажале некој огромен напредок во децениите мора да бидат одвоени од политичките односно машински инженер и дипл. инженер технолог,
што следувале. Ќе се сложиме дека масовното изборните циклуси. Четири години се прекраток кој работи како консултант на УНИДО и ЕБРД,
подновување на возниот парк од пред неколку период кога станува збор за решавање на кој меѓу другото ја проучува одржливоста во
години кога се купија дизел автобуси од Кина и стратешки инфраструктурни прашања. Токму областа на сообраќајот, особено јавниот
Украина, беше добра промена, но не може да се затоа, водени од мотиви кои не се многу блиски превоз во Скопје.
каже дека е избрано одржливо решение. со одржливоста, економскиот бенефит и Во истражувањето за магистерскиот труд м-р
Последново никако не се вклопува во квалитет, се нудат решенија кои се парцијални, Танчевски дошол до податоци за главните
концептите за модерен јавен автобуски превоз нецелосно анализирани и кои за жал често или недостатоци на јавниот превоз кај нас. Според
кој е општо прифатен стандард во светот кон кој неславно завршуваат или пак без очекуваниот Танчевски светските искуства покажуваат дека
се стремиме да се приближиме. Освен дизел успех. Параелно со ова, стои постојано автобуските флоти имаат просечна старост од
моторите кои сериозно го загдуваат воздухот со отворено и прашањето на непопуларноста на 6,9 години. Во некои земји како Русија, Кина,
ПМ честички, може да се дебатира и за јавниот автобуски превоз кај нас. Имено, факт е Бразил, Индонезија, просечната старост е
недостатокот на простор во внатрешноста на дека и покрај недостигот од паркинг-простор, далеку помала. “Според моето истражување
автобусите, сериозните проблеми со нивното сообраќајниот метеж и загадениот воздух, состојбите со јавниот превоз во ЈСП Скопје,
одржување, па дури и нивната оперативност во граѓаните сепак избираат да не го користат можат да се поделат во три карактеристични
услови на остри скопски зими. За поздравување јавниот автобуски превоз доколку имаат друга периоди. До 1999 година, редовно биле
е последната одлука за набавка на нови 30 опција. Ова е факт кој навистина треба да ги набавувани нови автобуси и просечната старост
на возниот парк била помеѓу осум и 10 години. бенефитите од секое од решенијата врз електрични возила (возила со бавно и брзо
Во периодот од 2000 до 2010 година, речиси и животната средина. Направено е вреднување на полнење). За овие варијанти се направени
не се набавувани нови возила, па во 2010 година сите предложени алтернативи од аспект на симулации со 10- годишен и 15-годишен
просечната старост на возилата надминува 20 трошоци (инвестициски и оперативни). Во врска експлоатационен век на автобусите. Како
години. Во периодот од 2011 до 2016 се со социјалната еднаквост и рамноправноста, се препорачани решенија се издвојуваат
набавени нови автобуси кои значајно го смета дека сите модерни возила подеднакво ги електричните автобуси со брзо полнење
подновија возниот парк на ЈСП Скопје. Во 2019 исполнуваат условите како што се: (батериски или кондензаторски) за линиите
година, староста на возниот парк изнесува 12,5 комфор, пристап за лица со со помала должина, во централното
години, и тоа упатува на потреба од набавка на попреченост и слично. градско подрачје. Овие автобуси, се
нови автобуси“, објаснува Танчевски. Танчевски вели дека се покажаа како најдобри од
Просечната старост на возниот парк на двете разгледувани следните аспект на загадување на
приватни претпријатија кои се интегрирани во варијанти: EURO VI дизел животната средина и од
јавниот автобуски превоз на Скопје, надминува автобуси, автобуси на аспект на вкупни трошоци,
20 години. Покрај тоа, во последните три години, природен гас но ограничениот домет ја
има намалување на должината на градските и (компримиран лимитира
приградските линии, намалување на бројот на природен гас – нивната
патници, намалена просечна брзина на CNG, и втечнет употреба за
автобусите а зголемена потрошувачка на гориво, природен гас подолги
како и висока искористеност на возниот парк, LNG) и линии. За
вели тој.
Во однос на алтернативите кои ги има
истражувано и за тоа која опција е
препорачлива Танчевски вели дека современите
техничко-технолошки решенија за градските
автобуси нудат многу нови алтернативи во
поглед на изведби на возилата и видот на
енергенс. Покрај класичните дизел автобуси,
објаснува тој, на пазарот се појавија и возила
придвижувани од компримиран или втечнет
природен гас, течен нафтен гас, биодизел,
хибридни автобуси, автобуси на дуални горива и
разни изведби на електрични возила. Сите овие
варијанти имаат предности и недостатоци, и
вистински предизвик е да се процени кои се
техничките решенија за автобусите кои најдобро
одговараат на спецификите на градот Скопје.
“Скопје наликува на многу градови во земјите во
развој, каде сообраќајните решенија не успеаја
да го следат рапидниот пораст на бројот на
жители. Покрај тоа, поради нискиот БДП по
жител, потребно е цената на билетот да биде
ниска, што наложува потреба за
субвенционирање. Заради протегањето на
Скопската Котлина, голем број од линиите се со
голема должина, а загадувањето на воздухот е
високо особено во зимските месеци. За да се
проценат различните расположливи варијанти,
мора да се направи сеопфатна анализа на
одржливоста од аспект на трите главни столба:
економскиот раст, заштитата на животната
средина и социјалната еднаквост и
рамноправност“, вели Танчевски. За таа цел,
додава тој, беше направена симулација за
обнова на возниот парк во рок од 10 години, со
тоа што најпрво би се замениле најстарите
возила, со што по 10 години возниот парк би
имал просечна старост од пет години. За
моменталната состојба е направена пресметка
на кумулативното загадување од постојните
возила, базирана на нивните европски
стандарди за емисија и поминати километри.
Алтернативните решенија се споредени со
сегашната состојба, и на тој начин се рангирани
ПОРТА
Трендови на користење на различен превоз во Европа
46 ПОРТА
разлика во улогата и квалитетот на јавниот Скопје се влошуваат,
Објектот Тулип а патниците одбираат климатски промени испративме прашања за тоа
градски превоз во земјите во развој и развиените други форми за реализација на мобилноста. дали граѓанските организации се доволно
земји. Во земјите во развој, потребно е да се Сите учесници во јавниот автобуски транспорт вклучени во креирањето политики кога станува
обезбеди едноставна и евтина услуга. Во во Скопје (ЈСП и приватните превозници), ги збор за урбанизацијата и сообраќајот и за какви
развиените земји, се нуди висококвалитетна сервисираат линиите согласно пропишаниот се конкретно нивните искуства кога станува збор
услуга, во комбинација со политика на возен ред од Град Скопје. Драстичното за решенијата кои се нудат во областа на јавниот
одвраќање од употреба на автомобилите. намалување на бројот на патници упатува дека е превоз. Исто така, ги прашавме колку сегментот
Мерките кои ги преземаат градовите за потребна сеопфатна анализа на причините кои на сообраќајот воопшто, а посебно јавниот
обезбедување на одржлив јавен транспорт довеле до ваквата состојба. Урбаната превоз во Скопје е препознаен како фактор на
опфаќаат урбанистички и архитектонски, мобилност е генератор на развојот во влијание од аспект на борбата со климатските
сообраќајни, образовни, репресивни, модерните градови. За успешно решавање на промени. Град Скопје има направено студија
стимулативни и други мерки“, вели Танчевски. јавниот автобуски транспорт е потребно да се Resilient Skopje, но дали предложените решенија
Според него кај нас, забележан е тренд на вклучат сите релевантни чинители, односно подоцна се спроведуваат во пракса. Центарот за
намалување на бројот на патници во јавниот надлежните институции, академската заедница, климатски промени учествуваше во подготовката
превоз, поточно од 52,99 милиони во 2014 граѓанските организации и пошироката јавност, на вториот национален извештај за климатските
година на 44,73 милиони во 2018. Во истиот објаснува Танчевски. промени. Кои се сознанијата до кои се дојде a
период расте просечната потрошувачка на Порта 3 се обиде да добие одговор за propos јавниот превоз во Скопје. Колку проекти
гориво, а се намалува просечната брзина на вклученоста на граѓанските организации во биле реализирани, колку средства и какви се
возилата, во комбинација со голема креирањето на политиките од оваа област. ефектите. Но, од Центарот за климатски
искористеност на ресурсите. Тоа покажува дека Побаравме мислење од МАЦЕФ, но од таму не промени ни рекоа дека нема да ни дадат
параметрите на јавниот автобуски превоз во добивме никаков одговор. До Центарот за одговор на прашањата. n
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
ПОРТА
земјотресно инженерство
Подобрување на сеизмичките
карактеристики на мостови
со вискозни пригушувачи
Еден од методите за намалување на веројатноста за појава на перманентни
деформации на мостови е внесување на дисипатори на енергија во истите
М
остовите се едни од најважните конструкции кои нееластичен одговор при силни земјотреси. Нееластичниот одговор
можат да бидат од животно значење, бидејќи обично води кон постојани пластични деформации на
нивното рушење како резултат на сеизмичко конструкцијата после земјотрес.
дејство може сериозно да ги наруши активностите
за заштита и спасување. Повеќето мостовски Конвенционалниот начин на проектирање на мостови предвидува
конструкции се проектирани со помал капацитет од оној кој е нееластични деформации кај пластичните зглобови на столбовите
потребен за еластично однесување за време на земјотрес, така што каде се дисипира енергија. Сепак, значителните пластични
се очекува да претрпат конструктивни оштетувања поради нивниот деформации во столбовите можат да доведат до поместување на
48 ПОРТА 31 јануари 2020
ЗА ДА СЕ НАМАЛИ РИЗИКОТ ОД ОШТЕТУВАЊЕ
горната конструкција, што ќе го наруши нормалното Увидот во ефектот од присуство на пригушувач во мостовската
функционирање на мостот. конструкција беше добиен со користење на временската историја
Еден од методите за намалување на веројатноста за појава на на забрзување од земјотресот во Ел Центро со максимално
перманентни деформации на мостови е внесување на дисипатори забрзување на тлото од 0,4 g.
на енергија во истите. Резултатите од анализите покажаа дека користењето на вискозни
Извршена е анализа на влијанието на пасивните уреди за пригушувачи поволно влијае на динамичкото однесување на
дисипација врз сеизмичкото однесување на АБ мостовски конструкцијата со дисипирање на енергијата која ја предизвикува
конструкции со три распони кои се типични за Република земјотресот, со што се спречува пренесување на енергијата на
Македонија. конструктивните елементи на мостот и на тој начин се намалува
Врз основа на анализата на податоците за сите мостови лоцирани ризикот од оштетување на делови од мостот и оттука на целата
на магистралните патни правци и автопатишта во Македонија, мостовска конструкција.
селектиран е АБ мост со три распони. (сл. 1). Средните столбови кај
овој тип на мост најчесто се АБ ѕидови кои, слично на крајните
столбови, се фундирани врз лентовидни темели. Горната
конструкција се состои од носачи кои се потпираат врз
потконструкцијата преку еластомерни лежишта кои ја потпираат
континуираната АБ плоча. За овој репрезентативен мост, беше
дефиниран и анализиран просторен аналитички модел со конечни
елементи со користење на верифицираниот компјутерски програм
FELISA/3M [1]. Детален опис на аналитичкиот модел е даден од
Витанова, 2015 [2].
ЗАКЛУЧОЦИ
Користењето на уреди за дисипација претставува релативно нов
концепт во асеизмичкото проектирање. Иако повеќето постојни
апликации се во полето на мостовски конструкции, сепак не постои
конзистентна методологија за нивно користење и оцена на
соодветните позитивни ефекти.
Резултатите презентирани во ова истражување потврдуваат
дека користењето на овие дисипирачки уреди претставува
ефикасен концепт кај мостовските конструкции. Исто така,
покажано е дека приодот со дисипација води кон релативна
лесна имплементација на модели најмалку во проектните фази
кои вклучуваат анализа на алтернативни решенија и претходна
евалуација на внатрешни сили и поместувања. Вискозните
пригушувачи се ефективни во подобрувањето на
карактеристиките на мостови во динамички услови со
дисипација на енергија. Тие внесуваат пригушување во
системот и последователно ги намалуваат барањата во врска со
поместувањето, забрзувањето и брзината. Ова би можело да
резултира во поедноставни врски и помала цена на градење.
Уште повеќе, може да се постигне намалување па дури и
елиминирање на конструктивните оштетувања како и загуби во
врска со сообраќајот по сеизмички настани со што ќе се
постигнат значителни економски позитивни ефекти. n
Автори на текстот:
доц. д-р Марија ВИТАНОВА
вонр. проф. д-р Александра БОГДАНОВИЌ
проф. д-р Виктор ХРИСТОВСКИ
Катаклизма на
„огнениот континент“
Изгорени се преку 11,8 милиони хектари површина, во пожарите досега животот го
загубија повеќе од 20 лица, вклучувајќи и неколку пожарникари, уништени се повеќе од
две илјади домови, а во пожарите загинале половина милијарда диви животни
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА животната средина и пожарите, тврди дека во време на суша ќе почнат дивите пожари,
А
тоа е решение. Професорот вели дека тие нема да имаат простор да се шират.
Абориџините редовно палеле шуми и така се „Во пределот во кој доминирале
встралија од септември се
заштитувале од големи пожари. Идејата е Абориџините имало повеќе јагленисани
соочува со суша и страшни
едноставна и одамна позната на човештвото површини, но затоа пожарите беа помалку
пожари кои беше тешко да се
– контролирани пожари можат да отстранат жестоки. На Австралија ѝ требаат повеќе
стават под контрола и се
поголеми површини шума и вегетација. Кога пожари – но од вистински вид. Денес имаме
чинеше дека само дождови
може да помогнат во справувањето со
огнената стихија.
Но, ситуацијата во Австралија со
почетокот на годината навистина излезе од
контрола. Се случија разорни пожари, а
потоа невидени поплави.
Иако пожарите во Австралија се
вообичаени во текот на жешкото лето, кое
почнува во декември, тие оваа сезона се
појавија порано поради високите
температури и силните ветрови, но и од
намерно палење.
Од пожарите во Австралија причинета е
штета од стотици милиони долари.
Уништена е површина со големина колку
Јужна Кореја, има изгорено преку 11,8
милиони хектари површина, во пожарите
досега животот го загубија повеќе од 20
лица, вклучувајќи и неколку пожарникари,
уништени се повеќе од две илјади домови.
Но, нема мир за луѓето, но и за животните во
Австралија. Научниците проценуваат дека во
пожарите загинале половина милијарда диви
животни.
Друштвата за осигурување ја проценуваат
актуелната штета на 700 милиони
австралиски долари, но се очекува тој износ
да се зголемува.
Австралиската сезона на шумски пожари
сè уште не е завршена, таа вообичаено трае
до март.
Пожарите во Австралија би можеле да го
чинат туристичкиот сектор најмалку 3,1
милијарди американски долари до крајот на
годината.
Туристичкиот сектор во Австралија „тежи“
вкупно 130 милијарди австралиски доалри,
од кои околу 45 милијарди се резултат на
странските гости. Туристичкиот сектор
сочинува околу шест проценти од
економијата на Австралија. Тој е четврти
најголем извозен сектор во Австралија, по
железната руда, јагленот и природниот гас.
Во 2018/2019 година неговиот придонес во
австралиската економија беше 39,1
милијарди американски долари.
Пожарите во Австралија не се нешто ново.
Австралиски експерт смета дека на
„огнениот континент“ треба да се врати
традицијата на Абориџините на палење шуми
за да се спречат големите пожари.
Професорот Стивен Пајн, кој е почитуван
американски експерт за историја на
Г
поминало, а не се споменало. Овој пат, претставиме нешто, што според својата
одината е пред крај. Како и секогаш, имаме за цел да избереме пет најдобри идеја претставува уникатност, но и
статистиките се тука да нè потсетат дизајни на објекти, без оглед дали станува своевидна чудна вљубеност во дизајнот и
на нешто што сме пишувале, а се збор за облакодери или стандардни структурата.
ПОРТА
ВО СВЕТОТ ВО 2019 ГОДИНА
РЕЗИДЕНТНИОТ КОМПЛЕКС „БРАН“ ВО ДАНСКА станбени единици на површина од близу 14 илјади квадратни метри.
„Болген“ во превод од дански јазик, значи „Бран“. Со него е Секој објект има девет катови. Дизајнот веќе освоил неколку
именуван модерниот станбен комплекс изграден од страна на престижни награди во Данска и се смета за едно од главните
компанијата „Скајтехус“ според дизајн на архитектот Јорн Утзон, а архитектонски обележја на градот Веље во Данска, каде што се
инспириран од познатата опера во Сиднеј. наоѓа. Освен домашните награди, дизајнот е добитник на
Станува збор за комплекс, кој наликува на бран, составен од пет граѓанската награда на градот Манчестер во Британија. Иако
самостојни станбени згради. Сите имаат форма на триаголник, а во дизајнот изгледа едноставен, сепак според критичарите, истиот е во
низа даваат форма на бран. Целиот комплекс, располага со 150 совршенство со природата.
Б
арселона е еден од оние градови со
широк спектар на уметности.
Архитектура сочинета од историски
објекти, добро познатите дела на
Антони Гауди, спектакуларната уметност на
Лудвиг Мис ван дер Рое, па сè до модерната
архитектура на маестралните творци
Сантијаго Калатрава, Френк Гери, Норман
Фостер, Тојо Ито... Кога на сето тоа ќе
додадете медитеранска клима, улици
исполнети со дрвореди и прекрасни плажи,
Барселона е одлична дестинација за посета
во текот на целата година. Покрај
беспрекорната архитектура, градот изобилува
со бројни културни настани и изложби.
Имено, со развивањето на новите
технологии, сè повеќе сме сведоци на
различната интерпретација на уметноста,
почнувајќи од светлосната инсталација на
Ивана Јелиќ и Павле Петровиќ на делото на
Винсент ван Гог – Ѕвездена ноќ – кое беше
дигиталната изложба со 360 ° проекција и experience е отворена од ноември па сè до
презентирано преку Лед инсталација над
виртуелна реалност на изложбата на Клод крајот на февруари 2020 година.
каналите на Амстердам, како дел од
Моне – Monet, the immersive experience во Презентирани се најпознатите дела на
Амстердамскиот фестивал на светла, потоа
IDEAL – Центар за дигитална уметност во Клод Моне, кој е еден од основачите на
дигитална изложба на познатите дела на
Барселона. правецот импресионизам, правец кој го
Винсент ван Гог во Париз, па сè до
Изложбата Monet, the immersive добива името по неговата слика „Импресија,
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА